MASTER NEGA TIVE NO. 91-80123-11 MICROFILMED 1991 COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES/NEW YORK as part of the Foundations of Western Civilization Preservation Project" Funded by the NATIONAL ENDOWMENT FOR THE HUMANITIES Reproductions may not be made without permission from Columbia University Library COPYRIGHT STATEMENT The copyright law of the United States - Title 17, United States Code ~ concerns the making of photocopies or other reproductions of copyrighted material... Columbia University Library reserves the right to refuse to accept a copy order if, in its judgement, fulfillment of the order would involve violation of the copyright law. AUTHOR: LIVIUS, TITUS TITLE: LIVY, THE HANNIBALIAN WAR... PLACE: LONDON DA IE : 1910 COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES PRESERVATION DEPARTMENT BIBLIOGRAPHIC MICROFORM TARGET Master Negative # Original Material as Filmed - Existing Bibliographic Record r 87LR IF102 lib. 21-22. 1910. Livius, Titus. lAvy, the Hannibalian war: beinp o-irt «f tu twentv_f-?T'Q+ •.»,-j 4. J. ' oexng part or the adapt*^d'S\ruLTne1-r s^t; f ^^'^ Macaulay London, l^cIlTan'islo.' ' c£kcs) ^* '''^'''' "^P^' P^^"- (Elementary ■~i I, Restrictions on Use: TECHNICAL MICROFORM DATA FILM SIZE:_^_/_6._,_ IMAGE PLACEMENT: lA OlA^ IB IIB REDUCTION RATIO: JJ- ^r..^ ..^.vx^^. . w. ^^ initials__'V22j_£. HLMEDBY: RESEARCH PUBLICATIONS. INC WOODBRIDGE. CT ^'h. %^. % ^. .. V^. 1 C Association for information and Image IManagement 1100 Wayne Avenue, Suite 1100 Silver Spring. Maryland 20910 301/587-8202 Centimeter 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 mm iill iiiiIiiiiIiiiiImiiIiiiiIiiiiIiiiiIiiiiIiiiiIiiiiImiiIiiiiIiiiiIiiiiIiiiiIiiiiIiiiJ^ iiiniiiimiiiiinmii I I i I I I [rrjTT TTT ITT T 1 Inches 1.0 Lm |2.8 ■ ft.3 z: m ^ u Kl&u 1.4 2.5 2.2 2.0 1.8 1.6 I.I 1.25 MflNUFRCTURED TO flllM STfiNDfiRDS BY RPPLIED IMRGEt INC. V"'^^- 4 . ELEMENTARY CLASSICS m y^* LIVY HANNIBALIAN WAR G. C. ^'!ACAULAY M. A. »'i I —Will*** I 4W 1 I i\ ifmmmmmmti .%^ 'Z.TUT^ Il~^=^VOZ. Columbia Umbcrsittp ttttl)t€itp0(ltttwgDrk LIBRARY GIVEN BY V ^WV.^Vs. A^ '^^>'au>rio I A'' />< I } II th< Lini rr< iil'itiif fJir heni e^jivmng ■\'\ II' fuliitii iim .mil tzriHiiiil :iii' iiinuiii.ii v i PREFACE. This book is not a selection of extracts, nor is it an edition of any part of the actual text of Livy. It does not seem to me possible, judging from my own experience in teaching, to use any part of the text of I.ivy as it stands, in the lower forms of schools, for which I understand this series is designed. The (b'fficulties of his rather rhetorical and fanciful style will hardly be absent in any extracts. At the same time everyone who has had practical experience in teaching must be aware of the want of Latin reading-books fit for elementary teaching. Caesar is often too difficult for beginners, Cornelius Xepos is not satisfactory in style, and hardly any others can be mentioned. It seemed to me that thou^'-h T • • ^ lAvy as It stands is unfit for the purpose, yet out of it a fairly satisfactory book nn'ght be made, and that a contiruious narrative of a not very Ion*' period of history was likely to be more interesting and useful than either disconnected extracts or meagre summaries. Accordingly the text of Livy has here been largely re-wiitten and simplified, VI PREFACE. PREFACE. Vll and this is the part of the work on which most hibour has been expended and to which much the most importance is attached. Besides this, details have occasionally been added from Polybius (the excellent version of Casaubon being sometimes used for this purpose) ; and in cases where Livy's account seems to be incorrect, e.g. the passage of the Alps and other points of geography, I have ventured sometimes to omit or alter that which causes diffi culty in harmonising his account with others. Probably, on these points at least, everyone will agree with Niebuhr, that where Livy differs from Polybius, his authority is worthless. For any errors of Jjatinity in the text I ask pardon and hope that they may be few. The division into chapters is, of course, my own. The notes are rather copious, but I have en- deavoured always to avoid as far as possible such direct help as would save labour and thought, and I have made a point of always where possible giving references to the grammar on points of syntax instead of explaining them myself, though the latter might often have been more easily done.' It will often be found that the key to the meaning of a sentence is to be found in a rule of syntax, and I am convinced that notes of this kind are more likely than any others to stimulate thought I hope that knowledge of the rules referred to will be rigorously exacted from boys who use this book. I I have added in many cases the references to Roby's ' Latin Grammar for Schools,' which I hope may be useful to teachers if not to boys. It will be found that the references to the grammar become rather less frequent as the book proceeds, and I have not invariably repeated them when the same point occurs many times. I have called attention where I could to pecu- liarities in Latin style and idiom, as writing for boys who are probably called upon to do prose composition as well as translation. I have to acknowledge obligations throughout to Mr. W. W. Capes, whose edition of the 21st and 22nd books I have had always before me. The notes have now been corrected in several points, and the grammar references adapted to the Ke vised Latin Primer. CONTENTS. PAGE Introduction ^ The Hannibalian War . . . . i Notes gj I^^DEX 102 VoCABirLARY 206 LIST OF ILLUSTRATIONS. Map of Hannibal's Route . Roman Legionaries (in Colour) . Roman Camp Map Carthaginian Coin issued in Spain Aries of Wood, formerly at Saountum . Aries, from the Arch of Septimius Severus Catapulta TURRIS Juno Lanuvina. (Statue in the Vatican) . Wearing the Toga. (Statue at Dresden) . Juno Lanuvina. (Coin of L. Procilius, B.C. 79) . Prow OF a Roman Ship ofHannibalian Times Juno Lanuvina and an Augur. (Coin of Q. cornuficius, b.c. 44-42) Bronze Coin, struck in Etruria during THE HaNNIBALIAN WaR . Gold Roman Coin of 60 Sesterc;es, struck DURING THE HaNNIBALIAN WaR North Shore of Lake Trasimeno Lectisternium. (Coin of C. Coelius Caldus, B.C. 61) Warship and Standards. (Coin of M. Antonius) Pulvinar for Lectisternium. (At Munich) Frontispiece, fdcep. V xi ] } >» »» »> >> a >> 7 39 43 55 203 Porta Principalis sinistra Auxilia incerti numeri m i» J" a Auxilia coh.i Delect i Pedites S 1 Kiimtri ^O :i6ruiti Pied it E quiCes -5^ 9-0 5?- ^ Auxilia incerti numeri ■:? FORUM o .4ra =1 O Hksta ti ^'rinjci >e,s • ' ■ . .§: •1' o:ioriii^ I Fvedit »s Eqiiite^' I :HAst< ti. Prjr.(:i]ies r 5. 8 *T i.rii 2 bl'iitji • QDAES. (rOBIUM 1 2 T- -?~ s 'i 2 3 4 5 7t5 yr»rii 7 hq'Htm 9 coh.» l« Delect Pedite Auxilia 3 ]uit PjCdit ;s Socior im !S E |uit !S Ppdit So ;ior im o O 5*0 " "I to tSO 100 (60 100 too Porta Principalis dextra 50 SOO aoo s a. Praetorium b. Praefecti Scale of Pedes esse ; 25 Alpes quidem "- habitari, coli, gignere atque alcre animantes ; pervias fauces ^ esse exerc.tibus. tos ipsos, quos cernerent. legatos Alpes pedibus trans- aressos. Militi quidem armato, nihil secum praeter instrumenta belli portanti, nihil invium aut incx- THE HANNIBALIAN WAR. 19 superabile esse." 56. His adhortationibus incitatos ad iter se parare iussit. Postero die pro- fectus adverso flumine Rhodani, mediter- the Rhone nt ^^• ."^ r\ . t it to the island ranea Ualliae petiit. Quarto die ad Insu- of the auo- lam perveiiit. Ibi Isara Rhodanusque ^^^^^' 5 amnes diversis ex Alpibus decurreiites, agri^ ali quantum complex! confluunt in unum : mediis campis Insulae nomen inditum est. 57. Ista regio similis est figura illi quam in Aegypto Delta ^ vo cant, ambo frequentes populo, et frumenti feraces.^ 10 Hanc incolunt Allobroges, gens nulla Gallica gente opibus aut fama inferior. Turn discors erat, duo- bus fratribus de regno certantibus. Han- where he set- nibal arbiter factus imperium maiori,^ qui abon* th?"^ a fratre pellebatur, restituit. Ob id meri- ^"^'^^^^i^". 15 tum'* commeatu copiaque rerum omnium, maxime vestimenti,^ est adiutus Rex ipse, cum suis militi- bus agmen secutus, securum iter usque ad Alpes praestitit.*^ 58. Itaque ad ipsum Alpium aditum cum bona pace incolentium ^ ca loca Gallorum ^nd reaches 20 perventum est.^ Tum ex propinquo visa ringerofthe montium altitudo nivesque caelo prope -^^p®' immixtae, terrorem renovarunt. Erigentibus in primos agmen -^ clivos apparuerunt immi- where he , . . . , . . meets with nentes tumulos * insidentes montani ; qui, resistance, 25 si insidias occuluissent,^ coorti repente ingentem stragem Poenis dedissent.^' 59. Hannibal con- sistere signa iussit : Gallisque ad visenda loca praemissis, castra quam extentissima potuit^ valle 20 THE HANNIBALIAN WAR. locavit. Turn per Gallos, qui se immiscueraiit colloquiis montanorum, edoctus, iiiterdiu tantum obsideri saltum,2 nocte in sua quemque dilabi tecta, aiigustiis appropiiiqua])at, castrisque baud procul 5ab hoste positis, ubi primum degressos tumuhs montanos3 gensit, ignes acceiidi* iussit, inipedimen- tisque cum equite relictis et maxima parte peditum, , .^^ ipse cum expeditis raptim angustias^ which with r * u 4.r»« somediffi- evasit iisque ipsis tumuhs, quos hostes culty is over- ^ '^ ,. ^_ _, . i • i^ j^conie. tenuerant, consedit. 60. Prima demde luce castra mota et agmen reliquum incedere coepit. lam montani signo dato ex castellis^ ad sUtionem solitam conveniebant, quum repente coiispiciunt alios super caput imminere, alios via 2 transire 15 hostes. Immobiles parumper defixi sunt; deinde ut tumultu misceri agmen ^ videre, equis maxime consternatis, decurrerunt in hostem. 61. Tum vero simul al) hostibus, simul ab iniquitate ^ locorum Poeni oppugnabantur, plusque inter ipsos, sibi^ aoquoque contendente,^ ut periculo prius evaderet, quam cum hostibus certaminis* erat. Equi maxime territi trepidabant, et icti forte aut vulnerati adeo consternabantur, ut stragem^ ingentem simul •^ hominum ac sarcinarum facerent;^ multosque 25turba8 praecipites in immensum altitudinis^ deiecit, sed maxime iumenta cum oneribus devolvebantur. 62. Hannibal parumper continuit suos,^ ne tumul- tum augeret; deinde, postquam vidit periculum esse ne exueretur impedimentis <5 exercitus, decurrit THE HANNIBALIAN WAR. 21 ex superiore loco, et hostem impetu ipso^ fudit. Mox omnes per angustias traducti : castel- He emerges lum inde, quod caput eius regionis erat, vai?ey"anr° vicosque circumiectos cepit, et captivo pfJesKis cibo ac pecoribus per triduum exercitum ^^^^' 5 aluit; et, quia neque a montanis nee loco * magnopere impediebantur, aliquantum eo triduo viae^ con- fecit. 63. Perventum inde est ad frequentem cultoribus alium populum.i Ibi non bello aperto, The next 10 sed fraude et insidiis prope est circum- ^ilds^friend. ventus. Castellorum enim principes cum guppues^^ olivae ramis^ et coronis obviam iverunt, g^'i<5e8for ' the main memorantes^ se amicitiam velle experiri ascent. Poenorum, commeatum itinerisque duces * et obsides 15 daturos esse; modo ne iniuriam agris faceret.^ Hannibal non temere credendum ^ ratus, benigne tamen respondit, obsidibusque, quos dabant, acceptis et commeatu, duces eorum sequebatur. 64. In- sidias tamen metuens impedimenta et equites prae- 20 mittit, ipse post cum robore peditum cir- Hannibal cumspectans sollicitus incedit. Ubi in tr^chery angustiorem locum ventum est, barbari ex h^irre^r^^"^ insidiis ab tergo praecipue coorti sunt ^^ckedina lam, nisi firmatum extremum agmen fuis- "arrow defile. 25 set, ingens in eo saltu accepta esset ^ clades : verun- tamen etiam sic^ magna iumentorum atque homi- num multitudo periit; nam barbari superiora loca obtinentes,^ comitati ab latere* agmen saxa devol- 99 THE HANNIBALIAN WAR. vebant, et usque adeo ad extremum peiiculi coinici- Haitofthe ebant, ut Hannibal cogeretur^ ad rupem infantry at candidaiu separatim ab equis iumentisque, the white *■ -yj. Rock. y t iiis praesidio esset, pernoctare. V ixque 5 tandem nocte tota angustias agmen superavit. Pos- tero die equites et iumenta secutus summum Al- pium iugum petebat : montanis iam segnius et latrocinii magis quam belli more incursantibus. Elephanti quidem, quacunque incederent, tutum ab 10 hostibus, insolito spectaculo territis, agmen praebe- bant.<5 65. Nono diei in iugum 2 Alpium perventum Arrival on est, et biduum 3 ibi stativa castra habita of thepa"f sunt, fessisque labore ac pugnando quies 15 data militibus; iumenta aliquot, quae prolapsa in rupibus erant, sequendo vestigia agminis in castra pervenere. Terrorem nivis casus, occidente iam sidere Vergiliarum,* adiecit. Hannibal, quum milites despondere animos^ vidisset, adhortari cona- 2obatur, Italiam ostc^ntans^ subiectosque montibus Circumpadanos campos ; moenia^que eos^ tum tran- scendere, ait, non Italiae modo sed etiam Romae ; cetera plana, prolivia fore; uno aut summum » alteroio praelio areem et caput Italiae in potestate 25habituros esse. 66. Procedere inde agmen coepit, iam nihil hostibus praeter parva furta tentantibus. The descent Cctcrum iter multo, quam in ascensu, Semper! difficilius f uit ; Alpcs cuim ab Italia 1 plerumque arrectiores sunt. Omnis ferme via prae- THE HANNIBALIAN WAR. 23 ceps, angusta, lubrica erat, ut^ neque sustinere se a lapsu, nee, qui titubassent,^ recipere se possent. 67. Ventum deinde ad locum, qui* recenti lapsu terrae in mille pedum spatium ^ abruptus -njey come erat. Ibi quum velut ad finem viae equites ^ifer^iThe ^ constitissent, miranti Hannibali, quae res PtaVbra"^"^ moraretur^ agmen, nuntiatum est locum i^nd^^P' iiivium esse. Digressus deinde ipse ad locum vi- sendum, et circumducere agmen quamvis longo am- bitu instituit. 68. Ea vero via ^ insuperabilis erat ; 10 nam, quum super veterem prioris hiemis ^^^ ^^^^ .^ nivem nova praesentis anni cecidisset, impossible ^ . „. J. to get round haec- quidem, quia mollis erat et moaica by another ,.,.„<.., ^. . • • way, owing adhuc altitudine,^ facile vestigium recipie- to the state ^ . . . of the snow. bat ; * Ut ^ vero tot hommum lumentorum- i5 que incessu dilapsa est, per nudam infra glaciem<^ fluentemque tabem"^ liquescentis nivis ingredieban- tur. Taetra ibi luctatio erat, lubrica glacie citius pedes fallente, quod in proclivi erat, nee stirpes circa radicesve, ad quas pede aut manu quisquam 20 adhaerere posset,^ erant. Iumenta secabant etiam in- finmm ingredientia nivem, ut^ velut pedica^^ capta baererent in dura et alte concreta glacie. Tandem, nequicquam iumentis atque hominibus ^1^^^ ^re fatigatis, castra illic posita sunt. 69. Inde n'iakeanew ^5 ad viam per rupem praecipitem munien- {iec^^/Vie^ dam 1 milites duxit Hannibal ; ac iumentis ^•*^^«- quidem equisque transitum uno die expedivit, quos transmisit statim, dimisitque ad pascua in locis, 24 THE HANNIBALIAN WAR. ubi nulla nix reperiebatur. Tertio tandem die elephantos traiecit, iam prope fame absumptos ; nuda enim fere caciimina sunt, et, quicquid pabuli^ est, They arrive obruuut nivcs. luferiora ^ valles apri- 5 vaiiej^^and*^ ^^^ habeut, Hvosque et humano eultu ^ p^ain Oct diguiora loca. 70. Iride ad planum de- 218 B.C. scensum est, toto itinere a Carthagine Nova quinque mensibus confecto, Alpibus quin- Extent of decim diebus ^ superatis. E copiis resta- Hannibal's . ...... ,. 10 losses. bant incolumes viginti millia peditum, sex equitum. L. Cincius Alimentus, qui captus est ab Hannibale, scribit, se ex ipso Hannibale audisse, postquam Rhodanum transient,'^ triginta sex millia hominum ingentemque numerum equorum et aliorum 15 iumentorum amisisse.^ 71. Hannibal, Insubrium fines ingressus, con- He helps fectum inopia ac laboribus exercitum againsrSo^^ reficere instituit. Posthac Taurinos, qui Taunni, bellum adversus Insubres moverant, ad 20 societatem pellicere tentavit, quumque id ^ recusa- vissent, caput gentis vi expugnavit. 72. Interea P. Cornelius consul, qui Pisas ^ navibus venerat, exercitu- a Manlio Atilioque accepto, in Hanni- aud finds balcm fcstiiiabat, ut cum hoste nondum 2^ on the nortif Tcfccto mauus conscrerct. Iam prope in of the Po. conspectu erant exercitus, et Padum tra iecisse^ consulem Hannibali nuntiatum est. Primo vix credidit famae, quia paucis ante diebus'* Scipi- onem ad Rhodanum reliquerat; nee minus admira- THE HANNIBALIAN WAR, 25 batur Romanus Hannibalis audaciam et fortunam, quum ne tentaturum quidem^ Alpes transire, et, si tentasset,^ misere periturum esse, sibi persuasisset. 73. Castris ad Ticinum amnem positis, Scipio mi- lites adhortatus est. " Si eum," inquit, Scipio's 5 S1J66Cll to Ills " exercitum, milites, educerem in aciem, array, quem in Gallia mecum habui, supersedissem ^ loqui ; non enim opus esset adhortari aut eos equites, qui equitatum hostium ad Rhodanum flumen egregie vicerunt,2 aut eas legiones, cum quibus fugientem ^ 10 hunc ipsum hostem secutus sum. Nunc, quia ille exercitus in Hispania provincia mea bellum gerit ego vero, ut consulem ducem adversus Hannibalem haberetis,* hue adveni, novo imperatori ^ apud novos milites pauca verba facienda sunt. Vobis, milites, 15 pugnandum est^ cum iis, quos terra marique priore bello'' vicistis, a quibus stipendium per viginti annos exegistis, a quibus capta^ the First Siciliam ac Sardiniam habetis. 74 Nee and reminds .ii. . 1 ' 1 . them that nunc lUi, quia audent, sed quia necesse est, even in Gaul 20 , . . . Hannibal pugnaturi sunt ; nisi creditis, eos, qui had declined .,. 1 . 1 , , .,ia battle. exercitu incolumi pugnam detrectaverint,^ duabus partibus^ peditum equitumque in transitu Alpium amissis, plus spei^ nactos esse. At enim pauci quid em ^ sunt, sed vigentes animis corpori- 25 busque. Effigies immo.^ umbrae hominum, fame, frigore, illuvie enecti, contusi inter saxa rupesque ; praeusti ^ artus, membra torrida "^ gelu, fracta arma, claudi ac debiles equi. Cum hoc equite, cum hoc^ 26 THE HANNIBALIAN WAR. pedite pugnaturi estis ; reliquias hostium, iion hostes habebitis ; ac vereor ne, quum vos pugna- veritis, Alpes vicisse Hannibalem videantur.^ Sed ita forsitan decet, foederum ruptorem ducem ac 5 populum deos ipsos sine ulla humana ope profli- gare,io nos profligatum conficere. 75. Experiri oportet utrum alios repente Carthaginienses terra ediderit,^ an iidem sint qui ad Aegates pugnaverint^ insulas.3 Vos ego milites non eo solum animo, quo 10 adversus alios hostes soletis, pugnare velim,'* sed cum indignatione quadam, velut si servos videatis^ vestros arma repente contra vos ferentes. Licuit*^ „, . ad Erycem'' clausos fame interficere; licuit attack was victriccm classcm in Africam traiicere at- both un- 15 grateful and quc intra paucos dies sine ullo certamine Carthaginem delere ; veniam dedimus pre- cantibus, emisimus ex obsidione, pacem cum victis fecimus. Pro ^ his impertitis furiosum iuvenem se- quentes oppugnatum^ patriam nostram veniunt. 20 76. Atque utinam pro decore tantum ^ hoc vobis et non pro salute esset ^ certamen ! Non de pos- sessione Siciliae ac Sardiniae, sed pro Italia vobis est pugnandum. Nee est alius ab tergo ^ exercitus, qui, si nos vincamur,^ obsistat^ hosti; hie est obstan- 25 dum milites, velut si ante Romana moenia pugne- mus.*^ Unusquisque se non corpus suum, sed coniu- gem ac liberos armis protegere putet;^ nee domes- ticas^ solum nunc agitet curas, sed identidem hoc animo reputet, nostram nunc intueri**^ virtutem THE HANNIBALIAN WAR. 27 senatum populumque Romanum, et, qualis nostra virtus fuerit, talem ^^ fortunam Romani imperii fore." 77. Haec^ apud Romanes consul. Hannibal rebus prius quam verbis adhortandos esse milites , ,. ^ . ,. . Hannibal ratus, captivos montanos in medio exercitu lets his 5 statuit, armisque Gallicis ante pedes eorum figMfo" proiectis, interrogare interpretem iussit, ^^ °™' ecquis decertare ferro vellet,^ ea lege^ ut vinculis levaretur, armaque et equum victor acciperet, victus * autem morte a malis liberaretur. Quum ad unum ^ 10 omnes pugnam poscerent, deiecta in id* sors est, et quisque, ut sors exciderat,'' gaudio exsultans, cum sui moris tripudiis arma capiebat. Aliquot spectatis paribus ^ reliquos abduci iussit. Quos quum miserarentur ^ spectatores, mortuorum vero 15 fortunam laudarent, dux in mediam contionem ingressus ita apud eos locutus fertur.^^ 78. " Si eundem mox in aestimanda fortuna vestra habebitis animum, quem in alienis^ CaSl- and thea tells his soldiers that 20 confined as thej' now are in an enemy's land. bus spectandis paulo ante habuistis, vici- mus,2 milites; non enim spectaculum modo ivkJ'tSror illud sed veluti imago vestrae condicionis ^^f,«P'!!^*^?„^^ erat. Vobis enim fortasse maiora vincula quam captivis vestris fortuna circumdedit. Dextra laevaque maria claudunt, nullam ne ad effu- 25 gium quidem ^ navem habentes. * Circa Padus amnis maior ac violentior Rhodano, ab tergo Alpes urgent. Hie vincendum aut moriendum est, milites, ubi primum hosti occurristis. 79. Et eadem for- 28 THE HANNIBALIAN JVAR. tuna, quae necessitatem pugnandi imposuit, prae- mia vobis victoribus i proponit, quibus ampliora homines ne optare quidem 2 solent. Si Siciliam Thoymust tantum ac Sardiniam parentibus^ nostris * paTwr'ongs, ^^eptas Fecuperaturi essemus/ satis tamen s^lod b^l ^"™P^^ P^®^^^ ®s«®"t ^ quicquid Romani tot Rome/'^ triumphis partum possident, id omne ves- trum cum ipsis dominis ^ futurum est. Satis adhuc in vastis Lusitaniae et Celtiberiae mon- 10 tibus sine ullo emolumento tot laborum ^ pericu- lorumque gessistis bella; tempus est^ iam opu- lenta vos stipendia^ faeere, tantum itineris per tot montes fluminaque et tot armatas gentes emensos.^ 80. Nec^ tarn difficilem existimaritis 2 victoriam 15 fore, quam magni nominis^ bellum est; saepe et contemptus hostis cruentum certamen edidit, et in- cliti populi reges levi momehto * victi sunt. Nam dempto hoc nominis Romani fulgore,^ quid est, cur illi vobis comparandi sint?^ Pugnabitis veterani 20 cum exercitu tirone, hac ipsa aestate caeso, victo, circumsesso a Gallis,^ ignoto adhuc duci suo igno- ranti^que ducem. An ego me cum semestri^ hoc conferam duce, qui, alumnus ^^ prius vester quam imperator, saepe ante oculos cuiusque vestrum mili- 25 taria facinora edidi, vestrae virtutis spectator lau- datorque toties fui ? 81. Inferimus bellum in Italiam, tanto audacius pugnaturi quam hostes, quanto maior est animus inferentis vim ^ quam ar- centis. Accendit praeterea et stimulat animos dolor, THE HANNIBALIAN WAR. 29 iniuria, indignitas.2 Ad supplicium depoposcerunt ^ me ducem primum,* deinde vos omnes ; deditos ^ ultimis cruciatibus affecturi fuerunt.^^ Crudelissima ac superbissima gens omnia sui arbitrii ^ facit; circumscribit includitque nos terminis montium 5 fluminumque, neque eos, quos statuit, terminos ob servat. 82. Duos consules huius anni, unum in Africam, alterum in Hispaniam miserunt. Nihil usquam nobis relictum est, nisi quod armis vindi- caverimus.i Illis timidis et ignavis esse licet, quos 10 sua terra per tuta itinera fugientes 2 accipiet : vobis necesse est fortibus viris esse, et aut vincere aut in proelio potius quam in fuga mortem oppetere. Si hoc bene fixuni in animo est, iterum dicam, vicistis ; nullum enim contemptu ^ mortis telum 15 ad vincendum acrius homini ab dis immortalibus datum est." 83. His adhortationibus quum utrin- que ad certamen accensi militum animi The Romans essent, Romani ponte Ticinum iungunt,i Tidnul!^ tutandique pontis causa 2 castellum insuper impo- 20 nunt; Poenus, hostibus opere occupatis,^ Maharba- lem cum ala Numidarum, equitibus quingentis, ad populandos sociorum populi Romani agros mittit; Gallis parci '* quam maxime iubet, principumque ani- mos ad defectionem sollicitari. Ponte perfecto Roma- 25 nus exercitus in agrum Insubrium traductus quinque millia passuum ab Ictumulis consedit. 84. Ibi Hannibal castra habebat ; revocatoque propere Ma- harbale atque equitibus, quum instare certamen 30 THE HANNIBALIAN JVAR. ceriieret, vocatis ad contionem militibus certa prae- Hannibai ^^^ proponit ; agrum sese daturum i esse KIwTrdrto "^ Italia, Africa, Hispania, ubi quisque his army. vellct ; si quis pecuniam quam agrum 5 maluisset, 2 ei se argentx) satisfacturum ; soci- orum iis, qui cives Carthagiuienses fieri vellent, potestatem facturum^ esse; servis quoque dominos secutis libertatem proponit, biua^que pro iis man- cipia domiuis, ait, se redditurum. Eaque ut rata^ 10 scireut fore, agnum laeva manu, dextera silicem retinens, deos precatus, ut, si falleret,^ ita, se macta- rent,^ quemadmodum ipse agnum, secundum preca- tionem caput pecudis saxo ^ elisit Tum vero omnes proelium uno animo et voce una poscebant. 15 85. Apud Komanos haudquaquam tanta alacritas The Romans ^^^^'y ^^^ supcr cctcra rcccutibus etiam ter- rlged by"' ^^^^ ^^^^'^ prodigiis ; nam et lupus intra- omeiKs. ygj,3^|. castra, laniatisque obviis ipse intac- tus evaserat, et examen apum in arbore praetorio •20 imminente consedei-at. Quibus procuratis,i Scipio scipiowith ^^^^ equitatu iaculatoribusque expeditis meeirttmt of profcctus ad castra hostium speculanda, ob- tho enemy. yj^jg Hauuibali factus est et ipsi 2 cum equi- tibus ad exploranda circa ^ loca progress©. Utrisque^ •23 oriens pulvis signum propinquantium hostium fuit. 86. Constitit utrumque agmen et ad proelium se expediebant.i Scipio iaculatores et Gallos cquites in fronte locavit, Romanos sociorumque robur in subsidiis.- Hannibal frenatos ^ equites in medio THE HANNIBALIAN WAR. 31 posuit, cornua Numidis firmavit. Vixdum clamore sublato, iaculatores* hostium impetu territi fuge- runt inter subsidia ad secundam aciem. Inde equitum certamen erat aliquamdiu anceps, donee Numidae, qui in cornibus erant, circumvecti ab 5 tergo*"^ se ostenderunt. 87. Pavor inde perculit Romanos, auxitque pavorem consulis vul- r^^ Romans nus periculumque, qui quidem pubes- are repulsed, centis^ filii auxilio servatus esse, dicitur. Hie erat iuvenis, penes quem perfecti huiusce belli 2 10 laus est, Africanus ob egregiam victoriam^ de Han- nibale Poenisque appellatus. Fuga iaculatorum maxime effusa erat; equitatus consulem in castra nusquam trepide cedendo reduxit. 88. Hoc primum cum Hannibale proelium fuit; 15 quo apparuit, equitatu meliorem Poenum esse, et ob id campos patentes,i quales n^gbt'rTtires sunt inter Padum Alpesque, Romanis bello Susfand gerendo non aptos esse. Itaque proxima PoTma-'' nocte, iussis militibus silentio vasa colli- *'^"*^''*' 20 gere, castra ab Ticino mota, festinatumque ad Padum est, ut sine tumultu atque insectatione hostis copias traiiceret. 89. Prius Placentiam pervenere, quam satis sciret^ Hannibal ab Ticino pro- Hannibal fectos esse ; tamen scxcentos, in citeriore i^idl'^Jos^f^' 25 ripa moratos, segniter ratem 2 solventes JJ^'^erTp cepit. Transire pontem non potuit, quod Sffrom'' extrema iam resoluta erant. Itaque con- Piacentia. verso itinere biduum advcrso flumine progressus 32 THE HANNIBALIAN WAR. A rising of Gauls in the Roman camp induces 1" Scipio to withdraw to higher ground on the rivoi est; tandem loco invento, ubi flumen rate iun- geret,^ Magonem cum equitibus praemisit; ipse legationibus Gallorum audiendis* moratus, traiicie- bat gravius peditum agmen. Mago equitesque 5 Placentiam contendunt. Hannibal paucis post diebus^ sex millia^ a Placentia castra communivit. 90. Insequenti nocte caedes in castris Romanis ab auxiliaribus Gallis facta est. Duo inillia peditum et ducenti equites, vigilibus ad portas trucidatis, ad Hannibalem transfu- gere; (juos Poenus benigne allocutus et dona pollicitus in civitatem quemque suam he waitrfo?*^^ ad sollicitandos^ popularium animos dimi- his colleague, git. Scipio cacdcm earn signum defectionis 15 omnium Gallorum esse ratus, quamquam gravis adhuc vulnere erat, tamen quarta vigilia ^ noctis insequentis tacito agmine profectus, ad Trebiam fluvium in loca altiora collesque impeditiores equiti^ castra movit. 91. Minus quam ad Ticinum fefellitji missisque 20 Hannibal primura Numidis, deinde omni equitatu, turbavisset^ utique novissimum^ agmen, nisi avidi- tate praedae in vacua Romana castra Numidae de- vertissent. Ibi dum tern pus terunt,'* emissus hostis est de manibus ; ^ et quum iam transgresses Trebiam 25 Romanos conspexissent, paucos citra flumen inter- ceptos occiderunt. Scipio coUegam ratus exspec- tandum esse, iam enim revocatum ex Sicilia audi- erat, locum, qui prope flumen tutissimus stativis est visus, communiit. 92. Hannibal quum baud THE HANNIBALIAN JFAR, 33 procul inde consedisset crescente in dies i inopia, ad Clastidium vicum, quo magnum frumenti numerum^ congesserant Romani, misit. seS'the Ibi dum vim parant, proditione, Dasio Saga^Snesat Brundisino praefecto praesidii corrupto, ^^^'^^^^""- 5 traditum est Hannibali oppidum. Id horreum fuit Poenis sedentibus ad Trebiam. In captivos, ut fama clementiae in principio rerum colligeretur, non saevitum est.^ 93. Quum ad Trebiam terrestre cbnstitisset bel- 10 lum, interim circa Siciliam et a Sempronio Meanwhile consule et ante adventum eius terra ^heCartha- ginian fleet 18 manque bellum gestum. Vidnti naves a r^^pu^sed ^ , . *^ *-> fiotn Lily- Oarthaginiensibus ad populandam Italiae i>aeum. Oram missae erant, quinque et triginta in Siciliam is ad sollicitandos veteres socios Lilybaeum^ue occu- pandum. Ea re cognita, omnia apud Lilybaeum parata sunt ante hostium adventum a M. Aemilio praetore, cuius Sicilia provincia erat. Itaque, conserta pugna, fugatae naves Punicae, septem cum 20 militibus nautisque captis. Secundum banc pugnam Ti. Sempronius consul in Siciliam traiecit: ^j^^ ^^^^^ mox literae ab senatu de transitu in ?e"^pi*omus _. ^ is called to Italiam Hannibalis, et ut collegae statim JoinScipio. ferret 2 auxilium, traduntur. Milites, ut Ariminum^ 25 intra dies quadraginta convenirent, iureiurando adegit;^ quo facto ^ ad Scipionem pervenit. 94. Iam ambo consules Hannibali oppositi sunt; quorum alter vulnere confectus protrahi bellum 34 THE HANNIBALIAN WAR. malebat, ferocior alter nullam dilationem patie- batur : et hostium praedatoribus pulsis, Trebia, he is ayx\ in afiji'iim Gallicum inter Trebiam urercnt to ^ ° Having reached the check the ravages of 5 Hannibal. , , prepares an ambush for him, Padumqiie missi erant, gaudio elatus re- stitutes a se militum animos jactabat, nee quemquam esse praeter eollegam, qui dilatam dimicationem 1 vellet.- Siimulabat et tempus pro- pinquum comitioruni,-^ ne in novos consules bellum differretur,* et occasio^ in se unum^ vertendae 10 gloriae, dum aeger collega erat. Itaque, nequic- quam dissentiente Cornelio, parari ad propinquum^ certamen milites iubet. 95. Hannibal, quum, quid optimum foret^ hosti, Hannibal cemeret, vix ullam spem habebat, temere atque improvide quicquam consules ac- turos : tamen quum alterius ^ ingenium, fama prius, deinde re cognitum, percitum et ferox sciret esse, adesse gerendae rei occasionem putabat ; quumqiie paratos pugnae esse Romanos a specula- 20 toribus Gallis relatum esset, locum insidiis circum- spectare coepit. 96. Erat in medio rivus altis utrinque clausus ripis et circa obsitus palustribus herbis et virgultis vepribusque, quibus fere inculta vestiuntur. Quem ubi vidit, "Hie erit locus," 26 Magoni f ratri ait, " quem teneas.^ Delige centenos ^ viros ex omni pedite at-que equite, cum quibus ad me vigilia prima venias ; nunc corpora curare tempus est." Mox cum delectis Mago aderat, quibus Hannibal singulis novenos^ sibi similes THE HANNIBALIAN WAR. 35 eh'gere imperavit. 97. Ita cum mille equitibus Magone et mille peditibus ad insidiarum locum dimisso, Hannibal prima luce Numidas equites transgressos Trebiam flumen obequitare iubet hos- tium portas iaculandoque in stationes and draws 5 elicere ad pugnam hostes, deinde cedendo the"rivcn ^ sensim citra flumen pertrahere. Haec mandata Numidis ; ceteris ducibus peditum equitumque praeceptum, ut prandere omnes iuberent, deinde armatos instratis^que equis signum exspectare 10 98. Sempronius ad tumultum ^ Numidarura pri- mum omnem equitatum, deinde sex millia peditum, postremo omnes copias avidus certaminis 2 eduxit. Erat forte bruniae tempus et nivalis dies : accedebat, quod 3 raptim eductis hominibus * atque equis, non 15 capto ante cibo, nihil caloris ^ inerat, et eo acrior afflabat frigoris vis. Ut vero refugientes The Romans. Numidas insequentes aquam ingressi sunt^^ and coUHro ' (et erat pectoribus tenus aucta nocturno ^v^iief/^'^ imbri), tum egressis riorebant omnibus^ ^K*^*^!"'A''*'' 20 *^ . ^ attacked by corpora, ut^ vix armorum tenendorum the enemy, potentia esset, et simul lassitudine et, procedente iam die, fame etiam deficiebant. 99. Hannibalis interim miles,i ignibus ante tentoria factis oleoque per manipulos, ut mollirent artus, misso et cibo per 25 otium 2 capto, ubi transgressos flumen hostes nuntia- tum est, alacer animis corporibusque arma cepit atque in aciem ^ processit. Baliares ^ locat ante signa ac levem armaturam, octo ferme millia 36 THE HANNIBALIAN WAR. hominum, dein graviorem armis peditem ; in corni- bus circumfudit decani millia equitum, et ab corni- bus ^ in utramque partem divisos elephantos statuit. 100. Duodeviginti millia Romanorum erant, socium i 5 Latinorum viginti, auxilia praeterea Cenomanorum ; ea sola in fide manserat Gallica gens. Proelium a Baliaribus ortum est. Equitatus Komanus, qui vix iara decern millibus equitum Numidarum resistebant, obruti sunt insuper velut nube iaculorum a 10 Baliaribus coniecta. Ad hoc 2 elephanti eminentes ab extremis cornibus, equis maxime non visu modo, sed odore insolito territis, fugam late faciebant. Pedestris pugna par animis ^ magis quam viribus erat, quum Poenorum paulo ante curata corpora essent, contra * 15 Romanorum ieiuna fessaque et rigentia gelu tor- perent. 101. Restitissent tamen, si cum pedite solum pugnandum fuisset, sed et Baliares, pulso equite, iaculabantur in latera, et elephanti iam in mediam aciem sese tulerant, et Mago Numidaeque, 20 and the simuP latcbras eorum praeterlata acies ImbvisiTtake cst, cxorti ab tergo ingentem tumultum ac i^n'"'^' terrorem fecere. Simul novus terror additus, fusis Gallorum auxiliis in sinistro cornu positis. Itaque, quum iam circumventi 2 pugnarent 25 decem millia ferme hominum, quum alia ^ evadere Some cut ncquisscut, media Afrorum acie cum in- theirway ^eiiti cacdc hostium perrupere, et quum through to & ^ * a • ' i. piacentia; ncquc in castra reditus esset tlumine mter- clusis,^ neque prae ^ imbri satis decernere possent, qua THE HANNIBALIAN WAR. 37 suis opem f errent, ^ Placentiam '^ recto itinere per- venere. 102. Qui flumen petiere,^ aut gurgitibus absumpti sunt, aut inter cunctationem ingrediendi ab hostibus oppressi ; pauci transgressi few only •^ ^„^i. -m- • • -1. returned to m castra pervenere. Funs msequendi their camp. 5 hostis Poenis flumen Trebia fuit, et ita torpentes gelu in castra rediere, ut vix laetitiam victoriae sentirent. Itaque insequenti nocte prae- g^jpj^, ^^^^ sidium castrorum et quod reliquum exer- ^^*^ ^"'■• t- ^ ^ vivors, re- citus 2 in castris erat, quietis Poenis, ab ^^m^-. 10 Scipione Placentiam perductum est. 103. Romam tantus terror ex hac clade perlatus est, ut iam ad urbem Romanam crederent infestis signisi hostem venturum, nee quicquam spei aut auxilii esse, quo a portis moenibusque vim arcerent. 15 Ita 2 territis Sempronius consul advenit, ingenti periculo per effusos passim ad praedandum ^ hostium equites transgressus. Comitiis ^ consularibus habitis in hiberna rediit. Creati consules Cn.^ Election of Servilius et C. Flaminius. rSme."*^ 20 104. Interea Numidae equites in Gallia Cisalpina passim vagabantur, Romanis^que omnes undique clausi 2 commeatus erant, nisi quos Pado naves subveherent.3 Ad prima veris signa Hannibal, quum animadvertisset moleste attempt^ to 25 Gallos ferre, quod in ipsorum"* regione bel- A^un^nes, lum traheretur,^ hostium fines invadere ^^"^•'^* constituit. Itaque profectus ex hibernis exercitum in Etruriam ducere conatus est. 105. Transeuntem 38 THE HANNIBALIAN WAR. Appenninum adeo atrox adorta tempestas est, lit but is driven Alpium prope foeditatem superaverit. atorrn/ * Vento mixtus imber qiium ferretur in ipsa ora, primo constitere : deinde quum iam spiritum 5 intercluderet nee reciprocare ^ animam sineret, aversi a vento paruniper consedere. Turn vero ingenti sono caelum strepere 2 et inter horrendos f ragores niicare ignes ; capti auribus ^ et oculis metu omnes torpere ; * tandem eftuso imbre, quum eo 10 magis accensa vis venti esset, ipso illo, quo deprensi erant, loco castra ponere necessarium visum est. 106. Id vero laboris velut de integro ^ initium fuit ; nam nee explicare ^ quicquam nee statuere ^ poterant nee, quod statutum esset,"^ manebat, onniia 15 perscindente vento et rapiente. Et mox tantum nivosae grandinis montibus deiectum est, ut omni- bus omissis procumberent homines, tegminibus suis magis obruti quam tecti ; tantaque vis frigoris insecuta est, ut ex ilia miserabili hominum iumen- 20 torumque strage,^ quum se quisque extollere ac levare vellet, diu nequiret,'' quia, torpentibus rigore nervis " vix flectere artus poterant. Biduum eo loco velut obsessi mansere ; multi homines, multa iumenta, elephanti quoque ex iis, qui proelio ad 25 Trebiam facto superfuerant, septem absumpti. 107. Degressus Appennino retro ad Placentiam castra movit, et ad decem millia^ progressus con- sedit. Ibi cum Sempronio consule pugnatum est incerto eventu. Nox proelium diremit, et, sicut THE HANNIBALIAN WAR. 39 aequata ferme pugria erat, ita clade pari discessum est ; sed maior Komanis quam pro immero - iactura fuit, quia equestris ordinis aliquot et tribuni mili- tum quiu(|uc et praefecti soeiorum tres sunt inter- fecti. Secundum earn pui^nani Hannibal in Ligures, r, Sempronius Lucani concessit. 108. Komae aut circa urbem multa ea hieme prodigia^ facta aut, quod evenire solet Pr<>dif,Mes motis semel in religioneni aninn's, multa •*,* JSleeuuntly nuntiata et temere credita sunt, in ()uis - ^"•*""^- lo iuirenuum infantem semestrem in foro olitorio triumphum clamasse,^ et in foro l)oario bovem in tertiam contignationem sua sponte escendisse atc^ue inde tumultu habitatorum tei-ritum sese deieeissc, et navium speciem de caelo attulsisse, et aedem Spei, i.-. que est in foro olitorio, fulmine ictam, et l.aiuivii hastam se commovisse et corvum in aedem lunonis ^ devolasse atque in ipso pulvinari '' consedisse, et in agro Amiteinino multis locis homiiumi specie procul Candida veste visos '"' nee cum ullo congressos,'' 20 et in Piceno lapidibus pluvisse,*^ et Caere -^ sortes ^^ extenuatas, et in (4allia lupum vigili '^ gladium ex vagina raptum abstulisse. 109. Ob caetera pro- digia^ libros- adire decemviri iussi : quod Tiie 1 • 1-1 1 • ^ •• • 1^- ex].i;ition autem lapidibus pluvisset' in riceno, oftiiom. 25 novendiale sacrum^ edictum et subinde aliis pro- curandis prope tota ci vitas operata fuit. Nam primum omnium urbs lustrata^ est hostiae((ue maiores '"• caesae, et donum ex auri pondo quadra- 40 THE HANNIBALIAN WAIL ginta'^ Lanuvium lunoiii portatum est et signum aeneum matronae lunoni in Aventiiio dedicaverunt, et lectisternium ^ Caere, ubi sortes extenuatae erant, imperatum, et supplicatio Fortunae in Algido ; 5 Romae quoque lectisternium et supplicatio ^ ad aedem Herculis, et Genio ^^ maiores hostiae caesae quinque, et C. Atilius Serranus praetor vota susci- pere iussus, si per decern annos respublica eodem stetisset^^ statu. Haec procurata votaque^^ magna 10 ex parte ^^ levaverant religione ^* animos. 110. Consulum designatorum i alter Flaminius, Fiaminius, cui cac Icgioucs, quac Placentiae hiber- sut beiiig"" nabant, sorte evenerant, edictum et litteras imtrkiianii^^ ad consulem misit, ut is exercitus idibus ^^ w?tirout7he Martiis Arimini adesset ^ in castris. Huic legal cere- j,j proviucia ^ consulatum inire consilium monies and t^ enters on his q^qx, meiiiori ^ veterum certaminum ^ cum office at Ariniinum, patHbus,^ quac tribunus plebis et quae 217 B.C. postea consul prius de consulatu, dein de 20 triumpho habuerat, invisus etiam patribus ob legem, quam Q. Claudius tribunus plebis adverso senatu atque uno '' patrum adiuvante C. Flaminio tulerat,^ ne quis senator, cuive senator pater fuisset,^ maritimam navem, (juae plus quam trecentarum 25 amphorarum ^^ esset,^^ haberet. Id satis habitum ad fructus ex agris vectandos ; quaestus ^'- omnis patribus indecorus visus. 111. Ea res invidiam apud nobilitatem suasori legis Flaminio, favorem apud plebem alterumque inde consulatum peperit. THE HANNIBALIAN WAR. 41 Ob haec ratus, auspiciis ementiendisi Latinarumque feriarum- mora et aliis impedimentis retenturos se in urbe, simulato itinere privatus clam in pro- vinciam abiit. Ea res, ubi palam facta est, novam insuper iram infestis iam ante patribus movit : non 5 cum senatu ^ modo, sed iam cum diis * immortalibus C. Flaminium bellum gerere. Revocandum uni- versi ^ retrahendumque censuerunt et cogendum omnibus prius in deos hominesque fungi officiis, quam ad exercitum et in provinciam iret. 112. Q. 10 Terentius et M. Antistius legati ^ ad eum profecti nihilo magis moverunt, quam priore consulatu litterae^ moverant ab senatu missae. Paucos post dies magistratum iniit, immolantique ei^ vitulus iam ictus e manibus sacrificantium sese quum prori- 15 puisset, multos circumstantes cruore respersit. Id a plerisque in omen magni terroris'* acceptum. Legionibus inde duabus a Sempronio prioris anni consule, duabus a C. Atilio praetore acceptis, in Etruriam per Appennini tramites exercitum ducere 20 coepit. 113. Iam ver appetebat. Itaque Hannibal iterum ex hibernis movit. Galli, quos Hannibal praedae populationumque conciverat spes, J^hS^"^ ters. quar- postquam suas terras sedem belli esse premique utriusque partis exercituum 1 hibernis videre, verterant in Hannibalem ab Romanis odia; pctitusque saepe principum insidiis, ipsorum inter se fraude- servatus erat, et mutando nunc vestem, 25 42 THE HANNIBALIAN WAR. nunc tegumenta capitis, sese ab insidiis munierat. Ceterum hie quoque ei timor causa fuit maturius nioveiuli ex hiberuis. 114. Per idem tenipus Cn. Servilius consul Romae 5 Scruples at idibus Mai'tiis magistratum iniit. Ibi, Rome about . ... ^ii* -i t Fiaiuiniua. quum dc VQ ])ublica Fcttulisset/ redin- tegrata in C. Flaminium invidia est : duos se con- sules creasse, unum habere ; illi enim neque iustum imperium - neque auspicium esse. Magistratus id ^ 10 a (U)nio, sacris rite perfectis, secum ferre ; nee priva- tum auspicia secpii, nee sine auspiciis profectum in externo ea solo concipere posse. 115. Augebant Prodigies. mctum piodigia ex pluribus simul locis nuntiata. His expositis auctoribus^que in curiam 15 introductis, consul de religione patres consuluit. Deere turn, ut ea prodigia partim maioribus hostiis,'-^ partim lactentibus procurarentur,^ et uti suppli- cation per triduum ad omnia pulvinaria haberetur. 116. I>um consul placandis Romae dis haben- 20 Hanuibui do(iuc (Hloctui dat operam, Harniibal v-iiiT'^«)f'tho*^ profeetus ex hibernis, quia iam Flami- Arno; and nium consulcm Arrctium pervenisse fama with Kroat *■ difficulty tra- q^^c^^ quum ^ aliud loud us, ceterum com- vcrsoH the ' t^ '^ ^ ^ swamps. modius osteiidcretur iter, propiorem viam 25 per paludem petit, quo fiuvius Arnus per eos dies solito magis inundaverat- Hispanos et Afros primos ire iussit ; sequi Gallos, ut id ^ agminis medium esset; novissimos'* ire equites ; Magonem inde cum expeditis Numidis cogere agmen, maxime THE HANNIBALIAN WAR. 43 Wearing the To|?a. Statue at Dresden. (Schreiber-Anderson.) (p. 11.) Juno Lanuvina and an Augur. (Coin of Cornuficius, B.C. 44-42.) {p. 39.) Juno Lanuvina. (Coin of L. Procilius, B.C. 79.) ip. 39.) Prow of a Roman Ship of Hannibalian times. (Hill's Greek and Roman Coins.) (p. 65.) Bronze Coin, struck in Etruria during the Hannibalian War. (Head of Negro and Elephant.) (p. 43.) Gold Roman Coin of 60 Sesterces, struck during the Hannibalian W^ar. (Head of Mars and Eagle on a thunderbolt.) {p. 43.) Gallos,^ si taedio laboris longaeque viae dilaberen- tur^ aut subsisterent, cohibentem. 117. Primi, qua modo^ praeirent duces, per praealtas fluvii ac profundas voragines, hausti pacne limo imniergen- tesque se,^ tamen signa sequebantur. Galli ^ iieque 5 sustinere se prolapsi neque assurgere ex voraginibus poterant, nee aut corpora aiiimis aut animos spe sustinebaiit, alii fessa aegre trahentes membra, alii, ubi scmel victis taedio animis procubuissent, inter iumenta passim iacentia morientes ; maximeque 10 omnium vigiliaC* conficiebant per quatriduum iam et tres noctes toleratae. 118. Quum, omnia obti- nentibus aquis, nihil, ubi in sicco fessa sternerenti corpora, inveniri posset, cumulatis in aqua sarcinis insuper incumbebant, aut iumentorum itinere toto 15 prostratorum passim accrvi ad quietem parvi tem- poris necessarium^ cubile dabant. Ipse Hannibal aeger oculis^ ex verna intemperie, elephanto, qui uiuis superfuerat, quo^ altius ab aqua exstaret, vectus, vigiliis tamen et nocturno humore gravante ^ 20 caput, et quia medendi nee locus nee tempus erat, altero oculo capitur.^' 119. Multis hominibus iumentisque foede amissis, quum tandem de paludibus emersisset, ubi piaminius Jl f" A T*T*P t" i 1 1 Til primum in sicco potuit, castra locat, cer- is eager to 25 , • r i. pursue hira ; tiorque per exploratores praemissos tactus est, exercitum Romanum circa Arretii moenia esse. Consulis deinde consilia atque animum et situm regionum itineraque et copias^ ad commeatus ex- 44 THE HANNIBALIAN WAR. pediendos summa cura exquirebat. Regio erat in primis^ Italiae fertilis, Etrusci campi, qui Faesulas inter Arretiumqiie iacent, frumenti ac pecoris et omnium copia rerum opulenti; consul ferox ab^ 5 consulatu priore et non modo ** legum ^ aut patrum maiestatis, sed ne deorum quidem satis observans ; banc insitam ingenio eius temeritatem fortuna prospero civilibus bellicisque rebus successu aluerat. 120. Itaque satis apparebat, nee deos nee homines 10 consulentem ferociter omnia ac praepropere ac- turum ; eo^que magis agitare eum atque irritare and irritated Pocuus i)arat, ct in mcdios Etruriae agros rJv"g*es"'^*^^ praedatum profectus quam maximam potest vastationem caedibus^ incendiisque consuli 15 procul ostendit. 121. Flaminius, postquam res sociorum ferri agique vidit, suum id dedecus ratus, per mediam iam Italiam vagari ^ Poenum atque obsistente nullo ad ipsa Romana moenia ire oppug- disrcgards uauda, cotcris omnibus in consilio salutaria 20 counsels. magis quam speciosa suadentibus, col- legam exspectandum,^ ut coniunctis exercitibus,^ communi aninio consilioque rem gererent, interim equitatu auxiliisque ab effusa* praedandi licentia hostem cohibendum esse, iratus se ex consilio pro- 25 ripuit, signumque simul itineris pugnaeque proposuit. 122. Quo facto, quum ocius signa convelli iuberet, et ipse in equum insiluisset, equus repent corruit consulemque laps urn super caput effudit. Territis omnibus, qui circa orant, velut omine foedo, insuper THE HANNIBALIAN WAK 45 nuntiatur, signum omni vi moliente signifero con- velli nequire. Conversus ad nuntium, "Abi," inquit, " nuntia, effodiant^ signum, si ad convellen- dum manus prae metu obtorpuerunt." ^ Incedere inde agmen coepit, primoribus ^ territis duplici 5 prodigio, milite laeto ferocia ducis, quum spem magis quam causam spei intueretur. 123. Hannibal, quod agri ^ est inter Cortonam ur- bem Trasumennumque lacum, omni clade Hannibal belli pervastat, quo magis iram hostis ad [or wm'be- ^^ vindicandas sociorum iniurias acuat ; et TrasTmene^ iam pervenerant ad loca apta insidiis, ubi audthehiiis, maxime montes Cortonenses Trasumennus subit. Via tantum interest perangusta, velut 2 ad id ipsum de industrial relicto spatio ; deinde paulo latior pate- 1 5 scit campus; inde colles insurgunt.* Ibi castra in aperto locat, ubi ipse cum Afris modo Hispanisque consideret;^ Baliares ceteramque levem armaturam post montes ^ circumducit ; equites ad ipsas fauces saltus, tumulis ^ apte tegentibus, locat, ut, ubi 20 intrassent^ Romani, obiecto equitatu clausa omnia lacu ac montibus essent. 124. Flaminius quum pridie solis occasu ad lacum pervenisset,! inexplorato postero die vix- into which dum satis certa luce angustiis 2 superatis, ^"^ ^'^^^^' 25 postquam in patentiorem campum pandi agmen coepit, id tantum hostium,^ quod ex adverso erat, conspicit ; ab tergo ^ ac super caput ^ insidiae fefelle- runt. Poenus ubi, id quod petierat, clausum lacu 46 THE HANNIBALIAN WAR, ac montibus et circumfusum suis copiis habuit hostem, signum omnibus dat simul iiivadendi. His army, 125. Qui u])i, qua cuique proximiim fiiit, midTufin, decucurrerunt, eo magis Komanis subita sificceVr atque improvisa res fuit, quod orta ex lacu nebula campo densior quam montibus sederat, agminaque hostium ex plurilnis collibus ipsa inter se satis conspectai eoque magis pariter decucurre- rant. Romanus^ clamore undique orto se circum- 10 ventum esse sensit, et ante in f rontem ^ lateraque pugnari coeptum est, quam satis instrueretur * acies aut expediri arma stringique gladii possent.^ 126. Consul, perculsis onunl)us, ipse impavidus turbatos ordinc, vertente se quoque^ ad dissonos 15 clamores, instruit, ut tempus locusque patitur, et quacunque adire audirique potest, adhortatur et stare ac pugnare iubet : non enim inde votis aut imploratione deum, sed vi ac virtute evadendum"^ esse ; per medias acies ferro viam fieri posse, et, quo ootimoris minus sit,^ eo miiuis ferme periculi esse. 127. Ceterum prae strepitu ac tumultu nee con- silium nee imperium accipi poterat, tantumque aberat,! ^t sua signa atque ordines et locum noscerent, ut vix ad arma capienda aptandaque 25 pugnae competeret animus, opprimercnturque qui- dam onerati magis iis quam tecti. Et erat in tanta caligine maior usus aurium quam oculorum. Ad gemitus vulneratorum ictusque corporum aut ar- morum et mixtos strepentium paventium^que THE HANNIBALIAN WAR. 47 clamores circumferebant ora oculosque. Alii fu- gientes pugnantium globo illati haerebant ; alios ^ redeuntes in pugnam avertebat fugientium agmen. 128. Deinde ubi in omnes partes impetus capti ^ sunt, et ab lateribus montes ac lacus, a fronte et ab 5 tergo hostium acies claudebat, apparuitque, nullam nisi in dextera ferroque salutis spem esse, turn sibi quisque dux factus et nova de integro exorta pugna est, non ilia ordinata per hastatos principesque ac triarios,'^ nee ut in sua legione miles aut cohorte aut lo manipulo esset;^ fors conglobabat et animus suus cuique pugnandi ordinem dabat, tantusque fuit ardor animorum, ut eum motum terrae, qui mul- tarum urbium Italiae magnas partes prostravit aver- titque cursu rapidos amnes, mare fluminibus invexit, i5 montes lapsu ingenti proruit, nemo pugnantium senserit.* 129. Tres ferme horas pugnatum est et ubique atrociter ; circa consulem tamen andthecon- acrior infestiorque pugna est. Eum robora «"^ ^^ ^^"^''^ virorum ^ sequebantur, et ipse, quacunque in parte 20 premi ac laborare senserat suos, impigre ferebat opem, insignemque armis hostes summa vi petebant et tuebantur cives, donee Insuber eques, cui Ducario - nomen erat, facie quoque^ noscitans consulem, " En," inquit, " hie est," popularibus suis,^ " qui 25 legion es nostras cecidit agrosque et urbem est depopulatus ; iam ego banc victimam manibus ^ foede peremptorum civium dabo." Subditisque cal- caribus equo per confertissimam hostium turbam 48 THE HANNIBALIAN JVAR. impetum facit, obtruncatoque prius armigero, qui se venienti obviam obiecerat, coiisulem lancea trans- fixit; spoliare cupientem triarii'^ obiectis sciitis arcuere. 130. Magnae partis fuga inde primum 5 coepit ; et iam nee laciis nee montes pavori obsta- bant; per omnia arta praeruptaque velut caeei evadunt, armaque et viri super alium alii ^ praecipi- tantur. Pars magna, ubi locus fugae deest, per prima vada paludis in aquam progressi, quoad eapi- 10 tibus humerisque exstare possunt,'- sese immergunt ; fuere, quos inconsultus pavor nando etiam capessere fugam impulerit;^ quae ubi sine spe erat, aut defieientibus animis hauriebantur gurgitibus aut nequicquam* fessi vada retro aegerrime repetebant, i5atque ibi ab ingressis aquam hostium equitibus passim trucidabantur. 13L Sex millia ferme primi Some cut agmiiiis, per adversos ^ hostes eruptione thriug^,^ impigre facta, ignari omnium, quae post se agerentur,2 ex saltu evasere, et, quum in tumulo 'joquodam constitissent, clamorem modo ac sonum armorum audientes, quae fortuna pugnae esset,^ neque scire nee perspicere prae caligine poterant. Inclinata denique re,"* quum incalescente sole dis- pulsa nebula 5 aperuisset diem, tum liquida*^ iam 25 luce montes campique perditas res stratamque ostendere foede Romanam aciem. 132. Itaque, ne in se procul conspectos immitteretur eques, sublatis raptim signis, quam citatissimo poterant agminei sese abripuerunt. Postero die quum super 2 cetera THE HANNIBALIAN WAR. 49 sur- extrema fames etiam instaret, fidem but dante^ Maharbale, qui cum omnibus ;;cxt'daTt^^^ equestribus copiis nocte consecutus erat, gentTnfmr- si arma tradidissent,^ abire cum singulis ^"*^- vestimentis se passurum esse, sese dediderunt ; 5 quae Punica religione^ servata fides ab Hannibale est, atque in vincula omnes coniecti. 133. Haec est nobilis ad Trasumennum pugna atque inter paucas memorabilis populi 217 b.c. Romani clades. Quindecim millia Roman- each side. 10 orum in acie caesa ; decem millia sparsa fuga per omnem Etruriam diversis itineribus urbem petiere; duo millia quingenti hostium in acie, multi postea ex vulneribus periere. Multiplex ^ caedes utrinque facta traditur ^ ab aliis. Ego Fabium ^ aequalem 15 temporibus huiusce belli potissimum auctorem habui. Hannibal, captivorum* qui^ Latini nomi- nis^ essent, sine pretio dimissis, Romanis in vincula datis, segregata ex hostium coacervatorum cumulis corpora suorum quum sepeliri " iussisset, Flaminii 20 quoque corpus funeris causa magna cum cura in- quisitum non invenit.^ 134. Romae ad primum nuntium cladis eius cum ingenti terrore ac tumultu concursus in Consterna- e tioii at forum populi est factus. Matronae vagae Rome. 2r per vias, quae repens clades allata, quaeve fortuna cxercitus esset,^ obvios percontantur ; et quum turba in comitium ^ et curiam ^ versa magistratus vocaret, tandem baud multo ante solis occasum 50 THE HANNIBALIAN WAR. M. Pomponius praetor "Pugna" inquit "magna victi sumus." 135. Et quanquam nihil certius ^ ex eo auditum est, tameii alius ab alio impleti rumoribus domes referunt, consulem cum magna parte copiarum 5caesum; superesse paucos aut fuga passim per Etruriam sparsos aut captos ab boste. Quot casus excrcitus victi fuerant, tot in curas dispertiti animi eorum erant, quorum propinqui sub C. Flaminio consule meruerant, ignorantium quae cuiusque 10 suorum ^ fortuna esset ; nee quisquam satis certum habuit,3 q^iid aut speraret aut timeret. 136. Postero ac deinceps aliquot diebus ad portas maior prope mulierum quam virorum multitude stetit, aut suorum aliquem aut nuntios de iis opperiens ; cir- 15 cumfundebanturque obviis sciscitantes, neque avelli, priusquam online omnia in(iuisissent,i poterant. Inde varies vultus digredientium ab nuntiis cer- neres,2 ut cuique laeta aut tristia nuntiabantur, gratulantesque aut conselantes redeuntibus domes » •20 circumfuses. 137. Feminarum praecipue et gaudia insignia erant et luctus. Unam in ipsa porta sospiti filie repente oblatam in amplexu eius exspirasse ferunt ; alteram, cui mors filii false nun- tiata erat, maestam sedentem demi, ad primum 25 conspectum redeuntis filii gaudio nimie exanimatam. Senatum praetoresi per dies aliquot ab orto usque ad occidentem solem in curia retinent, censultantes, quenam duce aut quibus cepiis resisti 2 victeribus Poenis posset. THE HANNIBALIAN 1VAR. 51 138. Priusquam satis certa consilia essent, repens alia nuntiatur clades, quattuor millia equi- News of A. r^ r^ J. ' , . further dis- tum cum L>. Oentenio propraetore ^ missa aster arrives. ad cellegam ab Servilie consule, in Umbria, quo post pugnam ad Trasumennum auditam 2 averterant iter, 5 ab Hannibale circumventa.s Eius rei fama varie homines affecit. Pars, occupatis maiore aegritndine animis, levem ex comparatione priorum ^ ducebant recentem equitum iacturam ; pars non id quod acciderat per se aestimabant, sed, ut in affecto 10 cerpore quamvis levis causa ''^ magis quam in valido gravis sentiretur,^ ita tum aegrae et affectae civitati, quodcunque adversi incideret, non rerum magnitudine, sed viribus extenuatis,^ quae nihil, quod aggravaret, pati possent, aestimandum esse. 15 139. Itaque ad remedium iamdiu neque q y^^^^^^ desideratum neq ue adhibitum, dictaterem ^ ^aximus is ,. , . . ' appointed dicendum, ci vitas confudt : et quia consul dictator by aberat, a que une 2 dici posse videbatur, nee *^^ nbsence . _^ ' of the consul, per occupatam armis Punicis Italiam facile 217 b.c. ^ erat aut nuntium aut litteras mitti, dictaterem populus 3 creavit Q. Fabium Maximum et magistrum equitum 4 M. Minucium Rufum ; hisque negotium a senatu datum,^ ut mures turresque urbis firma- rent^ et praesidia dispenerent, quibus locis videre- 25 tur,7 pontesque rescinderent fluminum : pro urbe ac penatibus dimicandum esse, quando Italiam tueri nequissent ^ 140.^ Dum haec in Italia geruntur,2 Cn. Cor- 52 THE HANNIBALIAN WAR. r,= <;pmm» in Hispaniam cum classe et exercitu :f:; '"'' Jl,* quum ab ostio Rhodani profec- Cn.' scipio in ^^^ Pyrcnaeosquc montes circumvectus ^TZ^o j^^poriis appulisset classem, exposito ibi 5 exercitu orsus a Laeetanis omnem oram usque ad hX::; Aun^n parti, renovandis soc.et.U^^^^^ Itim novis iustituendis Romanae dicionis fecit. Tdlciliata^ clementiae fama, non ad « n.ant.mos Lodo populos, sed in .editerraneis q-^- - -- lotanis ad ferociores iam ^ gentes valmt ; nee pax T Tnnd eos sed societas etiam armorum parta modo apud eos, seu &uv. ..nhnrtpsH ex est validaeque aliquot auxihorum cohortes ex iis conscriptae sunt. 141- Hannoms cis S^m^ Hibcrum provincia erat ; eum reliquerat ,5 Hannibal ad regionis --\ P-t^'-'^^nll^r^ priusquam alienarentur on.nm, obvmm eundum ratus, castris in conspectu hostium positis, m aciem eduxit. Kec Ron.ano differendum certamen visum, nuippe qui sciret,3 eum Hannone et Hasdrubale sibi .oLicandum^ esse, malletque adversus smgulos separatim quam adversus duos simul rem gerer. Nee magni certaminis ^ ea dimicatio f mt. Sex mdha hostium caesa, duo capta cum praesidio eastrorum; nam et castra expugnata sunt, a^ue ipse dux cum 25 aliquot principibus capiuntur,^ et Cissis, propin quJm cas'tris oppidum, expugnatur. Cetenim praeda oppidi i^arvi pretii^ rerum fuit, ac vihum manci- piorum « castra militem ditavere, non ems modo exercitus, qui victus erat, opibus, sed et ems, qm THE HANNIBALIAN WAR. 53 cum Hannibale in Italia militabat, omnibus fere caris rebus, ne gravia impedimenta essent, citra^ Pyrenaeum relictis. 142. Priusquam certa huius cladis fama accidit, transgressus Hiberum Hasdrubal cum octo „ ^ r. . ^ ^ *-' Hasdrubal millibus peditum, mille equitum, ^ tan- ^^^^^s up. quam ad primum adventum Romanorum occur- surus,2 posUjuam perditas res^ ad Cissim amissaque castra accepit,* iter ad mare convertit. Haud pro- cul Tarracone ^ classicos milites navalesque socios lo vagos palantesque per agros, quod ferme fit, ut secundae res negligentiam creent,^ equite passim dimisso cum magna caede ad naves compellit ; nee diutius circa ea loca morari ausus, ne ab Scipione opprimeretur, trans Hiberum sese recepit. Et is Scipio raptim ad famam novorum hostium agmine acto, quum in paucos praefectos navium animad- vertisset,*^ praesidio Tarracone modico relicto, Em- porias cum classe rediit. 143. Vixdum digresso eo, Hasdrubal aderat, et Ilergetum populo, Theiier- 20 qui obsides Scipioni dederat, ad defecti- by^nksdru^"^ onem impulso, cum eorum iuventute agros ^^ *° ^®^^^*' fidelium Romanis sociorum vastat. Excito deinde Scipione hibernis, toto cis Hiberum rursus cedit agro. Scipio relictam ab auctore defec- are reduced 25 tionis Ilergetum gentem quum infesto weui^iTther exercitu invasisset, intra paucos dies, ^'^^^^^ pluribus quam ante obsidibus imperatis,i Ilergetes pecunia etiam multatos 2 inius ^ dicionem que recepit. 54 THE HANNIBALIAN WAR. 144 Inde in AuseUnos, socios et ipsos^ Poenorum pro^edit, atque urbo eorum obscssa. Laeetanos aux- Lm finitiml ferente. nocte. baud P-ul -m urbe, quum intrare vellent, except ins.d.is. Caesa ad .duodecim miUia; exuti pr6pe omnes -nus domo passim per agros diffugere ; nee obsesses aba uUa res Lm iniqua oppug.uu.tibus hiems tuUbatur. Tn- gi„ta dies» obsidio fuit, per quos raro unquam n x Lnus quattnor pedes ^ alta iacuit, adeoque p « os 10 ac vineas Komanorum operuerat, ut ea sola, igmbus ILuoties eoniectis ab boste, etiam tutamentun.o St^ Postremo quum Amusieus pru.ceps eorum ad Hasdrubalem profugisset, vigi,.ti argenti talent.s deduntur.8 Tarraconem in biterna reditum est. .145 Postero anno in His,«.nia tenu manque coeptum bellum est. Hasdrubal ad eum ''^ ""^ navium numerum, quem a fratre mstruc- tum paratumque ac..epe.-at, decern adi^ecit ; quadra- Lnta navium classem Himilconi trad.t, atque .U .0 Carthagine 1 profeetus naves prope terram, exer- citum in Utore dueebat, paratus confl.gerc, qua- cunque parte copiarum hostis oecurnsset. Cn Scip o postquam movisse ex h.bcrms hostem audi- vit, pnmo idem consilium babuit ; demde mmus' .. terra propter ingentem famam novorum aux.horum concurrere ausus, delecto milite nav.bus .mpos^o qninque et triginta navium classo ire obv.am host. Tgil Altero^ ab Tarracone die ad stat.onem decern miUia passuum distant^m ab ost.o Hiben 54 THE HANNIBALIAN WAR. 144 I„de in Auseunos, socios et ipsos ' Poenorum pLdit, atque urbe eorum obsessa, Laeetanos aux- Sumfinitii ferente. -etc, baud procul >am u,be, nuum intrare velle.it, exccpit ins.dus. Caesa ad 5duodecim miUia, exuti pioi«- „ „i:„ ,,ik res „„ ,i;ff„irprp • nee obsessos alia una rts ruiwim ner agios ainugcie , "c^. " ™ iniqna oppugnantibus hienis tuUbatur. Tn- SI d e?^ obsiL fuit, per qiios raio unquam mx Ss quattuor pedes^ alu iacuit. adeoque pbiteos . "lel Roniai^nini oi.,uei.at ut ^ ^^^^^^, alinnoties coniectis ab boste. etiam tutamentum S' Postienio quum Amusieus pvineeps eornm IrHasdnibalom profugisset, viginti ai-genti .^entis de.luntur.« Tarraconem in hibcrna reditum est. ,.145 Postero anno in His,>ania teri-a manque eoeptnm bellum est Hasdiubal ad eum ^'- '^"- navium numeium, -luem a fratie mstruc- tum paratumque acceperat, decern a.lieeit ; quadra- ginta'navium classem Himilconi tradit, atque it. .oCaithagine^ protect us naves prope terram exei- citum in litore dueebat, paratns eonfligere, qua cunque parte copiarum bostis occurrisset. U. SeSo poBtquam movisse ex bibernis hostem audi- v'primo idem consilium babuit ; deinde minus 3 . IVopter ingent^m famam -orum aux^.>orum concurrere ansus, -lelecto m, ite '--''«« /Tfrtl quinque et triginta navinm classe ire o^vam b-t^ Jergit. Altered ab Tarraeone die ad tatim^m decern miUia passuum disUntem ab ostio Hiben Walker &CcckereUsc. North Shore of Lake Trasimeno (p. 44.) /After How and Leigh.) (After How Ijcctisterniuni. rCoin of C. CocUus Caldus, '^ B.C. ei.) (p. 39.) Warship and Standards. (Coin of M. Antonius.) (p- &&.; ^J^^^Z ^ ->""^ THE HANNIBALIAN WAR. 55 amnis pervenit. 146. Inde duae Massiliensium specu- latoriae ^ praemissae rettulere, classem P„.^* „ , • , • M • • Surprise of unicani stare in ostio fluminis, castraque the Cartha- in ripa posita. Itaque ut improvidos ft'theVnouth incautosque opprimeret, sublatis ancoris ""^ ^^'^ ^^'"''- 5 ad hostem vadit. Multas et locis altis positas turres Hispania habet, quibus et speculis et propug- naculis adversus latrones utuntur. Inde primo con- spectis hostium navilms, datum signum Hasdrubali est, tumultusque prius in terra et castris quam ad 10 mare et ad naves est ortus, nondum aiit pulsu remorum audito aut aperientibus 2 classem promon- toriis ; turn repente eques alius super alium ab Hasdrubale missus vagos in litore quietosque in tentoriis suis, nihil minus ^ quam hostem aut proe- 15 lium eo die exspectantes, conscendere naves pro- pere atque arma capere iubet ; classem Romanam iam baud procul portu esse* 147. Haec equites dimissi passim imperabant ; mox Hasdrubal ipse cum omni exercitu aderat, varioque omnia tumultu 20 strepunt, ruentibus in naves simul remigibus mili- tibusque, fugientium magis e terra quam in pug- nam euntium modo. Vixdum omncs conscenderant, quum alii oris funes ^ resolvunt,^ alii, ne quid teneat, ancoralia incidunt ; raptimque omnia ac praepro- 25 pere agendo,^ militum apparatu nautica ministeria impediuntur, trepidatione nautarum capere et ap- tare arma miles * prohibetur. 148. Et iam Great sue- Komanus non appropinquabat modo, sed Romans. ^ 56 THE HANNIBALIAN WAR. direxerat etiam in pugnam naves. Itaque non ab hoste et proelio magis Poeni quam suomet ipsi tumultu turbati, tentata verius pugna quam inita, in fugam averterunt classem, et quum adversi amnis 6 OS lato agmini et tarn multis simul venientibus hand intrabile esset, in litus passim naves egerunt, atque alii vadis, alii sicco litore excepti, partim armati, partim inermes^ ad instrucUm per litus aciem suorum perfugere ; duae tamen primo concursu locaptae erant Punicae naves, quattuor suppressae. Romani quanquam terra hostium* erat armatomque aciem toto praetentam ^ litore cernebant, baud cunc- tanter insecuti trepidam hostium classem naves omnes, quae non aut perfregerant proras litori 15 illisas aut carinas fixerant vadis, religatas « puppi- bus in altum extra xere ; ad quinque et vigmti naves e quadraginta cepere. 149 Ea victoria Komani toto eius orae man potiti erant. Itaque ad Oiuisam classe 20 See't^r:!^ profecti ; ibique escensio ab navibus in outoppTsf ■ terram facU. Quum urbem vi cepissent *^^"- captamque diripuissent, Cartbagmem ^ inde petunt, atque omnem agrum circa depopulati postremo tecta quoque iniuncta^ muro portisque m- 25 cenderunt. Inde iam praeda gravis ad Longunticam pervenit classis, ubi vis magna sparti erat, ad rem nauticam congesta ab Hasdrubale. Quod satis in usum fuit sublato, ceterum omne mcensum est. 150 Nee continentis modo praelecta est ora, sed in THE HANNIBALIAN WAR. 57 Ebusum insulam transmissum.^ Ibi urbe, quae caput insulae est, biduum ncquicquam summo la- bore oppugnata, ubi in ^ spem irritam frustra teri tempus animadversum est, ad populationem agri versi sunt, direptisque aliquot incensisque vicis, 5 maiore quam ex continenti praeda parta quum in naves se recepissent, ex Baliaribus insulis legati pacem petentes ad Scipionem venerunt. Inde flexa retro classis reditumque in citeriora ^ provinciae, quo omnium populorum, qui Hiberum accolunt, lo multorum et ultimae Hispaniae legati concurre- runt ; populi amplius centum viginti * dicionis Romanae ^ facti sunt obsidibus datis. Igitur terres- tribus quoque copiis satis fidens Romanus usque ad saltum Castulonensem est progressus ; Hasdrubal in is Lusitaniam ac propius Oceanum concessit. 151. Quietum inde fore videbatur reliquum aestatis tempus, fuissetque per Poenum i^^^^^J^^^^^ hostem ; ^ sed praeterquam quod ipsorum iiergetes. Hispanorum inquieta avidaque in novas res 2 sunt 20 inffenia, Mandonius Indibilisque, qui antea Ilerge- tum regulus fuerat, postquam Romani ab saltu recessere ad maritimam oram, concitis popularibus in agrum pacatum sociorum Romanorum ad popu- landum venerunt. Adversus eos tribuni militum 25 cum expeditis auxiliis a Scipione missi Easily sup- levi certamine, ut tumultuariam manum,^ vro^^^^. fudere omnes, occisis quibusdam captisque magna- que parte armis * exuta. 152. Hie tamen tumultus cedentem ad Oceanum Hasdrubalem cis Hiberum ad 58 THE HANNIBALIAN IVAR. tutandos socios retraxit. Castra Punica in agro Ilersavonensium, castra Romaiia ad Novam classem ^ erant, qiuim fama repens alio '^ avertit^ bellum. Celtiberi, qui priiicipes ^ regionis suae legates 5 niiserant ol)sidesque dederant Romanis, The Celtiberi . . ci • • 'x* .^ gain sue- nuutio misso a Scipione exciti arma ceases • • /~A 1 * * * against capiuiit provinciamque uartnaginiensium uasdrubai. ^^^.^^ excFcitu invaduut. Tria oppida vi expugnant ; iude cum ipso Hasdrubale duobus proe- 10 liis egregic pugiiant ; ad quiudecim millia » hostium occideruut, quattuor millia cum multis militaribus signis capiuiit. 153. Hoc statu rerum in Hispania P. Scipio in pro- p. Scipio vinciam venit, prorogate ^ post consulatum 15 fcoiherln impcHo ab senatu missus, cum triginta Si)ain. lon^is uavibus ^ et octo millibus milituin magnoque commeatu advecto. Ea classis cum magna laetitia civium sociorumque portum Tarraconis ex alto tenuit.3 Ibi milite ^ exposito profectus Scipio fratri 20 se coniungit, ac deindo communi animo consilioque gerebant bellum. Occupatis^ igitur Carthaginiensi- bus Celtiberico bello, baud cunctanter Hiberum transgrediuntur, nee uUo viso hoste, Saguntum pergunt ire, quod ibi obsides totius Hispaniae tra- 25 ditos ^ ab Hannibale fama erat modico in arce custo- diri^ praesidio. Id unum pignus inclinatos ad Romanam societatem omnium Hispaniae populorum animos morabatur, ne sanguine liberorum suorum culpa defectionis lueretur. 154. Eo vinculo His- paniam vir unus soUeiti magis quam fideli ^ consilio THE HANNIBALIAN WAR. 59 exsolvit. Abelux erat Sagunti nobilis ^y^tj^^j^^^^* Hispanus, fidus ante Poenis ; tum, qualia2 the Spani^sh plerumque sunt barbarorum ingenia, cum p^^^J^J^^'} ^^'^^ fortuna mutaverat fidem. Ceterum trans- Romans. fugam sine magnae rei proditione venientem ad 5 hostes nihil aliud quam unum vile at). (R. 535.) 3. parendum, etc. , § 375. 4. discemeres f i.e. it would have been difficult to decide (if one had been present) : an implied condition ; see § 439 (b) and ch. 17, note 4. (R. 644.) 5. esset, § 420 and § 411. (R. 750 and 620.) 6. plurimum audaciae, § 260, (R. 522.) With the verb a dative should be supplied, § 224. NOTES. 63 7. ad pericula capessenda, § 379. ad, especially with the gerund, often expresses a purpose or end. See ch. 13, note 4. 8. caloris ... patiens, § 262. (R. 5*25.) 9. temperans cibi, ' moderate in eating.' 10. Equitum, etc., § 259. (R. 520.) 11. princeps [primns-capio) \\gtg= primus. 12. ingentia vitia. These charges made against Hannibal by an enemy are not very readily to be accepted. Polybius, a very careful historian, who was not a Roman but a Greek, thinks that he was not cruel but avaricious. As to his faith- lessness there is not much evidence of it, but he was no doubt crafty and fond of stratagem. • 13. Punica perfidia or fides (cp. ch. 132) was proverbial among the Romans ; perhaps there was no more ground for the phrase than for 'perfidious Albion,' used of England by Napoleon I. 14. religlo is prett}-^ nearly what we mean by * conscientious- ness,' the feeling which keeps one from breaking faith or violating any obligation. 15. meruit. From the first meaning, * to acquire a share of something ' (cp. the Greek At^pos), merere or mereri (for it is also deponent) comes to mean ' to earn pay,' and then generally ' to deserve reward ' by any service. Here it means ' to serve as a soldier,' for merere slipeiidia, ' to earn soldier's pay.' 16. duci, § 222. Magno fiUuro dnci, 'one who was to be,' etc. 17. esset, § 452 (6), quae=' such as.' (R. 704.) 6. — 1. Ex quo die = ex eo die quo. 2. niliil = 7io«. 3. morandum (supply esse), § 382. 4. deinde. Observe that connecting particles are often left out in Latin. 5. ne ... opprimeret, § 423. (R. 678.) 6. inferre bellum, § 369. (R. 534.) 7.— 1. Quibusoppugnandis, §379. (R. 548.) Quihus stsinds for et his. Observe the use of the gerundive instead of a sub- stantive : cp. note 6 on ch, 3, ira7n interfecti domini. 2. haud, § 396. 64 THE HANNIBALIAN WAB. 3. Romana anna, * the hostility of the Romans.' 4. movebantur, ' was likely to l)e,' etc. 5 parte : i.e. the territory south of the Ebro, which had not* all been conquered by Carthage, though assigned to her by treaty with Rome. 6. dicione, also spelt diticyM. ; cp. nuiitiua, contio, 7. petiisse, § 370. pdere means ' to aim at.' 8. flnitimis domiUs gentibus, § 237. Translate by a sub- stantive : ' the conquest of,' etc. 9. id bellum ; i.e. with Saguntum. 10. posset, § 423, 'might.' The principal clause here is positive : hence ut is used ; cp. ch. 38, note 5. 11. expugnat : § 337 ; cp. accipit just below. 12. pugna ... habita, § 237. Translate by past partic. act. 13. in deditionem accipere means ' to grant terms of sur- render.' Look out deditio. 14. trans ; that is, from a Roman's point of view : i.e. S. of the river. 15. Carthaginiensium, § 254. 8.— 1. Romam, § 211. 2. placuit, ' it was resolved,' § 414 (a). 3. ad re8...in8piciendas, § 379; ad expresses a purpose; cp. ch. 5, note 7. 4. vlderetur, § 468. 5. denuntiarent, § 453. (R. 680.) 6. ab used before vowels, and often before consonants, except labials, />, />, /, 1^ m. 7. Bociis, § 194. 8. ut ... abstineret, § 417. 9. traiicerent, § 453. (R. 680.) 9.— 1. parant, § 338. (R. 595.) 2. ultra, used as trans in ch. 7 : south of the river. 3 passus mille, § 282. The pasms was 5 Roman feet, and theRoman foot was al)Out lU^ (1165) English inches ; so that mille pasms is about 1618 English yards. Pamu^ seems to mean the double pace, frtjm the place where the foot leaves NOTES. 65 the ground to the place where the same foot is put down again. The English military pace is 30 inches, which, doubled, is within two inches of the Roman pas8iu9. 4. pervastatis flnibus: cp. ch. 7, note 12. The use of the deponent partic. ingreasus marks the deficiency of the language here. 5. aggreditur, § 337. (R. 594.) 10, — 1. patentiorem ; i.e. less broken by rocks. 2. vineas. Vinea means ' an arbour of vines ' ; but as a military term it means a roof by which soldiers might be sheltered while undermining or battering the walls of a town. The roof rested on posts 8 feet high, and was either carried or wheeled up to the walls. Here several were often joined together, so that a large number could work under them. The rooif was covered with raw hides, as a protection against fire thrown from the walls. (See Smith's * Dictionary of Antiquities.') 3. posset, §453. (R. 680.) 4. ut = 'as was natural.' 5. ceterae .. altitudinis, ' the height in other places.' 6. emunitus, ' built up.' 7. inventus generally means ' young persons ' collectively, and here is used with plural verb, § 199, 3. (R. 944.) 8. plurimum periculi, § 260. 11. — 1. hand plures: a mild way of saying that the loss was heavier on the Carthaginian side ; so in Greek ovk TJKKrra often means ' most. ' 2. ut, § 428. Note that iU is followed by the indicative in temporal clauses. 3. subit, §338. (R. 595.) 4. femur, § 213. 5. abesset, § 421. 6. quin, § 419. (R. 712. ) 12. — 1. quies, 'cessation.' 2. pluribus partibus, § 268. 3. coeptae sunt. When this verb is followed by a passive infinitive, it is generally itself also passive. (R. p. 137.) 66 THE HANNIBALIAN WAR. 4. multitudine, § 2.35. 5. Poeni. This and the adjective Pu7iiciis mean of course 'Phoenician.' 6. arietibus, § 240. 7. muri, § 260. 8. ea ruina, § 241. 9. Ulorum . . . horum, to \m taken with amnios. lUe, the former ; hie, the latter : the first heing, as it were, at a greater distance off. 10. pugnatum est, § 301. (R. 569.) 11. toUunt, § 337. (R. 594.) 12. in ruinas, for they had got inside the wall. 13. impeditum, because they were among the ruins of the wall. 13.— 1. Roma, §274. 2. venisse, § 414 (a). (R. 5.37.) 3. quibus, § 218. 4. dicerent, § 453. A purpose may be expressed by ( 1 ) ut or qui with subj. ; (2) nd with accus. of gerund or gerundive ; (3) causa (abl.) with genitive ; (4) fut. participle. If negative, by ne with subjunctive. 5. operae pretium. Look in the dictionary for this phrase. (R. 516.) ^ 6. Carthagrinem, § 211. 14.— 1. unu8 = .so/us. Hanno was a rival and enemy of the family of Hamilcar. 2. ne...suscipereiit, §417. (R. 672.) So ne. . . miUereut just below. 3. manes properly means * the good (or kind) people ' ; it gets its common sense fiom the habit people had of giving good names to the spirits that they feared : so the Furies were called Enme7iides =' kind g(Kldesses.' 4. Barcini. Hamilcar was called Barca {i.e. lightning). 5. superesset, § 467. (R. 765. ) 6. quietura, * would rest undisputed.' 15.— 1. cupidine, § 241. 2. ad id, i.e, 'regnum.' NOTES. 67 3. unde arcentur foedere : see note 3 on ch. 4. 4. bonus : ironically said. 5. ius gentium, ' international law,' which protected am- bassadors. 6. nibili, § 257. (R. 494. ) 7. deposcunt, 'demand his surrender.' A common way of making amends to an enemy was to surrender the person who had offended them. 16.-1. Aegates, off Lilybaeum, where the Carthaginians were finally defeated in the First Punic War, 241 B.C. 2. Erycem, Mount Eryx, in the west of Sicily, held by Hamilcar against the Romans in the First Punic War. 3. pater ipse. The argument is, if Hamilcar himself was beaten by Rome, how much more this boy. 4. Tarento, § 229. 5. ex foedere, 'according to our agreement by treaty.' (R. 817/>.) J J \ 6. Carthagini, etc. ; i.e. he is bringing ruin on Carthage by his action against Saguutum. 7. Sim, §.359. (R. 666 6.) 17. — 1 . meam . . . esse, § 4 1 4 (/>). ( R. 5.35. ) 2. patemas, 'against his father,' Hamilcar. .3. 60, explained by quod, etc. 4. si Yiveret.haberemus, § 4.39 (/>). The imperfect or pluperf. subj. in conditional clauses implies that the condition is not fulfilled: 'If he were alive' (which he is not): ch. 122, note 2. (R. 6.38.) 5. censeo, used of giving a vote for some course of action. 6. piaculum, a victim offered to atone for something wrong ; used also of sacrifices to avert evil omens. 7. deposcat, §440. (R. 6,38.) 8. nequeat, § 455. 18. — 1. ita, explained by what follows. 2. senatui, § 216. 3. satisfaciant, §453. (R. 680.) 4. abducat, §417. (R. 6.38.) 68 THE HANNIBALIAN JVAR. 5. dedant, § 4o3. 19.— 1. Hannibalis, ' in favour of Hannibal,' § 254. 2. responsiun est, etc., § 301. (R. 569.) 3. ortum . . . facere. Infinitives in oblique enunciation keep the tenses which would be used in the siinie statement ex- pressed directly. (R. 766. ) The verbs which follow a relative or conjunction, and are therefore subjunctive (§ 467), depend for their tenses on that of the verb which introduces the whole statement (§411). (R. 619, etc.) That verb is here respon.'nim est : hence we have praepovere.t^ which in the direct statement would be praeponit : * Bellum ortum ab S. est, populus R. iniuste facit, si ... praeponit' ; § 438. (R. 641.) Do not confuse it with § 439. 20.— 1. terunt, § 338. 2. mittendis, § 379. 3. militum, § 254. 4. fore : see note 3 on ch. 19. 5. ab ea parte, 'on that side.' 6. aliquanto, 'considerably.' 7. atrocior, 'more fierce.' 8. ferrent : indirect question combined with deliberative conjunctive (i? .358 and § 420). Expressed directly, the question would be qua feramun optm /* Ferrent, because dependent on scire pot eraiit, §411. 21. — 1. turris mobilis. Wooden structures were used to put the attacking party on a level with the defenders of the wall, or even above them. 2. altitudine, § 235. 3. Quae (iMvan. = et cum ea. 4. admota esset, § 435. 5. exturbasset; i.e. from the walls. 6. ad subniendum, § 379. ad with gerund or gerundive often expresses a purpose : see ch. 13, note 4. 7. calce = ' mortar.' 8. ruebat : compare the meaning of niirm. 22.— 1. haberent, § 411, Note. 2. ad ... intercludendam : see note 6 on ch. 21. NOTES. 69 3. omnium, neuter : objective genitive. 4. unica spes, § 194. 5. abessent, § 426. 23. — 1. publice ; that is, he had an official appointment to protect their interests abroad, though not a Saguntine him- self. Such a person was called in Greek irpb^evos, and stood in the place of a permanent ambassador or consul. Tluis Alkibiades (being an Atlienian) was the representative at Athens of Spartan interests, so far as they were not opposed to Athenian interests. 2. ignoraretis : § 41 1. The tense shows that veni is historic and not primary. (R. 607, etc.) 3. pro, ' in accordance with ' ; compare the use of ex, ch. 16, note 5. 4. ab Romanis : see note 6 on ch. 8. 24.— 1. vobis, § 220. 2. adimit ; i.e. ' he proposes to take.' 3. aediflcetis, § 453. 4. deferri, § 417, Note 2. 5. fore, § 443. 6. singulis : distributive, § 313. 7. si . . . velitis. Subjunctive because dependent on oraiio ohliqiva. In direct speech there would be a future indicative in both clauses of the condition, ' Corpora vestra salva erunt si inermes ... voletis Sagunto exire.' 8. vel. ' even.' 9. quam ... sinatis, ' than that you should,' etc. ; a mixture of constructions, as if it had been written haec patiamini iiecease esse {(or ftatienda esse) censeo, qnam ... sinatis. 25- — 1- ad baec audienda : final ; cp. ch. 13, note 4. 2. secessione facta . . . aurum collatum ... in ignem ad - id factum . . . coniiciebant. Observe the use of participles where we should break up the one sentence into many : ' departed, collected, made a fire,' etc. 3. eodem, adverb. 26—1. nudatam ... esse urbem, § 414 (/>), Signum diderat is here equivalent to a verb of declaring. 2. custodiis, § 229. 70 THE HANNIBALIAN WAR. 27.— 1. cunctandum, § 301. (R. 569.) 2. puberes, tliose of fifteen and upwards. 3. interficerentur, § 417. Siynum dtdit is here equivalent to a verb of commanding. 4. parci, §301. (R. o69.) 28. — 1. de industria, 'on purpose': cp. oh. 123. 2. militum praeda fuerant : see cli. 20. Their value was not therefore included iti that which was sent home. 3. aliquantum pecuniae, § 260. (R. 522.) 4. missam esse, in agreement with the nearest of the subjects : for construction see § 414 («). The subject of comtal is the whole of the sentence besides. (R, 537.) 5. Carthaginem, § 273. 29.— 1. Romae, § 272. 2. non lati auxilii : cp. irajti iuterftcti domim, ch. 3, note 6. 3. esset, § 449. 4. trepidarent, §421. (R. 702.) 5. consulerent, §421. 6. rem Romanam, ' the Roman State.' 7. Sardos, etc., the peoples against whom Rome had fought since the First Punic War. Et marks them ofl' into two sections, in the West and in the East, the component parts of which are coupled by que, atque. (R. 860.) 8. tumultum, 'a rel>ellion'; used of risings in Italy, whether among Uauls or others. The Gauls in the North of Italy were not at this time sulxlued by Rome. (See Introduction. ) 9. fuisse . . . transituros, etc. The tenses are of course the stime as if it were stated directly : see note 3 on ch. 19. 10. armorum, § 262. (R. 525.) 30.— 1. Ti.= Tiberius. T.= Titus. 2. Africa : not that Africa or any part of it had been con- quered, but this was to be the direction of his military operations. 3. provinciae means here the places where the Consul was to exercise his functions, his sphere of action. NOTES. 71 4. decretae. No Roman legions could be sent into the field except by the Senate's resolution, renewed each year. With the allies, i.e. the other Italians, we see they were not so strict. 5. legiones. A Roman legion consisted of between 4000 and 5(X)0 infantry, with about 3(X) cavalry. Hence we see that the total number of Roman infantry levied was about 25,000, and of cavalry about 1800. 6. videretur: subj. because hypothetical. 7. peditum ... equites, § 311. 8. quinqueremes, 'ships with five banks of oars.' These were the ordinary war vessels of this time. In earlier times the Athenians had used ordinarily ' triremes,' carrying about 220 men, which atUined a very great speed by rownig. Sailing ships were much slower, and were used for merchan- dise. °In fact, oars partly stood in the place of steam. 9. deductae ; i.e. from the building yards and ship-houses to the sea. 10. latum ad populum est. The formal decision of the question of peace and war rested with the people voting by centuries. {Popidm is not the same as plthfi.) It is clear, however, that the Senate really decided everything. 11. veUent iuberent ; indirect question. This is the regular formula in such cases. 12. supplicatio, a public service, consisting of processions to the various temples, either for prayer or thanksgiving. 13. eveniret, § 417. 31.— 1. ita, 'as follows.' 2. quatema-.treceni, distributive numerals, 'so many to each legion.' 3. naves longae, ' war vessels. ' 4. centum sexaginta, § 89. 5. transmittere : intrans. ; cp. ch. 150. 6. ad arcendos : final. 7. alter, * one ' (of the two). 8. copiarum, § 260. (R. 522.) 9. in Galliam; i.e. Gallia Cisalpina, the north of Italy, where disturbances were imminent among the Gauls. See ch. 44. 72 THE HANNIBALIAN WAR. 10. 8U0 iusto equitatu ; i.e. 300. 11. equitibus ; i.e. sociorum. 12. Romanos ; i.e. equites. 32. — 1. iusta, 'the proper ceremonies.' A war declared with due forms was imtum helium, according to Roman ideas. 2. ad percontandos . . . ut indicerent. This change of con- struction shows that ad with gerundive is equivalent to a final clause. Percontari is also written percunctari. 3. publico consilio, ' with the sanction of the State.' 4. oppugnasset, § 420. 5. si faterentur, standing, in historic sequence, for n fateantar in oratio recta. The whole sentence is really indirect command, witli the verb of command suppressed, being the orders given to the ambassadors. 6. venerunt. Temporal conjunctions (except quum and dum, § 430 and § 435) are regularly followed by perfect indicative: ch. 11, note 2. 7. private publicone ; an unusual form of double question. See § 400. ^ 8. iniuria, the opposite of iure. 9. ictum esset, § 467. (R. 765.) 10. C. Lutatius. He made the treaty at the end of tlie First Punic War, B.C. 241. 11. negavissent, § 469. 33.— 1. ferociter : ferox is applied to a person of a spirited, warlike dispositicm. 2. vellet, § 468. In oratio recta : 2Urum ins, da. 3. daret, §417. (R. 672.) 4. accipere ... gesturos. In 07'afio recta: accipimua ... yeremua. 5. quo ., animo, eodem = eod'ew ariivio, qito. 34.— 1. imperatum erat, §§ 299, .302. 2. traiecerunt, like transmittere, used intransitively. 3. taranseunt, § 337. (R. 594. ) 35.— 1. darent ; i.e. Galli darenf. See § 417 (/>). (R. 672.) 2. risus dicitur ortus, § 370. In these cases Latin prefers NOTES, 73 the personal construction where we use the impersonal, ' it is said,' etc. 3. sedaretur, § 421. (R. 702.) 4. Btolida. = 8ttUta. 36. — 1- in se, referring to the speakers, the Gauls. 2. meritum, * service ' : ch. 5, note 15. 3. quae, referring to both meritum and iniuHam. 4. sumerent, §452. (R. 704.) 5. audire . . . pelli. Observe the tense. 6. indigna', 'indignities.' 7. certe, ' in any case.' 8. pro alienis, ' to save other people's.' 37. — 1. ab sociis. Rome had an old alliance with Massilia (Marseilles), a (Jreek colony, which once rivalled Carthage in the trade of the Mediterranean. 2. constante, 'steadily maintaining.' 3. transmisisse : cp. ch. .34, note 2. 38.— 1. Carthaginem Novam (now Cartagena), the chief Punic settlement in Spain, situated on the S.E. coast. 2. Romae . . . Carthagine, § 272. 3. acta forent, § 420 {h). (R. 750.) 4. pacatis; i.e. reduced to submission. 5. ut non pacis solum, etc. Non . . . solum belongs to pads, and the clause is not a negative one : cp. ch. 6, n. 10. 6. bonis, § 242. 39.— 1. instet, §426. 2. visuri sitis, § 420 (a) and § 114. This is the regular and only future subjunctive. (R. 617.) 3. commeatum, ' leave of absence. ' 4. adsitis, § 417 (6). (R. 672.) 5. ultro, literally ' beyond ' (what was expected) ; hence 'unasked.' 40. — 1. peteret, subjunctive because sulx)rdinate to esset, but the more usual expression would be dum petit, § 467, Note 2. 74 THE HANNIBALIAN WAR. 2. ab Sicilia, ' on the side of Sicily ' : cp. ch. 20, note 5. 41. — 1. praemissis {exploratorilnis)^ etc. 2. conciliarent, § 453. 3. orae, the coast land by which the roads ran. 4. Hispanias . Galliis : plural, because referring to the several divisions of each, 5. obtinendam = tenendam : ch. 3, n. 3. 42. — 1. feroces : see note 1 on ch. 33. 43. — I- ante ... quam venisset. Hannibal states his inten- tion, which however he was not allowed to carry out. 44. — Boii, the most powerful and restless tribe of Cisalpine Gaul. 2. colonias . . deductas. These colonies were garrisons of Latins and otlier allies, phmted in newly -conquered territory, and occupying the land as settlers ; they served to secure the conquest. 3. terroris, § 260. (R. 5'22.) 4. triumviri, 'commissioners.' 5. ad agrum assignandum, ' to allot land ' to the settlers. 6. difflsi, § 127. 7. confugerent, § 421. (R. 702.) 45. — 1- fide. This word means 'a promise,' especially of protection. Compare the phrase infidem recipere. 2. obsides. These hostages had l)een given at the end of the last (Jallic war. 3. redderentur. In orafio recta : vin reddantur ; § 443. 4. essent. Observe the chanj^e of tense. 46.-1. praecipitavit, intrans. 2. ad quingentos, ' (men) to the number of,' etc. 3. cecidisse, § 414 {a). (R. 5.37.) 4. de integro, ' afresh ' ; i.e. ' from the beginning.' 5. ducitur, § 338. 6. signa. There was one standard to each century (com- manded by a centurion), and sixty centuries to the legion. 7. Tannetum, § 211. NOTES. 75 47. — 1. proximiun ostium, i.e. the eastern mouth. 2. satis, 'quite.' We are not told who gave the information. 48. — 1- munimento, § 225. 2. contrahendas, § 379. 3. singulis. The distributive numeral implies that one tree made one boat. 4. possent, § 442. 49.— 1- ex adverse, 'opposite.' 2. adverse flumine, 'up the river.' 3. ire iter, § 212. 4. quam, with superlative adjective or adverb, means 'as ... as possible.' 5. adoriatur, § 411. (R. 621.) 6. millia, i.e. passuum. See note 3 on ch. 9. 7. secundum ; literally, ' following ' (sequor). Here the opposite of adverso jiumine. 50. — 1. accepit. Accipere often means ' to learn,' by report or otherwise. 2. ad excipiendum, i.e. ' to receive and break.' 3. nantes, § 199, 3. (R. 944.) 4. cantu. All barbarians advance to battle with yells or songs. 5. per expresses here the permanent condition. 51. — 1. qui = e^ ii. 2. ratem, 'a raft.' 3. pedes, § 283. 4. pontis in modum, 'after the manner of,' etc. The elephants were first accustomed to be afloat on the fixed raft and then led on to the other, which was cast loose. 5. Indi, the drivers, who came with the elephants from Asia. 6. inciderat ; i.e. into their mouths. 52.— 1. speculatum, § 386. 2. essent, § 420 {b). (R. 750.) 3. dimicandi, § 376. 4. perrexit, ' proceeded.' 76 THE HANNIBALIAN WAR. 53.-1. triduo, §277. 2. defensurus expresses the purpose, equivalent to ws with fut. partic. in Greek : cp. ch. 13, note 4. 64. — 1. duces, 'guides.' 2. contioni, ' tlie assembled troops ' (conventio). 3. emensam. This past partic., though from a deponent verb, has sometimes a passive meaning. 4. tot millibus . . . proMbentibus, 'in spite of the opposi- tion of,' etc. 5. habere. Supply se. 6. Italiae, 'belonging to Italy.' 7. esset : why subj. ? 55.— 1. generi, § 222. 2. Alpes quidem, ' the Alps indeed ' ; so far from being impassable, were even habitable. 3. fauces, ' the gorges,' mountain valleys leading upwards. 66.— 1. agri, § 260. 57. — 1. Delta, Circek, neut. indecl. : the letter A, which in shape is like the figure made by a river {e.g. the Nile) running into the sea through several mouths. 2. frumenti feraces, § 262 (R. 525) {ferax, der. from/cro). 3. maiori = maiori natu. 4. meritum is anything which deserves a return — * a service.' 5. vestimenti, as a precaution against the cold of the Alps. 6. securum iter praestitit, ' made the march safe.' Prae- stare means sometimes 'to stand surety for a person': here it means 'he guaranteed (the safety),' securum being the 'oblique complement,' § 206. 58. — 1. bona pace incolentium, ' with the good leave of,' etc. 2. perventum est, § 299. (R. 569. ) .3. erigentibus ... agmen, 'as they were,' etc., dat. after apparuerujit. The ascent here is only that of an outlying range. 4. tumulos, accus. after insidentes. NOTES. 77 5. occuluissent ... dedissent, § 4.39 (?>). Past tenses of subj. are used in conditions where it is implied that the condition was not fulfilled : 'if they had,' implying that they did not. See ch. 122, note 2. (R. 638.) 6. stragem dedissent, ' would have inflicted,' etc. 59 _1. quam extentissima potuit : see note 4 on ch. 49 ; potuit is often omitted. (R. 683.) 2. obsideri saltum, § 414 {h). 3. degressos montanos, § 414 {h). 4. ignes accendi, in order that no suspicion might arise of his movement. 5. angustias. Evasit is used transitively, but periculo ei'ixderet occurs, ch. 61. gQ^ 1. ex castellis, ' from their fortified villages.' Such a place is called a cast el lo in Italy now. 2. via, 'by the road,' below the heights. 3. agmen, ' the colunm,' used of soldiers on the march ; aciea, of an army in battle array. 61.— 1. iniquitate ; literally, ' unevenness ' : both the enemy and the nature of the ground*^ were against them. 2. sibi, 'selfishly.' 3. contendente, § 2,37. (R. 504.) 4. plus . . . certaminis, § 260. (R. 522. ) 5. stragem, der. from stemo. 6. simul ; i.e. together with their own fall. 7. facerent, §421. (R. 712.) 8. turba, ' the confusion.' 9. immensum altitudinis, § 260, ' a. vast depth ' : comp. ad extremum periculi, ch. 64. 62.— 1. continuit suos : he was on the heights above, ch. 59. 2. impedimentis, § 229. (R. 512. ) 3. impetu ipso ; i.e. the ' mere charge' was enough. 4 a montanis . . loco ; observe the use and the omission of a, §§ 239, 240. 5. viae, § 260. Having got over one difficult pass, he is now in open and level valleys, through which he marches to the main ascent. 78 THE HANNIBALIAN WAR. 63. — 1. populum, 'a district.' 2. olivae ramis. The culture of the olive ia ao important in S(nithern Europe that it is almost everywhere a symbol of industry and peace. 3. memorantes, ' stating. ' 4. duces, 'guides.' 5. modo ne faceret, § 442. (R. 396.) 6. credendum, § 299 and § 414 {h). (R. 569 and 535.) 64. — 1. fuisset . . . accepta esset. See ch. 122, note 2. (R. 6.38.) 2. etiam sic, 'even as it was.' 3. obtinentes, 'occupying.' 4. ab latere, 'on the flank.' 5. ut Hannibal cogeretur, etc. This was to cover the passage of the cavalry and haggage out of the defile : probably the rock in question was alx)ve the pass, and he took up a position which checked the enemy's movements. 6. tutum praebebant, ' rendered safe ' : comp. securum praestitif, ch. 57, note 6. 65. — 1. nono die, nine days after leaving the plains. 2. iugum ; i.e. the top of the pass. 3. biduum, § 278. (R. 460.) 4. occidente iam sidere Vergiliarum ; i.e. the constellation of the Pleiades, the setting of which (in October) marks the beginning of winter. 5. despondere animos ; literally', ' to give up courage.' 6. Italiam ostentans, etc. No extensive view can be got from tlie top of the passes, but imagination would supply much. 7. moenia ; i.e. the Alps v/hich shut in Italy on the North. 8. eos excludes reference to himself. 9. summum, adverb, 'at moat.' 10. altero (literally, ' second ') = * two.' 66. — 1. ab Italia, 'on the side of Italy' : op. ah latere, ch. 64, note 4. 2. ut ; i.e. adeo uf, consecutive. 3. titubassent: ch. 145, note 2. (R. 650 (/>).) NOTES. 79 67. — 1. in mille pedum spatium ; i.e. the path had been carried away for a distance of 1000 feet. 2. quae res moraretur, § 420 (/>), object of miranii. (R. 750. ) 68. — 1- ea ... via ; i.e. the way round. 2. haec, the new-fallen snow. 3. altitudine, § 234. 4. vestigium recipiebat ; i.e. afforded a footing (so long as it was not much trodden). 5. ut, §428. (R. 72.3.) 6. nudam glaciem, the last year's snow, formed into a sort of glacier. 7. tabem, used of any melting substance. 8. posset, § 452 {h). (R. 680.) 9. VLt = ita iU. 10. pedica, § 240. g9__l. ad viam...muniendam, § .379. (R. 547.) The object was to restore the road where it had been carried away, by cutting a path along the face of the rocks which had been left bare. Munire is the usual word for road -making. 2. pabuli, §260. (R. 522.) 3. inferiora, ' the lower regions.* 4. cultu, § 243. (R. 495.) 70.— 1- quindecim diebus ; i.e. nine for the ascent, two at the top of the pass, and four for the descent, nearly all of which last were spent in getting past the landslip. 2. transierit, § 467. (R. 765.) Posfquam is regularly followed by the perfect tense. 3. amisisse. Hannibal of course is the subject. 71.— 1. id ; i.e. his proposal. 72.— 1. Pisas, §273. (R. 464.) 2. exercitu, etc. His own had been sent on to Spain under his brother : ch. 53. 3. Padum traiecisse, § 414 (a). (R. 537.) 4. diebus, § 280. 80 THE HANNIBALIAN WAR. 5. ne tentaturum quidem, §414 {h). (R. 53o.) ne...quidem are separated always by the word to which they most closely belong, § 398. 6. si tentasset (in oratio recta, si tenfaverit), § 439 (a). (R. 638.) 73. — 1. educerem . . . supersedissem : ch. 122, note 2. 2. vicerunt, alluding to the skirmish in ch. 52. 3. fugientem. It suits his purpose to suggest that Hannibal in leaving him Ixjhind was flying from him. 4. haberetis, because adreni is used as a historic tense, 'I came,' §411. 5. imperatori, § 222. 6. pugnandum est, § 382. 7. priore bello ; i.e. the First Punic War. 8. capta, § 198, 4. 74.— 1. detrectaverint, § 467. (R. 765.) The occasion was when Hannibal was at the Rhone. 2. duabus partibus ; i.e. out of three, ' two- thirds.' 3. spei, §260. (R. 522.) 4. at enim pauci quidem. This states a possible objection, ' but it may be said they are few indeed but,' etc. Quidem (like jj^p) has often a concessive meaning, though apparently in a principal clause. (R. 677, a, b.) 5. immo, ' nay rather. ' 6. praeusti, 'frostbitten.' 7. torrida means ' parched,' either with heat or cold, ex- plained here by gelu. 8. hoc, *of this kind.' 9. vereor ne ... videantur. The fear is that the \'ictory which the Romans will win may be attributed rather to the powers of Nature. 10. deos ... profligure, § 414 (a). 75.— 1. ediderit, § 420 {h). (R. 750.) 2. pugnaverint, § 467. (R. 765.) 3. Aegates insulas. The decisive battle at the end of the First Punic War, 241 B.C. NOTES 81 4. velim, § 352. 5. videatis, § 449. (R. 660.) 6. licuit ; i.e. we had it in our power after :he First Punic War to do this, but we abstained, and here is our reward. Seipio's statements are exaggerated. 7. ad Erycem. Mount Eryx in Sicily, which Hamilcar held against the Romans from B.C. 247 till the battle of the Aegates insulae, B.C. 241, and then was compelled to surrender. 8. pro, 'in return for.' 9. oppugnatum, §386. (R. 553.) 76.— 1. tantum, 'only.' 2. asset, §359. (R. 666 {b).) 3. ab tergo : cp. ab latere, a f route, etc., ch. 64, note 4. 4. vincamur : see ch. 122, note 2. 5. obsistat, § 452 (6). (R. 680.) 6. pugnemus, § 449. (R. 660.) 7. putet, § 360. 8. domesticas; i.e. those just mentioned of wife and children. 9. intueri, etc., § 414(c). 10. talem . . . fore : the infinitive construction marks this as the principal clause. 77. — 1- Haec ... consul. Appendix III. , Ellipsis. 2. ecquis... vellet, § 420(6). (R. 750.) Ecquis is an in- terrogative form of the indefinite quin, § 100. 3. ea lege, 'on the condition.' 4. victor ... victus. (R. 652.) Conditional in meaning. 5. ad unum, ' to a man.' 6. in id, ' for that purpose.' 7. exciderat. The lots were cast by shaking up the names in a vessel, and taking those which first jumped out. 8. paribus ; i.e. contests between selected pairs. 9. miserarentur ; i.e. they pitied those who remained in slavery as compared not only with the victors, but also with those wlio liad been killed in single combat. 82 THE HANNIBALIAN WAR. 10. locutus fertur, § 370. The personal construction is preferred in these cases : cp. ch. 35, 2. 78. — 1. alienis; i.e. of the Gallic prisoners. 2. vicimus. Past for future, to express the certainty ot the result. 3. ne ad efTugium quidem, much less therefore for attack, § 398. 4. habentes, accus. 79.— 1. victoribus: cp. ch. 77,4. (R. 642.) 2. ne optare quidem, ' so far from expecting more, not even their wishes can go farther.' 3. parentibus, § 221. 4. recuperaturi essemus, §§ 114, 439 (h). (R. 638.) 5. cum ipsis dominis ; i. e. when the owners of them are ours. 6. tot laborum : genitive after emolumeuto. 7. tempus est. Used with infinitive clause, like oportet. 8. opulenta stipendia, * profitable campaigns.' 9. emensos, agreeing with vos. 80. — 1. nee, for et ne. 2. existimaritis, § 347. 3. magui nominis stands for an adjective. 4. memento (from moveo), 'an impulse.' 5. fulgore means the false glitter (prestige) attaching to the name. 6. Bint, §420 (a). (R. 750.) 7. a Oallis, ' by Gauls ' ; contemptuously spoken. The events are related in ch. 44-46. 8. ignoto . . . ig^noranti, because Scipio had only just taken the command : ch. 71. 9. semestri. Scipio became consul in March ; it was now October or November. The constant change of command was often a disadvantage to the Romans. 10. alumnus, because brought up in the camp. 81.— 1. inferentis vim, ' the aggressor.' 2. indignitas : cp. indigna pati, ch. 36. NOTES. 83 3. depoposcerunt, § 150, 1. 4. primum: adverb. 5. deditos, ' if we had been surrendered ' : cp. ch. 77, 4. 6. aflfecturi {nerunt = afecis8ent, § 440 [d). (R. 628.) 7. sui arbitrii, ' subject to its will.' 82.— 1. vindicaverimus, pointing to the future. 2. per tuta itinera fugientes, as opposed to the difficulties lying between the Carthaginians and their home. 3. contemptu, §231. 83.— 1. iungunt, literally 'yoke'; that is, 'connect the two banks. ' 2. tutandi pontis causa : see ch. 13, note 4. 3. occupatis, i.e. ' taken up beforehand,' always with a notion of seizing and anticipating. 4. parci, §§ 299, 302. 84.-1. sese daturum. Poll icitus est is implied in ^rae^nta proponit. 2. vellet ... maluisset: velfet {rdit in oratio recta), ch. 145, note 2 ; maluisset [maluerit in oi-aiio recta), ch. 72, note 6, and ch. 122, note 2, implying that the choice is to be made after the victory : the primary tense, pointing to future time, becomes historic only because in historic consecution. 3. protesUtem facturum, ' he would give them the oppor- tunity ' (of gaining that privilege). 4. bina, distributive, § 313. 5. rata, 'fulfilled.' 6. falleret {fcdlam in oratio recta), ' if he proved fcalse to his promises.' See above on maluisset. 7. mactarent, § 417 {h). 8. saxo ; i.e. sUice, ' the flint knife.' Primitive instruments are often retained in religious ceremonies. 35 _1 . procuratiS. The occurrence of a portent was always followed by measures to avert the anger of the gods. This was called procuratio. 2. et ipsi: i.e. 'he too'; ipsi strengthens et : ch. 144, note 1. 3. circa, adverb. 84 THE HANNIBALIAN WAR, 4. utrisque : generally singular ; the sense is the same. 86.— 1. expediebant, § 199, 3. 2. in'subsidiis, 'in n^serve as supports.' The troops here were all cavalry, ligiit or heavy. 3. frenatos. The light Nuniidian horse rode without reins. 4. iaculatores ; i.e. on the Roman side. 5. ab tergo, ' in the rear ' : cp. ab latere, a f route. 87. — 1. pubescentis. He was in fact 17 years old. 2. perfect! ... belli, ' of finishing the war ' : cp, ira interfecti domini='vage for the slaying of his master': ch. 3, note 6 (concrete for abstract). 3. victoriam, the battle of Zama, B.C. 202. 88. — 1- campos patentes, the plain of Lombardy, where cavalry would meet with few obstacles. 89. — 1. sciret, subj. because it implies their purpose of concealing the fact, § 427. 2. ratem, ' the bridge of boats.' 3. flumen iungreret, § 455. 4. legationibus . . audiendis : ablative after moratm, ex- pressing that in which he spent his time ; traiiciehat implying that it took some time. 5. diebus, § 280. 6. millia: supply ;>a.w«we. Both armies are now south of the Po, and (probably) on the west side of the Trebia ; but some historians think that Scipio was now cm the east side of that river, and that Hannikl had passed on still further to the eastward, cutting him off from Rome. However that may be, Scipio soon put the river Trebia between the two armies : ch. 90. 90. — 1- BOllicitandos ; i.e. to instigate them to revolt. 2. vigilia. The night had four watches. 3. equiti = "qnitatni. 91. — 1. fefellit, 'escaped notice" (of the enemy). 2. turbavisset : ch. 122, note 2. 3. utique novissimum : to be taken together ; * at any rate the rear.' (R. 901.) NOTES. 85 4. tenint, § 338. 5. emissus e manibus, as we say, ' slipped through their fingers.' 92.— 1. indies, 'daily.' 2. numenim, 'quantity,' 3. non saevitum est, 'no great harshness was used.' Observe the reluctance of the Roman historian to give Hannibal credit for humanity. 93. — 1- Lilybaeum. At the western point of Sicily. 2. ferret, § 417 {h). 3. Ariminum (Rimhii) ; see map. 4. adegrit, 'he bound,' 5. quo facto ; i.e. the meeting having been effected. They made their journey independently of one another. 94.— 1. dilatam dimicationem ; see note on ch. 87, 'perfecti belli. 2. veUet, § 467. 3. comitionim, 'the election of consuls.' Tempus pro- pinqitum is concrete for abstract. 4. ne ... diflferretur ; i.e. tirnore ne. 5. occasio {stimrdahat). 6. in se unum, ' to himself alone.' 7. propinquum, 'immediate.' 95.— 1. foret, § 420(6) (R. 750) {not 'would be'). The advantage of the Romans lay in delay, because Hannibal's supplies would thereby be exhausted, 2. alterius, * one ' of the two consuls. 96. — 1- quern teneas, 'suitable for you to occupy.' 2, centenos : distributive, 100 from each, viz. cavalry and infantry ; 200 altogether. 3. singulis novenos ; so that the total would be 2000. 97. — 1. instratis, participle, 'saddled,' 98. — 1. tumultum here means 'an irregular attack,' some- times 'an insurrection,' 2. certaminis, § 262. (R, 525.) 86 THE HANNIBALIAN JVAR. 3. accedebat quod, § 416. (R. 713.) 4. liominibus, § 220. 5. caloris, § 260. 6. ingrressi sunt, § 428. 7. omnibus, § 221. 8. \kX = adeo ut. 99. — 1. miles, coWectixe = milites : cp. equeSj ch. 90. 2. per otium, * at their leisure.' 3. aciem, ' the order of battle ' ; aymen being the * order of march.' 4. Baleares. These were slingers, etc. , from the islands of Majorca, Minorca, and Ivica. 5. ab comibus, ' on the wings ' : cp. ch. 76, note 3. 100. 1. BOCivLm = 80€iorMm. 2. ad hoc, ' in addition to this.' 3. animis, 'in the courage displayed by both sides.' 4. contra, adverb. 101. — 1. simul, for simid atque. 2. circumventi. Cavalry and Gauls having been driven back, the infantry was surrounded. 3. alia ; supply via. 4. interclusis, ' because they were cut off by the river.' 5. prae, 'on account of.' 6. ferrent, §§ 358, 420 {h). The subjunctix-e here serves a double purpose for an indirect question and for the delibera- tive conjunctive. 7. Placentiam. From this also they were probably divided by the Trebia (ch. 89, note 6), but might cross it at the town itself in safety : cp. ch. 20, note 8. 102. — 1. flumen petiere ; i.e. endeavoured to return to the camp. 2. quod ... exercitus, § 260. 103.— 1. infestis signis; i.e. with hostile march. 2. ita, with terrills. 3. ad praedandmn, with effusoa. NOTES. 87 4. comitiis. The consul regularly presided over the elections. 5 Cn. and C. are the abbreviations of Gnaeus and Gaius. The letter C originally stood for the hard sounds of K and G without distinction. When G was invented the old use of C survived in these abbreviations, though not m the lull names. 104.— 1. Romanis, § 221. 2. clausi, 'cut off.' 3. subveherent, § 452 (such as). 4 ipsonun : not s^ia because that would refer to the subject of the principal clause, Hannibal ; ipse is often used as a secondary reflexive pronoun. 5. quod ... traheretur, § 469. The subjunctive implies that this was the complaint of the Gauls. 105 _1. reciprocare; lit. 'to move backwards and for- wards' ; here, of the act of breathing. 2. strepere . . . micare . . . torpere, § 372. (R. 539. ) 3 capti auribUB, 'attacked in,' etc. Often it means so attacked as to lose the use of the part mentioned. Captus omnihiis memhris=' having lost the use of his hmbs : cp. cU. 118, altero ocido capitur. 106 _1. deintegro, 'afresh.' 2. explicare, ' to unfold (the canvas).' 3. statuere, ' to set up (the poles).' 4. quod statutum esset : subjunctive, because indefinite and hypothetical : ch. 145, note 2. 5. Btrage, derived from stenio. 6. nequiret, §421. (R. 712.) 7. nervis, ' muscles.' 107.— 1. ad decem millia, 'to a point ten miles from the town. ' 2. pro nmnero, ' in proportion to the number ' (of the slain). 108 —1 prodigia. Livy is not credulous about these, but simply copies them down from the records of the porUiJices. 2. in quis ; supply nuntiatum est. 88 THE HANNIBALIAN IFAB. 3. trlumpliuin clamasse ; i.e. 'had cried lo triumphe' the usual shout at a triumph. /' » ^ '^ 4. aedem lunonis ; i.e. at Lanuvium. 5. pulvinari' a cushioned seat' (from pw/nwM,s a cushion) placed before the images of g(xis. 6. visos; i.e. '(persons) were seen.' 7. nec cum uUo congressus ; i.e. ' held no communications with anyone. 8. lapidibus pluvisse, a meteoric or volcanic shower. 9. Caere, indecl. : abl. Caere. 10. sortes. Tiiese lots which shrank were slips of wood or metal with words on them, which were consulted like an oracle, by drawing at random. 11. vigili, §220 (a). 109.— 1. Ob caetera prodigria ; i.e. to know what measures to take ; see note 1 on ch. 85. 2. libros : the sibylline books, which were in charce of a l>oard of ten {decejnviri aacris faciundis). 3. pluvisset: virtual oratio ohliqua, §469. The truth of tlie statement is not vouched for by Livy. 4. novendiale sacrum. This was the established remedy for a fall of stones. ^ 5 lustrata. This was done by a procession round the city walla, with prayers and sprinkling of holy water ; ordinarily performed at the end of every five years {Imtriim). 6 hostiae maiores ; i.e. 'full-grown animals,' opposed to lacteiUes, ch. 115, note 2. ' i'i' 7. ex auri pondo quadragrinta = ex quadraginta {IihH») auri pondo. londo means ' by weight,' the original form being libra pojido = & pound ; then it came to be used by itself in- declinable. Qmt pondo ? = how many pounds ? 8. lectisternium : ' the offering of banquets in the temples.' 9. suppllcatio : a series of prcxjessions, in which all joined, to the various temples, accompanied by a religious service. 10. Oenio, the guardian spirit of the Roman people. 11. vota suscipere si . . stetisset, 'to undertake vows (to t)e paid) in the event that, ' etc. (Stetismt, in historic sequence tor steterit, primary : ch. 84, note 2, and 122, note 2.) NOTES. 89 12. liaec procurata votaque ; i.e. 'the provision of this,' etc. Concrete for abstract : ch. 3, note 6. 13. magna ex parte, ' in a great measure.' 14. religione; i.e. the feeling of awe which the prodigies inspired. 110.— 1. designatorum. So called from their election till the ides of March, when they actually took office : see ch. 114. 2. adesset, § 417 {h). 3. in provincia ; i.e. the province of Ariminum (or Gallic Umbria). This soon after ceased to be a province. Gallia Cisalpina was not yet one. 4. memori, agreeing with huic. 5. certaminum, § 265. Flaminius had proposed an agrarian law 232 B.C. for dividing land in the north of Italy among the people. In 223, when consul, he had gained a victory over the Gauls, though the Senate had found a flaw in his election and recalled him before the battle. On his return he cele- brated a triumph, though the Senate refused permission. 6. pataibus, 'the Senate.' 7. uno, ' alone.' 8. tulerat, 'had proposed.' 9. cuive senator pater fuisset, 'or the son of a senator': ch. 84, note 2. 10. amphorarum. The amphora was a liquid measure equal to six gallons, used as a measure of the capacity of ships. 11. esset, §468. 12. quaestus, 'commercial speculation.' The people are always jealous of the combination of power and wealth. In Sallust's ' Jugurtha ' the tribune Memmius complains, penes eosdem et summam gloriam et maximas divitias esse. lll._l. ementiendis, 'tampering with.' 2. Latinarum feriarum, the ancient festival of the Latin league, when the consuls offered sacrifice on the Alban mount. 3. non cum senatu, etc. ; i.e. ' (people said) that not with the Senate,' etc. 4 cum diis : because the consuls had to offer sacrifices on the Capitol when they took office, which Flaminius neglected. 90 THE HANNIBALIAN WAR, 5. universi. This must be exaggerated, for nothing effec- tive was done. This account is probably hostile to Flaminius. 112. — 1. legati, 'commissioners.* 2. mterae, the letter of recall, which Flaminius had dis- regarded : ch. 110, note 5. 3. immolanti ei, ' while he was sacrificing,' implying that misfortune was portended to him by the event. 4. in omen magni terroris, ' as a terrific portent.' . 113. — 1. exercituum depends on hihemisy and has the geni- tive utriusque partis dependent upcjii it. 2. ipsonim inter se fraude, * their treachery to one another' ; the conspiracies being disclosed by the conspirators them- selves. 114.— 1. de republica rettulisset. Referre is ' to consult the senate,' de republica, * on the state of public affairs.' 2. iustum imperium, because the imperium was formally conferred by a lex curiata moved for by the consul. 3. id; i.e. the ampiciuni or 'divine sanction,' testified by omens. This Flaminius had not taken with him, because he lett Rome as a private person, nor could he obtain it {concip- ere) except on Roman soil, of which a province was not part. 115. —1. auctoribus, ' the witnesses who vouched for them.' 2. maioribus bostiis, opposed to lacteiUibus ; cp. ch. 109 note 6. ^ ' 3. procurarentur : see note 1 on ch. 85. 4. supplicatio : see note 9 on ch. 109. 116.— 1. quum, 'although.' The ordinary passes were being guarded by the consuls at Arretium and Ariminum. 2. inundaverat, intrans. 3. id, ' those troops. ' 4. novissimos, 'last.' 5. Gallos after cohiheutem. 6. dilaberentur, ' fall out of the ranks': ch. 84, note 2 (so praeirent below). 117.— 1. qua modo, conditional {si modo) : cp. ch. 145, note ti, 2. immergentes se, 'plunging into deep water.' NOTES. 91 3 GaUi. Compare the character of the Gauls given by C*sar, ' Bellum Gallicum,' iii. 19 ; ut ad hella smcipienda Gallorum alacer ac promptus est animus, sic mollis ac mmime resistens ad calamitates perferendas mens eorum est. 4. vigiliae, ' want of sleep.' 118—1. steraerent, § 453. (R. 680.) 2. necessaxium, properly of that to which one is driven by necessity ; hence of that which is barely sutfacient. 3. oculis, § 235. 4. quo = w^ eo, § 453. 5. gravante, agreeing with humare, but referring also to vigiliis. 6. altero occulo capitur : see note 3 on ch. 105. 119.— 1. copias, ' the means.' 2. in primis ; i.e. regionibus, ' equal to the best.' 3. ferox ab, etc. His spirit was raised by successful insub- ordination. 4. non modo = nou modo non. 5. lepum, §262. (R. 525.) 120.— 1. eo, ' for that reason ' : often with comparatives. 2. caedibus, etc., § 240. 121.— 1. vagari, infinitive clause in apposition to *id,' § 414(c). ^ , 2. collegam exspectandum ... cohibendum esse, namely that,' etc. 3. coniunctis exercitibus, § 237. 4. effusa, 'unrestrained.' 122.-1- effodiant, § 417 (a). (R- 672.) 2 obtorpuerunt, § 438. As a rule, in conditions the indi- cative is used if the event supposed is one which may actually have occurred or be occurring at the time when the words are used. The subjunctive either refers to the future (m primary tenses, present or perfect), or, if used of past and Present in historic tenses, imperf. or plupf.), implies that the event sup^ posed has not occurred and is not occurring. (But the tuture indicative is also used as equivalent to present subjunctive.) (R. 638, 639.) 92 THE HANNIBALIAN WAR. 3. primoribus, the members of the aristocracy in the armv • opposed always to Flaminius. ^ ^ * 123.— 1. agri, § 260. 2. velut ... reUcto BpsLtio = veiiU spatium relictum sit. 3. de industria, 'on purpose.' Pint; ""a^^^ J^IY^';* ' *t^^ ^^ ^ ^y^ th« ^»"« again come the asT" ' P^'"^ '^ ^^""^ half-way through 5. consideret, §411, Note. 6. post montes ; i.e. so as to be concealed in the hills by the side or the pass. *^ 7. tumulis, ' mounds ' near the lake. 8. intrassent, § 432. .2^'V\ ."^""T -. Pervenisset, etc. Observe how the clauses are Imked together into one sentence by quum, ablative abso- lute, and postqiiam, where in English we should break it into separate sentences, e.g. 'The consul had encamped in the evening on the side of the lake... he had made a forced march, and had arrived at his position so late that he could not examine the frmnnrl h..f^r.^ i,;^ t.-„„i.. .i . , ^oum not examine the ground before him. Early the next mornrng (Arnold, ' Hist, of Rome,' vol. iiiT he set forward again,' etc p. 89.) 2. angrustiis, ' the narrow defile ' at the entrance of the pass 3. id . . . hostium, § 260. (R. 522. ) 4. ab tergro ; i.e. the cavalry. 5. super caput ; i.e. the light-armed troops. 125.-1. inter se .. conspecta, ' visible to one another.' 2. Romanus, ' the Romans ' generally. 3. in frontem, etc.. in the direction of, etc. § 427!^'(r!'698T' ^^''' '"^ ^^'*' ""^ """^ ^""^ ^^"' ^^ ^"• 5. possent : subjunctive, not because these actions did not on fh?f f Vk "* ^^'^"'? ^''^' ^'""^ '' ^^°"g^»t «^ as depending on that of the principal sentence. f b .J^^^'~}:u^^^^^?' .^^''"' gnisque. This clause gives the reason of the confusion {turbatos ordiiie). 2. evadendum, § 382. NOTES. 93 3. Bit, § 467. The sentence depends on a (historic) present, to be supplied from itihet. VZl -\ tantum aberat ut...ut vix, etc. Tantum aheat is followed by two ut clauses, the first substantival (being the subject of the verb), the second consecutive, § 422, Note 1. (R. 712, h.) . c ^ V, . o strepentium . . . paventium. Strepere is used of the shouts oflhe victors. We should say here 'cries of triumph and panic ' : cp. fremitus indiijnantium, * murmurs of indigna- tion.' Concrete for abstract : cp. note 6 on ch. 3. 3. alii ... aUos, expressing the complete confusion of every- thing. 128.— 1- capti, 'checked,' and so rendered useless: cp. note 3 on ch. 105. 2 hastatos . principes . triarios; i.e. the first, second, and third line of the Roman legion. The first two consisted normally of 1200 men each, and the third always of bOO. 3. ut .. esset, consecutive, ' in such a form that,' etc. 4. senserit, § 421. (R. 712.) 129 - 1. robora virorum. As we say, ' the flower of the army,' the stoutest and best soldiers. 2. Ducario, § 224, Note. 3 facie quoque ; i.e. not only by his dress. 4. popularibus suis, with inquit. The Gaul refers to the war of 123 B.C., in which Flaminius defeated the Insubrians. 5 manibus. The idea of off-ering victims to the spirits of the dead who demand vengeance is ancient and natural. 6. triarii. The men of the third line or reserve were tried veterans, faithful here to the last. 1^ -1 super alium alii. The reference is to Ijoth ar^na and^iri, the two together being equivalent to cum armis vvn. § 160. ^ ^, 2. quoad capitibus . . exstare possunt ; i. e. as far as they can without being out of their depth. 3 fuere quos ... impulerit. Sunt qui (indefinite) is followed by subjunctive, § 452 (c) (such that). 4. nequicquam, with/e^si. 94 THE HANNIBALIAN WAB. thJoVlhe'pLT"'^ '"• '''^ ""^^ '''''' ""^ '''^'^''' - 2. ag:erentur The subjunctive expresses their uncertainty as to what might be happening. Quae auebantur would be a dehnite reference to the facts known by the historian 3. esset, §420(6). (R. 750.) 4. Inclinata re, ' ^hen the battle was decided.' 5. dispulsa nebula : concrete for abstract ; cp. ch. 127 note 2, and ch. 3, note 6. , f ^ '• i^/, 6. llquida, 'clear.' 132.-1. agmine, used of the order of march, as opposed 2. super, * over and above. ' 3. fidem dante=rjr>o///c«?>?^e. 4. tradidissent : in oratio recta, tradideritis : ch. 84, note 2. 5. Punica religrione : cp. notes 13 and 14 on ch. 5. 133.— 1. multiplex, 'many times' (what I have reckoned). 2. facta traditur, § 370, and ch. 77, note 10. 3. Fabium, Q. Fabius Pictor, the father of Roman history, who took part in this war. ^ 4. captlvorum, partitive genitive. 5. qui ... essent, 'any who were.' 6. Latini nominls ; i.e. not necessarily natives of Latium but Italians to whom Rome gave certain political rights. 7. segregrata sepeliri. We should say, ' to be separated a/ifl? buned ': ch. 124, note 1. ^ 8. Inquisltum non invenit, ' he looked for hvt did not find.' 134.-1. esset, § 420 (h). (R. 750.) 2. comitium, the place where magistrates would address the people, adjoining the Forum. 3. curiam, where the Senate was sitting. 135.— 1. certius, 'more definite.' 2. suorum, after cyinsqne ; § 259. (R. 520.) 3. certum babuit, 'felt sure.' , 136.— 1. inquisissent. The subjunctive expresses their intention rather than the fact that they did so ; p. 163, iv. 2. NOTES. 95 2. cerneres, § 355. (R. 644.) 3. domos, § 273. 137^ 1. praetores, for the consuls were not there. 2. resisti, §299. (R. 569.) 133 _1. propraetore, the regular title of a consul's dele- gate. * Proconsul is the governor of a province : ch. 153, note 1. 2. post pugiiam...auditam, concrete for abstract: 'after the news of the battle ' : ch. 3, note 6. 3. circumventa : supply esse. 4. priorum : i.e. iachirarum. 5. causa, ' a malady.' 6. sentiretur, § 467: dependent on exisfimahant ...aesti- mandnm esse. So also incideref,, aggravaret, posseiU. 7. viribUB extenuatis : opposed to rerum magnitudine, ' the exhaustion of,' etc. Cp. ISici/ia amissa, ivterfectus dmninus, pugna audita^ etc. : ch. 3, note 6. 139 _i. dictatorem. The dictator was absolute, and super- seded' all other magistrates. His term of office was limited to six months, but he usually resigned when the special thing was done for which he was appointed. 2. uno = «o/o. 3. populus. Usually the Senate decided that a dictator should be appointed, and a consul nominated the man. Here, as the consul was not present, they did not venture to nominate {dicere) at all, but had recourse to popular election, as for a consul. 4. magistrum equitum : nominated usually by the dictator ; he was not really in command of the cavalry, but simply second in rank to the dictator. 5. negotium datum =mawd!arj7Ht: 'first of the tribes in their part of the country.' 5. ad quindecim millia : see ch. 144, note 2. 100 THE HANNIBALIAN WAR. 153 __1. prorogate. The practice of appointing a consul or praetor to command in a province after the expiration of his regular office soon after this Injcame general. He would then be called pro-consul. 2. longis navitous, 'war ships.' Oneraria is a merchant ship or transj)ort. 3. tenuit, 'reached.' 4. milite : ch. 147, note 4. 5. occupatis : ch. 83, note 3. 6. traditos ; i.e. to the governor of the town. , 7. custodiri, § 414 («). (R. 537.) 154.— 1. soUerti magls quam fldeli : a mild description of an act of gross treaciiery. 2. qualia : here = talia enim. 3. id agebat, 'he made it his object.' 4. ut ... esset : substantival clause, because in apposition tc wZ, the object of agehaf, but the vt has also a final sense. 5. potestatis eius : ch. 140, note 6. 6. unam . . . maxime = maxiint omnium. 155.— 1. abductum : ch. 143, note 2. 2. sit, §420{/>). (R. 750.) 3. continuisse : ch. 146, note 4. 4. abessent, § 4^7. 5. els, from the speaker's point of view : S. of the river. 156. —1. miranti, etc., after inqiiit. The participles to be translated by clauses. 2. quodnam, § 100 ; the adjectival form. 3. credi, §§ 299, 302. 4. habita fides : ' trust reposed ' in a man : Jidem is the ' faithful service ' in n^turn. 5. domos, § 273. 6. opera, ' pains or trouble in doing ' a thing. 7. suapte, § 96 (c). 8. possim : sulx)rdinate to the final clause, but it might be subj. in any case : see ch, 145, note 2, NOTES. 101 157.— 1. ad cetera, etc., * equal to....' Certainly the man acts with almost incredible folly. 2. conventis. This verb is sometimes transitive ; hence its use personally in the passive. 3. fide : promise of protection on the one hand and service on the other. 4. cum iis ; i.e. the Romans. 5. cetera omnia; that is, they were restored to their families by Abelux, but in the name of the Romans. 158.— 1. aliquanto, § 244. 2. in re pari ; i.e. bj-^ the same action. 3. Carthaginiensium. Supply gratia. 4. fUisset; i.e. if they had done as they intended: so potuifiset in tiie next sentence. 5. illos. lUe commonly means the former, hie the latter, because the first mentioned is the more distant. But here the Carthaginians, though mentioned last, are the more distant in the mind of the writer. 6. expertos : passive, ' found by experience to be,' etc. ; fortmia here means ' ill fortune.' 7. baud frustra, ' not without good reason' ; i.e. the seces- sion of Abelux, a man of foresight, was taken as evidence that the Romans were the l>etter allies. 8. spectare, 'aim at,' § .372. (R. 5.39.) 9. forent . . . intervenisset ; seech. 122, 2. (R. 638.) INDEX TO THE NOTES. 103 INDEX TO THE NOTES. [In each case the Number of the Chapter and that of the Note is referred to.] A, 62. 4. a6, 8. 6. ab ea parte, 20. 5 : cp. 40. 2 ; 64. 4, etc. ahest. {tantum abest ut...iU)y 127. 1. accipere, 50. 1 : 142. 4. acicft, 99. 3. ad (to the number of), 46. 2 : 144. 2. ad wium, 77. 5. ad, with gerundive, 5. 7 : 21. 6, etc. ad verso Jlumine, 49. 2. Aegates insulae, 16. 1 : 75. 3. id agerCy 154. 3, 4. agmen, 60. 3. aifai'ia, 2. 3. alter, 31. 7 : 65. 10. amphora, 110. 10. anceps, 1. 6. animadvertere in, 142 7. Ariminum, province of, 110. 3. at enim, 74. 4. auspicium, 114. 3. auxilia, 140. 10. Baleares, 99. 4. .Bo»i, 44. 1. a (for Gaius), 103. 5. Caere, 108. 9. cantus, 50. 4. capri Sihyllini, 109. 2. lustrare, 109. 5. Lulalhis, C. 32. 10. maqister equitum, 139. 4. maior {natn), 57. 3. manes, 14. 3 : 129. 5. measure, ablat. of, 158. 1. mereri, 5. 15. mfr'dum. 36. 2 : 57. 4. w«7«.s (collective), 147. 4: 153. 4 : cp. 90. 3, etc. mille, 7nilh'a, 142. 1. ininux, 145. 3. munire viam, 69. 1. navis lomja, 31. 3 : 153. 2. oneraria, 153. 2. specnlatoria, 146. I. ne ... quidem, 72. 5. necessarium, 118. 2. A'ova dassis, 152. 1. novae res, 151. 2. novendiale sacrum, 109. 4. oblique narration, 146. 4. , tenses in, 19. 3 : 29.9: 36.5. ohtinere, 3. 3: 41. 5: 64. 3. occnpatus, 83. 3. olive, 63. 2. opera, 156. 6. participial construction, 25. 2 : 156. 1, etc. passus, 9. 3. past participle active, want of in Latin, 7. 12 : 9. 4 : 143. 2 : 148. 6, etc. patres, 1 10. 6. pax, 58. 1. ]>er otium. 50. 5 : 99. 2. periculnm, 1. 7. personal construction of dici- tur,etc.,35. 2: cp. 77. 10. piaculum. 18. 6. plate i, 144. 5. pondo, 109. 7. jwfndus, 30. 10. (for retfio), 63. 1. potestatem facere, 84. 3. />ra€ (in composition), 148. 5. praecijntare (intr. ) 46. 1. praestare, 57. 6 : cp. 64. 6. pi-iiiceps,5. 1 1 : (with partitive genitive) 152. 4. procojisuf, 153. 1. prornratio, 85 1. f>rodi(fia, 108. 1. propraetor, 138. 1. proroijare, 153. 1. proviuna, 30. 3 : 150. 3. pvheres, 27. 2. pvhlice amicus, 23. 1. ptdvinar, 108. 5, Punica fides, 5. 13. purpose, 13. 4. , expr. by fut. partic. 53. 2 : 142. 3. , tt^ with gerundive, 5. 7: 21. 6, etc. , causa with genit. 83. 2, /iVD^X TO THE NOTES. 105 qnaestus, 110. 12. quality, genitive of, 141. 6, 8. gnam, with superlative, 49. 4 : 59. 1. quam, omitted, 150. 4. .s«?i/ ^?«t, 130. 3. quidem, 74. 4. quinqutremes, 30. 8. (/w^mi (although), 116. 1. qnum (with indie), 147. 2: 152. 3. quuin primiim, 2. 5. referre, 114. 1. religio, 5. 14. res, 142. 2. res Romana, 29. 6. rohora inrorum, 129. 1. rtfcre, 21. 8. Saquntnm, 4. 3. 8a^/s, 47. 2. secundum, 49. 7. semestris dux, 80. 9. siqnum, 46. 6. «i7^a;, 84. 8. singidi, 48. 3. 8f;?-my (of cavalry), properly a iving, the cav- alry being stationed on the wings of the army, al^cer, cris, ere, adj., eager, readg. alacritas, atis, f. 3, eager- ness, [alacer.] Algidus, i, m. 2, a mountain near Rome, alia, adv., by another way. alieno, avi, atum, v. a. I, surrender, lose, [alienus.] alienus, a, um, adj., belong- ing to another, not one's own. [alius.] Alimentus, i, m. 2, L. Cincivs Aliment us, a Roman taken prisoner by Hannibal, who recorded events in the 2nd Punic War. aliquam-diu, adv.. for some time, [diu.] aliquanto, adv. , considerably. [aliquantus.] aliquantum, i, n. 2, a con- siderable amount, [aliquan- tus. j VOCABULARY. 109 aliquis, quid, indef. pron., some, [alius, quis.] aliquot, adj. indecl., some (plur.). [alius, quot.] aliquoties, adv., sometimes. [alius, quoties.] alio, adv., in another direc- tion, [alius.] alius, a, ud, adj., other; alii .. alii, some ... others. Allobrox, gis (plur. AUo- brSges, um), m. 3, Allo- brogian. See Map. al-loquor, locutus, v. dep. 3, address, [ad, loquor.] aio, ui, turn, V. a. 3, support (with food). Alorcus, i, m. 2, the name of a Spaniard. Alpes, ium, f. plur. 3, the Alps. altaria, ium, n. plur. 3, a high altar, [altus.] alte, adv., deeply, [altus.] alter, a, um, adj., one (of two) ; the other (of two) ; a second (numeral). altitudo, inis, f. 3, height. [altus.] altum, i, n. 2, the deep (sea) ; deep water, [altus.] altus, a, um, adj., high, deep. alumnus, i, m. 2, foster-s >n. [alo. ] alveus, i, m. 2, trough, bed (of a river), ambitus, us, m. 4, circuit. [ambio.] ambo, ae, o, adj. plur., both. amicus, i, ni. 2, friend. [amo.] Amiteminus, a, um, adj., of Amitemum, a town of the Sabines at the foot of the Apennines, a-mitto, misi, missum, v. a. 3, lose, [mitto.] amnis, is, vn. 3, river. amphora, ae, f. 1, a liquid measure, equal to six gal- lons, amplexus, us, m. 4, embrace. [amplector.] amplius, adv., more, [am- pins.] amplus, a, um, adj., large. Amusicus, i, m. 2, the name of a Spanish chieftain. an, conj., or, or ivhether ; used also to introduce a direct question, in which case it need not be trans- lated. anceps, cipitis, adj., doubt- ful, [anibo, caput, tioo- headed. ] ancora, ae, f. 1, anchor. ancorSJe, is, n. 3, cable. [ancora.] angulus, i, m. 2, corner. angustiae, arum, f. 1 (plur.), narrow pass, defle. [an- gustus.] angustus, a, um, adj., nar- row, [ango, / draw tight.] anima, ae, f. 1, breath. anim-ad-verto, ti, sum, v. a. 3, observe ; animadvertere in, to punish, [animus, ad, verto.] animans, ntis, partic. used as subst., living being, m. of men, n. of beasts, animus, i, m. 2, spirit, cour- age, [cp. anima.] annus, i, m. 2, year. 110 THE HANNIBALIAN JVAll ante, prep. \v. acc, before^ in front of. ante, adv. (of time), before. Sei' also ante({uain. ante-quam, con]. , before {-with a verb) ; also separated, ante ... quam. antiquus, a, um, adj., ancient. [ante.] Antistius, ii, m. 2, a Roman plebeian name, aperio, ui, turn, v. a. 4, open, display. apertum, i, n. 2, open ground. [aperio. ] apertus, a, um, paitic. of aperio, exposed, open. apis, is, f. 3, bee. apparatus, us, m. 4, gettimj ready, [ad, paro.] ap pareo, ui, Itum, v. n. 2, appear, be evident, [ad, pareo. ] ap-pello, avi, atum, v. a. 1, call (by a name), ap pello, puli, pulsum, v. a. 3, hrin/j to shore, [ad, pello. ] Appennlnus, i, m. 2, the Apennine mountain range. See Map. ap-p6to, ivi or ii, itum, v. n. and a. 3, approach, attack. [ad, pello.] ap propinquo, avi, atum, v. n. 1 ( w. DAT. ), approach. [ad, propinquus.] apricus, a, um, adj. , sunny. [aperio.] apto, avi, atum, v. a. 1, get ready, [aptus.] aptus, a, um, adj., ft, pre- jxired. &pud, prep. w. accus. , in presence of; to (of address), among. aqua, ae, f. 1, water. arbiter, tri, m. 2, umpire. arbitrium, ii, n. 2, decision^ power, [arbiter.] arbor, is, f. 3, tree. arceo, ui, no sup., v. a. 2, keep away, order to stay away. ar-cesso, ivi, itum, v. a. 3, send for. [ad, cede] ardeo, arsi, arsum, v. n. 2, be on fire. ardor, is, m. 3, heat, excite- ment, [ardeo.] argentum, i, n. 3, silver ^ money. aries, ietis, m. 3, raw, batter- ing-ram. Arimlnum, i, n. 2, Rimini, a town in Umbria on the shore of the Adriatic, arma, oriim, n. 2 (plur.), arms (military), armatus, i, m. 2, armed men. [armo. ] armatura, ae, f. 1, collective, armed soldiers (with adj. levis, light-armed soldiers). [armo.] armi-g^er, geri, m. 2, shield- bearer, attendant, (arma, gero. ) Amus, i, m. 2, the river Arno, in Etruria. Arretium, ii, n. 2, Arezzo, a town in Etruria. ar-rigo, rexi, rectum, v. a. 3, excite, [ad, rego.] ar-ripio, ripere, ripui, reptum, v. a. 3, seize, [ad, rapio.] ars, tis, f. 3, skilly stratagem. VOCABULABY. Ill artiis, uuni, ni. 4 (plur.), limbs. artum, i, n. 2, narrow place. [artus, 7^arrow^] arx, cis, f. 3, stronghold. [arceo. ] a-scendo, di, sum, v. n., climb up. [ad, scando.] a-scensus, us, m. 4, ascent. [ascendo. ] asper, era, erum, adj., rough. a-spicio, spicere, spexi, spec- turn, V. a. 3, look upon. [ad, specie] as-sfiquor, secutus, v. dep., overtake, [ad, sequor.] as-signo, avi, atum, v. a. 1, allot, [ad, signo, mark out for.] as-surgo, surrexi, surrectum, V. n. 3, rise up. [ad, surgo. ] at, conj., but ; at enim, but it may be objected. Atilius, ii, m. 2, a Roman name. atque, conj., and also. atrOcitas, atis, f . 3, ferceness. [atrox.] atrOciter, adv., fiercely. [atrox.] atrox, ocis, adj.,/erce. auctor, is, m. 3, cawse (used of persons) ; perpetrator ; witness, authority (for a statement), [augeo.] auctoritas, atis, f. 3, judg- ment, [auctor.] audacia, ae, f. 1, boldness. [audax.] audacius, adv., compar. of audacter. audacter, adv., boldly, [au- dax.] audeo, an sus sum, v. n. 2, dare. audio, ivi, itum, v. a. 4, hear. au-fgro, ferre, abstuli, abla- tum, V. a., take away, [ab, fero. ] augeo, xi, ctum, v. a. 2, m- crease. auris, is, f. 3, ear. aurum, i, n. 2, gold. Ausetanus, i, m. 2, name of a people near the foot of the Pyrenees. [Ausa, a town in Spain.] au spicium, ii, n. 2, omen-, divine sanction, obtained by a magistrate on taking office by performing certain rites, [avis, specie] aut, conj., or. autem, conj., but. auxiliares, ium, m. 3 (plur.), auxiliary troops. [aux- ilium.] auxillum, ii, n. 2, help ; aux- ilia(plur. ), auxiliary troops. a-vello, velli, vulsum, v. a. 3, tear away, [a, vello.] Aventinus, i, m. 2, Mount Arentine at Home. a-verto, ti, sum, v. a. 3, tium away, drive back, [a, verto. ] avidXtas, atis, f. 3, greediness. [avidus.] avidus, a, um, adj., eager (for), w. GEN. [aveo.] Baliares, ium, m. 3 (plur.), natives of the Balearic islands off the east coast of Spain, used as slingers in Hannibal's army. barbarus, i, m. 2, a native (of 112 THE IIANNIBALIAN WAR, an uncivilized country, e.g. Spain). Bargiisii, orum, m. 2(plar. ), a tribe in tiie N. K. of Spain. bellicus, a, um, adj., of war. bellum, i, n. 2, vmr. belua, ae, f. 1, a gnat heanl. b^ne, adv., mdl. [bonus.] beneflcium, ii, n. 2, kinduesH. [bene, facio.] benig^ne, adv., kindly, [be- nign us. ] biduum, i, n. 2, a period of two days, [bis, dies.] binl, ae, a, adj. (plur.), two for each, [bis.] bis, adv., t trice. boarius, a, um, adj., of cattle; forum boarium, the cattle market, at Rome. Boli, orum, m. 2 (plur.), a tribe of (iauls in Nortii Italy. Bomilcar, is, m. 3, a Cartha- ginian name. bonus, a, um, adj., good ; bona, n. plur., as subst., advantages. bos, 1)6 vis, m. f. 3, o.r, cow. Bostar, is, m. 3, the Cartha- ginian commandant of Sa- guntum. brevis, e, adj., short. bruma, ae, f. 1, the winter solstice (Dec. 21st), winter. fbrevis, because of tiie short days.] Brundisinus, a, um, adj., of Brundisiuni (Brindisi), a town in the S. E. of Italy. C, abbreviation for Gaius, a Roman name : see note 5 on ch. 103. cacumen, inis, n. 3, peak (of a iiill). cado, cecidi, casum, v. n. 3, fall. caecus, a, um, adj., blind. caedes, is, f. 3, slaughter. [caedo.] caedo, cecidi, caesum, v. a. 3, rut to pieces, kill. [cado. ] caelum, i, n. 2, sky. caementum, i, n. 2, hewn stone, [caedo. ] Caere, n. indecl., a city of Etruria. calcar, is, n. 3, spur, [calx, a heel.] caligo, Inis, f. 3, darkness, mist. callidus, a, um, adj., crafty. [calleo.] calor, is, m. 3, heat, [caleo.] calx, Icis, f. 3, lime. campus, i, m. 2, plain. candldus, a, um, adj., white. [candeo. ] cantus, us, m. 4, chant, song. [cano. ] capesso, ivi, itum, v. a. 3, undertake, attempt, [capio. ) capio, cap6re, cepi, captum, v. a. 3, capture, take, hold, stop ; also in passive (of physical powers),fee«yM?vrf: captus oculis, depHved of eyesight. captivus, i, m. 2, prisoner ; also as adj., captured. [capio. ] caput, capitis, n. 3, head, capital (town), carina, ae, f. 1 , keel (of a ship). Carpet&ni, orum, m. 2 (plur.), a people of Spain. VOCABULABY. 113 Cartala, ae, f. 1, a town in Spain. Carthaginiensis, e, adj., Car- thaginian ; Carthaginienses (as subst.), Carthaginians. Carthago, Tnis, f. 3, Carthage. Carthago Nova, f., Cartagena on the S.E. coast of Spain. cams, a, um, adj., dear, valuable. castellum, i, n. 2, fortress, fortified village, [castrum.] castra, orum, n. 2 (plur.), camp. Castulonensis, e, of Castulo. [Castulo.] casus, us, m. 4, accident, mis- fortune, [cado. ] catapulta, ae, f. 1, cataprdt, an engine for throwing stones, javelins, etc. causa, ae, f. 1, cause; abl., causa, on account if, w. GEN. cavo, avi, atum, v. a. 1, hollow out. [cavus. ] cedo, cessi, cessum, v. n. 3, retreat, loithdraw. celox, cis, f. 3, swift -sailing ship, critter. Celtiberi, orum, m. 2 (pi.), a people of the N. E. of Spain. Celtiberla, ae, f. 1, a district in Spain. Celtibericus, a, um, adj., Celtiberian. Cenomani, orum, m. 2 (plur.), a tribe of Gauls in North Italy, censeo, ui, um, v. a. 2, rote. centeni, ae, a, numeral adj., a hundred of each, [centum.] Centenius, ii, m. 2, a Roman name, centum, indecl., a hundred. cerno, crevi, cietum, v. a. 3, see. certS,men, inis, n. 3, contest. [certo.] certe, adv., certainly, in any case, [certus.] certo, avi, atum, v. n. 1, CO Ji tend. certus, a, um, adj., clear, fixed ; cei tiorem facere, to inform. ceterum, conj., but ; lit. for (he rest, [ceterus.] ceterus, a, um, adj., the rest. cibus, i, m. 2, food. Cincius, ii, m. 2, a Roman name, circa, adv., round. circum, prep. w. acc. , round. circum, adv., round. circum do, dedi, datum, v. a. 1, surround, [do.] circum-duco, duxi, ductum, V. a. 3, lead round, [duco.] circum-fero, ferre,tuli, latum, V. a., turn round, [fero.] circum-fundo, ffidi, fusum, v. a. 3, j^our round, encircle ; also reflexive in passive, to gather round. circum-iicio, iicere, ieci, iec- tum, v. a. 3, throw round ; in passive, lie round, [iacio.] circum-padanus, a, um, adj., routid the Padus. [Padus.] circum-scribo, psi, i)tum, v. a. 3, limit, confine, [scribo.] circum -sedeo, sedi, sessum, v. a. 2, blockade (of an army). [sedeo.] H l\ 114 THE HANNIBALIAN JVAK clrcum-specto, avi, atum, v. a. 1, look about y search for. [spec to.] circum-spicio, spexi, speetum, V. a. 3, examine, [specio.] circum-sto, steti, v. n. 1, stand round, [sto.] circum-veho, vexi, vectiini, V. a. 3, carrif round ; in passive, sail roundy ride round, [veho.] circuin-vSnio, veni, ventnm, V. a. 3, surround^ defeat. [venio.] ds, prep. w. Acc., on the nearer side of \ ' cis Hi- benim ' means either N. or S. of the river, ac(;ording as the narrative is written from a Roman or a Cartha- ginian standpoint. Cisalpinus, a, iini, adj., o?i this side of the Alps, i.e. nearer to Rome. [cis, Alpes.] Cissis, is, f. 3, a town in Spain. citatus, a, urn, adj., hurried. [cito.] citerior, us, adj. (compar. from eiter), nearer. eitius, compar. of cito. cito, adv., quickly. citra, prep. w. acc, on the nearer side of (see cis) ; also used as adverb. civilis, e, adj., of a citizen, of peace, [civis.] civis, is, m. 3, citizen^ fellow- countryman ; Roman citizen, as opposed to the allies. civitas, atis, f. 3, state, country, [civis.] clades, is, f. 3, disoMer, slaughter. clam, adv., secretly, [celo.] clamo, avi, atum, v. a. and n. 1. exclaim, proclaim. clamor, oris, m. 3, shout, ay. [clamo.] classicus, a, um, adj., of the jieet ; classicus miles, a marine. classis, is, f. ^, fleet (of ships). Claudius, ii, m. 2, a Roman name, claudo, si, sum, v. a. 3, shut in. claudus, a, um, adj., lame. Clemens, tis, adj., kind. dementia, ae, f. 1, kindness, humanity. clivus, i, m. 2, hill. Cn., alobreviation for Gnaens. See note 5, ch. 103. co-acervo, avi, atum, v. a. 1, heap together. [cum, acervus.] coepi, isse, ptum, v. a. 3 (no present tense in use), heqin ; used in passive when fol- lowed by passive infinitive, co-gnosco, novi, nitum, v. a. 3, fnd out, hear, [cum, gnosco. ] co-go, co-egi, co-actum, v. a. 3, collect y keep together, com- pel, [cum, ago.] co-hibeo, ui, itum, v. a. 2, keep together, check, [cum, habeo. ] cobors, tis, f. 3, cohort, a division of from 300 to 600 men. col-lega, ae, m. 1, colleague, partner (in office), [cum, lego.] VOCABULARY. 115 col-ligo, legi, lectum, v. a. 3, gather together, acquire. [cum, lego.] collis, is, m. 3, hill. colloquium, ii, n. 2, parley, conversation, [cum, loquor.] colo, ui, cultum, v. a. and n. 3, dwell, inhabit. colonla, ae, f. 1, colony, settlement, [colonus.] com-itium, ii, n. 2, the place of assembly for electi(»ns at Rome ; comitia (plur. ), the elections, [cum, eo.] comltor, atus, v. dep. 1, ac- company, [comes.] com-meatus, us, m. 4, leave of absence ; supplies (of provisions, etc. ). [cum, meo.] com-modus, a, um, adj., con- venient, [cum, modus.] com-moveo, mOvi, motum, v. a. 2, more, [moveo.] com-munio, ivi or ii, itum, v. a. A, fortify, [munio.] communis, e, adj., common, combined, [cum, munis.] com-paro, avi, atum, v. a. 1, get ready, [cum, paro.] com-pello, puli, pulsum, v. a. 3, dHve. [cum, pello.] com-peto, ivi or ii, itum, v. n. 3, be sufficient, be capable. [cum, peto.] com-plector, plexus sum, v. dep. , embrace, surround. [cum, plecto.] com-pono, sui, situm, v. a. 3, arrange, [cum, pono.] com-prehendo (com prendo), di, sum, v. a. 3, seize. [cum, prehendo.] con-c6do, cessi, cessum, v. n. 3, retire, [cum, cedo.] con-cieo, civi, cTtum, v. a. 2, rouse, stir up. [cum, cieo.] con-cilio, avi, atum, v. a. 1, gain, win over. con-cilium, ii, n. 2, assembly. con-cipio, cipere, cepi, cep- tum, V. a. 3, take up. con-cr^mo, avi, atum, v. a. 1, bum. [cum, cremo.] con-cretus, a, um (partic. of concresco),co»»,7ea^ec/. [cum, cresco.] con-curro, curri, cursum, v. n. 3, meet, engage in battle (w. DAT.), [cum. curro.] con-cursus, us, m. 4, con- course, attack, [con-curro.] condicio, nis, f. 3, condition (of a treaty). con-fero, ferre, tuli, collatum, V. a., bring together, com- pare, [cum, fero.] con-fertus, a, um (partic. of confercio), close packed. [cum, farcio.] con-ficio, ficere, feci, fectum, V. a. 3, accomplish, wear Old, destroy, [cum, facio.] con-fligo, xi, ctum, v. n. 3, flght. [cum, fligo.] con-fiuo, xi, no sup., v. n. 3, flow together, [cum, fluo.] con-fugio, fugere, fugi, v. n. 3, fly for refuge, [cum, fugio.] con-gero, gessi, gestum, v. a. 3, gather together, [cum, gero.] con-globo, avi, atum, v. a. 1, collect together, [cum ; globus, a ball.] 116 THE HANNIBALIAN WAR. con-gredior, gredi, gressus, V. dep. , meet. [cum, gradior.] con-iicio, iieere, iectnm, v. a. 3, throw, throw together. [cum, iacio.] con-iungo, xi, ctum, v. a. 3, join tof/efhcr. [cum, iuugo. ] con-iunx, iugis, m. and f. 3, Jiushaiuiy wife, [coniungo. ] Conor, atus, v. dep. 1, try. con-scendo, di, sum, v. a. 3, dimh up, embark in. [cum, scando. ] con-scribo, psi, ptum, v. a. 3, enrol, enlist, [cum, scribo.] con sensus, us, m. 4, a/free ment, unanimity. [cum, sentio.] consequor, secutus, v. dep. 3, follow, pursue, [cum, seqnor.] con-s6ro, ui, turn, v. a. 3, join ; conserere manus or pugnam, to join battle, en- (jaije. [cum, sero.] con-sido, sedi, sessum, v. n. 3, take up position, [cum, side] con-silium, ii, n. 2, skill, prudence, plan ; council (of war). con-sisto, stiti, stltuni, v. n. 3, take one's stand, come to a standstill, stop, [cum, sisto.] consdlor, atus, v. dep. 1, conifort. [cum, solor.] con-spectus, us, m. 4, siijht, vieiv. [cum, specio.] con-spicio, spicere, spexi, spectum, V. a. 3, see. [cum, specie] con-stans, tis, adj., steady, routinuiwj. [cum, sto.] con-stemo, stravi, stratum, V. a. 3, spread over, otyer- throw. [cum, sterno.] con-stituo, ui, utum, v. a. 3, iletermine. [cum, statuo.] con-sto, stiti, statum, v. u. 1, used impersonally ; con- stat, it is atjreed, it is cer- tain, [cum, sto.] con-suesco, suevi, suetum, v. n. 3, he accustomed, [cum, sueo.] consul, is, m. 3, consul. See Introd pp. xiv. and xv. consularis, e, adj., of the con- sul, for the election of con- suls, [consul. ] consulatus, us, m. 4, cons^d- ship [consul.] consulo, ui, tum, v. a. and n. 3, deliberate, consult. consulto, avi, atum, v. a. 1, deliberate about, [consulo.] con-temno, mpsi, mptuni, v. a. 3, despise, [cum, tetnno.] con-temptus, us, ra, 4, con- tempt, [contemnc] con-tendo, di, tum, v. n. 3, exert oneself , hasten, [cum, tendo. ] con-tignatio, onis, f. 3, story (of a house). [cum;tignum, a beam.] con-tinens, tis, f. 3, main- land, [cum, teneo.] con-tineo, ui, tentum, v. a. 2, hold together, restrain. [cum, teneo.] con-tingo, tigi, tactum, v. a. 3, touch, reach to ; happen. [cum, tango.] VOCABULARY. 117 contio, nis, f. 3, assembly, speech, [cum, venio.] contra, prep. w. acc. , against, opposite. contra, adv., on the other hand. con-traho, traxi, tractum, v. a. 3, draw together, collect. [cum, traho.] con-tundo, tudi, tusum, v. a. 3, bruise, [cum, tundo.] con-vello, velli, vulsum, v. a. 3, pluck up; convellere signa, to pluck up the stan- dards, i.e. decamp, [cum, vello.] con-venio, veni, ventum, v. a. and n. 4, meet, come together, [cum, venio.] con-verto, ti, sum, v. a. 3, turn, change. [cum,verto.] con-voco, avi, atum, v. a. 1, call together, [cum, voco.] co-orior, ortus, v. dep., rise up, begin, [cum, orior.] copia, ae, f. I, plenty, supply; in plur. means, troops. copulo, avi, atum, v. a. 1, join, [copula. ] Cornelius, ii, m. 2, name of a celebrated Roman clan, to which belonged the family of Scipio among others, comu, us, n. 4, horn, wing (of an army), corona, ae, f. 1, wreath. corpus, oris, n. 3, body. cor-rumpo, rupi, ruptum, v. a. 3, destroy ; bribe, [cum, rumpo.] cor-ruo, rui, v. n. 3, fall. [cum, ruo.] Corsi, orum, m. 2 (plur.), Corsicans. Cortona, ae, f. 1, a town of Etruria. ^^e Map. Cortonensis, e, adj., of Cor- tona. corvus, i, m. 2, raven. cre-do, didi, ditum, v. n. 3, believe, trust (w. DAT. ). [do.] Cremdna, ae, f. 1, a town of Cisalpine Gaul. See Map. creo, avi, atum, v. a. 1, make, appoint (to an office). cresco, crevi, cretum, v. n. 3, grow, increase. cruciatus, us, m. 4, torture. [crucio.] crudelis, e, adj., crud. [cru- dus.] crudelitas, atis, f. 3, cruelty. [crudelis.] cruentus, a, um, adj. , bloody. [cp. cruor.] cruor, oris, m. 3, blood. cubile, is, n. 3, bed. [cubo.] culpa, ae, f. \,faidt. cultor, oris, m. 3, inhabitant. [colo.] cultus, us, m. 4, habitation, cultivation, [colo.] cum, prep. w. abl., with, together with ; written after its case with personal pro- nouns — mecum, tecum, se- cum, nobiscum, vobiscum. In compound words the form ' com ' or ' con ' is always used. cumulo, avi, atum, v. a. 1, heap up. cumiilus, i, m. 2, heap. cunctanter, adv., slowly. [cunctor.] 118 TEE HANNIBALIAN fFAB. cunctatio, onis, f. 3, delay, hesitation, [cunctor.] cunctus, a, um, adj., all, the whole, [con-iuiictus. ] cupido, Tnis, f. 3, desire, am- bition, [cupio. ] cupldus, a, uni, adj., desirous, (w. GEN.), [cupio.] cur, adv., ivhy (in interroga- tive). cura, ae, f. 1, thought, care. [qiiaero.] curia, ae, f. 1, senate house. curro, cucurri, cursam, v. n. 3, run. cursus, us, m. 4, course. [curro.] custodia, ae, f. 1 (generally in plur.), guards, sentinels. [custos.] custodio, ivi or ii, itum, v. a. 4, gvjard. [custos.] custos, udis, m. 3, guard, keeper. Dasius, ii, m. 2, name of the commandant of Clastidium. de, prep. w. abl. , from, con- cerning, over (of a victory). debilis, e, adj., feeble, [de, habilis.] decern, numeral indecl., ten. decemviri, orum, m. 2 (plur. ), commissioner H, board of ten persons, [decern, vir.] de-cemo, crevi, cretum, v. a. 3, distinguish, decide, order (e.g. a levy of troops), [cerno.] de-certo, avi, atum, v. n. 1, contend, fight, [certo. J decet, uit, v. n. 2, impers., it is fitting. de-claro, avi, atum, v. a. 1, declare, proclaim, [clarus.] de-curro, cucurri or curri, cursum, v. n. 3, run doivn. [curro.] decus, oris, n. 3, glory. [decet. ] de-decus, oris, n. 3, disgrace, [decus.] de-dico, avi, atum, v. a. 1 , consecrate, dedicate. [dicare. ] de-ditio, Onis, f. 3, surrender^ capitulation, [dedo.] de-do, dedldi, dedltum, v. a. 3, surrender, [do.] de-duco, xi, ctum, v. a. 3, bring down, la unch. [d u co. ] de-fectio, onis, f. 3, revolt. [de-ficio.] de-fendo, di, sum, v. a. 3, irrotect. de-fensor, oris, m. 3, defender. [defendo.] de-fero, ferre, ttili, latum, V. a., convey, deliver (esp. an accusation), [fero.] de-ficio, ficere, feci, fectum, V. a. 3, fail, faint ; revolt. [facio.] de-figo, xi, xum, v. a. 3, fi.Xy stupefy, [figo.] de-iicio, iicere, ieci, iectum, V. a. 3, throw down, throw off, cast (of lots), [lacio.] dein, adv., after this, then. [cp. inde.] deinceps, adv. , next following, snrressively. [dein, capio. ] deinde, adv., after this, then. [inde.] de-leo, cvi, etum, v. a. 2, destroy. VOCABULARY. 119 de-lig:o, legi, Iectum, v. a. 3, choose, pick out. [l6go.] Delta, indeclin., the letter A in the Greek alphabet. demo, dempsi, demptum, v. a. 3, take away, [de, emo.] denique, &dv., finally. densus, a, um, adj., thick, close. de-nuntio, avi, atum, v. a. 1, intimate, command, [nun- tius.] de-populor, atus, v. dep., lay waste, [populus.] de-posco, poposci, v. a. 3, demand (a person for pun- ishment), [posco.] de-prendo, di, sum, v. a. 3, seize, catch, [prehendo.] de-scendo, di, sum, v. a. 3, descend, [scando.] de-s^ro, ui, turn, v. a. 3, leave, evacuate, [de ; sero, I join.'\ de-sidero, avi, atum, v. a. 1, mixs, ivant. de-signatus, a, um, partic. of designo, elect, applied to magistrates between their election and the beginning of their term of office, de-sisto, stlti, stitum, v. n. 3, stop, cease. de-speratio, onis,f. 3, despair. [spero.] de-spero, avi, atum, v. n. 1, despair, be hopeless. [spero.] de-spondeo, di, sum, v. a. z, give up ; despondere ani- mos, to give up courage, despond, [spondeo.] de-stmo, avi, atum, v. a. 1, apjtoint. de-sum, esse, fui, v. n., be wanting, fail (w. DAT.), [sum.] de-testor, atus, v. dep. l, abominate, [testor.] de-trecto, avi, atum, v. a. 1, refuse, [tracto.] deus, i, m. 2, god. de-veho, xi, ctum, v. a. 3, carry away, [veho.] de-vSnio, veni, ventum, v. n. 4, come down, [venio.] de-verto, ti, sum, v. a. and n. 3, turn aside, [verto.] de-vincio, vinxi, vinctum, V. a. 4, biiid, attach. [vincio.] de-v6lo, avi, atum, v. n. 1, fly down, [volare.] de-volvo, volvi, volutum, v. a. 3, roll down, [volvo.] dextera or dextra, ae, f. 1, right hand ; properly from dexter, adj., with mauus to be supplied, dicio, onis, f. 3, dominion, power. dico, xi, ctum, v. a. 3, say, tell (w. DAT. of person); appoint (to an office), dictator, Oris, m. 3, dictator, a magistrate elected at Rome only iu emergencies ; his power was absolute, but lasted only six months, [dicto.] . dies, ei, m. (sometimes t. m sing.) 5, day. dif-fero, ferre, distiili, dila- tum, V. a., put off. [dis, fero.] 120 THE HANNIBALIAN JFAR. dif-flclUs, e, adj., diffiaUt. [(lis, facilis.] dif-f ido, fisus sum, v. n. 3, din- trust (\v. DAT.), [dis, fido.] dif-fugio, fiigere, ffigi, v. n. li,/lee in dijferent directions. [dis, fugio.] dignus, a, urn, adj., worthy, sufficient. di-gredior, gredi, gressiis, v. dep. 3, go aside, [dis, gra- dior.] di-l&bor, lapsus, v. dep. 3, slip away, disperse, [dis, labor.] di-latio, on is, f. 3, delay. [dilatus, from differo.] di-lectus, us, m. 4, levy (of soldiers), [dis, lego.] di-micatio, on is, f. 3, evf/tuje- 7nent, battle, [dimico.] di mico, avi, atum, v. ii. 1, engage (in battle), [dis, mico.] di-mitto, misi, missum, v. a. 3, se7id about, send away, let go. [dis, mitto,] di-rlgo, rexi, rectum, v. a, 3, draw up (troops, etc., for battle), [dis, rego. ] dir-imo, emi, emptum, v. a. 3, break off, interrupt, [dis, emo.] di-ripio, ripere, ripui, rep turn, V. a. 3, plunder, [dis, rapio. ] dis-cedo, cessi, cessum, v. n. '^, part, depart, [dis, cedo.] dis-cepto, avi, atum, v. a. and n.\, dispute, [dis, capto.] dis-cemo, crevi, cretum, v. a. 3, distinguish, decide, [dis, cerno.] dis-cors, cordis, adj., at variance, [dis, cor.] dis ciimen, inis, n. 3, crisis, danger, [discerno.] dis-iicio, iicere, ieci, iectum, V. a. 3, scatter, [dis, iacio.] dis-pello, puli, pulsum, v. a. 3, drire asunder, disperse, [dis, pello.] dis pertio, ivi or ii, itum, v. a. 4, divide, [dis, partio.] dis-pono, posui, positum, v. a 3, distribute, arrange. [dis, pono.] dis-sentlo, sensi, sensum, v. 11. 4, differ (in opinion), [dis, sentio.] dis-sonus, a, um, adj., dis- cordant, [dis, sonus.] di stans, tis, partic. of disto, distant, [dis, sto.] dito, avi, atum, v. a. 1, en- rich, [dis = dives.] diu, adv., compar. diutius, for a long time, [dies.] di-versus, a, um, adj., diffe- rent, [dis, verto.] di-vido, visi, visum, v. a. 3, divide, [cp. viduus.] divus, i, m. 2, god. do, dedi, datum, v. a. 1, give, deliver ; opera m dare, to take pains. doceo, ui, ctum, v. a. 2, teach. doiabra, ae, f. 1 , axe. [dolo. ] dolor, Oris, m. 3, pain, grief. [doleo.] domesticus, a, um, adj., oj home, [domus.] dominus, i, m. 2, master, ford, owner, [domo.] domo, ui, Itum, v, a. 1, sub- due. VOCABULARY. 121 domus, us, f. 3, 4, house, home ; domi, at home. donee, conj., until. donum, i, n. 2, gift, [do.] dubie, adv. , doubtfully ; baud dubie, without doubt, [du- bius.] Ducarius, ii, m. 2, name of an Insubrian Gaul. du centi, ae, a, num. adj., two hundred, [duo, cen- tum.] diico, xi, ctum, v. a. 3, lead; carry along (a wall) ; think. dum, conj., while, until. dum-modo, conj., provided that, [dum, modo.] duo, ae, o, numeral, two. duo d6cim, indecl. numeral, twelve, [duo, decem.] duo de-vlginti, indecl. nu- meral, eighteen, [lit., two from twenty. '\ duplex, plTcis, adj., two-fold. [duo, plico.] duro, avi, atum, v. a. 1, harden, [durus.] durus, a, um, adj., hard. dux, cis, m. 3, commander, guide. e, ex, prep. w. abl., out of, of (partitive) ; according to ; magna ex parte, in great meonsure ; ex coin- paratione, by comparison. Ebtlsus, i. f. 2, Iviza, an island off the east coast of Spain. ec-quis, ec-quid, pron. in- terrogative substantival, whether any, any? (in ques- tions), [quis.] e-dico, xi, ctum, v. a. 3, pro- claim, [dico.] e-dictum, i, n. 2, proclama- tion, [edico.] e^tus, a, um, partic. of edo, elevated (of position). e-do, didi, ditum, v. a. 3, put forth, cause, [do.] e-doceo, ui, ctum, v. a. 2, inform, [doceo.] e-dflco, xi, ctum, v. a. 3, lead forth, [duco. ] ef-fero, ferre, ex-tilli, elatum. v. a., raise ; elatus, elevated (in spirits), [ex, fero.] ef-ficio, ficere, feci, fectum, v. a. 3, produce, bring about. [ex, facio.] ef-figies, ei, f. D,form, ghost. [effingo.] ef-flo, avi, atum, v. a. 1, blow out. [ex, flo.] ef-fodio, fodere, fOa«ic. [paveo.] pax, pacis, f. 3, peace, [cp. paciscor.] pectus, oris, n. 3, breast. pecunia, ae, f. 1, money. [pecus.] pficus, Oris, n. 3, fock, herd. pficus, ildis, f. 3, animal. pedes, Itis, m. 3, foot soldier ; (collective) infantry, [pes, eo.] pedester, tris, e, adj., on foot, of infantry, [pedes.] pedetentim, adv. , step by step, cautiously, [pes, tendo.] pedica, ae, f. 1, snare, [pes.] pel-licio, lic6re, lexi, lectum, V. a. 3, entice, [per, lacio.] pello, pepflli, pulsum, v. a. 3, drive away, rout. penates, ium, m. 3 (plur.), household gods, home. [cp. penitus, penetro.] pendeo, pependi, no sup., v. n. 2, hang. pendo, pependi, pensum, v. a. 3. pay. [lit. weigh ; cp. pendeo. ] penes, prep, w, acc, belong- ing to, in the power of. per,* prep. w. acc, through, during ^ over, by means of; per se, by himself or them- selves ; per otium, a< leisure ; per hostem, so far as the enemy were concerned. per-agn^o, avi, atum, v. a. 1, traverse, [ager.] per-angustus, a, um, adj., very narrow, [angustus.] 142 THE HANNIBALIAN WAR. per-cello, culi, culsum, v. a. 3, strike, [op. celer.] per-citus, a, urn, adj., excit- able, [percieo.] per-contor, atus, v. dep. I, ask. per-cutio, cutere, cussi, cus- siim, V. a. 3, strike, [quatio. ] per-do, didi, ditum, v. a. 3, lose, destroy, [do.] per-duco, xi, ctum, v. a. 3, lead through, [duco.] per-eo, Ire, ii, ituni, v. n., perish, he destroyed, [eo.] per-fero, ferre, tali, latum, v. a. ^endiir e, convey y announce. [fero.] per-ficio, ficere, feci, fectum, V. a. 3, finish, [facie] per-fidia, ae, f. 1, treachery. [fides.] per-friiigo,fregi, fractuni, v. a. 3, break throiigh. [f range] per-fugrio, fugere, ffigi, fugl- tum, V. n. 3, escape, [f ugio.] per-fuffium, ii, n. 2, refuge. [fugio.] per-go, perrexi, perrectum, V. n. 3, jyroceed. [per, rego.] peri-culum, i, n. 2, danger. per imo, emi, emptum, v. a. 3, destroy. [emo, take array. '\ per-misceo, miscui, mixtum or mistum, v. a. 2, mingle. [misceo.] per-nocto, avi, atiim, v. n. 1, paxs the night, [nox.] per-opportunus, a, um, adj., very seafionnble. [opportu- nus.] per-rumpo, rnpi, ruptum, v. a. 3, break through, [nimpo.] per-scindo, scldi, scissum, v. a. 3, tear, [scindo.] per-spicio, spicere, spexi, spectum, V. a. 3, see clearly. [specio.] per-suadeo, si, sum, v. n. 2, persuade (w. DAT.). [suadeo. ] per-traho, xi, ctum, v. a. 3, draw over, [traho.] per-vado, si, sum, v. a. 3, go through, [vado. ] per-vasto, avi, atum, v. a. 1, lay waste utterly, [vasto.] per-venio, veni, ventum, v. n. 4, arrive, [venio.] per-vius, a, um, adj., pass- able, [via. ] pes, pedis, m. 3, foot, either simply or as a measure of length. peto, ivi or Ii, itum, v. a. 3, seek, aim at, attack^ ask, ask for. piaculum, i, n. 2, atonement. [pio.] Picenum, i, n. 2, a district of Italy, N.E, of the Apen- nines, pignus, oris, n. 3, pledge. Pisae, arum, f. 1 (plur.), Pisa, in Etruria, See Map. Flacentia, ae, f. 1, Piacenza in North Italy. See Map. placeo, ui, Itum, v. n. 2, please (w. DAT.); placuit, it was resolved. pl9,co, avi, atum, v. a. 1, ap- pease, [cp. placeo.] planum, i, n. 2, level ground. planus, a, um, adj., level. plebs, plebis, f. 3, the common people, [cp. plenus.] VOCABULARY, 143 plerumque, adv., generally. plus, pluris, compar. adj. (superl. plurimus), more, several (in plur.); also as subst. n., plus, more; plurimum, very much. [cp. plenus.] plus, adv. compar., more. pliiteus, i, m. 2, shelter. See ch. 144, note 5. pluvius, ii, m. 2, rain. [pluo.] poena, ae, f. 1, punishment. [cp. punio.] Foeni, orum, m. 2 (plur.), Carthaginians (lit. Phceni- cians). polliceor, Itus, v. dep. 2, promise, [liceor, hid.] Pomponius, ii, m. 2, a Ro- man clan name, pondo, adv., by weight. See ch. 109, note 7. p6no, posui, p6situm, v. a. 3, place, pitch (of a camp). pons, tis, m. 3, bridge. popuiaris, is, m. 3, country- man, [populus.] populatlo, onis, f . 3, plunder- ing, [populo.] populor, atus, v. dep. 1, lay waafe. [populus.] poptQus, i, m. 2, people, tribe, district. por-rigo, rexi, rectum, v. a. 3, stretch out, extend, [pro, rego.] porta, ae, f. 1, gate. porto, avi, atum, v. a. 1, carry. portus, us, m. 4, harbour. posco, poposci, no sup., v. a. 3, demand. pos sessio, onis, f. 3, posses- sion, [possideo.] pos-sideo, sedi, sessum, v. a. 2, possess, hold, [sedeo.] possum, posse, potui, no sup., V. n., he able, may. [potis, sum.] post, prep. w. ACC, after, be- hind. post, adv., afterwards. post-ea, adv., afterwards. [post.] posterns, a, um, adj., next; posteri, posterity, [post.] post-hac, adv., after this. [post.] post quam, conj., when. postremo, adv. superlat., at last, [posterns.] postrSmus, a, um, superlat. adj., last, [posterus.] postulatio, onis, f. 3, de- mand, [postulo.] potentia, ae, f. 1, power. [potis.] potestas, atis, f. 3, potver, permission, [potis.] p6tio, onis, f. 3, drink. [poto.] potior, Itus, V. dep. 4, gam posfiessim, of (w. gen. or ABL. ). potissimus, a, um, super- lat. adj., most important \ potissimum, adv. , most. [potis.] potius, adv. compar., rather. prae, prep. w. abl., before, by reason of. prae-altus, a, um, adj., very deep, [altus.] prae-beo, ui, Itum, v. a. '-, give, render, [prae, habeo.] 144 THE IIANNIBALIAN WAR. prae-ceps, cipTtis, adj., head- long, precipitous. [prae, caput. ] prae cipio, cipere, cepi, cep- tum, V. n. 3, enjoin, [prae, capio. ] prae-cipito, avi, atiim, v. a. and n. 1, throiv down ; also (in trans. ) fall, [praeceps. ] praecipue, adv. , especially. [praecipio.] praeda, ae, f. 1, booty. praedator, oris, ni. 3, jdun- derer. [praedor. ] praedor, atus, v. dep. 1, plundi'V. [praeda.] prae-eo, ire, ivi or ii, Itum, V. n., f/o before, [eo.] prae fan, fatus, v. defect. 1, say beforehand, [fari.] prae-fectus, i, m. 2, com- mnndtr. [praeficio.] prae-ficio, ficere, feci, fectuni, V. a. 3, place in command over (w. DAT.). prae-gredlor, gressus, v. n. 4, f/o before, [gradior.] prae-leg^o, legi, lectum, v. a. 3, coast along, [lego.] prae-mitto, misi, missuni, V. a. 3, send forward. [mitto.] praemium, ii, n. 2, jtrizey reward, [prae, enio] prae-occupo, avi, atum, v. a. I, occupy beforehand, [oc- cupo,] prae paro, avi, atum, v. a. 1, prepare, [paro. ] prae-pdno, posui, positum, v. A. \^, prefer, [pono,] prae-propere, adv., very hastily, [properus.] prae ruptus, a, urn, adj., ru(j, follow. series, ei, f. 5, succession. [sero, Ijoiyi.] Serranus, i, m. 2, a Roman surname, [sero, / sow.\ Servilius, ii, m. 2, a Roman clan name, servo, avi, atum, v. a. l, keep, preserve. servus, i, m. 2, slave. se-se = se. sen, conj .,or if. [ = si ve. ] sex, numeral indecl. , six. sexaginta, numeral indecl., sixty, [sex.] . sex-centi, ae, a, numeral, six hundred, [sex, centum.] si, conj., if. sic, adv., so, thus, as tt icas. siccus, a, um, adj., dry; sic- cum, a dry place. SiciUa, ae, f. 1, Sicily, bee Map. sic-ut, conj., as. [ut.J sidus, eris, n. 3, constellation. signi-fer, 6ra, erum, adj., standard bearer, [signum, fero.] signlfico, avi, atum, v. a. 1, make hiowii. [signum, facio.] signum, i, n. 2, standard, signal. silentium, ii, n. 2, silence. [sileo.] sXlex, Icis, m. 3, flint. silva, ae, f. \, forest. simiUs, e, adj., like (w. dat.). simul, adv., at the same time; also conj., as soon as. simulo, avi, atum, v. a. 1, pretend, [similis.] sine, prep. w. abl., without. singuli, ae, a, adj., one each. sinister, tra, trum, adj., tejt. sino, sivi, situm, v. a. 3, allow. sinus, us, m. 4, fold. situs, us, m. 4, position, [smo. J situs, a, um, adj., situated. [sino.] societas, atis, f. 3, alliance. [socius.] . . socio, avi, atum, v. a. 1, join. [socius. ] socius, ii, m. 2, ally ; navales socii, crews of ships. sol, is, m. 3, sun. soleo, solltus, sum, v. n. -, be accustomed. solltus, a, um, partic, usual; solitum, usual {thing), [so- soU-ers, tis, adj., skilfd. [ars.] solli cito, avi, atum, v. a. i, disturb, tempt. [solhcitus.J soUi-citus, a, um, adj., anxious, [cieo.] solum, adv., only, [solus. J solum, i, n. 2, ground. 152 THE HANNIBALIAN WAR, sOlus, a, uin, adj., alone. solvo, solvi, solutum, v. a. 3, loose, [se, luo.] somnus, i, m. 2, sleep. sdnus, i, m. 2, sound, noise. sors, sortis, f. 3, lot. [sero, I join.] sospes, Itis, adj., safe. spargro, SL, sum, v. a. 3, scatte7\ spartum, i, n. 2, esparto grass (used for ropes, etc. ). spatium, ii, n. 2, iiUervaly distance. species, ei, f. 5, appearance. [specio. ] speciosus, a, um, adj., bril- liant, [species. ] spectaculum, i, n. 2, sight. [specto.] spectator, Oris, m. 3, looker- on, [specto.] specto, avi, atura, v. a. 1, look at, have in view, [specio. ] specula, ae, f. 1, loatch-iower. [specio.] speculator, oris, m. 3, scoiU. [speculor.] speculatorius, a, um, adj., for exploring ; speculatoria, ae, as subst., a vessel of observation, [speculor.] speculor, atus, v. dep. 1, ex- plore, [specula. ] spero, avi, atum, v. a. I, hope, [spes.] spes, ei, f. 5, hope. spirltus, us, m. 4, breath. [spiro.] spdlio, avi, atum, v. a. 1, strip^ plunder, [spolium.] sponte, abl., as adv., volun- tarily, [spondeo.] stabilis, e, sAy, fixed, [sto.] statim, adv., immediately. statio, Ouis, f. 3, position^ guard-post, [sto.] stativus, a, um, adj., station- ary ; stativa (castra), per- manent camp, [sto.] statue, ui, utum, v. a. 3, place, set up ; determine. [status.] status, us, m. 4, position, con- dition, [sto;] stemo, stravi, stratum, v. a. 3, lay doivn, extend. stimulo, avi, atum, v. a. 1, incite, urge on. [stimulus. ] stipendium, ii, n. 2, pay, tri- bute ; campaign, [stipis.] stirps, pis, f. 3, root. sto, steti, sttltum, v. ii. 1, stand, remain, lie at anchor. stolidus, a, um, adj., stupid. [cp. stultus.] strages, is, f. 3, defeat. [stemo.] strepltus, us, m. 4, noise. [strepo.] strepo, ui, Itum, v. n. 3, make a noise, resound. strlngo, inxi, ictum, v. a. 3, draw (a sword). Btructflra, ae, f. 1, building. [struo.] suadeo, suasi, suasum, v. a. and n. 2, advise. sua pte = sua. suasor, Oris, m. 3, supporter. [suadeo.] Bub, prep. w. acc. or abl., under— (\) w. acc, sub noctem, at nightfall ; (2) w. ABL., under. VOCABULARY, 153 sub-do, d6re, dldi, dltum, v. a. 3, plunge into, [do.] sub-eo, ii, itum, v. a. , go under, approach, undergo. [eo.J BUb-igo, egi, actum, v. a. 3, subdue, [ago.] sub iicio, iicere, ieci, lectum, \. 9^.'^, place under, [lacio.] Bub-inde, adv., immediately after, [inde.] BUbito, adv. , suddenly, [su b- itus.] Bubitus, a, um, adj., sudden. [subeo, come up.] BUb-latus, partic. of tollo. BUb-ruo, ui, tttum, v. a. 3, undermine, [ruo.] Bub-Bidium, ii, n. 2 reserve, fnnyport. [sub, sedeo.] BUb-sisto, stiti, stitum, v. n. 3, stand still, [sisto.] Bub-vebo, xi, ctum, v. a. 6, bring up. [veho.] BUC-cessuB, us, m. 4, sw:cess. [succedo.] ^ suf-flcio, ficere, feci, fectum, V. a. 3, appoint instead. [sub, facio.] 8Uin,esse,fui,no.sup.,v.n.,oe. Buinmum, adv., at most. [summus.] summus, a, um, adj., super- Isit., highest, greatest; sum- mus mons, the top of the mountain, [superus.] sumo, mpsi, mptum, v. a. 6, take, [emo.] , sue met = suo. BupeUex, lectllis, f. 3, house- hold goods. super, prep. w. acc, above, over, besides ; alius super alium, one after another. superbus, a,um, adj. ,hau{)hty. [super.] superior, us, adj. compar., upper, [superus.] Bupero, avi, atum, v. a. 1, overcome, surpass, sur- mount, [super.] Buper-sfideo, sedi, sessum, v. n. 2, tentum, v. a. 2, hold up, support. 8UU8, a, um, possess, pron., his own, her otvn. Us own, their own. [se.] tabes, is, f. 3, malting sub- stance, slush, [tabeo.] tabulatum, i, n. 2, story (of a house), [tabula.] tacitus, a, um, adj., sUent. [taceo.] 154 THE HANNIBALIAN WAR, taedium, ii, n. 2, weariness. [taedet.] taeter, tra, trum, adj., hor- rible. Taffus, i, m. 2, the river Taqus in Spain, talentum, i, n. 2, a talent, a sum oJF money equal to about £240. talis, 8, adj., nuch. tam, adv., so. tamen, adv. , nevertheless, how- ever, [tarn.] tandem, ad v. ,a^ length, [tam. ] tango, tetigi, tactum, v. a. 3, touch. Tannetum, i, n. 2, a village of North Italy. See Map. tan-quam, adv., as it ivere, as if. [tam, quam.] tanto, adv., by so much. [tantus.] tantum, adv., .so much, only. [tantus.] tantus, a, um, adj., so much, so great, [tam.] Tarentum, i, n. 2, a town in South Italy. Tarraco, Onis, f. 3, Tarra- gona, a town in Spain. See Map. Taurini, orum, m. 2 (plur.), a tribe of North Italy. See Map. tectum, i, n. 2, house, shelter. [tego.] tecum, for cum te. tegmen, Inis, n. 3, covering. [tego.] tfigo, xi, ctura, v. a. 3, cover, shelter. tegumentum, i, u. 2, covering. [tego. J telum, i, n. 2, weapon, mis- sile. temgre, adv., rashly, hastily. temeritas, atis, f. 3, rashness. [temere.] temperans, tis, adj., m^e- rate, [tempero.] tempestas, atis, f. 3, storm. [tempus.] tempus, 6ria, n. 3, time. teneo, ui, tum, v. a. 2, hold, bind, occupy, reach (a port), tento, avi, atum, v. a. 1, at- tempt, [tendo.] tentorium, ii, n. 2, tent. [tendo.] tenuB, prep. w. abl., as far as, up to (stands after its case). Terentius, ii, m. 2, a Roman clan name, tergum, i, n. 2, back; ab tergo, behind. terminus, i, m. 2, limit. tero, trivi, tritum, v. a. 3, wear, vyaste. terra, ae, f. 1, earth, land. [cp. torreo, / dry. ] terreo, ui, itum, v. a. 2, frighten. terrestris, e, adj., on land; terrestres copiae, land forces, [terra.] terror, oris, m. 3, fear. [terreo.] tertius, a, um, numeral adj., third, [tres. ] Ti., abbreviation for Tiberius, a Roman name. Ticinus, i, m. 2, the river Ticino. See Map. timeo, ui, no sup., v. a. 2, fear. VOCABULARY. 155 timldus, a, um, ad]., /mr/wZ, faint-hearted, [timeo.] Umor, oris, m. 3, fear, [ti- vneo.] .. tiro, onis, m. 3, recruit ; as adj., tiro exercitus, a newly levied army. titubo, avi, atum, v. n. i, stumble. toga, ae,f.l,f707C^' the futer garment of a Roman citizen, of white woollen stuff. toiero, avi, atum, v. a. i, endure, [cp. tuli.] toUo, sustuli, sublatum, y. a. 3 rai^e, take away, destroy. toriientum, i, n. 2, torture. Sdu8,a,um,adj,;jarr^e^^^ pinched (with cold), [tor- reo.] tot,adj., indecl.,sowawy. toties, adv., «o mxiny tim^s. [tot.] ,. , ; totus, a, um, ad].,»t'We. tara-do, dldi, dltum, v a. 6, deliver up ; report, [trans, traduce, xi, ctum, v. a. 6, lead across, [trans, duco.] tragula, ae, f. 1, .?«^-e^"^- trlSo^^xi, ctum, v. a. 3, draio, drag ; protract. , tra-iicio, iicere, leci, lectum, v. a. and n. 3, conrey across; qo across, [iacio.] trames, itis, m. 3, path tranquiUitas, atis, f . .^, «"" ncis. [tranquillus.] trans, prep. w. acc across, on the other side oj. tran-Bcendo, di, sum, v. a. 3, cro.s.s' (mountains). [scando.J trans-eo, ivi or ii, Itum, v. a. andn., go across, [eo.] trans-fero, ferre, tuli, latum, v. a. 3, remold. [fero.J trans figo, xi, xum, v. a. 6, pierce, [figo.] trans-ffiga, ae, m. 1, deserter. [fugio.] , . . trans-fiigio, fugere fu£, fu- gltum, v. n. 3, aeseri. f fugio.] trans gredior, gr6di, gressus v. dep. 3, cross, [gradior.] trans-itus, us, m. 4, passage. [transeo.] trans mitto, misi, missum, v. n. 3, cross over; origin- ally transitive, cp. traucio. [mitto.] , Trasumennus, i, m. A lane Trasimene in Etruria. Trebia, ae,f. l,ariverof N. Italy. -See Map. tre-cei, ae, a, distributive nvimeTa.Uhreehundredeach. tre-centl, ae, a, numeral, three hundred. tremo, ui, no sup., v. n. rf, tremble. trepidatio, onis, f. 3, panic. [trepido.] trepido, avi, atum, v. n. i, hurry, be in a panic L^re- pidus.] ,. . trepidus, a, um, adj., t« con- fiision, in a panic. tres, tria, numeral, three. trlarii, orum, m. 2 ^piur.), the men of the third rank (in the legion). Seedn.l^, note 2. [tres.] 156 THE EANNIBALIAN WAR. tribunus, i, m. 2, tribune; tribunus plebis, a Roman magistrate {see Introd. p. xiii.) ; tribunus militum, an officer in the Roman army, tri-duum, i, n. 2, a period of three days, [tres, dies.] tri-ennlum, ii, n. 2,aperiodof three years, [tres, annus.] trig^nta, numeral indecl.. thirty, [tres.] tri pertito, adv., in three divisions, [tres, partior.] tri-pudium, ii, n. 2, dance. tristis, e, adj., sad, gloomy. triumphus, i, m. 2, triiunph, the solemn entry of a general into Rome after a victory, trium-viri, orum, m. 2 (phir.), board of three, commis- sioners, [tres, vir.] trucido, avi, atum, v. a. 1, slay, massacre. tu, tui, pers. pron., Ihoti, plural, vos. tueor, tuitus, v. dep. 2, de- fend. tiiU, perf. of fero. turn, adv., then. tumultuarius, a, um, adj., imurqent, irregular (of troops, etc.) [tumultus.] tumultus, us, m. 4, insurrec- tion, disturbance, irregular attack, [cp. tumeo.] tumulus, i, m. 2, hUl. [tu- meo.] tunc, adv., then. turba, ae, f. 1, crowd, con- fusion. turbo, avi, atum, v. a. ], disturb, throw into confusion. [turba. ] turrls, is, f. 3, tower. tutamentum, i, n. 2, protec- tion, [tutor.] tutor, atus, v. dep. I, protect. [tutus.] tutus, a, um, adj., safe. [tueor.] tuus, a, um, possessive pron., thy, thine, [tu.] ubi, conj., when, where. ubi-que, adv., everywhere. [ubi.] ullus, a, um, adj., any (with negative). ulterior, us, compar. adj., further, on the other side. [ultra.] ultimus, a, um, superl. adj., furthest, last, extreme. [ultra.] ultra, prep. w. acc, beyond, on the other side of-, also as Hiiv., further, sometimes followed by quam. [ille.] ultro, adv., unasked, unpro- voked. See ch. 39, note 5. [cp. ultra.] uluiatus, us, m. 4, yell, [ululo.] umbra, ae, f. 1, shadow. Umbria, ae, f. 1, a district of Central Italy. See Map. unde, adv., from which, whence. undi-que, adv., from all sides, [unde.] unicus, a, um, adj., single, only, [unus.] uni versus, a, um, adj., all together, all with one accord. [unus, verto.] VOCABULARY. 157 un-quam, adv., ever. unus, a, um, numeral, one, alone ; ad ununi, to a man. unus-quisque, una-quaeque, unum-quodque, each one. urbs, is, f. 3, city. urgeo, si, no sup., v. a. -^, press upon, coiifne. UB-quam, adv., anywhere. usque, adv., continuously; usque ad, as far as ; usque adeo, to such an extent. usus, us, m. 4, use, employ- ment, [utor.] ut, conj. and adv.— (1) with indie, as, when; (2) with subj., in order that (final), (so) that (consecutive), that (after verbs of command) ; (3) as adv., hou). uter, tra, trum, pron., ivhicJi of the two, whichever of the two. uter-que, utra-que, utrum- que, pron., each of the two, both. uti, for ut. utl-nam, adv., that! I wish that, [ut, how.] uti-que, adv., anyhow, at any rate, [ut, how.] utor, usus, V. dep. 3, -use (w. ABL.)- ^ ,, . , utrin-que, adv., on both sides. ["ter.] utrum, adv., tvhether, intro- ducing double questions, direct or indirect, answered by *an.' [uter.] Vaccaei, orum, m. 2 (plur.), a people of Spain, on the river Douro. See Map. vacuus, a, um, adj., empty. vado, no perf, or sup., v. n. vadum, i, n. 2, shallow, shoal. vagina, ae, f. 1, sheath. vagor, atus, v. dep. 1, wan- der, [vagus.] vagus, a, um, adj., wander- ing. v&leo, ui, itura, v. n. 2, pre- vail, have influence. validus, a, um, adj., strong. [valeo.] vallum, i, n. 2, rampart. [cp. vallus, a stake.] varie, adv., w different ways. [varius.] varius, a, um, adj., c/ia«(/»jgr, different. vas, vasis, n. 3, utensil ; (in plur.), baggage. vastatio, Onis, f. 3, devasta- tion, [vasto.] vasto, avi, atum, v. a. 1, lay waste. vastus, a, um, adj., desolate, immense. vates, is, m. 3, prophet. -v6, enclitic, or. vecto, avi, atum, v. a. 1, con- vey, [veho.] vfiho, xi, ctum, v. a. 3, carry; (in pass.) ride. vel, conj., or; even. [cp. volo.] . velut, adv., as it were, just as, as if. veluti, for velut. v6nia, ae, f. 1, pardon, favour. v6nio, veni, ventum, v. n. 4, come. 158 THE HANNIBALIAN WAR. ventus, i, m. 2, wind. vepres, is, m. 3, hramhle- bush. ver, veris, n. 3, apring. verbum, i, n. 2, xoord. vereor, veritus, v. dep. 2, fear. Vergiliae, arum, f. 1 (plur.), the Pleiads. See cli. 65, note 4. vergo, no perf. or sup. , v. n. 3, incline, be situated. vernus, a, uni, adj., of spring. [ver.] vero, adv., (1) truly, indeed, compar. verius ; (2) but. [verus.] verto, ti, sum, v. a. 3, turn, direct. verun-tamen, conj., however. [verum, tameu.] vester, tra, truni, posHess. pron. , your, yours (address- ing more than one person). [vos.] vestigium, ii, n. 2, footprint, step. [vestigo.J vestimentum, i, n. 2, gar- ment, [vestio.] vestio, ivi or ii, itum, v. a. 4, clothe, cover, [vestis.] vestis, is, f. 3, clothing. veterSnus, a, um, adj., of long standing, veteran. [vetns.] v6tU8, eris, adj., old. vetustus, a, um, adj., ancient. fvetus.] via, ae, f. 1, v)ay, road. vibro, avi, atum, v. a. 1, brandish. victlma, ae, f. 1, victim, sacrijice. victor, oris, m. 3, conqueror ; also as adj., victorious. [vinco.] victoria, ae, f. 1, victory. [vinco.] victrix, icis, adj. f., victo- rious ; also used in neut. plur. [victor.] vicus, i, m. 2, village. video, vidi, visum, v. a. 2, see ; (in passive), seem. vigeo, no perf. or sup., v. n. 2, be vigorous, ylgil, is, m. 3, sentinel. vigilia, ae, f. 1, watch, a division of the night, among the Romans a fourth part ; in plur. ,sleeplessness. [vigil. ] viginti, numeral indecl. , twenty. vilis, e, adj., worthless. vinco, vici, victum, v. a. 3, conquer. vinculum, i, n. 2, bond, fastening, [vincio.] vindico, avi, atum, v. a. 1, claim, win. vinea, ae, f. 1, shelter. See ch. 10, note 2. [vinum.] violentus, a, um, adj., im- petuous, [violo.] violo, avi, atum, v. a. I, break, violate, [vis.] vir, viri, m. 2, mail. virgultum, i, a. 2, thicket. [virga.] virtus, utis, f. 3, manliness, excellence, [vir.] vis, ace. vim, abl. vi, f. 3, force, quantify, number ; plur. vires, ium, strength. viso, si, sum, v. a. 3, surrey ^ go to see, visit, [video.] VOCABULARY. 159 visus, us, m. 4, aspect. [video.] vita, ae, f. 1, life, [vivo.] vitium, ii, n. 2, fault. vitulus, i, m. 2, calf. vivo, xi, ctum, v. n. 3, live. vix, adv., scarcely. vix-dum, adv., scarcely yet. [vix.] . vobis-cum, for cum vobis. voco, avi, atum, v. a. 1, call. Volcae, arum, m. 1 (plur.), a people of Southern Gaul. See Map. v6lo, velle, ui, no sup., v. a., wish. vor&go, Inis, f. 3, gulf. [voro.] vos, vestri, or vestrum, pers. pron. (plur.), you (ad- dressing more than one person). v6tum, i, n. 2, vow, prayer. [voveo.] voveo, vovi, votum, v. a. 2, vow. vox, vocis, f. 3, voice, [voco.] vulnfiro, avi, atum, v. a. 1, wound, [vulnus.] vulnus, eris, n. 3, wound. vultus, us, m. 4, face, ex- pression. „.^»«OW: PK,NTKD AT THK .N.V.R..TV FKK^S BV KOBKBT M«.EHDa« AKP CO. LTD. MACMILLAN'S ELEMENTARY CLASSICS. Pott 8vo. EiKhteenpence each. The following contain Introductions, Notes, and Vocabularies, and in some cases Exercises :— ACCIDENCE, LATIN, AND EXERCISES ARRANGED FOR BE- GINNERS. By W. Welch, M.A., and C. G. Duffield, M.A. By Rev. H. M. Stephbn- By Rev. John Bond, M.A., With AESCHYLUS.— PROMETHEUS VINCTUS. SON, M.A. ARRIAN.— SELECTIONS. With Exercises, and Rev. A. S. Walpole, M.A. AULUS OELLIUS, STORIES FROM. Adapted for Beginners. Exercises. By Rev. G. H. Nall, M.A. CAESAR.— THE HELVETIAN WAR. Selections from Book I., adapted for Beginners. With Exercises. By W. Welch, M.A., and C. G. Duffield, M.A. THE INVASION OP BRITAIN. Selections from Books IV. and V., adapted for Beginners. With Exercises. By the same. SCENES FROM BOOKS V. and VI. By C. Colbeck, xM.A. TALES OF THE CIVIL WAR. By 0. H. Keenb, M.A. THE GALLIC WAR. Book I. By Rev. A. S. Walpole, M.A. Books II. and III. By Rev. W. G. Rutherford, M.A., LL.D. Book IV. By Clement Bryans, M.A. Book V. By C. Colbeck, M.A., Assistant Master at Harrow. Book VI. By C Colbeck, M.A. Book VII. By Rev. J. Bond, M.A., and Rev. A. S. Walpole, M.A. THE CIVIL WAR. Book I. By M. Montgomret, M.A CICERO.— DE SENECTUTE. By E. S. Shuckburgh, M.A. DE AMICITIA. By the same. STORIES OF ROMAN HISTORY. Adapted for Beginners. With Exorcises. By Rev. G. E. Jeans, M.A., and A. V. Jones, M.A. FIRST ORATION AGAINST CATIIilNA. By R«v. G. H. Nall, M.A. PRO ARC HI A. By the same. SELECT SPEECHES. By H. Wilkinson, M.A. [In the press. CURTIUS (QUINTUS).— SELECTIONS. Adapted for Beginners. With Notes, Vocabulary, and Exercises. By P. Coverlet Smith. Book VIII. Chaps. IX.-XIV. By C. J. Phillips, M.A. EURIPIDES.— A LCEST IS. By Rev. M. A. Bayfield, M.A. MEDEA. By Rev. M. A. Bayfield, M.A. HECUBA. By Rev. J. Bond, M.A., and Rev. A. S. Walpolb, M.A. MACMILLAN AND CO., Ltd., LONDON. MACMILLAN'S ELEMENTARY CLASSICS— Continued. EUTROPIUS.— Adapted for Beginners. With Exercises. By W. Welch, M.A.. and C G. Duffield, M.A. Books I. and II. By the same. EXERCISES IN UNSEEN TRANSLATION IN LATIN. By W. Welch, M.A., and Rev. C G. Duefibld, M.A. HERODOTUS, TALES FROM. Atticized. By G. S. Farnkll, M.A. HOMER.— ILIAD. Book 1. By Rev. J. Bond, M.A., and Itev. A. S. Walpolk, M.A. Book VI. By Walter Leaf, Litt.D., and Rev. M. A. Bayfield. Book XVIII. By S. R. James, M.A., Assistant Master at Eton. Book XXIV. Bv W. Leaf, Litt.D., and Rev. M. A. Bayfield. M.A. ODYSSEY. Book I. By Rev. J. Bond, M.A., and R«v. A. S. W' alpole, M.A. HORACE.— ODES. Books I , II.. III. and IV. separately. By T. E. Page, MA. LIVY.— Book I. By H. M. Stephenson, M.A. Book V. By M. Alford. Book XXI. Adapted from Mr. Capeb's Edition. By J. E. Mbl- HUISH, M.A. Book XXII. Adapted from Mr. Capes's Edition. By J. K. Mbl- iiuisH, M.A. SELECTIONS FROM BOOKS V. and VI. By W. Cecil Laming, M.A. THE HANNIBALIAN WAR. Books XXI. and XXII. Adapted by G. C. Macaulay, M.A. Books XXIIL and XXIV Adapted by E. P. Coleridge, B.A. TUE SIEGE OF SYRACUSE. Adapted for Beginners. With Exercises. By G. Richards, M.A., and Rev. A. S. Walpole, M.A. LKGENDS OF ANCIENT ROME. Adapted for Beginnei-s. With Exorcises. By H. Wilkinson, M.A. LUCIAN.— EXTKACTS FROM LUCIAN. With Exercises. By lU^v. J. Bond, M.A., and Rev. A. S. Walpole, M.A. NEPOS.- SELECTIONS ILLUSTRATIVE OF GREEK AND ROMAN HISTORY. With Exercises. ByG. S. Farnell, M.A. GREEK LIVES. Vols. I. and II. By H. Wilkinson, M.A. {Vol. III. in the press LIVES OF MILTIADES AND EPANINONDAS. By G. H. Nall, M.A. MACMILLAN AND CO., Ltd., LONDON. MACMILLAN'S ELEMENTARY CLASSICS— CoNtinucJ. OVID.— SELECTIONS By E. S. Shuckburoh, M.A. EASY SELECTIONS FROM OVID IN ELEGIAC VERSE. With Exercises. By U. Wilkinson, M.A, STORIES FROM THE METAMORPHOSES. With Exercises. By Rev. J. Bond, M.A., and Rev. A. S. Walpole, M.A. TRISTIA. Book I. By E. S. Shuckburgh, M.A. Book Hi. By E. S. Shuckburgh, M.A. PASSAGES FOR GREEK TRANSLATION FOR LOWER FORMS. By G. H. Peacock, M.A., and E. W. W. Bell, M.A. PHAEDRUS.- FABLES. By Rev. G. H. Nall, M.A. SELECT FABLES. Adapted for Beginners. By R«v. A. S. Walpole, M.A. PLINY.— SELECTIONS Illustrative of Roman Life. By C. II. Kebnb, ma. LETTERS. I.-XIL By C. J. Phillips, B.A. SALLUST.— JUGURTHINE WAR. Adapted by E. P. Coleridge, B.A. THE CATILINE. By G. H. Nall, M.A. SUETONIUS.-STORIES OF THE CAESARS. M.A* By H. WiLKiNbON, THUCYDIDES. - THE RISE OF THE ATHENIAN KMPIRE. Book I. Chaps. 89-118 and 128-138. With Exercises. By F. H. COLSON, M.A. THE FALL OF PLATAEA, AND THE PLAGUE AT ATHENS. From Books II. and III. By W. T. Sutthery, M.A., and A. S. Graves, B.A. Book VII. Athenian Disaster in Sicily. By E. C. Marchant, MA. VALERIUS MAXIMUS. By C. H. Ward, M.A. VIRGIL.-SELECTIONS. By E. S. Shuckburgh, M.A. BUCOLICS. By T. E. Page, M.A. GEORGICS. Book I. By T. E. Page, M.A. Book II. By Rev. J. H. Skrinb, M.A. Book III. By T. E. Page, M.A. Book IV. By T. E. Page, M.A. AENEID. Book 1. By R<'v. A. S. Walpole, M.A. Book 1. By T. E. Page, M.A. Book II. By T. E. Page, M.A. Book III. By T. E. Page, M.A. Book IV. By Rev. H. M. Stephenson, M.A. Book V. By Rev. A. Calvert, M.A. Book VI. By T. E. Page, M.A. MACMILLAN AND CO., Ltd., LONDON. MACMILLA.N S ELEMENTARY CLASSICS -Continued. Virgil.— Aeneid— Continued. Book VIL By Rev. A. Calvert, M.A. Book VIII. By Rev. A. Ca.lveht, M.A. Book IX. By Rev. H. M. Stephbnsoit, MA. Book X. By S. G. Owen, M.A. Book XI. By T. E. Page, M.A. Book XII. By T. E. Page, M.A. XENOPHON.— ANABASIS. Selections, adapted for Beginners. With Exercises. By W. Welch, M.A., and C. G. Dufpield, M.A. Book I. With Exercises. By E. A. Wells, M.A. Book I. By Rev. A. 8. Walpolb, M.A. Book IT. By Rev. A. S. Walpolr, MA. Book III. By Rev. G. H. Nail, M.A. Book IV. By Rev. E D. Stone, M.A. Book V. By Rev. G. H. Nall. M.A. Book VI. By Rev. G. H. Nall, M.A Book VII. By Rev. G. H. Nall, M.A. SELECTIONS FROM BOOK IV. With Exercises. By Rev. E. D. Stone, M.A. SELECTIONS FROM THE CYROPAEDIA. Exercises. By A. H. Cooke, M.A. TALES FROM THE CYROPAEDIA. With Exercises. By C. H. Kebnb, M.A. SELECTIONS ILLUSTR.\TIVE OF GREEK LIFE, Kekne, MA. By C. H. The following contain Introductions and Notes, but no Vocabulary :— CICER0.-SELE(;T letters. Bj Rev. G. E. Jeans. MA. HERODOTUS.-SE LECTIONS FROM BOOKS VII. and VIII. Thb Expedition op Xerxbs. By A. H. Cookk, M.A. HORACE.-SE LECTIONS FROM THE SATIRES AND EPISTLES. By Rev. W. J. V. Bakbr, M.A. SELECT EPODES AND ARS POETICA. By H. A. Dalton. M.A. PLATO —EUTHYPHRO AND MENEXENUS. By C. E. Graves, M.A. TERENCE. -SCENES FROM THE ANDRIA. By F. W. Cornish, M.A., Vice-Provost of Eion. THE GREEK ELEGIAC POETS.- FROM CALLINUS TO CALLI- MACHUS. Selected by Rtw. Hbrbert Kynaston, D.D. THUCYDIDES.-BOOK IV. Chaps. M THE CAPTURE OF SPHAC- TERIA. By C. E. Graves, M.A. MACMILLAN AND CO., Ltd., LONDON. N. 10.3.10 COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES . V...'V ,;• ^>^*C 'li^rVtT 010686606 o r- 00 (M O rx f^J • O > -J -< o h- U- •— ' 00 •-* ^