881 
 
 C43J- b 
 1897 
 
 UNivewsi ry ot 
 ILLINOIS LIBRARY 
 
Digitized by the Internet Archive 
 in 2016 with funding from 
 
 University of Illinois Urbana-Champaign Alternates 
 
 https://archive.org/details/clementofalexand00clem_0 
 
881 
 /43d.b 
 
 TEXTS AND STUDIES 
 
 CONTRIBUTION S TO 
 
 BIBLICAL AND PATRISTIC LITERATURE 
 
 j 
 
 1 
 
 EDITED BY 
 
 J. ARMITAGE ROBINSON D.D. 
 
 HON. PH.D. GOTTINGEN HON. D.D. HALLE 
 NORRISIAN PROFESSOR OF DIVINITY 
 
 VOL. V. No. 2. 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA 
 QUIS DIVES SALVETUR 
 
 BY 
 
 P· M. BARNARD It. A. 
 
 CAMBRIDGE 
 
 AT THE UNIVERSITY PRESS 
 
 aonson : C. J. CLAY AND SONS, 
 CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE, 
 
 ave maria lane. 
 
 .Pi i l u (Ph ) 
 
 1 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
s, Tifu.s /%lv ' iu.s of A£e**-**<lr 
 
 TEXTS AND STUDIES 
 
 CONTRIBUTIONS TO 
 
 BIBLICAL AND PATRISTIC LITERATURE 
 
 EDITED BY 
 
 J. ARMITAGE ROBINSON D.D. 
 
 HON. PH.D. GOTTINGEN HON. D.D. HALLE 
 NORRISIAN PROFESSOR OF DIVINITY 
 
 VOL. V 
 
 No. 2. CLEMENT OF ALEXANDRIA: QUIS 
 DIVES SALVETUR 
 
 CAMBRIDGE 
 AT THE UNIVERSITY PRESS 
 
EonDon : C. J. CLAY and SONS, 
 CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE, 
 AVE MARIA LANE, 
 ffilasgofo: 263, ARGYLE STREET. 
 
 Ueipjtg : F. A. BROCKHAUS. 
 flirfo Iforft: THE MACMILLAN COMPANY. 
 Bombas: E. SEYMOUR HALE. 
 
etmens, Titu.<, Eia.v‘io-i, / of /4fe*a.vi<lr/ a. 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA 
 
 QUIS DIVES SALVETUR 
 
 RE-EDITED TOGETHER WITH AN INTRODUCTION 
 ON THE MSS. OF CLEMENT’S WORKS 
 
 BY 
 
 P. MORDAUNT BARNARD M.A. 
 
 Christ’s college Cambridge 
 
 CAMBRIDGE 
 AT THE UNIVERSITY PRESS 
 1897 
 
 [. All Rights reserved ] 
 
<£ambrit)ge: 
 
 PRINTED BY J. AND C. 
 
 F. CLAY, 
 
 AT THE UNIVERSITY PRESS. 
 
ne 
 
 COO 
 
 PBEFACE. 
 
 T HE Quis Diues Saluetur has met with less than justice at the 
 hands of the editors of Clement of Alexandria : all editions 
 hitherto have been founded on Ghisler’s very inaccurate copy 
 printed from Vat. Gr. 623 (16th century). It is now edited for 
 the first time from the Escurial MS. Ω III 19 (11th century), the 
 parent of the Vatican MS. 
 
 It was at first arranged that an investigation of the text of 
 the Gospels and Acts used by Clement should accompany this 
 edition of the QDS : for this purpose I examined all known MSS. 
 of Clement’s writings that are of any importance, and the general 
 results of this examination are given in this number. The 
 Syndics of the University Press have kindly allowed me to 
 defer the publication of the examination of Clement’s Quota- 
 tions from the Gospels and Acts, which will therefore appear in 
 a separate number of Texts and Studies. 
 
 I have to thank the Editor of this Series for his continual help 
 and advice : without it this book would probably never have been 
 begun, and would certainly never have been finished. I have 
 also to thank Prof. J. B. Mayor and Dr Henry Jackson for many 
 valuable notes and hints. 
 
 To my friend Dr Otto Stahlin I am under peculiar obligations, 
 as will be seen by any one who reads my Introduction. As he 
 had intended to edit the QDS, and is also collecting materials for 
 the edition of Clement in the Berlin Corpus, we have been working 
 on parallel lines. We have kept each other continually informed 
 of anything new which we found ; and I can scarcely calculate the 
 
I* 
 
 VI PREFACE. 
 
 extent to which I have benefited by our correspondence. He has 
 been good enough to go over my proof-sheets for me ; and as the 
 original collations of some of the MSS. quoted are in his possession, 
 and he has independent collations of others, the value of this 
 service is obvious. 
 
 Lastly it is my pleasant duty to acknowledge the unfailing 
 kindness I have received from the Librarians of the libraries 
 which I have visited. 
 
 Mickleham, 
 
 Dorking. 
 
 May 1897. 
 
CONTENTS. 
 
 ' PAGE 
 
 Preface v 
 
 Introduction on the Text of Clement’s Works .... ix 
 
 I MSS. of the Protrepticus and the Paedagogus ... ix 
 
 II Text of the Stromata, Excerpta ex Theodoto, and Eclogae 
 
 Propheticae xix 
 
 III Text of the Quis Diues Saluetur ...... xx 
 
 IV Florilegia xxviii 
 
 The Text of the Quis Dives Salvetur 1 
 
 Notes on the QDS 39 
 
 Appendix on some Clementine Fragments 47 
 
 Index of Scripture Passages 53 
 
 Index of Greek Words 55 
 
INTRODUCTION. 
 
 ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 § 1. MSS. of the Protrepticus and the Paedagogus. 
 
 By far the most important of the MSS. of the Protrepticus and 
 the Paedagogus is the well-known Arethas Codex in the Biblio- 
 theque Nationale at Paris (Gr. 451 : quoted as P). It was written 
 in the year 914 by the scribe Baanes for Arethas, Archbishop of 
 Caesarea in Cappadocia. This codex has been so often described 1 , 
 that it is needless to give a description here. The note of the 
 price paid for the MS. is correctly printed in the Melanges Graux, 
 p. 750 ; it is easily legible with the aid of a glass and runs : Μ κ 
 7 τβργαμ &N r that is νουμμοις κ ιτβργαμηναι νουμμοις Τ ; the price 
 paid for the parchment is kept separate from the cost of writing. 
 Five quires (8 to 12) of eight leaves each have been lost, containing 
 the first ten Chapters of Paed. I and the beginning of Chapter xi 
 as far as ίγ ρος 8e καί της έπίτιμή... 
 
 Mutinensis, Gr. 126 (also marked in D 7 ; quoted as M) 2 , was 
 copied from P before these five quires were lost. It belongs to the 
 10th or 11th century. The two hymns, which are not in P, are 
 added after Paed. Ill ; a short fragment has also been inserted 
 here headed Έ« της iv 'χαΧκηδόνι αγίας συνόδου. 
 
 1 See Montfaucon, Palaeogr. Graeca, pp. 274 — 277 (with facsimile) ; von Otto, 
 Corpus apolog. Gr. in. p. xxxiii. ; Dindorf, Clem. Alex. i. pp. v. ff. ; and more 
 especially Harnack, Texte und Untersuchungen , i. i. pp. 24 ff., and von Gebhardt, 
 ibid. iii. 162 ff. A good facsimile in Omont, Facsimiles des MSS. grecs dates de 
 la Bibliotlieque Nationale du ix e au xiv e siecle, pi. n. 
 
 2 For description see T. W. Allen, Notes on Gr. MSS. in Italian Libraries , pp. 13 f. 
 
X 
 
 INTRODUCTION. 
 
 This MS. is undoubtedly the Codex Carpensis of Victorius, the 
 editor of the Editio Princeps 1 of Clement, which has been supposed 
 to be lost. The evidence is as follows 2 . 
 
 Victorius in a letter to the Cardinal Marcellus Cervinus, pre- 
 fixed to his edition of Clement (p. 4), speaks of a uetustissimum 
 exemplar Protreptici et Paedagogi lent by Rodulphus Pius antistes 
 Carpensis from his ancestral library to Cervinus for collation 3 . 
 Moreover, Hervetus in a letter addressed to Rodolphus Carpensis, 
 prefixed to his Latin translation of Clement’s works 4 , describes what 
 is evidently the same codex in a passage which seems to have 
 escaped notice in this connection. On page 4 he says : “A te 
 autem amplissime Cardinalis benigne est suppeditatus is liber qui 
 dicitur προτρεπτικός.... Qui cum nuper editus esset, et aliquot 
 meis amicis visum esset facturum me operae pretium si eum 
 Latine verterem, eam ego provinciam eo suscepi confidentius, quod 
 a tuo exemplari antiquissimo et permultis in eo adiectis Scholiis 
 illustrato adiutus sim.” At the end of the Protrepticus and of 
 each book of the Paedagogus Hervetus gives a Latin translation of 
 some of the Scholia found in MP 5 . 
 
 Cardinal Rodolfo Pio had inherited many valuable MSS. from his 
 uncle Alberto Pio, Principe di Carpi, and among them many which 
 the latter had bought from the heirs of Giorgio Valla for 800 
 zecchini : the most valuable of these MSS. came into the Estense, 
 probably through the Cardinals Ippolito and Luigi at Rome 6 . 
 
 There is therefore a considerable probability that the present 
 
 1 Florentiae, 1550. 
 
 2 Allen, p. 3, thinks it probable that the Mutinensis and the Carpensis are 
 identical, but it is perhaps worth while to prove the fact. 
 
 3 The passage is quoted by Dindorf, i. vii. 
 
 4 dementis Alexandrini omnia quae quidem extant opera Gentiano Herveto 
 
 Aurelio interprete. Florentiae, 1551. 
 
 5 Dr Stahlin, who had also observed the evidence afforded by Hervetus, writes 
 to me with regard to these Scholia: “Nun findet sich unter denselben keine 
 Bemerkung die nicht in M stunde, aber verschiedene die nur in M stehen, d. h. 
 Scholien von M rec. z. B. die bei Dind. i. 422, 10 — 12 und ibid. 25 — 28 mitgeteilten 
 Scholien.” 
 
 6 For further details about these MSS. see Coelestinus Cavedoni, “ Notizia Let- 
 teraria di alcuni codici... che gia furono di Alberto Pio Principe di Carpi,” in the 
 Memorie di Religione, di Morale, e di Letteratura, Serie terza, Tomo xvii. Modena, 
 1854, and Heiberg, Beitrdge zur Geschichte Georg Valla's und seiner Bibliothek. 
 Leipzig, 1896. 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 XI 
 
 Mutinensis, which so exactly suits the description of Victorius and 
 Hervetus, is the Codex Carpensis. But Dindorf says 1 that it is 
 clear the Mutinensis is not the codex mentioned by Victorius, as all 
 the MSS. of the Biblioteca Carpensis which passed into the Estense 
 are marked with the note ’ Αλβέρτου ΤΙιου και των φι\ων, which 
 is not found in this codex. He continues : — “ ex quo satis certo 
 colligi posse hunc codicem non ex libris Carpensibus, sed ex 
 Estensibus esse recte monebat Coelestinus Cavedoni, Bibliotecae 
 Palatinae praefectus, qui hujus codicis usum liberalissime mihi 
 concessit.” This negative argument is obviously inconclusive. 
 
 The Protrepticus begins at the top of fol. l a of the original MS. ; 
 the table of contents and the concluding pages of the Greek trans- 
 lation of extracts from Firmianus Lactantius de Sibyllis, which end 
 the MS., are in a very late hand, on rather different sized parchment, 
 and are certainly later additions ; the MS. has been rebound within 
 the last 200 years, and these pages were perhaps added then ; there 
 is therefore no possibility of finding the name of Alberto Pio 
 either at the beginning or end of the MS. in its present state. 
 Positive evidence, however, that it did come from the Bibl. 
 Carpensis is fortunately to be had. Cavedoni, in his tract already 
 referred to 2 , says “Tutti questi codici (i. e. those bought by Alberto 
 Pio from the heirs of Giorgio Valla) portano segnato in principio 
 tra due lineette nel sommo margine il numero delle carte di che 
 componesi ciascuno di essi.” Now our MS. has on the top margin 
 of fol. l a the note “ 292 cart.” The Librarian of the Estense and I 
 compared this note of the number of pages with the similar notes 
 in several other MSS. bearing the names of Alberto Pio and 
 Giorgio Valla, and coming from the Bibl. Carpensis; we were both 
 of opinion that these notes were in the same hand and ink. It 
 is therefore, I think, quite certain that this is one of the MSS. 
 inherited by Rodolfo Pio from his uncle, and that it is the Codex 
 Carpensis of Victorius. This conclusion is further supported by 
 the fact that Giorgio Valla published at Venice in 1498 a Latin 
 translation of Athenagoras de Resurrectione , a tract which is con- 
 tained in the Mutinensis. 
 
 There is one other point of interest concerning this MS. 
 Schwartz 3 speaks of “nonnulla de Sibyllis,” which conclude the 
 1 Yol. i. pp. vii f. 2 p. 227, note 17. 3 Texte und Unters ., iv. i. p. iv. 
 
χπ 
 
 INTRODUCTION. 
 
 codex, as being written by two more recent hands. The last two 
 pages, as stated above, are in a very late hand, but the main part 
 of the extracts etc των φιρμιανου Χακταντίου του ρωμαίου ί repi 
 σίβυΧλης καί των Χοίττων is in a hand which does not occur in other 
 parts of the MS., but is written on exactly similar parchment, and 
 begins in the middle of a page. This hand cannot, I think, be 
 placed later than the 11th century, and is, I am convinced, the hand 
 of the scribe of Med. Laur. PI. v. c. 3, the only authority for the 
 Stromata. I saw both MSS. within 48 hours, and also compared 
 this hand of M with Bandini’s facsimile of the Laurentian codex. 
 If this identification of hands is correct, it shows that in the 11th 
 century there was a library containing the Protrepticus, the 
 Paedagogus and the Stromata: this would account for extracts 
 from the two latter works being found in the four closely related 
 MSS. Neap, u aa. 14, Ottob. 94 and 98, Monae. 479 1 . Ottob. 98 
 also contains other extracts from Protr. and Paed. Stahlin (p. 17) 
 shows that these were not copied from any MS. now known to us, 
 and thinks it not impossible that they sprang from the same 
 source as the extracts from the Stromata. He concludes : “ es 
 ware dann der Riickschluss auf eine Handschrift zu machen, in der 
 sowohl Protrepticus und Padagogus als die Stromata standen.” 
 If the scribe of the “de Sibylla” in Mut. 126 was really identical 
 with the scribe of the Florence codex of the Stromata, all these 
 works were to be found near each other in the 11th century 2 . 
 
 The Florence MS. Bibl. Medic. Laurenziana, PI. v. c. 24, (F) 
 contains the three books of the Paedagogus and the two 
 hymns. It is assigned to the 11th century, and is composed of 
 32 gatherings of 8 leaves each (size 9J in. x 8J in.; vellum; 19 lines 
 a page ; letters hang from lines ruled with blunt point : Scholia 
 written in same hand and ink as text, but with a finer pen). 
 The two centre leaves of gatherings 7 and 16 have been lost, 
 
 1 See Stahlin, Beitrdge zur Kenntniss der Handschriften des Clemens Alex- 
 andrinus, Niirnberg, 1895, pp. 12 £f. 
 
 2 With regard to these two MSS. Dr Stahlin writes to me: “ Dass Mut. und 
 Laur. einmal in derselben Bibliothek waren, is ganz unzweifelhaft dadurch, dass 
 die Randbemerkungen, welche sich im Laur. von f. 221 a an finden (cf. Dind. in. 
 67, 6. 12 u. s. w.), von derselben Hand herruhren wie die mit griinen Tinte in Mut. 
 in d 7 (that is, M rec.). Dass die Hand identisch ist, kann keinem zweifelhaft sein, 
 der beide Schriften gesehen hat." 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. Xlii 
 
 owing to the binding string cutting through them : the first 
 pair of leaves contained the words ββ\η μου to αυτήν μονάδα 
 {. Paed . i viii; Dindorf I 180. 16 — 182. 21 ; Potter 138 — 140) ; the 
 second pair from στοχαστεον yap to εμφαί vet Βεσι to- {Paed. II 
 vii, viii ; Dindorf I 266. 1 — 268. 8 ; Potter 204, 205). The same 
 lacunae occur in the following MSS., proving that they are de- 
 rived from F : — Bodleianus 39 (B), Brit. Mus. Reg. 16 D xvii (R), 
 Paris Bibl. Nat. Gr. 452 and 587 \ Yat. Palatinus Gr. 86 (Pal.), 
 Neapol. ii aa 14, Yenet. Marc, xi 4 (formerly 652) 2 , and possibly 
 the excerpta in Yat. Palatinus Gr. 302 3 . 
 
 In considering the relations of F and M to P the work done by 
 Harnack and von Gebhardt is most important. Harnack cleared 
 the way by showing that Tatian’s Oratio ad Graecos, which 
 occurs in M, was once contained in P 4 : von Gebhardt then 
 examined the MS. and arrived at the following conclusions 5 . 
 In the scholia in the margin, two hands can be distinguished ; 
 one the hand of Baanes, the scribe of the text ; the other the 
 hand of the person who wrote the long scholion beginning 
 δεσμεύων προς αμπεΧον on the last two pages of the MS. (printed 
 in Dind. I xiv f.). This scholion is written in FM opposite the 
 place to which it refers {Paed. I v 15 (106)), and is headed ’ Αρέθα 
 αρχιεπισκόπου. Λ 7 on Gebhardt thinks that Arethas made a 
 rough draft at the end of his MS., and then copied the scholion 
 out in the margin opposite Paed. I v 15, which was in the part 
 
 1 One of these two is no doubt the MS. referred to by Nourry, Apparatus ad 
 Bibl. max. vet. Patrum, col. 659. 
 
 2 See Villoison, Anecdota Graeca, Yenetiis, 1781, tom. ii. pp. 97 and 249. 
 
 3 On these four MSS. see Stahlin, Beitrage, pp. 7 ff. In Palat. Gr. 302 Stahlin 
 says an extract from Paed. n. viii. is headed έν τφ άκεφάλφ Xoyip. As the heading 
 of chapter viii. is lost in F, he concludes that these extracts are derived from 
 that MS. But the New College codex (N) (see below, pp. xv. f.) omits the heading 
 of chapter viii. ; it seems to me, therefore, quite possible that they are derived from 
 a MS. related to N. 
 
 4 Texte u. Unt. i. i. 25 f. 
 
 5 Texte u. Unt. i. iii. 162 ff. "When I examined the Paris MS. in May, 1894, 
 von Gebhardt’s work was unknown to me, and I made the following note, which 
 agrees with his conclusions in every point. “ In the scholia common to FMP, two 
 hands can be distinguished in P : one a very neat, fine, small half-uncial, probably 
 by the text-scribe; the other a larger, rougher half-uncial, more like the hand on 
 fol. 402 (i.e. the scholion beginning δεσμεύων irpbs άμπελον). It is thus certain that 
 the scholia in FM must have been copied from P,” 
 
XIV 
 
 INTRODUCTION. 
 
 of P now lost : judging from differences in the size and style 
 of the writing, he thinks that the scholia in the second hand 
 were written in the margin by Arethas at various times. It 
 follows of course that F and M, which contain both the text- 
 hand and the Arethas scholia of P, derived these scholia from 
 that MS. 1 
 
 It is a natural inference that the text also of these two MSS. 
 springs from P. As far as regards M this can hardly be doubted. 
 Dindorf’s imperfect and often incorrect collation of M has ob- 
 scured its relation to P. The texts of the two MSS. are practically 
 identical 2 , and it may be considered certain that M was copied, 
 probably directly, from P, though the two hymns must have been 
 added from another source. 
 
 With regard to F the case is by no means so clear. Dr Stahlin 
 now considers that it is descended from P 3 . Against this it can 
 be urged that a scribe might very well take his scholia from 
 a different MS. from that which supplied the text 4 ; further, it is 
 strange that F should have deliberately omitted the Protrepticus 5 . 
 In very few instances does F preserve a good reading not found 
 in P : the following are the principal variants in the portions 
 of Paed. II, in, which I collated myself 6 . 
 
 Dindorf I 204. 26 (Potter 155) βστί μου 6 νιος P όσην 6 υιός 
 μου F (perhaps corrected according to Gospel text) 215. 17 (165) 
 
 1 Dindorf, Clem. Al. i. 439 — 450, gives several scholia as occurring in FM and 
 not in P. This need, however, cause no difficulty, for a later writer, who inserted 
 several tracts of Hesychius and Maximus in the margin of P, frequently erased 
 the original scholia to make room for himself. In all cases I had time to look 
 at, where scholia in FM were not quoted from P, traces of the writing could be 
 seen in that MS. under the Hesychius or Maximus. This late writer sometimes 
 recopied in another place what he erased. 
 
 2 In the portions of Paed. n., hi., which I collated for the Gospels and Acts 
 quotations, M varies from P only 10 times, and always in very small points. See 
 further the readings of M, which I communicated to Dr Stahlin, in his Beitrdge, 
 pp. 5 f. 
 
 3 Beitrdge , p. 6. 
 
 4 F does not contain by any means all the scholia found in P. 
 
 5 Dindorf (i. viii.) speaks of F as “amplioris, quantum ex similitudine codicum 
 supra descriptorum colligi potest (i.e. M and P), voluminis fragmentum.” I know 
 of no reason for thinking this surmise of Dindorf’s to be correct. 
 
 0 Unfortunately Dindorf s collation of F is quite unreliable. 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 XV 
 
 μεγ a P μεηαν F (probably rightly) 216. 10 (166) άρτον P άριστον F 
 224. 15 (172) φυλάξει P φυλάξη F 16 εχοι δ’ αν P εχει Be F 
 245. 19 (189) κύριος P 6 κύριος F 247. 9 (190) τρυβλίω PF** 
 
 τρύβλιον F* 268. 18 (206) εις το τρύβλιον P iv τώ τρυβλίω F 
 
 301. 3, 4 (231) σαλαμών (bis) P* σολομών (bis) F 18 (232) 
 μετεωρίζεσθε P μη μετεωρίζεσθε F 302. 27 (233) ονομα P 
 ονοματι F 320. 16 (246) — τον πλούσιον F* 328. 27 γυναικος a 
 (a blank space) βρας P γ υναικος, αλλ’ εταίρας F 354. 12 (274) 
 εξευρίσκει Ρ εξευρήσει F 18 άνιαρώς Ρ ανιαρός F 359. 7 
 (277) — ο F 390. 11 (301) πολιτευώμεθα Ρ η τολιτευόμεθα F. 
 
 Some of the readings of F are mere errors, others are such 
 as might easily have been introduced by conjecture. Considering 
 the strong probability that a scribe would take his text from 
 the same MS. from which he took the scholia, there is not 
 sufficient evidence to show that the text of F is independent 
 of P : we must therefore conclude that this MS. is descended 
 from P, though considerably altered by conjectural emendation, 
 or possibly by correction from another MS. 1 
 
 In the first ten chapters of Paed. I, where P fails us, the text 
 depends on FM : it is therefore important to prove that these 
 two MSS. are independent of each other. In all the readings 
 quoted above M agrees with P against F ; we may therefore 
 reasonably conclude that where P is lost M represents it far more 
 nearly than F does. In my opinion M is older than F, but in 
 any case the above readings prove that the former was not copied 
 from the latter: the following readings show that the converse 
 was not the case. Dindorf I 206 12 (Potter 157) εΰλυτον FP 
 εύλοιτον M* 300. 23 (231) τη ψυχή υμών] υμών FP ημών Μ 
 
 302. 18 (232) χάριτι FP χάρη τι Μ 316. 16 (243) ώς σεαυτον 
 FP ώσεαυτον Μ 365. 6 (282) εξωθεν FP εξω Μ. 
 
 Another MS. -which has attracted a good deal of attention is 
 Cod. Oxon. Coll. Novi 139 (N) 2 . It is a paper MS. of the 
 15th century made up of 272 leaves bound in irregular gatherings. 
 
 1 As the entire dependence of F on P has not yet been proved, the readings of 
 F should still be quoted. 
 
 2 The Librarian of New College kindly sent this MS. to the Cambridge Uni- 
 versity Library in July 1895, that I might examine it at leisure. For a further 
 description see Stahlin, Observ. Grit . in Clementem Alex., Erlangae, 1890, pp. 18 f. 
 
 b 
 
 B. 
 
XVI 
 
 INTRODUCTION. 
 
 The contents are : if. l a — 45 a Clement’s Protr. : if. 45 b — 4*7 b blank : 
 ff. 48 a — 118 b Paed. π and in: if. 119 a — 122 b blank: if. 123 a — 27l b 
 Anastasius εις την πνευματικήν άναηω^ην της εξαημερου κτίσεως. 
 Fol. 272 is bound outside the last gathering, and appears to have 
 belonged to another MS. : it contains a fragment from Paed. 11 
 v and vi (Bind. I 255. 10 — 158. 16 : Potter 196 — 198): incipit εξ 
 αυτών δει explicit n ταιδαηωηήσεις, ai μετά. The writing appears to 
 be of the same date as N, but it is not in the hand of any of the 
 three scribes who worked at the MS. (Quoted as N fr .) 
 
 I propose to deal first with the text of N fr : the following 
 readings show that it is closely related to N. Bind. I 255. 12 
 (Potter 196) — 6 NN fr 16 καθαρμονίαν NN fr 255. 20 κιγλισμος 
 NN £r P** κιγλιασμδς FP* 256. 24 (197) πάντα NN fr πάντας 
 FP : ην NN £r είπεΐν FP 257. 12 (198) κεφ. e NN fr κεφ. r FP 
 (this mistake has put all the remaining chapters of book ii one 
 wrong in N) 258. 11 97 NN £r η FP. 
 
 That N fr was not copied from N is proved by the fact that the 
 latter omits εκπορευεσθω — άγίοις μη (258. 6, 7 : Potter 198), 
 whereas N £r does not. N was not copied from the MS. to which 
 N fr belonged, for (255. 10 : Potter 196) N. has with all other MSS. 
 μετρον αΰτοΐς καί καιρόν, while N £r has μετρον καί καιρόν αυτοις. 
 It is safe, however, to conclude that N and N £r had a near common 
 ancestor. 
 
 The facts that N omits Paed. 1, of which chapters i to x have 
 been lost in P, and that, like P, it does not contain the two hymns, 
 which are found in F and M, naturally suggest that its text is 
 derived from P. This is fully borne out by the similarity of the 
 texts of the two MSS. 
 
 Further, N embodies most of the corrections made in the text 
 of P by later hands : witness the following readings, in which P** 
 differs from M and F : 
 
 Bind, i 18. 12 (Potter 15) + άρρητοφόρια NP** 20. 17 (16) 
 θρησκενειν P* θρησκείαν NP** 33. 1 (27) μάρπισσα P* μάρπησσα 
 NP** 34. 16 (29) ίάσωνι P* Ιάσονι NP** 68. 6 (54) δρίζεσθαι 
 P εργάζεσθαι N and P margin 263. 10 (202) των F τούτων P 
 omit altogether N (evidently thinking the whole word was 
 cancelled) 267. 14 (205) άφεωνται FP* άφίενται NP** 273. 16 
 (210) δή FP* μή NP** 274. 19 (211) άπερρεε FP* απαρε P** 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 XVII 
 
 diratpe N 301. 3 (231) σαλαμών P* σολομών NP** but line 4 
 σαλαμών NP the correction not having been made in the second 
 instance in P 304. 3 (234) τταραλυττώη FP* τταραλυποίη NP** 
 314. 19 and 315. 2 (241) οστριον FP* oarpeov NP**. 
 
 Only five very short scholia are found in N : they all occur also . 
 in F and P : but 1 5 times N has ση in the margin, only occasionally 
 in the same places as similar notes in FP. 
 
 That a type of text was current derived from P and omitting 
 Paed. I altogether is proved by a 16th century codex in the Biblio- 
 theque Nationale at Paris, numbered Suppi. Gr. 254 1 . A comparison 
 of this MS. with P shows that as far as regards the Protrepticus 
 and books II and ill of the Paedagogus it is certainly descended from 
 P, as the tracts of Hesy chius and Maximus, which have been written 
 in the margin of P by a 15th century hand, are found in it by the 
 first hand : the margin of Paed. I, however, shows no trace of any 
 connection with P. That this book was added from a MS. 2 of the 
 F group, is proved by the lacuna in ch. viii (Dind. I 180. 16 — 
 182. 21 ; Potter 138 — 140) occasioned by the loss of two leaves in 
 F. (See the account of that MS. pp. xii f.) 
 
 That the whole of book I, and not merely the chapters missing 
 in P, has been supplied is evident, as all through this book only 
 the short scholia written in red in MSS. of the F group are found, 
 and the subscription is written in a style not at all resembling the 
 subscriptions to the other books, but recalling those in R. 
 
 A MS. presenting exactly similar features, and no doubt 
 connected with Paris Suppl. Gr. 254, is Ottobonianus 94, described 
 by Stahlin ( Beitrage , p. 9). It has the long lacuna in Paed. i, but 
 not the one in Paed. II 3 . 
 
 1 This is no doubt the MS. of which Nourry says on col. 634 of the Apparatus 
 ad Bibl. max. vet. Patrum , Paris, 1703: — “ Posteriorem ex Parisini RR. PP. socie- 
 tatis Jesu collegii Bibliotheca R. P. Harduinus pro more suo nobiscum perquam 
 humanissime communicavit.” Suppl. Gr. 250 is known to have belonged to the 
 Jesuit College. 
 
 2 That this MS. was closely allied to Mus. Brit.' Bibl. Reg. 16 d xvii. (R) is 
 proved by the following instances where a blank space is left in both MSS. Dind. 
 i. 150. 16 ( Potter 117) - τίρ κυρίιρ καί, 17 - τνεύματι, 20 - αυτών εκείνων, 21 - οΐ διυ- 
 Χισμδν μεν, 22 — κρειττόνω ν είναι, 23 - αϊτό τψ — των χειρόνων, 24 space left blank 
 after άνά-γκψ, 151. 1-rj μετάνοια η. Potter states that similar lacunae occur in 
 Bodleianus 39. 
 
 3 A few readings from the Protr. and Paed. i. are given in Dind. i. p. x. 
 
 b 2 
 
XV111 
 
 INTRODUCTION. 
 
 I think I have shown that there was a type of text derived 
 from P, which altogether omitted Paed. I, and that N shows signs 
 of very close connection with P : a comparison of N with N fr has 
 proved that there were one or more intermediate steps between 
 them and P, giving plenty of opportunity for the introduction of 
 divergencies and corrections. We may therefore conclude that N 
 is derived from P corrected, a view with which Dr Stahlin, who 
 has collated N, now agrees 1 . I have collated all the quotations 
 from the Gospels and Acts in N, but as it affords no variants of 
 any interest I do not intend to quote its readings. 
 
 Dr Stahlin mentions as closely allied to N a 15th century MS. 
 preserved at Genoa in the Biblioteca della Congregazione della 
 missione urbana di S. Carlo, and numbered 28. It contains the 
 Protr., Paed. u, in and also the Pliilocalia of Origen 2 . 
 
 MSS. of Protr. and Paed. 
 
 1 Beitrage, p. 10. 
 
 2 Stahlin, Beitrage , p. 11, speaking of this MS., says: “die Verwandtschaft mit 
 N zeigt nicht nur das Fehlen des ersten Buches des Padagogus, sondern auch das 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 XIX 
 
 Dr Stahlin also mentions 1 two 16th century MSS. containing 
 the Protrepticus, namely, Monacensis 97 and Valicellianus F. 33. 
 Of these he says “ die jedenfalls auf P zuriickgehen.” 
 
 To sum up : where extant, P is the sole authority, though 
 there is a possibility that F may have an independent value : 
 where P is wanting ( Paed . i i — x and beginning of xi), the text 
 must be based on FM, but it must be borne in mind that M is a 
 very faithful copy of P, while F (if a copy of P) has undergone 
 considerable alteration. Fortunately the collation of P prepared 
 by Diibner for Dindorf is very fairly accurate : Dindorfs readings 
 from F and Μ I have already stated to be incomplete and un- 
 trustworthy. 
 
 § 2. Text of the Stromata, Excerpta, and Eclogae. 
 
 These works are preserved only in the 11th century Florence 
 MS. 2 , Medic. Laur. PI. v c. 3 (L), of which the 16th century Paris 
 MS. Suppl. Gr. 250 is a copy. On MSS. containing extracts from 
 these works see Stahlin Beitrage, pp. 12 ff. 
 
 In Strom. VIII vi 17 the words A l των ζητήσεων έφοδοι, καί 
 άρχαί 7 repi ταντα καί εν τούτους είσίν are written in L so as to 
 form a heading to what follows, and are not joined to what goes 
 before. At the end of book viii as at present printed L has 
 the subscription Αί των ζητήσεων έφοδοι καί άρχαί περί ταντα 
 καί εν τούτους : then an ornamented line, followed by the heading 
 Έα: των Θεοδότον κτε. §§ 17 — 33 should therefore be considered, 
 not as part of book viii, but as an independent treatise on the 
 
 Zusammenstimmen in Kleinigkeiten wie in der Stelle Dind. i. 328. 27, wo beide ού 
 
 yap yvvaucbs ipas lesen.” M and P have ού yap yvvaiKos a epas. [Since the 
 
 above was written Dr Stahlin has again examined the Genoa MS. and has obtained 
 ample proof that N was copied from it. The conclusions I have reached concerning 
 the text of N may therefore be taken to apply to the Genoa MS.] 
 
 1 Beitrage, p. 11 f. 
 
 2 For description see Dindorf i. p. xvi. f. A facsimile is given in Bandini’s 
 Catalogue; in the Palaeographical Society’s Facsimiles, Series ii. vol. i. pi. 107; 
 and in Vitelli e Paoli, Collezione Florentina di facsimili paleografici, Fasc. i. 
 tav. x. This MS. was fairly well collated for Dindorf by Joseph Muller. I col- 
 lated all the Gospels and Acts quotations in April, 1894. 
 
XX 
 
 INTRODUCTION. 
 
 same footing as the Excerpta and the Eclogae. This was the 
 opinion of le Nourry 1 and Bunsen 2 . Zahn 3 rejects this view, 
 taking the words at των ζητήσεων /ere in § 17 to be “ eine den 
 vorigen Abschnitt abschliessende Form el” : this is of course 
 rendered impossible by the words occurring again as a subscrip- 
 tion at the end of § 33, a fact which has not, I think, been before 
 pointed out. Zahn remarks, however, that in a Syriac MS. of the 
 8th or 9th century of Theological Extracts (Brit. Mus. Add. 14,533 
 fol. 137 a : quoted by Zahn, p. 28) an extract from Strom. VIII v 16 
 is introduced by the words “ at the end of the eighth book.” It 
 seems reasonable to think that Clement never finished Book vm, 
 ending with § 16, and that at the end of this incomplete book a 
 scribe or editor copied matter found among Clement’s notes and 
 possibly collected with a view to the completion of the Stromata. 
 
 § 3. Text of the Quis Dives Salvetur. 
 
 Manuscripts. 
 
 Michael Ghisler first printed the QDS (in his In Jeremiam 
 prophetam commentarii , Lugduni 1 623 vol. ill, pp. 262 — 282) very 
 inaccurately from a 16th century MS., Vaticanus Gr. 623 (V) ; and 
 all subsequent editors reprinted his text, without again examining 
 V, which remained till recently the only known MS. of this homily. 
 Dr Stahlin and I had both arranged to re-edit this homily from 
 V, which we had both collated, when he noticed, and kindly 
 communicated to me, the fact that E. Miller, Catalogue des MSS. 
 grecs de VEscurial , p. 485, mentions a homily commencing Ο l μεν 
 τούς εγκωμιαστικούς λόγου?, the first words of the QDS. Through 
 the generosity of Dr Stahlin it was arranged that he should give 
 up his projected edition, contenting himself with writing an 
 article 4 showing how far the text could be improved from V and 
 
 1 Apparatus ad Bibl. max. vet. Patrum , col. 1291. 
 
 2 Analecta Antenic. i. p. 184. 
 
 3 Forsch. hi. 116. 
 
 4 See his Beitrdge, pp. 21 — 35, where a description of V will be found. Dr Stiihlin 
 now agrees with me in assigning it to the 16th, not the 15th century. 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 XXI 
 
 other sources, and that I should collate the Escurial MS. This I 
 did in Aug. 1894. A brief examination was sufficient to show 
 that V was copied from the Escurial MS. ; the last page but one 
 of the latter has been all torn away except a small strip at the 
 top : the scribe of V carefully copied all the words and letters 
 which remained, leaving blank spaces for what was torn away. 
 
 I give here a description of this MS., Scorialensis Ω hi 19. 
 
 Old Class-marks, in Θ 12 (cancelled) ; 138 B ; IV β 2 (can- 
 celled), in the hand of Nicolas de la Torre 1 . Early Escurial bind- 
 ing of reddish-brown calf, stamped with gridiron with six 2 bars. 
 Parchment: 11th century: 344 pages in gatherings of eight: 
 three extra pages, numbered I, Π, ill, respectively have been added 
 at the beginning : only in two places can traces of original quire 
 signatures be seen : two numberings of pages ; the older, in the 
 bottom right-hand corner, makes 351 pages; it was previous to 
 the last rebinding, during which the numbers were clipped in 
 many places, but subsequent to loss of part of the last page but 
 one, which it does not reckon ; the more recent, in the top right 
 hand corner, probably by Nicolas de la Torre, does count the strip 
 left at the top of the last page but one, and makes 345 pages, 
 through numbering two consecutive pages 276, 278 3 . 
 
 Size of page 10 T 3 g in. x 7-J in. ; of written part about 8|- in. x 5f in. 
 28 lines on a page. The pages were only very slightly clipped in 
 the last rebinding, as can be seen where corners have been turned 
 down ; but the margins must originally have been a good deal 
 bigger, as only occasional traces of the quire signatures can be 
 seen. 
 
 Three hands can be distinguished (a) ff. 1 — 224 (b) if. 225 — 
 254 a (c) ff. 254 b — end 4 ; all of the same date, as far as I can judge. 
 
 1 A favourite copyist of Philip II., who held the office of “ Greek Writer ” at the 
 Escurial. 
 
 2 After the time of Philip II. seven and, later still, ten bar gridirons are stamped 
 on the bindings. 
 
 3 This more recent numbering is given in the margin of my text, and is all 
 through the QDS one in excess of the true number. 
 
 4 Miller, who examined the Escurial MSS. very hurriedly, only noticed the 
 first of these changes: p. 485, note 1, he says, “Depuis le fol. 225 jusqu’a la fin, 
 l’^criture est plus moderne et appartient au xii e si£cle.” I am certain that (c) is 
 not later than (a) ; (&) has a more modern look, which has misled Miller. 
 
XXII 
 
 INTRODUCTION. 
 
 The writing hangs from lines ruled with a blunt point on one side 
 only of the parchment. 
 
 There are very few corrections : one corrector filled up short 
 lacunae in the Origen, and made one emendation in QDS § 31. 
 
 The contents are as follows : I blank ; ll a Table of Contents in 
 Greek by Nicolas de la Torre ; an older one in Latin ; and a recent 
 Latin note pointing out that the 19 homilies on Jeremiah are by 
 Origen. Il b ITI blank. ff. l a — 90 a του εν άγίοις 7 τρς ημών 
 Κυρίλλου αρχιεπισκόπου άλεζανΒρείας εκ της Ερμηνείας της εις 
 τον προφήτην ήσαίαν. incipit τα εν ταϊς εσχάταις ήμεραις εμφα- 
 νές το ορος κυ... explicit ημάς δε τούτων άπάλλαξοι 6 χς. όί ου 
 καί μεθ ’ ου... των αιώνων αμήν \ ff. 90 a — 129 a ερμηνεία εις τον 
 προφήτην Βανιήλ 2 . ff. 129 b — 208 a ερμηνεία εις τον προφήτην 
 Ιεζεκιήλ?, incipit καί εγενετο εν τω τριακοστω ετει κτε. (Εζ. i. 1) 
 (ad marg. θεοΒωρίτου) τισϊν εΒοξε τό τριακοστόν έτος του ίωβήλ. 
 explicit εν εκάστω τμήματι τρεις· απαντα δε τον κύκλον οκτώ 
 καί Βεκα χιλιάΒων εφη. ff. 208 b — 326 b (really 325 b ) ιερεμίας , is 
 the only heading to the 19 homilies of Origen on Jeremiah 4 , 
 ff. 326 b — 345 a (really 325 b — 344 a ), the QDS with the heading 
 'Ομιλία. At the bottom of the last folio, recto, is written in 
 a 15th century hand είσϊν εν τήΒε τή βίβλιω τετραΒϊα λέ 
 φύλλα τμ. 
 
 This MS. belonged to Don Diego Hurtado de Mendoza, whose 
 signature (D. Di°. de M a .) 5 is found at the bottom of fol. l a , and 
 
 1 This appears to be an abbreviation of Cyril’s work on Isaiah, and is not 
 divided into Books and Orations. The incipit occurs vol. iii. col. 68 a of Migne’s 
 edition (Lib. 1 . Orat. ii.) ; the explicit is the same as in Migne. 
 
 2 This anonymous commentary on Daniel was printed by Cotelerius from this 
 MS., and assigned to Chrysostom, among whose works it is now printed ; the title 
 of Cotelerius’ book is : S. P. n. J. Chrysostomi quatuor homiliae in Psalmos, et inter- 
 pretatio Danielis. Opera nunc primum edita ex MS. codice Regiae Bibliothecae 
 S. Laurentii Scorialensis. Lutetiae Parisiorum ap. L. BiUaine. 
 
 3 This is a catena on Ezechiel, drawn mostly from Theodoret, whose name, 
 among others, occurs several times in the margin. The incipit is found in Migne, 
 Theodoret ii. col. 816 ; the explicit, col. 1248. 
 
 4 Printed from this MS. by B. Corderius with the title: S. P. n. Cyrilli 
 Archiepiscopi Alexandrini homiliae xix. in Jeremiam Prophetam. Antverpiae , 
 1648. Corderius’ transcript was very carelessly made: in Homily 1 . alone he 
 omitted 19 lines of the MS., and introduced a mass of changes, emendations 
 and errors. 
 
 5 A facsimile of Mendoza’s signature is given at the end of Graux, Essai sur 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT^ WORKS. 
 
 XXlll 
 
 passed with his other books into the Escurial in 1576. There is 
 some Greek scribbling on the last page and in other places in a 
 late hand : this points to its being one of the MSS. which Mendoza 
 obtained from the East while Ambassador at Venice; and it was 
 probably while his library was in that city that the copy of the 
 Origen and Clement, now in the Vatican, was made. 
 
 I distinguish this MS. by the symbol S, but in the apparatus 
 criticus to those parts of the QDS where there is no fear of con- 
 fusion with other authorities its readings are given without any 
 symbol. 
 
 Those portions of § 42 which are gone from S, through the loss 
 of nearly a whole page, can be to some extent recovered from 
 other sources. Euseb. HE. ill 23 quotes the story of St John and 
 the young robber, beginning ’ Άκουσον μύθον ου μύθον , and end- 
 ing τρόπαιον αναστάσεων βΧεπομενην 1 . Maximus Confessor in 
 his Scholia 2 on Dionysius the Areopagite, Epist. x, addressed 
 Ιωάννη θεοΧόηω άποστόΧω , says : Μ εμνηται 8ε την επί Αομε- 
 τιανου εξορίαν του άγιωτάτου Ίωάννον. ..καί ΚΧημην 6 ’ ΑΧεξαν - 
 8ρενν iv τω λόγω τω περί Ύίν 6 σωζόμενον πΧονσιον. It appears 
 that some one was led by this remark to refer to his Clement, and 
 copied out at the end of his MS. the story referred to ; and this 
 extract, preceded by the extract from the Letter of Polycrates to 
 Victor quoted by Euseb. HE. Ill 31, 3, and followed by several from 
 Philo περί των εκ περιτομήν πιστενσάντων εν Αίγύπτω Χρισ- 
 τιανών, is preserved in many MSS. of the Scholia of Maximus, 
 with or without the text of Dionysius 3 : in all these the extract 
 begins with the words ΐνα 8ε επιθαρρήσην, that is, a line before 
 the quotation of Eusebius, of whom it is thus proved to be inde- 
 xes origines du Fonds Grec de L’ Escurial, in the Bibliotheque de Vecole des hautes 
 etudes, vol. 46 : in which book a full account of Mendoza’s life and library is given, 
 pp. 163 ff. 
 
 1 Several writers who tell or refer to this story apparently depend on Eusebius. 
 For references see Harnack, Gescliichte der altchristlichen Litteratur , i. p. 316. I 
 have extracted the readings of the MSS. of Eusebius as best I could from the 
 editions of Burton, Laemmer and Heinechen, using the notation of the latter; 
 but it is of course well known that the text of Euseb. is in an unsatisfactory state. 
 See Harnack, Geschichte , i. pp. 561 f. 
 
 2 Ed. Corderius, Antverpiae, 1634, vol. n. p. 181. 
 
 3 In AFK the extracts precede, in all other MSS. follow, the Dionysius or 
 Maximus. 
 
XXIV 
 
 INTRODUCTION. 
 
 pendent. I am in possession of collations of the following MSS. 
 of this extract : 
 
 Brit. Mus. Add. 18, 281, fol. 12 a ; parchment ; A.D. 972 (A) 1 . 
 
 Florence, Medic. Laurent, v. 82, fol. 2l7 b ; paper; century 
 xv (B). 
 
 Vienna theol. graec. 65 olim 49, fol. Il7 a ; vellum; century 
 xiv (?) (C). 
 
 Milan, Ambrosiana H 11 Sup. 2, fol. 212; bombycinus; cen- 
 tury xiii (D). 
 
 Oxford, Coll. Corp. Chr. 141, fol. 2 b ; parchment; century 
 xii (F) 2 . 
 
 Vatic, gr. 374, fol. 242; paper; century xm or xiv (G). 
 
 Vatic. Begin. 38 fol. 321 ; parchment ; century xi (H). 
 
 Florence, Conv. Suppr. 202, fol. 190 b ; century x as far as καί 
 μβτα τούτο ύφήκβ (32 19) (I), the rest being supplied by a 15th 
 century hand (I sppl ). 
 
 Ottob. 362, fol. 1 ; paper ; century xvi (K). 
 
 Vienna, theol. graec. 110, fol. 197 b ; century x (L). 
 
 Oxford, Canon. 97, fol. 221 a ; parchment; century xiv (O). 
 
 Paris, Bibl. Nat. gr. 440, fol. 1 7 7 a ; parchment ; century xii (P). 
 
 Florence, S. Marco 686, fol. 214 a ; parchment; century xii (Q). 
 
 Vatic, gr. 504, fol. 76 ; parchment ; century xi or xii (R). 
 
 Of these I have collated ABDFOPQ ; for collations of GHIKR 
 I am indebted to Dr Stahlin, of C to Dr F. Wallis, now Bishop of 
 Wellington, N.Z., and of L to Dr Weinberger, of Vienna, through 
 Dr Stahlin. 
 
 Dr Stahlin also mentions 3 as containing the extract Coislin 
 86 century xii, Moscow 36, century x, and Jerusalem 414, cen- 
 tury xvi, but neither of us has obtained collations of these. 
 
 About A.D. 860 4 Johannes Scotus Erigena translated, by order 
 of Charles the Bald, the works of Dionysius together with the 
 
 1 Facsimiles of this MS. are given in the Palaeogr. Soc. Facs. Series 11 . vol. 1 . 
 pi. 28, and in Wattenbach et von Velsen, Heidelberg, 1878, pi. 7 ; the latter plate 
 is also given in Wattenbach, Scripturae Graecae Specimina, Berlin, 1888. 
 
 2 Owing to the loss of two pages, this MS. now only contains the heading, and 
 the first few lines as far as τψ Πάτμου τη s νήσου. 
 
 3 Beitrdge, pp. 31 f. Vat. Gr. 1553 is, I believe, inserted there through a mis- 
 understanding. 
 
 4 See Th. Christlieb, Leben und Lelire des Johannes Scotus Erigena , Gotha, 
 1860, p. 27. 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 XXV 
 
 Scholia of Maximus ; in this translation he included the Extracts 
 from Polycrates, Clement and Philo, though they are not given in 
 the printed editions of his version. I have used two MSS. of his 
 translation : 
 
 Oxford, Ashmolean 1526 ; vellum ; early 14th century. 
 
 Cambridge Univ. Library, Ii — 3 — 32, parchment ; century xiii. 
 
 That Erigena translated from a MS. very nearly akin to 0 the 
 following readings show : — 
 
 Heading, αυτοί) HKO lat. 33 6 , 7 Sea μεγ έθος φνσεως εκστά- 
 σεως Ο per magnum natura recessum lat. 34 4 απαιτώ] άπεστω Ο 
 restitue lat. 5 — καί en HO lat. 7 , 8 — και το κεφαλαίου λη- 
 
 στής Ο lat. 35 1 ει τϊλαθό μένος] επίλαβό μένος Ο accipiens lat. 
 5 vir ο μένω (accent) ΑΗΟ sustineo lat. The cases where the Latin 
 agrees with other evidence are very rare and unimportant : we 
 need not, therefore, trouble further about Erigena’s version ; but 
 its evidence gives the 14th century O the authority of a 9th 
 century MS. 
 
 All these MSS. introduce the extract with the heading: — 
 K λήμεντος [κλήμηντος GHIR] 7 τρεσβυτερου Άλβξανόρείας [-Βρεας 
 Η : -Βρίας Q] ηγουμένου [pr. καί F] της σχολής, [+ ιτερί του αγίου 
 άιτοστολου καί θεολόγου ευαγγελιστοΰ Ιωάννου Ρ] εκ [ε ^9 C] του 
 επιγεγ ραμμένου αυτω [ αυτοί) HKO : omit G] λόγου' Ύίς ό σωζό- 
 μενος ιτλοΰσίος ; At the end the following note is added by 
 ABHLOQ : T αυτής [+ δε L] τής ιστορίας μεμνηται [+ καί L] 
 Ευσέβιος ό ΤΙαμφίλου και ’ Ιωάννης ό [om. Q] επίσκοπος Κων- 
 σταντινουπόλεως [+ ό Χρυσόστομος Q]. This note is omitted in 
 CDPR ; I have no information on this point about GIK. 
 
 Of these MSS., ABCDL form a closely allied group, as is shown 
 by the omission in all five of (34 9 — n) δε — πληξάμενος. Compare 
 also the following readings 32 8 — των ABCDILP 34 5 κα\ ετι 
 καί] ετι και ABCDLP 35 5 αν %] αν δε ACDLO αυτός Β 
 ίο ήόυνατο ABDLOP. BD appear to have had a near common 
 ancestor (cp. 32 7 , 17 , 33 14 , 34 9 , 35 5 , 6 ) and C goes closely with 
 them (32 15 , 33 12 , 34 12 ). L agrees sometimes with A (34 17 , 
 35 8 AI sppl LQ 36 1 ), sometimes with other members of the group 
 (32 8 σημαινόμενον BL* utuld P 33 12 BCDL against AP and all 
 other evidence) and sometimes agrees with other MSS. against 
 ABCD (32 20 - to KLQR 33 15 ). 
 
XXVI 
 
 INTRODUCTION. 
 
 P presents a somewhat curious problem : it is certainly closely 
 allied to the above group (32 2, 8, 10, 15, 20; 33 14, 35 10), but the 
 text has undergone considerable alterations, partly by additions 
 and conjectural emendation (Heading; 31 27, 34 1, 6, 9, 35 9, 36 3), 
 and partly, it appears, by corrections taken from a codex of 
 Eusebius perhaps akin to Paris Gr. 1437 (E b )h That the scribe 
 of one of P’s ancestors had looked up the quotation in Eusebius, a 
 marginal note in the Scholiast-hand at the beginning of the 
 extract in P shows clearly : κείται τούτο εν τω β (lege 7) βιβλίω 
 τι 7? εκκλησιαστικής ιστορίας ευσεβίου. The following are the 
 places where these corrections occur: 33 3 εθάΒες PS Eus. 
 
 34 9 — ii ABCDL omit Be to ττληζάμενος ; in P -ενός to μεγάλης 
 
 and καλόν γε is written over an erasure, and οίμωγής ττληξάμενος 
 την κεφαλήν is added in the margin : it seems probable that the 
 words missing in the archetype have been supplied from a codex 
 of Eusebius : this probability is increased by the readings in the 
 words supplied : Be GHIKOQR Eus. cdd GHO : ovv Eus. cdd. 
 
 BCDF a F b : omit particle P Eus. cdd. AE a E b ό άττόστολος την 
 
 εσθητα GHIKOQR Eus. cdd. BCDF a G : την εσθητα ό άττόστολος 
 P Eus. cdd. AE a E b F b HO. 35 4 ελττίΒας P (9 added later but 
 perhaps 1st hand) and most MSS. of Eus. including AE a E b 
 
 35 14 εκκεκαθαρμενην P (but εκκε- over erasure) Eus. cod. F a . 
 A text thus altered can have but little weight. 
 
 The ancient part of I appears also to belong to this group 
 (32 8, 10 but 32 6 καταστήσον IQ). 
 
 I sppl KQR form another group (32 20, 33 13, 35 2, 13, 15; see 
 also passages quoted below in which GH join this group or part 
 of it). 
 
 I sppl agrees in many readings 2 with Q ; and, if it were not for a 
 few variants difficult to explain (32 4, 9, 16, 33 16, 35 13) K would 
 appear to be copied from R. 
 
 G and H incline towards this group (32 15, 16, 33 13, 35 1, 10, 12, 
 
 1 A collation of this MS. is given at the end of Burton’s edition of Eusebius. 
 
 2 Stahlin (. Beitrdge , p. 38) thinks the missing leaves in I were supplied from Q, 
 but the following readings render this almost impossible : 32 20 - τό KLQR, but it 
 is in Rpp 1 and all other MSS. 33 u αύτος KQ, αυτούς Dpp 1 and all other MSS. 
 34 15 φυλακής Q, προφυλακής I s pp ! and all other MSS. 35 10 Q with some other 
 MSS. inserts καϊ before απολογούμενος, but not Bpp 1 . 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. xxvii 
 
 36 i): H agrees with R in two noticeable readings (32 1 6, 35 i) 
 and has several readings not found elsewhere (32 7, 33 15, 34 1, 
 35 11, 36 1). 
 
 0 appears to be quite independent, and its text is of some 
 importance. 
 
 The importance for the study of the text of Eusebius of 
 settling the reading of the archetype of these MSS. is obvious, and 
 this is my reason for recording their readings so fully. Owing to 
 the shortness of the extract it is impossible to reach definite 
 conclusions about the relations of the MSS., but the cases in 
 which the reading of the archetype can be considered uncertain 
 are few and unimportant. 
 
 1 now give the readings on which the relations of S, Eusebius, 
 and the extract must be determined. 
 
 31 27 ετι θάρρη ς S επιθαρρησης Ex. 
 
 32 i μεν εις σωτηρίας S μενει σωτηρίας Ex. 
 
 i, 2 μύθον ού μύθον S Eus. ού μύθον Ex. (best MSS.). 
 
 4 νόσου S νήσου Eus. Ex. 
 
 9 /cal €7 rl S — /cal Eus. Ex. 
 
 13 παρατίθεμαι S and a few MSS. of Eus. παρακατατί- 
 θεμαι ■ Ex. and most MSS. of Eus. 
 
 16 Βιετείνατο S διετείλατο Ex. HR. διεΧεγετο Eus. 
 Ex. other MSS. 
 
 — εϊτα S — άπηρεν S. 
 
 33 2 — και άπερρωγότες S. 
 
 3 εθάδες S Eus. ηθάδες Ex. 
 
 7τολλώ^ ποΧυτεΧών S — ποΧΧών Eus. Ex. 
 
 4 αυτόν υπάγονται S αυτόν επάγονται Eus. επάγονται 
 
 αυτόν Εχ. 
 
 7 — εκστάς S. 
 
 ιι άπόΧωΧεν S άι το\ώ\ει Eus. Εχ. 
 
 ΐ5 67 τειδη S επει (or επί) Eus. Εχ. 
 
 ΐ7 σωτηρ S χριστός Eus. Εχ. 
 
 35 ιι μόνην S Eus. μόνον Εχ. 
 
 ΐ2 — εγγυωμενος S. 
 
 A consideration of these readings suggests that the three 
 authorities are independent of each other; that S is inclined to 
 omit syllables and words and to dittograph letters and words ; and 
 
XXV111 
 
 INTRODUCTION. 
 
 that, where S is wanting, the text of Eusebius is slightly more 
 to be trusted than that of the extract. 
 
 We have now to calculate how much of § 42 is lost. Fol. 344 b 
 (really 343 b ) of S begins [άπο]\ογον μβνος raU οίμωγαΐς, and 
 the last word left is ov at the end of line 7 (ον n τρότερον cn rrjXdev). 
 There are 28 lines a page, the average number of letters in a line 
 is 55| : so that after ov 21 lines of S have been lost, equalling 
 about 1155 letters; of these only about 145 are preserved in 
 Eusebius and the extract : so that about 1000 letters, equivalent 
 to about 22 lines of this edition of the QDS, have been lost be- 
 tween βΧβπομβνης and φαιδροΐς γεγηθότβς. 
 
 § 4. Florilegia. 
 
 Extracts from the QDS are preserved in : — 
 
 Melissa Antonii, ed. C. Gesner, Tiguri, 1546. 
 
 Maximi loci communes, ed. C. Gesner, Tiguri, 1546 and 
 Fr. Combefis, Paris, 1675, tom. n pp. 528 if. I have collated the 
 Clementine quotations in the Florence MS. (Med. Laur. PL vii 
 c. 15, if. 103 b if.) of this collection ( See Appendix on Some Clementine 
 Fragments). 
 
 Sacra Parallela, commonly ascribed to J ohannes Damascenus. 
 These exist in several recensions, which Professor Loofs has shown 
 to rest on a work in three books 1 ,_ of which Book I is preserved in 
 a Paris MS., Coislin. 276, with the title Ίωάννου η τρβσβντέρον /cal 
 μοναχού των e/cXoywv βιβΧίον πρώτον , and Book II in Vaticanus 
 Gr. 1553 with the title Αβοντίον πρβσβντβρον και ’ Ιωάννου των 
 ίβρώ ν βιβΧίον SevTepov. Dr Stahlin has very kindly collated for 
 me all the passages from the QDS preserved in Coislin. 276, and 
 my friend H. Rackham, Esq., Fellow of Christ’s College, was good 
 enough to copy out or collate all those in Vat. Gr. 1553 which are 
 noticed in Mai’s index to the Authors and Works quoted in this 
 MS. ( Script . net. non. Collectio , Romae 1825, vol. I part iii pp. 
 69 ff.). 
 
 1 Studien iiber die dem Johannes von Damaskus zugeschriebenen Parallelen , 
 Halle, 1892. 
 
ON THE TEXT OF CLEMENT’S WORKS. 
 
 XXIX 
 
 Of the Sacra Parallela three main recensions are known : 
 
 (a) One printed from Vat. Gr. 1236 (century xv) by 
 Lequien in his Opera S. Joannis Damasceni , Paris 1712, vol. 11 
 pp. 279 — 790. I have collated all the Clementine passages from an 
 Escurial MS. of the Parallela, which is in almost exact agreement 
 with Lequien’s text. (Escurial Ω III 9 ; parchment ; century 
 xi ; size, 10|f x 8 Τ ^ ; gatherings of 8 folia ; now 243 ff., but two 
 gatherings have been lost between ff. 38 and 39, as is shown by 
 the original signatures ; lost pages contained Lequien 340 c ταλαι- 
 πωρίας to 369 d τον διδάσκαλον αυτού.) These two I quote as 
 Parall. Vat. et Scor. 
 
 ( b ) One preserved in the Codex Rupefucaldinus (now 
 Berol. Phill. 1450). The Clementine fragments preserved in this 
 MS. are printed by Harnack, Geschichte der altchr. Litteratur, I 
 pp. 317 ff. (Parall. Rup.). 
 
 (c) A third recension is found in Paris reg. 923 : for a col- 
 lation of the QDS passages I am indebted to Dr Stahlin (Parall. 
 Paris). A similar recension exists in Marcianus 138, and, as far 
 as I could judge from a somewhat hurried examination, in Matri- 
 tensis 0 5. I had only time to collate a few of the QDS quota- 
 tions in this MS. 1 (Parall. Matr.). Baroccianus 26 (see Hearne, 
 Curious Discourses, vol. II p. 399) contains two fragments from 
 § 40 which appear to be derived from this recension of the Sacra 
 Parallela. 
 
 One fragment preserved in various Florilegia may conveniently 
 be noticed here. Maximus 661 K λήμεντος. Μάλιστα πάντων 
 Χριστιανός ούκ εφίεται το προς βίαν επανορθούν τα των αμαρτη- 
 μάτων πταίσματα, ού yap τούς ανάγκη της κακίας άπεγομενους 
 άλλα τούς προαιρεσει στέφανοι 6 θεός. In Leontius Vat. Gr. 
 1553 f. 119 this fragment has the lemma τού αυτού, and follows an 
 extract correctly assigned to the QDS {Ούκ αναγκάζει ό θεός κτε 
 QDS § 10). In Paris 923 f. 89 a the fragment has the lemma 
 K λήμεντος εκ τού Ύίς 6 σωζό μένος πλούσιος. In Escurial ίΐ III 9 
 f. 52 b (= Lequien 393) this fragment is preceded by one commenc- 
 ing τό τε βεβιασμένον (Zahn, Forsch. Ill 53) ; both are under 
 
 1 Holl, Sacra Parallela (Texte u. TJnters. xvi. 1), pp. 73 f., shows that Matr. 
 O 5 is a copy of Marc. 138. 
 
XXX 
 
 INTRODUCTION. 
 
 the lemma του θεοΧόγου. The same MS. has τό re βεβιασμένου 
 again on f. 191 b , but this time assigned to Θεοτίμος (so Lequien 
 643). Rupefucaldinus f. 118 a (Harnack, Geschichte, I p. 318) gives 
 both fragments with the lemma K Χήμεντος του στρωματεως. In 
 Lequien 393 the lemma to the two fragments is omitted, but in 
 the errata it is given as ΚΧήμ. στρωμ. 
 
 The evidence that the fragment is really Clementine is thus 
 very strong, and the way it is introduced in Vat. Gr. 1553 renders 
 it probable that it belongs to the QDS, as the scribe of Paris 923 
 assumed. 
 
 Now, as it exactly sums up the teaching of the story of 
 St John and the young robber, the conclusion is almost in- 
 evitable that it comes from that part of § 42 which has been lost 
 between βΧεπομενης and φαώροΐς y εγηθότες, and in that place I 
 have accordingly printed it. 
 
ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ 
 
 ΛΟΓΟΧ 
 
 ΤΙΣ Ο ΣΩΖΟΜΕ^ΟΣ ΠΛΟΥΣΙΟΣ. 
 
 935 1. Οι μεν τούς εγκωμιαστικούς Χόλους τοΐς πΧουσίοις 
 f. 326 b ύωροφορούντες ον μόνον κόΧακες καί άνεΧεύθεροι δικαίως 
 
 αν εμοιγε κρίνεσθαι δοκοίεν, ώς επί 7 τοΧΧω προσποιούμενοι 
 χαρίσασθαι τα αχάριστα, άΧΧά καί ασεβείς καί επίβουΧοι · 
 
 5 ασεβείς μεν , ότι παρεντες αινεΐν καί δοξάζειν τον μόνον cf. Mt ν 48 
 
 V , dv Ω ^ ,c. r V / X cv , Λ Me X 18 III 
 
 τεΧειον και αγασον σεον , εξ ου τα τταντα και οι ον τα cf. Roxi 36 
 
 πάντα καί εις ον τα πάντα, περιάπτουσι το 
 
 το γέρας άνθρώποις εν άσ βίω κυΧινδουμενοις 
 
 το κεφάΧαιον υποκείμενον τη κρίσει τού θεού * 
 
 το επίβουΧοι δε, οτι καί αυτής της περιουσίας καθ' αυτήν 
 f. 327 a Ικανής ούσης χαυνώσαι τάς ψυχάς των κεκτημενων \ καί 
 διαφθεΐραι καί άποστησαι της οδού, δι ης επιτυχεΐν εστι 
 σωτηρίας, οΐδε προσεκπΧησσουσι τάς γνωμας των πΧονσίων, 
 ταΐς ηδοναΐς των άμετρων επαίνων επαίροντες καί καθάπαξ 
 ΐ 5 των οΧων πραγμάτων πΧην τού πΧούτου, δι ον θαυμά- 
 
 936 ζονται, παρασκευάζοντες ύπερφρονεΐν, το δη τού Χόγου πύρ 
 
 Titulus in codice abest : praemittitur tantum 'Ομιλία. 
 
 2 δοροφορούντε s 7 — 9 περιάπτουσι — τό κεφάΧαιον] S e codice mutilo ut 
 
 uid. ductus hunc locum sic habet: περιάπτουσι το (lacuna fere 11 litt.) τό γέρα? 
 audis I ένασ (lac. 12 litt.) βίιρ κυ\ινδουμένοι* (lac. 7 litt.) | τό κεφ. quae lacunae 
 sic expleri possunt: περιάπτουσι τό < θαυμαστόν καί> τό y έρα* άνθρωποι* εν 
 άσ < ώτιρ και έφημέρφ > βίω κυλινδονμένοι*, <8ν άγουσι> τό κεφ. 10 — 16 Επί- 
 βουλοι — ύπερφρονεΐν ] Leontius Vat. Gr. 1553 f. 190 10 περιουσία*] ουσία s 
 
 Leont. εαυτόν Leont. 13 ol δέ S Leont. προσεκπΧήσουσιν Leont. 
 
 1 
 
 B. 
 
2 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 cf. Mt xxiii 
 12 
 
 cf. Phil iii 14 
 
 cf. Mcx25 III 
 
 eVt πύρ μετοχετεύοντες, τ ύφω τύφον επαντλούντες καί 
 oyKov 7 τλούτω προσανατιθεντες βαρεΐ φύσει φορτίον βαρύ- 
 repov, ου μάλλον όχρήν άφαιρεΐν καί περικόπτειν, ώς 
 σφαλερού νοσήματος καί θανατηφόρου * τω yap νψουμενω 
 καί μ εηάΧυνομενω dy χίστροφος ή προς τό ταπεινόν μετά- 5 
 βολή καί 7 ττώσις, ώς 6 θείος διδάσκει, λόyoς. εμοί δε 
 φαίνεται μακρω φιλανθρωπότερον είναι τού θεραπεύειν . . 
 
 τούς πλουτούντας επί κακω τό 
 
 συναίρεσθαι την σωτηρίαν αύτοίς 
 
 . . . άπαντα τον δυνατόν τρόπον, τούτο μεν εξαιτουμενους ίο 
 παρά θεού τού βεβαίως καί ήδεως τοΐς εαυτού τεκνοις τα 
 τοιαύτα προϊεμενου, τούτο δε λέγω διά τής χάριτος τού 
 σωτήρος ίωμενους τάς ψυχάς αυτών, φωτίζοντας καί προσ- 
 άyovτaς επί την τής αλήθειας κτήσιν, ής ο τυχών καί 
 0pyoi ς ελλαμπρυνό μένος μόνος ούτος βραβείον τής 15 
 
 αιωνίου ζωής άναιρήσεται. δεϊται δε καί ή €υχή ψυχής 
 εύρωστου καί λιπαρούς άχρι τής έσχατης ημέρας τού βίου 
 συμμεμετρημενης καί <ή> πολιτεία διαθεσεως χρηστής 
 καί μονίμου καί πάσαις ταΐς εντολαΐς τού σωτήρος επεκ- 
 τεινομενης. so 
 
 2. Κινδυνεύει δε | ούχ άπλούν τι είναι τό αίτιον τού f. 327 b 
 την σωτηρίαν χαλεπωτεραν τοΐς πλουτούσι δοκεϊν ή τοΐς 
 άχρημάτοις των άνθρώπων, άλλα ποικίλου. οί μεν yap 
 αύτόθεν καί προχείρως άκούσαντες τής τού σωτήρος φωνής, 
 οτι ράον κάμηλος διά τρήματος ραφίδος διεκδύσεται ή 
 πλούσιος εις την βασιλείαν τών ουρανών, άπoyvόvτες 
 εαυτούς ώς ου βιωσόμενοι, τω κοσμώ πάντα χαριζόμενοι 
 καί τής ενταύθα ζωής ώς μόνης εαυτοΐς ύπολειπομενης 
 εκκρεμασθέντες άπεστησαν πλέον τής εκεί οδού, μηκετι 
 
 1 τύφον 2 βάρα 3 έχρήν 4 — 6 τφ yap — λόγοϊ] Ant. Mel. 140 
 
 4 om. yάp Ant. 5 μεγαλυνομένιρ] + παραπέπηγεν Ant. αντίστροφοί S 
 
 7 — 10 θεραπεύειν — άπαντα ] hunc locum ita habet S : θεραπεύειν (lacuna 12 litt.) 
 τού s I 7 τλουτοΰντας (lac. 11 aut 12 litt.) έπϊ κακφ τό συναίρεσθαι | (lac. 10 litt.) 
 την σωτηρίαν αύτοΐί (lac. 15 litt.) | άπαντα, quae lacunae ita expleri possunt: 
 θεραπεύειν <άνελευθέρως (Fell)> τού s πλουτοΰντας <καϊ έπαινεΐν (καί προσ- 
 επαινείν Fell) > έπϊ κακφ τό συναίρεσθαι <έπ’ ay αθφ καί> την σωτηρίαν αύτοίς 
 <συγκατεργάζεσθαι (Segaar)> άπαντα 12 λέγω forsitan delendum est. 
 
 16 η εύχ \ /] ησυχη (sed σ ex ε factum ut uid.) 17 λιπαρά s 18 <η> addidi 
 
 25 forsitan legendum διελεύσεται (cf. §§ 4, 26, et Strom. 11 v 22 (440)) 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 3 
 
 πολυπ ραγ μονή σ άντε ς μήτε τίνας τούς η τλουσίους 6 δεσπότης 
 και διδάσκαλος προσαγορεύει, μήτε όπως το αδύνατον εν cf. Me χ 27 
 άνθρώπω ή δυνατόν γίνεται, άλλου δε τούτο μεν συνηκαν 
 όρθώς καί προσηκόντως, των δε έργων των είς την σωτηρίαν 
 5 άναφερό ντων όλιγωρησαντες ού παρεσκευάσαντο την δέ- 
 ουσαν παρασκευήν είς το των έλπιζο μενών τυχεΐν. λέγω δε 
 ταύτα εκάτερα [άπερ\ επί των πλουσίων καί της δυνάμεως 
 τού σωτηρος καί της επιφανούς σωτηρίας ησθημένων, των 
 δε αμύητων της αλήθειας ολίγον μου μέλευ. 
 
 ίο 3. Χ/οτ) τοίνυν τους φιλαληθως και φυλαδέλφως 
 
 , καυ μήτε καταθρασυν ο μένους αύθάδως των 
 
 πλουσίων κλητών μήτε αύ πάλιν ύποπίπτοντας αυτούς δυά 
 οίκείαν φυλοκέρδευαν, πρώτον μεν αυτών εξαιρειν τώ λόγω 
 την κενήν άπόγνωσυν και δηλούν μετά της δεούσης εζηγη- 
 937 σεως τών λογιών τού κυρίου δυότυ ούκ άποκέκοπταυ τέλεον 
 αυτούς η κληρονομιά της βασυλείας τών ουρανών εάν 
 f. 328 a ύπακούσωσυ ταυς εντολαυς' \ ευθ' όπόταν μάθωσυν ώς άδεές ■ 
 δεδίασυ δέος καυ οτυ βουλομένους αυτούς 6 σωτηρ ασμένως 
 δέχεται, τότε καί προδευκνύναυ καί μυσταγωγευν όπως αν 
 2 ο καυ δυ οΐων έργων τε και διαθέσεων έπαύραιντο της ελπίδος , 
 ώ? ούτ αμήχανου καθεστώσης αυτούς ούτε τουναντίον είκη 
 περιγινομενης. άλλ * όνπερ τρόπον έχει το τών αθλητών , 
 υνα μικρά καυ επίκηρα μεγάλους καυ άφθαρτους παρα- 
 βάλωμεν , τουτϊ ' καί εφ ’ έαυτώ ό κατά κόσμον πλουτών 
 25 λογιζέσθω. καυ γάρ εκείνων ό μεν οτυ δυνήσεταυ νικάν καί 
 στεφάνων τυγχάνευν άπελπίσας ούδ ’ ολω? έπϊ την άθλησιν 
 άπεγράψατο, ό δε ταύτην μεν έμβαλόμενος τη γνώμη την 
 ελπίδα, πόνους δε και τροφάς και γυμνάσια μη προσιέμενος 
 προσφόρους, αστεφάνωτος διεγένετο καί διημαρτε τών ελ- 
 30 πίδων. ούτως τις και την επίγειον ταύτην περυβεβλη μένος 
 περυβολην, μήτε την αρχήν εαυτόν τών άθλων τού σωτηρος 
 ίκκηρυσσέτω, πιστός γε ών καί το μεγαλεΐον συνόρων της 
 τού θεού φιλανθρωπίας * μήτε μην αύθις άνάσ κήτος καϊ 
 
 2 Tpoaayopeiri 6 λέ-γων 7 [απβρ] έττϊ\ forsitan legendum 
 
 Trepl 10 post φιλαδέλφως lacuna fere 15 litterarum ; διακαμένους addidit 
 
 Fell 11 αύθαδω$ 14 κενήν] καινήν 24 έφ’ έαυτοΰ coni. 
 
 J. Β. Mayor 30 περιβεβλημμένος 
 
 1—2 
 
4 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 cf. i Co ix 25 άναγών ιστός μείνας άκονιτί κάνιΒρωτί των στεφάνων της 
 αφθαρσίας βλ,τηζβτω μεταΧαβείν’ άΧΧ' αυτόν ύποβαΧέτω 
 φέρων γυμναστή μεν τώ λόγω, αγωνοθέτη δε τώ Χριστώ* 
 cf. 1 Co xi 25 τ ροφη δε αύτω και ποτόν γενέσθω τεταγμένον ή καινή 
 Βιαθηκη του κυρίου, γυμνάσια δε αί έντοΧαί, εύσχημοσύνη 5 
 cf. iCo χΐϋ 13 δε καί κόσμος αί καΧαί Βιαθέσεις, αγάπη, πίστις , εΧπίς, 
 
 γνώσις άΧηθείας, πραότης, | εύσπΧαγχνία , f. B28 b 
 
 οεμνότης' ΐν\ όταν εσχάτη σάΧπιγξ ύποσημηνη του Βρόμου 
 καί της εντεύθεν εξόΒου, καθάπερ εκ σταΒίου του βίου 
 μετ’ αγαθού του συνειΒότος τω άθΧοθέτη παραστη νικηφόρος ίο 
 ώμοΧογημένος της άνω πατρίΒος άξιος, εις ην μετά στεφάνων 
 καί κηρυγμάτων άγγεΧικων επανέρχεται. 
 
 4. Αοίη τοίνυν ημίν 6 σωτηρ εντεύθεν άρξαμένοις τού 
 Χόγου τάΧηθη καί τα πρέποντα καί τα σωτήρια συμβα- 
 Χέσθαι τοίς άΒεΧφοΐς, προς τε την έΧπίΒα πρώτον αυτήν, 15 
 καί Βεύτερον προς την της εΧπίΒος προσαγωγήν. ό δε 
 χαρίζεται Βεομένοις καί αίτοΰντας ΒιΒάσκει , καί Χΰει την 
 άγνοιαν καί την άπόγνωσιν άποσείεται τούς αυτούς πάΧιν 
 είσάγων Χόγους περί των πΧουσίων, εαυτών έρμηνέας γινο- 
 μένους καί έξηγητάς άσφαΧεΐς' ούΒέν γάρ οιον αυτών αυθις 7ο 
 άκούσαι τών ρητών, άπερ ημάς εν τοΐς εύαγγεΧίοις άχρι νυν 
 Βιετάρασσεν άβασανίστως καί Βιημαρτημένως υπό νηπιό- 
 Mc χ 17 ff τητος άκροωμένους. ’ Ίύκπορευομένου αυτού εις οΒόν προσ- 
 εΧθών τις έγονυπέτει Χέγων’ ΑιΒάσκαΧε αγαθέ, τί ποιήσω 
 ΐνα ζωήν αιώνιον κΧηρονομησω ; ό δε Ιησούς Χέγει' Ύί με 938 
 αγαθόν Χέγεις ; ούΒείς αγαθός εί μη εις ό θεός ' τάς εντοΧας 
 οΙΒας' Μη μοιχεύσης, Μή φονεύσης, Μή κΧέφ'ης, Μτ) ψευΒο- 
 μαρτυρησης, Ύίμα τον πατέρα σου καί την μητέρα, ό δε 
 άποκριθείς Χέγει αύτω' Τίάντα ταύτα εφυΧαξα. ό δε Ιησούς 
 εμβΧέψας ηγάπησεν αυτόν καί ειπεν' 'Έν σοι υστερεί' εί 30 
 θέΧεις τέΧειος είναι, πώΧησον οσα ’έχεις καί ΒιάΒος πτωχοίς, \ 
 καί εξεις θησαυρόν εν ούρανω, καί Βεύρο άκοΧούθει μοι. ό f. 329* 
 δε στυγνάσας επί τώ λόγω άπηΧθε Χυη τού μένος' ην γάρ 
 
 1 άκωνεΐται, καν Ιδρωτι. emendationem Ghislerii in textum recepi. 
 
 7 yvibaeu post αλήθειας lacuna 12 litterarum: έπιείκεια addidit 
 
 Feli 15 πρώτψ 23 αύτω 29 έφύλαξα] recte monet Segaar hic 
 
 excidisse librarii incuria e/c νεότητύς μου, quae uerba agnoscit noster infra § 8 
 et § 10 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 5 
 
 e χων 'χρήματα ποΧΧα καί aypovs. περιβΧεήτάμενος δε 6 
 'Ιησούς Χεγει τοΐς μαθηταΐς αυτού’ Πώ? ΒυσκόΧως οι τα 
 χρήματα εχοντες είσεΧεύσονται εις την βασιΧείαν τού θεού, 
 οι 8ε μαθηταί εθαμβούντο επί τοΐς Xoyois αυτού. πάΧιν 8ε 
 5 ο Ιησούς άποκριθείς λεγεί. αύτοΐς’ Τέκνα, πως ΒύσκοΧόν 
 εστι τούς πεποιθοτας επί χρημασιν εις την βασιΧείαν τού 
 θεού είσεΧθεΐν’ "^u/coX&xrf* διά τής τρυμαΧιάς τής βεΧόνης 
 κάμηΧος είσεΧεύσεται ή πΧούσιος εις την βασιΧείαν τού 
 θεού, οι 8ε περισσώς εξεπΧήσσοντο και εXεyov’ Τις ου ν 
 ίο Βΰναται σωθήναι; 6 8ε εμβΧεήτας αύτοΐς εϊπεν οτι Π αρα 
 άνθρώποις άΒύνατον, παρά θεώ Βυνατόν. ήρξατο 6 Τίετρος 
 X&yeiv αύτώ ' Ίδέ ημείς άφήκαμεν πάντα και ήκοΧουθήσαμεν 
 σοι. άποκριθείς 8ε 6 Τησούς λεγεΓ Αμήν ύμΐν λέγω, δ? άν 
 αφή τα ι8ια και yovεΐς και άΒεΧφούς καί χρήματα ενεκεν εμού 
 ΐ5 καί ενεκεν τού εύayyεXίoυ, άποΧή’φεται εκατονταπΧασίονα 
 νύν εν τω καιρώ τούτω άypoύς κα\ χρήματα καί οικίας καί 
 άΒεΧφούς €χειν μετά 8ιωyμώv που"\” εν 8ε τω ερχομενω 
 ζωήν Ί * εστιν αιώνιος’ εν 8ε f εσονται οι πρώτοι έσχατοι, καί 
 οι έσχατοι πρώτοι. 
 
 2 ο 5. Ταύτα μεν εν τω κατά Μάρκον εύayyεXίω yεypaπτaι’ 
 καί εν τοΐς άΧΧοις 8ε πάσιν άvωμoXoyημεvoις oXiyov μεν 
 ϊσως εκασταχού των ρημάτων εναΧΧάσσει, πάντα δε την 
 αυτήν τής yvώμης συμφωνίαν επιΒείκνυται. Βει 8ε σαφώς \ 
 f. 329 b είΒότας ώς ούΒεν άνθρωπίνως 6 σωτήρ αλλά πάντα θεία 
 25 σοφία καί μυστική ΒιΒάσκει τούς εαυτού , μη σαρκίνως 
 άκροάσθαι των Xεyoμέvωv, άΧΧά τον εν αύτοΐς κεκρυμμενον 
 νούν μετά τής αξίας ζητήσεως καί συνεσεως ερευνάν καί 
 καταμανθάνειν. καί yap τά ύπ ’ αύτού τού κυρίου Βοκούντα 
 ήπΧώσθαι προς τούς μαθητάς τών ήν^μενως ύπειρημενων 
 3 ο ούΒεν ήττονος άΧΧά πΧείονος ετι καί νύν τής επιστάσεως 
 εύρίσκεται Βεόμενα Βιά την ύπερβάΧΧουσαν τής φρονήσεως 
 εν αύτοΐς ύπερβοΧήν. οπού 8ε καί τά νομιζομενα ύπ * αύτού 
 Βιωχθαι τοΐς εσω καί αύτοΐς τοΐς τής βασιΧείας τεκνοις c f. Mtxiii38 
 ύπ' αύτού καΧουμενοις ετι χρήζει φροντίΒος πΧείονος, ή πού 
 35 7 e Τ< * 8οξαντα μεν άπΧώς εξενηνεχθαι καί Βιά τούτο μηΒε 
 939 Βιηρωτημενα προς τών άκουσάντων, εις οΧον δε τδ τεΧος 
 
 3 ΧΡ'Πν· α 17, 18 conf. §§ 25, 26 21 Άν ώμολογημένοι^ 30 τ}τ- 
 
 τονο s] + ’έτι καλ νυν 33 δωΐχθαι 34 η που 
 
6 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 cf. Jn v 26, 
 xvii 2 
 
 αύτό τής σωτηρίας διαφερόντων, εσκεπασμενων δε θαυμαστώ 
 καί ύπερουρανίω διάνοιας βάθει, ούκ εππ τοΧαίως δεχεσθαι 
 ταΐς άκοαις προσήκεν , άΧΧά καθιεντας τον νουν επ' αύτδ το 
 πνεύμα του σωτήρος καί τδ τής γνώμης απόρρητον. 
 
 6. Ήρώτηται μεν yap ήδεως ό κύριος ημών και σωτήρ 5 
 ερώτημα καταΧΧηΧότατον αύτω, ή ζωή περί ζωής , δ σωτήρ 
 περί σωτηρίας , δ διδάσκαΧος περί κεφαΧαίου των διδασκό- 
 μενων δογμάτων, <ή> αΧήθεια περί τής άΧηθινής αθανασίας , 
 δ λόγο? περί του πατρώου Xόyoυ, δ τελειος περί τής τεΧείας 
 άναπαύσεως, ό άφθαρτος περί τής βεβαίας αφθαρσίας * ίο 
 ήρώτηται περί τούτων ύπερ ών και κατεΧηΧυθεν, ά παιδεύει , 
 ά διδάσκει, \ ά παρεχει, ϊνα δείξη τήν τού εύα^εΧίου υπό- f. 330 a 
 θεσιν, οτι δόσις εστιν αιωνίου ζωής, πρόοιδε δε ώς θεός 
 και ά μεΧΧει διερωτηθήσεσθαι και ά μεΧΧει τις αύτω άπο- 
 κρίνεσθαι · τις yap και μάΧΧον ή ό προφήτης προφητών 15 
 καί κύριος παντός προφητικού πνεύματος ; κΧηθείς δε 
 αγαθός, απ' αυτού πρώτου τού ρήματος τούτου τό ενδόσιμου 
 Χαβών εντεύθεν και τής διδασκαΧίας άρχεται, επιστρεφων 
 τον μαθητήν επί τον θεόν τον αγαθόν και πρώτον καί μόνον 
 ζωής αιωνίου ταμίαν, ήν ό υιός δίδωσιν ήμΐν παρ' εκείνου 2ο 
 Χαβών. 
 
 7 . Ούκούν τό μεηιστον και κορυφαιότατον τών προς 
 τήν ζωήν μαθημάτων από τής αρχής ευθύς ε^καταθεσθαι τή 
 cf. Jn xvii 3 ψυχή δει, ηνώναι τον θεόν τον αιώνιον και δοτήρα αιωνίων 
 
 καί πρώτον καί υπέρτατου καί ενα καί αγαθόν, θεόν εστι 25 
 κτήσασθαι διά <γνώσεως καί καταΧήψεως * αυτή yap άτρεπτος 
 καί άσάΧευτος αρχή καί κρηπίς ζωής, επιστήμη θεού τού 
 όντως οντος καί τα οντα, τουτεστι τα αιώνια, δωρουμενου, 
 εξ ου καί τό είναι τοϊς άΧΧοις υπάρχει καί τό μειναι Χαβεΐν' 
 ή μεν yap τούτου ayvoia θάνατός εστιν, ή δε επίyvωσις 30 
 αύτού καί οίκείωσις καί ή προς αυτόν άyάπη καί εξομοίωσις 
 μόνη ζωή. 
 
 cf. 1 Tim vi 8. Τούτον ούν πρώτον επ^νώναι τώ ζησομενω τήν 
 Mt χΐ 27 'όντως ζωήν παρακεΧεύεται, όν ούδείς επ^ινώσκει εί μή ό 
 
 υιός καί φ άν ό υιός άποκαΧύψη' επειτα τό μ^εθος τού 35 
 
 1 forsitan legendum διαφέροντα, ένεσκε πασμένα δϊ Η. Jackson 5 σωτ^ρ] 
 σρς 7 κεφαλαίου] + ού 8 <ή> addidi 13 ττροοΐδε 30 άθάνα τόϊ 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 7 
 
 σωτήρος μετ' εκείνον καί τήν καινότητα της χάριτος 
 μαθειν , οτι 8η κατά τον άη τόστοΧον Ό νόμος Bid MmcremsJniU 
 εΒόθη, ή χάρις καί η άΧηθεια Βιά ’ Ιησού Χρίστον' καί 
 οΰκ ϊσα τά Sea ΒουΧον πιστόν ΒιΒόμενα τοϊς υπό τον νίου c f. He iii 5 
 5 γνήσιον Βωρονμένοις. el γον ν Ικανός ην ό Μωσεω? νόμος cf. Ga ii 21 
 f. 380 b ζωήν | αιώνιον παρασχεΐν , μάτην μεν ό σωτηρ αυτός παρα- 
 γίνεται και πάσχει Βι ημάς από γενεσεως μέχρι τον σημείον cf. Phil ii 8 
 την ανθρωπότητα Βιατρέχων, μάτην Βέ ό πάσας πεποιηκώς cf. Me χ 20 
 940 εκ νεότητος τάς νομίμονς έντοΧάς παρά αΧΧον αιτεί γον ν- 
 το πετών αθανασίαν. ούΒέ <ydp πεπΧήρωκε μόνον τον νόμον, 
 άΧΧά και ευθύς από πρώτης ηΧικίας άρξάμενος' επεί και 
 τί μέγα η νπέρΧαμπρον γ ηρας άγονον άΒικημάτων ών 
 επιθνμίαι τίκτουσι νεανικοί η οργή ζέονσα η ερως χρη- 
 μάτων ; αλλ’ εϊ τις εν σκιρτήματι νεοτησίω καί τω κανσωνι 
 ΐ 5 της ηΧικίας παρέσχηται φρόνημα πεπανόν και πρεσβύτερον 
 τον χρόνον, θανμαστός οντος αγωνιστής και Βιαπρεπής και 
 την γνώμην ποΧιώτερος. αλλ’ όμως οντος ό τοιούτος 
 ακριβώς πέπεισται Βιότι αύτω προς μεν Βικαιοσννην ούΒέν 
 ενΒεΐ, ζωής Βέ οΧης προσΒεΐ' Βιό αυτήν αιτεί παρά του Βοΰναι 
 2 ο μόνον Βνναμένον, και προς μεν τον νόμον άγει παρρησίαν, 
 
 του θεού Βέ τον υιόν ικετεύει' εκ πίστεως εις πίστιν με τα - cf. Ro i 17 
 τάσσεται · ώς σφαΧερώς εν νόμω σαΧευων και επικινΒν νως 
 νανΧοχών εις τον σωτ ήρα μεθορμίζεται. 
 
 9 . Ό γουν Ιησούς ουκ εΧέγχει μεν αυτόν ώς πάντα τά 
 
 25 εκ νόμον μή πεπΧηρωκότα, αΧΧα και αγαπά και υπερασπά- 
 
 ζεται τής εν οις έμαθεν εύπειθείας, άτεΧή Βέ είναι φησιν 
 
 ώς προς τήν αιώνιον ζωήν, ώ? ου τεΧεια πεπΧηρωκότα, καί 
 
 νόμου μέν εργάτην, αργόν Βέ ζωής άΧηθινής. καΧα μέν ονν 
 
 κάκεινα · τις δ’ ον φησιν ; ή γάρ εντοΧή άγια άχρι παιΒα- Ro νϋ 12 
 
 30 γωγίας τίνος μετά φόβου καί προπαιΒείας επί τήν του cf. Ga iii 24 
 
 Ίησοΰ νομοθεσίαν τήν άκραν καί χάριν προχωρούσα' 
 
 7 τΧήρωμα Βέ νόμου Χριστός εις Βικαιοσΰνην παντί τώ cf. Rox4 
 
 πιστεΰοντι, ου yi Βέ ΒουΧονς ποιων ώς ΒοΰΧος, άΧΧά καί υιούς cf. Roviii 
 Α 14 ff 
 
 V 
 
 2 Set 3 η 2°] supra lin. a pr. man. 4 ΐσα (Ghisler)] ets 
 
 4, 5 του υίοΰ 'γνησίου ] aut του omittendum, aut scribendum του γνησίου υίοΰ cum 
 Ghisler 9 curet (J. A. Robinson)] έτι 15 παρέσχηται H. Jackson 
 
 παράσχηται S παιπανον 31 προχωροΰντα 33 δέ] aut omittendum 
 esse aut in δη mutandum monet J. B. Mayor 
 
cf. Mt xii 50 
 
 Me x 21 (cf. 
 §4) 
 
 cf. Mt vii 7 ; 
 Lc xi 9 
 
 cf. Lc x 39 f 
 Lc x 41 f 
 
 8 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 καί άΒελφούς καί avy κληρονόμους τούς εί τιτελούντας τό 
 θέλημα του πατρός. 
 
 10. Ε ί θέλβίζ τέλειος γβνέσθαί. ούκ αρα πω τέλειος 
 ήν’ ούΒεν yap τε|λε/οι/ τελειότερον. και θείως τό’ E ί f. 331 a 
 0 ελεζ?· τό αυτεξούσιον τη ς πρoσBιaλεyoμεvης αύτώ ψυχής 5 
 εΒήλωσεν’ επί τώ άνθρώπω yap ην ή αΐρεσις ώς ελευθερω, 
 επί θεω δε ή Βόσις ώς κυρίω. ΒίΒωσι δε βουλο μένους καί 
 ύπερεσπουΒακόσι καί Βεομενοις, ϊν ούτως ϊΒιον αυτών ή 
 σωτηρία y ενηται. ου yap άvayκάζει ο θεός, βία yap εχθρόν 
 θεω, αλλά τοΐς ζητούσι πορίζει καί τοΐς αίτούσί παρεχει , καί ίο 
 τοΐς κρούουσιν άνο'^ει. εί θέλεις ούν, εί όντως θελεις, καί 
 μή εαυτόν εξαπατάς, κτήσαι τό ενΒεον. "Έιν σοι λείπει’ τό 
 εν, τό εμόν, τό aya 0 ov, τό ήΒη ύπερ νόμον, οπερ νόμος ου 
 ΒίΒωσιν, οπερ νόμος ου χωρει, ό των ζώντων ϊΒιόν εστιν. 
 αμελεί 6 πάντα τα τού νόμου πληρώσας εκ νεότητος καί τα 15 
 υι rkpoyKa φρυαξάμενος τό εν τούτο προσθειναι τοΐς ολοις ού 
 ΒεΒύνηται, τό τού σωτήρος εξαίρετον, ΐνα λάβη ζωήν αιώνιον, 
 ήν ποθεί’ άλλα Βυσχεράνας άπήλθεν άχθεσθείς τω η rapay- 941 
 y έλματι τής ζωής, ύπερ ής ίκετευεν. ού yap αληθώς ζωήν 
 ήθελεν, ώς εφασκεν, άλλα Βόξαν προαιρεσεως άyaθής μόνην 2ο 
 7 τεριεβάλλετο, καί περί 7Γθλλά μεν οιός τε ήν άσχολεΐσθαι, 
 τό δε εζ^ τό τής ζωής 0 pyov άΒύνατος καί απρόθυμος καί 
 ασθενής εκτελεΐ ν’ όποιον τι καί προς τήν Μάρθαν έίπεν ό 
 σωτήρ ασχολούμενη ν πολλά καί περιελκομενην καί παρα- 
 ταρασσομενην Βιακονικώς, τήν δε άΒελφήν αιτιωμενην ότι τό 25 
 ύπηρετεΐν άπολιπούσα τοΐς ποσίν αυτού παρακάθηται μαθη- 
 τικήν ayovaa σχολήν’ Si) περί πολλά ταράσση, Μαρία δε 
 τήν αγαθήν μερίΒα εξελεξατο, καί ούκ άφαιρεθήσεται αύ τής. 
 ούτως καί τούτον εκέλευε τής πoλυπpayμoσύvης άφεμενον 
 ενί προστετηκεναι καί προσκαθεζεσθαι τή χάριτι τού ζωήν 30 
 αιώνιον προστιθεντος. 
 
 3 αρα 4, 5 el 0e\eis] εθέλεις 6 — 11 επί τφ άνθρώπφ — avolyei ] 
 
 Leontius Vat. Gr. 1553 f. 56 Parali. Vat. et Scor. 315 6 yap ψ] μόν 
 
 Leont. Vat. Scor. om. ή Vat. 7 θεφ] pr. τφ Leont. δε 1°] 
 
 om. Vat. supra lin. habet Scor. 8 Ϊνα Vat. Scor. αύτων ] αύτοΰ 
 
 Leont. Vat. Scor. 9, 10 ού y&p — θεφ] Leont. Vat. Gr. 1553 f. 119 
 
 9 ού yap] ούκ Leont. 119 om. ό Leont. 56 et 119 εχθρόν] αισχρόν 
 
 Leont. 56 10 ξητου σι] ζητουσίν αύτόν Leont. αίτούσιν Leont. 
 
 24, 25 παρατασσομένην 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 9 
 
 331 b 11 . Ύί τοίνυν ήν τό π τροτρεψάμενον | αυτόν είς φυγήν 
 
 καί ποίησαν άπαυτομολήσαι τού διδασκάλου, της ίκετείας, 
 τής ελπίδος, τής ζωής, των προπεπονημένων ; Π ώλησον τά Mtxix2i 
 υπάρχοντά σου. τί δε τούτο εστιν; ούχ ο προχείρως 
 5 δέχονται τινες, τήν ύπάρχουσαν ουσίαν άπορρίψαι προσ- 
 τάσσει καί άποστήναι των χρημάτων' άλΧά τά δόγματα 
 <τά> περί χρημάτων εξορίσαι τής ψυχής, τήν προς αυτά 
 συμπάθειαν, τήν ύπεράγαν επιθυμίαν, τήν περί αυτά πτοίαν 
 καί νόσον, τάς μέριμνας, τάς άκάνθας τού βίου , αΐ τό cf. Me iv i9lll 
 ίο σπέρμα τής ζωής συμπνίγ ουσιν. ούτε γάρ μεγα καί ζηΧωτόν 
 τό τήν άΧΧως άπορεΐν χρημάτων μή ούκ επί λόγω ζωής · 
 οΰτω μεν γ' αν ή σαν οί μηδέν εχοντες μηδαμή άΧΧά έρημοι 
 καί μεταίται των εφ' ημέραν, οί κατά τάς οδούς ερριμμένοι 
 πτωχοί, άγνοούντες δε θεόν καί δικαιοσύνην θεού, κατ' αυτό cf. Ro χ 3 
 ΐ5 μόνον τό άκρως άπορεΐν καί άμηχανεΐν βίου καί των 
 ελάχιστων σπανίζειν μακαριωτατοι καί θεοφιλέστατοι καί 
 μόνοι ζωήν εχοντες αιώνιον' ούτε καινόν τό άπείπασθαι 
 πλούτον καί χαρίσασθαι πτωχοϊς ή πατρίσιν, ό πολλοί 
 προ τής τού σωτήρος καθόδου πεποιήκασιν, οί μεν τής είς 
 20 λόγους σχολής καί νέκρας σοφίας ενεκεν, οί δε φήμης κενής 
 καί κενοδοξίας, Άναξαγόραι καί Δημόκριτοι καί Κ ράτητες. 
 
 12 . Ύί ούν ώς καινόν καί ίδιον θεού παραγγέλλει καί 
 μόνον ζωοποιούν, ό τούς προτέρους ούκ εσωσεν ; εί δε έξαί- 
 ρετόν τι ή καινή κτίσις, ό υιός τού θεού, μηνύει καί διδάσκει, 
 
 25 ού τό φαινόμενον, όπερ άλλοι πεποιήκασι, παρεγγυα, άλλ ' έ- 
 τερόν τι διά τούτου σημαινόμενον μεΐζον καί θειότερον καί 
 τ ελεώτερον, τό τήν ψυχήν αύτήν καί τήν διάθεσιν γυμνώσαι 
 των ύπόντων παθών καί πρόρριζα τά άλλότρια τής γνώμης 
 εκτεμεΐν καί εκβαλεΐν. τούτο γάρ ίδιον μεν τού πιστού τό 
 3ο μάθημα, άξιον δε τού σωτήρος τό δίδαγμα. οί γάρ τοι 
 
 3 προπεπονημένων] προ supra lin. additum, sed a prim, manu 3 — 10 πώ- 
 λησον — συμπνίΎουσίν] Parall. Vat. et Scor. 502 Paris 186 a 4 σου post 
 
 πώλησον habent Vat. Scor. Paris τί δέ — προχείρων] τί ού (ούτε Scor.) 
 
 προχείρων Vat. Scor. Paris 5 rivos Paris άπορίψ cu Paris 5 — 7 om. 
 
 προστάσσει — ψυχής Vat. Scor. Paris 7 <τά> addidi wpbs αυτά] προς 
 αύτην Scor. Paris 8 περί αΰτά] περί αύτην Vat. πτοίαν] ά,Ύρυπνίαν Vat. 
 
 Scor. Paris 9 καί] την Vat. 10 καταπνί^ουσιν Paris 11 τότ’ ην άλλως 
 άπορρεΐν 17 αίωνίαν καινόν (Ghisler)] κοινόν 18 πατρίσιν (Ghisler)] 
 
 πατράσιν 20 εϊνεκεν 23 ζωοποιών 24 κτίσις (Ghisler)] κτησις 28 πρόριζα 
 
10 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 Lc xvi 9 
 
 Mt vi 20 
 
 cf. Mt xxv 
 41 ff 
 
 cf. Lc xix 6 
 Mt ix 10 III 
 
 Lc xix 9 
 
 7 τρότεροι, καταφρονήσαντες τών εκτός, τα μεν κτήματα 942 
 άφήκαν καί παραπώΧεσαν , τα Se | πάθη των ψυχών οίμαι f. 332 a 
 άτι καί προσεπετειναν' εν υπεροψία yap eyevovTO καί άΧα- 
 ζονεια καί κενοΒοξία καί περιφρονήσει των αΧΧων ανθρώ- 
 πων, ως αυτοί tl ύπερ άνθρωπον epyaσάμεvoι. πώς αν 5 
 ου ν ο σωτήρ παρήνει τοϊς βίς αεί βιωσομενοις τα βΧάψοντα 
 καί Χυμανούμενα προς την ζωήν , ήν 67 rayyeXXeTai ; καί yap 
 αύ κάκεϊνό εστι * Si '/ναταί τις άποφορτισάμενος την κτήσιν 
 ούΒεν ήττον ετι την επιθυμίαν καί την ορεξιν τών χρημάτων 
 €χειν εντετηκυϊαν καί συζώσαν, καί την μεν χρήσιν άπο- ίο 
 βεβΧηκεναι, απορών Se άμα καί ποθών άπερ εσπάθησε 
 ΒιπΧή Χυπεϊσθαι, καί τή τής υπηρεσίας απουσία καί τή τής 
 μετάνοιας συνουσία, άνεφικτον yap καί άμήχανον Βεόμενον 
 τών προς το βιοτεύειν άvayκaίωv μή ου κατακΧάσθαι την 
 yvώμηv καί άσχοΧίαν ayeiv άπο τών κρειττόνων, οπωσουν 15 
 καί οθενουν ταυτα πειρώμενον εκπορίζειν. 
 
 13. Κ αί πόσω χρησιμώτερον το εναντίον, ικανά κεκτη- 
 μενον αυτόν τε περί τήν κτήσιν μή κακοπαθεϊν καί οίς 
 καθήκεν επικουρεϊν ; τις yap άν κοινωνία καταΧείποιτο 
 παρά ανθρώπους, εί μηΒείς οχοι μηΒεν ; πώς δ’ άν τούτο τό 2 ο 
 Sόyμa ποΧΧοΐς άΧΧοις καί καΧοΐς του κυρίου Sόyμaσiv ουχί 
 φανερώς εναντιούμενον εύρίσκοιτο καί μαχόμενον ; Ποιήσατε 
 εαυτοϊς φίΧους εκ του μαμωνά τής άΒικίας, ΐν όταν εκΧίπη 
 Βεξωνται υμάς εις τάς αιωνίους σκηνάς. Κ τήσασθε θησαυ- 
 ρούς εν ου ράνω, οπού μήτε σής μήτε βρώσις άφανίζει μήτε 25 
 κΧεπται Βιορύσσουσι. πώς άν τις πεινώντα τρεφοι καί 
 Βιψώντα ποτίζοι καί yυμvόv σκεπάζοι καί aaTeyov avvayou, 
 ά τοϊς μή ποιήσασιν άπειΧεΐ πυρ καί σκότος τό εξώτερον, εί 
 πάντων αυτός έκαστος φθάνοι τούτων υστερών; άΧΧά μήν 
 ; αυτός τε επιξενούται Ζακχαίω καί Αευεί καί Μ ατθαίω τοϊς 30 
 7 τΧουσίοις καί τεΧώναις, καί τά μεν χρήματα αυτούς ου 
 κεΧεύει μεθεϊναι, τήν Se Βι\καίαν κρίσιν επιθείς καί τήν f. 332 b 
 aSiKOV άφεΧών KaTayyeXXei * Σήμερον σωτηρία τώ οϊκω 
 τούτω. οϋτω τήν χρείαν αυτών επαινεί, ώστε καί μετά τής 
 προσθήκης ταύτης τήν κοινωνίαν επιτάσσει, ποτίζειν τον 35 
 Βιψώντα, άρτον ΒιΒόναι τώ πεινώντι, ύποΒεχεσθαι τον άστeyov, 
 
 19 καταλείπεταί 30 καί A evel coniecerunt J. A. Robinson et P. Koetschau 
 
 (uide adnot.); KeXetfei S 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 11 
 
 άμφΐ€ννύναι τον γυμνόν. el Be τα<? χρ€ΐας ούκ οΐόν Τ€ 
 έκπΧηρούν ταύτας μη από χρημάτων, των Be χρημάτων 
 άφίστασθαι KeXevei, τί αν eTepov €Ϊη ποιων ο κύριος <ή> 
 τα αυτά ΒιΒόναι τε και μη ΒιΒόναι παραινών, τρόφειν και 
 5 μη τ ρόφ€ΐν, ύποΒόχ€σθαι και άποκΧ6ΐ€ΐν, κοινων€Ϊν και μη 
 κοινων€ΐν, 07 rep άπάντων άΧογώτατον. 
 
 14. Ούκ άρα άπορριπτόον τα και τούς πόΧας ώφ€Χούντα 
 χρήματα · κτήματα γάρ ύστι κτητά όντα, και χρήματα χρή- 
 
 943 σιμά οντα και eh χρήσιν ανθρώπων υπό τού 6eod παρ€σκβυ- 
 ιο ασμόνα' ά Βη παράκ€ΐται και ύποβόβΧηται καθάπ€ρ υΧη 
 τις και όργανα προς χρήσιν αγαθήν τοις elBoai. τό ορ- 
 γανον, eav χρή τοχνικώς , Τ€χνικον ύστιν' eav ύστ€ρής της 
 τόχνης, an roXavei της σής απουσίας όν άναίτιον. τοιούτον 
 και ό πΧούτος οργανόν ύστι' Βύνασαι χρήσθαι Βικαίως 
 [5 αύτω; προς Βικαιοσύνην κaθυπηpeτeΐ' άΒίκως τις αύτω 
 χρηται ; παΧιν ύπηρότης άΒικίας βύρίσκ€ται' ί τέφυκ€ γάρ 
 ύπηρ€τεΐν, αλλ’ ούκ άρχ€ΐν. ου χρή τοίνυν τό Ιξ όαυτού μη 
 €χον μητ€ τό αγαθόν μητ€ τό κακόν άναίτιον όν αιτιάσθαι, 
 άΧΧά τό Βυνάμενον καί καΧώς τούτοις χρησθαι καί κακώς, 
 
 2 ο άφ ’ ών άν οΧηται' καί αυτό τούτο Β ' έστί νούς ανθρώπου, 
 καί κριτηριον eXev0epov οχων ev όαυτω καί τό αύτ€ξούσιον 
 της μ€ταχ€ΐρίσ€ως των Βοθβντω ν' ώστε μη τα κτήματά τις 
 άφανιζότω μάΧΧον ή τα πάθη τής ψυχής, τά μή συγχωρούντα 
 την άμ€ΐνω χρήσιν των υπαρχόντων, ϊνα καΧός καί αγαθός 
 25 γ€νόμ€νος καί τούτοις τοις κτήμασι χρήσθαι Βύνη θ ή καΧώς. 
 f. 33B a το ούν άποτάξασθαι πά\σι τοις ύπάρχουσι και πωΧήσαι cf. Lc xiv 33 
 πάντα τα υπάρχοντα τούτον τον τρόπον eKBeKTeov ώς έπί 
 των ψυχικών παθών Βΐ€ΐρημόνον. 
 
 15. ’Εγώ γούν KaKeivo φήσαιμ άν * ύπ€ΐΒή τά μόν ύντός 
 3 ο έστι τής ψυχής, τά δε ύκτός, καν μόν ή ψυχή χρήται καΧώς 
 
 καΧά καί ταύτα BoKei, ύάν Be πονηρώς πονηρά, ό κ€Χ€υων 
 άπαΧΧοτριούν τά υπάρχοντα πότ€ρον ταύτα παραιτ€ΐται ών 
 άναιρ€θόντων €τι τά πάθη μό -vei, ή ύκώινα μάΧΧον ών avaipe- 
 θέντων καί τά κτήματα χρήσιμα γίν€ται ; ό τοίνυν άπο- 
 
 3 <η> addidit Ghisler 7 άρα 13 απουσία*] άμουσία s coniecit Segaar 
 20 καί] κατ’ 25 κτίσμασι (sed ί 1° super η scriptum esse uidetur) 
 
 26 άποτάξεσθαι 32 πρότερον 
 
12 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 βαλών την κοσμυκην περιουσίαν en δύναται πλουτείν των 
 παθών, καΧ της ύλης μη παροΰσης' ή yap tol διάθεσις το 
 αυτής evepyel και τον λoyισμόv ay%€i και πιέζει και φλεy- 
 μαίνει ταΐς συντρόφοις έπιθυμίαις’ ούδέν ουν πpoύpyoυ 
 yeyovev αύτώ π ττωχεύειν 'χρημάτων πλουτούντι των παθών 5 
 ου yap τα απόβλητα άπέβαλεν, αλλά τά αδιάφορα’ καί τών 
 μεν υπηρετικών εαυτόν περιέκοψεν, εξέκαυσε δε την ύλην 
 της κακίας την έμφυτον τη τών εκτός απορία, άποτακτέον 
 ουν τοΐς ύπάρχουσι τοϊς βλαβεροίς, ούχι τοΐς (εάν επίστηταί 
 τις την ορθήν χρησιν) και συνωφεΧεΐν δυναμένοις. ώφεΧεΐ ίο 
 δε τά μετά φρονήσεως και σωφροσύνης καί εύσεβείας 
 οικονομούμενα, άπωστέα δε τά επιζήμια’ τά δε εκτός ου 
 βλάπτει. 
 
 16. Ούτως ουν 6 κύριος καί την τών εκτός χρείαν 
 είσά^/ει, κελεύων άποθέσθαι ου τά βιωτικά, αΧΧά τά τούτοις 944 
 κακώς χρώμενα' ταύτα δε ην τά της ψυχής άρρωστήματα 
 και πάθη. (16.) Ό τούτων πλούτος παρών μεν άπασι θανα- 
 τηφόρος, άποΧό μένος δε σωτήριος' ου δει καθαρεύουσαν, 
 τουτέστι πτωχεύουσαν καί yυμvήv, την ψυχήν παρασχό- 
 Mc χ 21 μενον ούτως ήδη τού σωτήρος άκούσαι Xέyovτoς' Αεύρο άκο- ίο 
 cf. Mtv8 Χούθει μοι. οδός yάp αυτός ήδη τώ καθαρω την καρδίαν 
 yίvετaι, εις δε άκάθαρτον ψυχήν θεού χάρις ου παραδόεται’ 
 ακάθαρτος δε ή πΧουτούσα τών επιθυμιών και | ώδίνουσα f. 333 b 
 ποΧΧοις έρωσι και κοσμικοΐς. 6 μεν yάp έχων κτήματα καί 
 χρυσόν καί apyvpov καί οικίας ώ? θεού δωρεάς, καί τώ τε 25 
 διδόντι θεώ Xειτoυpyώv απ' αυτών εις ανθρώπων σωτηρίαν, 
 καί είδώς οτι ταύτα κεκτηται διά τούς αδελφούς μάΧΧον ή 
 εαυτόν, καί κρείττων υπάρχων τής κτήσεως αυτών, μη δούΧος 
 <ών> ών κεκτηται, μηδέ εν τή ψνχή ταύτα περιφερών, 
 μηδέ εν τούτοις όρίζων καί περ^ράφων την εαυτού ζωήν, 30 
 αΧΧά τι καί καΧόν epyov και θειον άει διαπονών, καν άπο- 
 στερηθήναι δέη ποτέ τούτων δυνάμενος ΪΧεω τή yvώμη και 
 τήν άπaXXayήv αυτών εvεyκεΐv εξ ίσου καθάπερ καί την 
 περιουσίαν, — ούτός εστιν ό μακαριζόμενος υπό τού κυρίου 
 cf. Mtv3 και πτωχός τώ πνεύματι καλούμενος, κληρονόμος έτοιμος 35 
 ούρανού βασιλείας, ου πλούσιος ζήσαι μη δυνάμενος’ (Ιϊ.) δ 
 
 18 δβΐ] δή 29 <ων> addidit J. Β. Mayor 36 ούρανοΰ] ουρανίου 
 
 coniecit Segaar 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 13 
 
 Βε iv τη ψυχή τον η τΧούτον φερων, καί αντί θεοΰ πνεύματος 
 iv τη καρΒία χρυσόν φερων ή aypbv, καί την κτησιν άμετρον 
 άεϊ ποιων , και εκάστοτε το πΧεΐον βΧεπων κάτω νενευκώς καί 
 τοΐς του κόσμου θηράτροις πεπεΒημενος, yr) ών και είς yrjv cf. Ge iii 19 
 5 άπεΧευσό μένος, πόθεν Βύναται βασιΧείας ουρανών επιθυμη- 
 σαι και φροντίσαι άνθρωπος ού καρΒίαν άΧΧά aypbv η μέ- 
 ταΧΧον φορών, εν τούτοις εύρεθησόμενος επάναηκες εν οΐς cf. § 40 
 ειΧετο ; ' Όπου yap ό νους του ανθρώπου, εκεί και ο θησαυ- LcSlV 
 ρός αυτοί). 
 
 ίο 17. Θησαυρούς Βε yε ό κύριος οιΒε Βιττούς, τον μεν 
 aya0ov' '0 yap άyaθός άνθρωπος εκ τού aya0od θησαυρού 
 της καρΒίας προφέρει το aya00V τον Βε πονηρόν ’ '0 yap Levi 45 
 κακός εκ τού κακού θησαυρού προφέρει τό κακόν' οτι εκ 
 περισσεύματος της καρΒίας τό στόμα ΧαΧεΐ. ώσπερ ούν θη- 
 ΐ5 σαυρός ούχ εις παρ' αύτω, καθό καί παρ' ημΐν, ό τό αίφνίΒιον 
 μεγα κερΒος εν εύρησει ΒιΒούς, άΧΧά και Βεύτερος, ό άκερΒής 
 και άζηΧος καί Βύσκτητος και επιζήμιος' ούτως καί πΧούτος 
 ό μεν τις άyaθώv, ό Βε κακών, είγε τον πΧούτον καί τον 
 θησαυρόν ούκ άπηρτημενους ϊσμεν αΧΧηΧων τη φύσει, καί 
 ΐ. 334 a ό μεν τις \ πΧούτος κτητός άν εϊη καί περίβΧητος, ό Βε 
 945 άκτητος καί άπόβΧητος * τον αυτόν Βε τρόπον καί πτωχεία' 
 μακαριστή μεν η πνευματική' Βιό καί προσεθηκεν ό Ματ- 
 θαίο?* Μακάριοι οι πτωχοί' πώς ; Ύώ πνεύματι' καί Mtv3 
 πάΧιν' Μακάριοι οι πεινώ ντες καί Βιψώντες την Βικαιο- Mtv6 
 25 σύνην τού θεού' ούκούν άθΧιοι οί ενάντιοι πτωχοί , θεού μεν 
 άμοιροι, άμοιρότεροι Βε της ανθρώπινης κτήσεως, άyευστoι Βε 
 Βικαιοσ ύνης θεού. 
 
 18. Γ/ Ωστε τοι)? πΧουσίους μαθηματικώς άκουστεον, τούς 
 ΒυσκόΧως είσεΧευσ ο μένους εις την βασιλείαν, μη σκαιώς μηΒε 
 3ο άypoίκως μηΒε σαρκίνως' ον yap ούτως ΧεΧεκται, ούΒε επί 
 τοΐς εκτός η σωτηρία, ούτε εί ποΧΧά ούτε εί oXiya ταύτα η 
 μικρά η μεyάXa η ενΒοξα η άΒοξα η εύΒόκιμα ή άΒόκιμα, 
 άΧΧ' επί τη της ψυχής αρετή, πίστει καί εΧπίΒι καί άyάπη 
 καί φιΧαΒεΧφία καί yvώσει καί πραότητι καί άτυφία καί 
 
 1 0eoO] forsitan legendum θά ου 7 ixdvayKts (Ghisler)] έττ’ avayxais S 
 
 iv ols el'Xero ante iv τούτοι ponendum esse putat J. B. Mayor 10 post 
 
 θησαυρού s Se rasura duarum litt. sed manet signum compendii, scriptum 
 esse uidetur δέ /cs 28 πλουσίων 
 
14 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 αλήθεια, ών άθλον ή σωτηρία' ουδέ <yap δία κάλλος σώματος 
 ζησεταί τις ή τουναντίον άη τολειται' άλλ ,* ο μεν τω δοθεντι 
 cf. ι Co iii 1*7 σωματί άηνώς καί κατά θεόν χρώμενος ζήσεται, δ δε φθειρών 
 τον ναόν θεού φθαρήσεται. δύναται δε τίς και αισχρός άσελ- 
 γαίνειν και κατά κάλλος σωφρονεΐν' ουδέ ισχύς και με^εθος 5 
 σώματος ζωοποιεί, ουδέ των μελών ούδενία άπολλύει, αλλ’ η 
 τούτοις ψυχή χρωμενη την αιτίαν εφί εκάτερα παρέχεται. 
 Mt L< 89 i29; νπόφερε <yovv, φησϊ , παιό μένος το πρδσωπον * όπερ δύναται 
 και ισχυρός τις ών και εύεκτών ύπακούσαι, και πάλιν ασθε- 
 νικός τις ών άκρασία γνώμης παραβήναι. ούτως και άπορός ίο 
 τις ών και άβιος εύρεθείη ποτ αν μεθύων ταίς επιθυμίαις, 
 και χρήμασι πλούσιος νήφων καί πτωχείων ηδονών, πεπει- 
 σμένος, συνετός, καθαρός, κεκολασμενος. εί τοίνυν εστι το 
 ζησόμενον μάλιστα καί πρώτον η ψυχή, καί περί ταύτην 
 αρετή μεν φυόμενη σώζει, κακία δε θανατοΐ, δήλον ήδη 15 
 σαφώς οτι αυτή καί πτωχεΰουσα ών άν τις υπό πλούτου j 
 διαφθαρή σώζεται, καί πλουτούσα τούτων ών επιτρίβει f. 334 b 
 πλούτος θανατούται ' καί μηκετι ζητώμεν αλλαχού την αιτίαν 
 τού τέλους πλήν εν τη της ψυχής καταστήσει καί διαθεσει 
 7 τρός τε ύπακοήν θεού καί καθαρότητα πρός τε παράβασιν 2 ο 
 εντολών καί κακίας συλλογήν. 
 
 19. Ό μεν άρα αληθώς καί καλώς εστίν ό τών αρετών 
 πλούσιος καί πάση τύχη χρήσθαι όσίως καί πιστώς δυνάμενος, 
 ό δε νόθος πλούσιος ό κατά σάρκα ί Γ λουτών καί την ζωήν 
 εις < την > εξω κτήσιν μετενηνοχώς την παρερχομενην καί 25 
 φθειρομενην, καί άλλοτε άλλου ηινομενην καί εν τω τελεί 
 μηδενός μηδαμή. πάλιν αύ κατά τον αυτόν τρόπον καί ηνή- 946 
 σιος πτωχός καί νόθος άλλος πτωχό? καί ψευδώνυμος , ο 
 μεν κατά πνεύμα πτωχός τό ίδιον, ό δε κατά κόσμον το 
 άλλότριον. τω δη κατά κόσμον πτωχώ καί πλουσίω κατά 30 
 τά πάθη ό κατά πνεύμα [ου] πτωχός καί κατά θεόν πλούσιος 
 Άπόστηθι τών υπαρχόντων iv τή ψυχή σου κτημάτων 
 άλλοτρίων, ΐνα καθαρός τή καρδία ηενόμενος ϊδης τον θεόν, 
 όπερ καί δι ετερας φωνής εστίν είσελθεΐν εις την βασιλείαν 
 
 cf. Mt ν 8 
 
 6 ou5e via 11 έπιθυμί as 
 
 16 πλούτου (sic Combefisius)] τούτου 
 22 a pa 25 <tt)v> addidit Ghisler 
 
 Segaar 
 
 13 καθαρως τοίνυν] τόιν 
 
 17 διαφθείρει 18 θανοΰται 
 
 31 ού delendum esse putauit 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 15 
 
 τών ουρανών, καί πώς αυτών άποστής ; πωλήσας. τί ουν ; 
 χρήματα αντί κτημάτων λάβης ; άντίδοσιν πλούτου προς 
 7 τλούτον ποιησάμενος, εξαργυρίσας την φανερόν ουσίαν; 
 ούδαμώς' άλλα αντί τών πρότερον ενυπ αρχόντων τη ψυχή, 
 5 ήν σώσαι ποθείς , άντεισ αγόμενος ετερον πλούτον θεοποιόν 
 καί ζωής χορηγόν αιωνίου, τάς κατά την εντολήν του θεού 
 διαθέσεις , άνθ' ών σοι περιεσται μισθός καί τιμή , διηνεκής 
 σωτηρία καί αιώνιος αφθαρσία, οΰτω καλώς πωλεΐς τα 
 υπάρχοντα, τά πολλά καί περισσά καί άποκλείοντά σοι τους 
 ίο ουρανούς, άντικαταλλασσό μένος αυτών τά σώσαι δυνάμενα. | 
 f. 335 a εκείνα εχετωσαν οι σάρκινοι πτωχοί και τούτων δεόμενοι, 
 συ δε τον πνευματικόν πλούτον αντιλαβών εχοις άν ήδη 
 θησαυρόν εν ούρανοΐς. 
 
 20 . Τ αυτα μη συνιεϊς κατά τρόπον ό πολυχρήματος 
 ΐ 5 και εννομος άνθρωπος, μηδε όπως ό αυτός και πτωχός 
 δυναται είναι και πλούσιος, καί εχειν τε χρήματα καί μη 
 ι εχειν , καί χρησθαι τώ κόσμω καί μη χρησθαι, άπηλθε 
 στυγνός καί κατηφης, λιπών την τάξιν της ζωής, ης επιθυμεΐν 
 μόνον άλλ ούχί καί τυχεΐν ηδννατο, τό δύσκολον ποιησας 
 20 αδύνατον αυτός εαυτώ’ δύσκολον γάρ ην μη περιάγεσθαι 
 μηδε καταστράπτεσθαι την ψυχήν υπό τών προσόντων άβρών 
 τώ προδήλω πλούτω καί ανθηρών γοητευμάτων' ούκ άδύνα- 
 τ ον δε τό καί εν τούτω λαβεσθαι σωτηρίας, εΐ τις εαυτόν 
 από τού αισθητού πλούτου επί τον νοητόν καί θεοδίδακτον 
 25 μεταγάγοι, καί μάθοι τοίς άδιαφόροις χρησθαι καλώς καί 
 ιδίως καί ώς άν εις ζωήν αιώνιον όρμήσας. καί οί μαθηταί 
 δε τό πρώτον μεν καί αυτοί περιδεείς καί καταπλήγες 
 γεγόνασιν άκούσαντες. τί δήποτε; άρά γε ότι χρήματα καί 
 αυτοί εκεκτηντο πολλά ; αλλά καί αυτά ταύτα τά δικτύδια 
 3 ο καί άγκιστρα καί τά υπηρετικά σκαφίδια άφήκαν πάλαι, 
 άπερ ήν αύτοίς μόνα, τί ουν φοβηθεντες λεγουσι * Ύίς δύνα- 
 ται σωθήναι ; καλώς ήκουσαν καί ώς μαθηταί τού παρα- 
 βολικώς καί ασαφώς λεχθεί πος υπό τού κυρίου καί ήσθοντο 
 947 τού βάθους τών λόγων, ενεκα μεν ουν χρημάτων άκτημο- 
 35 σύνης εύελπιδες ήσαν προς σωτηρίαν, επειδή δε συνήδεσαν 
 
 25 άδιαφόροις (Ghisler)] δια φόρως χράσθαι 26 όρμήσας (0. Stahlin)] 
 
 όρμασαι 29 δικτύφια 33 καί σαφώς 
 
 cf . Me χ 21 1 1 1 
 
 cf. 1 Co vii 
 29 ff 
 
 cf. Me x 22 
 
 Me x 26 
 
16 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 Me x 27 
 
 cf. Mt xi 12 
 
 εαυτούς μηπω τα πάθη τελεον άποτιθεμενοις ( άρτιμαθεΐς yap 
 ησαν και νεωστί προς τον σωτηρος ήνδρο\ο<γη μενού), περισ- 
 σές εζεπλησσοντο και άπεηίνωσκον εαυτούς ουδέ ν τι ηττον 
 εκείνου του πολυχρημάτου και δεινές της κτήσεως περιεχο- 
 μένου, ην yε 7 τροεκρινε ζωής αιωνίου, άζιον ονν ην τ οϊς 5 
 μαθηταΐς φόβου παντός, εί καί ό χρήματα | κεκτημενος καί ό f. 335 b 
 τέν παθών έγκυος ων επλούτονν, <μη> καί αυτοί παραπλη- 
 σιως απελασθησονται ουρανών’ άπαθέν yap καί καθαρών 
 ψυχέν εστίν η σωτηρία. 
 
 21 . Ο δε κύριος αποκρίνεται διότι Το εν άνθρω- ίο 
 ποις αδύνατον, δυνατόν θεέ. πάλιν καί τούτο μεyάλης 
 σοφίας μεστόν εστιν, οτι καθ' αυτόν μεν ασκών καί δια- 
 πονου μένος άπαθειαν άνθρωπος οΰδεν άνύει, εάν δε yεvητaι 
 δηλος ύπερεπιθυμων τούτου καί διεσπουδακως, τη προσθήκη 
 της παρά θεού δυνάμεως περ^ίνεται’ βουλομεναις μεν yap 15 
 ταΐς ψυχαΐς ό θεός συνεπιπνεΐ, εί δε άποσταΐεν της προ- 
 θυμίας, καί τό δοθεν εκ θεού πνεύμα συνεστάλη' τό μεν yάp 
 άκοντας σωζειν εστί βιαζομενου, τό δε αίρουμενους χαριζο- 
 μενου. ονδε τέν καθευδόντων καί βλακευόντων εστίν η 
 βασιλεία τού θεού, άλΧ ’ οί βιασταί άρπάζουσιν αυτήν’ το 
 αύτη 7 άρ μόνον βία καλή, θεόν βιάσασθαι καί παρά θεού 
 ζωήν άρπάσαι, ό δε yvoύς τούς βεβαίως, μάλλον δε βιαίως 
 
 2 ήνδρομολοΎημένοί 7 <μη> addidit J. Β. Mayor 8 sq. απαθών — 
 σωτηρία ] Parall. Vat. et Scor. 570 Paris f. 223 a : Ant. Mei. 149 (cum lemmate 
 evaypiov) om. yap Parall. Ant. 9 om. ψυχών Ant. 15 — 17 βουλομέναις — 
 
 συνεστάλη ] Leontius Vat. Gr. 1553 f. 56: Coisl. f. 252 a : Parall. Vat. et Scor. 
 
 315 et 684 Paris f. 325 a 15 om. y άρ Coisl. Vat. Scor. (utr. loc.) Paris 
 
 16 ό θεός ante rats Leont. Coisl. Parall : cdd. omn. ψυχαΐς] pr. ημετέρα is 
 
 Leont. Coisl. Vat. Scor. 684 έμπνεΐ Coisl. άττοστηεν Scor. 684 
 
 άποστεεν Paris 17 0eoO] pr. του Vat. Scor. 315 συνεστάλε i Paris ( ει ex 
 
 η factum) 17, 18 τό μεν — χαρισμένου] Leontius Vat. Gr. 1553 f. 56 17 om. 
 
 yap Leont. 18 εστίν Leont. 19 p. 16 — 2 p. 17 ούδέ — ήττώμενος] Coisl. 
 
 f. 133 b . Parall. Vat. et Scor. 383, 612 et 712 Rup. f. 126 b et f. 212 b Paris f. 98 b 
 et f. 363 a 19 ούδέ] ού Coisl. et Parall: cdd. omn (sed Rup. 212 b οΰτω καθεξόν- 
 
 των) /cal] + των Rup. 126 b Paris 98 b βλακευομένων Scor. 612 Rup. 126 b 212 b 
 om. εστίν Coisl. Vat. Scor. 383, 712 Paris 98 b 20 άλλ’ οί] άλλοι Paris 98 b 
 
 21 μόνον] μόνη Vat. Scor. 383 μόνη η Coisl. Vat. Scor. 612, 712 Rup. 126 b 
 212 b Paris 98 b 363 a καλή] καλεΐ Paris 98 b βιάζενθαι Vat. 
 
 712 θεού] θειρ Scor. 383 22 βίαιους (βιαίως Scor. 712 Paris 363 a ) 
 
 μάλλον δε (om. δέ Paris 363 a ) βεβαίως Vat. 612, 712 Scor. 712 Rup. 212 b 
 Paris 363 a 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 17 
 
 άντβχομβνους συνβ'χωρησβν καί elf-ev' yalpei yap 6 θ€ος τα 
 τοιαντα ήττώμ€νος. roiycipTOL τούτων άκονσας 6 μακάριος 
 ΤΙέτρος, 6 βκΧβκτος , ό έξαίρ€τος, 6 πρώτος των μαθητών, 
 νπέρ ον μόνον καί έαντον τον φόρον ό σωτήρ eKTeXel, τα'χέως cf. Mt χνϋ 
 5 ηρπασβ καί σννόβαΧβ τον \oyov’ καί τί φησιν ; Ίδβ ήμβΐς Mcx28 
 άφηκαμβν πάντα καί ήκοΧονθήσαμέν σοι. τα Be ΤΙάντα el 
 μέν τά κτήματα τά έαντον Xeyei, τέσσαρας όβοΧούς ίσως 
 <τό> τον λόγοι; καταΧι πών μeyaXύveτaι, καί τούτων άντ αξίαν 
 άποφαίνων άν Χάθοι την βασιΧ€ΐαν τών ονρανών' el Βέ,άπ€ρ 
 ίο άχρι ννν Χ^ομ€ν, τά παΧαιά νοητά κτήματα καί ψν^ικά 
 νοσήματα άπορρίψαντες 'άπονται κατ ϊγνος τον ΒιΒασκάΧον , 
 τοντ άν άπτοιτο ήΒη τοΐς ev ονρανοΐς iyypaφησoμevoLς. 
 ούτως yap aKoXovOelv <evL> όντως τώ σωτήρι άναμαρτη- 
 σίαν καί τ€\€ίότητα τήν eKeivov μ€τ€ρχόμ€νον, καί προς 
 ΐ5 eKeivov ώση rep κάτοπτρον κοσμονντα καί ρνθμίζοντα την 
 ψνχήν καί πάντα Βίά πάντων ομοίως Βιατιθέντα. 
 
 948 22. Άποκριθ€ΐς Be Ιησούς Αμήν νμϊν λόγω, 09 άν αφή Mcx29 
 
 τά ϊΒια καί yovel ς καί άΒ€\φονς καί χρήματα eve Kev έμον \ 
 f. 336 a καί eveKev τον evayyeXiov, άποΧηΛΐτ€ται έκατονταπΧασί- 
 2 ο ονα. άΧΧά μηΒέ τονθ ’ ημάς έπιταρασσέτω, μηΒέ τό βτι 
 τούτον σκ\ηρότ€ρον αλλαχού ταΐς φωναΐς έξ€νι jvey μόνον’ 
 
 ' Ος ον μισ€Ϊ πατέρα καί μητέρα καί παΙΒας, προσέτι Be καί Lcxiv 26 
 τήν έαντον ψνχήν, έμός μαθητής eivai ον Βύναται. ον yap 
 eίσηyeίτaι μίσος καί ΒιάΧνσιν από τών φίΧτάτων ό τής 
 25 €ΐρήνη 9 θ€ος, 6 ye καί τούς έχθρονς άyaπav παραινών. el ^ 
 
 Be τούς έχθρονς άyaπητeov, avaXoyov απ' έκ€ΐνων άνιόντι 
 καί τούς eyyvτάτω yei >ονς' ή el μισητέον τούς προς αϊματος, 
 πόΧύ μάΧΧον τούς έχθρούς πpoβάXXeσθaί κατιών ό λόγο 9 
 ΒίΒάσκ€ί, ώστ άΧΧήΧονς άναιρονντ€ς όλόγχο^τ’ άν οί Xoyoi. 
 
 30 aXX' ονΒ ' άναιρονσιν ονΒ' eyyύς, από yap τής αντής yvώμης 
 καί Βίαθέσ€ως καί έπί τώ αντώ ορω πατέρα μισοίη τις άν 
 έχθρόν άyaπώv, ό μήτ€ έγ^θρόν άμννόμ€νος, μήτ€ πατέρα 
 Χριστού πΧέον αΙΒονμ€νος. ev έκ€ΐνω μέν yάp τώ λόγω 
 
 Mt V 44; 
 vi 27, 35 
 
 1 συνεχώρησε Vat. Scor. 383 Rup. 126 b 212 b om. καί S eZ£e Vat. 
 
 383, 612 Rup. 126 b 212 b είζεν ex ηξεν factum Coisl. 'ηξεν Scor. ubique om. 
 ό 6e6s Vat. Scor. 712 8 <τό> addidit Segaar 9 άπερ] ad marg. 
 
 additum a pr. man. 10 νοητά] forsitan legendum ανόητα J. Β. Mayor 
 
 13 <%vl> addidi 15 κοσμώντα 31 έπϊ τό αυτό ορών J. Β. Maj'or 
 
 Β. 2 
 
cf. 1 Pe i 8 
 
 cf. Jnxiv8f; 
 Mt xxiii 9 
 cf.Mt viii 22; 
 Lc ix 80 
 
 1 Co ii 9 
 
 1 Pe i 12 
 
 cf. Jn vi 50 f 
 
 cf. Mt v 29 
 fill 
 
 18 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 μΐσος εκκό πτει καί κακοποιίαν , εν τούτω δε την προς τα 
 σύντροφα Βυσωπίαν , el βΧάπτοι προς σωτηρίαν, el γοΰν 
 άθεος 6Ϊη Tivl πατήρ ή νιος ή άΒεΧφός, καί κώΧυμα τής 
 πίστεως γενοιτο καί εμπόΒιον τής άνω ζωής , τούτω μή συμ- 
 φερεσθω μηΒε όμονοείτω, αΧΧά την σαρκικήν οικειότητα Βία 5 
 την πνευματικήν εχθραν Βιαλυσάτω. 
 
 23. Χό μισόν elvai το πράγμα ΒιαΒίκασίαν. 6 μεν πατήρ 
 σοί Βοκείτω παρεστώς Χεγειν' ’Εγώ σε εσ7 τειρα καί έθρεψα, 
 άκοΧούθει μοι καί συναΒίκει καί μή π eld ου τώ Χρίστου νόμω’ 
 καί οπόσα αν εϊποι βΧάσφημος άνθρωπος καί νεκρός τή ίο 
 φύσει. ετερωθεν Be άκουε του σωτήρος' ’Εγώ σε άνεγεννησα 
 κακώς υπό κόσμου προς θάνατον γεγεννημενον, ήΧευθερωσα, 
 Ιασάμην, εΧυτρωσάμην’ ε’γώ σοι παρεξω ζωήν άπαυστον, 
 αΙώνων, υπερκόσμιου ' ε’γώ σοί Βείξω θεού πατρός αγαθού 
 πρόσωπον’ μή κάΧει σεαυτώ πατέρα £πί γης' οι veKpoi τούς ι 5 
 veKpo ύς θαπτετωσαν, συ Be μου άκοΧούθει, | άνάζω γάρ σε f. 336 b 
 εις άνάπαυσιν αρρήτων καί άΧεκτων αγαθών, ά μήτε όφθαΧ- 
 
 μός elBe, μήτε ούς ήκουσε, μήτε επί καρΒίαν ανθρώπων άνεβη, 
 εις ά όπιθι ιμουσιν άγγεΧοι παρακύψαι, καί ΙΒεΐν an rep ήτοί- 
 μασεν ό θεό ς τοΐς αγίους αγαθά καί τοΐς φιΧούσιν αυτόν 2 ο 
 τεκνοις. ε’γώ σου τροφεύς άρτον εμαυτόν ΒίΒούς, ον γευσά- 
 μ€νος ούόείς ετι πείραν θανάτου Χαμβάν€ΐ , καί πόμα καθ' η- 
 μέραν ενΒιΒούς αθανασίας' ε’γώ ΒίΒάσκαΧος ύπ€ρουρανίων 
 παιΒευμάτων ύι rep σου προς τον θάνατον Βιηγωνισάμην, καί 
 τον σόν εξετισα θάνατον , ον ώφειΧες επί τοΐς προημαρτη - 25 
 μόνοι ς καί τή προς θεόν απιστία, τούτων των Χόγων εκατέ- 
 ρωθεν Βιακονσας ύι rep σεαυτοΰ Βίκασον , καί τήν ήτήφον 
 άνενεγκε τή σαυτου σωτηρία, καν άΒεΧφός όμοια Χεγη καν 
 τεκνον καν γυνή καν όστισούν , προ πάντων £ν σοί Χριστός 949 
 δ νικών έστω* ύη rep σου γάρ αγωνίζεται. 3° 
 
 24. Αύνασαι καί τών χρημάτων επίπροσθεν είναι; φρά- 
 σον, καί ονκ άπάγει σε Χριστός τής κτήσεως , δ κύριος ού 
 φθονεί. άΧΧ ’ όρας σεαυτόν ήττώμενον ύπ αυτών καί άνα- 
 τρεπόμενον ; άφες, ρίήτον, μίσησον, άπόταξαι, φύγε · καν ό 
 Βεξιός σου όφθαΧμός σκανΒαΧίζη σε, ταχέως εκκοψον αυτόν’ 35 
 
 8 ’έσττ eipa] ad marg. additum a pr. manu 10 οπόσα (H. Jackson)] on 
 
 δσα 17 άνάπανσιν] Segaar απόλαυσα* coniecit 31 eheu ;] eh αν 
 
 31, 32 φράσον ] forsitan legendum φθάσον (i.e. φθάσας ποίησον) J. Β. Mayor 
 
QUIS DIVES SALVETUR, 
 
 19 
 
 αίρετώτερον ετεροφθάΧμω βασιΧεία θεού ή οΧοκΧήρω τό πυρ’ 
 καν χείρ καν πούς καν ή ψυχή, μίσησον αυτήν’ αν yap cf. Lc xiv 26 
 ενταύθα an τόΧηται in rep Χριστού <εκεΐ σωθήσεται>. cf. Mcviii35 
 
 25. Ύαύτης Be ομοίως εχεται τής yvώμης και το επό- 
 5 μενον' Ν5ι/ δε εν τω καιρώ τούτω ay ρους και χρήματα και Mcx30 
 οικίας καί αδεΧφούς εχειν μετά διωyμώv “fei? 77ou*f*. ούτε 
 yap άχρημάτους ούτε ανέστιους ούτε άναδεΧφους επί την 
 ζωήν καΧεΐ · επεί και πΧουσίους κεκΧηκεν, αΧΧ * όν τρόπον 
 προειρήκαμεν, και αδεΧφούς κατ' αυτόν , ώσπερ ΤΙετρον 
 ίο μετά Άνδρεου και ’ Ιάκωβον μετά ’ \ωάννου , τούς Ζεβεδαίου 
 337 a παΐδας, αΧΧ ’ όμονοούντας | αΧΧήΧοις τε καί Χριστώ’ τό δε 
 μετά διωyμώv ταύτα εκαστα εχειν άποδοκιμάζει. διωyμός 
 δε, ό μεν τις εζωθεν περ^ίνβται, των ανθρώπων ή δι εχθραν 
 ή διά φθόνον ή διά φιΧοκερδειαν ή κατ evepyeiav διαβοΧικήν 
 ΐ5 τούς πιστούς εΧαυνόντων’ ό δε χαΧεπώτατος ενδοθεν εστι 
 διωyμός εξ αυτής εκάστω τής ψυχής προπεμπόμενος Χυμαι- 
 νομενης υπό επιθυμιών άθεων και ηδονών ποικίΧων καί 
 φαύΧων εΧπίδων καί φθαρτών όνειροποΧημάτων, όταν, αεί 
 τών 7 τΧειόνων όpeyoμεvη καί Χυσσώσα υπό άypίωv ερώτων 
 ίο καί φXεyoμεvη, καθάπερ κεντροις ή μύωψι τοΐς προκειμενοις 
 αυτή πάθεσιν εζαιμάσσηται προς σπουδάς μανιώδεις καί 
 ζωής άπόy νωσιν καί θεού καταφρόνησιν. ούτος ό διωyμός 
 βαρύτερος καί χαΧεπώτερος, ενδοθεν όρμώμενος, αεί συνών, 
 όν ουδέ i^vyeiv ό διωκόμενος δύναται' τον yap εχθρόν εν 
 -25 εαυτώ n replay ει πανταχού. ού τω καί πύρωσις, ή μεν εξωθεν 
 
 προσπίπτουσα δοκιμασίαν κaτεpyάζετaι, ή δε ενδοθεν θάνα- cf. iCoiiii3 
 τον διαπράσσεται' καί πόΧεμος, ό μεν επακτός ραδίως 
 καταΧύεται, 6 δε εν τή ψυχή μόχρι θανάτου παραμετρεΐται. 
 μετά διωyμoύ τοιούτου πΧούτον εάν εχης τον αισθητόν, καν 
 30 άδεΧφούς τούς προς αίματος καί τά άΧΧα ενεχυρα, κατάΧιπε 
 την τούτων πayκτησίav την επί κακώ, ειρήνην σεαυτώ παρά- 
 σχες, εΧευθερώθητι διω^/μού μακρού , άποστράφηθι προς τό 
 evayyeXiov άπ εκείνων, εΧού τον σωτήρα προ πάντων, τον 
 τής σής συvήyoρov καί παράκΧητον ψυχής, τον τής απείρου 
 
 3 < έκεΐ σωθήσετου. > addidit Segaar 6 cf. § 4 7 ά^αδΑ^οι»?] forsitan 
 
 μόνους addendum est, J. B. Mayor 14 φιλοκερδίαν 16, 17 Χοιμαινομένης 
 20 μοίωψί 27 διαταράσσετοα (Ghisler διαπράττεται) 29 τοωύτου (Ghisler)] 
 τοιοΰτον 
 
 2—2 
 
 9 
 
20 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 2 Co iv 18 
 
 Me x 30 
 Me x 31 
 
 Me x 25 
 
 πρυτανιν ζωής, τα yap βΧβπόμβνα πρόσκαιρα, rd Se μη 
 βΧβπόμβνα αιώνια' κα\ ev μβν τω παρόντι χρόνω ώκύμορα 950 
 και αβέβαια , ev Se τω έρχομένω ζωή έστιν αιώνιος. 
 
 26 . *Έισονται οι πρώτοι έσχατοι καί οι 'έσχατοι πρώτοι, 
 τούτο ποΧύχουν μέν έστι \ κατά την υπόνοιαν καί τον σαφή- f. 337 b 
 νισμόν, ον μην ev ye τω παρόντι την ζήτησιν άπαιτβΐ' ον 
 yap μόνον ρέπβι προς τους ποΧυκτήμονας, άΧΧ' άπΧώς προς 
 απαντας ανθρώπους τους πίστβι καθάπαζ έαυτούς έπώι- 
 Sόvτaς. ώστβ τούτο μέν άνακβίσθ ω τα νυν’ τό Se ye προ- 
 κβίμβνον ήμΐν οιμαι μηSέv τι aSeeaTepov της en rayyeX'w io 
 SeSetyOai, οτι τους πΧουσίονς ovSeva τρόπον ό σωτήρ κατ αυ- 
 τόν ye τον πΧοντον και την πβριβοΧήν της κτήσβως άπο- 
 KeKXeiKev, ovS' αύτοΐς άποτβτάφρβυκβν την σωτηρίαν , elye 
 Svvaιvτo και βούΧοιντο ύποκύπτβιν του θβού ταΐς έντοΧαΐς, 
 και των πρόσκαιρων προτιμώβν την έαυτών ζωήν, και βΧέ- 15 
 7 Toiev προς τον κύριον ατε vel τώ βΧέμματι, καθάπβρ βις 
 ayaOov κυββρνήτου νβύμα SeSopκότeς, τί βούΧβται, τί προσ- 
 τάσσβι, τί ση μαίν€ΐ, τί SίSωσι τοΐς αυτού νανταις τό σύν- 
 θημα, πού και πόθev τον ορμον iπayyέXXeτaι. τί yap 
 aSiKei τις, ei προσέχων την yvώμηv καί φβιόόμβνος προ της ίο 
 πίστβως βίον ικανόν συνβΧέξατο ; η και <τό> τούτου μάΧΧον 
 ϊίν^κΧητον, ei βύθύς υπό τού θβού τού την ψυχήν νέμοντος 
 €ΐς οίκον τοιούτων ανθρώπων βισωκίσθη και y όνος αμφι- 
 Χαφές, τοΐς χρήμασιν ίσχύον καί τώ πΧούτω κρατούν ; ei 
 yap Sia την ακούσιον ev πΧούτω yέveσιv άπβΧήΧαται ζωής , 25 
 άύικβΐται μαΧΧον υπό τού yeιvaμέvoυ θβού, πρόσκαιρου μβν 
 rjS υπαθβίας κατηξιωμόνος, άϊύίου δε ζωής άπβστβρημένος. 
 τί S * οΧως πΧούτον έχρήν βκ yής ανατβΐΧαί ί τότε, ei χορη yός 
 και 7 τρόζβνός έστι θανάτου ; άΧΧ ’ ei ύύναταί τις ένύοτέρω 
 των υπαρχόντων κάμπτβιν τής βξουσίας καί μέτρια φρονβΐν 30 
 καί σωφρονβΐν καί θβόν μόνον ζητβΐν καί θβόν άναπνβϊν καί 
 θβω συμποΧιτβύβσθαι, πτωχός ουτος παρέστηκβ ταΐς έντο- 
 Χαΐς, έΧβύθβρος, αήττητος, άνοσος, άτρωτος υπό χρημάτων 
 ei δε μη, θάττον κάμηΧος Sia ββΧόνης βισβΧβύσβται ή ό 
 τοιούτος πΧούσιος | έπί την βασιΧβίαν τού θβού παρβΧβύσβται. f. 338 a 
 
 3 ζωήν (cf. § 4) 21 <τό> addidit Ghisler 26 7 αναμένου (Ghisler)] 
 
 •γινομένου 30 της εξουσίας] forsitan glossema ad των υπαρχόντων, J. B. Mayor 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 21 
 
 σημαινετω μεν ον v τι καί ύψηΧότερον ή κάμηΧος ^ια στενής cf. Mt νϋ 14 
 οδού και τεθΧιμμενης φθάνουσα τον πΧούσιον, οπερ εν τή 
 περί αργών και θεοΧογίας εξηγήσει μυστήριον του σωτήρος 
 ύπάργει μαθεΐν. (27.) ου μην αΧΧα τό γε φαινόμενον 
 5 πρώτον και δι δ ΧεΧεκται τής παραβοΧής παρεγεσθω. 
 διδασκετω τους εύπορουντας ως ούκ άμεΧητεον τής εαυτών 
 σωτηρίας ως ήδη π ροκατεηνωσ μένους, ουδέ καταποντιστεον 
 951 αυ πάΧιν τον πΧουτον ουδέ καταδικαστέου ως της ζωής επί- 
 βουΧον και ποΧεμιον, άΧΧά μαθητεον τινα τρόπον καϊ πώς 
 ίο πΧούτω γρηστεον και την ζωήν κτητεον. επειδή yap ούτε 
 εκ παντός άπόΧΧυταί τις, οτι πΧουτεϊ δεδιώς, ούτε εκ παντός 
 σώζεται θαρρών καί πιστεύων ώς σωθήσεται, φερε σκεπτεον 
 ήντινα τήν εΧπίδα αυτοις ό σωτήρ ύπoypάφει, καί πώς αν τό 
 μεν άνέΧπιστον ε’χεγγι >ον yevowo, τό δε εΧπισθεν εις κτήσιν 
 15 αφίκοιτο. 
 
 27. Φησίν ούν ό διδάσκαΧος, τις ή μεηίστη των εντο- 
 Χών ή ρωτημένος' Άyaπήσεις κύριον τον θεόν σου εξ οΧης Mcxiiso 
 τής ήτυγής σου καί εξ οΧης τής δυνάμεώς σου' τ αυτής 
 μείζω μηδεμίαν εντοΧήν είναι, καί μάΧα εικότως ' καί yap 
 ίο καί περί του πρώτου καί περί του μεyίστ ου πapήyyεXτaι, 
 
 αυτού τού θεού πατρός ημών, δι ον καί yεyovε καί εστι cf. Ro xi 36 
 τα πάντα, καί εις όν τά σωζόμενα πάΧιν επανεργβται. υπό 
 τούτου τοίνυν πpoayaπηθεvτaς καί τού yεvεσθaι τυγόντας 
 ούγ οσιον αΧΧο τι πρεσβύτερον άτ^ειν καί τιμιώτερον, εκ- 
 25 τ ίνοντας μόνην τήν γάριν ταύτην μικράν επί μεyίστoις, αΧΧο 
 δε μηδοτιούν εγοντας άνενδεεΐ καί τεΧείω θεω προς αμοιβήν 
 επινοήσαι, αυτό δέ τδ άyaπav τον πατέρα εις οίκειαν ίσγυν 
 καί δύναμιν αφθαρσίας κομιζομενους' όσον yap άyaπά τις 
 θεόν, τοσούτω καί πΧεον ενδοτερω τού θεού παραδύεται. 
 
 3 ο 28. Δευτέραν δε τάξει καί ούδεν τι μικροτεραν ταύτης 
 
 είναι Χ^ει τό' Άyaπήσεις τον πΧησίον σου ώς σεαυτόν' Lc χ 27, 29 
 ούκούν τον θεόν ύπερ σεαυτόν. πυνθανομενου δε τού προσ- 
 f. 338 b διa\Xεyoμεvoυ τις εστιν πΧησίον ; ου τον αυτόν τρόπον 
 Ίουδαίοις προωρίσατο τον προς αϊματος ουδέ τον ποΧίτην 
 35 ουδέ τον προσήΧυτον ουδέ τον ομοίως περιτετμημενον ουδέ 
 
 2 φθάνουσ au 2, 3 ry πβρί αρχών κτέ] cf. Zahn, Forschungen iii. 38 
 
 5 δώ 8 ουδέ (J. Β. Mayor)] οϋτε 19 μείζων 24 άλλ’ otl 24, 25 
 
 eKT€iVOVT€S 
 
22 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 cf. Lc x 30 ft' 
 
 cf. Epli vi 12 
 
 cf. Mt iii 10 ; 
 Lc iii 9 
 cf. Didache 
 §9 
 
 cf. He i 14; 
 Eph iii 10 
 
 cf. Ro viii 
 19 ft' 
 
 Mt vii 21 
 
 τον ένί καί ταύτώ νόμω χρώμενον άΧΧά άνωθεν κατα- 
 βαίνων από Ί ερουσαΧημ ayet τω λόγω τινά εις Ιεριχώ, καί 
 τούτον δείκνυσιν υπό Χωστών συηκεκεντημένον, έρριμμένον 
 ήμιθνήτα επί της οδού, in το ίερέως ί ταροδευόμενον, in τδ 
 Λευίτου 7 ταρορώμενον, ύπό δε του Σαμαρείτου του έξωνει- 5 
 δοσμένου και άφωρισμένου κατεΧεού μενον , ό? ούχί κατά τύχην 
 ώς εκείνοι 7 ταρήΧθον, αλλ’ ή κβ συνεσκευασ μένος ών δ κιν- 
 δυνεύων έδειτο, οίνον, έΧαιον, επιδέσμους , κτήνος, μισθόν 
 τω 7 τανδοχεϊ, τον μεν ήδη διδόμενον, τον δε προσυπισχνού- 
 μενον. Ύίς, εφη, τούτων yέyove πΧησίον τω τά δεινά 7 τα- ίο 
 θδντι ; τού δε άποκριναμένου δτι Ο τον εΧεον προς αύτδν 
 έπιδειξάμενος * Καί συ τοίνυν πορευθείς ούτω ποιεί' ως τής 
 άηάπης βΧαστανούσης εύποιίαν. 
 
 29. Ερ άμφοτέραι ς μεν οΰν ταΐς εντοΧαΐς άηάπην είση- 
 γ εΐται, τάζει δ’ αυτήν διήρηκε, καί οπού μεν τά πρωτεία τής 15 
 άyάπης άνάπτει τω θεω, οπού δε τά δευτερεΐα νέμει τω 
 πΧησίον. τις δ’ άν αΧΧος ούτος εϊη πΧήν αυτός δ σωτήρ; ή 
 τις μάΧΧον ημάς εΧεήσας εκείνου, τούς ύπδ των κοσμοκρα- 952 
 τδρων του σκότους ολίγου τεθ αν ατω μένους τοις ποΧΧοΐς 
 τραύμασι, φόβοις, έπιθυμίαις, όρηαίς, Χυπαις, άπάταις, ήδο- ίο 
 ναι ς; τούτων δε των τραυμάτων μδνος ιατρός Ιησούς, εκ- 
 κδπτων άρδην τά πάθη πρδρριζα, ούχ ώσπερ δ νόμος ψιΧα 
 τά άποτεΧέσματα, τούς καρπούς των πονηρών φυτών, άΧΧά 
 την άξίνην τήν εαυτού προς τά ς ρίζας τής κακίας προσα- 
 γαγώρ. ούτος <ό> τον οίνον, τό αίμα τής άμπέΧου τής 25 
 Δαβίδ, έκχέας ημών επί τάς τετρωμένας ψυχάς, τον εκ 
 σπΧάηχνων πατρός εΧεον πpoσεvεyκώv | καί επιδαψιΧευόμε- f. 339 :ι 
 νος' ούτος δ τούς τής ύyείaς καί σωτηρίας δεσμούς άΧύτους 
 επιδείξας, άηάπην, πίστιν, έΧπίδα' ούτος δ διακονεϊν αγγέ- 
 λου? καί άρχάς καί εξουσίας ήμίν έπιτάξας επί μεyάXω 30 
 μισθω, διότι καί αυτοί εΧευθερωθήσονται από τής ματαιό- 
 τητος τού κόσμου παρά τήν άποκάΧυψιν τής δόξης των 
 υιών τού θεού, τούτον ούν άηαπαν ίσα χρή τω θεω' αγα7τα 
 δε Χριστόν ’ Ιησούν δ τό θέΧημα αυτού ποιων και φυΧασ- 
 σων αυτού τάς εντοΧάς. Ου yάρ πας δ Xέyωv μοι Κύριε 35 
 
 1, 2 forsitan legendum καταβαίνοντα 7 ων 22 πρόριζα 25 <ό> 
 addidit Ghisler 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 23 
 
 κύριε είσεΧεύσεταί είς τήν βασίΧείαν των ουρανών, dXX' δ 
 ττοιών το θεΧημα τον πατρός μου’ καί’ Ύί με λεγετε Ki)pi6Lcvi46 
 κύριε, καί ον η τοίεϊτε α λέγω; καί' 'Ύμεϊς μακάριοί otJg f Mtxlil 
 ορώντες καί άκούοντες ά μήτε δίκαωί μήτε προφήταί, εάν cf. Jn xiii 17 
 5 7 τοίήτε ά λέγω. 
 
 30. Πρώτο? μεν ουν ούτός εστιν ο Χρίστον αγαπών, 
 δεύτερος δε 6 τούς εκείνω πεπίστευκότας τιμών καί περιε- 
 ττων. ο <yap αν τις εις μαθητήν ερηάσηταί, τούτο είς εαυτόν 
 
 ό κύρως εκδεχεταί καί παν εαυτού ττοίεϊταί. Δεδτε, οι εύΧο- Mt χχν 34 ff 
 ίο ηημενοί τού ττατρός μου, κΧηρονομήσατε την η τοίμασμενην 
 υμίν βασίΧείαν an το καταβοΧης κόσμου’ in τείνασα yap καί 
 εδώκατε μοί φαγεΐν, καί εδίψησα καί εδώκατε μοί ητίεΐν, 
 καί ξένος ημην καί συνη^άη ετε με, γυμνός ημην καί ενεδύ- 
 σατε με, ήσθενησα καί επεσκεψασθε με, εν φυΧακή ημην 
 ΐ5 καί ηΧθετε ητρός με. τότε άη τοκρίθήσονταί αύτώ οι δίκαιοι 
 Χεηοντες’ Κύριε, η τότε σε εϊδομεν η τείνώντα καί εθρεψαμεν, 
 η δίψώντα καί εποτίσαμεν ; η τότε δε εϊδομεν σε ξένον καί 
 συνη^άηομεν, η γυμνόν καί η τερίεβάΧομεν ; ή η τότε σε εϊδομεν 
 άσθενούντα καί επεσκεψάμεθα, η εν φυΧακή καί ήΧθομεν 
 2ο ητρός σε; άητοκρίθείς ό βασίΧεύς ερεΐ αύτοϊς’ Αμήν λέγω 
 ύμΐν, ε’φ’ οσον εποίήσατε ενί τούτων των άδεΧφών μου των 
 εΧαχίστων, εμοί εητοίήσατε. ητάΧίν εκ των εναντίων τούς cf. Mt χχν 
 f. 339 b ταύτα μή παρασχόντας αύτοϊς \ εις τό η τύρ εμβάΧΧεί τό αιώ- 
 νων, ως αύτώ μή παρεσχηκότας. καί άΧΧαχού’ Ό υμάς Mtx40 
 25 δεχόμενος εμε δεχεταί, ό υμάς μή δεχόμενος εμε αθετεί. cf. Lcxie 
 
 31. Τούτους καί τέκνα καί ηταίδία καί νήητία καί φί- 
 Χους ονομάζει καί μικρούς ενθάδε ως ητρός το μεΧΧον άνω 
 
 953 μεηεθος αυτών, Μή καταφρονήσητε, Χεηων, ενός τών μικρών Mtxviiiio 
 τούτων’ τούτων yap οί άγγεΧοί διά ηταντός βΧεητουσί τό 
 30 ητρόσωητον τού ητατρός μου τού εν ούρανοϊς. καί ετερωθί' Μή LcxiiS2 
 φοβεΐσθε, τό μικρόν η τοίμνιον’ ύμϊν yap ηύδόκησεν ό ητατήρ 
 ηταραδούναί τήν βασίΧείαν τών ουρανών’ κατά τα αυτά καί 
 τού μεyίστoυ εν yεvvητoϊς yovai^v Τωάννου τον εΧάχιστον cf. Mtxiii; 
 εν τη βασίΧεία τών ουρανών, τουτεστί τον εαυτού μαθητήν, 
 
 35 είναι μείζω λεγεΓ καί ητάΧίν’ Ό δεχόμενος δίκαιον ή nrpo- Mtx4if 
 φήτην είς ονομα δίκαιου ή προφήτου τον εκείνων μισθόν 
 
 6 οΰρ supra lin. additum a pr. manu 
 
 22 ελλά χίστων 
 
 33 έΧλάχιστορ 
 
24 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 Lc xvi 9 
 
 2 Co ix 7 
 cf. 2 Co ix 6 
 
 Lc vi 30 
 
 cf. Mt xxiii 
 15 
 
 λήήτεται, 6 δε μαθητήν ποτίσας εις ονομα μαθητου ποτηριού 
 ψυχρού ύδατος τον μισθόν ούκ άπολεσει. ούκούν ούτος μόνος 
 6 μισθός ούκ άπολλύμενός εστι. και αύθις' ΤΥοιήσατε εαυ- 
 τοΐς φίλους εκ του μαμωνά τής αδικίας, ΐνα, όταν εκλίπητε, 
 δεξωνται υμάς εις τάς αιωνίους σκηνάς' φύσει μεν άπασαν 5 
 κτήσιν, ήν αυτός τις εφ' εαυτοί) κεκτηται ως ιδίαν οΰσαν 
 και ούκ εις κοινόν τοΐς δεομενοις κατατίθησιν , άδικον ουσαν 
 άποφαίνων' εκ δε ταύτ ης τής αδικίας ενόν και πράγμα δί- 
 καιον ερηάσασθαι καί σωτήριον, άναπαύσαί τινα των βχόν- 
 των αιώνιον σκηνήν παρά τω πατρί. ίο 
 
 32. (31.) Όρα πρώτον μεν ώς ούκ άπαιτεΐσθαί σε 
 
 κεκελευκεν ούδε ενοχλεΐσθαι περιμενειν, άλλα αυτόν ζητεΐν 
 τους ευ πεισομενους άξιους τε όντας του σωτήρος μαθητάς. 
 καλός μεν ούν καί 6 του αποστόλου λόγο?’ r Ιλαρόν yap 
 δότην άηαπα ό θεός, χαίροντα τω διδόναι καί μή φειδόμενον 15 
 ώς σπείροντα, Ϊνα μή ούτως καί θερίση, δίχα ηοη^υσμών 
 και διακρίσεως καί λύπης και κοινωνούντα, όπερ εστίν 
 εύεργε\σία καθαρά, κρείττων δ’ εστί τούτου ό τού κυρίου f. 340 a 
 λελε<γμένος εν άλλω χωρίω' ΤΙαντϊ τω αίτούντί σε δίδου. 
 θεού yap όντως ή τοιαύτη φιλοδωρία' ούτοσι δε 6 λόyoς το 
 ύπερ άπασάν εστι θεότητα, μηδε αίτεΐσθαι περιμενειν, άλλ' αυ- 
 τόν άναζητεΐν όστις άξιος ευ παθεϊν, (32.) επειτα τηλι- 
 κούτον μισθόν όρίσαι τής κοινωνίας, αιώνιον σκηνήν, ώ 
 καλής εμπορίας' ώ θείας άyopdς' ώνειται χρημάτων τις 
 άφθαρσίαν, καί δούς τα διόλλύμενα τού κόσμου μονήν τού- 25 
 των αιώνιον εν ούρανοΐς άντιλαμβάνει. πλεύσον επί ταύτην, 
 αν σωφρονής, τήν πavήyυpιv, ώ πλούσιε' καν δεη, περίελθε 
 yήv ολην, μή φείση κινδύνων καί πόνων, ΐν ενταύθα βασι- 
 λείαν ούράνιον άyopάσης. τί σε λίθοι διαφανείς καί σμά- 
 payδoι τοσούτον εύφραίνουσι καί οικεία τροφή η τυρός ή 30 
 χρόνου πα’^νιον ή σεισμού πάpεpyov ή ύβρισμα τυράννου; 
 επιθύμησον iv ούρανοΐς οίκήσαι καί βασιλεύσαι μετά θεού’ 
 ταύτην σοι τήν βασιλείαν άνθρωπος δώσει θεόν άπομιμούμε- 
 
 13 βυ] ον, sed ad marg. a manu xv ut uid. saeculi Ισω s eu 15, 16 φαδ. 
 
 cos] legendum forsitan cum Segaar φειδομένως 18 καθαρά (Segaar)] καθά 
 
 20 φιλοδωρεά (correxit Segaar) 21, 22 αυτόν (J .Β. Mayor)] αύτόί 28 yrjv 
 (Combefisius)] την 30 τροφοί J· Β. Mayor (uide adnot.) 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 25 
 
 νος ’ ενταύθα μικρά λαβών, εκεΐ Βι όλων αιώνων σύνοικόν 
 954 σε 7 τοιήσεται. ίκετευσον ϊνα λάβη' σπεύσον, ay ωνίασον, 
 φοβήθητι μή σε άτιμάση' ου yap κεκελευσται λαβεΐν, αλλά 
 συ παρασχ^εΐν. ου μην ούΒ' ειπεν ό κύριος Δδ?, η ΤΙαράσχες, 
 
 5 η Ε ύεpyετησov, η ΐϊοήθησον Φίλον Be ποίησαι' ό δέ φίλος cf. Lc xvi 9 
 ουκ εκ μιας Βόσεως yiverai, άλλ * εξ όλης άναπαύσεως και 
 συνουσίας μακράς' ούΒε yap η πίστις , ούΒε ή aya πη, ούΒε η 
 καρτερία μιας ημέρας , άλλ ' Ό ύπομείνας εις τέλος, oi/T09Mtx22 
 σωθησεται. 
 
 ίο 33. Πώ? ουν ό άνθρωπος ταύτα ΒίΒωσιν; ότι Βιά την 
 εκείνου τιμήν καί εύνοιαν και οίκείωσιν ό κύριος ΒίΒωσι’ 
 
 Βώσω yap ου μόνον τοΐς φίλοις, αλλά καί τοΐς φίλοις των 
 φίλων' καί τις ουτός εστιν , εϊποις αν, ό φίλος τού θεού; συ 
 μεν μη κρίνε τις άξιος καί τις ανάξιος ’ ενΒεχεται yap σε Βια- 
 ΐ5 μαρτείν περί την Βόξαν ως εν άμφιβόλω Βε τής ayi >οίας 
 f. 340 b άμεινον καί τούς \ αναξίους ευ ποιεΐν Βιά τούς άξιους ή 
 φυλασσόμενου τούς ήσσον άyaθoύς μηΒε τοΐς σπουΒαίοις 
 ίτ ερ ιττεσεΐν * εκ μεν yάp τού φείΒεσθαι καί προσποιεΐσθαι 
 Βοκιμάζειν τούς εύλόyως ή μή τευξομενους ενΒεχεταί σε καί 
 2ο θεοφιλών άμελήσαί τινων, ου τό επιτίμων κόλασις έμπυρος 
 αιώνιος * εκ Βε τού προίεσθαι πάσιν εξής τοΐς χρήζουσιν 
 avay κη πάντως εύρεΐν τινά καί των σώσαι παρά θεω Βυνα- 
 μένων. M?) κρίνε τοίνυν, ϊνα μή κριθής * ω μετρώ μετρεΐ 9, Mtviiif 
 τούτο καί άντιμετρηθήσεταί σοι * μετρον καλόν πεπιεσμενον Levi 38 
 25 καί σεσαλευμενον, ύπερεκχυνόμενον, άιποΒοθήσεταί σοι. πά- 
 σιν άνοιξον τά σπλάy'χya τοΐς τού θεού μαθηταΐς άι roye- 
 ypaμμεvoις, μή προς σώμα άπιΒών ύπερόπτως, μή προς 
 ηλικίαν άμελώς Βιατεθείς, μηΒ' εϊ τις άκτήμων ή Βυσείμων 
 ή ΒυσειΒής ή ασθενής φαίνεται, προς τούτο τή ψαχτ} Βυσ- 
 3 ο χεράνη ς καί άποστραφής. σ^ήμα τούτ εστιν εξωθεν ήμΐν 
 
 4 συ (sc. κεκελευσαι) (J. Β. Mayor)] σέ 7 ουδέ. ..ουδέ. ..ουδέ (Potter)] 
 
 ουδέ... οϋτε... ούτε 13 — 23 και τις — δυναμένων] Parali. Hup. 169 a 13 om. 
 
 v 
 
 εϊποι* civ S om. b Rup. 14 και] καί S άνάξι os] ουκ a£ios Rup. ενδέχεται] 
 
 + μέν Rup. διαμαρτά νειν Rup. 16 rois άναξίοις Rup. 17 φυλασσομένους S 
 
 eiv 
 
 18 εν μέν yap τ<ρ Rup. 19 δοκιμάζεσθαι S εύλογου? Rup. 20 τινων ] 
 
 τιμών S, τινων Rup. 21 προίεσθαι Rup. προσίεσθαι S 22, 23 δυναμένων 
 
 παρα τίρ θε<ρ Rup. 24 τούτο ] forsitan legendum τούτιρ cum Vat. Gr. 623 
 
26 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 7 τεριβεβΧημενον τής els κόσμον παρόδου πρόφασις, ϊν βίς το 
 
 cf. Jn xiv 23 κοινόν τούτο παιδευτήριον είσεΧθεΐν δυνηθώμεν' aXX' ένδον 
 ό κρυπτός ενοικεϊ πατήρ καί ό τούτου παΐς ό ύπερ ημών απο- 
 θανών καί μεθ' ημών άναστάς. 
 
 34. Τ ούτο τό σχήμα βΧεπόμενον εξαπατά τον θάνατον 5 
 καί τον διάβόΧον' ό yap εντός πΧοΰτος καί τό κάΧΧος αύτοίς 
 αθέατος εστι * καί μαίνονται περί τό σαρκίον, ου καταφρο- 
 νούσα ώς ασθενούς , τών ένδον δντες τυφΧοί κτημάτων, ούκ ε- 
 
 cf. 2 Co XV 7 7 τιστάμενοι πηΧίκον τινά θησαυρόν εν όστρακίνω σκεύει 
 
 βαστάζομεν , δυνάμει θεού πατρός καί αϊματι θεού παιδός ίο 
 καί δρόσω πνεύματος ayiov περιτετειχισμενον. αΑΧα σύ yε 
 μη εξαπατηθής ό yεyευμεvoς άΧηθείας καί κατηξιωμενος 
 τής μεyάXης Χυτρώσεως άΧΧά τό εναντίον τοϊς άΧλοις άν- 
 θρώποις σεαυτώ κατάΧεξον στρατόν άοπΧον, άπόΧεμον, 
 άναίμακτον, άόρηητον, αμίαντον, yεpovτaς θεοσεβείς, όρφα- 955 
 νους θεοφίΧεΐς, χήρας πραότητι | ώπΧισμενας, άνδρας άηάπη f. 341 a 
 κεκοσ μη μένους, τοιούτους κτήσαι τώ σώ πΧούτω καί τώ 
 σώματι καί τή ψυχή δορυφόρους, ών στρατηηεϊ ό θεός, δι ονς 
 καί ναύς βαπτιζομενη κουφίζεται μόναις ayiwv εύχαϊς 
 κυβερνωμενη, καί νόσος άκμάζουσα δαμάζεται χειρών επί- 2ο 
 βοΧαΐς διωκόμενη, καί προσβοΧή Χηστών άφοπΧίζεται εύχαϊς 
 εύσεβεσι σκυΧευομενη , καί δαιμόνων βία θραύεται προστά- 
 yμaσi συντόνοις εXεyχoμεvη. 
 
 35. Έζ/ εpyoLς ούτοί πάντες οί στρατιώται καί φύ- 
 Χακες βέβαιοι, ούδείς άpyός, ούδείς άχρεΐος. ό μεν εξαι- 25 
 τήσασθαί σε δύναται παρά θεού, ό δε παραμυθήσασθαι 
 κάμνοντα, ό δε δακρύσαι καί στενάξαι συμπαθώς ύπερ σού 
 προς τον κύριον τών οΧων, ό δε διδάξαι τι τών προς την 
 σωτηρίαν χρησίμων, ό δε νουθετήσαι μετά παρρησίας, ό δέ 
 συμβουΧεύσαι μετ εύνοιας , πάντες δε φιΧεϊν άΧηθώς, άδό- 30 
 Χως, άφόβως, άνυποκρίτως, άκοΧακεύτως, άπΧάστως. ώ yXv- 
 κεΐαι θεραπεΐαι φιΧούντων, ώ μακάριοι διακονίαι θαρρούντων, 
 
 ώ πίστις ειΧικρινής θεόν μόνον δεδιότων, ώ Xόyωv άΧήθεια 
 
 7 οι) 13 — 18 τό εναντίον — θεό*] Parall. Vat. et Scor. 480 Rup. f. 169 a 
 
 Paris f. 179 a 13 τό] τον S 14 έαυτφ Rup. Paris κατάληξον 
 
 Paris 16 θεοφειλή* Paris χεΐρα* Scor. οπλισμένα* Scor. 17, 18 καί 
 T V Ψ υ Χν καί T V σώματι Rup. τφ σώματι.] τό σώματι Paris 18 ό 0eo$] om. ό S 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 27 
 
 7 ταρά τοίς ψει ίσασθαι μη Βυναμενοις, o) κάλλος epyeov ί rapa 
 τοίς θεω Βιακονείν πεπεισμενοις, 7 τείθειν Θεόν, άρεσκειν θεω’ 
 ου σαρκός τής σής άπτεσθαι Βοκούσιν, άλλα της εαυτού 
 ψυχής έκαστος, ούκ άΒελφω λαλεΐν, άλλα τω βασιλεί των 
 5 αιώνων εν σοί κατοικούντι. 
 
 36. Υίάντες ου ν οι πιστοί καλοί καί θεοπρεπεις και 
 τής προσηηορίας άξιοι, ήν ώσπερ ΒιάΒημα περίκεινται. ου 
 μήν άλλ' είσίν ήΒη τινες και των εκλεκτών εκλεκτότεροι, 
 και τοσοΰτω μάλλον ήττον επίσημοι, τρόπον τινά εκ τού 
 ιο κλυΒωνος τού κόσμου νεωλκούντες εαυτούς καί επανά^οντες 
 επ' ασφαλές, ου βουλόμενοι Βοκεΐν ayioi, καν εϊπη τις 
 αίσχυνόμενοι, εν βάθει γνώμης άποκρΰπτοντες τά ανεκλά- 
 λητα μυστήρια, καί την αυτών εύ^ενειαν ύπερηφανούντες εν 
 f. 341 b κόσμω βλεπεσθαι, ούς ό λό>γος φώς τού κόσμου καί \ άλας 
 ΐ 5 τής <γής καλει. τούτ εστι το σπέρμα, εικών καί όμοίωσις 
 θεού, καί τεκνον αυτού γνήσιον καί κληρονόμον, ώσπερ επί 
 τινα ξενιτείαν ενταύθα πεμπόμενον υπό μεγάλης οικονομίας 
 καί αναλογίας τού πατρός, Βι ου καί τά φανερά καί τά αφανή 
 τού κόσμου ΒεΒημιοΰργηται, τά μεν εις Βουλείαν, τά δέ εις 
 2 ο άσκησιν, τά Βε εις μάθησιν αύτω, καί πάντα μεχρις αν 
 ενταύθα τό σπέρμα μενη συνέχεται, καί συναχθεντος αυτού 
 ταύτα τάχιστα λυθήσεται. 
 
 956 37. Ύί yap ετι Βει; θεώ τά τής άηάπης μυστήρια, καί 
 
 τότε εποπτεύσεις τον κόλπον τού πατρός, όν ό μovoyεvής 
 25 θεός μόνος εξηηήσατο. εστι Βε καί αυτός ό θεός άyάπη καί 
 Βι άηάπην ήμίν εθεάθη. καί τό μεν άρρητον αυτού πατήρ, 
 τό Βε εις ημάς συμπαθές yεyovε μήτηρ. άy απήσας ό πατήρ 
 εθηλυνθη, καί τούτου μ^α σημεΐον, όν αυτός iy εννησεν εξ 
 αυτού, καί ο τεχθείς εξ άyάπης καρπός άyάπη. Βιά τούτο 
 3 ο καί αυτός κατήλθε, Βιά τούτο άνθρωπον ενεΒυ, Βιά τούτο τά 
 ανθρώπων εκών επαθεν, ΐνα προς την ήμετεραν άσθενειαν 
 ούς ήyάπησε μετρηθείς ημάς προς την εαυτού Βύναμιν άντι- 
 μετρήση. καί μελλων σπενΒεσθαι καί λυτρον εαυτόν επι- 
 ΒιΒούς καινήν ήμίν Βιαθήκην καταλιμ πάνει' ' Κηάπην ύμίν 
 
 cf. 1 Tim 
 i 17 
 
 Mt ν 13 f 
 
 cf. 2 Pe iii 10 
 
 cf. Jn i 18 
 
 cf. 1 Jn iv 8, 
 16 
 
 cf.2Tim iv6 
 cf. Jn xiv 27 
 
 13 αυτών 
 έθηράθη 29 αύτοΰ 
 
 15 τουτέστι 
 
 23 Θω 
 
 26 έθβάθη (Jiilicher)] 
 
28 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 1 Jn iii 15 
 
 cf. Jn xv 5 f 
 
 cf. 1 Co xii 31 
 1 Co xiii 5 
 
 1 Pe iv 8 
 
 1 Jn iv 18 
 1 Co xiii 4, 
 
 6 ff 
 
 1 Co xiii 13 
 
 cf. Jn ix 34 
 
 δίδωμι την έμήν. τις δέ έστιν αυτή καϊ η τόση; ύπέρ ημών 
 έκάστου κατεθηκβ την ψυχήν την άνταζίαν των όλων' τ αυτήν 
 ημάς υι rep άλλήλων άντατταιτύ. el δέ τάς ψυχάς δφβίΧομεν 
 τοϊς αδβΧφυΐς καϊ τοιαύτην την συνθήκην προς τον σωτήρα 
 άνθωμοΧογημβθα, ετι τά του κόσμου , τα πτωχά καϊ άλλό- 5 
 τρία καϊ παραρρέοντα, καθβίρξομβν ταμίβυόμβνοί ; άλλήλων 
 άποκΧβίσομβν, ά μβτα μικρόν e£ei το πυρ; θβιως ye καϊ 
 έπιπνως ό Ιωάννης, Ό μη φίλων, φησί, τον αδελφδρ άνθρω- 
 ποκτόνος έστί, σπέρμα του Καιν, θρέμμα του διαβόλου, θ€ου 
 σπλάγχνου ουκ 'έχ€ΐ, έλπίδα κpeιττόvωv ουκ €χ€ΐ, άσπορος ίο 
 έστιν, άγονός έστιν, \ ουκ 'έστι κλήμα της dei ζώσης υπ€ρου- f. 342 a 
 ρανίας αμπέλου, έκκόπτ€ται, τό πυρ άθρουν άναμέν€ΐ. 
 
 38. Συ δέ μάθ€ την <καθ' > ύπ€ρβολην όδόν,ήν δ€ΐκνυσι 
 Π αυλός έπί σωτηρίαν' Η αγάπη τά έαυτής ου ζητ€Ϊ, αλλ’ έ- 
 πί τον άδ€λφόν έκκέχυται' n repi τούτον έπτόηται, 7 repi 15 
 τούτον σωφρόνως μ aiveTai. Αγάπη καλυπτ€ΐ πλήθος αμαρ- 
 τιών' η TeXeia αγάπη έκβάλλ€ΐ τον φόβον’ ου π€ρπ€ρ€υ€ται, 
 ου φυσιουται, ουκ έπιχαίρ€ΐ τη αδικία, συγχαίρ€ΐ δέ τη 
 άληθ€ία’ πάντα στέγ€ΐ, πάντα η τιστ€υ€ΐ, πάντα έλπίζ€ΐ, 
 πάντα ύπομέν€ΐ. ή αγάπη ούδέποτ€ έκπίπτ€ΐ. προφητ€Ϊαι ίο 
 καταργουνται, γλωσσαι παύονται, ιάσ€ΐς έπί γης κατα\€ΐ- 
 πονται. μέν€ΐ δέ τά τρία ταυτα, πίστις, έλπϊς, αγάπη' 
 μ€ΐζων δέ έν τούτοις η αγάπη, καί δικαίως, πίστις μέν γάρ 
 άπέρχ€ται, όταν αυτοψία ί Τ€ ΐσθώμ€ν ιδόντ€ς 0eov, καί έλπίς 
 άφανίζ€ται των έλπισθέντων άποδοθέντων, αγάπη δέ €ΐς 25 
 πλήρωμα συνέρχ€ται καί μάλλον αΰζ€ται των TeXetwp παρα- 
 δοθέντων. 
 
 39. (38.) Έαρ ταύτην έμβάληταί τις τή ψυχή, δύναται, 
 καν έν άμαρτήμασιν ή γ€γ€ννημένος, καν πολλά των κ€κωλυ- 
 μένων €ΐργασμένος, αύξήσας την αγάπην καί μ€τάνοιαν 30 
 καθαράν λαβών άναμαχέσασθαι τά έπταισμένα. μηδέ γάρ 957 
 τούτο €ΐς άπόγνωσίν σοι καί άπόνοιαν καταλ€λ€ΐφθω, ei καί 
 τον πλούσιον μάθοις οστις έστιν ό χωράν έν ούρανοΐς ουκ e- 
 χων, καί τίνα τρόπον τοϊς ούσι χρώμ€νος (39.) άν τις τό τ€ 
 έπίρρητον τού πλούτου καί χαλ€ πόν €ΐς ζωήν διαφύγοι καί 35 
 
 2 κατέθηκε (Segaar)] καθήκε 8 έπι,πνως (J. Β. Mayor)] έπιπδνω$ 
 
 12 άθρουν 13 <κα0’> addidit Combefisius 31 μηδέ (Dindorf)] μήτε 
 35 έττίρρ-ητον (Segaar)] έπιρρεϊ τον 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 29 
 
 δυ ναιτο των αιωνίων, των αγαθών, επαύρασθαι. el ήν δε 
 
 τετυχηκώς ή Βι ayvoiav ή Βι ’ ασθένειαν ή περίστασιν ακούσιον 
 
 μετά τήν σφραγίδα και τήνΧυτ ρωσιν περιπετής τισιν άμαρτή- 
 
 μασιν η παραπτώμασιν, ώς ύπενηνέχθαι τέΧεον, ούτος κατε- 
 
 5 ψήφισται παντάπασιν ύη το του θεού. παντι yap τω μετ ά- 
 
 Χηθείας εξ οΧης τής καρδίας έπιστρ έναντι προς τον θεόν 
 
 άνεωηασιν αί θύραι και δέχεται τρισάσμενος πατήρ υιόν 
 
 άΧηθώς μετανοουντα’ ή δ’ άΧηθινή μετάνοια το μηκέτι τοΐς 
 
 342 b αύτοΐς ένοχον είναι, αΧΧα | άρδην εκριζώσαι τής ψυχής, 
 
 ίο εφ ’ οις εαυτοί) κατε^νω θάνατον άμαρτήμασιν' τούτων yap 
 
 άναιρεθέντων αυθις εις σε θεός είσοικισθήσεται' μεyάXηv ®J· Lc χν 7 > 
 
 y άρ φησι και άνυπέρβΧητον είναι χαράν καί εορτήν εν 
 
 ουρανοΐς τω πατρι και τοΐς ayyeXow ενός άμαρτωΧου επι- 
 
 στρέψαντος και μετανοήσαντος. διό και KeKpayev' ’Έλεου Hos vi 6 ; 
 
 / ^ ^ λ / > / ν f r% { Mt lx 13, xii 
 
 i r θεΧω και ον θυσίαν · Ου βουΧομαι τον θανατον του αμαρ- 7 
 
 x ν , * , r f , t * Εζ χνιϋ 23 
 
 τωΧού, αΧΧα την μετάνοιαν' Κάυ ώσιν αι αμαρτιαι υμών Is ί 18 
 ως φοινικουν εριον, ώς χιόνα Χευκανώ, καν μεΧάντερον του 
 σκότους, ώς εριον Χευκόν εκνίψας ποιήσω, θεω yap μόνω cf. Me η 7 ; 
 δυνατόν άφεσιν αμαρτιών παρασχέσθαι και μή Xoyiaaa 0 ai 
 ίο παραπτώματα' οπού ye και ήμΐν παρακεΧεύεται τής ημέρας C f. Lc χνϋ 
 έκάστης ό κύριος άφιέναι τοΐς άδεΧφοΐς μετανοούσιν. el cf.Mtviiii; 
 δε ημείς πονηροί οντες ϊσμεν aya 0 a Βόματα ΒιΒόναι, πόσω 
 μάΧΧον ό πατήρ των οίκτιρμών, 6 άyaθός πατήρ πάσης c f. 2 Co i 3 
 7 ταρακΧήσεως, ό πoXvσπXayχvoς καί ποΧυέΧεος, < δς > 
 
 25 πεφυκε μακροθυμεΐν , τούς επιστρέψαντας περιμένει ; επι- 
 στρεψαι Be έστιν όντως από των αμαρτημάτων τό παΰσασθαι 
 
 και μηκετι βΧέπειν εις τα όπίσω. cf. Lc ix 62 
 
 40 . Ύών μεν οΰν πpoyεyεvημέvωv θεός ΒίΒωσιν άφεσιν, 
 των Be επιόντων αυτός έκαστος εαυτω’ και τουτ εστι 
 
 1 εί ήν] είη 4 ύπανηνέχθαι 4, 5 κατεψήφισται] pr. ού Ghisler ad marg. 
 
 8 — 10 ή δ’ — άμαρτήμασιν ] Parall. Vat. et Scor. 594 Paris f. 385 b Matr. f. 118 a 
 Ant. Mei. 22 8 om. δ’ Parall. Ant. Mei. μηκετι] μήτε Paris μή Matr. 
 
 9 αύ -rots] τοιούτοις Matr. είναι] εύρεθήναι Parali. Ant. Mei. άλλα] 
 
 άλλ’ Parali. Ant. Mei. άρδειν Scor. 11 άναιρεθόντω v 17 μεΧαν- 
 
 τότερον : forsitan scribendum μεΧανώτερον 24 <$s> addidi 25 έπι- 
 
 στρέφαντες 25 — 27 έπιστρέφαι — όπίσω] Parali. Vat. et Scor. 594 Paris f. 385 b 
 
 26 δέ έστιν όντως] όντως έστιν Parall. om. των Vat. αμαρτιών Parall. 
 
 τό] Tip S 
 
-SO 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 μβταγνωναι, το καταηνωναι των παρωχημένων real αίτη- 
 σασθαι τούτων αμνηστίαν παρά πατρός, ός μόνος των 
 απάντων οΐός τε εστ lv άπρακτα ποιησαι τά πεπραγμένα 
 ελεώ τω παρ' αυτοί) και δράσω πνεύματος άπαλείψας τά 
 προημαρτημενα. Έφ’ οίς yap άν ευρώ υμάς , φησιν , επι 5 
 τοΰτοις και κρίνω' και παρ' εκαστα βοα τό τέλος πάντων' 
 ώστε και τω τά μεηιστα ευ πεποιηκότι κατά τον βίον, επί δε 
 του τέλους εξοκείλαντι προς κακίαν, άνόνητοι πάντες οι 
 πρόσθεν πόνοι, επι τη καταστροφή του δράματος εξάθλω 
 yεvoμεvω’ τω δε χείρον και επισεσυρμενως βιώσαντι προ- 9-58 
 τερον εστιν ύστερον μετανοησαντι πολλοΰ χρόνου πολιτείαν 
 πονηρόν εκνικησαι τω μετά την μετάνοιαν χρόνω' \ ακρίβειας f. 343 a 
 δε δει πολλής, ώσπερ τοΐς μακρα νόσω πεπονηκόσι σωμασι 
 
 cf. Eph iv 28 διαίτης χρεία και προσοχής πλείονος. ό κλέπτης, άφεσιν 
 
 βουλει λαβεΐν ; μηκετι κλεπτε’ ό μοιχεύσας, μηκετι πυ- 15 
 ροΰσθω' ό πορνεΰσας, λοιπόν άyvεvετω' ό άρπάσας, άποδίδου 
 καί προσαποδίδου’ ό ψευδομάρτυς, αλήθειαν άσκησον' ό 
 επίορκος, μηκετι ομνυε' και τά άλλα πάθη σύντεμε, opyrjv , 
 επιθυμίαν , λύπην, φόβον, ΐνα εύρεθης επι της εξόδου προς 
 
 c f . Mty 25j T fr v άντίδικον ενταύθα διαλελΰσθαι φθάνων. εστιν μεν ουν 2 ο 
 
 Lc χπ 58 τ' r 
 
 5 — 14 έφ' οΐ ς — rXeiovos] Parali. Vat. et Scor. 594 Matr. f. 118 a : cod. 
 Baroccianus 26 5 — 10 έφ' οΐς — 7 ενομένιρ] Paiall. Yat. 343 (hiat Scor.) 
 
 Rup, f. 213 a Matr. f. 128 b Paris f. 84 a 5 om. 7 άρ Parali, cdd. 
 
 omn: Bar. άν ] εάν Vat. 594 Scor. om. υμάς Scor. om. φησιν 
 
 Parali, cdd. omn: Bar. 6 και κρίνω] om. και Yat. 594 Scor. Matr. (utr. loc.) 
 Paris: Bar. και παρ’] om. και Bar. reXos] έλεος Paris απάντων 
 
 Parali, cdd. omn: Bar. (Hunc locum Bunsen ita emendauit: παρ' έκάστου βίου 
 τό τέλος άπαιτων.) 7 om. τιρ Yat. 343 μέγιστα] μάλιστα Rup. 
 
 om. Matr. 118 a : Bar. κατά τον βίον Matr. 118 a : om. κατά ceteri omn. et S 
 
 έπι δε] λ'ήξαντος δε Matr. 118 a : Bar. 8 του τέλος Bar. τιρ τέλει Matr. 128 b 
 
 έξοκίλαντι Scor. έξωκίλαντι Matr. 118 a Paris έξόκηλαντη Bar. έξωκίλαντος Matr. 128 b 
 άνόητοι S Rup. Bar. άνώνητοι Matr. 118 a om. πάντες Matr. 118 a : Bar. 
 
 9 προσθε Bar. επί τη] oi επι Matr. 118 a της καταστροφής S 9, 10 επ- 
 άθλων 7 ενομένων Vat. 343 Matr. 128 b 10 τιρ δε] τώ τε Scor. τότε Matr: Bar. 
 
 χείρων Scor. χειρώνως Matr. βιώσαντι] βίος άντί Matr. πρώτερον Scor. 
 
 προτέρων Matr. 11 om. έστιν Vat. Scor. 13 om. δ£ Vat. δε?] δεΐται 
 
 Parali, cdd. omn : Bar. ώσπερ τοΐς μακρα. νόσιρ] υπέρ της μακραν οσω Bar. 
 
 υπέρ της εις μακράν ώς 6 Matr. πεπονικόσι Scor. πεποιηκόσι Bar. πεποιηκώς 
 
 η Matr. σώματι Matr. 14 διαίτεις Matr. χρία Matr: Bar. προσωχης 
 Scor. 30. 20 — '31. 4 έστιν — κατορθοΰται] Parali. Vat. et Scor. 594 Matr. 
 f. 118 a ; Baroccianus 26 20 έστι Vat, Scor. om. ουν Parali, cdd. omn: Bar. 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 31 
 
 αδύνατον ΐσως άθρόως άποκό'φαι πάθη σύντροφα, αλλά 
 μβτά θεού δυνάμεως καί άνθρωπείας ικεσίας καΧ αδελφών 
 βοήθειας και ειλικρινούς μετάνοιας και συνεχούς μελετης 
 κατορθούται. 
 
 5 41. Δίο δει πάντως σε τον σοβαρδν και δυνατόν και 
 
 πλούσιον επιστήσασθαι εαυτω τινά άνθρωπον θεού καθάπερ 
 άλείπτην και κυβερνήτην, αιδού καν ενα, φοβού καν ενα, 
 μελετησον άκούειν καν ενός παρρησιαζομενου και στύφοντος 
 άμα και θεραπεύοντος. ούδε yap τοΐς δφθαλμοΐς συμφέρει 
 ίο τον αεί χρόνον άκολάστοις μενειν, αλλά και δακρύσαι και 
 δηχθηναί ποτέ ύπερ της ύyείaς τής πλείονος. ούτω και 
 ψνχή διηνεκούς ηδονής ούδεν όλεθριώτερον άποτυφλούται 
 yap από τής τήξεως, εάν ακίνητος τω παρρησιαζομενω δια- 
 μείνη λόγω. τούτον και όργισθεντα φοβήθητι, και στενά- 
 ΐ5 ξαντα *|* λυπήθητι *(■, και οργήν παύοντα αίδεσθητι , καί κόλα- 
 σιν παραιτού μενον φθάσον. ούτος ύπερ σού πολλάς νύκτας 
 άypυπvησάτω, πρεσβεύων ύπερ σού προς θεόν καί λιτανείαις 
 συνήθεσι μayεύωv τον πατέρα * ου yap άντεχει τοΐς τέκνο ις 
 αυτού τά σπλάy χνα δεομενοις. δεήσεται δε καθαρώς υπό 
 7ο σού προτιμώμενος ώς άγγελος τού θεού και μηδέν υπό σού 
 λυπού μένος, άλλ’ ύπερ σού * τούτο εστι μετάνοια ανυπό- 
 κριτος. θεός ου μυκτηρίζεται, ούδε προσέχει κενοΐς ρήμασι’ cf. Gal vi 
 μόνος yap ανακρίνει μυελούς καί νεφρούς καρδίας, καί των 
 εν 7 τυρί κατακούει, καί των εν κοιλία κήτους ίκετευόντω ν 
 f. 343 b εξακούει, καί πάσιν εγγύς εστι τοΐς πιστενουσι καί πόρ\ρω 
 τοΐς άθεοις αν μη μετανοήσωσιν. 
 
 42. να δε επιθαρρήσης, ούτω μετανοήσας αληθώς, ότι 
 
 1 δυνατόν Parali, odd. omn : Bar. Ϊσως] pr. yap Matr: Bar. άθρόως] 
 ευθέως Matr. πάθη σύστροφα Matr. πάθης τροφ Bar. 2 άνθρωπίας 
 
 Scor. Matr. άνθρ. t/c.] άνθρω... καισιας Bar. αδελφόν Matr. 3 συνεχής 
 
 ην 
 
 Scor : Bar. 4 κατορθοΰ νται S 7 άλείπτειν 15, 16 κόλασιν 
 
 παραιτούμενον (Segaar)] κόλάσειν παραίτουμένω 31. 27 — 36. 3 ϊνα δέ — 
 
 βλεπομένης ] Haec habent cdd. plur. operum Dionysii Areopagitae ; lectiones 
 dedi quae in archetypo horum cdd. exstitisse uid., apposito symbolo Ex: 
 infra uariae lectiones istorum cdd. notantur 27 ’έτι θαρρης S 
 
 De superscriptione cf. Introd. p. xxvii 27 om. δέ G έπιθαρρήσας P 
 έπιθαρρης L μετανοήσης P 
 
32 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 σοί μενει σωτηρίας εΧπίς άξιόχρεως, άκουσον μύθον ου 
 μύθον, αΧΧά ovra Xoyov 7 repi Ίωάννου του άποστόΧου παρα- 959 
 ΒεΒομενον καί μνήμη ττβφυΧα^μβνον. επειΒή yap τού τυ- 
 ράννου τεΧευτήσαντος άη το τής Τίάτμου τής νήσου μετήΧθεν 
 67 γΙ τήν ’ Έφεσον , άπήει ί ταρακαΧοΰ μένος καί επί τα ττΧη- 5 
 σιόχωρα των εθνών, οπού μεν επισκόπους καταστήσων, οπού 
 δε ολ,α? εκκΧησίας άρμοσών, 'όπου δε κΧήρον, ενα τε τινα 
 κΧηρώσων των υπό του πνεύματος σημαινομένων. εΧθών 
 ου ν επί τινα των ου μακράν πόΧεων, ής καί τοΰνομα 
 Xiyovaiv ενιοι, καί τα άΧΧα άναπαυσας τους άΒεΧφούς, επί ίο 
 πάσι τω καθεστώτι προσβΧεήτας επισκοπώ νεανίσκον 
 ικανόν τω σώματι καί τήν οήτιν άστεΐον καί θερμόν τήν 
 'φνχήν ίΒών, Τ οΰτον, εφη, σοί παρακατατίθεμαι μετά πάσης 
 σπουΒής επί τής εκκΧησίας καί του Χρίστου μάρτυρος · του 
 δε Βεχο μενού καί πάνθ' ύπ ισχνού μενού καί πάΧιν τά αυτά 15 
 Βιετείνατο καί Βιεμαρτύρατο. ειτα ό μεν άπήρεν επί τήν 
 'Έφεσον, ό δε πρεσβυτερος άναΧαβών οϊκαΒε τον παρα- 
 Βοθεντα νεανίσκον ετρεφε, συνείχεν, εθαΧπε, τό τεΧευταΐον 
 εφώτισε' καί μετά τούτο υφήκε τής πΧείονος επιμεΧείας καί 
 παραφυΧακής, ώς τό τεΧεον αύτω φυΧακτήριον επιστήσας ίο 
 
 1 μεν εις σωτηρίαν S 32. 1 — 36. 3 άκουσον μύθον — βλεπομένης Euseb. Η. Ε. 
 iii 23 1 μΰθον pr. loc.] om. Ex cdd pl 4 νόσον S 5 έπι pr. loc.] els 
 
 Eus cdd pI 7 κλήριρ Eus cddali< » re] ye Eus cdd ali i 9 ουν] + κα'ι& 12 τη 
 δψει Eus cddpl 13 παρατίθεμαι S Eus cddpauc 15 και 2° forsitan omittendum 
 16 διετείνατο ] διετείλατο Yat. Gr. 623 δι eXeyero Eus Ex cddpl διεμαρτύρετο 
 
 Eus Ex cddpl om. eZra S om. άπήρεν S 20 τέλειον Eus Ex cddpl 
 
 1 συ μένεις F αξιόχρεος AHL 1, 2 μύθον ού μύθον ] ού μύθον Α [ού supra 
 lin. add. ) GHKOPQR μΰθον BC*D** (erasis post μΰθον 7 litt.) FIL μΰθον ού μΰθον 
 C**D* ut uid. 2 άλλ’ ABDP 3 om. και μν. πεφυλ. L 4 τετελευτήσαντος C 
 της ΤΙάτμου] om. της HKOPQR 5 άπίει OQ άπείη L 6 καταστησον IQ 
 
 7 om. ολας I κλήρων Η om. ένα τίΗ τε] ye C utuid GPR om. BD τινα ς G 
 
 8 om. των ABCDILP om. τοΰ Ο σημαινόμενονΈΙι*' 1ί ' 1ιά Ί > 9 ουν] + καί ΚΡ 
 
 10 τάλλα ABCDILP έττί] έν L 11 καθεκαστώτι Q προβλέφας 1*0 
 έπίσκοπον ΑΙ*0 12 άστίον IL 13 παρακατίθεμαι C ττάση C 15 om. 
 δέ GKR πάντα GHQR κα'ι 7τάλ«'] om. και BCDP πάλιν] πάντα G 
 οιη.αδτάΚ 16 διετείλατο HR eλέyeτo G διελέτετο rell. διεμαρτύρατο HO**QR 
 -εΐτο C -ετο rell. άπήρεν] έπήρεν L άπήρως A 17 πρεσβύτης Η παραλαβών 
 BD 18 ετρεφεν Q om. συνείχεν Ο έθαλπεν ACQ 19 έφώτισεν AQ 
 υφήκε BKPR ύφέστηκε A*GHLO ύφέστη και A**CDIQ τής 7rXeWos] 
 
 hic incipit in I manus saecl. xv. 20 om. τό KLQR τέλειον ABCDLOPQ 
 έπικτήσας 0 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 33 
 
 την σφραγίδα του κυρίου, τώ Se άνέσεως προ ώρας λαβο- 
 μένω προσφθείρονταί τινες ηλικες αργοί και άπερρωγότες, 
 έθάδες κακών * καί πρώτον μεν δι εστιάσεων πολυτελών 
 αυτόν έπάγονται , είτά που και νύκτωρ επί λωποδυσίαν 
 5 εξιόντες συνεπάγονται , είτά τι καί μείζον συμπράττειν 
 ηξίουν. 6 δε κατ ολίγον προσειθίζετο καί διά μέγεθος 
 φνσεως εκστάς ώσπερ άστομος καί εύρωστος ίππος ορθής 
 οδού καί τον χαλινόν ενδακών μειζόνως κατά των βαράθρων 
 έφέρετο. άπογνους δε τελέως την εν θεω σωτηρίαν ουδέν 
 ίο ετι μικρόν διενοεΐτο , αλλα. μέγα τι πράξας, επειδηπερ άπαξ 
 άπολώλει, ίσα τοίς άλλοις παθεΐν ηξίου. αυτούς δη τούτους 
 άναλαβών καί ληστηριον συγκροτησας έτοιμος λήσταρχος 
 344 a ην, βιαιότατος, μιαιφονώτατος, \ χαλεπώτατος. χρόνος εν 
 μέσω καί τίνος επιπεσονσης χρείας άνακαλούσι τον Ίωάννην. 
 ΐ5 ό δε, έπεί τά άλλα ών χάριν ηκεν κατεστησατο, 'Άγε δη, έφη, 
 ώ επίσκοπε, την παρακαταθήκην άποδος ημϊν, ην εγώ τε καί 
 ό Χριστός σοι παρακατεθέμεθα επί της εκκλησίας ης προ - 
 
 2 om. καί άπερρω·γότ€ς S 3 ήθάδες Εχ 7τολυτελώί'] pr. πολλών S 
 
 4 eTayovTCU αυτόν Εχ αυτόν υπάγονται. S 6 προσεθίζετο Ex cddpl 7 om. 
 
 έκστάς S 10 πράξαι Eus cddaliq 11 άπόλωλεν S παθεΐν] πράττειν Eus cdd aliq 
 14 έμπεσούσης Ex cddaliq 15 επειδή S κατέστησα-] periit in S, maxima huius 
 folii parte auulsa 16 παρακαταθήκην Eus cddpl παραθή- S, fluctuat Ex 
 
 -κην άπ. η. ην] periit in S re] ye S 17 Χριστός] σωτήρ S 
 
 -ατεθέμεθα — ^s] periit in S 
 
 1 κυρίου (et K**)] Χρίστου K* 2 προσφθείονταί Q* προσφθίνονταί I sppl 
 
 προσφθήρονταί Η επιφθείρονταί C απειροτ^ότες 0 ai reppoy6res C άπερ- 
 
 pηyότες I sppl 3 έθάδες P ήθάδες rell. κακών] pr. συνήθεις G έσθιάσεων 0 
 πολυτελών] pr. πολλών K (e sil.) 4 έπάy ονται αύτφ CD έπάyovτaι αυτόν rell. 
 
 λωπωδυσίαν R λωποδυειαν Ο 5 συνεπάδονται Ο om. είτά τι — ηξίουν G om. 
 τι C μειζονα L σμπράττειν Q 6 π ροσεθίζετο ADGI sppl LQ προεθίζετο C 
 προσειθίζετο HPR st προσηθίζετο BKR Dind προσεθίζετε Ο 6 — 9 και διά — έφέρετο 
 
 in marg. habet A 7 εκστάς] om. DH έκστάσεως Ο εϋρωτος Β εϋροστος Η 
 9 τελείως DO έν] επί G 10 έτι] επί G 11 άπωλώλει DI sppl O αύτός 
 KQR Dind δέ QR (e sil.) 12 λαβών BCDL ληστηριον] στήριον Κ 
 
 13 βιαιώτατος Η μιαιφονδτατος L om. μιαιφονώτατος GHI sppl KOQR 
 
 χαλεπώτατος] pr. καί GI 8ppl KQR χαλεπότατος L χαλαπ τότατος Ο 13, 14 έμμέσω 
 ΑΗ 14 έμπεσούσης ACI sppl LOPQ om. BD άνακαλοΰσιν CLQ άνακαλουσι] + 
 
 οί της τοιαύτης πόλεος οίκεταί C ( οίκεταί supr. lin. a sec. ut uid. manu scriptum) 
 15 cTrei] επί AI sppl OQ τάλλα ABCDP ηκε BDOP καταστήσατο C 
 om. έφη Η 16 παρακαταθήκην GKLP παραθήκην rell. έyώyε Ο 
 
 17 παρεκατεθέμεθα CHI sppl LQ παρεθέμεθα Β 
 
 Β. 
 
 3 
 
34 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 καθεζη μάρτυρος. 6 δε τδ μεν πρώτον εξεπΧάγη, χρήματα 
 οίόμενος άπερ ούκ εΧαβε συκοφαντεϊσθαι , κα\ ούτε πιστενειν 
 είχε ν υπέρ ών ούκ βϊχεν ούτε άπιστείν Ιωάννη’ ώς δε Τον 960 
 νεανίσκον , είπεν , απαιτώ και την ψυχήν του άΒεΧφού, 
 στενάζας κάτωθεν 6 πρεσβύτης καί ετι καί επιΒακρύσας, 5 
 Εκείνος, ύφη, τεθνηκε. Πώς· καί πότε καί τίνα θάνατον; 
 
 Θεώ τεθνηκεν, είπεν’ άπεβη yap πονηρός καί εξωΧης καί τδ 
 κεφάΧαων Χηστής, καί νυν αντί τής εκκΧησίας τδ ορος προ- 
 κατείΧηφε μεθ' όμοιου στρατιωτικού, καταρρηζάμενος δε δ 
 άπόστοΧος την εσθήτα καί μετά μεγάΧης οίμωγής πΧη- ίο 
 ζάμενος την κεφαΧήν, Καλόν γε, εφη, σε φύΧακα τής τάΒεΧφού 
 ψυχής κατεΧυπον' αλλ’ Ίππος ήΒη μοι παρεστω καί ήρεμων 
 γενεσθω μοί τις τής όΒού. ήΧαυνεν ώσπερ άίχεν αυτόθεν 
 από τής εκκΧησίας' εΧθων δε εις τδ χωρίον υπό τής προ- 
 φυΧακής των Χηστων άΧίσκεται μήτε φενγων μήτε παραι - 15 
 τού μένος, άΧΧά βοών Έπί. τούτο εΧήΧυθα, επί τον άρχοντα 
 υμών άη ταγάγετε με. δ? τέως ώσπερ ώη τΧιστο άνεμενεν' ώς 
 δε προσιόντα εγνώρισε τον * Ιωάννην , είς φυγήν αίΒεσθείς 
 
 1 -υρος — χρήματα ] periit in S. 2 — 85, 10 -ρ ούκ έλαβε — περιέλαβεν άπο-] 
 
 periit in S 3 εΐχεν 2° loc.] 'έσχεν Eus cddpauc 4 om. του Ex cddpl 5 καί έτι 
 καί] fluctuant Eus et Ex: vide infra. 6 και πάτε Eus cdd HO Ex: om. Eus re11 
 8, 9 κατείληφε Eus 9 δέ] odv Eus cddpauc : om. Eus cddali< * 10 τήν έσθ. 6 άπ. 
 hoc ordine Eus cddpauc 11 7ε ’έφη φύ\. σε Eus cdd BF a σε έφη φύ\. Eus cdd 
 
 GHO 76 'έφτ\ φυ\. Eus re11 13 ^γινέσθω Eus cdd ρ1 17 ά’/ά'γετέ Eus® dd pl 
 
 τέω$] 7ε Ex 
 
 1 0] «5 Η ό δέ] + άκούσας supra lin. Ρ πρώτα C 2 έλαβεν ACGQR 
 4 απαιτώ] άπέστω Ο του αδελφού] τάδελφοΰ BHKPR αδελφού rell. 5 και ’έτι 
 και GI sppl Q (Eus Ο) καί έτι KR (Eus AE a E b ) έτι και ABCDLP και HO (Eus E b ) 
 ( καί τι καί Eus re11 ) 6 τέθνηκεν ALPQ 7r<Ss] pr. ό δέ Ρ 7 έξόλης I sppI LQ 
 7, 8 om. καί τδ κεφ. ληστής Ο 8 ληστής] + καθέστηκεν Η 8,9 προκατείληφεν AQ 
 προκατείλιφε Η κατείληφε ΒΚ 9 μετ' Ο καταρρηξ.] pr. ό δέ BD : pr. και Ρ 
 9 — 11 om. δέ — πληξάμενος ABCDL: -ενός τήν έσθ. — μεγάλη* super rasuram, et 
 οίμωΎής — κεφαλήν ad marg. scriptum habet P : unde mihi persuasum est arche- 
 typum huius codicis eadem quae ABCDL uerba omisisse, quae scriptor ex 
 Eusebio ut uidetur postea addidit: confirmat hanc sententiam quod Ρ δέ omittit, 
 et τήν εσθήτα ante ό απόστολος ponit cum cdd AE a Eusebii 11 om. σε LP 
 12 κατέλειπον AHI sppl OQ ήδη] δή BCD 13 ώσπερ] 6περ A ώ$ P 
 
 14, 15 φυλακής Q 16 τούτ C τούτιρ BDH τδ A 17 ayay ετέ A άπάyετέ L 
 8s] tils AL τέως] yε Ex cddom “ ωλιστω Q* ώλίσθω I sppl άνέμεινεν COQ άνέμε- 
 vov L 18 προϊόντα ABCDL iy νώρισεν ALQ 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 35 
 
 erperrero. 6 δε iBico/cev ava κράτος en τιΧαθόμβνος της έαυτοΰ 
 ήΧικίας, κ€κραγώς' Ύί /xe φεύγε ις, τέκνον, τον aeavTov πατέρα, 
 τον γυμνόν, τον γέροντα; έΧέησόν pee, τέκνον, μή φοβοΰ' 
 έχ€ΐς έτι ζωής έΧπίΒα' εγώ Χριστώ δώσω Χόγον υπέρ σου' 
 5 άν Βέη, τον σον θάνατον έκών νπομ€νώ ως ό κύριος τον υπέρ 
 ημών' υπέρ σου την ψυχήν άντιΒώσω την έμήν' στήθι, 
 πίστ€υσον, Χριστός με άπέστ€ΐ\€ν. 6 Βέ άκουσας πρώτον 
 μέν 'έστη κάτω βΧέπων, ώίτα eppiyfre τά όπΧα' elna τρέμων 
 eKXaie πικρώς. προσ€Χθόντα δε τον γέροντα π€ριέΧαβ€ν 
 i. 344 b άπο\Χογον μ€νος ταΐς οίμωγαΐς ώς έΒννατο καί τοΐς Βάκρυσι 
 βαπτιζόμ€νος έκ Β€υτέρου, μόνην άποκρύπτων την Β€ξιάν. ό 
 δε έγγυώμ€νος, έπομνύμ€νος, ώς άφ€σιν αυτω παρά του 
 σωτήρος €υρηται, δεόμενο?, γόνυ π€τών, αυτήν την Be^iav ώς 
 υπό τής μ€τανοίας κ€καθαρμένην καταφιΧών , έπϊ την έκκΧη- 
 ΐ5 σίαν έπανήγαγ€ καί ΒαψιΧέσι μέν evyal ς έξαιτούμ6νος, 
 συν€χέσι δε νηστ€ΐαις συναγωνιζόμ€νος, ποικιΧαις δε ρήσ€σι 
 Χόγων κατ€πάΒων αυτοί) την γνώμην, ου πρότ€ρον άπήΧ0€ν, 
 
 1 έτράπετο Eus cddp i 1 1, 2 τής ήλ. τή ς έαυτοΰ Eus sed edd al om. 
 
 τής 2° loco 4 έλπίδας Eus edd AE ab GHO \byov δώσω Eus cddpI 8 ’έστη 
 
 μέν Eus cddpl 10 οίμωγαί s S 11 βαπτίζο)ν Vat. Gr. 623; in S legebatur ut uid. 
 
 βαπτιζό\μενος έκ sed litterae ζό vix legi possunt, et μένος έκ membrano scisso 
 perierunt : non βαπτίζων scriptum esse clarum est, quod t accentu caret 
 δευτέρου ] του ετέρου Eus cddaliq μόνον Ex 12 om. έγγυώμενος S (membrano 
 hic integro) έπομνύων Vat. Gr. 623 ; in S periit -μένος ώς άφεσιν 13 ηϋρηται 
 Ex -νυπετών -tos abscissum in S, in quo codice ab hoc loco usque ad 36, 8 
 φαιδροί ς ^ε^ηθότες pauca tantum uerba ad finem uersuum seruantur: υπό 
 
 της μετάνοιας κεκα | έπαν^α^ε και δα| αλωνιζόμενος | ου | perierunt 
 
 uersus 21 16 ρήσεσι] σειρήσι Eus cdd pauc 
 
 1 έτράπετο HKR έδίωκε κατά κράτος GI sppl KQR έπϊλαβόμενος Ο 
 
 2 om. τέκνον I sppl KQR 3 y έροντα] λελονότα Ι 8ρρ1 4 ζωής 
 
 έτι G ελπίδας Ρ** 5 άν δέη] άν δέ ACDLO αύτός Β 
 
 om. έκών BD υπομένω ΑΗΟ 6 om. τήν έμήν BD 7 om. 
 
 ό δέ G 8 έρριφεν AI sppl LQ 9 ’έκλαιεν ACLQ 'έκλαε H**R Dind προσελ- 
 θών Ρ y έρον Β περιέλαβε R 10 ά7τολθ7·] pr. Kcd GHKQR οίμολαΐς L 
 
 ήδύνατο ABDLOP δάκρυσιν ALQ 11 καταβαπτιζόμενος Ρ μόνην] ό 
 
 μέν Η μόνον rell. άπέκρυπτε G 12 έλλυόμενος L έπώμνυμενον Ο έπώμνυτο 
 GI sppl KQR om. plane Ρ άφεσις ΒΡ 13 σωτήρος] πατρός I ,ppl OQR 
 
 εϋρηται CP εϋροιτο G ηϋρηται rell. 14 έκκεκαθαρμένην Ρ (sed έκκε · super 
 
 rasuram) (ita et Eus cod F a ) 15 έπανήλαλεν ALQ δαφϊλέσι μέν] δαφιλέσιν 
 I spp, KQR 16 συν ay ον ιζό μένος BI sppl L 
 
 3—2 
 
36 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 cf. Herm 
 Past Sim ix 
 33 et alibi. 
 
 ώς φασι, 7 τρ\ν αυτόν άποκατεστησε τή εκκλησία, διδούς μβγα 
 7 ταράδε^μα μετ ανοίας αληθινής καί μ£^α γνώρισμα παλι*/- 
 γϊνβσίας, τρόπαιον άναστάσεως βλεπομενης 
 
 . . . . μάλιστα πάντων Χριστιανοις ούκ εφίεται το προς βίαν 
 επανορθούν τά των άμαρτανόντων πταίσματα' ού yap τούς 5 
 avayKrj τής κακίας άπεχο μένους άΧΧα τούς προαιρέσει στε- 
 φανοΐ 6 θεός. 
 
 43. (42.) I φαιδροΐς y€yηθότ€ς, f. 345 a 
 
 ύμνούντες, άνο^νύοντες τούς ουρανούς. προ δε πάντων 
 αυτός 6 σωτήρ προαπαντά δεξιούμενος, φως ορ^ων άσκιον, 961 
 άπαυστον, οδηηων εις τούς κόλπους του πατρος , εις τήν 
 αιώνιον ζωήν , εις τήν βασιλείαν των ουρανών, πιστευετω 
 ταύτά τις καί θεού μαθηταΐς καί εyyυητή θεώ, προφητείαις, 
 εύayyεXίoις,λόyoις άποστολικοίς' τούτοις συζών καί τά ώτα 
 ύπερων καί τά ερηα ασκών επ' αυτής τής εξόδου το τεΧος 15 
 καί τήν επίδειξιν τών δoyμά των οήτεται. ό yap ενταύθα 
 τον άyyεXov τής μετάνοιας προσιεμενος ού μετανοήσει τότε 
 ήνίκα αν καταΧίπη το σώμα , ουδέ καταισχυνθήσεται τον 
 σωτήρα προσιόντα μετά τής αυτού δόξης καί στρατιάς ίδών’ 
 ού δεδιε τό πύρ' εί δε τις αίρεΐται μενειν επεξαμαρτάνων το 
 εκάστοτε επί ταίς ήδοναϊς καί τήν ενταύθα τρυφήν τής 
 αιωνίου ζωής προτιμά καί διδόντος τού σωτήρος άφεσιν 
 άποστρεφεται, μήτε τον θεόν ετι μήτε τον πΧούτον μήτε τό 
 
 1 άττοκατ.] έττι στησαι Eus cddpau0 3 βλεττομένης] hic finiuntur Eus et Ex 
 
 4 — 7 μάλιστα— 6 θεός] De hoc fragmento cf. Introd. p. xxix. Leontius Yat. Gr. 
 1553 f. 119 Parali. Rup. f. 118 a Yat. 393 Scor. f. 52 b Paris 923 f. 89 a Maximus 
 661 4 χριστιανούς Leont. άφίεται Rup. 5 άμαρτανόντων] αμαρτημάτων Rup. 
 
 Vat. Scor. Max. άμαρτιμάτων Paris ττταισμάτων Leont. 6 τούς ττροαιρ.] τοΐς 
 ττροαιρ. Paris 8 φαιδροί ς] hic rursus incipit S 9 άνοι^νουντες S άνοι^νύντες 
 Potter 19 στρατβίας Ghisler et edd. male 20 ού δέδιε] ουδέ δέδιε 
 
 J. Β. Mayor μένειν καί έξαμαρτάνειν Ghisler et edd. 
 
 1 ώ$ φασι] ως δέ φησίν Η άιτοκατέστησε(ν) BDG άτεκατ έστησε (ν) 
 
 ACLO άτοκαταστησαι HI sppl KPQR 2 τταραδι^μα Q 2,3 τταλιν^ενεσίας ADO 
 3 τρόττεον C pr. καί P (sed super rasuram). De subscriptione cf. Introd, 
 
 p. XXV. 
 
QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 37 
 
 προπεσείν αίηάσθω, την δε εαυτοί) ψυχήν εκουσίων αποΧου - 
 μενην. τώ δε επιβΧεποντι την σωτηρίαν καί ποθουντι καί 
 μετά αναίδειαν καί βίαν αίτουντι παρεξει την αΧηθινήν 
 κάθαρσιν καί την ατρεπτον ζωήν 6 πατήρ δ αγαθόν δ εν 
 5 τοΐν ούρανοϊν. ω διά του παιδον * Ιησού Χρίστου, του κυρίου 
 ζωντων καί νεκρών, καί διά του αγίου πνευματον βίη δόξα, 
 τιμή, κράτον, αιώνιον μεγαΧειότην καί νυν καί είν γενεάν 
 γενεών καί είν τούν αιώναν τών αιώνων, αμήν. 
 
 cf. Clem 
 Rom 1 Cor 
 lxv 
 
 cf. ibid, lxi 
 
NOTES ON THE QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 p. 1, 11. 7 — 9. It is useless to record here the different suggestions that 
 have been made for filling up the lacunae in this place and in other places in 
 the first three sections. For iv άσώτω και έφημέρω βίω (suggested in the 
 App. Crit.) cp. Paed. π i 7 (168) sub fin. The scribe of S appears to have 
 copied from a MS. in which certain letters and words were illegible ; but it 
 is by no means certain that he correctly represented the length of the lacunae. 
 The incorrectness with which the lacunae of S are represented in Y shows 
 how little confidence can be felt in the accuracy of scribes in this matter, 
 p. 1, 1. 7 S leaves space for 11 letters, Y for 16 1. 8 S 12, Y 11 1. 9 S 7, 
 
 Y 17 p. 2, 11. 7, 8 S 12, Y 19 1. 8 S 12, Y 15 1. 9 S 10, Y 19 11. 9, 10 S 15, 
 
 Y 19 p. 3, 11. 10, 11 S 15, Y 30 p. 4, 1. 7 S 12, Y 12. It is quite possible 
 
 that the first two lacunae are exaggerated in S, and that this passage may 
 
 originally have stood somewhat as follows : — πβριάπτουσι το<ΰτο> το ye pas 
 άνθρώποις iv ασ<ώτω>· βίω κυΧινδουμόνοις , <Lov αγουσι> το κβφάΧαιον. 
 
 1. 8 κυΧινδουμβνοις] cp. Protr. X 92 (75) oi δε σκωΧηκων δίκην περί τάΧματα 
 κα\ βορβόρους τα ηδονης pevpaTa καΧινδοΰμ€νοι άνονήτονς και ανόητους όκβό- 
 σκονται τρυφάς, υώδειν τινβς άνθρωποι. 
 
 ρ. 2, 1. 3 ου is a partitive genitive depending on άφαιρβίν καί περικόπτεις. 
 
 I. 5 άγχί στροφος, preserved in Antonii Melissa, is much more forcible 
 than the αντίστροφος of S. Clement was perhaps thinking of Thucyd. ii 53 
 άγχίστροφον την μ€ταβοΧήν όρωντ€ς των τ' (ύδαιμόνων και αίφνιδίως θνησκόντων 
 και των κτε. 
 
 II. 7 — 10. These lines make good sense without any supplement at all. 
 It is possible that the scribe of S was misled by spaces left blank in his 
 archetype on account of flaws in the parchment. 
 
 11. 10, 12 τούτο μ ev... τούτο δε] cp. Strom, iv xvi 101 (608). λέγω is not 
 wanted ; it may have slipped in owing to the frequency of the phrase τοΰτο 
 δε λέγω, which has a meaning that is not in place here. 
 
 11. 16 — 20 η βυχη refers to the clause introduced above by τούτο pev, η 
 πολιτεία to that introduced by τοΰτο δε. The insertion of the article before 
 noXiTeia appears to me to be the simplest way of restoring the parallelism of 
 the sentence, the construction of which was still further obscured by Ghisler’s 
 alteration of the genitive συμμ€μβτρημ€νης into the nominative. “ But prayer 
 requires a soul that remains strong and earnest till the last day of life, and a 
 
40 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 man’s life requires a good and steadfast disposition stretching forward to all 
 the commandments of the Saviour.” επ εκτεινόμενης was probably suggested 
 by Phil, iii 14. 
 
 11. 26 f. Cp. Paed. II i 7 (168) τον εφήμερον διώκοντες βίοι/, ως ού 
 ζησύμενοι. 
 
 ρ. 3, 11. 2 f. μήτε όπως /<re] As the text stands these words seem to 
 mean : — “ No longer troubling themselves... how the impossible or the possible 
 arises in the case of man.” The easiest alteration is to read άνθρώποις for 
 άνθρώπω ή (o ic becoming wh). Clement nowhere else uses the singular 
 άνθρώπω in referring to this verse, nor is there, so far as I know, any evidence 
 at all for it. Cp. p. 16, 11. 10 f. 
 
 I. 9 άμυήτων is the reading of V as well as of S. Ghisler printed άνοήτων , 
 but Segaar restored by conjecture the true reading. 
 
 II. 14 f. εξηγήσεως των λογιών r. κ.] This phrase recalls the title of the 
 well known work of Papias (των) κυριακών λογιών εξήγησις (or εξηγήσεις). 
 
 1. 17 είθ * ό π όταν μάθωσιν] V has these words quite clearly, but Ghisler’s 
 copyist seems to have been thrown out by the first o of όπόταν not being 
 closed at the top and by the use of an ordinary ligature for ταν. The result 
 was that Ghisler provided εΐτ υπό τανμάτωσιν as a puzzle for scholars. Segaar 
 conjecturally restored the right reading, but subsequent editors were unable 
 to see the excellence of his conjecture, which is not mentioned by Dindorf 
 (except iii 516 among the extracts from Segaar’s notes) or by Koster. 
 
 p. 4, 1. 5 γυμνάσια δε ai eVroXai] cp. Strom. VII xiii 83 (882) γυμνάζων 
 εαυτόν δια των εντολών. 
 
 I. 7. Again it is by no means necessary to assume that a word has been 
 lost. 
 
 II. 8 f. The dative σάλπιγγι (Edd.), which spoils the construction, was a 
 correction of the scribe of V, in which MS. the last two letters are over an 
 erasure. 
 
 1. 23. It seems best to alter αύτω to agree with εκπορευόμενου and 
 so restore the reading of Me. Ghisler printed both words in the dative. 
 Throughout the whole of this quotation Ghisler and subsequent editors have 
 added and omitted words in order to bring the quotation nearer to the 
 traditional text of Me. 
 
 1. 33. The scribe of V added πλούσιος after ήν γαρ , but placed dots under- 
 neath it to cancel it. 
 
 p. 5, 11. 17 — 19. I have printed this corrupt passage exactly as it stands 
 in S. An opportunity for discussing it will arise when we come to consider 
 the Gospel text of Clement. Quite provisionally I suggest that εις που may 
 mean “ up to a certain point ” : on similar phrases see Lobeck’s Phrynichus, 
 pp. 45 ff. ζωήν is perhaps due to the scribe’s familiarity with the ordinary 
 text of Me., which led him to put the acc. for the nom. ; but it is strange 
 that the same mistake recurs on p. 20, 1. 3. The words εν δε before εσονται 
 have probably been introduced from the previous line : they are omitted on 
 p. 20, 1. 4, where the quotation is repeated. 
 
NOTES ON THE QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 41 
 
 I. 22 εναλλάσσει] [Intransitive as in Euseb. Η. E. vi 16, 1. “ There is a 
 
 slight change perhaps here and there in the words, but all of them give the 
 same general sense.” J. A. R.] 
 
 p. 6, 1. 1. διαφερόντω ν, εσκεπασμενων] Probably genitive absolutes, as 
 Segaar thinks, referring somewhat loosely to τα δόξαντα. [I am inclined to 
 insert των after διαφε ράντων and omit the δε, translating “ since the things 
 hidden with marvellous depth of wisdom are of importance for the very end 
 of salvation.” J. B. M.] 
 
 II. 1 — 3 ε’σκε7τασ/χει/ωι/. ..άκοαί$·] [There is a curious parallel in Greg. 
 Thaum. Paneg. in Orig. p. 5, 11. 17 ff. ed. Koetschau (Lomm. Orig. vol. xxv 
 344, 8), perhaps merely verbal and accidental. That passage Koetschau 
 compares with Orig. Comm, in Jn. xxxii 6 (Lomm. ii 402, 17). J. A. R.] 
 
 p. 7, 1. 7. For τό σημεϊ ον, meaning ‘the cross,’ cp. Strom, v vi 35 (667) ; 
 vi xi 84 (782) ; ibid. 87 (783) ; vn xii 79 (880) ; Exc. ex Theod. § 42 (979) ; 
 ibid. § 43 (979). 
 
 I. 9. The correction αιτεί, instead of Ghisler’s ήτει, is supported by αιτεί 
 in 1. 19 below. 
 
 II. 12 — 14 ων — χρημάτων ;\ These words were altogether omitted in 
 
 Ghisler’s edition. Other cases in which he omitted a line or so of his MS. 
 are p. 9, 11. 7 f. την προς — επιθυμίαν^ p. 18, 11. 13 f. ε’γώ σοι παρεξω — ύπερ- 
 κόσμιον , ρ. 23, 11. 23 f. αυτούς — παρεσχηκότας , ρ. 24, 1. 7 και — ούσαν , ρ. 27, 11. 3 f. 
 δοκούσιν — λαλεί ν. 
 
 11. 14 f. εί τις...παρεσχηται\ The MS. reading παράσχηται might perhaps 
 be paralleled by Strom. Ill xii 79 (546) εί δε ύπερβάς δν είλετο κανόνα εις 
 μείζονα δόξαν, επειτα άποπεση προς την ελπίδα... VI νίϊ 57 (769) Εί γουν τις 
 τούς μερικούς ως τοΐς καθολικοΐς χρώμενος τύχη και τό δούλο ν ως κύριον και 
 ηγεμονεύται , σφάλλεται της αλήθειας. But both these passages seem to be 
 corrupt. I have to thank Prof. J. B. Mayor for drawing my attention to 
 them. 
 
 11. 24 f. Cp. Strom. IV vi 29 (576) αύτίκα τον καυχωμενον τελείως τα εκ τον 
 νόμον προστάγματα πεπληρωκεναι διηλεγχε, μη τον πλησίον άγαπησαντα. 
 
 1. 31. Perhaps we should read και την άκραν χάριν. There may be a 
 reference to Jn i 16 χάριν άντ'ι χάριτος , “New Testament grace in exchange 
 for Old Testament grace.” 
 
 1. 32 πλήρωμα δε νόμου Χριστό?] Rom. X 4 τέλος γάρ, and SO also Strom. 
 II ix 42 (451). In Rom. xiii 10 we have πλήρωμα ου ν νόμου η αγάπη. 
 
 ρ. 8, 1. 13. The reading of the MS. τό εμόν is certainly right. Cp. below, 
 1. 17 τό τον σωτηρος εξαίρετον. 
 
 1. 16. προσθεύναι\ V has προθηναι : for this Ghisler printed πραθηναι , 
 which has given so much trouble. Stahlin ( Observationes Criticae , ρ. 43) 
 suggested προσθείναι, which proves to be the reading of S. 
 
 τοΐς όλοι?] [Perhaps translate “to his perfection of life”=7rai/ra τά τού 
 νόμου. J. B. Μ.] 
 
 ρ. 9, 1. 5 άπορρίφαι ] The ι of ρίπτω appears to have been shortened in 
 later Greek. See Hort, Introduction to New Test. p. 314. Westcott and Hort 
 
42 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 accent ρίφαν (Lc iv 35). I have therefore left the MS. accent here and 
 elsewhere. 
 
 1. 17. Westcott and Hort print αΐωνίαν in II Thess. ii 16, Hebr. ix 12. 
 
 1. 18 πατρίσιν is a certainly right correction : cp. Orig. Comm, in Matth. 
 xv 15 (Lomm. iii 358) Κράτητα,,.φασϊν άποδόμ^νον πάσαν την ουσίαν τω 
 Θηβαίων δημω δεδωρησθαι. 
 
 1. 23 if. The MS. reading ει δέ (for Ghisler’s τί δε) with the necessary 
 alteration of the punctuation restores sense to this passage. “But if the 
 new creation, the Son of God, reveals and teaches something special, he does 
 not command that which appears at first sight, which others have done, but 
 something else which is signified by this.” 
 
 1. 24 η καινή κτισι?] Segaar compares Protr. xi 114 (88) τούτο η κτίσις η 
 καινή βςβουΚηται. 
 
 1. 25 το φαινόμςνον] “ The obvious and literal meaning.” Cp. § 26 (2.7), 
 p. 21, 1. 4. 
 
 1. 28 των υπόντωι >] Ghisler printed from V των νπδ των. Segaar con- 
 jectured what proves to be the reading of the MS. 
 
 πρόρριζα] The MS. has πρόριζα here and again in § 29. In Protr. ii 19 
 (16) MSS. have όλόριζον and Esther xiii 6 (Swete B 6) KA have ολοριζει. 
 See Hort, Appendix to New Test. p. 163. 
 
 p. 10, 1. 19 αι/...καταλείποιτο] With the MS. reading αι/...καταλείπεται 
 cp. Paed. II i 18 (176) ουδει? ποτ αν...δνναται (where the Edd. restore δυναιτο 
 from Plato) ; Strom, vi xvii 159 (823) ουκ εστιν αν κακών (where Dr Jackson 
 emends ονκ eVn παγκακών): VII ii 7 (832 sub fin.) ούδε... καταλείπει ποτ αν 
 and two lines lower πώς δ’ αν ε’στι...(ί η both which places Dindorf restores 
 the optative). 
 
 1. 30 και Λευει] This emendation was made independently by Prof. 
 Robinson, and also by Dr P. Koetschau in a review of Stahlin’s Beitrdge 
 (Theologische Literaturzeitung, 1896, Nr. 4). Compare the passage of 
 Heracleon quoted by Clement, Strom, iv ix 71 (595)... ε’£ ών Ματθαίο?, Φίλιππο?, 
 θωμάς, Λευϊ? και άλλοι πολλοί, and Orig. c. Cels, i 62 (Lomm. xviii 111). 
 
 p. 11, 1. 11 τοίς ειδόσι. to opyavov ] [I think on has been lost after ειδόσι 
 and that there should be no stop before to opyavov. J. B. M.] 
 
 1. 13 απουσίας ] Segaar’s άμουσίας is very tempting : but perhaps απουσία 
 can stand in the sense of νστερησις. It denotes in fact the opposite of 
 περιουσία, for which cp. p. 12, 1. 34. 
 
 p. 13, 1. 7 iv τουτοις κτε'] This is certainly an allusion to the unrecorded 
 saying of Christ quoted in § 40 (p. 30, 1. 5). See the notes there, iv oh 
 εί'λετο as it stands seems impossible ; yet Prof. J. B. Mayor’s transposition 
 is not quite convincing. 
 
 1. 8 δπου yap κτε'] Quoted with the same inversion Strom, vn xii 77 
 (878). 
 
 p. 14, 1. 6 ούδενια] Ghisler printed ουδέ, Segaar conjectured ονδενεια. 
 
 1. 16. Dr Stahlin suggests to me the omission of τις. 
 
 1. 22 καλώ?] Wendland, in the Berliner Philologische Wochenschrift, 
 
NOTES ON THE QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 43 
 
 1896, No. 13, suggests the insertion of <πλουσιος> after καλώς. But, as 
 Segaar says, the word is easily supplied. 
 
 11. 30 f. There can be no doubt that Segaar was right in expunging the 
 negative before πτωχός. The whole discussion is about the man who has 
 cast away his worldly wealth and not his passions. Lauchert, in a review of 
 Roster’s Quis Dines in the Revue Internationale de Th^ologie, 1893, p. 727, 
 has seen this. Jiilicher, however, in a review of the same book in the 
 Theologische Literaturzeitung, 1894, Nr. 1, wishes to insert ου before πτωχω 
 in 1. 30 ; he takes the person speaking to be Christ, and the person addressed 
 to be the rich young man : but it is clear from the previous lines that the 
 γνήσιος πτωχός is addressing the νόθος άλλος πτωχός και ψευδώνυμος. 
 
 1. 32. For the omission of the verb of saying cp. § 22, p. 17, 1. 17. 
 p. 15, 1. 21 καταστράπτεσθαι] For this expressive word Ghisler substi- 
 tuted the tame καταστρεφεσθαι. 
 
 1. 26 ώς αν.,.όρμησας ] In suggesting to me this almost certain correction 
 Dr Stahlin refers, for the use of ώς αν with the participle, to Strom, i v 31 
 (334) ; ibid. 32 (335) ; ibid, xxi 132 (399). 
 
 1. 27 καταπληγες ] Ghisler gratuitously altered this to καταπληγε Ίς. The 
 form καταπληγης may now be struck out of Liddell and Scott. In the MS. 
 the word is accented proparoxytone, as it is by some grammarians ; cp. 
 Chandler, Greek Accentuation , § 726. 
 
 p. 16, 1. 21 βία ] Cp. Tertullian, Apol. § 39 Haec uis deo grata est. 
 p. 17, 1. 10. [Perhaps we should read ανόητα for νοητά. I doubt whether 
 the latter word would be used in any but a good sense. J. B. M.] 
 
 1. 28 προβάλλεσθαι] Ghisler’s alteration to άποβάλλεσθαι is needless. 
 προβάλλεσθαι is used with the meaning “cast away” in Soph. Phil. 1017. 
 
 p. 18, 1. 10 όπόσα] The last stroke of the π must have got a little 
 separated from the rest of the letter in one of the ancestors of S, and thus 
 the reading δπ δσα was produced. Somewhat similarly p. 19, 1. 27 π has 
 become τα. 
 
 I. 17 εις άνάπαυσιν ktc] This can, I think, mean “to the rest (characterised 
 by) inexpressible and unspeakable good things”; but Segaar’s conjecture 
 άπόλαυσιν is much easier to translate. 
 
 II. 17 if. Cp. Resch, Agrapha , pp. 102, 154 ff. and 281; Ropes, Die Spriiche 
 Jesu , pp. 19 if. It is noteworthy that the two passages, 1 Co ii 9 and 1 Pe i 
 12, are again combined by Clement in the Exc. ex Theod. § 86 (989). Cp. 
 Resch, p. 301, Ropes, pp. 50 f. 
 
 11. 31 f. “Art thou able to get the better even of money? Say so, and 
 in that case Christ doth not draw thee from thy possessions...” [Hesychius 
 gives the gloss φράσον = λέγε. J. B. M.] 
 
 p. 19, 1. 3 <εκει σωθησεται> ] This addition of Segaar’s gives exactly the 
 sense wanted ; probably, however, a whole line has been lost. 
 
 1. 9 κατ’ αυτόν] The words do not seem right. Prof. J. B. Mayor suggests 
 κατά <τόι/> αυτόν sc. τρόπον : this is perhaps better than Segaar’s κατά 
 ταυτό simul uel eodem tempore. 
 
44 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 1. 12 άποδοκιμάζει] ‘ but it is the having these things with persecutions that 
 He disallows.’ 
 
 p. 20, 1. 8 €7τιδιδόι/ταί] Segaar’s suggestion επιδόντας is perhaps right. 
 
 1. 20 προ rrjs πίστεως] [“ Before his conversion.” J. B. M.] 
 
 I. 22 την ψυχήν] Segaar’s correction την τύχην, though perhaps un- 
 necessary, is not improbable. 
 
 II. 29 f. ενδοτερω των υπαρχόντων κάμπτειν της εξουσίας] [A metaphor 
 from the race-course, “to confine himself within the limits of what is 
 allowed by his possessions.” I have sometimes thought that της εξουσίας 
 might be a gloss on των υπαρχόντων. J. B. M.] 
 
 p. 21, 11. 2 f. εν τη περί αρχών] In Strom, in iii 13 (516) and ibid. 21 (520) 
 Clement speaks of this work as only contemplated. It follows that he wrote 
 the Quis Diues after the Stromata and other works. 
 
 11. 24 f. εκτίνοντας] The phrase εκτίνειν χάριν occurs also Strom. VII vi 
 34 (851), where the MS. has εκτείνειν. 
 
 p. 22, 11. 1 f. Άνωθεν καταβαί νων] Ghisler corrected to καταβαίνοντα, but 
 the nom., though bold, is perhaps possible in this graphic passage. 
 
 1. 8 οίνον] Ghisler from V olov. Segaar here again conjectured the true 
 reading. 
 
 1. 9 [For προσυπισχνούμενον , which has been assimilated to διδόμενον, read 
 the nominative. J. B. M.] 
 
 1. 27 eXeor] For the play on ελεος and ελαιον cp. Paed. n viii 62 (205) 
 μυστικώς ταύτη νοούσι το ελαιον , δ αυτός εστιν 6 κύριος, άφ ’ ου το ελεος τό 
 εφ’ ημάς. 
 
 I. 28 υγείας] This late form occurs again § 41, p. 31, 1. 11 and is the pre- 
 vailing form in MSS. of Clement. 
 
 p. 23, 11. 23 f. αύτοϊς — παρεσχη κότα?] Ghisler accidentally omitted these 
 words, and subsequent editors filled up the gap thus made from Mt xxv 45, 
 so that the passage assumed quite a fresh appearance. 
 
 p. 24, 11. 21 f. αύτόι/] This correction of Prof. J. B. Mayor’s is also made 
 by Dr P. Wendland (Berliner Phil. Wochenschrift, 1896, No. 13). 
 
 II. 30 f. οικεία τροφή πυρός] [This and the following words seem to be 
 taken from some poem or panegyric on an emerald or other jewel. But 
 τροφή can only mean “ food of flame,” i.e. fuel, whereas emeralds were among 
 the ακαυστα , cf. Theophr. vol. III. p. 51 (Teubner) τροφήν dei ζητεί to πυρ. 
 Bead τροφός “ nurse of flame ” i.e. scintillating. What follows may be trans- 
 lated : — “ sport of time ” (cf. lusus naturae used of fossils), “ incident of an 
 earthquake ” (cf. what is said by Pliny and Theophrastus of gems being found 
 after violent storms), “ a tyrant’s insolence ” (cups etc. of precious stones) ; 
 cf. the story of Cleopatra’s pearls ; also Paed. II iii 39 (191). J. B. M.] 
 
 A line of such a poem as Prof. J. B. Mayor speaks of is preserved Paed. 
 π xii 118 (241) 
 
 σμάραγδος, εμπόλημα τιμηεστατον. 
 
 Just previously in the same place κεραυνίται occurs evidently as the name 
 of some sort of precious stone. 
 
NOTES ON THE QUIS DIVES SALVETUR. 
 
 45 
 
 Possibly τροφή might be kept in the sense of “ nursling of fire.” Cp. Eur. 
 Cycl. 189 άρνών τροφοί. 
 
 Combefisius and Potter read οικία “houses,” and Segaar took οικεία (or 
 οικεία) in the same sense. 
 
 p. 25, 1. 6 γίνεται — άναπαυσεως] These words are omitted in Y, and a late 
 hand has corrected the following και into άλλα. 
 
 11. 10 f. on — διδωσι] Omitted in Y. 
 
 11. 12 f. δώσω yap — φίλων] These words must be a quotation, but the 
 source is unknown. Jiilicher (Theolog. Literaturz. 1894, Nr. 1) classes it 
 among “ sonst unbekannte Herrnworte.” 
 
 11. 13 — 23. In several cases in these lines I have restored the right reading 
 from the Parall. Rup. Perhaps therefore its readings should be preferred to 
 those of S in this passage where internal evidence is indecisive. 
 
 p. 26, 1. 4 μεθ' ημών άν αστός] Segaar compares Hilary, de Trinitate L vi 
 No. 43 resurgens de mortuis assumpsit nos. He prefers, however, to read 
 bi ημάς άναστάς comparing Polycarp, ad Philipp. § 9. 
 
 1. 24 iv ί'ργοις] Segaar pointed out that these words belonged to the 
 beginning of § 35 not the end of § 34. 
 
 p. 27, 1. 8 των εκλεκτών εκλεκτότεροι] Perhaps a reference to an “unwritten 
 word” of Christ. Cp. Strom. VI xiii 107 (793) και η εξ άμφοϊν εκλογή μία και 
 των εκλεκτών , φησ'ιν , εκλεκτότεροι κτε. 
 
 1. 9 ηττον] Klotz inserts fj before ηττον. 
 
 1. 20 αυτώ] SC. τώ σπερματι. 
 
 1. 21 σνναχθεντος αυτοί] Cp. Exc. ex Theod. § 26 (975) και το σπέρμα 
 σννεισερχεται αυτω εις τό πλήρωμα δια της θυρας συναχθεν και είσαχθεν. Cp. 
 
 also Mt iii 12 ||| ; Didache §§ 9 f. 
 
 I. 23 θεώ] Segaar’s simple alteration from θώ of the MS. is obviously 
 right. 
 
 II. 24 f. ό μονογενής deo?] In V the second hand gives the correction 
 υιός for θεός in the margin. Hence Ghisler and the Editors have ό μονογενής 
 υιός θεός. For a similar corruption in the MSS. of Origen see Brooke’s 
 Fragments of Heracleon (Texts and Studies i. 4), p. 8. 
 
 I. 26 εθεάθη] With Julicher’s emendation (given in the Theol. Literaturz. 
 1894, Nr. 1) cp. Strom. V iii 16 (654) όταν ό λόγος σαρξ γενηται , Ίνα καί θεαθί}. 
 
 ρ. 28, 1. 8 επιπνώς] This emendation can hardly be wrong. Clement 
 uses the corresponding adj. Strom, π ii 7 (432) ol επίπνοι εκ θεού. 
 
 II. 25 f. αγάπη δε εις πληρ. συνερχ.] Cp. Exc. ex Theod. § 26 (975) quoted 
 in the note on p. 27, 1. 21. 
 
 I. 30 ανξησας] Segaar’s conjecture άσκησας hardly seems necessary. 
 
 p. 29, 1. 3 σφραγίδα] “ Baptism,” cp. § 42, p. 33, 1. 1. 
 
 II. 4 f. κατεψηφισται] There is little doubt that a negative must be in- 
 serted to go with this .verb. Segaar would read ου τελεον ουτος κατεφήφισται. 
 With the whole passage cp. Strom, n xiii, xiv 56 — 61 (459, 460). Sense can, 
 however, be made of the text as it stands by taking τελεον with νπενηνεχθαι : 
 “ if a man allow himself to be completely mastered by sins at first committed 
 
46 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 ignorantly or involuntarily, this man is altogether condemned by God.” The 
 rest of the section must then be looked on as parenthetical, the main argu- 
 ment being resumed in § 40. 
 
 I. 25 περιμένει] Ghisler’s π εριμένειν is very harsh : it is easier to keep the 
 MS. reading, and insert <os> which would have been easily lost after 
 πολυέλεος. 
 
 II. 28 f. Cp. Ed. Proph. § 15 (993). 
 
 p. 30, 11. 5 f. έφ' oh fere] Cp. p. 13, 1. 7. See also Resch, Agrapha , pp. 
 112, 227 f. and 290 f., Ropes, 'Die Spriiche Jesu, pp. 137 ff.: [also Apophthegmata 
 Patrum , Cotelier, Eccl. Gr. Mon. I 821 f. (and his note : reprinted in Migne, 
 P.G. 65. 403 if.). J. A. R.]. 
 
 1. 19 ευρεθης] Wendland’s suggestion (Berliner Philol. Wochenschrift, 1896, 
 No. 13) ευθαρσής “ oder etwas ahnliches” is needless. Cp. Origen, Comm, 
 in Mt. xiv 9 (Lomm. iii 287), (quoted by Tisch. on Lc xii 58). 
 
 1. 20 φθάνων ] [Should it not be φθάσας ? J. B. M.] 
 
 p. 31, 11. 14 f. και στενάξαντα λυπηθητι] This can hardly be right. Prof. 
 J. B. Mayor and Dr P. Wendland independently suggest στεν άξαντος, but the 
 genitive seems out of place among so many accusatives. Segaar’s εύλαβηθητι 
 is the best suggestion I know of. 
 
 p. 32, 11. 6 ff. “In one place to appoint Bishops, in another to set in 
 order whole churches, in another (to set in order) the clergy, and to ordain 
 individuals among those pointed out by the Spirit.” Thus κληρον is opposed 
 to ολας εκκλησίας. If εν a ye τινα be read, it seems to be necessary to adopt 
 also the very slightly attested reading κληρω “ordaining to the ministry” : for 
 κλήρος means “the body of ministers” and not a single minister. 
 
 1. 9 ης και τοννομα κτέ] Smyrna, according to the Chron. pasch. ed. Bonn, 
 p. 470 (Migne, Series Gr. vol. 92, col. 608). 
 
 p. 37, 1. 3 μετά άναώείας] Perhaps there is here a reminiscence of Lc xi 8. 
 
APPENDIX ON SOME CLEMENTINE FRAGMENTS. 
 
 1. The following fragment occurs in a MS. in the Escurial 
 Library now bearing the class-mark Y hi 19. This is a paper 
 MS. consisting now of 260 leaves ; the pages measure 8^ by 5 \ 
 inches ; it belonged to the well-known Antonius Augustinus, and 
 on fol. l a at the left-hand bottom corner is the number 86, 
 which it bore in his library (see Graux, Essai sur les origines 
 du Fonds Grec de V Escurial, pp. 298 ff.). It contains a mis- 
 cellaneous collection of theological writings and extracts. Our 
 fragment occupies fol. 246 b to 248 a , and with it ceases the 
 writing of the regular scribe : it is followed by the date έτους 
 £ωξη μηνι φί = 1360 A.D. I feel almost convinced that this 
 date is not in the hand of the scribe himself, but it agrees 
 very well with the apparent age of the MS. The remaining 
 pages have been filled up with various theological extracts by 
 former possessors. The concluding pages have been lost. The 
 heading of the fragment in the MS. is Κλίμ,εντος παραγγέλματα , 
 but in an apparently contemporary table of contents the name 
 is written Κλημεντος. 
 
 K λήμβντος παραγγέλματα. 
 
 ‘Ησυχίαν μ\ν λόγοις έπι τηδευε, ησυχίαν δε έργοις, ωσαύτως δέ 
 εν γλώττη και βαδίσματα σφοδρότητα δέ άπόφευγε προπετη- ούτως 
 γαρ 6 νους διαμένει βέβαιος, και ουχ υπό της σφοδρότητος ταρα- 
 5 χώδης γενόμενος ασθενής εσται και βραχύς περί φρόνησιν και 
 σκοτεινόν ορών ουδέ ηττηθησετ αι μέν -γαστριμαργίας , ηττηθησεται 
 δέ έπι ζέοντος θυμου , ηττηθησεται δέ των άλλων παθών έτοιμον 
 αυτοΐς αρπαγμα προκείμενος. τον γαρ νουν δει των παθών επικρατεΐν 
 υψηλόν επι ήσυχου θρόνου καθημενον άφορώντα προς θεόν, μηδέν 
 
 1 Κ \ίμεντο$ 2 ώσαυτώς 4 διαμένει 6 σκοτεινόν ορών 
 
 (J. A. Robinson)] σκοτεινών ορών 9 θρόνον 
 
48 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 δ£υχολιας άνάπλεος εσο περί όργάς, μηδε νωθρός εν λόγοις, μηδε 
 iv βαδίσμασιν δκνου πει τληρωμενος, ΐνα σοι ρυθμός άγαμος την 
 ησυχίαν κοσμή καί θειώδες τι καί ιερόν το σχήμα φαίνηταί. φυλάτ- 
 του δε καί της ύπερηφανίας τα σύμβολα , σχήμα ύψαυχενούν καί 
 κεφαλήν εξηρμενην καί βήμα ποδών αβρόν καί μετέωρον, ήπιό, σοι 5 
 προς τους απαντώντας έστω τα ρήματα , καί προσηγορί αι -γλυκέ ίαι’ 
 αιδώ δε προς -γυναίκας < ασκεί . > καί βλέμμα τετραμμενον εις -γην . 
 λάλει δε περιεσκεμμενως άπαντα, καί rp φωνή το χρήσιμον άποδίδου 
 τή χρεία των άκουόντων τδ φθεγμα μετρον, αχρι δή καί εξά κουστον 
 εϊη, καί μήτε διαφεύγων την ακοήν των παρόντων υπό σμικρότητος, ίο 
 μήτε ύπερβάλλων μείζονι τή κραυγή. φυλάττου δε όπως μηδέν 
 ποτέ λαλήσης δ μη προεσκεψω καί προενό ησας- μηδε προχείρως καί 
 μεταξύ <τών> του έτερου λόγων υπόβαλλε τους α ύτού’ δει γάρ άνά 
 μέρος ακούε lv καί διαλεγεσθα ι χρδνω μερίζοντα λόγον καί σιωπήν’ 
 μάνθανε δε ασμένως } καί άφθόνως δίδασκε , μηδε υπό φθόνου ποτέ 15 
 σοφίαν άποκρυπτου προς τους έτερους, μηδε μαθήσεως άφίστασο 
 δι αιδώ, ύπεικε πρεσβυτεροις ϊσα πατράσιν’ τίμα θεράποντας θεού’ 
 κάταρχε σοφίας καί αρετής, μηδε εριστικός εσο προς τους φίλους, 
 μηδε χλευαστής κατ’ αυτών και γελωτοποιός’ ψευδός τε καί δόλον 
 καί υβριν Ισχυρώς παραίτου’ συν ευφημία δε φόρε καί τον υπερή- ίο 
 φανόν καί υβριστήν πράος τε καί μεγαλόψυχος άνήρ. κείσθω δε 
 σοι πάντα εις θεόν καί έργα καί λόγοι, καί πάντα άναφερε Χριστώ 
 τα σαυτου, καί πυκνώς επί θεόν τρεπε τήν ψυχήν, καί τδ νόημα 
 επερειδε τή Χρίστου δυνάμει ώσπερ εν λιμενι τινί τώ θείω φωτί του 
 σωτήρος αναπαυόμενου από πάσης λαλιάς τε καί πράξεως. καί 25 
 μεθ ’ ήμεραν μεν άνθρώποις κοινού τήν σεαυτου φρόνησιν, θεώ δε πολ- 
 λακις μεν επιπλεί στον <δε> εν νυκτί ομοίως καί εν ή μέρα’ μή γάρ 
 ύπνος σε επικρατείτω πολύς τών προς θεόν ευχών τε καί ύμνων’ 
 θανάτω γάρ δ μάκρος ύπνος εφάμιλλος, μέτοχος Χριστού αει κα- 
 θίστασο <τού> τήν θείαν αυγήν καταλάμποντος εξ ουρανού ’ ευφρο- 30 
 σύνη γάρ έστω σοι διηνεκής καί άπαυστος 6 Χριστός, μηδε λύε τον 
 τής ψυχής τδνον εν ευωχία καί ποτών άνεσει, ικανόν δε ήγού τώ 
 
 1 ’έσω (occurrit forma έσο infra bis (48 18 , 49 5 ) et Plut. (Apophth. Lac.) 
 241) opyas] opya μηδε νωθρός] μή δεν ωθός 3 κοσμοί 6 απαν- 
 τώντας (J. A. Robinson)] άπατώντας -γ\υκύαι 7 <άσκει> addidi, 
 
 quod inter -as et και facilius omitti potuit 8 άπεδίδου 8, 9 άποδίδου, 
 
 τή xpelq. μέτρων J. A. Robinson 11 υπερβάλλων (J. B. Mayor)] υπο- 
 
 βάλλων 13 <χών> addidi αντου άνά] ένα 14 χρόνων 
 
 17 ύπείκου 20 υπερίφανον 21 πρ$ός τε] forsitan addendum ών 
 
 27 <δέ> addidi 30 <το0> addidi 32 ευοχεία 
 
APPENDIX ON SOME CLEMENTINE FRAGMENTS. 
 
 49 
 
 σώματι το χρειώδες, καί μη πρόσθεν επείγον προς τροφός πριν η καί 
 δείπνου παρείη καιρός ’ άρτος δέ έστω σοι τδ δεΐπνον, καί πόαι γης 
 προσεστωσαν καί τα εκ δένδρων ωραία’ ΐσθι δέ επί την τροφήν 
 απαθώς καί μη λυσσώδη γαστριμαργίαν επιφαίνων' μηδε σαρκο- 
 5 βάρος μηδε φίλοινος εσο, οπότε μη νόσος τις ΐασιν επί ταυτην αγοι. 
 αλλ’ αντί τών εν τοντοις ηδονών τ ας εν λόγοις θείοις καί υμνοις 
 ενφροσυν ας αιρον τη παρα θεόν σοι χορηγούμενη σοφία, ουράνιός τε 
 αεί σε φροντίς αναγετω προς ουρανόν’ καί τάς πόλλας περί σώματος 
 ανίει μέριμνας τεθαρσηκώς ελπίσι ταΐς προς θεόν, ότι σοί γε τα 
 ίο αναγκαία παρεζει διαρκή τροφήν τε την εις ζωήν καί κάλυμμα 
 σώματος καί χειμερινού φυχοΰς άλεζητηρια’ τον γαρ δη σου βασιλεως 
 γη τε άπασα καί όσα εκφύεται’ ώς μέλη δε αυτόν <τό σώματα> 
 τών αυτοί) θεραπόντων υπερβαλλόντως περιεπει καθάπερ ιερό καί 
 ναούς αυτόν. δια δη τούτο μηδε νόσους υπερβαλονσας δεδιθι μηδε 
 χ 5 γηρως έφοδον χρόνω προσδοκωμενον’ παυσεται γαρ καί νόσος όταν 
 όλοφυχω προθεσει ποιώμεν τας αυτόν εντολάς. ταυτα είδώς καί 
 προς νόσους ισχυρόν κατασκεύαζε την φνχην, ευθάρσησον ώσπερ τις 
 άνηρ εν σταδίοις άριστος άτρεπτω τη δυνάμει τους πόνους νφίστασθαι. 
 μηδε υπό λύπης πάνν πιεζου την φνχην, είτε νόσος επικείμενη 
 20 βαρύνει είτε άλλο τι συμπίπτει δυσχερές, άλλα γενναίως άνθίστα 
 τόίς πόνοις το νόημα χαριτας άνάγων θεώ καί εν μεσοις τόίς επιπόνοις 
 πράγμασι άτε δη σοφώτερά τε ανθρώπων φρονουντι καί άπερ ον 
 δυνατόν ουδέ ράδιον άνθρώποις ευρείν. ελεεί δε καλούμενους, καί 
 την παρα του θεού βοήθειαν επ' άνθρώποις αϊτόν’ επινεύσει γαρ 
 25 αιτονντι τώ φίλω την χάριν, καί τόίς καλονμενοις επικουρίαν παρεζει 
 την αυτόν δυναμιν γνώριμον άνθρώποις καθιστάναι βουλόμενος, ώς 
 αν εις επίγνωσιν ελθόντες επί θεόν άνίωσιν, καί της αιωνίου μακα- 
 ριότητος άπολαυσωσιν επειδαν ό του θεόν υιός παραγενηται άγαθα 
 τόίς ιδίοις άποκαθιστών. 
 
 The title of this extract is certainly very vague, and its 
 character is such that it is impossible to build much on the style, 
 but there can be no doubt that the ideas are just what we should 
 expect from the Alexandrian Clement. Now Eusebius (H. E. 
 
 1, 2 7 rpivi και δείπνον παρεη 3 forsitan ϊθι J. B. Mayor 4 απαθώς] 
 άσταθώς 5 φιΚινος ’έσό] ‘έσω sec. man. νόσου 7 έροΰ 9 άνίου 
 τεθαρσικώς 10 διαρκεΐ 12 <τά σώματα > addidi 14 δέδηθι 
 
 15 εϋφοδον προσδοκομένου 22 σοφότερα 23 καλονμένοις 
 
 23, 25 κακουμένους et κακονμένοις Ο. Stahlin 26 τη αντοΰ δυνάμει βου- 
 λομένοις 27 άνιώση (sed inter η et ιν interdum in hoc codice uix distingui 
 potest) 
 
 cf. Ps xxiii 
 (xxiv) 1 
 
 cf. 1 Co vi 
 15, 19 
 
 cf. Ro ix 23 
 
 B. 
 
 4 
 
50 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 VI. 13) mentions among his works 6 προτρεπτικοί εις υπομονήν ή 
 προς τους νεωστι βεβαπτισ μένους. Surely it is at all events a 
 probable conjecture that our extract belongs to this tract. 
 
 2. The following fragment was kindly pointed out to me by 
 one of the assistant Librarians at the Ambrosian Library in 
 Milan. In a tenth or eleventh century MS. (H 257 sup. fol. 10 b ) 
 occurs an extract 1 headed * Αναστασίου ©εουπόλεως εκ των προς 
 πευσιν και άπόκρισιν, in which comes the following passage 
 
 ’Έν0εν φησίν 6 * Βωμαΐος Κλημης εν τω περί προνοίας λόγω * 
 Βραχμανοι επόρειον οίκουντες και καθαρωτάτου άπολα υοντες άερος 
 ζωσι τελειον καί πληρέστατου χρόνον της ζωής των ανθρώπων' ει ουν 
 ii άερος υγεία καί παράτασις γίνεται ζωής, ευδηλον ότι καί νόσοι και 
 θανατοι εκ τώνδε των στοιχείων κατά τινας αυτών πλεονασμούς και 
 ελαττώσεις ώς είρηται συμβαίνουσιν. 
 
 It is clear that Anastasius confused the two Clements, and 
 that this fragment is really from the Alexandrian. On Clement 
 of Alexandria’s work περί προνοίας see Zahn, Forschungen in. 39. 
 The Brahmins ( Βραχμάνες ) are three times mentioned in the 
 Stromata i xv 68 (355) ; ibid. 72 (360) ; in vii 60 (538). 
 
 3. In a Madrid MS. (0 15, paper, cent, xvi) in a collection of 
 όροι διάφοροι occurs an extract headed του αγίου κλήμη' μαθητου 
 του αγίου Πέτρου' περί ετυμολογίας. Incipit Ήτυρ,ολογ ία εστίν,.ή 
 τής δυνάμεως του ονόματος τής (loge όρθότης) ii αυτου του ονόματος 
 ερμηνευόμενη ' οΐον κατά τί ειρήνη ; κατά τό ειρεμήν (lege ήρεμεΐν) τον 
 νουν. Explicit σχολεΓον είρηται Βιά τό κατασχολήν (lege κατά σχολήν) 
 παρατίθεσθαι προς σαφεστεραν ερμηνείαν των δυσνόητων νοημάτων ή 
 ρημάτων. 
 
 This extract is of some length : it consists entirely of absurd 
 popular derivations, and is not worth printing here, being 
 evidently spurious. A very similar collection to the one in this 
 codex is printed among the Spuria of St Athanasius (Montfaucon, 
 vol. n, pp. 242 sq.) under the title of Liber de Definitionibus. 
 The heading is "Οροι διάφοροι κατά την παράδοσιν καί πίστιν τής 
 καθολικής εκκλησίας , σ·υλλεγεντες άπό τε Κ λήμεντος καί ετερων οσίων 
 άνδρων καί μακαρίων πάτερων. On ρ. 250 without any special 
 heading come the first few lines of one extract, and after them 
 
 1 Mai in his Scriptorum Veterum Nova Collectio (Tom. I, pars i, p. 369) 
 prints from a Vatican MS. an extract of Anastasius for the most part 
 identical with the Milan one, but it does not contain the Clementine 
 fragment. 
 
APPENDIX ON SOME CLEMENTINE FRAGMENTS. 
 
 51 
 
 καί εν τοΐς λοιποΐς ομοίως, which looks as if the scribe had the rest 
 of the extract before him, but was tired of copying such nonsense. 
 A similar collection is printed in Anastasius Sinaiticus, Viae dux, 
 ch. π (see Zahn, Forschungen hi 43), and occurs also in a Lau- 
 ren tian MS. (Plut. ix, cod. 8, see Zahn, loc. cit .), and in Codex 
 Sinaiticus Graecus 453 (see Harnack, Litt. Gesch. i 778). The 
 Madrid Codex differs from the other recensions in assigning the 
 different extracts to their supposed authors, and makes it clear 
 that nothing can be added to our knowledge of Clement’s writings 
 from this source, as Zahn seems to hope 1 . 
 
 4. In a Florence MS. (Med. Laurenziana Plut. vn. cod. 15, 
 f. 105 b ) is found in a mutilated form the Gnomologia of Maximus. 
 This MS. was examined for Zahn by Prof. Italo Pizzi (Zahn, 
 Forsch. hi 8). I give here the variants from Dindorf : 
 
 f. 105 b ώσπερ εοικεν — φανή = Strom. VI xii 102 (Dind. Ill 201. 
 14 — 18). Collation with Dind. ώς] ώσπερ \ om. ovv \ εστιν | om. 
 πάντοθεν \ εποχή | χολευουσα | om. τε. 
 
 f. 160 b επεται — σκιά = Strom, vii xiii 82 (m 323. 27 sq.). 
 Collation, om. yap | τή γνωσει τα έργα. 
 
 f. 184 a οσ a περί ύπνον — ήττον = Strom. IV xxii 141 (ii 398. 
 28 — 399. 1). Collation, om. 8’ αυ | αποστασίαν. 
 
 id. 7τασι — άποτεμνομενοις = Paed. II ix 81 (i 285. 12 — 18). 
 Collation, om. ήρεμα — εθίζονσιν | om. επιτρεπειν | om. εις | έγρη- 
 γορωσιν. 
 
 f. 202 a ά ννποπτον — πρέποντος = Strom. II xxiii 146 (π 240. 
 21 — 23). Collation, om. 8ε | διπολικήν | τδ] τώ. 
 
 f. 22 l b . With the lemma Νείλον is quoted the sentence 
 μακάριος 6 τον βίον νφηλον εχων, ταπεινόν 8ε το φρόνημα , which is 
 referred to Clement (by a του αυτου) in the Parall. Rup. f. 264 a 
 (Harnack, Litt. Gesch. i p. 321). 
 
 f. 234 a ονχ ή — ειλικρίνεια. Quoted by Zahn, p. 55, but this 
 codex has άγωγτ) for αποχή. 
 
 f. 241 a κλη : ο τοΐς ονείροις προσεχών εοίκε τω την σκιάν αντον 
 8ιωκοντι. (This extract has apparently escaped the notice of 
 Prof. Pizzi.) 
 
 1 Forsch. in 42. Es ist vielleicht erlaubt, mit dieser Schrift (De 
 dogmatibus ecclesiasticis) eine Reihe mehr oder weniger unsicherer Angaben 
 zu verbinden, welche zum Theil den Schein erwecken, als ob Cl. eine 
 besondere Schrift fiber gewisse fiir die Theologie wichtige Begriffe verfasst 
 hatte. 
 
 4—2. 
 
 UNIVERSITY OF 
 
 ILLINOIS LIBRARY 
 
52 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 f. 251 al καθόλου — οίκειός εστιν - Paed. ii vii 60 (i 266. 26 f. ). 
 Collation, om. yap | ησυχίας και ηρεμίας. 
 
 id. (same extract continued), ον μόνον — i πανηρημενω = Strom, 
 i x 48 (ii 41. 13—15). Collation. ου μόνον ευτελή. 
 
 id. φιλοσοφία ει ttlv ηθών κατορθωσις μετά δό£ης της περί των 
 οντων ευσεβούς. 
 
 The Maximus 1 2 is preceded by the Gnomologia of the Monk 
 Georgidius, which contains one extract marked Clement. 
 
 f. 86 b το περί — καρτερες = Paed. ii vi 52 (i 259. 18 — 20). 
 Collation, om. Se | άσκεΐν σωφρο νεΐν | λαγνείας εστι καρτερες. 
 
 5. The following extracts occurring in the Parall. Rup. are 
 not referred to their places by Harnack, Litt. Gesch. i 317 flf. 
 
 f. 72 a ως eoiKt — σεμνή = Strom, vii xvi 100 (Dind. hi 339. 
 25—27). 
 
 f. 109 b ου περί — στρεπτεον = Strom. VI xvii 151 (ill 237. 4f.). 
 id. εκδεχεται — καταληπτικήν = Strom. VIII i 2 (ill 351. 28 — 
 352. 4). Zahn gives the reference on p. 28. 
 
 f. 200 b τω τελείω — δικαιοσύνη — Strom. VI xv 125 (ill 217. 
 23—25). 
 
 f. 201 a όταν μη — οδεύει γένος = Strom. VII xii 73 (ill 315. 
 17—20). 
 
 6. In the MS. of the Sacra Parallela, Paris 923, f. 98 b , 
 occurs the fragment ατοπόν εστιν διωκοντα τας τιμάς φενγείν (lege 
 φενγειν ) τους πόνους δι ών at τιμαί with the lemma εκ του τις ό 
 σωζό μένος πλούσιος. In Parali. Yat. Lequien 713 this fragment 
 has the lemma Εΰαγριου. In both cases it follows the extract 
 from QDS § 21, beginning ου των καθευδόντων. It is not to be 
 found in the QDS , but may perhaps be meant for a summary of 
 the teaching of § 3. 
 
 1 The extracts on this page are without any lemma : the last is no doubt 
 from some other author. 
 
 2 The other Clementine extracts in the Maximus are f. 105 b ή των 
 κακών — αρχή Zahn p. 55. f. 130 a κλήμεντος ρώμης : — ού δίκαιόν έστι του δε- 
 δωκότος έγκατάλειφθέντος τα δοθέντα παραμένειν rots άγνώμοσιν. i. 142 b several 
 fragments from Nilus and others under the heading κλήμεντος. f. 221 b 
 τοσοΰτόν τις — είναι Zahn p. 62. f. 226 b πάντων — προς αυτόν and αθάνατοι — 
 Ζχουσιν Zahn p. 63. f. 230 b εί βούλει — σεαυτόν Zahn p. 63. This extract 
 gives the sense of Paed. in i 1 (Dind. i 324. 5 f.). 
 
INDEX OF SCRIPTURE PASSAGES IN THE QUIS 
 DIVES SALVETUR. 
 
 iii 19 
 
 i 18 
 
 xviii 23 
 
 vi 6 
 
 iii 10 
 v 3 
 6 
 8 
 
 13, 14 
 25 
 
 29, 30 HI 
 39 
 44 
 48 
 
 vi 20 
 21 
 
 vii 1, 2 
 7 
 
 11 
 
 14 
 
 21 
 
 viii 22 
 ix 10 in 
 
 13 
 x 22 
 
 40, 41, 42 
 xi 11 
 12 
 27 
 
 GENESIS 
 
 ISAIAH 
 
 EZEKIEL 
 
 HOSEA 
 
 S. MATTHEW 
 
 13 
 
 13 
 
 29 
 
 29 
 
 29 
 
 22 ’ 
 
 12 ’ 
 
 13 
 
 12*, 14* 
 
 27 
 
 30* 
 
 18* 
 
 14* 
 
 17* 
 
 1 * 
 
 10 
 
 13 
 
 25 
 
 8 * 
 
 29* 
 
 21 * 
 
 22 
 
 18* 
 
 10 * 
 
 29 
 
 25 
 
 23 
 
 23* 
 
 16* 
 
 6 
 
 marked ivith 
 
 an asterisk 
 
 contain an 
 
 only. 
 xii 7 
 
 
 29 
 
 50 
 
 
 8* 
 
 xiii 16, 17 
 
 
 23* 
 
 38 
 
 
 5* 
 
 xvii 27 
 
 
 17* 
 
 xviii 10 
 
 
 23 
 
 xix 21 
 
 
 9 
 
 xxiii 9 
 
 
 18* 
 
 12 
 
 
 2* 
 
 15 
 
 
 24* 
 
 xxv 34 — 40 
 
 
 23 
 
 41, 42, 
 
 43 
 
 10*, 23 
 
 ii 7 
 
 S. MAKK 
 
 29* 
 
 iv 19 ID 
 
 
 9* 
 
 viii 35 
 
 
 19* 
 
 x 17—31 
 
 
 4 
 
 18 Μ 
 
 
 1* 
 
 20 
 
 
 7* 
 
 21 
 
 
 8, 12 
 
 21 III 
 
 
 15* 
 
 22 
 
 
 15* 
 
 25 
 
 
 20 
 
 25 HI 
 
 
 2* 
 
 26 
 
 
 15 
 
 27 
 
 
 3*, 16 
 
 28, 29 
 30 
 
 
 17 
 
 
 19, 20 
 
 31 
 
 
 20 
 
 xii 30 
 
 iii 9 
 v 21 
 vi 27 
 
 29 
 
 30 
 35 
 38 
 
 21 
 
 22 * 
 
 29* 
 
 17* 
 
 14* 
 
 24 
 17* 
 
 25 
 
 S. LUKE 
 

 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 S. LUKE II CORINTHIANS 
 
 vi 
 
 45 
 
 13 
 
 
 i 3 
 
 29 
 
 
 46 
 
 23 
 
 
 iv 7 
 
 26 
 
 vii 
 
 28 
 
 23* 
 
 
 18 
 
 20 
 
 ix 
 
 60 
 
 18* 
 
 
 ix 6 
 
 24 
 
 
 62 
 
 29* 
 
 
 7 
 
 24 
 
 X 
 
 16 
 
 23* 
 
 
 
 
 
 27, 29 
 
 21 
 
 
 GALATIANS 
 
 
 
 30—37 
 
 22* 
 
 
 ii 21 
 
 7 
 
 
 39, 40, 41, 42 
 
 8* 
 
 
 iii 24 
 
 7 
 
 xi 
 
 9 
 
 8* 
 
 
 vi 7 
 
 31 
 
 
 13 
 
 29* 
 
 
 
 
 ΧΪΪ 
 
 32 
 
 23 
 
 
 EPHESIANS 
 
 
 
 34 
 
 13 
 
 
 iii 10 
 
 22 
 
 
 58 
 
 30* 
 
 
 iv 28 
 
 30 
 
 xiv 
 
 26 
 
 17, 
 
 19* 
 
 vi 12 
 
 22 
 
 
 33 
 
 11* 
 
 
 
 
 XV 
 
 7, 10 
 
 29* 
 
 
 PHILIPPIANS 
 
 
 xvi 
 
 9 10 
 
 , 24, 
 
 25* 
 
 
 
 xvii 
 
 3, 4 
 
 29* 
 
 
 ii 8 
 
 7 
 
 xix 
 
 6 
 
 10* 
 
 
 iii 14 
 
 2 
 
 
 9 
 
 10 
 
 
 I TIMOTHY 
 
 
 
 S. JOHN 
 
 
 
 i 17 
 
 27 
 
 i 
 
 17 
 
 7 
 
 
 vi 19 
 
 6 
 
 
 18 
 
 •27* 
 
 
 
 
 V 
 
 26 
 
 6* 
 
 
 II TIMOTHY 
 
 
 vi 
 
 50, 51 
 
 18* 
 
 
 iv 6 
 
 27 
 
 ix 
 
 34 
 
 28* 
 
 
 
 
 xiii 
 
 17 
 
 23* 
 
 
 HEBREWS 
 
 
 xiv 
 
 8, 9 
 
 18* 
 
 
 i 14 
 
 22 
 
 
 23 
 
 26* 
 
 
 iii 5 
 
 7 
 
 
 27 
 
 27* 
 
 
 xii 23 
 
 17 
 
 XV 
 
 5, 6 
 
 28* 
 
 
 
 
 xvii 
 
 2, 3 
 
 6* 
 
 
 I PETER 
 
 
 
 ROMANS 
 
 
 
 i 3 
 
 18 
 
 
 
 
 
 12 
 
 18 
 
 i 
 
 17 
 
 7* 
 
 
 iv 8 
 
 28 
 
 vii 
 
 12 
 
 7 
 
 
 
 
 viii 
 
 14, 15, 17 
 
 7* 
 
 
 II PETER 
 
 
 
 19, 20, 21 
 
 22* 
 
 
 iii 10 
 
 27 
 
 X 
 
 3 
 
 9* 
 
 
 
 
 
 4 
 
 7* 
 
 
 I JOHN 
 
 
 xi 
 
 36 
 
 1*, 
 
 21* 
 
 iii 15 
 
 28 
 
 
 I CORINTHIANS 
 
 
 
 iv 8, 16 
 18 
 
 27 
 
 28 
 
 ii 
 
 9 
 
 18 
 
 
 
 
 iii 
 
 13 
 
 19* 
 
 
 
 
 
 17 
 
 14* 
 
 
 
 
 vii 
 
 29—31 
 
 15* 
 
 
 AGRAPHA 
 
 13 
 
 ix 
 
 25 
 
 4* 
 
 
 
 25 
 
 xi 
 
 25 
 
 . 4* 
 
 
 DIDACHE § 9 
 
 22 
 
 xii 
 
 31 
 
 28* 
 
 
 CLEM. AD COR. lxi, lxv 
 
 37 
 
 xiii 
 
 4, 5, 6, 7, 8 
 
 28 
 
 
 HERM. PAST. Sim. ix 33 et 
 
 
 13 4*, 28 alibi 
 
 36 
 
INDEX OF GREEK WORDS IN THE QUIS DIVES 
 SALVETUR. 
 
 άβασανίστως, άκροασθαι 4 22 
 αβέβαιος 20 3 
 άβιος inops 14 n 
 αβρά , τά 15 2ΐ 
 dyyeXiKa, κηρύγματα 4 ΐ2 
 ayye\os , τή ς μετάνοιας 36 ιγ 
 άyευστoς, δικαιοσύνης 13 26 
 dyKiarpov 15 30 
 ayv€0eiv 30 16 
 
 ay ονος 28 ιι ά. αδικημάτων 7 ΐ2 
 ayopd , θεία 24 24 
 άypoίκως 13 30 
 άyρvπvεΐv 31 17 
 
 τον Xoyισμόv 12 3 
 άyχίστpoφoς 2 5 
 ά'γωνιάζειν 25 2 
 ά"γωνίζεσθαι 18 30 
 
 άyωvιστής 7 16 
 άyωvoθέτης 4 3 
 άδιάφορα, τά 12 6 15 25 
 άδόλω$ 26 3ο 
 dei : τό? ά. χρόνον 31 ίο 
 άζηλος 13 Τ7 
 αήττητος 20 33 
 
 άθανασία 6 8 7 ίο ττόμ.α άθανασίας 18 23 
 
 αθέατος 26 7 
 
 dtfeos 18 3 10 17 61 26 
 
 άθλησις 3 26 
 
 άθλητής : το των ά. 3 22 
 
 άθλοθέτης 4 ίο 
 
 άθλον 14 ι τά ά. τοΟ σωτήρος 3 31 
 άθρουν adv. 28 12 
 άθρόως 31 ι 
 άΐδιος 20 27 
 
 αίμα : το αΐ. τής άμττέΧου 22 25 αΐ. θεού 
 παιδός 26 io ν. ιερός 
 αϊρεσις 8 6 
 
 αισθητός, ττλοΰτος 15 24 19 29 
 αισχρός deformis 14 4 
 
 αίτιάσθαι, τινά δτι 8 25 causari 11 
 37 ι 
 
 αιφνίδιος 13 15 
 αιώνια, τά 6 24, 28 29 ι 
 άκανθα : αί ά. τοΟ βίου 9 g 
 άκερδής 13 ι6 
 
 'άκμάξειν : νόσος άκμάζουσα 26 2ο 
 άκοή : τα ΐς άκοαΐς δέχεσθαι 6 3 
 άκόλακεύτως 26 31 
 άκόλαστος 31 ίο 
 άκονιτι κάνιδρωτί 4 ι 
 άκρασία, yvώμης 14 ίο 
 ακρίβεια 30 1 2 
 άκροασθαι '4 23 5 26 
 άκρως 9 15 
 
 ακτημοσύνη, χρημάτων 15 34 
 
 άκτήμων 25 28 
 
 άκτητος 13 2ΐ 
 
 αλαζονεία 10 4 
 
 άλείτττης 31 η 
 
 άλεκτος 18 17 
 
 άΧήθεια, ή de Christo 6 8 
 
 άΧΧότριον, τό 14 3ο τά ά. 9 28 28 5 
 
 dXoyώτaτoς 11 6 
 
 άλυτος 22 28 
 
 άμέΧει 8 15 
 
 άμεΧητέον 21 6 
 
 άμεΧώς 25 28 
 
 άμετρος 1 14 13 2 
 
 άμηχανεΐν c. gen. 9 15 
 
 άμίαντος 26 15 
 
 άμνηστία 30 2 
 
 άμοιβή : ττρός αμοιβήν 21 26 
 
 άμοιρος, θεού 13 26 
 
 άμττεΧος \ ή ά. ή Ααβίδ 22 25 
 
 αμύητος : vi ά. τής άΧηθείας 3 g 
 
 άμύνεσθα ι c. acc. pers. 17 3 2 
 
 αμφίβολος : ως εν ά. 25 15 
 
 άμφιλαφής 20 23 
 
CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 56 
 
 άνά κράτος 35 i 
 dvaycvvq.v 18 n 
 άνα -y κάζειν 8 g 
 avayibrn στος 4 i 
 άνάδελφος 19 η 
 άναζητεΐν 24 22 
 αναίδεια : μετά άναιδείας 37 3 
 αναίμακτος 26 15 
 
 άναιρείν : άλλήλους ά. οί λόγοι 17 29 , 3 ° 
 
 αναίτιος 11 13, ι8 
 
 άνακεΐσθαι 20 g 
 
 ava\oyia , του ττατρός 27 ι 8 
 
 avaXoyov 17 26 
 
 άναμαρτησία 17 13 
 
 άναμάχεσθαι reparare 28 31 
 
 Άρα^αγόραι homines A. similes 9 21 
 
 άνατταύειν c. acc. pel's. 24 9 32 10 
 
 άνάτταυσις 6 io 18 17 25 6 
 
 άναπνεΐν , θεόν 20 31 
 
 άνάπτειν, τα πρωτεία τφ θεφ 22 ι 6 
 
 άνάσκητος 3 33 
 
 άνατέλλειν intrans. 20 28 
 
 άναφέρειν 3 5 
 
 Άνδρέας 19 ΙΟ 
 
 άvδpoλoyεΐv 16 2 
 
 av0yK\y]Tos 20 22 
 
 ανεκλάλητος : τα ά. μυστήρια 27 13 
 
 ανελεύθερος 1 2 
 
 άνέλπιστον, τό 21 14 
 
 άνενδεής, θεός 21 26 
 
 άνεσις 33 ι 
 
 ανέστιος 19 η 
 
 ανέφικτος 10 13 
 
 ανθηρός 15 22 
 
 άvθoμoλoyε ΐσθαι, συνθήκην ττρός τινα 28 \ 
 ανθρώπινος 13 26 -νως 5 24 
 άνθρω πότης 7 8 
 
 άνιέναι a fortiori ratiocinari 17 26 
 άνόνητος 30 8 
 άνοσος 20 33 
 
 αντάξιος 17 8 ά. των 6λων 28 2 
 άνταπαιτεΐν 28 3 
 
 άvτεισάyεσθaι 15 5 
 άντέχεσθ αι absol. 17 1 
 άντιδιδόναι, τι υπέρ τίνος 35 6 
 άντίδοσιν ποιεΐσθαι 15 3 
 άντικαταλλάσσεσθαι, τί τίνος 15 ίο 
 άντιλαμβάνειν 15 ΐ 2 24 26 
 
 άντιμετρε ΐν, τινά πρός τι 27 33 
 
 άνυπόκριτος 31 2 ΐ -τως 26 31 
 
 άvωμoλoyημέvoς : εύayyέλιa ά. 5 2 ΐ 
 
 άξιόχρεως 32 ι 
 
 άοπλος 26 14 
 
 άόpyητoς 26 15 
 
 απάθεια 16 13 
 
 απαθής 16 8 
 
 άπαιρεΐν absol. 32 16 
 
 άπαιτεΐσθαι 24 n 
 
 άπαλείφειν 30 4 
 
 άπaλλayή 12 33 
 
 άπαλλοτριουν 11 32 
 
 άπαρτάσθαι , άλλήλων τη φύσει 13 19 
 
 άπαυστος 18 13 36 n 
 
 άπαυτομολεΐν c. gen. 9 2 
 
 άπείπασθαι, πλούτον 9 17 
 
 άπειρος, ζωή 19 34 
 
 άπελαύνεσθαι, ουρανών 16 8 ζωής 20 25 
 
 άπελπίζειν 3 26 
 
 άπεppωyώς perditus 33 2 
 
 άπέρχεσθαι absol. 28 24 
 
 άπλάστως 26 31 
 
 άπλοΰσθαι 5 zg 
 
 απλώς 5 35 
 
 άπόβλητος 13 2 ΐ τα ά. 12 6 
 άπoyιvώσκε^v, εαυτόν 2 26 16 3 την σω 
 τηρίαν 33 9 
 
 άπέτ^νωσις 3 14 4 ι 8 19 22 28 32 
 
 άπoypάφεσθaι med. 3 27 pass. 25 26 
 
 άπ οδοκιμάζειν 19 ΐ 2 
 
 άποκαθιστάναι, τινά τή έκκλησίφ 36 ι 
 
 άποκλείειν, τί τίνος 28 η 
 
 άποκόπτεσθαι 3 is 
 
 άπολαύειν 11 13 
 
 άπόλεμος 26 14 
 
 άπομιμεΐσθαι, θεόν 24 33 
 
 άπόνοια 28 32 
 
 άπορεΐν c. gen. 9 u, 15 absol. 10 11 
 άπορία 12 8 
 
 άπ άρρητον : το τής yvώμης ά. 6 4 
 άποσείεσθαι, την άπόyvωσιv 4 ι 8 
 άποστόλικοι λόγοι 36 14 
 άποστρέφεσθαι 19 32 25 30 36 23 
 άπ οτακτέον 12 8 
 άποτάσσομ αι 18 34 
 άποταφρεύειν 20 13 
 αποτέλεσμα 22 23 
 
INDEX OF GREEK WORDS. 
 
 57 
 
 άπ οτίθεσθαι 16 i 
 
 άποτυφλοΰσθαι, άπό τής τήξεως 31 ΐ2 
 απουσία, ή τής υπηρεσίας 10 ΐ2 απολαύει 
 τής σής ά. 11 13 
 άποφαίνειν 24 8 
 άποφορτίζεσθαι τήν κτήσιν 10 8 
 άπρακτον ποιεΐν 30 3 
 απρόθυμος 8 22 
 
 άπτεσθαι c. dat. congruere 17 12 c.gen. 27 3 
 άπωστέος 12 1 2 
 
 άρ-γός 26 25 33 2 ά. ζωής 7 28 
 άρδην 22 22 29 9 
 άρμόζειν, δλας εκκλησίας 32 η 
 άρπάζειν, τον λό -yov apprehendere 17 5 
 άρρητος 18 ιγ το ά. θεού 27 26 
 άρρώστημα : τα τής φυχής ά. 12 ι6 
 άρτιμαθ ής 16 ι 
 
 αρχή : τήν ά. adv. 3 31 άπό τής ά. ευθύς 
 6 23 ά. ζωής 6 27 ή περί αρχών καί 
 θεολο·γί ας έξήγησις 21 3 
 ασάλευτος 6 27 
 ασαφώς 15 33 
 άσελ^αίνειν 14 4 
 ασθενικός 14 ίο 
 
 άσκεΐν, απάθειαν 16 ιέ αλήθειαν 30 17 
 τά ' 4 pya 36 15 
 άσκησις 27 2ο 
 άσκιος 36* ίο 
 άσπορος 28 ίο 
 άστε-γος 10 27, 36 
 αστεφάνωτος 3 29 
 άστομος 33 7 
 άσχολεΐσθαι 8 2ΐ, 24 
 ασχολίαν, ά-γειν 10 1 5 
 ατελής 7 26 
 ατενής 20 ι6 
 άτιμάζειν 25 3 
 άτρεπτος 6 26 37 4 
 άτρωτος 20 33 
 άτυφία 13 34 
 αύθάδως 3 ιι 
 αυτεξούσιον , τό 8 5 11 2ΐ 
 
 αύτόθεν 2 24 34 13 
 αύτοφία 28 24 
 άφαιρεΊν 2 3 
 
 αφανής : τά ά. του κόσμου 27 1 8 
 αφθαρσία : 6 ίο 15 8 21 28 24 25 οί στ^- 
 φανοι τής ά. 4 2 
 
 άφθαρτος 3 23 6 ίο 
 άφικνεΐσθαι, εις κτήσιν 21 15 
 άφίστασθαι : άποστήναι, τής όδοϋ 1 ΐ2 2 29 
 κτημάτων 14 32 15 i r?}s προθυμίας 
 
 16 ι6 
 
 άφόβως 26 31 
 άφοπλίζεσθαι 26 2ΐ 
 άφορφν, προς 25 27 
 άχάριστος 1 4 
 άχθεσθαι c. dat. 8 18 
 άχρεΐος 26 25 
 άχρήματο ς 2 23 19 7 
 
 βάθος, διανοίας 6 2 τών λό-γων 15 34 & 
 
 β. -γνώμης 27 ΐ2 
 
 βαπτίζεσθαι : ναΰς βαπτιζομένη 26 19 τοίς 
 δάκρυσι β. 35 ιι 
 
 βάραθρον : κατά τών β. φέρεσθ αι 33 8 
 βεβαίως 16 22 
 
 βιάζεσθαι abs. 16 18 θεόν 16 2ΐ 
 βιαιότατος 33 13 βιαίως 16 22 
 βιοτεύειν 10 14 
 
 βιοΰν : ώ$ ού βιωσόμενοι 2 27 οί εις αεί 
 βιωσόμενοι 10 6 
 βιωτικά, τά 12 15 
 βλακεύειν 16 19 
 βλαστάνειν, εύποιίαν 22 13 
 βλάσφημος 18 ίο 
 βλέμμα 20 ι6 
 
 ' γείνασθαι 20 26 
 
 ' γένεσις : άπό y. 7 7 V άκούσιος έν πλού- 
 τιρ y. 20 25 
 yepaς 1 8 
 
 yίvεσθaι, έν ΰπεροφία. 10 3 
 yvήσιoς, υιός de Christo 7 5 
 yvωpίζειv c. acc. agnoscere 34 18 
 yvώpισμa 36 2 
 
 γνώσις 6 26 13 34 y. αλήθειας 4 η 
 y οήτευμα 15 22 
 yυμvάσιa 3 28 4 5 
 7 υμναστής 4 3 
 7 υμνούν, τί τίνος 9 27 
 
 Ααβίδ 22 26 
 
 δαιμόνων βία 26 22 
 
 δάκνεσθαι de oculis dictum 31 n 
 
 δαμάζεσθαι 26 2o 
 
 δαψιλής 35 15 
 
58 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 δείδειν 3 i8 
 
 δεξιουσθαι 36 ίο 
 
 δευτερεΐα, τά 22 ι6 
 
 δημιουρ-γεΐσθαι 27 19 
 
 Αημόκριτοι homines D. similes 9 at 
 
 διαβολικό? 19 14 
 
 διάβολος 26 6 28 9 
 
 δια-γων ίξεσθαι 18 24 
 
 διαδικασία 18 η 
 
 διάθεσις 2 ι8 9 27 12 2 14 19 17 31 δια- 
 θέσεις 3 2ο 4 6 15 7 
 διαθήκη : ή καινή δ. 4 5 καινή δ. 27 34 
 δίαιτα 30 14 
 διακονίαι 26 32 
 διακονικώς 8 25 
 διάκρισις controllers ia 24 17 
 διαλνεσθαι, προς τινα 30 2ο 
 διάλυσις 17 24 
 
 διαμαρτάνειν c. gen. 3 29 περί 25 14 
 διαμαρτυρεΐσθαι 32 ι6 
 διαπονε ΐν 12 31 διαπονεΐσθαι απάθειαν 
 16 12 
 
 διαπράσσεσθαι, θάνατον 19 27 
 
 διαπρεπής 7 ι6 
 
 διασπουδάξειν 16 14 
 
 διαταράσσειν 4 22 
 
 διατείνεσθαι, τά αυτά 32 ι6 
 
 διατιθέναι 17 ι6 διατεθήν αι 25 28 
 
 διατρέχειν 7 8 
 
 διαφανείς , λίθοι 24 29 
 
 διαφέρειν, εϊς τι 6 ι 
 
 διαφθείρειν 1 ΐ2 διαφθαρήναι 14 17 
 
 διειρήσθαι 11 28 
 
 διεκδύεσθαι 2 25 
 
 διερωτή,ν 5 36 6 14 
 
 διημαρτημένως , άκροάσθαι 4 22 
 
 διηνεκής 15 η 31 ΐ2 
 
 δικτύδιον 15 29 
 
 διοί-γνυσθαι explicari 5 33 
 
 διόλλυσθαι : τά διολλύμενα του κόσμου 
 
 24 2 5 
 
 δίχα c. gen. 24 16 
 
 δόγματα 6 8 36 ι6 τά περί χρημάτων 9 6 
 του κυρίου 10 2ΐ 
 δοκιμάζειν 25 19 
 δοκιμασία 19 26 
 
 δόξα species προαιρέσεως ά-γαθής 8 2ο 
 opinio 25 15 
 
 δοξάξειν 1 5 
 
 δορυφόρος 26 ι8 
 
 δοτήρ, αιωνίων 6 24 
 
 δρόσος , πνεύματος άγ ίου 26 ιι 30 4 
 
 δυσειδής 25 29 
 
 δυσείμων 25 28 
 
 δύσκτητος 13 \η 
 
 δυσχεραίνειν 8 ι8 25 29 
 
 δυσωπία 18 2 
 
 δωρεά 12 25 
 
 δωρεΐσθαι 6 28 pass. 7 5 
 δωροφορεΐν 1 2 
 
 έ-γ-γράφεσθαι 17 ΐ2 
 έγγυάσθαι 35 ΐ2 
 έγγυητής 36 13 
 έγγυτάτω : οι i. -γένους 17 27 
 έ-γκαταθέσθαι, τή ψυχή 6 23 
 έ-γκυος, των παθών 16 η 
 έ-γκωμιαστικοί, λό-γοι 1 ι 
 έθάς, κακών 33 3 
 έθέλειν, ζωήν 8 2ο 
 εικών, θεού 27 ι6 
 ειλικρινής 26 33 31 3 
 είναι : το εΐ. 6 29 ν. ών 
 είσά-γειν, λό-γους 4 19 
 είση-γεΐσθαι, μίσος 17 24 αγάπην 22 14 
 είσοικίξεσθαι pass. 20 23 med. εις τινα 
 de Deo 29 ιχ 
 έκαστα : παρ' 'έ. 30 6 
 έκασταχου 5 22 
 εκατέρωθεν 18 26 
 έκδεκτέον 11 27 
 έκεΐ : ή έκεΐ οδός 2 29 
 έκκαίειν inflammare 12 7 
 έκκηρύσσειν, εαυτόν c. gen. 3 32 
 εκκόπτειν 18 ι 22 2ΐ 
 έκκρεμάννυσθαι 2 29 
 
 έκλεκτός de Petro 17 3 τών ε. εκλεκτότε- 
 ροι 27 8 
 
 έκνικαν c. acc. rei 30 12 
 έκπορίζειν 10 ιό 
 εκριζουν , τί τίνος 29 g 
 εκτελεΐν 8 23 τον φόρον 17 4 
 έκτίνειν 18 25 χάριν 21 24 
 έκφέρεσθαι pronuntiari , απλώς 5 35 ταις 
 φωναϊς 17 2ΐ 
 
 έλαύνειν exagitare 19 15 equo vehi 34 13 
 
INDEX OF GREEK WORDS. 
 
 59 
 
 έΧευθερούσθαι c. gen. 19 32 
 έΧΧαμπρύνεσθαι 2 15 
 
 έμβάΧΧεσθαι , τή Ύνώμτ] την ελπίδα 3 27 
 τι τη ψυχή 28 28 
 εμπόδιο? c. gen. 18 4 
 εμπορία 24 24 
 έμπυρος, κόΧασίί 25 2ο 
 'έμφυτοί 12 8 
 εναλλάσσει absol. 5 22 
 ένδάκνειν, τον χαλινόν 33 8 
 ένδειν : ούδέν ό. 7 19 τό ενδεον 8 ΐ2 
 ε’νδε'χεται ivipets. 25 14, 19 
 ένδον : τά κτήματα 26 8 
 ενδόσιμο ν : τό ε\ Χαβεΐν 6 17 
 ενδότερα» 20 29 e. του 0εου 21 29 
 ένδύειν, άνθρωπον 27 3® 
 evepyeia : κατ' έ. διαβοΧικήν 19 14 
 evepyeiv : ή διάθεσίί τό αύτήί evepyd 
 
 12 3 
 
 ένέχυρον 19 3® 
 έννομοί 15 is 
 . ένοικεΐν, ί?νδον 26 3 
 ενόν absol. 24 8 
 ενοχΧεΐσθαι 24 1 2 
 ένοχοί c. dat. 29 9 
 ενταύθα : η ε. 2 28 
 έντετηκέναι 10 ίο 
 εντό? : ό ό. πΧοΰτοί 26 6 
 ένυπάρχε ιν c. dat. 15 4 
 έξαθΧοί 30 9 
 έξαιμάσσεσθαι 19 2ΐ 
 
 εξαίρετο s 9 23 τό του σωτήροί έ. 8 17 de 
 Petro 17 3 
 
 έξαιτεΐσθαι 2 ίο 26 25 35 15 
 
 εξαπατάν 26 5 εαυτόν 8 ΐ2 έξαπατάσθαι 
 
 26 ΐ2 
 
 έξapyυpίζ'ειv, την ουσίαν 15 3 
 εξ^ησίί 3 ΐ4 V. αρχή 
 ^gygrfs 4 20 
 
 έξίστασθαι : εκστήναι τής οδού 33 η 
 έξοδοί : ή εντεύθεν ε. 4 9 έπϊ τήί έ. 30 19 
 36 is 
 
 έξοκέΧΧειν, πρόί 30 8 
 έξομοίωσίί 6 31 
 έξορίξειν 9 7 
 έξώΧηί 34 7 
 έπαίρειν 1 14 
 επακτοί, πόΧεμοί 19 27 
 
 επανάγειν, επ’ άσφαΧέί 27 ίο επί την 
 έκκΧησίαν 35 15 
 έπανέρχεσθαι 4 ΐ2 21 22 
 έπανορθουν 36 5 
 έπα ντΧεΐν 2 ι 
 έπαύρασθαι 3 2ο 29 ι 
 έπειδήπερ 33 ίο 
 έπεκτείνεσθα ι 2 19 
 επεξαμαρτάνειν 36 ζο 
 
 έπι ποΧΧφ 1 3 όπί μεyάXιρ μισθφ 22 3 ® 
 επί λόγ<Ρ 9 ιι penes έπί τ<ρ άν- 
 θρώπιρ, επί θειρ 8 6 , η ούκ έπι τοίί 
 έκτδί ή σωτηρία 13 3 ® 
 έπιβΧέπε ιν c. ace. 37 2 
 έπιβοΧαί, χειρων 26 ζο 
 έπίβουΧοί 1 4> ίο τήί ξωήί 21 8 
 επίγβιοϊ 3 3® 
 έπ'^νωσίί 6 30 
 έπιδακρύειν 34 5 
 έπιδαψιΧεύεσθαι 22 27 
 έπιδεικνύναι 5 23 
 έπίδειξίί 36 ι6 
 επίδεσμοί 22 8 
 
 έπιδιδόναι, εαυτόν πιστέ ι 20 8 εαυτόν Χύ- 
 τρον 27 33 
 
 έπιζήμιοί : τά έ. 12 1 2 θησαυροί έ. 18 17 
 
 έπιθαρρεϊν, ότι 31 27 
 
 έπίκηρα, τά 3 23 
 
 επινοείν 21 27 
 
 έπίορκοί 30 1 8 
 
 έπιξενούσθαι c. dat. 10 3 ® 
 
 έπιπνώί 28 8 
 
 έπιποΧαίωί 6 ζ 
 
 έπίπροσθεν , των χρημάτων είναι 18 31 
 έπίρρητοί : τό έ. του πΧούτου 28 35 
 έπισεσυρμένωί 30 ίο 
 επίσκοποί 32 6, n 33 ι6 
 έπιτάσσειν c. ace. pers. et infin. 22 30 
 επιτίμων, τό 25 ζο 
 έπιτρίβειν 14 ιη 
 
 έπιτυyχάvειv 1 τζ 
 
 έπιφανήί 3 8 
 έπόμνυσθαι , ώί 35 ιζ 
 έποπτεύε ιν 27 24 
 έpyάτηί, νόμου 7 28 
 έpyov : ούδέν πpoϋρyoυ 12 4 
 έρευνμν 5 ζη 
 έρμηνεύί 4 19 
 
CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 GO 
 
 έρως, χρημάτων 7 13 έ. κοσμικοί 12 24 έ. 
 
 ά-γριοι 19 19 
 έσω, οί 5 33 
 έτερόφθαλμος 19 ι 
 έτέρωθεν 18 n 
 
 'έτοιμος, κληρονόμος 12 35 λήσταρχος 
 
 33 ΐ2 
 
 et )εκτεΐν 14 g 
 εϋελπις 15 35 
 εύλό-γως 25 19 
 εύπείθεια 7 26 
 εύποιία 22 13 
 εύρωστος 2 ιγ 33 η 
 ευσπλα-γχνία 4 η 
 εύσχημοσύνη 4 5 
 ”E 0 e<ros 32 5 , 17 
 εχέγγυος 21 14 
 
 : ούκ c. infin. 34 3 ώσπερ είχεν 
 
 34 ΐ 3 έχεσθαι της - γνώμης 19 4 
 
 Ζακχαίος 10 30 
 
 Ζεβεδαΐος : οι Ζεβεδαίου παΐδες 19 ίο 
 ξέειν : όρ-γη ξέουσα 7 13 
 ζηλωτός 9 ίο 
 
 ξωή, η ενταύθα 2 28 de Christo 6 6 η 
 όντως 6 34 V & νω £> 18 4 
 ξωοποιεΐν 9 23 14 6 
 
 ήδυπάθεια 20 27 
 
 ηλικία 7 ΐ 5 25 27 35 2 από πρώτης η. 
 7 II 
 
 ηλιξ 33 2 
 
 ημέρα : τα έφ ’ ημέραν 9 13 
 ημιθνης 22 4 
 ήνι-γμένως 5 29 
 
 ήττάσθαι, τα τοιαΰτα 17 2 ΰττό τίνος 18 33 
 
 θανατηφόρος 2 4 12 17 
 θανατυΰσθαι 22 19 
 θεάσθαι 27 26 
 θεοδίδακτος, πλούτος 15 24 
 θεολο-γία ν. αρχή 
 θεοποιός , πλοΟτοχ 15 5 
 θεοπρεπής 27 6 
 θεότης 24 2 ΐ 
 
 θεοφιλής 9 ι 6 25 2 ο 26 ι 6 
 θεραπεΐαι 26 32 
 θηλύνεσθαι 27 28 
 
 θηράσθαι ( Jill icher θεάσθαι) 27 26 
 θήρατρον : τα του κόσμου θ. 13 4 
 θησαυροί , διττοί 13 ίο 
 θραύεσθαι 26 22 
 θρέμμα , του διαβόλου 28 9 
 
 Ιάκωβος 19 ίο 
 
 ίάσθαι 18 13 τα ς φυχάς 2 13 
 ’ίδιος ί. αυτών 8 8 ΐ'. τώι> ζώντων 8 14 (. 
 
 θεοΰ 9 22 το ίδιον proprio sensu 14 29 
 ■ως 15 26 
 
 Ιεριχώ 22 2 · 
 
 Ιερουσαλήμ 22 2 
 ϊλεως: ΐ. τη - γνώμη 12 32 
 ίσος : εξ ίσον καθάπερ καί 12 33 &τα «dv. 
 22 33 33 ιι 
 
 ίχνος : κατ Ϊ. έπεσθαι 17 ιι 
 'Ιωάννης Apostolus 19 10 28 8 32 2 33 14 
 34 3 , 18 Baptista 23 33 
 
 καθαρεύειν c. gen. 12 18 
 καθαρότης 14 2 ο 
 κάθαρσις, ή άληθινή 37 4 
 καθειρ-γνύναι c. ace. rei 28 6 
 καθιέναι, τον νουν επί 6 3 · 
 κάθοδος, ή του σωτήρος 9 19 
 καθυπηρετεΐν 11 15 
 Καιν 28 9 
 
 καινότης : ή κ. τής χάριτος 7 ι 
 
 κακοπαθ είν, περί την κτήσιν 10 17 
 
 κακοποιία 18 ι 
 
 κάμπτειν 20 30 
 
 καρτερία 25 8 
 
 κατα-γ-γέλλειν 10 33 
 
 κατα-γινώσκειν, έαυτου θάνατον 29 io C. 
 gen. criminis 30 ι 
 
 καταδικαστέον 21 8 
 καταθρασύνεσθαι 3 n 
 καταισχύνεσθαι c. partic. 36 18 
 κατακλάσθαι, την -γνώμην 10 14 
 κατάληφις 6 26 
 καταλιμπάνειν 27 34 
 καταλληλότατος 6 6 
 καταμανθάνειν 5 28 
 καταξιουσθαι c. gen. 20 27 26 12 
 καταπλήξ 15 27 
 καταποντιστέον 21 η 
 καταρρή-γνυσθαι, την έσθήτα 34 g 
 
INDEX OF GREEK WORDS. 
 
 61 
 
 κατά&τασις 14 19 
 
 καταστράπτβσθαι 15 2i 
 
 καταστροφή : ή κ. του δράματος 30 g 
 
 κατατιθέναι, eis κοινόν 24 η την ψυχήν 28 2 
 
 καταφιλέΐν 35 14 
 
 καταψηφίζεσθαι 29 4 
 
 κατελεεΐσθαι 22 6 
 
 κατεπμδειν 35 17 
 
 Karepyafeadai, δοκιμασίαν 19 26 
 
 κατέρχεσθαι de Christo 6 π 27 30 
 
 κατηφής 15 ι8 
 
 κατιέναι : κατιών ό λόγο? 17 28 
 κατοικβΐν, ‘έν τινι de Deo 27 5 
 κάτοπτρον 17 15 
 κατορθοΰσθαι 31 4 
 καύσων 7 14 
 
 κεκολασμένος modestus 14 13 
 κενοδοξία 9 2ΐ 10 4 
 
 κεφάλαιον , των δογμάτων 67 το κ. ado. 
 
 1 9 34 7 
 
 κηρύ-γματα, ayyeXiKa 4 12 
 κινδυνεύει 2 2ΐ 
 κληρονόμος adj. 27 16 
 κλήρος 32 7 
 κληρουν 32 8 
 
 κλύδων : ό κ. του κόσμου 27 ίο 
 
 κοινωνεΐν pauperibus dare 11 5 24 17 
 
 κοινωνία Uberalitas 10 19, 35 24 23 
 
 κόλαξ 1 2 
 
 κορυφαιότατος 6 22 
 
 κοσμεΐν, την ψυχήν 17 15 
 
 κοσμικός : ή κ. περιουσία 12 i κ. έρωτες 
 
 12 2 4 
 
 κόσμος ornamentum 4 6 
 κουφίζεσθαι: ναυ s κ. 26 ι 9 
 Κ ράτητες homines C. similes 9 21 
 κρείττων, ύπάρχειν τής κτήσεως 12 28 τα 
 
 κρείττον α 10 15 eXirts κρειττόνων 28 ίο 
 κρηπίς, ζωής 6 27 
 κρίσις 1 9 ή δίκαια 10 32 
 κριτήριον 11 2ΐ 
 κρυπτός: ό κ . πατήρ 26 3 
 κτάσθαι , 0eov 6 26 
 κτήματα , eari κτητά οντα 11 8 
 κτητέον 21 ίο 
 κτητός 11 8 13 2ο 
 κτίσις, ή καινή de Christo 9 24 
 κυβερνήτης 20 17 31 η 
 
 κυλινδεΐσθαι 1 8 
 κώλυμα 18 3 
 
 λό*γεσθαι: τό δι 6 λέλεκται 21 5 ό του 
 κυρίου λελε*γμόνος 24 \g 
 λειτουρτγείν 12 26 
 Αευεί 10 30 
 Αευίτης 22 5 
 λήσταρχος 33 1 2 
 ληστήριον 33 1 2 
 λίθοι, διαφανείς 24 29 
 λιπαρής 2 17 
 λιτανεία 31 17 
 
 λόγιον : τά λ. τοο κυρίου 3 15 
 λο-γίσμός mens 12 3 
 
 λόγγος : τό του λ. 1 ι6 17 8 λόγον διδόναι 
 υπέρ τίνος 35 4 ό λ. [ηρώτηται] 7repi του 
 πατρφου λ. 6 g 
 λύειν , τήν άγνοιαν 4 18 
 λυμαίνεσθαι ined. 10 7 pass. 19 16 
 λυσσών 19 ι 9 
 λύτρωσις 26 13 29 3 
 λωττοδυσ/α 33 4 
 
 paye0eiv, τόν πατέρα 31 ι8 
 
 μάθημα: τα πρός την ζωήν μ. 6 23 
 
 μαθηματικώς 13 28 
 
 μαθητικός : μ. ayeiv σχολήν 8 26 
 
 μακαρίζεσθαι 12 34 
 
 μακάριος: ό μ. Π έτρος 17 2 
 
 μακαριστός 13 22 
 
 μακρόθυμε ΐν 29 25 
 
 μανιώδης 19 2ΐ 
 
 Μ άρθα, Μαρία 8 23, 27 
 
 Μάρκο*: τό βόαγγΑιον τό κατά Μ. 5 2ο 
 
 Ματθαίο* 10 30 
 
 μεy αλεΐος : τό μ. 3 32 
 
 μεyaλειότης 37 η 
 
 μεyaλύvεσθaι 2 s 17 8 
 
 μεθορμίζεσθαι 7 23 
 μεθύων, τα ΐς έπιθυμίαις 14 ιι 
 μειξόνως 33 8 
 μεταβολή 2 5 
 μεταίτης c. gen. 9 13 
 μέταλλον 13 6 
 μεταφέρειν 14 25 
 μεταχείρισις 11 22 
 μετοχετεύειν 2 ι 
 
62 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 μετρεΐσθα ι, πρός τι 27 32 
 
 μη ούκ nisi 9 n cum in fin. 10 14 
 
 μιαχφονώτατος 33 13 
 
 μονή 24 25 
 
 μόνιμοί 2 ig 
 
 μύθος 32 i 
 
 μυσταγωγείν 3 ig 
 
 μυστήριον 21 3 άνεκλάλητα μ. 27 13 τά 
 αγάπης μ. 27 23 
 μυστική , σοφία 5 25 
 μύωφ 19 2ο 
 Maw?7S 7 2, 5 
 
 ναυλοχεΐν 7 23 
 νεοτήσιος 7 14 
 νεύειν, κάτω 13 3 
 νεύμα 20 17 
 νεωλκεΐν, εαυτόν 27 ίο 
 νεωστί 16 2 
 νήπια infantes 23 26 
 νηπιότης 4 22 
 νηστεία 35 ι6 
 νικηφόρος 4 ίο 
 
 νοητός , πλούτος 15 24 ι>. κτήματα 17 ίο 
 
 νόμιμος: αι ν. έντολαί 7 9 
 
 νομοθεσία , ή του Ί^σου 7 3 1 
 
 νόσημα 2 4 ψυχικά ν. 17 n 
 
 voOs, ό κεκρυμμένος 5 27 
 
 νύκτωρ 33 4 
 
 ξενιτεία 27 17 
 
 οβολός : τέσσαρες ό. 17 η 
 6γ κος 2 2 
 
 οίκειότης, ή σαρκική 18 5 
 
 οίκείωσις 6 31 25 ιι 
 
 οίκονομείσθαι : τά οίκονομού μεν a 12 11 
 
 οικονομία 27 17 
 
 όλιγωρεΐν 3 5 
 
 ολόκληρος 19 ι 
 
 όμοίωσις, θεοΰ 27 15 
 
 ομονοεί ν 18 5 19 ιι 
 
 ονειροπόλημα 19 ι8 
 
 όπλίξεσθαι 34 17 metaph. 26 16 
 
 όργανον 11 ιι, ΐ4 
 
 όρέγειν, φως 36 ίο όρέγεσθαι, των πλειό- 
 νων 19 ig 
 
 10 9 
 
 όρίξειν 12 30 24 23 
 όρμος 20 ΐ9 
 
 όρος : επί τφ αύτφ ό. 17 31 
 ούδενία, των μελών 14 6 
 ουσία , ή φανερά 15 3 
 
 παγκτησία 19 3 1 
 
 παίγνιον, χρόνου 24 31 
 
 παιδαγωγία 7 29 
 
 παιδεύειν 6 n 
 
 παίδευμα 18 24 
 
 παιδευτήριον 26 2 
 
 7ra?s : 0eos π. 26 ίο 
 
 παλιγγενεσία 36 2 
 
 πανήγυρις 24 27 
 
 παντάπασιν 29 5 
 
 παραβολικως 15 32 
 
 παράγγελμα : τό 7Τ. r^s 8 18 
 
 παράδειγμα 36 2 
 
 παραδύεσθαι 12 22 21 29 
 
 παραιτείσθαι c. acc. rei 11 32 31 16 absol. 
 
 34 15 
 
 παρακαταθήκη 33 ι6 
 παρακατατίθεσθαι 32 13 33 17 
 παρακείσθαι suppetere 11 10 
 παράκλητος 19 34 
 παραμετρείσθαι 19 28 
 παραμυθεΐσθαι 26 26 
 π αραπολλύναι 10 2 
 παραρρεΐν : τά παραρρέοντα 28 6 
 παραταράσσεσθαι 8 24 
 παραφυλακή 32 2ο 
 παρεγγυαν 9 25 
 7 τάρεργον, σεισμού 24 31 
 παροδεύεσθαι 22 4 
 πάροδος, ή εις κόσμον 26 ι 
 παροίχεσθαι : τά παρωχημένα 30 ι 
 παροράσθαι 22 5 
 
 παρρησία: π. άγειν 7 2ο μετά παρρησίας 
 
 26 29 
 
 παρρησιάζεσθαι 31 8, 13 
 
 πας : έκ παντός omnino 21 11 
 
 ΙΙάτμος 32 4 
 
 πα τρις 9 ι8 ή άνω 4 ιι 
 
 πατρφος, λόγος 6 g 
 
 ΠαΟλο$ 28 ΐ4 
 
 πεδήίν 13 4 
 
INDEX OF GREEK WORDS. 
 
 63 
 
 πείραν, θανάτου Χαμβάνειν 18 22 
 πέι ravos : φρόνημα π. 7 χ5 
 πεπεισμένος absol. 14 12 c. infill. 27 2 
 περιά-γειν 19 25 -εσθαι 15 2ο 
 περιάπτειν 1 η 
 
 περιβάΧΧεσθαι vied., περιβοΧήν 3 30 δόξαν 
 8 2ΐ pass, σχήμα περιβεβΧημένον 25 30 
 περίβΧητος 13 2ο 
 περι·γίνεσθαι 3 22 
 περι-γράφειν 12 30 
 περιδεής 15 27 
 περιέΧκεσθαι nexari 8 24 
 περιέπειν 23 η 
 περιέχεσθαι c. gen. 16 4 
 περικείσθαι, προση -yopiav 27 η 
 περικόπτειν 2 3 ττ· εαυτόν c. gen. 12 7 
 περιΧαμβάνειν amplecti 35 9 
 περιμένειν c. infin. 24 12, 21 c. aec. 
 
 29 25 
 
 περιουσία 12 34 diuitiae 1 10 ή κοσμική 
 π. 12 i 
 
 περιπετής c. dat. 29 3 
 περιπίπτειν c. dat. pers. 25 18 
 περίστασις, ακούσιος 29 2 
 περιτειχίζεσθαι 26 ii 
 π εριφέρειν 12 29 
 περιφρόνησις 10 4 
 
 ΙΙέτρος 17 3 19 9 
 
 πιέζειν, Χο-γισμόν 12 3 
 πίστις : προ τής π. ante quam credidit 
 20 21 
 
 πΧείων: τό π. βΧέπειν 13 3 
 
 πΧήρωμα 28 26 π. νόμου Χριστός 7 3 2 
 
 πΧησιόχωρος : τά π. 32 5 
 
 ποιεΐσθαι, παν εαυτοΰ 23 g 
 
 ποΧιός : την 'γνώμην ποΧιώτερος 7 17 
 
 ποΧιτεία 2 ι8 30 ιι 
 
 ποΧυέΧεος 29 24 
 
 ποΧυκτήμων 20 η 
 
 ποΧυπρα-γμονείν 3 ι 
 
 ποΧυπρα-γμοσύνη 8 29 
 
 ποΧύσπΧα-γχνος 29 24 
 
 πόΧυτεΧής 33 3 
 
 ποΧύχους 20 5 
 
 ποΧυχρήματος 15 14 16 4 
 
 πόμα, αθανασίας 18 22 
 
 πρεσβεύειν 31 17 
 
 πρεσβύτερος : φρόνημα π. του χρόνον 
 
 7 is 7Γ· τι ά-γειν 21 24 = επίσκοπος 
 32 ι 7 
 
 πρεσβύτης 34 5 
 προα-γαπάσθαι 21 23 
 προαίρεσις, ά'γαθή 8 2ο προαιρέσει 36 6 
 προαμαρτάνειν : τά προημαρτημένα 18 25 
 30 5 
 
 προαπαντάν 36 ίο 
 προβάΧΧεσθαι abicere 17 28 
 προ^ίνεσθαι: τά προ'γε^ενημένα 29 28 
 προδεικνύναι 3 19 
 πρόδηΧος, πΧοΰτος 15 22 
 προειδέναι 6 13 
 προΐεσθαι dare 25 21 
 προκαθέζεσθαι, εκκΧησίας 33 17 
 προκαταΧαμβάνειν 34 8 
 προκεΐσθαι 19 2ο 20 g 
 προκρίνειν, τί τίνος 16 s 
 πρόξενος, θανάτου 20 29 
 προορίζεσθαι med. 21 34 
 προπαιδεία 7 3 ° 
 προπίπτειν 37 ι 
 
 προπονεΐν : τά προπεπονημένα 9 3 
 πρόρριζα 9 28 22 22 
 
 πρός : ό π. αίματος 17 27 21 34 άδεΧφοί 
 οι π. αίματος 19 3° 
 προσα-γορεύειν 3 2 
 προσα 'γεο-γή, ή τής έΧπίδος 4 ι6 
 προσανατιθέναι 2 2 
 προσαποδιδόνα ι 30 17 
 προσβοΧή, Χηστών 26 2ΐ 
 προσδεΐ, ζωής 7 19 
 προσδιαΧέ'γεσθαι 85 21 32 
 προσεθίζεσθα ι 33 6 
 προσεκπΧήσσειν 1 13 
 προσεπιτείνειν 10 3 
 προσέχειν την -γνώμην 20 2ο 
 προση-γορία 27 η 
 προσήΧντος 21 35 
 προσθήκη 10 35 
 προσίεσθαι 36 17 
 προσκαθέξεσθαι, τή χάριτι 8 30 
 προσοχή 30 14 
 π ροσ ποιεΐσθαι 1 3 
 πρόστα-γμα 26 22 
 προστετηκένα ι 8 30 
 προστιθέναι 8 ι6, 31 
 προσυπισχνεΐσθαι pass. 22 9 
 
G4 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 7 τροσφθείρεσθαι c. dat. «S3 2 
 7 τροτιμα,ν 31 2o 36 22 
 προτρέπεσθαι, τινα el's τι 9 i 
 πρόφασις 26 i 
 
 προφήτης: δ π. προφητών 6 15 
 
 προφητικός 6 ι6 
 
 π ροχείρως 2 24 9 4 
 
 προχωρεΐν 7 31 
 
 πρύτανις 20 ι 
 
 πρωτεία , τά 22 is 
 
 πταίειν : τά έπταισμένα 28 31 
 
 πταίσμα 36 s 
 
 πτοία 9 8 
 
 πτωσις 2 6 
 
 πυρ επί πυρ μετοχετεύειν 1 ι6 
 πυρουσθαι 30 15 
 πύρωσις 19 25 
 
 ρέπειν 20 η 
 
 ρήσεις, των λόγων 35 ι6 
 ρητά, τά 4 2ΐ 
 ρυθμίζειν, την ψυχήν 17 15 
 
 σαλεύειν ad ancoram consistere 7 22 
 σάλπιγξ, έσχάτη 4 8 
 Σαμαρείτης 22 5 
 σαρκικός 18 s 
 
 σάρκινος 15 ιι -ω$ 5 25 13 3ο ν 
 
 σαρκίον 26 η 
 
 σαφηνισμός 20 s 
 
 σεισμός 24 31 
 
 σημαίνεσθαι 9 26 
 
 σημεΐον, τό crux Christi 7 7 
 
 σκαιως 13 29 
 
 σκαφίδιον 15 30 
 
 σκεπάζειν, γυμνόν 10 27 τά έσκεπασμένα 
 c. dat. 6 ι 
 
 σκίρτημα, νεοτήσιον 7 14 
 σκύλε ύεσθαι 26 22 
 σμάραγδος 24 29 
 σοβαρός 31 s 
 
 σοφία 16 ΐ2 θεία 5 25 νεκρά 9 2ο 
 σπαθαν 10 ιι 
 
 σπέρμα, τής ζωής 9 ίο το <r. de Christi- 
 anis 27 15, 21 σ. του Kafr 28 9 
 σπλάγχνον 22 27 28 ίο 31 19 τά σ. dfroi- 
 γνύναι 25 26 
 
 στάδιον 4 9 
 στρατιά 36 19 
 στρατιωτικόν 34 9 
 στύφειν absol. metaph. 31 8 
 συγ κεντεΐσθαι telis confodi 22 3 
 συγκροτεΐν, ληστή ριον 33 ΐ2 
 συγ χωρεΐν c. acc. 11 23 absol. 17 ι 
 συζήν 10 ίο 36 14 
 συκοφαντεΐσθαι, χρήματα 34 2 
 συλλογή, κακίας 14 2ΐ 
 συμβάλλειν, τον λόγον interpretari 17 5 
 -εσθαι 4 14 
 συμμετρεΐσθαι 2 ι8 
 συμπάθεια 9 8 
 
 συμπαθής : τό εις ημάς σ. θεού 27 27 -ως 
 26 27 
 
 συμπολιτεύεσθαι, θεφ 20 32 
 συμφέρεσθαι 18 4 
 συμφωνία 5 23 
 συνάγ εσθαι 27 2ΐ 
 συναγωνίζεσθαι 35 ι6 
 συναδικεΐν 18 9 
 συναί ρεσθαι 2 g 
 συνειδέναι, εαυτοί ς 15 35 
 συνειδός, τό ά το 
 συνεπάγειν 33 s 
 συνεπιπνεΐν 16 ι6 
 
 συνέχειν secum habere 32 18 -εσθαι con- 
 stare 27 21 
 συνήγορος 19 34 
 συνήθης 31 ι8 
 συνθήκη 28 4 
 σύνθημα tessera 20 18 
 σύνοικος 25 ι 
 
 συνουσία, ή τής μετάνοιας 10 13 σ. μακρά 
 
 25 7 
 
 aiWoiOS : προστάγματα σ. 26 23 
 σύντροφος: επιθυμία ι σ. 12 4 r « σ'. 18 2 
 πάθη σ. 31 ι 
 συνωφελειν 12 ίο 
 συσκευάξεσθαι 22 η 
 συσταλήναι contrahi 16 17 
 σφαλερός 2 4 -ως 7 22 
 σφραγίς baptisma 29 3 33 1 
 σχήμα 25 30 26 s 
 
 σχολή, μαθητική 8 27 ή els λόγους 9 2ο 
 ταμίας, ζωής αιωνίου 6 2 ο 
 
INDEX OF GREEK WORDS. 
 
 65 
 
 ταμιεύεσθαι 28 6 
 
 τάξ ις: ή τ. τής ξωής 15 ι 8 
 
 τελευτάν mori 32 4 
 
 τέλος: τό τ. αύτό t^s σωτηρίας 5 36 
 
 τετρωμέναι, ψυχαί 22 26 
 
 τεχνικός, -ώς 11 ΐ2 
 
 τήΐ' Άλλως 9 n 
 
 τηζις 31 13 
 
 τούτο μέν ...τούτο δέ 2 ίο, ΐ2 
 τρισάσ μένος 29 7 
 πρόπαιον 36 3 
 
 τρόπος : δνπερ τρόττον ’έχει 3 22 κατά 
 τον αύτον τ. 14 27 κατά τρόττον rite 
 15 14 
 
 τροφεός 18 2 ΐ 
 
 τροφή 4 4 οικεία τ. τ τυρός 24 30 τροφαί 
 
 3 28 
 
 τρυφή, ή ένταύθα 36 2 ΐ 
 τύραννος 24 31 32 3 
 rO 0 os 2 ι 
 
 ϋβρισμα, τυράννου 24 31 
 22 28 31 n 
 
 ϋλη materia 11 10 12 2 η ύ. της κακίας 
 12 8 
 
 ύττείναι : τά ύττόντα ττάθη 9 28 
 ΰτ repdyav : η ύ. επιθυμία 9 8 
 ύπερασπάξεσθαι 7 25 
 
 ύπ ερβάλλειν : η ύπερβάλλουσα της φρονή- 
 σεως υπερβολή 5 32 
 ύπ ερεπιθυμεΐν 16 14 
 ύπερηφανεΐν 27 13 
 υπερκόσμιος 18 14 
 υπέρλαμπρος 7 ΐ 2 
 υπέρογκα, τά 8 ι6 
 ύπερόπτως 25 27 
 
 07 τερουράνιος', ύ. διανοίας βάθος 6 2 ύ. παι- 
 δεύματα 18 23 ύ. άμπελος 28 ΐ 2 
 υπεροψία 10 3 
 ύπερσπουδάξειν 8 8 
 ύπερφρονεΐν 1 ι 6 
 ύπέχειν, τά ωτα 36 15 
 υπηρέτης αδικίας de pecunia 11 16 
 υπηρετικός : τά ΰ. 12 7 ^ ύ. σκαφίδια 
 
 15 3 ο 
 
 ύποβάλλεσθαι, καθάπερ ϋλη τις 11 ίο 
 ύπ ΟΎράφειν, ελπίδα τινί 21 13 
 ύπόθεσις, ή του εύαγγελίου 6 τά 
 
 ύποκεΐσθαι 1 g 
 
 ύποκύπτειν, ταΐς έντολαΐς 20 14 
 
 ύπολείπειν 2 28 
 
 υπόνοια 20 5 
 
 ύποπίπτειν 3 ΐ2 
 
 ύποσημαίνειν 4 8 
 
 ύποφέρεσθαι 29 4 
 
 ύστερεΐν c. gen. carere 10 29 11 12 
 
 ύψούσθαι 2 4 
 
 φαιδρός 36 8 
 
 φαινόμενον, τό 9 25 21 4 
 
 φειδόμενον, ώς ( Segaar φειδομένως) 24 15 
 
 φέρε 21 ΐ2 
 
 φθάνειν c. infin. 30 20 
 φιλαλήθως και φιλαδέλφως 3 ίο 
 φιλανθρωπία, ή του θεού 3 33 
 φΐλανθ ρωπότερος 2 η 
 φιλοδωρία 24 2ο 
 φιλοκέρδεια 3 13 19 14 
 φίλτατοι, οί 17 24 
 φλέγεσθαι 19 2ο 
 φλε'γμαίνειν 12 3 
 φορεϊν 13 7 
 φορτίον 2 2 
 
 φράξε ιν : φράσον absol. 18 31 
 φρυάσσεσθαι 8 ι6 
 φυλακτήριον 32 2ο 
 φυλάσσεσθαι, μνήμη 32 3 
 φωτίξειν 2 ΐ3 baptizare 32 19 
 
 χαρίξεσθαι : τά αχάριστα 1 4 τα; κόσμφ 
 πάντα 2 27 δεομένοις 4 17 πτωχοί? 
 9 ι3 αδβοΖ. 16 ιδ 
 
 Xawoui' 1 ιι 
 
 χορηγός adj. ξωής αιωνίου 15 6 θανάτου 
 20 28 
 
 χρεία 33 14 ratio pecuniae utendae 10 34 
 αί χ. quae opus sunt 11 i c. gen. opus 
 est 30 14 
 
 χρήματά έστι χρήσιμα οντα 11 8 
 χρήσις, ή άμείνων 11 24 
 χωρεΐν c. acc. 8 14 
 χωρίον in libro 24 19 
 
 ψευδομάρτυς 30 17 
 ψευδώνυμος 14 28 
 
 Β. 
 
 5 
 
66 
 
 CLEMENT OF ALEXANDRIA. 
 
 ψήφος 18 27 
 ψιλός 22 22 
 
 ψυχικός : τά ι/\ H 28 
 
 17 ίο 
 
 ώδιναν 12 23 
 
 CAMBRIDGE: PRINTED 
 
 ώκύμορος 20 2 
 
 ώρ : ό όντως ών καϊ τά. όντα δωρούμβνος 
 ψ. νοσήματα 6 28 
 
 ώνβΐσθαι 24 24 
 
 ώρα: ττρό ώρας 33 ι 
 
 ώς άν c. partic. ut qui 15 26 
 
 BY J. AND C. Ρ. CLAY, AT THE UNIVERSITY PRESS. 
 

% 
 
 The following are in course of preparation: 
 
 THE CURETONIAN SYRIAC GOSPELS : re-edited together with 
 the readings of the Sinaitic Codex and a translation into English : 
 by F. C. Burkitt, M.A. 
 
 PALLADIUS, HISTORIA LAUSIACA : a critical discussion of the 
 documents, together with various notes on early monachism in 
 Egypt: by E. C. Butler, O.S.B. [In the Press. 
 
 CODEX PURPUREUS PETROPOLITANUS (Codex N of the 
 Gospels) : edited with Introduction by H. S. Cronin, M.A. 
 
 THE HYMN OF THE SOUL, contained in the Syriac Acts of St 
 Thomas : re-edited with an English translation by Professor A. A. 
 Bevan. [Nearly ready. 
 
 PALLADIUS, HISTORIA LAUSIACA (II) : the Greek Text edited 
 from the MSS by E. C. Butler, O.S.B. 
 
The following numbers of the series are now published: 
 
 Yol. 1. No. 1. THE APOLOGY OF ARISTIDES : by J. Rendel Harris, 
 M.A. : with an Appendix by the Editor. Second Edition. 
 5«. net. 
 
 No. 2. THE PASSION OF S. PERPETUA, with an Appendix 
 on the Scillitan Martyrdom : by the Editor. 4s. net. 
 No. 3. THE LORD’S PRAYER IN THE EARLY CHURCH : 
 by F. H. Chase, D.D. 5s. net. 
 
 No. 4. THE FRAGMENTS OF HERACLEON : , by A. E. 
 Brooke, B.D. 4s. net. 
 
 F. C. Burkit^, M.A. 3s. net. 
 
 Yol. Y. No. 1. APOCRYPHA ANECDOTA : Second Series : by M. R. 
 James, Litt.D. 7s. 6d. net. 
 
 No. 2. CLEMENT OF ALEXANDRIA, QVIS DIVES SAL- 
 VETVR: re-edited by P. M. Barnard, M.A. 3s. net. 
 
 A separate title-page for binding is issued with the last number 
 of each volume. 
 
 For forthcoming numbers see 'preceding page.