MASTER NEGATIVE NO. 93-81528-16 MICROFILMED 1 993 COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES/NEW YORK f / as part of the . . _ "Foundations of Western Civilization Preservation Project Funded by the „„ VVMRNT FOR THE HUMANITIES Reproductions may not be made without permission from Columbia University Library 4 •• COPYRIGHT STATEMENT The copyright law of the United States - Title 17 United States Code - concerns the making of photocopies or other reproductions of copyrighted material. Under certain conditions specified in the law, libranes and archives are authorized to fu-'n'sh a pi^otocopy o o he^^ reoroductlon. One of these specified conditions is that tne XtocopTor other reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for, ^--^er uses, ^ .^ photocopy or reproduction for Purposes m excess of air Use," that user may be liable for copyright infringement. This institution reserves the right t?,,''e*useU) accept a copy order if. In its judgement, fulfillment of the order would involve violation of the copyright law. A UTHOR: CLARK, CHARLES UPSON TITLE: TEXT TRADITION OF AMMIANUS... PLACE: NEW HAVEN, CONN. DATE: 1904 COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES PRESERVATION DEPARTMENT BIBLIOCRAPHIC MICROFORM TARHFT Master Negative it \ Original Material as Filmed - Existing Bibliographic Record nP^i«p* .j»!.i> [87 Am6 IeZo I •^»"»>*"n»wi""w-r»' • -■•- • Clark, Charles Upson, 1875- i960 The text tradition of Amniianus MarcelHnus, bv Charles Upson Clark ... With five manuscript facsimiles. New Haven, Conn., The author, 1904. 2 p. I., i3]-67, ill p. 5 facsim. 22^". Thesis (ph. d.) — Yale university. 1 '■ Restrictions on Use: Library of Congress { ) 5-24801 TECHNICAL MICROFORM DATA FILM SIZE:____55l. IMAGE PLACEMENT: lA DATE FILMED:___^/J//^^ INITIALS FILMED BY: RESEARCH f^I BLICATinN.q , INJC WOnnmrnntPv IB IIB REDUCTION RATIO:___//>^ J c Association for information and Image Management 1100 Wayne Avenue. Suite 1100 Silver Spring, Maryland 20910 301/587-8202 Centimeter 12 3 4 5 iiiiliiiiliinliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiii TTT Inches 1 1 1 1 6 78 9 iiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliii I I I 1.0 I.I 1.25 10 n 12 13 14 15 mm iiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiiiliiii TTT 1^5 2.8 2.5 ■ 5.0 ,3. 3.2 2.2 mtz ^ Vt 2.0 l£ 14 M BilAU, 1.8 1.4 1.6 MfiNUFflCTURED TO RUM STfiNDFIRDS BY RPPLIED IMAGE- INC. k THE iV 1 J TEXT TRADITION OF AMMIANUS MARCELLINUS BY CHARLES UPSON CLARK, Ph.D. Tutor in Latin in Yale College. WITH FIVE MANUSCRIPT FACSIMILES. A Thesis presented to the Faculty of the Graduate School of Yale University in Candidacy for the Degree of Doctor of Philosophy PUBLISHED BY THE AUTHOR. NEW HAVEN, CONN. 1904 ajt^ d iiig ' gi * I f ».»- THE TEXT TRADITION OF AMMIAKUS MARCELLINUS t .N ( !i BY CHARLES UPSON CLARK, Ph.D. Tutor in Latin in Yale College. WITH FIVE MANUSCRIPT FACSIMILES. A Thesis presented to the Faculty of the Graduate School of Yale University in Candidacy for the Degree of Doctor of Philosophy PUBLISHED BY THE AUTHOR. NEW HAVEN, CONN. 1904 PREFACE. K I 4* pr ' /> 4» I In 1898, while a Fellow in the American School of Classical Studies in Rome, I took up the problem of the relation of the Ammianus MSS. to each other and to the editions. My idea was at first to gather merely sufficient material for a thesis; but the generosity of the Prussian Academy of Sciences, which voted me, on Mommsen's motion, a subvention of 1500 marks, and the liberality of Yale University, in giving me a year's leave of absence and a substantial sum of money, enabled me to make all necessary collations for an exhaustive critical edition of Ammianus. This will be published in the near future by Weidmann in Berlin. Mean- while, this thesis, accepted for the doctor's degree by Yale University in June, 1903, will serve, I hope, to throw light on the vexed question of text transmission and on the relative value of our MSS. and editions. I desire to express my deep sense of obligation for unwearying aid and encouragement to my friend and Mentor, Prof. L. Traube of Munich ; and to add my mite of grateful homage to the tributes paid to Theodor Mommsen. His kindly interest in my work manifested itself in constant assistance ; and he had planned to give the edition the benefit of his authoritative revision. Last July he made a careful criticism of this thesis, in consequence of which I have made some modification in details. I wish also to thank Prof. M. Petschenig of Graz for warm encouragement and for the permission (seconded by Prof. F. Vollmer) to consult his monumental concordance to Ammianus, now entrusted to the Thesaurus compilers. My grateful acknowledgments are due also to the courteous gentlemen who furthered my researches in various Continental libraries; and particularly to Father F. Ehrle of the Vatican, Prof. H. Omont of Paris and Dr. Franz Boll of Munich. The uniform kindness which has always been shown to unknown American students by Continental scholars is a grateful testimony to the democracy of the republic of learning. Finally, I would thank my colleagues for kindly criticism and manifold assistance; and Yale University and one of its most honored sons for their generosity, which has made possible the publication of this thesis. Charles Upson Clark. Yale University, January i, 1904. / K ^Ir :^ ^ THE TEXT TRADITION OF AMMIANUS MARCELLINUS i s\ Ammianus Marcellinus, the most considerable figure among the later Latin historians, continued the narrative of Tacitus down to his own times — the close of the fourth century of our era. Only the latter portion of his work is preserved (books 14-31), covering the years 353-378. It is my purpose to confine myself to the problems connected with the transmission of these books into the era of the Humanists. There are in existence 12 MSS. containing the whole of these 18 books ; and 3 which are incomplete, two breaking off at the end of book 26 and one (D) closing abruptly in the third chapter of book 25. There are also 6 detached sheets which once formed part of a MS. belonging to the detached sheets which once formed part of a MS. belonging to the abbey of Hersfeld. These MSS. are now distributed as follows: 7 (VDYEURP) are in Rome, one each in Florence (F), Cesena (K), and Venice (W), and 4 in Paris (CHTN) ; while the Hers- feld fragments are in Marburg. In describing these MSS., I follow their geographical distribution. Vaticanus Latinus 1873 (V) (described by Eyssenhardt, preface to his edition; Gardthausen, Jb. Phil. Pad. 1871, 846 and Hermes 6, 243). A parchment MS. containing 208 ff., 27-30 lines to a i /" I .^5 page measuring 2'jy2 x 24 cm. It was written by several hands, corrected throughout by contemporary revisers (Vm2) and occa- sionally by humanistic hands (Vm3). The character of the writing assigns the codex to the latter part of the ninth century ; it therefore (^ much antedates all other MSS. preserved, with the possible exception \ of the Hersfeldensis (M). Several signatures (on ff. 41 v. and ^42 r., 78 r. and 208 r.), show that it once belonged to the monastery •^ of Fulda; and the occurrence of abbreviations characteristic of the insular hand, together with the numerous mistakes traceable to an archetype in the scriptura Scottica, make it probable that it was written there. We are so fortunate as to know the manner of its transfer to Italy (v. Voigt, Wiederbel. d. Klass. Alt., third ed., I, 241). Poggio says (Mai, Spicileg. Rom. 10, 311) : "Ammianum Marcellinum ego latinis musis restitui, cum ilium eruissem ex biblio- thecis ne dicam ergastulis Germanorum. Cardinalis de Columna habet eum codicem, quem portaui, litteris antiquis, sed ita mendosum ut nil corruptius esse possit." In a letter dated Nov. 6, 1423, he writes to Niccol6 Niccoli: "Gratum est mihi te absoluisse Ammi- anum, idque gratius si Hbrum mihi miseris; reddam enim Pontifici (who was a Colonna) et ilium demiror tam sollicitum fuisse in postulando." Henricus Valesius, who made some use of this MS. for his edition of 1636, calls it, on the penultimate page of his preface: '''codex Bibliothecae Vaticanae, qui olim Monasterij Fuldensis fuerat, ante quadringentos plus minus annos exaratus. Ex eo locos quos- dam a I. lacobo Bouchardo erudito viro, vt petieram, collatos, misit ad me Nicolaus Fabricius Peirescius V. CI. — Et quanquam pagellas ab eo ad me missas serius & affecta iam editione nostra accepi, observuaui tamen Vaticanum codicem ilium fere vbique cum Regio (our N) consentire." It has since been collated by Horkel, Kiessling (for Haupt), Huebner, Koehler and Eyssenhardt, Gardt- hausen and myself. Besides making a double (in some places a quadruple) collation of the MS., I photographed it entire. A photographic facsimile of one page, with a brief characterization of the MS., is published as plate CXCV in Chatelain's Paleographie des Classiques Latins. I append two photographic facsimiles from my own negatives (plates II and III). Vaticanus Latinus 1874 (D ; Gardt., Fleck. 1871, 850). A paper MS. with 275 ff., 29x21 cm., of which only 254 are used. The text comes to an abrupt stop in the middle of a page, as before noted, with the words "deformabat tamen tristitia letiores euentus. D" (25, 3, 13). There are 20-22 lines to a page. The first page is handsomely illuminated, with a coat-of-arms ; and the initial letters of each book are blue, with red lines. There is only one hand (Dm2 is the same hand, as corrector), of the I5th-i6th century. Vaticanus Latinus 2969 (E; Gardt. ibid.) Paper codex of 222 ii., the text ending on f. 221 v. The leaves are 28>4 x 20 cm., 30-32 lines to a page. There are no miniatures or large initials. The MS. is written by one scribe, who has made many corrections and emendations, often leaving double readings or adding emenda- tions in the margin (Em2). There are occasional corrections by a different contemporary hand (Em3). This MS. is dated; at the end of the text is written: "Absolutus Rome die iiii. Julii anno incamationis dominice MCCCCXLVo (V corrected from X) ponti- ficatus domini Eugenii papae iiii. Anno XVo. ex exemplari plane corruptissimo." On f. 222 v are added, in apparently the same hand, the following notes: Die 4 Januarii 145 1 discessi de florentia et ueni Romam die XXIa dicti mensis. Die VII februarii rome magna uis niuium cecidit, prseter rationem loci consuetam." Vaticanus Latinus 3341 (Y: Gardt. ibid.) Paper codex of 222 ff., 33!/^ X 22j4 cm., 32-6 lines to a page. First page illuminated with blue, green, gold and white interleaved pattern. Initial letter of each book in blue. Two parchment folios at beginning, on one of which is written: "1701 Ammianus Marcellinus Jul. Urs." in a very late hand. The MS. is written by one hand, of the 15th century. Urbinas Latinus 416 (U: Gardt. ibid.) Parchment MS. of 223 ^i^ ff. (last four blank), 34x23^4 cm., 34 lines to a page. The first i^ page and that opposite are beautifully miniatured; initial letters of the books illuminated. A highly calligraphic MS., written in a handsome Renaissance hand. Reginensis Latinus 1994 (R; Gardt. 1. c. 831). Paper codex of 200 ff., 28 J^ X 21 cm., 28-30 lines to a page. There are no minia- tures or large initials. It is written by one 15th century hand, leaving wide margins. This MS. ends with the 26th book. Petrinus E 2y (P; Gardt. 1. c. 831; preface to edition, xviii), in the library of the Chapter of St. Peter, in the sacristy of the cathedral. A parchment MS. of 202 ff., 25 x i8j4 cm., 28 lines on a page. The last folio is blank. This MS. has suffered from ^-: -'^"^ )'|.r, 1 .>»^^ i fs X \ V v^ ■^-T'- c- moisture, and is much discolored and even eaten away in parts. The initial letters are miniatured. On the first page (which I reproduce in photographic facsimile) is the coat-of-arms of the Orsini. As several members of the family were cardinals in the 14th century, and as the Orsini Statins is dated 1342, Gardthausen argues that the MS. was written in Italy before Poggio's discovery of the Fuldensis. But these considerations are, of course, not con- clusive; and the character of the writing (which is throughout in one hand) points to the 15th rather than to the 14th century. The evidence is furthermore conclusive (see p. 60) that P is ultimately derived from V. Florentinus (S. Marco I V 43. "ot V 43 as Gardthausen has it, 1. c. 849; F). Paper codex of 245 ff., 27^4 x I9>4, 28-30 lines to a page. It is written by one hand, with few abbreviations and no colored initials. On a sheet of parchment opposite the first page are the words: "Iste liber est conuentus S. Marci de florentia ordinis prxdic(atorum)," then, in a different hand, "ex hereditate doctissimi viri Niccolai Niccoli florentini cuius manu est scriptus." Other testimony to the fact that Niccoli copied the MS. himself is given by Gardthausen ; and the letter already quoted from (see p. 4) shows that he used a MS. sent him by Poggio, and therefore pre- sumably the Fuldensis (V). On the first page of F, in the margin, stand the words: "ContuH cum vulgata AN. MDCVI Eidib. August. FR LINDEBROGIUS." On foHo 186, for the militum of the text (28, I, 3) he has set in the margin: "leg. Miletum. Frid. Lindebrogius." Malatestianus (XIV 4, sinistr.) (K; Gardt. 1. c. 851; detailed description in R. Zazzeri, "Sui codici e libri a stampa della BibUo- teca Malatestiana di Cesena," Cesena 1887). Parchment codex, folios 163, 37x2414, 40 11. to a page. Initial letters decorated. Handsomely written by one hand, with at least two contemporary correctors, one of whom filled in the Greek words in spaces left for them. The initial letter of the first book is elaborately miniatured ; at the foot of the first page stands the coat-of-arms of the Malatestas. Venetus (Codex 388 Bess.) (W; Gardt. 1. c. 850). It has 287 f f., 29 X 20 cm., 27-8 lines to a page. Only 274 f f. are used. The water-marks in the paper are in part the same as those in D. It appears to be written by several hands, and was revised through- out by cme corrector (Wm2) and occasionally by others. The correctic«is of Wm2 were anterior to the year 1462 (the date of H; .Ai A 1 ■1 \ iM A Tn see p. 61). Gardthausen (Hermes 6, 244), identifies Wm2 with Bessarion himself, and believes that many marginal notes in V are also due to him. Certainly the hands are similar, as Gardthausen remarks. BibHotheque Nationale, MS. latin 5819. (H; for the Paris MSS., see Cart, Revue Critique 1870, 118). Parchment codex of 237 ff., 2634 X lyyiy 29 lines to a page. A calligraphic MS. beauti- fully miniatured, with wide margins. Written by one hand, with several correcting contemporary hands. This MS. is dated, the scribe having added at the end, "Finis postremi libri ab Ammiano Marcellino, cum reliquis sediti, ad rerum gestarum enucleationem. quos ego Petrus Honestus magnifici viri gratia domini Graegorii Piccolominei, stilo membranis impraessi, in quattuor trigintaque dierum interkalatione ac poenitus absolui die Xlllma Klrum. Augarum. anno dominico millesimo. CCCCmo. LX. II sedente Pio summo pontefice." Bibl. Nat. MS. latin 5820 (Codex Tolosanus, T). Parchment MS. of 200 ff., last blank, 29^^ x 21 cm., 39 11. to a page. Initial letter of each book illuminated; the first page has in addition a coat-of-arms with the letters lO. ST. The first 7 books are written by two or three hands; from that point on, by one hand. There are several contemporary correctors, one (Tm2) correcting the whole and adding rubrics. Bibl. Nat. MS. latin 5821 (C). This, the Codex Colbertinus, is of paper, 256 full folios, the 257th torn, 29x20^, 30 11. to a page. There are wide margins. It has been torn at both beginning and end, commencing with the words aliis indignanter (15, i, 3), and ending with quas habebant omni (31, 16, 2). It is written by several contemporary 15th century hands; there are both con- temporary (Cm2) and later (Cm3) correctors. Bibl. Nat. MS. latin 6120 (N; Codex Neapolitanus, Valesius' Codex Regius). A paper MS. of 191 ff., last two blank, 20J/4 x 13J4, f4>^.^ 33-8 lines to a page, wide margins. There are bound with it two ^'^ parchment leaves of Suetonius, one torn. Written throughout by a Humanist, who added numerous, often excellent, conjectures. Fragmenta Marburgensia (M). Six sheets of a codex once belonging to the monastery of Hersfeld. These are certainly from f^ the "codex Hersfeldensis" which Gelenius rsed; on the margin of one sheet is a wrong emendation, appearing also in Gelenius* edition, of a defective Cicero passage in the text. These fragments, found ,,^^ \ s by Konnecke in the Marburg Archiv, were published by H. Nissen in 1876, with an excellent apographon and one photographic fac- simile. By the kindness of the library authorities at Marburg and Munich, I was enabled to work over these fragments in the latter city, where I photographed them and corrected a few slight in- accuracies in Nissen's work. There has been much discussion over the age of these fragments, Wattenbach having placed them as late as the 12th century; but other palaeographers unite in setting them a couple of centuries earlier. Prof. Traube and I agree in assigning them a date about 900, shortly subsequent to that of the Fuldensis. We have references to some other MSS. existing in the i6th- 17th centuries, but now lost — Boxhomianus, Nansii, etc. (v. Gardt. 1. c. 851-3) ; but they all appear to have been late and to have harmonized with the Fuldensis tradition. The first printed edition of Ammianus was that of Sabinus, published in Rome, 1474. This embraces only the first 13 books. In consequence of its rarity, I reproduce herewith the author's preface: "Ad R. D. Ludouicum Donatum Episcopum Bergomen- sem prsefatio in Ammiano Marcellino per A. Sabinum Poe. Lau. [N]on possum non mirari, R. P. quosdam uiros ita deditos annalibus antiquis atque historiis, ut siqua deinceps secuta sunt, ea contemnant, prsecipue Christianorum tempore gesta. quod nomen adeo sordet illis, ut tanquam fimum, cloacasque difTugiant. equidem fateor, secula plura praeterita, propter aduentum extemorum populorum, et in urbem confluentium plurima Barbarie usa. sed inde ad nos- trum hoc usque tempus, quaeque uidentur mihi limatiora fieri, et quasi in pristinam illam elegantiam esse redacta, uigere ingenia adolescentulorum. et sacra carmina cum Virgilii aut Nasonis, ceterorumque dignissimorum poetarum carminibus scribi, conferenda. quare indigne huiusmodi accusant tempora. et infidi, uel forte magis perfidi, appellandi sunt, quando a Christianorum nomine tan- tum abhorrent, utinam culpa aliquorum principum abesset, qui postquam laudanda facere desiuerunt, laudari minime quaerunt, laudatoresque poetas, et oratores, historiographosque contemnunt. sed quod Christianorum tempora gesta, post habenda censent, eos crimine dignos antiqui scriptores declarant, qualis fuit Suetonius, qui licet non Christianus, superstitiosum genus Christianorum scribat, tamen non indignos memoratu existimauit. QVin et Cor- nelius Tacitus eos harenae exponi solitos ferarum loco quotiens - a k defuissent, tradit, et eorum auctorem Christum sub pontio pilato crucifixum memorat, quae res fidei Christianae maximum utpote Pagani uiri perhibet testimonium. Plinius quoque orator, et his- toricus apud Trajanum, nil mali in Christianis reperiri potuisse osten- dit, nisi quod Idola nequaquam colerent, et Christum ut deum, ante lucem surgentes adorarent. Adrianus etiam per epistolam praecaepit ne quis Christianos sine obiectu criminis, aut probatione damnare auderet. QVid ergo cum tanti scribunt de Christianis auctores reliquos scribentes negligunt. Nos etiam cum superioribus diebus rogati essemus, ut aliquid imprimendum opus daremus, non in- dignum existimauimus, Ammiani Marcellini opus committendum. qui Veriniani collega, sub Constantio et luliano augusto militauit, quique de illorum gestis plenissime scripsit. uerum utinam integrum habuissemus nam pace aliquorum detrahentium, utilis admodum, necessariusque uidetur, propter plura, quae non ita late apud alios descripta sunt, plura etiam quae minime apud alios existant. hi autem cretici propterea deprimunt, quia quibusdam interdum uoca- bulis uti uidetur, quibus ueteres usi non putantur, quale est diaconus, et quaedam alia: non aduertentes auctoris excusationem qui ut uim rerum magis exprimere possit ad ea confugit uocabula, quae in sui temporis usu fuerant. Itaque inter historiographos dignissimos connumerari potest, uixque tantus auctor a quartodecimo libro ad sextum et uigesimum extat. Hii quoque libri per dignissimos im- pressores, Georgium Sachsel de Reichenhal et Bartholomeum Golsch de Hohenbart clericos dantur in lucem. qui si aliquanto depraua- tiores apparebunt, non illi uitio dandi sunt, nee nos qui commisimus imprimendos quando maxima penuria in tota Italia huius uoluminis est nee fuit quod reuoluere possemus, atque limam illis addere. Habenda igitur gratia est quod de paucis effecere ut multi renascerentur. Ac, si qui sunt qui eos limatiores habeant et qui ante occultabant mox in lucem proferent, sublata omni inuidiae ratione, nam propterea absconsos habebant ut ipsi soli scire uider- entur, mox cum omnibus patere hos libros aduerterint, et gratiam illi pristinam perdent, et castigatiores fieri reliqui poterunt. ac siue bis, siue aliis impressoribus commendari, legeris ergo non inuitus, Constantii ac eiusdem luliani gesta. quibus cognitis multa possunt ad bene, beateque uiuendum exempla percipi. Constantius quidem preter ea quae a Persis multa et grauia perpessus est maiora apud diuersos populos gessit. lulianus quoque Parthis intulit hel- ium in Persis multa gessit ac in deditione plura opida accepit et ■ii III til i« lO II assyriam populatus est. Pluraque alia memoratu digna uterque gessit, quae diffusius ab hoc auctore descripta uariisque aliis ex- emplis omata patebunt. QVse si placuisse nouerimus, alia ad te plura dirigemus. Alia de Ammiano, quia nee apud dignos auctores legimus, inserenda minime censuimus. Vale et nos ut soles ama, &c." At the end of the edition stands: "Ammiani Marcellini Impressio Hystoriographi dignissimi|Rome facta est totius orbis terrarum reginae olim et Imperatricis|arte maxima & ingenio per dignissimos impressores Georgium|Sachsel de Reichenhal & Bar- tholomeum Golsch de Hohenbart|clericos Anno domini M.CCCC- LXXIIII. Die uero VII.Iu|nii Mensis Pontificatu uero Sixti diuina prouidentia Pape|QVarti Anno eius Tertio." In spite of the obscure hints of Sabinus, no further edition of Ammianus appeared till 15 17. In that year there was published at Bolc^na by Petrus Castellus what purported to be a thoroughly revised reprint of Sabinus' work — ^though without reference to him by name. Valesius well says : "Ac nescius vtrum stuporem hom- inis mirari magis, an audaciam atque impudentiam debeas. Nam neque vllum codicem manuscriptum consuluit; & coniecturae adeo infeliciter indulsit, vt monstra quaedam ac deliria in Marcellini libros intruserit." As this edition (or the pirated reprint of Erasmus, published the following year at Basle) formed the basis for the first 13 books in the editions of both Accursius and Gelenius, it has vitiated all the subsequent history of the text. Thus even Bentley's conjectures lose the value we should anticipate, because of his dependence upon Castellus' readings. The first editions to extend the limits of Sabinus' and Castellus' work were pubHshed in 1533, within a few months and leagues of each other. The earlier (and complete) one is that of Accursius, which saw the light at Augsburg in May. The other, which lacks the closing book and the last chapter of the preceding one, was edited by Gelenius and brought out by Frobenius at Basle the be- ginning of July. The relation of these works to each other and to the MS. tradition has constituted the most difficult problem in Ammianus criticism. Accursius' edition bears the following title: "AMMIANVS. MAR I CELLINVS|A. MARIANGELO. ACCVURSIO | mendis quinque millibus|purgatus,&|Libris quinque auctus ultimis,|nunc primum ab eodem|inuentis." His preface, with its adulation ad- dressed to his patron, "ANTONIO.FVGGERO," and its discussion n of Ammianus and of history in general, need not detain us ; but his postscript is important, in that it gives us our only hint as to his MS. or MSS. On the last page, after the Hst of errata, he writes : "Haec sunt precipua, quae perperam excusa morari lecturos queant. Multa et antea quam imprimerentur, quemadmodum emen- dari fere posse uiderentur, subagnouimus. consulto tamen ancipitia uitare, neque asteriscis (quod iam passim faciunt) indicare est uisum, neque interualla saepius quam in manuscripto codice haber- entur laxare, neque rursus graeca quanlibet corrupta praetermittere. quod sciam, quantum ilia coniecturae, etsi codex alius accedat, auxilii afferre soleant. nee ignorem, nullum integrum inuentum esse hac- tenus uetustum codicem, nullum uero non integritati redditum ex deprauatis, modo pluribus, et quos acri quis iudicio multaeque lec- tionis excusserit. ita praeter quinque milHa, quae nos pepulisse opinamur, trecenta pene quae supersunt adhuc monstra (de prioribus tredecim uoluminibus tantum loquor) conficiendi locus diligentior- ibus, fortasse et audentioribus, aliquando fuerit. modo caueant, ne quaedam temere uel commutentur uel iungantur. quod indignissime commissum toto erat opere, et indignius libro uigesimo sexto, ubi integram ferme paginam reddidimus. idque tam hians ulcus, paucis literis mutatis coire adeo compulerant, ut deesse nihil prorsus crederetur. AVGVSTAE. VINDELICORVM. IN. AEDIBVS| SILVANLOTMAR.MENSE.MAIO|M.D.XXXIII." Gelenius' Ammianus is incorporated with Suetonius and the C^ writers of the Historia Augusta in a large folio issued, according /5 to its title page, "BASILEAE IN OFFICINA FROBENIANA| ANNO M.D.XXXIII." I transcribe from Frobenius' preface (p. 546 of the volume) the passages of interest for our purposes: "HIERONYMVS FROBENIVS PHILOLOGIS OMNIBVS S. D.|IOANNES Frobenius pater felicis memoriae meus, quanto animi ardore totus hue incubuerit, ut autores lectu dignos, uel ab interitu reuocaret, uel a mendis quibus aetas ilia rudior contaminarat omnia, uindicaret, arbitror nemini studiosorum ignotum esse; qua re factum est, ut haeredibus suis plus famae reliquerit, quam pecuniae. Huius animum atque industriam nos non solum aequare uerum etiam superare pro nostra quidem uirili conamur. Dedit ille tum ut licuit, Ammiani Marcellini rerum gestarum libros tre- decim. Nos nacti uetustum exemplar manu descriptum innumera loca castigauimus, lacunas aliquot expleuimus, scribarum incuria praetermissas, et in his uersus interdum integros restituimus, graeca r33 u 12 omnia, qn« uel prorsits aberant, uel sic aderant, ut frustra adessent, quum uix a Sibylla quid esset scriptum diuinari posset, reposuimus. Nihil autem horum ex inani coniectura, quae ssepe fallit, dum in suo quisque commento sibi pulcher est, sed ex fide uetusti codicis. Non fugit nos, ab utrisque peccari, turn ab ijs qui nimium fidunt manu descriptis codicibus, quasi protinus rectum sit, quicquid in illis inuenitur, tum ab his qui de suo capite, mutant, adimunt, addunt quod libet. Nos quanquam inter Scyllam et Charybdim medium cursum tenere studuimus, tamen in priorem partem maluimus esse proniores. Excusatius enim peccat, qui ductu labitur alieno, quam qui seducit alios. Sed de his esto docti lectoris indicium. Illud mihi uideor meo iure bonaque conscientia polliceri posse, hactenus Ammianum nunquam aeditum fuisse castigatius. His adiunximus libros quatuor a uigesimo sexto usque ad trigesimum, antehac a nemine Typis excusos. Quis fuerit Ammianus nondum liquido comperi, etc. — Sed immedicabilius est, quod induxit sciolorum in- consulta temeritas, delentium quod non intelligunt, substituentium quicquid collibuit, et hoc fuco se cpyo^tcoKTois suis commendantium si quamplurima uideantur innouata. In hac prouincia strenuam ac fidelem operam nobis nauauit, uir utriusque literaturae non uulgariter callens, emunctaeque naris, Sigismundus Gelenius. Exemplar manu descriptum gratis et alacriter suppeditauit egregius princeps Abbas Hirsfeldensis. Superest, ut quod amico damns studio, gratis animis accipiatis. Sic enim nobis addetis calcar, ut alacrius ad alia maiora perquirenda accingamur. Ex aedibus nostris Basileae Calen. lulii Anno salutis M.D.XXXIII." Of subsequent editors, Gruterus corrected his text from V; Lindebrogius made use of F, and first provided the text with ex- planatory notes. The annotations of Henricus Valesius have formed the basis of all later commentaries ; while his brilliant scholar- ship and critical acumen led him to make numerous correct emen- dations, with the help of the Codex Regius. The edition of Wagner and Erfurdt is a convenient collection of the best in previous commentaries; and Emesti's contains a useful Index Verborum. The critical study of the Ammianus text problems opens in 1636, with the edition of Henricus Valesius. In his admirable preface, after enumerating and ably characterizing the editions already issued, he says: "Nobis porro praeter haec subsidia, mss. etiam codices non defuerunt. Inter quos merito palmam ferat codex Biblio- thecae Regiae, quem a Viro Qarissimo doctissimoque Nicolao Rigaltio s ' J l^v .if . a ■' if « 13 dus Bibliothecs Prsfecto commodatum accepi. Hie codex etsi non multum antiquus, ex optimo tamen exemplari et ab eruduo hom,T^ descriptus in plurimis locis emendandis permagno mihi ysui fuit. hT acc^ssit codex Bibliothec^ Vatican^, qui olim Monastem Fuldensis fuerat, ante quadringentos plus minus annos exaratus. Ex eo locos quosdam a I. lacobo Bouchardo erudito viro, vt petieram, collatos misit ad me Nicolaus Fabricius Peirescius V. CI. qui cum rei publics literarum bono natus est, tum in nostns pnuatim studns iuuandis et promouendis nuUi labori parcere solet. Et quanquam paeellas ab eo ad me missas serius et affecta iam editione nostra accepi, obseruaui tamen Vaticanum codicem ilium fere vb.que cum Regio consentire. Prxterea librum Antonij Loiselli, in quo vir ille doctissimus varias aliquot lectiones ms. codicis, qui ohm Valentiae Cauarum fuit, annotauerat, benigne mihi communicamt Hieronymus Bienonius V. CI. et inter prscipua Lutetiae nostra omamenta numerandus. Denique Fr. Lindenbrogij et Gruteri editiones, varias nuoque lectiones ex mss. exemplaribus, Florentino et Fauchetij, suppeditarunt. His igitur auxiliis instructus, Marcellmi h.stonas mendis quamplurimis purgatas in pubUcum emisi. Annotationes nuoque vberiores addidi, etc." , , j Henricus' younger brother, Hadrianus, made use of two ad- ditional MSS. for his edition, pubUshed in 1681. His preface men- tions them as follows : "Addidi et inserui ipse non raro adnotationes ac observationes meas, quotiescumque verba Historici nostn ex- pUcationem postulare videbantur, et quoties codicis Colbertmi, de fluo infra plura dicturus sum, et codicis Valentini, ex quo vanas lec- tiones P. Pithcei manu notatas legi, aliam in sententiam me trahebat auctoritas. Eiusdem codicis Colbertini passim mentionem feci, quoties cum aliis codicibus conveniebat, aut fratris mei emenda- tionem opinionemque comprobabat.-Antonius Oiselius Lo^el us aliis dictus, vir doctus, codicem quemdam Ammiani M. Valentin Segalaunorum evolverat, cum ibi anno MDLX sub Cuiacio Profes- sore lus Civile disceret: sicuti Petrus Pithceus, Cuiacn quoque auditor, eadem in urbe anno MDLVHI ex eodem codice varias lectiones excerpserat, et in margine Ammiani sui, Lugduni anno MDUI a Gryphio vulgati, manu sua adnotaverat: quas mihi b«ie- ficio V. CI. Fauri Doctoris Theologi nancisci contigit. Hunc codi- cem Ammiani M. qui Antonio Oiselio et Petro Pithceo Valentia: magno usui fuit, et eidem Pithceo non multum vetus, sed ex vetus- tissimo descriptus dicitur, Valentinum voco, et tum m alicmus I 14 Valentise Monasterii Bibliotheca servatum fuisse existimo. — In emendando Ammiano maximo mihi adiumento fuit codex recentior quidem, sed ex veterrimo ac optimo exemplari descriptus, quern Colbertinum appello, propterea quod in Bibliotheca Colbertina serva- tur. In eo igitur codice, qui a V. C. tantae Bibliothecae praefecto mihi est commodatus, plurima reperi, muUo quam in omnibus Am- miani M. editionibus emendatiora: quas emendationes, quoniam certissimae erant, sequi non dubitavi." Later editors remained content with the MS. readings provided in these editions, until a quarter of a century ago. Eyssenhardt published his Ammianus in 1871, Gardthausen his in 1874-5. Eys- senhardt, with the aid of Koehler, collated V and gives a description of it. Assuming that Gelenius founded his edition on the Hers- feldensis, he points out that he must have treated the MS. in a cavalier manner, here omitting and here emending, according to his own notion of what Ammianus must have written. He quotes Gelenius wherever "primus aliquid exhibebat aliter atque Vaticanus, siue editionum anteriorum testimonia confirmabat, utpote quibus solis nulla uel uix ulla auctoritas tribuenda sit." He uses U for the gap in V in book XXXI. The text and critical apparatus are so marred by inaccuracies as to render the edition completely un- trustworthy. Gardthausen's preparations to ensure the accuracy of his text were more elaborate than those of any previous editor. "Primo enim," he says (praef. xxiii.), "cum editione Wagneriana contuli libros Vaticanum atque Petrinum editionesque romanam, bononien- sem (et partem basiliensis) accursianam, gelenianam. Deinde dim- idiam fere partem huius editionis in Capitolio ipso monteque Tarpeio conscripsi, ut cotidie libros omnes adire mihi liceret.^Reuerso postea in patriam A. Huebner, qui iam ante Fr. Eyssenhardt codicem Vaticanum descripserat accuratissime, qua solet liberalitate schedas suas mihi transmisit, permisitque, ut domi eas retinerem dum plagulae corrigerentur." He adds that while he has the material for a full critical edition in readiness, he contents himself for the present with issuing one provided "cum notis selectis." Gardthausen is the first to use the Petrinus, which he considers was written before V was brought into Italy, and consequently represents a different tradition. He conceives the archetype of P to have been a MS. on a plane with V; and that a copy of V, cor- rected from M, was the archetype of E and of Accursius* codex. ' t ^J 15 V itself is a copy of MS. coordinate with M. This scheme de- serves the credit of being the first concrete and tangible solution of the text problem; though, as we shall see, it is far from correct. Gardthausen lumps all the other MSS. (except R, which is on a par with P) as copies of V, with some infiltration from his distinct class of codices mutili (PR). Gardthausen's readings from V are fairly accurate; but the authorities then in charge of the Capitular library of St. Peter's allowed him only 36 hours for the collation of P ; and his citations of the Petrinus are consequently often erroneous. This is, how- ever, in spite of its shortcomings, the best text yet published of Ammianus. In the year succeeding the appearance of this work, there were discovered the six fragments of the Hersfeldensis, already described on p. 7. They were promptly published by Nissen (Weidmann, Berlin, 1876), together with an essay upon their relation to the Vaticanus. His conclusions, and the discussion which they aroused, will claim our attention when we consider what connection exists between M and V (see p. 62). Having made this preliminary survey of the MSS. and of their use in the editions, we are in a position to draw our own conclusions from a study of the material. I have provided here: First, a complete collation in all extant MSS. and editions (up to 1533 in- clusive) of the portion of the text presented in the Marburg frag- ments, thus completing Nissen's edition. While brief, these ex- tracts give us our only opportunity of ascertaining the relation of the late MSS. to M. . Secondly, I have made collations of the passage in book 31 which is omitted in V, but which was still there in the 15th century. These suffice to determine the relationships of the later MSS. : but I have added in the case of several, other data to clinch the argument. In the third place, come collations which display the treatment of certain abbreviations in V. Lastly, I have added tabulations of selected readings from the later books, where A and G are not dependent on B, to aid in settling the vexed question of the relation of M, V, E, A and G. References are to Gardthausen's edition, page and line; if to the second volume, a II is prefixed. All page numbers below 13, however, are to pages and lines of the Nissen edition of the Marburg fragments. i6 Apparatus to the Marburg Fragments of the Hersfeldensis. W— Venet. Marc. 388 H— Paris, lat. 5819 T— Paris, lat. 5820 C— Paris, lat. 5821 N — Paris, lat. 6120 S — Editio princeps Sabini B — Editio bononiensis Castelli b — Editio basil. Erasmi A — Editio Accursii G — Editio Gelenii (f. 154) (f. 129) (f. I03v) (f. 135) (f. 104) V— Vat. lat. 1873, (begins on f. iiiv) D— Vat. lat. 1874, (begins on f. 223V) E — ^Vat. lat. 2969, (begins on f. 119 ) Y — Vat. lat. 3341, (begins on f. I20v) U — ^Urb. lat. 416, (begins on f. 116 ) R — Reg. lat. 1994, (begins on f. I52v) P— Bas. Petr. E27, (begins on f. 156 ) F — Flor. Marc. I V 43, (begins on f. 133) K — Cesen. Malat. XIV 4 sin. Nissen, p. i, i (Gardt. 328, 22). I abluere abluere F| extus N estus UDERS| 2 nee ex ne Tmi| quam om. U| 3 iactu Em2HBAG iacto b| autem add, F ad or.\ 4 usue VFKYUCmiWmiDNPRS usui Cm2 usus Win2HTEBbAG infecta K| condunt KmiY corr. Km2| 5 periti ad Cm2EAG peritia et PRSBb pericia ad K| diutunitatem C| senians Bb| 6 calescens U| dura T durit E diu BbA durant G| bene naturalia V (ra add. mi; bene in uene corr. m3) bene naturalia FKYUCWmiPRSNmi bene naturali Wm2HTNm2- BbA uene naturali FKYUCWmiPRSNmi bene naturali Wm2HTNm2BbA uene naturali D uenae naturalis G uenenata E| 7 simil FYUCP simul K simili WmiRS| crassioris pedes V crassioris species FKYUWTmiPRS (speties KT spetiaes P speciaes FYW) crassiori species Tm2BbA crassiori specie N crassiori. herbe huius species E crassiori : quae species G crassioris speciei H | apud Vm2 et cett.| 8 naitham Vmi napitham Vm3E uapithan D napitam N naptam FKYUCWHTPRS naphtam B napthtam b naphtham G naphthtam A| apellauere C appellatur Y| 9 hec URDE| disperse UTRDS| quels bAG qase H que D| omnbus H| 10 praestant VFCHPNBbAGI post praestant add. hae sunt H| Zombis FKYUWHTm2NEBbAG zombus Tml zombris D| patigram P Parigiam RS Parigia BbA Patigra G| Grazaca PRSBbA| quas Cm2Tni2DEBbAG| opibibus H| 11 menium UTDRS maenium B| conspicuae FYCWHPNEbAG conspiscuae B| Heradia RS Heracia Bb| 11-2 Arsatia TRSBbA| cy[r]opolis V ciropolis T| ecbathana D hecbatana Wml aebatana K Echatana RS| iasonis K| 13 inter [ni]s (?) E| site UTRDS| siromedoram D syromedora E Syromedorum Cm2Wm2HNBbAG syromodorum T| regiones om, Tmi| 13-4 pretereunt VKm2UTRDS pretereant Kmi preterea ten- ant Eni2| 14 multe Em2 (urbes add, in marg, Em2)| quarum Em2| maxime Em2 maximi Cm2HNm2DBbAG| Cohasper VFKYUCTWmiPRDES coaspes N cohaspes Wni2T cohaspis H M 17 Choaspes BbAG| cindos Y Cyndes EBbA Gyndes G| 15 amardus in amardus, Vmi ; uidetur quasi arriardus: arnardus NDE Amardus YG Arriardus FKUCVv^HTPRSBbA| charunda Y carinda TEmi| chambises D canbises Wml cambises T| cirus Tml| 16 spetioso YHTm2E spatioso TmiD spacioso BbAG| rep. cui magno ex 1. 15 post cyrus, Wmi : del. m2| obolito VFKYUCmiWP ab- olite RS| 17 ad Y| indidit E| ereptu Y| regn Vmi: a add. m2: regna om. Y| scythyca H schyttica K scithica T scythia Y Scyhtica B| .18 destinaret Vm2 et cett.| forte H fortis EBbAG| est et ut E esset ut BbAG| ea ferere- batur Em I ea ferebat Bb ferebat A ferebatur G| et om. E\ 19 utiles Wm2HTEBbA ut ille G| ingenti ingenti P| 19-20 ela- bitur N| 20 meridionales T| hec URDES| 21 littoribus CNDBbG| proximia Bb| antiquis Bb| 22 munitis KmiU: om, Bb| palmate Tmi palmitae b| aquarunque S| 23 iocundissima Vm3HTRSB| amnes ex omnes, M| quipe P| eum DbA| 24 in antedictum G| sinu A| Nissen, p. 2 (Gardt. 329, 16). 1 batradites VDE Uatradites FKYCWHTPRS Uatrachites BbAG uatradices U bactra dites N| et prim. om. BG| rogomanus Y ragomanius C rigomanius H Rogomanis BbG Rhogomanis A| brisoanna T Brysoana RS Brisone Bb| bragada N Bagrade Bb| 2 opida HNE| mediterranea YUCWm2HTRSNDEBbAG (-tera- T)| incerta in Y interdum RSBb| 3 maritinas C\ nichil YU| 4 insigni N| inter quae FKYUCWHTPSNDEBbAG| persopolis K| ardua E| 5 habraattis E abraatis H Orobatis BbAG| tra- gonicae FYCPE tragonite HT tragonitae W Tragonica RSBbG| insule UTRS| uisuntur FKYUCWHTPRSNDEBbAG| ubi PR- SBb| 6 Cadiana RSA Tibiana BbG| fata Umi Phara HNBbAG| [prop]inquant V| 7 parthi et siti FKmiYUCWm2PN parthi et sithi Km2Tmi parthi et scythi D parti et siti Wmi Parthi et Scithe siti RS Parthi et Scythe siti bG Parthi et Scithae siti B parthi et sithe Tm3 parthi et scithe Tm2 parthi et scithae E parthy et siti H Parthi siti A| ab aquilone D| celeotes KD colentes YHNm2E- BbAG| niualles PR| 8 et et H| pruinosa Bb| quarum D| choades U cohadres D dioatres BbAG| 9 intercidit Tmi| caeteris KCHTNEBbAGI habundantior KHDE| hec URDES| pociora R| residiis Y residuis G residua E| 10 opida HNE appida R opera D| genoniani WH genomiam Nmi genomia Nm2 gononiam Y gononia U Genonia EBbAG| mesia D moexia K: om. PRSBbG| i8 19 caraxapamia DE tharax apamia U Charaxa Apamia A| Arta- cana VKCTNEG Artatana FYUWHPRS artachana D Arthacana BbA| II ecatonphilos Vmi ecatonpylos Vm2Wm2Tm2N ecaton- pilos Tmi echatonphylos H eccatonphilo Dmi eccathonphilo Dm2 Hecatonpylos A Hecatompylos G echatonpilos E etatonpylos FKWmi etacompylos YUC etaconpylos P Etaconpilos RS Heta- compilos Bb| littora CTm2NDEbG| 12 agustias Umi| quadri- ginta P| 13 memorantur N numurantur B| mile T| sunt fere H| fere Wm2HTnii) illi Tm2| illhic H hie E| sunt del. Vm2: om. cett.| 14 caertamina T| 15 iudicentur Tmi| 16 beatius U| proelio VmsFCWP prselio YHRNDESBbAG prelio KUT| pro- funderit WT fuderit RSBbG| 17 e uita om. U| fortuita morte Tmi morte formita RS| conuiciis VNDE conuitiis FKYUCWH- TPRBbAG conuiuiis S| ut add. Wm2HTEBbAG! degeneres Cm2- Wm2HTNM2EBbAG| ingnauos W ignauos FKYUCHTPRNDES- BbAG| 19 haustralique C: om. australi U| 20 appellata VmiN: corr. Vm2| frigibus U| iusta E| foetibus CHNEBbAG| 21 palamite Tmi| mutiplici S| 22 magnae VFYCWHNEPBbAG| eorum ex earum Ymi| rubrum mare RSBbAGj 23 a latere Vm3FKYUCWHTP- RNDESBbAGI dextero RSBbG| laeua CAG| collimitant KC- WHTNEBbAG commilitant RS| potiori UPRS potioris Bbj Nissen p. 3 (Gardt. II 148, 12). I quod ei G| maiore Cm2Em2AG mauros Y| coniunio K| con- cessu K consensu UT| 2 quidem H| antellatus T| subrident A subsidens WHT| 3 obos Tmi | caelibes FYHNG ccjelibes A celibes KUCWE Celebes T| 4 etiam om. U| halentes Y| uel libcros E et liberos AG sine liberis Wm2HNm2 sine liberos T| in add. G| 5 aliquod Wm2HTNm2AG aliquot E| uoluptates NE| condendas EG colendas Wm2HT| 6 potest regiis VFKYUCWTNEA post regiis H eos technis G| supremis G postremis Em2A| 7 iuditiis K| ordinariis Y| quebant KUC quaebat W quebat T quibat H que bona EA (quae A) quae habebant G| relinquerint T reliquaerint KE| iis N| 8 illico TNE ideo K| impleris VFKYCWTNA im- pletis Umi| 9 ut id — 11 tuam om. G| horae A ore UT orare H que E| fatorum Tmi| operientem YTmi| facile Fmi| 10 egritudo KYUTE| testamentum E testament A| lac. 13 litt., M 17 V 16 E 18 CTN 23 FYW 25 U 28 K 33 H 8 A| 11 comitatu A| quisquam A qui E| lac. pr. 9 M 13 VE 12 N 14 Y 15 C 16 F 18 W 20 KT 21 H 23 U 10 A| lac. alt. 8 M 11 VNA 6 E 14 FT 15 CKYW 18 H 24 U| 12 uicet humida CNmiEmi uitet humida T uice tumida Nm2Em2A| gradios U gradus T gradiens AG| alius cum dignitate licet, ceruice G| antea G ancira T| aliquanto FKYUCWHTNm2E obliquato AG| 13 affectu A| aexistimes Y| reuertisse Wm2HTE reuertisse M. Nm2 reuerti M. G.| negant G| posteates Wmi postes T| 15 celo KUT coelo A| haec Tm2| prodiunt T| publica U| lauari Cm2Wm2HTNm2AG lauantur E| efemeri descrupilosae V ephemerides crupulosae Y ephemeride scrupulose UHNm2AG (-osius Nmi) ephemeride scrupulosae FKWT effemer- ide scrupulose E ephemerides scrupulosae C| didicerent T| 18 mercarii Ymi| carcro Y cancri CEAG| 19 syderis CH| obtinent YU optinet Km2Wm2E obtinet HT obtineat GAG optineat N| aliud V alius EAG| 20 flagitarem lectiuo E flagitare illectiuo A flagitaret estiuo Wm2TNm2 flagitaret aestiuo H flagitare molestius G| 21 preli center K praedicenter Y predicentur U| omina T| au- dientem T| 22 ut beneficum om. E| ueneficum TG| curat urgeri HAG I 23 afflictus CHTNEA| 24 discendit Wmi| Nissen p. 4 (Gardt. II 149, 10). I -cludit man. rec. in ras., K| negante VFKYUCWHTNEA nee ante G| 2 uaetus T| eandem G| 3 incudes Wm2HTNm2 incude EA| die T| tundendo AG| compellit FKYUCWHTNEAG| 4 hoque Fmi| hoc quidem E| 5 assciscuntur T asciscuntur HNE- m2A ascinscuntur Emi| cubili H| 6 alterius NE| emulus UTNE| trelinio WmiT triclino Y| re om. E| repugnatia G| tractaturi EAG| iisdemque CHNAG| extorruith -terprete E (sic) extoruidith (lac.) terprete U extomith (lac.) terpraeter Y extorruith (lac.) terpreter N excenith (lac.) terpraeter Wm2T ex- cenith (lac.) terpreter H extoriuth (lac.) terpraeter C extorinth (lac.) terpraeter K exteruit. hinc . . . interpretes A extorum interpretes G| lac. 6VC3E7Y8F10N11W12 HKU 4 A| 8 profectus U praefecturas G| pars wan. rec. in lac. K| profusus VFKYUWHTN profusius Cm2EAG| lac. 8 post pas, A| 9 ma- tronarum CWm2HTNEAG| exequias FKYUWHTNEAG| 10 foeminas inuitantes G| necesaria U necessaria — testatura in ras.. K| inuenies U uiuentes H innuentes AG| 11 et test. — 13 ait om. G| II lac. 10 VN 5 EA 14 K 20 T 21 YUCWH| capte natura in ras. K| ancilla suapte A ancillas cate NE| post pallidi nulla lac. in V et cett.| 12 haspirati H| pridie om. T| consumpta V et cett.| defucta N desuncta Y| lac. 15 V 8 N 16 YE 19 UCF 21 W 24 KH 31 T 7 A| lac. 3 post consumpta Nj um om. TE| 13 miluis T Tullius Cm2Nm2EAG| imbus YmiWHTN in rebus 20 EAG| hamanis WH| hos EA bonum G| post bos nulla lac, in V et cett.j 14 norunt EAG| quid T| sic G| tanquam FKYU- CHTNEAGI 15 diligant KUmi| se om, T| 16 qui FmiT| paetunt T| ly Miciones G| adiungunguntur H adiungitur T adi- guntur AG| 18 redant T credant E| contumatos T cotunatos C cothurnatos NAG| turgidos WmsHTNEAG tungidos VFKYU- CWmi| et T| illos YWm2HTNEAG| Cresfontem VEA Cres- phontem FYm2UCWTNG cresphontes Ymi creshontem K thesi- phontem H| 19 themenum H| ociosam KUTNE| 20 defidem V desidem FKYUCWHTNEAG| et nominibus AG ut in hominibus E ut numinibus H| 21 et ante quidam add, VFKYUCWHTNEA| statuarii E| Semicupae G| 22 serapin N Serapini TG| cimbricus \Vm2T ambricus H| glutarino U gluturio T| contrulla VFKYU- CW HTN cum trulla EA| 2^ lucumicus U bacunucus T Lucanicus G| Pordaca VFKYUCHTNEG| similesque Cm2NEAG| hii omnes T hi omne G homines x\E| quot T| uiuunt ex hibunt Vmi | tesseris CHNEAG thesseris T| impendunt FKYUCWHNEAG impedunt T| Nissen p. 5 (Gardt. II 150, 17). 8 uindicant Wmi| princeps et circumflexerit G| post prin lac 13 V 10 CA II E 12 YN 13 WT 14 FU ly KH| 9 nominalibus Kl equis FKYUCWHTEAj cohercere choherce E coerce NA| lac. 18 V 13 N 15 EA 20 T 24 KW 25 Y 27 U 28 FH| er om, E: et TA| circumelegerit Nni2A circumflexerit G| 10 et ubi—caries om, G| neglegentie U negligentiae KCHTNEA| tanti Y\ exoptando TI II sequestrium H equaestrium N| inlucescente FKYUWTEG il- lucescente CHNA| nam dum T| solitis Nm2 sole H| 12 iubare Vm3FKYUCWHTNEm2AG : lunare et lumine Emi| efusius FK efuxius W effusus U effusius YCHT fusius VNEAG| precipites KUE| 13 currus Cm2HNEAG! anteea incertaturos VFKYUC- Wmi anteeant certaturos Wm2HNG ante erant csertaturos T antea incerta ituros E antea in certamen ituros A| discissis Nm2G dis- cissi VFKYUCWHTEAI 14 ueterum U| 15 artificis Wm2HT| sc^nani TA scenales E| 16 exploruntur V exploraritur Fmi ex- plorantur Fm2KYUCWHTE exploduntur NAG| si qui sibi VFY- UCmiWHT si quis sibi Cm2NEAG| sibulos T| ere T| 17 cui si G! ad dimicationem E| taurice U thaurice E| 19 nixi Cm2- HNE| 20 que UE| adhorrerent T| ab studiis H| 21 plebes VFKCmiWmi plebis UCm2Wm2HTNEAG| faces edicta MV pacis edicta Nm2 facete dicta AG| uetustas NA uenusta G| lo- 21 ad loquendum Wm2HTNm2EAG (-quaen- NE) cui loquendum Y| ut in omni G| 24 exordiario YCWHT| aurige FKYUW| hys- trionum KH| generi Nm2G| Nissen p. 6 (Gardt. II 151, 15). digitis V digitos AG| prerudentes KUCTN pretrudentes E praerodentes AG| patinae CHNEAG| derfernescent T defer- uescunt EAG| aliam T| 9 horride U| exquoquitur T| dis- pectantes T| 10 discisorum N discissarum EAG| extra T| anatonicis YCmi anatonitis T anatoniticis Wmi anatoniicis Wm2H| II docentem om. N| 12 dolori VFKYUCWmi doloribus Wm2- HTNEAG| interrim Wmi| 13 hec U| diggessisse E| rebus Wm2HTNEAG ennis U| 14 caetera KCHTNAG| que UE| prouintias K| exagitauere K| causas U| 15 augustus T| oc- ceani UCHTEj 16 permea in fin, pag,, ante permeatis del. Vmi| limitem Um2G| gladio Em2| 17 inuento VFKYCWmiA inuenta Nm2 et uento HT cruento Wm2E| sepe UHE| postea T| parta uictoria E| 18 eruptionibus Umi| prime KUTEj nannemus T anneius N nanneus E| substinuit UHT| 19 iisdem CHNEAG | appositus Tm2NEA appositis CHTmi| dum om, G| laborem om, TEAG| 20 labore bellorum E bello rem laborem T bellorum labore NAG| compertus F et cett.| mortem CTNEAG| destinatae FKYUCWHTNAGI 21 plebis FmiYUCmiWHT| congressus YUNm2EAG| cum milites VFKYUWHNEAG cum milite C com- milites T| 22 imparem FKYUCWHTNAG| 24 oppitulatum V| Nissen p. 7 (Gardt. II 153, 21). I alemannis NG| sepe UE| que U| 2 milites Fm2KYUCWHT| congregarentur VFKYUCWHT| 3 Reni G| progressi T progresse UE| imperatore Nm2EG imperatori Wm2HT imperatorem A| ad truenda VFKmiYUCW ad tuenda Km2 ad struenda Wm2HTN ad trudenda EA| minimenta Ymi| districto Nm2G| 4 prim. igitur del, Vm2: om. cett.| 5 moram Y| neque ex que, Km2| sponderat T| diae V| predicto U| 6 neque T| aderterent Kmi aduerteret E| 7 concitatum C concitandum U| sibi clari V| 8 redituris FKYUCWHNG petituris A reddituris T peditum E| peditum ne sua hostibus nuda apponerent terga E| 8 re nuda VFKYUmiCmiWmi ne nuda Um2Cm2Wm2HTN | 9 maesti V moesti FKYCWHNEA mesti UT necti G| inde Nmi | 10 et om. G| comperto FKYUCWHTEAG| ludibria VFKYUCmiWmiE ludibrio Cm2Wm2HTNAG| 11 sanitates Y seuientes UHTE| reppetunt ex reppitunt Vmi| 12 apud os VFKYUCWmi N apud 22 4 'i hos Wm2HTEAG( generalis Y| rex Cm2G: om. E| apellatum V appellatur HTG| 13 hendiuos Ymi| potate N| disoosita Tl si o^.V./cett.i 14 titubante Y| uelom.U\ 14-5 terra quemadmodum Solent G\ perflaui Em2| 15 flani Kmi| ^giptii YmiT egiptii Vh\ modi Em2AG nondum T| ius KYUCWTNEA om Gl signare Kmi assignare Km2HTEA| 16 burgundos Nl maxi- mos VFYUCmiWmil 18 occaxionem K| impendio FKY- UCWHTNEAGI Alemannos G| 19 gente T genus U| ante- dicte U| dispersus N disperos Wmi| agressus Wmi aggr^ssus H aggressus FKYUCWm2TNAG| [rjetias (r ex p) M rethias T Rhetias KEA| 20 theodoxius K| equitum FKYUCWTNEAGI 21 cesis KUH| ^ quoscunque UHTG| coepit FKYCWH c^pit TN ytaham T| 22 ut Kmi ubi Km2| pagis Hm2EA agris G campis Cm2| accaeptis T| circuncolunt Y| 23 hie U huic WHTI tan- quam FKYUCHEAG| tripolios T| africane U affricane T aphricanae N| 24 prouincie UE prouintia K| erumnas UCHT| Nissen p. 8 (Gardt. II 154, 20). I iusticia K| deflente Emi| que UHE| instra VFKYUWmi instar Wm2HTNG instrumenta EA| 2 teatus VFKYUWmi reatus C textus Wm2HTNEAG| aperiret U| austuriam Tl bartibus corr. M| 3 sper N| expedit U| 4 assueti CHTEA c^hbus Wmi cedibus KUWm2E| in post pacati add. AGI gemi- nos T| banc FKUCWHTNEAG| pretendentes HEA pretedentes K pretenentes U| seriani T seream K| 6 stacho H schathao Tl nommemKI uti nuno Ymi uere nouo A: om. Gl peragrande Y 7 quae dum VFKYCWHTN que dum UE| inter qu^ AGI 8 potuissem eminebat Kmi| potius FKm2YUCWHTNm2G peius EA| proumtiatu K prouinciam tum E prouinciam tu Wmi pro- mnciam Cm2Wm2HTNAG| fallatiarum K| 9 inditia FUCW- HTE| queUI 10 fliamarum H| absuptus CT assumptus HI 11 T "'' XT JJr^ ^T-^'' ^"'"''' ^1 ^"'^^^^"^ VFKYUmiWmi ferarum Um2NEAG fenna Wm2HT| 12 rabi^ T| concitatarum Nl exduere FKYUCWHTNEAI 13 etiam om. T: ..tiam El ueri CWm2HTNAG| 14 suburbanum Nmi| eis Y| uberrimo om. ErubennoT, 15 mactatisque Wm2HTNm2G uastatisque E| 16 hebetauerat Cm2Wm2HEAG h^betauerat Nl cogerat H 17 ?w%xr?J^;^f^™^^l ^^P^"^^*^^^ KYCWHNEAGI qu^ CWm2TNEAG| poterant T| reuerti VFKUCWHTN reuersi EA aucti G| 18 reuerterunt G| trahentes trahentes E| siluani TEj 23 que {pro quoque) N| 19 seritantibus T| feritatibus HEA om. G| 20 casu in agro G| hue FmiY| lepitani Hmi lepticam Tj peteriti Hm2| incrimenta Cmi incrementa Cm2HTNEAG| 21 malorumque malorum Kmi : del. prim, malorum, m2| quae CWm2- HTNEAGI incentabat U intemptabat E intendebat HT| 22 pres- idium KU| implorauere FKYUCWHTNEAG| affricam T aphri- cam N| 23 profecti T| mihtares Cm2AGl ducens ex duces, M: duces VFKYWmiN ducens CWm2TEAG| 24 rebus om. N| af- flictis CHTNEAI habundanti H| Nissen p. 9 (Gardt. II 206, 5). I que U| regraessa H| secunde KU| 2 easdem Cm2Nm2HAG| partem Um 1 1 3 supsere N| sucepto H| 4 ce sed parum FKYU- CWHTNEAGI quos K| posscebat Tmi| qe? (kl. M\ remissi Em2| instrumenta ex instrumento M| hyeme CHNA| 6 im- peratore trinis Wm2TNm2G imperator ei tribus Cmi imperatore tribus H imperator cum trinis Emi| perrupturus E| praesidem H| 7 scythianrum Ymi scitharum U schittarum K| caeleritate H| mercantem KU: om. T\ 8 adeptus Wm2HTNEAG| ea quae Wm2HNAG| nana AG| conceperat FKYUCWHTNEm2AG conceptus Emi| 9 cingi H| 10 compererat FKYUCWHTNA conceperat G| nostram U| occuUans Wm2HTN concultans Wmi I II surene KE| dedit Wm2HTNEAG negocium YUNE| ut eque KU utque E ut ea quae Wm2HTAG| 12 Urbitius KEA urbicinus T| reperteret V repeteret F et cett.| et si G| 13 Sauromacis Vm3Wm3EAG sauromatis Wm2HT sauromaci N] presidio KUT| affligerentur CHTNEA| 14 hecque UTE| emandari V| 15 po potuerunt H| 16 circumstiterat T| traciae mite gothiae del. E\ gothyae H gothie UTE| thratias K tracias TmiE| 17 poterint T potuerunt U| que UTE| 18 si aea dea V si ad ea FKYUCWTNEAG si id ea H| hec UTE| eos Wm2- HTNG| agicta C agita Wmi agitata Um2Wm2HTEAG agittata Km2| 19 sant Ymi| series N| aphricanas N afrinas T| 20 inulctos HN multos T| et om. E| non ante uindicauit add. U| iusticiae K iustitie U| aliquotiens VFKYUCWHTNEl 22 crop- ulosus V scropulosus FKYUCW scrupulosus HTNEAG] quesitor KUE questor T| uel rectus del. Wm2 om. HT| 23 secus NA secius G| Nissen p. 10 (Gardt. II 206, 30). I prouintias K| retulimus FKYUCWHTNEAG| comitem Cm2- Nm2A comiti EG| fauisse G| affinem post romano add. E| 2 i**^ 24 om. lee lac. 4 litt. FY, 3 K : in Y />n»ia hasta litterae I (?) uidetur ■ om. sine lac. UCWHT| cjepit CT cepit UE| offitiorum KH| 3 negociis YUN( 4 mogonciacum N Moguntiacum KA maguntiacum T magontiacum YUHE| 5 praefectus VFYCWHTNAG prefectus KUE| pretorio UT| maximus T| 6 ocium KUNE| spernens Cm2Wm2HNEAG| solebat YHNEG| ritu transp. post solebat E' dire KUT| luis VKYUCWHNEAG leuis T| egrassari VFKYU- CWTN et grassari H grassari EAG| 7 ledere KUHTE| poterant C| adfectabant VFKYUWmi aflfectabant CA adfectabat Wm2 affectabat TNEG defectabat H| 8 ut qua HT| puluraFmi| que KUTNj cesarium U cassarum T caesareum K| anteliac YCWm2- HTNmaEG ante haec Nm2A ante he Uj 9 raptum qua NEAGI 10 remigium Wm2HT| acceperit FKYUCWHNEAG accjeperit T| uiuant Wm2H iuuant U| 11 questionem VKUTI aestus infandos N| interogabat T| cruentum Knii| 12-3 in secessu Wn,2HTNEG| 13 urgenta V| qua ratione K| rationem for- midine Nm2G| 14 inundate KH inncxlato EAGI gucture HNI 15 laqueis VFKYUWHTNmiEA laquais C\ interii VFKYU- CmiWrniNmi interiit Cm2Wni2Nni2HTAG| sequturos HI se- ^^Z^rT ^°^ ^""° ^ '^"'"*° P°'^ ^^"^ ^""o G| grauiano VFKYU- CWHTEAI 16 ascito HNA adsito Y| ut Y| trabee U trabia 1^3!^ FKYUCWTNEGI sotietatem HT| 17 alimanni«. Vl-KYCmi ahmannie U alimania; WmiTmi alamania Wm2T ala- manniK Cni2H Alemannia NEG| munimentum om. E| i8 cdificanti UTE| Bas.leamAI adpellant FKYUVVmi| 19 accole VKYUEI of- fectur Vmi : corr. m2| prefect! KUT| Probi docentis G prouidi E promda gentis Wni2HTNm2| 20 yllirici KT ylirici E illvrii N %n Vmi (corr. ni2) Illyricae A| docuerat CT| 21 examinatis Ymi| 22 negocium YUNEAI scrupulosum T| quesiuit KUHEI 23 indagini VFKYUWT] que ueteris VFKYUCWHTN que ueris EAGI gestorum e.v gesterum, Vmi| nunciis A| 24 acceptis om. E| uiolaret Umi euolare Nni2EAG| festinabat EG festinauit HI ausos EAG| ' Nissen p. 11 (Gardt. U 207, 25) I temerare limitem V et cett.| primes VFKYUCWmi ut mente conceperat om E| concaeperat T| opprassurus HE| quia Cm2- A(j quem E| 3 autunno T| impediebant FKYUCWTNEAG impediebat H| adnitebantur NEG annitebantur FKYUCWA amit tebantur T annitebatur H| 4 principem T| moratum Tmi : om. iiGj ueris add. EAG| perciperent VFKYUCWHTA preriperent ( E| et om. G\ 6 primus H| adulte UHT adulcte E| herbe UE| 7 reperirentur CTNAG repperiuntur U| caetera KCHTNAG ceteri Vmi (corr. m2)| sui congraua Vmi suis congrua Kmi usui con- grua G suis incognita Wm2HTNm2 sui cognita Wmi| penetrari V et cett.l 8 gallus VmiFKYUCWmi| immanitatem FKYUC- WHTNEAI 9 macrino Y macriino U Macriani Nm2EAG| et T| 10 pretendentes KUTE| ut pro tunc, WHT| impacatum FKYU- CWHNEA incapacantum Tmi| ii maenia T menia U| tenta- turum CNAG| 12 hec UTE| adentesque T| etiam ante senten- tiam, Tmi| sentiam Vmi (corr. m2)| conducebant VFKYUC- WHTN conducebat EAG| comuni K omnium T| 14 mogoncia cum V Mogontiacum FCWm2NAG magonciacum E maguntiacum T moguntiacum K mogentiacum Wmi megontiaciim U magontia- cum YH| bandus Kmi blaudus Ym2 blandius EG| anteductus U| 15 fedus UT| 16 ut apparebat V et cett.j immane NA| quanto quae V quantoque F et cett.| distenctus N| 17 dicique T dieque Km2Wm2HEAG| prodito Nm2 predicto Km2Wm2E praedicto HTAG| 18 colloquii CHTNE colloqui A| ipsum E marginem Vm2FKYCWHTNEAG imaginem U| reheni Tmi 19 intontante Kmi intononte Ymi insonante N| 20 gentilitium U augustos VFKYUCWmi N I exscensis E ensis N ascensis G exten- sis A del. Wm2 om. HT| auinicis YUCWmi amicis Wm2HT| lenibus T lembis in ras. K| 21 eptus Vmi (corr, m2) | 21 ordinem Y| 22 totius VFKYUCWHTNmi tocius K totus A tutius G otius Nm2 om. E| 23 immodestis CNEA immodestus H| murmureque CNEAG murmurumque T| 24 audito T| Nissen p. 12 (Gardt. II 208, 17). I ultra T| uersu om. VmiE uersus G| saramenti U| et inti del. Wm2 om. HTEAG et niti N| 2 profectis U praefectis T| 3 deincaeps T| sotius KHT| 4 uite UT| aextremum K| 5 pul- crorum KHE pulcriorum T| 6 interneciuae FmiY internecine K intemiciue NE| 7 perrumpit EG percupit U| oppetiit Wm2HT- EG| bellicos N| 8 circunuentus FYN| fedus UT| solemni YCHNE solenni AG| 9 impeditum Y| triueros T| hybema CHN iberna Wmi| 10 hec T| ut rotoum Vmi arctoum Vm3FYUC- WHNAG arctorum KT arthoum E| aeois C| 11 intestina CAG| pernities KHTNE| silenrio A| angebatur E (?)| 13 nouabatur V| 14 astadior YU a studio Wm2HTNm2EAG| 15 indicandi K| moetu K maetu E| 16 frangeretur VFKYCHTNEAG| 17 tumor adsumpta G| 18 hec UTE| adhortantibus Kmi| 19 regiorum 26 Vm2 regionum VmiFKYUCWHTNE( ?)| prefecto KUT| pre- torio KUT om. Y| 20 patronum pro spadonum C| ingenium Hni2EAG| 21 nullis G| uastitatis T| lectionibus Vm2FKYUC- WHTNEAGI cohacto Tl 22 adsererente Kmi asserente HT- NEAI imfra in infra, M de ras. cf, Ntsscn.\ imperiole V| columem Y culmen Wm2HTG| 23 minutie U minutae T| humili- tandam VNmiE humiliandam FKYUWHTNm2 humiliandum Gi 24 caelsitudinem T| negociorum YUNEA| APPARATUS TO THE PORTION OF BOOK 3 1 OMITTED IN THE FULDENSIS. Gardt. II, p. 252. 27 colligens YCHTNEAj digredi om. T| 28 ut inmanis pulsis FW ut immanis pulsis KYUCHNEmi ut immanis pulsus Em2A immanis pulsis T| p. 253. I obiicibus CN| puptis H| emissa Emi (corr. Em2)| leni K| conuellere Y( 1-2 negocio YUNE| 2 adiutius FKYUWmiCmi- Nmi diutius Cm2 auidius Wm2HTNm2 acutius EA| 3 obseratas N| habitumque T obitumque K| militis EA milites FKYUC- WHT| tempestinum K| 4 incompositse K| 5 imcubuit FW| 6 thracie KUT tracise E| 6-7 tractatibus T| 7 pretermeat KU| hisiser FKYUCmiWmi hister Cm2Wm2TE hyster H Ister NA| exorsi add. K ad or. exosi Tj 7-8 rhadopen Um2 ex rhodopen Umi| 8 fractum FKYUCWHTNmiA fretum Nm2 effractum E| 9 cedibus KUCTEi et om. T| 10 iam U| fedissime UHT faedissime A| lo-i permiscens T| 12 uisoque FKYUCmiWmi uisuque Cm2Wm2HNEA iustique T| prseclara H predira UT| attonitus U| foeminas CA| et ante flagris add. H| 13 foetibus FKYCHNE faetibus A| aduc E| 14 tollerantibus FKYUCW- TEA| 15 implicitos N| 16 nubilium Em2 nobiliumque K| 17 postque FKYUCWHNEA postquam T| adulcta E| 18 adsecto FKYUCWHTNE affecto A obserato Em2 ad or.\ 19 in ante pudorem add. U| 20 preuenire KUT| interque FKYUCWH- Tm2EA iterque Tmi| belue KU belluae N belluarum E| 20-1 traherentur E| 21 palante Y| liber om. C| dese K| te om. C\ 21-2 O fortuna Wm2T| fortunatur E| 22 quaefebatur FKYC- WNA| ceca YUHTE| que U| pucto CN| 23 breuioribus FKYUCWHTNmiEmi breuioris Eni2Nm2A| extotum FKYUC- WmiNmi extoto Wm2HT extortum Nm2A exutum E| et om. E| karitatum K charitatum C| 24 concedisse Fmi (corr. m2) con- cessisse A] 25 menbratim W| seruitutum U| 26 ueribus FKY- 27 UCWmi nexibus Wm2T uerberibus HN(?)EA| dure C| 27 defractis FKYUCWmiA defactis T difractis Wm2 diffractis HN effractis E| caueis Wm2 in ras. cauci T| bestie FKUW| 28 spatiarum FKYUWHT spatiorum CEA spaciorum N| fuxius WT| opidum HNE| 29 scatariorum K| 30 barsimeren T barzimerem E Barzymerem A| cum om. Kmi (add. Km2 ad or.)\ cornitisque FKYUCWHTNEmiA cornitis Em2 ad or. comitibusque Em2| et om. N| p. 254. I assiliunt HNTEA| 2 u- FYCmiWmi n- KU ut V/m2HTNEA: del. Cm2| cauere Ymi (corr. Ym2)\ 4prerupit KUTE| ruptis promp- tis FKYUCWmi raptis promptis Wm2HT ruptis prumptis N prontis E promptis A| 3-4 accinctis HTNA accintis E| praelium YHT- NEA prelium KU| 6 forti disces FKYUCWmi fortitudine dis- cessisset Wm2HT sorte discessisset NEA| in K| eum om. N| qui turn FKYUCWHT equitum NEA (post accursus, E)| ac- cursus HNEA| 6-7 quam plurimum A| 7 anhellum FKUmiW anellum T| circunuenisset Y| 8 caecidit F cecinit Hmi (corr. Hm2)| docelabat FKmiWmi docebat YUC celabat Km2Wm2- TNEA cselabat H | 10 gothy H | quod U | 11 quid alt. post postea add. H| queritabant UHTE quaeritabunt Wmi (corr. Wm2)| phrigeridum FKYUCWHT| 12 tanquam FKYUCHTNAj obii- cem N repperirent FKYUCWHE| 13 cultiori K] assumpto HNEA 14 sequ^bantur KE| fere UNE fera e- T feram e- Wm2H quotquod FKYUmiCWmiTNmi quod Um2Wm2H- Nm2EA| gratiam C| montu FKUCWmi motu Y| 15 thratias K tracias WmiE (corr. Wm2)| boroeam N boream H| meato HT| 16 speculabantur Cm3| hii T| 19 ingnarus W| 19-20 ex- prolatorum T| 20 ratione E| instructos FKYUWm2HNE in- structus WmiTCAl 20-1 per montibus FKYUWHTNmi per mon- tium CNm2EA| 21 caelsa HT| syluarumque C| ylliricum TE| 22 ereptus Emi (corr. m2) i eis H| optulit FKWE| 23 insperate FKYUCWmi NE insperata Wm2HT| congraegatosque H| cunc- tos U| 24 prograediens H| pharnobium FKYUCWHTNj 26 dicentemque U] taipholos FYUN taiphalos C Taifalos A tarpholos K tahipholos W tahypholos HT trifallos E| sotietatem HT| 27 duci FKYUCWmi did Wm2HTNEA| gentius Wmi (corr. Wm2)| 28 terrore om. T| transire omnes\ uaqua FYUCmi- Wmi naqua K uacua Cm2Wm2HTNEA| 29 quorum E| cather- uis T| certare uisis subito E| 30 cominus omms\ nationes ST-V.- -! --'^-J. J^ 28 omnes\ 31 ut priusque FKYUCWHTN ut prius E ut priusquam A I crassatores YU| acerbas FKYUCWHN acerbat T| p. 255. I trucidassetque omnes (truculassetque Wmi)| ut orn. omnes\ ni HN| quidam N| dandis FYUWmi clandis KmiNmi cladis Km2CWm2HTNm2EA| 2 ne FKYUCWHTN | 2-3 pharnobio FK- YUCWHTN | 3 incessere T| 4 pr^ce FYWHTNE| que om, WHT| 5 munam FYUCmiWmi mutiam Kmi Mutinam Km2- Cm2Wm2HNEA mutianam T| regumque T| opida HNE| 6 cultoresque ante cultures del U| cultores Fmi {corr, Fm2)| banc post exterminauit add. omnes] taiphalorum FYUWHN tarphalorum K thaipbalorum C thayphalorum T trifallorum E| 7 ac turpem omJvcs\ obsceue Kmi obscene Km2U oscense C\ uite U| adcepi- mus FKYUW accipimus E| 8 nephandi T| faedere T federe U| 9 marinus FKYUCmiWmiEmiNmi maribus Cm2Em2A mares Wm2HTNm2| puberis E| etatis U| 10 poro YWmi| siquis NE| II excaeperat T| interemitur sum F interemeri tursum Wmi interemeri cursum Y interemeritum suem Wm2H interemeritum suum T| immani Em2 ad or.\ 11 -2 colluuione HNA| 12 labor- atur Y| intesti T| 13 hec UTE| hyemem CHTNAj 14 thratias K tracias TE| conuertebant T conuerebant Ymi concurrebant Ej el qua omnes] 16 prograediens H| 17 sentiensi Emi (corr. Em2) lenciensis T| rhetiarum K rethiarum T retiarum cett.\ 18 confines FKYUCmiWHTI fallacias T| federe UT| 19 collimitia HNA| tentabat CHNA| que U| 20 natus ne FKYUCmiWmiNmiE natione A natus Nm2 natum Wm2H natum ne Cm2T| 21 princi- pins C| armigero similitans FKUCWmi armicero similitans Y| 22 negocioYUNEI ad larem Wm2HT| loqu^ndo UE| effuxior W| diffusiorEI 23 interogantes T| qui Em2| agertur H| impalatio T| doce FKYUCWmi docet Wm2TNEA decet H| 24 arces- situm W^m2 accersitis T accersitu A| 26 adcole KU accolae CWm2- HNEA accole T| 2y uerum omnes\ quibus NA auus T cuius cett.\ auidi KCmiE auis Tmi aui Tm2| 28 hec UTE| 29 sint Y| confercti N| predatorios KUT| 30 peruium gelu E| sine lac, omnes\ 31 celte FKYUCWNmi caelte T celtas Nm2| 32 afflictos CHTEA affictos N| grauiter om. Emii adultis adultis E (alt. deL)\ p. 256. I retrocaedere T introcedere U| geninamque FKmiYUWmi gemi- namque Km2T geninaque C geminamque Wm2H Germanique NEA 29 iioscentes omnes] 2 plaeramque N pleranque HEj ylliricum TE illyrium N| cum pro ut E| 2-3 imperatorem FKYUCWHNmi| 3 affuturo HTNEmi abfuturo Em2 affuturum A| pregressam KU pr^grsessam CH progressam T| 4-5 conceptantes— unum om. WHT| 5 collectis YCHTNEAj armatorum NEA armorum cctt.l millibus NA| 6 quidem Wmi| 7 iactitarunt FKCWHTEA| in superbia om. T| superbia FKYUCWHE| nostram FKYUC- WmiHNmiEmi nostra Wm2TNm2Em2A| 7-8 inrumperunt T irruperunt CHNEAj 10 premiserat KU permiserat T| 11 couoca- tisque T| 12 disposito Nm2 dispositione E| prudenti E| nanneno Emi (corr. Em2)| negocium YUNE negotiorum T| 13 sobrie KUE| eoque K| Mallobaudem TmiCm2EA malobaudem N| iunit FKYWmi iuuit U unit C iungit Wm2HTE| 14 collegam KCHTNEA| 15 fortem et bellicosum E| 16 fortunae E| 17 con- cessente FKYUWmi concensente Nmi censente CWm2HNm2EA om. T| mellobaudes FKYUCmiWmi Mallobaudes Cm2Wm2HTA malobaudes N mellobaudem E| autem pro alta EA| 18 censuerat Y consuerat K| uq pro ire T\ 19 augebatur FKYUWmi | orri- fico Wmi| 20 torrente U| primo E| 21 comicenes NEJ caep- tum CTA ceptum YU| sagyttarum H sagictarum C sagiptarum WT| 21-2 uerutorumque NEA uerruptorumque WT| 22 mis- silibus crebriores pulsibus E| inde KCE| 23 praeliorum HA preliorum UT praediorum Y| 23-4 infinitam FKYUCWmiH| 24 multitudinem FKYUCWmi H| milites om. E| uttantesque ( ?) F uetantesque YUWmi nutantesque K uitatesque T| 25 calle Umi (coir. Um2)| consitos E| augustos Wm2HTE| 26 testetere Kmi I 27 consineui FKYUCWmi conspic^i Wm2HTN constricti E consimili A| 27-8 fulgentium E| 28 iniere T inicere U| 29 Integra FKmiYWmi| 30 ultime KYUT| rationes FKYUW- HTN| obmitterent H amitterent Nmi (corr. Nm2)| 31 cesi UTEj predicto KUT| P- 257. I millia NA| estimabatur UHT aestumabatur Ymi existimabatur E| eraderent Y| 2 decta FKYUCmiWmi tecta Wm2HTN tecti EA dicta Cm2| alias FKYUWHN| 3 concitatore T] 5 ac FKYUWmiH hac CWm2TNEA! leti FKYUWHT letus E| fuducia Y| gracianus K| eiectus YU erectusque E| 6 iam E| partens Ymi (corr. Ym2)\ aeoas C| leuorsus UHNmi leuorsum Nm2E laeuosus T| 7-8 uniuersa FKYUCWmiHE uniuersam Wm2TA om. N| 8 temptandi T temptati H tentanti CN| fros — ff 30 FYUWmil affuisset HNEA| 10 alio pro alios, T| lentiensis FKYUCNmiE lensiensis WHT lentienses Nm2A| 11 erumnis UCEA erumpnis T| intenitionem T intemitionem cett.\ pcene K pene cett.\ 12 due ante aduenti Umi {del Um2)| defixit FKY- CWHTNmi definxit U defixi Nm2EA| capescerent K| 13 nee — nee N| pugnandi E| 14 possunt K| ue FKmiYUWmi ne Kni2| uel CWm2HTNEA| 15 breui T| celebri FKYUCmiWT caelebri H celeri Cm2NEA| opraessos E| in inuiis W| 15-6 cal- libus Emi eautibus Em2 ad or.\ 16 colles om. T| obrutisque U| 17 ibus FKYUCWmiN ibi Wm2 ubique H ibique T rebus Aom,^ charitatibusque C karitatibusque K caritatibus quae T| quos Y| duxerat FKYUCWH| 19 obiicibus NC| 20 quingenti ni FKYU- CWmi quingenti Wm2HTE quingenteni N quingenti milites A| armata FKYUCWmi| 22 uidebantur Emi {corr, Em2)| 23 tan- quam FKYUCHTEA| 23-4 uenaceas FKYUCWHA uenatias T uenaticas NE| 24 predas KUT| uetantesque Wnii| 25 exorsum- que„Wm2 ex exorsi Wmi| praelium YHTNEA prelium KU| urgenteque T| 26 ad pro in, E| meridie {om. die) Y| tenebre KUTE| qui Y| nocturne UT| 27 exitu U| 28 caedebunt FK- YmiWmi cedebunt U om. TE caedebant Ym2Wm2 cedebant HN| cedebantque KmiT {corr. Km2)| 29 aurum K| columque FYUCWmiNmi collumque E colloque K colorumque Wm2HT- Nm2A| 30-1 confringebatur FYCWHE confingebatur N con- stringebatur UT| p. 258. I inde FKYUWHTN(? turn? tamen? N)A enim E {om. et, E) enim C\ turn \J\ 1-2 optimabus Fmi {corr. Fm2)| 2 suis ante perniciosum add. E| perniciosum his FY pemitiosum KUCHTEA| irritum CWm2HTNEA| 3 agerum T| contentere Kmi {corr. Km2) tenere T| 4. pertinatia K| negocio YUNE| 5 ocioso KUNEA| circunuallari Y circumuallare T| placuit om. Y| 6 inaedia FKYm2W inlaedia Ymi| qui a Nm2A| 6-7 defunditus FKYUCWmi defenditur Wm2HTNA defenderentur E| 9 hi H iis N| quoque T| insiderant FKCWHTEA| illhuc H| 10 quae Nmi {corr. Nm2)| 11 queritabat FKYUWHTE| 12 iungulis N| 13 contemplatus H| impetrauere FKYUCWHTEA| 14 praece FYWHTNEI preceptum KUT| 15 tirociniis E tyrociniis cett.\ 16 inoxii N| 17 opertunam K| que UT| 18 ebetauit T hebetant Nmi {corr. Nm2)| numinis EA nominis cett.\ 19 incredile Kl 31 READINGS OF EAG NOT FOUND ELSEWHERE. This list is drawn from books 27-30, as the edition of Castellus furnished the basis of A and G for the earlier books. It comprises only those cases where A and G coincide with E, against all other extant MSS., so far as my collations have acquainted me with them. If I should add the passages where NEAG or Wm2EAG agree, the list would reach double its present length. In this and the following lists, the spelling given is in each case that of the first authority cited. Purely orthographical changes made by later authorities (e. g., prae- for pre-) are not noted. Gardt. II. 94, 7 glaciales tractus EAG 95, 3 per OS fixum EAG 6 oppetiit EAG confixus EAG 12 huiusmodi EAG 96, 30 om. EAG 97, 1 1 aliud miserat ad EAG 98, 7 falso EAG 8 periit EAG 2y magnificos pretor ederet [EAG 99, II ni seruitiorum EAG 20 aut EAG 22 diuersas EAG 24 crebra damna aegre EAG 29 fluens et EAG 100, 4 ui magna coactus EAG 30 conuenit EAG 102, 3 natum accepimus EAG 6 memorantur EAG clauale stractus VWN per offessum V perfossum Wm2N oppeti V : oppetit Wm2 confusus V: confisus Hm2 confossus N sed eius V : eius Wm2Nm2 ille V : mille Wm2N aliud ad — miserat VWN falsum VW pent VW magnifico spereto redderet [VNm2 magnificos aparatu redderet [Wm2 magnificos spretos redderet [Nmi ne uitiorum V ni uicinorum Wm2 ne uicinorum N anVW diuersa VW damna crebra aegre VWN fluentes et VW fluentis et N coactus ui magna VW con VN : cum W accipimus natum VWN timebantur VWN d il i 32 21 audacissima EAG 2*] quae ex fronte EAG 103, 8 post quam con di tarn et [relictam EAG 25 ingenue EAG 104, 2 pendens EAG 9 posset EAG 18 rediit EAG 105, 16 militiam agerent EAG 20 iuris EAG 106, I magnitudine EAG quassato EAG 17 cum EAG 23 tribunal ascendit EAG 107, 17 paucioribus EAG ut dicitur EAG 18 surrepturum EAG 108, I animo laeto EAG 4 classicorum EAG 18 sufficiat EAG 109, 7 et qui EAG 8 instabilem adnubilabant [EAG 15 maiestatis EAG 16 rectorum EAG 31 aliquandiu add. EAG no, 2 esse ulcus EAG 3 definiunt EAG 9 leuia EAG 28 agetur EAG III, 18 comitem Eni2AG 24 preuentus idem EAG [(pro-G) adorissima V adurissima WNmi durissima Cm2Nm2 ex fronte quae VWN quam condita et relicta W quam condita relicta W qua condita et relicta N inge V: iuge Wm2: iugis Nm2 ducens VWN poterat VWN redit VW om, VWN om, VWN magnitudo VWN quaesata V : quaesita Wm2N dum VW tribunale se condit V tribunale conscendit Wm2Nm2 paucibus VWN: paucis HTm2 dicitur VW surrecturum VWN animo VWN clarimorum VN : del. Wm2 sufficiet VW qui VW instabile alinubilarunt V instabilem adnubilarunt N auctoritatis VWN rectoris VWN om. VWN uulcus esse V : ulcus esse N uultum esse Wm2 defini V : definiere Wm2 diffiniere N breuia VWN agitus V : agitur WN eum item VW prouertuidem V prouerti idem Wm22r 33 30 om. EAG 112, 8 uecturiones EAG 30 mersam EAG 113, II alios om. EAG 115, 13 minis Em2AG 17 pari iam EAG 18 om. EAG 21 pri. par. ab (ad A) ed. [sacr. EAG 28 faciebat EAG 116, 25 infirmorum EAG 31 recente EAG 117, 6 itu EAG 15 quodam EAG 17 salutem tuendam EAG 118, 13 abrupta EAG 24 adeundi EAG 28 hue omne EAG 119, 8 turmarum EAG 22 peractis EAG 31 poetae fingunt EAG 32 uehens ante nunc EAG 120, 10 ob add. EAG 121, 6 icta foedera EAG 22 huiusmodi EAG 30 arsacis tuebatur EAG 122, 29 apud neocaesaream EAG 123, I a ualente EAG 2 regem sibi EAG 4 & 10 para EAG 4 reducitur EAG 8 curis EAG concitus EAG II secessus EAG 13 et add. EAG 24 tentauerint EAG 124, 21 euanuerit EAG tere V : scere N : tenus Wm2 uerturiones VW uesturiones N maessam VN : mestam Wm2 alios VWN minus VWN pariam V : patuit Wm2Nm2 et VWN ab aed. sacr. pri. par. VWN factibat V f actitabat Wm2 infimorum VWN terente VW : tepente N nitu VN : nisu Wm2 quadam VWN tuendam salutem VWN oblita V : obliqua Wm2N saecundi VW omne VWN ruinarum VWN perfectis VW fingunt poetae VWN post fortuna VWN om. VWN foedera icta VWN eiusdem VW tuebatur arsacis VWN neo apud caesaream V apud caesaream Wm2Nm2 ad ualentem VW sibi regem VWN papa VWN deducitur VWN corns V : copiis Wm2N concitis VWN cessus V : recessus WN om. VWN temptauerunt VW euanuit VW 34 35 25 serenata Em2AG 126, 8 miletum relegatus est [(-tumque G) add. EAG 127, 9 compingerentur EAG 10 aruspex EAG 1 1 propter EAG 13 hi EAG 28 acer uit. in. EAG 130, 28 coeptum EAG 131, 2 sperabatur EAG 132, 18 recitatis Em2AG 28 etiam EAG finxit EAG 135, 12 exactis EAG 19 enim EAG 136, II retinuit EAG 28 disposuit EAG 137, 10 stupri EAG 12 uoces Em2AG 29 magna animo EAG 138, 19 inquietudine Em2AG 139, 25 latrociniorum EAG 141, 27 actus EAG 142, I et milites EAG 23 constantis EAG 143, 4 salutaribus EAG 20 maculosum EAG citeriorem EAG 144, 6 uideretur EAG 7 aliaque EAG 9 epimenides EAG 148, 13 maiore Em2AG 149, 5 alius EAG 17 tractaturi EAG serata VW : reserata H om. VWN contingerentur V constringerentur Wm2 arus rex V ob VWN in VW uit. in. acer VW receptum VW superabantur V sperabantur Wm2 rechatis V: relatis Wni2N et V : om. Wm2 tinxit VW aetatis VW sum VW etenuit V : et tenuit Wm2 disposui VW strupri V : turpi Wm2 uocis VW magnanimo V : magno animo [Wm2 inrui etudiner V insuietudinet N : in ripis Wm2 latrociniarum VW actum VW ex militis VW constantibus VW constantii N salutarius VW maculose VW ceteriorum VW diueretur VW allia quas VW erimeni des V: crimen des W crimeni des N maiores VWN aliud VW tracturi VWN 1 24 in rebus EAG inbus V 1 norunt EAG nouunt VW I .151. 12 indagine EAG inlagine V : imagine Wm2 ■ 16 deferuescunt EAG deferuescent VWN 1 17 discissarum EAG disciscorum VW discisorum N ■ ^^^' 7 sed EAG sit VW : sic H 1 9 id EAG ad VW I 22 concidissent EAG concedissent VW 1 33 feret EAG ferret VW m ^53' 8 adulescit EAG aduliscis VW m 154, 8 eius modi Em2AG eius modum VW : eius modos N 1 158, 8 qua RAG uaVWN 1 159, 30 missis et EAG misisset VW I 160, 3 ecclesia EAG ecclesiam VW I 5 inditio EAG iudicio VW I 26 ualentiniano EAG ualentinianum VW I 162, 9 quidam Em2AG quidem VW 1 14 pro potestatis EAG propestatis V: propestatus Wm2 potestatis N 1 21 si licuerit EAG sillicuerat V ^H si licuerat Wm2 1 1^3' 5 animi antistaret EAG animanti staret VW 1 16 indicante Em2AG indicantem VW 1 164, 25 alter in amphitheatrali alteri (i ex sl) nam amfu[dre]ali 1 [EAG [V alteri nam amphitheatrali W 1 165, 16 mortem in acie EAG morte eminacie VW morem minacis Nm2 1 170, 12 sumptumque EAG sum quees VN 1 17I' 25 miserias EAG miseras VW 1 172^ 7 reptabamus EAG riptabamus V: rapt- Wm2 I 27 formidatus EAG formidatis VW I 173' 15 quod EAG quoVW I 17 omnia EAG omni VW 1 174, 2 delicta EAG delecta V : deleta Wm2 1 25 posteritatem EAG posteritate VW 1 30 ex EAG etVW 1 ^^^5' 29 accusatore EAG aegustatore VWN I ^7^y 10 ut add. EAG om. VWN 36 37 176, 21 reuerentiae EAG 22 potestate EAG 24 maximinum EAG 31 ac rigidis EAG prefecturam EAG 177, 15 curauit EAG 22 laniatus EAG i8o„ 2 alias EAG 3 quod EAG 181, 9 plurium EAG 20 abstinerent EAG 23 carpento EAG 25 sua add, EAG 182, I dum EAG 183, 6 metu iam trepidans [Eni2AG 184, I exustas EAG 7 prestrictus EAG 17 conciliate EAG 187, 4 haec add. EAG 187, 8 ut EAG 31 rigor Em2AG 188, 18 preteritis EAG 192, 25 occursurae EAG 26 confligendum EAG 193, 22 sperari EAG 28 conflictu EAG 29 interfectis EAG 194, 3 ut rogauerat EAG 5 prebendam EAG 10 isaflenses EAG 11 firmus EAG 16 calcare EAG 21 sese EAG 195, 18 presidiaria EAG 196, 18 inexpiabile EAG 198, 5 festinant EAG reuerentia VW ♦ potestati VW : maximum VWN : i acridis VW : acribus Nm2 prgefecturum VW curabit VW : curabat HN laniatis lacer V: lacertis Wm2- [Nm2 alia VW quoVW plurimum VW abstinere VW carpenti VW om. VWN dum cum VW etuiam rapidans VWN (-dam [Nm2) exuscas V : exusta W praestrictis VW conciato VN : consociato Wm2 om. VWN et VW uigor VN : seueritas Wm2 poteritis V : prosperis NWm2 occursuram VWN confligendam VW speram V : sperare Wm2 conflictum VW interfectus VW gauerat V : tractaret Wm2 negauerat Nm2 praehendam V: prehendendam [Wm2Nm2 itaflenses VW firmusque VW calcale V : carcare Wm2 desese VWN pr^sidia VW : presidialia Nm2 expiabile VW f estinanti V : f estinat W 12 200, 4 201, 10 14 15 202, 13 18 205, 14 17 207, 5 13 24 29 208, 6 210, 29 212, 5 7 27 213, 10 17 214, 8 215, 3 218, II delessent EAG materiae EAG diei EAG enixius EAG impetrato EAG insuetus EAG citeriora EAG derogate se EAG uana EAG grassari EAG innodato EAG ausos EAG ueris add. EAG conducebat EAG primus EAG solicitudines Em2AG omnis Em2AG implicetur Em2AG allegationum Em2AG peruulgati EAG laborari EAG mercati Em2AG pannoniarum EAG regii lauacri EAG 16 omen EAG 17 remeabit EAG 221, 18 omatus EAG 26 iuliani EAG 30 hostis EAG 222, 6 cientem EAG 7 clam EAG 17 excussa EAG 223, 19 iussisse cruentas EAG 224, I exercuit EAG 23 superato EAG 225, 23 ueteris EAG 25 animi et EAG delissent V : deleuissent Wm2 materia VW dieVW nixius VW imperato VW insuetos VW ceteriora VW derogasse VWN una VWN egrassari VW innudato VW ausus VW om. VWN conducebant VW primis VW soUicitudine VW omnes VWN inplicitus VW allegationem VW peruulganti VW laborati V : -anti Wm2 mercatis V : -atas Wm2Nm2 pannoniorum VWN regula bracri V reguli bracri Wm2 omnem VW remeauit VW : remearet N omatis VW iuliano VW hostes VW cientiam V : -cientia Wm2 dem V : -ndi Wm2 excussas VW iussisset cruentes V iussisset cruente Wm2 exercitu id V: exercitui Wm2- [Nm2 superator V : superatur T ueteres VW animis et VW 38 39 226, 2 uirtutes EAG 13 abiectius EAG 14 remigius EAG 22 acerbius EAG 25 iactatis EAG 22.^^ 9 obsurdescens EAG ueritotes V ueritates Nmi ueriores Wm2Nm2 abiectus VW remigis VW ceruius V : seruius Wni2 iactatus VW obscuro obsordescens VW 20 prensantum eunte EA PASSAGES WHERE EA STAND ALONE AGAINST G, V AND OTHER MSS. This is a tabulation of all cases in the last five books where E and A exhibit the same reading, while all other accessible MSS. (including G) present something else. Gardt. II. 95, 3 missileque EA 6 deuitandi EA 20 momento EA 96, 29 et altera EA 97, 6 sed EA 98, 20 libentius Em2A 99, 26 exquisitor EA 102, II uiueret EA 103, 26 ramorum 104, 20 autumno secuto EA 106, 2 concitatione EA 106, 2 occultiore om. EA 4 rustici EA 10 ad id descenderat EA 18 febribus EA 107, I propitio EA 15 martis EA 19 mens EA maturus EA missilique VWG dui standi VWNG cuncto V : puncto NG ex alta V : sex alia Wm2N sex altera G -s et V : et Wm2N : om, G libenter VWG exquisitore VG (-quaes- G) uiceret V : uigeret WNG ramo V : armorum G : tyranno [Wm2N . . secuto V anno secuto G secuto anno Wm2Nm2 conuii V : conuiuio G colloquio Wm2 occultiore VWG rusticis V : rusticus Wm2G ad it discenderat V ad id ascenderat G f remendus VW : fomentis Nm2 remediis G propera V : prospera Wm2G marti V : martii Wm2G meres V : mores Wm2NG maturos VG 108, 19 nam EA 25 proditum EA 109, 25 oblatum EA 111, 13 uel inefficacissimas EA 26 post EA 27 eiusdem insule rumores [Em2A 29 adscita EA 30 animis EA 112, I quanquam EA 8 itemque A : idemque E actacotti EA 23 egressis EA tendentesque EA 113, 2 qua EA momentis EA specie tenus EA 14 profectis a se EA 114, 4 loquamur EA 13 etiam cpd. scr, E : et A 115, 19 menia EA transubstulit E : transtu- [litA 24 termas Em2A 116, 31 tramitibusque rheni [diuisis EA 117, I incedebat EA 10 et quae EA 118, 15 limorum Em2A pensantum eunte V pensanti ineunte NG pensati ab ineunte Wm2 non V : nunc G primus omnium VWNG oblutum V : solutum Wm2Nm2G ueineffi maximas VWN uel maximas G obVWG eadem insularum mores V eadem insula rumores Wm2G adsciata V : ascitaque G animus a V : animosa G armis a Wm2 quam V : quia Wm2N : quoniam G et idemque VW : itidemque G attacotti VWG egressus VWG tendensque VWG quam VW : quoniam G mouentis VWN : in ouantis G specient V : specie Wm2Nm2 speciem G ' profectis ad se V profectum ad se Wm2 pro praefectis G loquimur VWG etiam VWNG meniantis VWN : meniana G sustulit VWNG trounas VWN : trutinas G transtibusque neminem VWN transgressus indiuisis G ipse medebat VW ipse medius incedebat G ipse tendebat N quae VWG leonum V: legionum Wm2G 40 119, 13 ossa EA 120, 25 ut turn E : et turn A 121, 10 hominum (lac.) tentem [EA 122, 21 in somnis resolutos EA 123, 27 et elatus EA 124, 5 sub iouiano EA 127, 23 natos EA 128, 23 quanquam EA 129, II quia EA dedisset modios EA 27 ex extima EA 131, 24 om, EA 27 om, EA 28 adiecit et EA 135, 10 uitae truci EA 136, 20 qui EA 23 intrandi EA 26 custodiri EA 27 fortium EA 137, 3 argumenta EA 4 quia EA 19 ut cessarunt EA 22 truncatus EA 27 om. EA 138, I freta occeani EA 22 corporis EA tutela EA triduum ut operi EA dorsa VWG tuum V : turn Wm2G hominum tentem V hominum tentando Wm2 omnem renitentem G insonis VWG aut clarus VWNG sibi iouiano V sibi et iouiano G notos VWN : notans G quam VW : quoniam G quam VW: quoniam G dedis modiis V denis modiis WG existima V : existimae Wm2 extima G preuenisse VW: se G quam VW: quoniam G adie uta VWN : adiecta G uitae rus ei VWN : ut taurus G que VW : qua G interandi V : iterandi Wm2N inter salutandi G uulto dir VWN : uultu diro G fontium VWN : sontium G augmenta VWG quam VWN: quoniam G ut celarunt VW accelerarunt G trunnatus V: trucidatus [Wm2NG hue VWG f retalum oceanum V fretum oceanum Wm2 fretalem oceanum G temporis VWG tudila VWN statu dilapsos G trudium ut offer VWN curam habuit ut officio G 41 139, II redderentur in ueniam [EA (ad A) 17 adortus multos EA 140, 4 ardentibus EA 9 species in extremo illo [dieEA 141, 3 oppresserunt EA 9 non minus EA 142, 6 arta ei Em2A 26 predarum EA 143, 21 u ingentem A: in- [gentem E 147, 15 ut dictitant EA 17 arbitria EA 25 taciturni (lac.) dicta EA soli aspernarentur EA 148, 19 postremis Em2A 20 que bona EA 149, 5 lectiuo E : illectiuo A 13 incude EA 24 hos EA 150, 10 compitorium EA 152, 34 copia data captam EA 153, 24 trudenda EA 154, 21 instrumenta EA 28 peius EA 15s, 9 reuersi EA 21 ita enormibus EA redorerentur induenam V rem adorirentur indignam G odortus moltes V adortus milites Wm2Nm2 aggressique milites G actentibus V agitantibus G specie sine stre (lac.) uUo die V specie sine ullo dis(crimine) G oppressunt VW oppressi G nomino V: nominis Wm2G artaci V: arta Nm2G praecarum VWN: praemiorumG u (lac.) gentem VN agentem Wm2: uergentem HG utettitant VW uictitant Nm2: uentitant G arbitrua V: arbitra G arbiter Wm2Nm2 tacitur (lac.) dicta VWN: om. G solias VWN : om. G ,suo remis VWN: supremis G quaebant V : quae habebant G lestiuo V incudem VG bos V : bonum G copitorum V compitorum Wm2N : om. G coria data coptam V coria data comptam G truenda V: struenda Wm2N extruenda G instra V : instar NG petius V : potius WNm2G reuerti VWN : aucti G itae normibus V et enormibus W enormibus G 42 43 i6i, 12 retrucidantes EA 162, 33 uaticinandique EA 163, 19 proprsefectus EA 164, 15 reflectente EA 165, 18 perflante EA uersum EA 22 tacitumitate EA 166, 5 intercluduntur EA 168, 20 flagrantes EA 172, 22 prodendum EA 174, 7 palliati EA 30 doloris Numium E dolens Numium A 177, 24 septem uocales EA 178, 4 ont. EA 29 cum EA 30 om. EA 180, 2 ilia EA 5 cultu accelerabat E cultani accelerabat A 15 contemplabo EA 28 rex EA 181, 26 sed intemperantis EA 182, 5 britamiias EA 7 bitheridus EA 8 hortarius EA retrucidentes V retro cedentes Wm2NG uaticinandis VW uaticinandi Hm2G prope fectis V proprsefectis G refectende V reflectendo Wm2Nm2 reluctante G perflauant VW : perflabant G euersum VWG tacilitate V facilitate WG interduntur V intenduntur Wm2NG flatantes VWN : flagitantes G prodendi V prodenda Wm2G polleati VW : pullati NG dolens numen V dolens num WN Pollentianum G septem quoales V septem equales W septemque uocales G con VW : non NG : cum H eum VWN : ei G utVWG illi ad VW : illud G cultant acerabat V cura agebat G contemplauo V contemplatio Wm2: om. G tas he VWN : tacite G sentim temperanti VWN sed intemperantia G brittanas V : Britanniam G britannos W bitheridum VWG hortario VW : Hortarium G 10 que macrianum EA 183, 8 contumelise EA 185, 15 fusus cum Em2A (fusis [A) 189, 9 militem EA 190* 10 aduexerat EA nanque fessam EA 194, 6 uiis EA II pecudum ritu EA 20 grauibus EA 32 plebe EA 195, 6 motu Em2A 7 excita Em2A 196, 20 sumens EA 23 eam EA 27 cuius si EA 198, 2 ruentes EA 200, 14 artabannus respondens 20 aduentus EA 201, I diu EA 204, 17 iam et EA ^5, 9 subdi si placuisset EA 25 properare EA 212, 28 ad Em2A 29 diebus et noctibus dictis [Em2A 213, 7 in se innatam EA 214, 9 huiusce EA 16 solent EA 215, 33 exorta EA 218, 19 ferratumque EA quae (lac.) rianum VW quaedam ad Macrianum G contumae V: contumax G contumeliosus WN f uisse VW : fusis e G milites VWG auexerat VG nam fassam VW : om, G uis V: suis Wm2G pecudum VN: more pecudum [Wm2G graccibus V: gradibus G plebis VW: plebeiis G mota VWNG inexcita V : insultu G lumen VWN: om. G em V : om. G cuiuisi V: cui nisi WG mentis VW: ruentibus G et arrabanus (lac.) dens VW et Artabanis addens G aduenus VWN : adcessus G dio VN : odio G : om. Wm2 lain et V : lam et W toralia G subdisplicuisset Vm2 (-plac-mi) si id displicuisset G propem re V propere Wm2G ab VW: ob G diebus dioctis V diebus dictis EmiG inseminatam VWNG cuiusce VWG solant V: soleant WG exopta V : exoptata NG feratamque VW ferratam quae HTG i 44 45 219, 27 erumpente subito EA 221, 19 ut add. EA 222, 25 perculsam EA 30 rei seriem EA 223, 13 uitio EA 226, 13 imaginamenta Em2A 23 si fors ingrueret EA 227, 24 bella solertissime EA 228, 12 conditum EA 20 morari EA 22 accidisset EA 231, I monebat EA 2 resultabant EA 4 gemebant EA 23 plene EA 232, 6 incendio EA 14 imberbes EA 15 opimis EA 233, I tecta nisi adigente EA subeunt EA 2 secures EA 7 defrustata EA 17 efftinditur EA 18 proposita EA 27 parte de- EA 234, 8 ex uillis EA 26 achaiam EA restant Em2A 235, 12 bellatrix gens EA 18 ob Em2A 22 adcliues EA 25 inundantem Em2A etrepene cubito VWN et repente cohibito G om, VWG per (lac.) VWN perturbatam G rem seriem VW : rem seriam G uituo V : uitia Wm2G ima menta V : inattente G si fors ingru (lac.) VW: om. G bellanda bellas lertissimo V bella soUertissimus Wm2NG curdatum VN datum Wm2 moradi VN : morandi Wni2 accidissent V ponebat VWN resolutabant V resalutabant Wm2Nm2 timebat Vmi : temebant Vm2- tinniebant Cm2 : canebant N lene VWN incensio et V incensus et Nm2 inferuens VWN optimis VW tec (lac.) adimente VW sub (lac.) VW secutos VW defrustrata VW effundetur VW picoposita V: composita Wm2 parit de V : pariter de N terra illis VWN adalam VWN res VWN bellatur ge V: om. Wm2N om. VWN a declines VWN in uno antem V in uno ante Wm2 : immeantem N 238, 239» MO, 536, 3 curae EA 7 sarriculis EA 9 carpentis EA 12 ierint illic EA 14 maximeque EA 16 rectiores EA 13 accidisse EA 28 luna EA 10 gothorum EA 12 ruens EA 20 aruis EA 5 consueuerunt EA pubescente iam EA 11 om. EA overrent EA 241, 3 discere EA 8 recensetur EA 242, I periculi EA 8 alatheo EA II propere EA 26 nundinandi EA ^44, 19 qui EA 245, 18 pro re EA 30 indicium EA 248, 21 ualeret EA 252, 6 periret EA 15 saturnino EA 17 profuturum EA 19 mandi EA 28 ut immanis pulsus [Em2A 253, 2 acutius EA 3 militis EA 254, 4 om. EA 256, 17 autem EA 257, 2 tecti EA 258, 18 numinis EA curat V: cura Wm2 sarraclis V: carrucis Wni2N carpentibus VWN ierit illuc VW maritimeque VWN pectiores VWN occidisset VW lune VWN gothor V : gothos WN nierum VWN arbis V : a barbaris WN consueuerant VW pubiscenter ad VWN ei VW offerret VW dicere VW recensitos V recenseretur WNm2 j>ericulis VW malatheo VWN prope VW nudandi VW quia VW prope VW indici ut VWN useret V: iuuaret Wm2N perire VW satuminum VW profuturo VW munda V: inueniri Wm2Nm2 ut inmanis pulsis FW adiutius F: diutius Cm2 auidius Wm2Nm2 milites FW ruptis FN : raptis Wm2 alta FWN decta F: tecta Wm2N nominis FWN 46 47 26 incorruentes EA 32 dentatas EA 259, 2 quo EA 23 abstractam EA 260, 7 prope EA 24 uastatorius EA 31 om. EA 261, 7 patruo EA 9 expeditiore EA 21 nee contemnendas EA 262, 14 armatus EA 26^, 28 foederaturos EA (fod- [E) 264, 12 proposito EA 265, 3 furens EA 5 acres absterrebat EA 9 agitate EA 28 succiso poplite EA 266, I corporibus EA 2 et EA 21 exuperabat Em2A 269, 14 requirendis EA 15 debitis EA 22 iustorum EA 270, 7 fructusque EA 12 ueteres EA 28 comperisset EA 271, 27 infestissime EA 272, I superaratque EA 273, II acturi EA incerruentes V interruentes N intendentes Wm2 dendata V : densata Wm2 densatas Nm2 quae VW abstrictam V: obstrictam W prsep V: praecipites Wm2Nm2 uastatorias V : -orios Wm2 et VW paruo VN : paruis Wm2 expeditore VW ne condemnendas VW armata V : arta Nm2 : dei W2 foederato raturas V prsepositae V : -ito Wm2 forens V: feruens Wm2 acresans terrebat V acre satis terrebat Wm2 crescens terrebat N hacta intatae V iactate Wm2N succis opiblitae V scutis opiblitae Wm2Nm2 corporis VW om. VW exuberat VWN aderandis VWN debitum VWN iustorumque VWN fractusque VWN ueterise V : ueteribus Wm2 ueteri Nm2 conferisset VW conseruisset Nm2 infertissime VWN superaretque VW octori V: facturi Wm2 15 obstinatione magnatium [maiore EA 29 densam Em2A 30 licet EA 274, 3 excusso EA 5 cupiditas EA 15 diuersis EA 275, I utilem EA 8 aliam macedoniae urbem [EA 12 turbines oppetiisse EA 13 existimatus EA 18 frigiterni EA 276, 5 nudus Em2A 6 strepens Em2A 8 effusumque EA 12 processu EA audaciae EA 21 efficacia EA 277, 4 professum EA obstinationem magnantium [maloeare VW densem V : densatam Wni2 * liset V : etsi Wm2 exeosso V: excessit Wm2 cupiditatis VWN diuersi VW utile VW alia mocedoniam V turbine suppetisse VW aestimatus VW fritigemi VW nudos VW -s repens V sonans Nm2: repente Wm2 effusoque VW processo VW audaciam VW : -cia Nm2 efficia V : officium Wm2Nm2 professus VWN READINGS WHERE EG COINCIDE AGAINST A, V AND OTHER CODICES. This list comprises all places in books 27-30 inclusive where EG agree against other authorities, notably A and V. This is the first published collection of passages tending to show a relationship between E and G other than through A. 1^1 Gardt. II. 94, 4 pertulerant EG 7 ianuarum E : lanuarii G 12 adscito in EG 21 om, EG 96, 2 urgente EG 17 igitur EG 18 om. EG 98, 24 om. EG 100, 30 horum EG pertulerunt VA ianuarias VA adscuto V : adscitoque in A adscito ad Wm2N hostium VWNA urguente instante VW urgente instanter A itaque VWNA splendentium VWNA homo VWNA harum VWNA 48 loi, 5 103, 3 104, 12 23 107, 6 108, 8 no, 27 III, 7 12 24 113. 16 27 120, I 127, 26 128, 30 129, 26 30 130* 23 133. 12 22 135. 30 136. 17 137. I 25 27 142, 28 om. EG ow. EG igitur cpd. scr, E : aw. om. EG etiam c/>rf. ^cr. E: et dicebat EG om. EG om. EG mistio EG premisit EG Dulcitium EG tunc cpd. scr. E: om, altius EG om. EG otn. EG deliniret EG rigore EG nimio EG ne EG cuius EG COS EG progressus EG & 1 56, 3 def erri EG utEG rapuit EG fleximus EG per multa spatia E : om. [G 143, 8 qui EG 148, 18 condendas EG 156, 10 potestatis EG II principis EG 28 Austuriani EG 29 aduolarunt EG 158, 17 inuidiosa EG 33 accedente EG 161, 14 trudente EG 162, 5 rediit EG 167, 10 tripode EG 169, 26 consultationi EG uentos VWNA aliis VWNA igitur VWNA ad VWNA etiam VWNA dicebantur VWA tidem VWN : itidem A obstrictum V A : obtritum Wm2 uectio VWN : quaestio A permisit VWA dulcitum VN : Dulcinum A tunc VWA sublimius VWNA perniciosa facinora VWNA mis VW : imis A delinirent VWA uigore VWNA nemo VWNA neue VWNA eius VWA eius VWA progressum VWA differri VWA et VWA rapiunt VWA fluximus VWA per longa spatia VWA quo VWA tondendas VA : colendas Wm2 potestas VW : potestates A principio VWA Austoriani VWA auolarunt VWA inuidioso V : -ose Wm2A accidente VWA tradente VWA redit VWA tripede VWA consultatione VWA 49 172, I promiscue EG 27 om. EG 28 quod EmiG 175, 2 familiaritatis eius EG 24 176, 19 I77» 24 30 180, 182, 5 6 II 16 6 I om. EG decernentibus EG pectori EG prefectum EG earum EG multitudine Em2G optimates Em2G proxima EG eminuere EG densetis E: densatis G muniendorum Em2G et EG suburbanis EG binis EG ilium in E : in ilium G honoratiore EG multiplicatis ictibus E ictibus multiplicatis HG 205, 17 adseuerabat Em2G 206, 31 comiti EG 207, 24 festinabat EG 29 om. EG 208, 6 blandius EG 23 perrumpit EG 210, 2"^ spartanos Em2G 212, 29 diebus dictis EmiG 185, 193, i95» 14 20 201, 13 29 203, 22 204, 2 13 213, 24 exoritur E: exeritur G 29 impetrato EG 215, 7 accuratius EG 218, 10 sabariam EG 24 amictu squalenti Em2G 222, 9 exitium EG 24 eiferuesceret EG promissse VWNA que VWA quo VEm2A familiaritateeis VWN familiaritate eius A rex V: res Wm2NA discernentibus VWNA pectoris VWA profectum VWNA eorum VWA multitudo VWNA opti (lac.) VWA proximo VWA eminere VWA desetis V: desectis WNm2A muniendarum VWA -it VWA suburbani V : -ano Wm2A biis V : hiis Wm2A ilium VWA honoratior VWA multiplicatis VWA atseuerat V : adseuerat Wm2NA comitis VW : comitem A festinaret VWA oratum VWA blandus VWA perrupit VWA sparta VWN diebus dioctis V diebus et noctibus dictis Em2A etaritur VW: capitur A imperato VWA ut curatius VWNA suariam VWNA amictusque ualenti VWA [(-tuque A) exitum VWA efferuescat VWA 50 51 224, II purgandi EG 27 nemini EG purgandis VW purgandi se A neminium V nemini unquam Wni2NA PASSAGES WHERE AG AGREE AGAINST EVERY EXTANT MANUSCRIPT. In this list is noted every case in books 27-30 inclusive where AG stand alone, so far as my collations enable me to speak with authority. Gardt. II. 95, 10 magna AG 96, 18 insueta AG loi, 25 eoum AG 102, 31 Uscudama G: Uscu- [duma A 106, 15 omnibus praeferendus [modis AG 108, II ominibus AG 111, 5 itemque AG 7 dicebatur AG 23 louinus AG 112, 10 tractus AG 18 assueti AG 114, 6 sublimius AG 9 parcentem AG 115, 4 prseter AG 18 clari AG 19 nam AG 117, 12 adigebat AG 24 ductorum AG 119, 6 restiterunt AG 121, 4 dulcedini AG 7 calcata AG 122, 20 altiore stertitur somno [AG 32 illecti missis AG 126, 18 disciplinarum AG 26 callentis AG 128, 23 aliquos AG magnum VWE et sueta VWN : et insueta E eo VWNE uscudam VW : uscuda E praef. mod. omn. VWN mod. omn. praef. E omnibus VWE idemque VWE dicebat VWN : dicebant E uinus V : om. E tractusque VWE adsunt V: adsuntque E adsolet Wm2 sublimium VWE parcere VWNE per VWE praeclari VWE namque VWE adegebat VWE doctorum VWE restituerunt VWE dulcedine VWE galeati VWNE altiores tertius somno V altior hextemus somnus E [(x del. m2) inlectissimis VWE doctrinarum VWE callentes VWE alios quos VWNE 27 narratu AG: narrata E 129, 3 imaginem cernens AG 6 nouimus esse AG 8 ex AG 2y legebatur AG 130, 9 rectius AG 131, 17 notiores AG 30 haec AG 132, 30 reliquisse qui AG 133, 23 impia uilitate AG 134, 7 si implacabiles AG summa est acerbitas AG 13 basilisci serpentes AG 16 extollendos AG 135, 9 Antaeum imitatus AG 15 fulcro AG 136, 4 reddidit AG 22 magnis AG 137, 20 dicetur AG 139, 28 quos AG 141, 16 praeclari AG 142, 4 audendum AG 10 sparsa AG 143, 14 ne quod AG 145, 8 genua suauianda AG 148, 17 et AG 25 gradiens AG obliquato AG 149, 13 tundendo AG 24 rebus AG arrata V : artata WN cernens imaginem VWE fuisse nouimus VWE nouimus fuisse H et VWE legebantur VE tectius VWNE nouo res V : nobiles Wm2 nouiores E . hoc VW reliquum sequi VWNE inplauilitate VWN implacabilitate HE sunt placabilis VE sunt implacabiles Wm2 summae si aceruitas VWE [(-bitas WE) baliscis terpentit V basiliscus serpens E extollendo VWE ante umemitatis V arte humanitatis E fulctro VE retulit VWNE magnisque VWE dicitur VWE quem VWE praeclara VW: preclaras E audendam VWE -s parca VWN : sparta E nee quib VW ne quibus N ne quicquam E genia etuianda VWN (genas [N) : om. E se V : uel E : sine Wm2Nm2 [sine T gradies V aliquato V: aliquanto NE tundenda VWE bus V 52 A 29 adiguntur AG 150, 4 et AG 14 ut fit AG 151, 3 facete AG 15 digitos AG praerodentes AG 152, 25 pari AG 154, 24 in add. AG 27 qusedam AG 156, 15 transcursis AG 159, 12 opinari AG 160, 6 Erechthius AG 161, 4 nostra AG 162, 16 ueneficiim AG 163, 17 Euserium AG 25 concinnitatibus AG 164, 5 aduenit AG 7 atratus AG 165, II suspectos AG 166, 4 quaesitis in unum AG 27 Salia, thesaurorum AG 167, 24 scriptiles AG 168, 19 ipsi AG 21 tres AG 28 globus AG 169, 4 referret AG 17 de statu robustae AG 29 contuente AG 171, 3 Britanniarum AG 15 Fortunatiano AG 22 ueneficiorum AG adiunguntur VWE ut VW : ut in E defit VN : deferit W : del. Em2 faces €- VWE digitis VWE prserudentes VN pretrudentes E pri VN : primo WE om. VWNE qusedum VWE transcurris VW transcursoque E ' propinari VWNE • erethius VWNE nostro V: nostros Wm2E beneficum VWE enserium VWE concinnantibus VW concinnatibus N concinnationibus E atuenit VWE adratus VWE suspectus VWE quaesitim munum V quaesitum munus Wm2 quae in unum coactis E saliathos aurorum VWE (auar- [E) scriptilis VWE ipsis VWE res VW: ex E globi VWE referre VWE destatur ubi istae V destatus sui ubi E continente VW concinente Em2 brittaniorum VWE fortunatione VWNE beneficiorum VWE 53 174, I institutis ne AG II inconsolabili AG 18 humiliati AG 175, 17 laturum AG 21 Smyrnaea AG 23 ab eis occisum comperis- [set G ab eis comperit necatum [A 176, I ueneficam AG 6 inconniuens AG 28 agenda sperandaque AG 177, 5 ibi AG 17 calumnias is AG 179, 7 responderat AG II progressos AG 29 horrescit animus AG 180, I reformidat AG 26 praeuisum AG 181, 23 suspicati AG 30 morsus uacuos AG 182, 17 longe discretis AG 22 Firmo AG 30 Firmus AG 184, 10 scelestum AG 20 auxerat AG 26 repudiauit AG 28 exploratis concito AG 31 ductabat AiductabantG 185, 26 terribili uultu AG 187, 6 iuuerant AG 23 uero AG 26 dictos AG 28 nee AG instituti sine VE (siue E) instituti sint Wm2 ineosolabili VWE humilitati VW latorum VW : latorem E yrna VE om, VWE ueneficum E : beneficum VW inconuiuus V : inconuiuiis WNE agenda sperandoque VW agenda eadem sperandoque E ubi VWNE calumniosis VW : calumnias E responderator VE progressus VWE horruscitamus VWN horrescimus E reformidati VWE praeui VWN : preuium E suspencti V: suspecti WNE morsu sua quos VW morsu suo E longidusque cretis VW longius discretis Em2 firma VWE firmos VWE icelestum V: celestum Wmi celestium Wm2NE auserat VE : hauserat W repudiant VE : repudiat Wm2 explorantes concitos VWE -s octabant V : obstabant E terribilium ulti VE iuberant VW : inierant E ue VWN : que E dictis VWE ne VWNE 54 55 !l It! I 189, II aliisque AG 191, II habitu AG 193? 6 panso AG 8 saeuum AG 13 ad AG 195, 2 didicisset AG 10 Aquileia diu AG 11 perceleres AG procinctus AG 196, 2 faciebant AG 197, 14 acri animo AG 18 sedificandi AG 20 sufficientes AG 198, 2 obuiam AG 199, 12 molestum AG 200, 7 adultum AG 201, 6 cito AG 13 reperisset AG 202, 25 paraturus et cibum 203, 8 Barzimeres AG 12 pro uirium AG 204, 14 credulitate AG 25 ut ab interiore AG 206, 6 easdem AG 13 uana AG 209, 15 uenditantes AG 23 determinatam AG 24 uersutia AG 30 oratores AG 210, 3 audiendi AG 31 deterentes AG 211, 23 oraculorum AG 212, 3 prostitutas AG AG adusque VWNE habitus VWE spanso VW : sparsos Wm2 sseuium VWNE a VWNE didicisse VE : didicit Wm2 aquileiatiu V : aquileia E perceleris V: -leri Wm2E procinctu VWE faciebat VWE acrinio VWN : animo E aedificando VWE sufficientibus VWE obuiat VN : obuiant Wm2 obuise E moletur V : uiolenter Wm2N om. E adultiam VE : ad uitia Wm2 scito VWNE supperisset V comperisset Wm2E paratus et incibum VWNE barzmeres VW : arzimeres E proprium V : -rio Wm2 : proprius E crudelitate VWE uia exteriore VWE ut ab exteriore N eadem VWE una VWN uenditante Vni2WNE detematam V detestatam Wm2E uersutiam VWE oratoris VWE audienda VWE deterrentes VW decurrentes E oraculum VW : oraculi E prostituas VWE 6 uincientes AG 15 literariis AG 214, 24 participes AG 216, 31 sestiuos AG 218, 7 celsarum AG 220, 12 hsemoroidas AG 23 nunc AG 221, 17 imperatoriae AG 22 esset AG 23 flumina sitas AG 222, 26 uoraces AG 32 opera AG: per opera E 223, 3 egisse AG 16 praerupti scopuli AG 224, 3 ne AG 225, 3 principe AG 10 et AG 227, 24 propulsandaque AG uincientis VWE litteris VWN literarum Em2 particeps VWE sestibus VWE reparatoriae VWNE heroidas VWNE celsorum VWE non VWNE eos et VWNE fulminas etas VWN fulmineas E uoracis VE: uoratis W propera V : prope opera Nm2 egisset VWNE praeteritis copuli V praetereunti scopuli Eni2 praeternauiganti scopuli Wm2 in VWE principem VWE est VWE propulsanda V propulsandumque E This list could be considerably extended by including cases where AG coincide with some extant codex or codices against VE ; but such instances would not strengthen the argument, which m^ strictness requires that, if Gelenius really plagiarized from Accursms proofs, he shall exhibit readings which are clearly A's origmal emendations or corruptions, and not found in any MS. Treatment of Certain Abbreviations in the Fuldensis (V). Light is thrown on the relation of the late MSS. to V by a study of the abbreviations in V for eius, quoniam, autem and contra. One hand in V employed from time to time the insular (Insh) abbreviation for eius (a) and once that for autem (k) ; quoniam is occasionally written quo in the later books, and m some places appears as quam in V, while G has it correctly, presumably from M; V's misreading is probably due to a mistaken interpretation of the abbreviation qm or qum. Contra appears twice as cc. Wherever these words are written out in full in V, or are ab- 56 breviated in the more usual manner {i.e., d for eius. qm or quonia to quoniam, au. aut or aute for autem) they are never omitted tatSeTrerMSS. The only exceptions I can find are, the om.s- InoiZ by E in 235, SC by R in 285, 10, and its replacemen bv huius in E at 286, 12. When one considers the commonness of efus^d quoniam, it is clear that these three cases are no more than the doctrine of chances would lead one to expect On the ;^;;r hand whenever the peculiar abbreviations above described are used, all the later MSS. show great uncertamty. I ofr;r first a tabulation of all the cases where the abbreviate , (eius) occurs in V, with the corresponding readings of the later MsT so far as I have them) and editions up to and including Gdenius Thisjs followed by a similar list showing the treatment of quo k and cc. EIUS. ^Tie'^ V: eius TmaRBAG: om. FYUWHTPDE S' 18 , VE: eius DA: am. FYUCWHTPRBG S' 7 . V: & D: eius AG: om. FYUWHTPREB fi' ,3 , V: est Dmi: & et ex Dm2: eius A: om. FYUWHT- PREBG ,7 2; , V- & D: eius NA: om. FYUWHTPRBG I: I , V- & D: eius A: om. FYUWHTPREBG It 30 > V: eius DA: om. FYUCWHTNEBG cI = , V- & DE: om. FYUWHTPRBAG S' n > V • eius D : ei A : otn. FYUWHTPREBG It 4 , V-. eius DNA: om. FYUCWHTPRESBG : so 82, 22; 87, n; 130, 15; 132, 3- 8c' 2Q J V- &D- eius N: om. FYUCWHTPREBAG 10 ' u V-" n (enim) D: eius A: om. FYUWHTPREBG 02 3 V: eius Hm2DNAG: om. FYUCWHmiTPREB S' S ' V: eius DNAG: om. FYUCWHTPREB : so 129^ in, 1 > V: eius DNAG {post auspiciis G) : om. FYUCWHT- 123, 28 > V : enim Dmi : eius uel omnium Dm2 : eius Wm2HTNA ^ {ante salus A) : om. FYUCWmiPREBG 127 7 , V: eius Wm2HTNA: om. FYUCWmiPREBG 57 QUONIAM ^22*^*1/ quo VDE: quom FYUWmiP: cum HTm3R: quomodo ' Tmi • quoniam Wm2Tm2Dm2G : qui BA 77, 21 quo VD: quom FYCWTPR: cum UH: quomodo E: quoniam NBAG 99, 13 quo VDE: quom FYWm2TP: quam Wmi : cum UHR- NBA : quoniam G 107 16 quo VDE: quom F {quasi quem) : quom WP: quem YU: cum HRBAG 132, 8 quo VFPRDE : quo YWHTmi : quod Tm2: quomodo UBA: quoniam G 1=8 I ^ quo V: quom F {quasi quem): quom WT: quem YU: quon P: cum HRDEm2BA: quomodo Emi : quoniam G 179, 8 quo VFYP : quo WHTD : quomodo RBA : quia E : quomam c 181, 10 quo VFYUWPE: quo DBA: quomodo HTRBA: quoniam G _ 216, 12 quo VN: quom FYUWP: cum CHRDEBA: quoque T: quoniam G , -c 296, 16 quo V : quom FYUWTP : cum HRDNBA : quando E : quoniam G , t- 297, 4 quo V: quom FYUWTP: cum CHRDBA: quomodo E: quoniam G 314, 7 quo VNmi : quom FYUCWTP : cum HRDB : quomodo E : quod A: quoniam Nm2G 316, 22 quo V: quom FYUTP: quo in WH: cum RDBA: quando E: quoniam G 327, 18 quo {ex quin) V: quom FYUWP: cum RDBA: quando E: quoniam G Gardt. II. ^-rrr^-vT • r' 1 12, I quam VWmi : quanquam EA : quia Wm2HTN : quoniam G 114, 3 quam Vmi : quoniam Vm2 et cett. : so ii6, 3 ; n?, » ii6', 22 quam V: quia Em2AG: qua Emi 128, 23 quam VWHT: quanquam EA: quoniam G 129, II quam VWH: quia EA: quoniam G 131, 27 quam VWHT: quoniam G: om. EA 134, 25 quam VWHTEA: quoniam G 137, 4 quam VWHTNEmi : quia Em2A: quoniam G i64, 58 3 quam VCWHTNmiEmi : qua Nm2G Em2: quia A: quoniam AUTEM ^30,"^' 7 k V: hec D: om. FYUWHTPREBA: autem G CONTRA (circa) ^iT'^Tc VFYUWmi: esse PR: circa Wm2HTE: contra DG: etiam BA ^ * ^ 147, 4 ^ VFYUCWmiP: circa WmaHTmiRDmiBAG: contra TmaDmaE A consideration of this material eliminates at once several MSS since they can be shown to be copies of others and to have no Xr direct copies themselves. Taking up these in the order already Sowed andVoviding with each readings enough to prove our ^'d fylt'Zt 1874). This is incomplete: the writing stops in the middle of a page. Two unique readings ^^-^J i''^\°y;4 ooera (2 10) are furnished us from the smgle leaf of the Marburg Z^tl ihich falls within its bounds. D's desperate efforts soSmes successful, to interpret the . abbrev.at.on m V l«tve him frequently alone (see p. 56). He is the only scr:be to - ^rpr^ V's k as hec (30, 17) ; once (64, 13) he ^^^^ ""^^f J"J '' ^ reading ei. D was an intelligent writer, who did not hesUate to emeJ freely. He copied directly from V. as is shown by h.s attempts at interpreting V's abbreviations just referred to Y (Vat lat 3341). This MS. stands alone withm the hmits of our material in omitting pretorio (12. 19). die (H 257. 26) and placuit (II 258, 3)- It offers also several umque ™sreadm^. eg appellatur (i, 8), cui loquendum (5, 22). moram (7. 5). etc ifis cLly allied to U, and is a ^-^ly /-f ^"^7^55 to^F argument p. 60, in which the relation of these late MSS. to I- and W is made clear.) _ „ j ;„ tt U (Urb lat. 416). The Urbinas adds non m 9, 21, and m, U 253 19-^mendations not found elsewhere. It offers numerous peculia^eadings: beatius (2, 16), causas (6, H), conatandum (7, 7), genus (7, 19). aperiret (8. 2), expedit (8, 3). etc. U is a pretty close, but stupid, copy of F (see p. 60). 59 R (Reg. lat. 1994) and P (Petr. E 27). In the only Marburg sheet which can be collated with them, P and R agree against all other MSS. in reading peritia et (i, 5), grazaca (i, 10), ubi (2, 5), niualles (2, 8), and in the omission of moesia (2, 10); a cursory examination of Gardthausen's edition reveals frequent such omis- sions. It is easy to prove that P is not copied from R; examples can be multiplied where a word found in P is absent in R (e. g. uitis 24,30; rentur, 27, 23; mobsu estia uatis, 28, 7). Converse passages I cannot present; P is a plodding painstaking copyist, while R is careless; but such readings as echatana (i, 12 ecbatana P), formita (2, 17 fortuita P) espigonus (26, 25 epigonus P), testibus (225, 25 restibus P), etc., seem to point toward a lost codex, parent of both P and R. I would not, however, deny the force of Mommsen's argument (Hermes 7, 93) to show that R is a copy of P. The point is, however, of no intrinsic importance, as both MSS. can be proved to be offshoots of F (see p. 60) and thus copies of V. K (Malatestianus). The Cesena MS. presents the following unique readings within our limits: infecta (i, 4). simul (i, 7), ideo (3, 8), cohercere (5, 8), qua ratione (10, 13), naqua (II 254, 28), tarphalorum (II 225, 6), consuerat (II 256, 18), and nutan- tesque (24). It is also to be placed among the copies of F (see p. 60). H (Par. Lat. 5819). Petrus Honestus has interpolated \ix sunt (I, 10) and et (II 253, 12); he stands alone in the following emendations: uiuentes (4, 10), sole (5, n), cingi (9, 9). de- fectabat (10, 7), impediebat (u, 3). annitebatur (n, 3). pnmus (II, 6). He copied directly from W, after its correction by Wm2 (for proof, see p. 61). T (Par. Lat. 5820). This slovenly MS. offers abundant material for our purposes. It is necessary merely to point out the omissions not shared by any other MS.: pridie (4, 12), mercantem (9, 7), se (4, 15), etiam (8, 13). Like H, it is a copy of W (see p. 61). J • TT C (Par Lat. 5821). The Colbertinus omits liber and te in 11 253 21. It reads reatus (8, 2), cum milite (6, 21), concitatum (7, 7), duro (II 253, 26), unit (II 256, 13), all found in no other codex. It is a fairly close copy of F (see p. 60). N (Par. Lat. 6120). Valesius' Codex Regius is the work of a conscientious scholar, who in general transcribed the corrupt 6o ,„<,i„gs ot his „ir,n.. «.d .h.n .dd.d >•'• »»" T-^S"'' °1" treatment of the > abbreviations (p^ 56) • ^^^^^ ronied bv no other extant MS., but stanmng m - , t^r to the editions of Accursius and Getous, .s the MS E relation to tne eaiuuii5. ui Definite proof of (Vat. lat. 2969). It is certainly a copy of V. Defin te P M^ is furnished bv the omission of fohos 162 v. and 103 r. rt;:n^cHbing, the writer tunned over t pages an 30ms to ut aU^uotiens (>- X'^-^ .l^^^-^ S„ rm:rgiil additions of 163 verso) . He also setsin t s continuously followed Vm2 m 73. 25-6 and II 109. I9 20. ^^ ^j^^ as single source by any '^'''^''- '^ I'^^^^^'^.^^l omissions Marburg fragments .t presents the o»°--^ JJ „^ ^^, ,,3,;. and interpolations: ^-^;^7;;'^f_ ^J'),=^^^£rimo on.. (8, 14), bus nuda apponerent terga add. (7, »»' . affinem add. (10, i). -"— ""^^f, '°;,i^',r(xi. 22). (xo, 24). ut mente <=--r^*.2d in k ^ G while they present None of these interpo^!'- '^^ry^",ea"o the long passage in all the words here omitted They J ^^.^^^^ ^^^^^^^^ rctrlM^telnorE ..ely, as sole source for his ^'"Sere remain for consideration the MSS. F and W. We have external evidence that F is a copy of V (see p. 6). ^s m erna evdence is to be noted that it adds in the margin he marg^na r^r • r.r. T^ n pviaentlv overlooked at first, it agrreeb addition of Vm2 '« 9°'/7-9-ev^dently ove ^^.^^ while each ot these ivi:^::*., ci=> w r^uini^tillv reflected in to itself. Besides, any deterioration of F is ^^f /""^ ^X^j^ij, all these other MSS. For instance, m place of the hcentia uitus I V 7,8 lo^ F wrote licentiis, which appears m all the rest, l^iLpR^xLT where corrected direct from V, as by Wm,2). fn Tf miswr^V; similis as simil, which is reproduced even by P In book 27, the innermost sheet of a quaternion m F has 61 been lost, so that it reads scrip- (122, 9) uWrnis (127, ?)■ The others follow F in this, except that Wm2 and the lost source of PR have fUled in this blank ; possibly PR's source was copied before the sheet was lost. In a similar manner, these MSS. (includmg PR) agree in omitting leo (10, 2), nee scorpiones (212, 18). natura (2d=; 2O, colitur numen (254, 13), prop^ (266, 13), regis (314, ,0) postrem (317- 16), etc. Gardthausen bases his case for the independent origin of PR on variants (which we find to be derived from F) • on the absence of the later books; on lacunas and trans- positions (which of course prove merely that they come from a common ancestor) ; on the writing of P (which anyone exaimning our plate will see to be an archaizing humamstic hand of the 15th century) ; and on the Orsini coat-of-arms (the use of which is not confined to the 14th century). It is accordingly clear that PR do Tot represent a tradition independent of V (as mdeed Momnisen nearly proved in Hermes 7, 92, from the insufficient data then available), but merely a later and corrupt stage of the transmission of V itself. . . J , XT AT W, the Venetian MS., itself a copy of F, is copied by H and 1. This is proved by omissions of Wmi and deletions of Wm2 which influence HT ; e. g., uel rectus (9, 22) del. Wm2 '""• HT, excens>s (II 20) del. Wm2 om. HT, conceptantes-unum (II 256, 4-5) L'WHT; and by the frequent emendations of Wm2 which re- appear in HT; e. g., to quote only those in which the three stand alone, within the bounds of the Marburg fragments: colendas (3 5), imperatori (7, 3)> ferina (8, 11), remigium (10, 10), amicis ,^20), artificis (5. iS)- A large share of Wm2's emendations are certainly right, and I felt at first, in spite of Gardthausen s arguments in Hermes 6, 245-6, the same suspicion which others have entertained regarding E, that possibly an older tradition than V s was here preserved. But, to mention only one fact, Wm2 in filling out the break in F already mentioned, certainly used V ; for in copying he passed from uastabant ( 124, 30) at the end of hne 18 on folio 43 of V to manu (32) at the beginning of line 20, thus omitting line 19. This must, of course, be taken in connection with the absence in Wm2 of any readings which cannot be explained as ingenious guesses of a brilliant scholar-and some have though that he was Bessarion himself, though his hand agrees with none of the three very different handwritings showed me at the Marciana its exactness, of the fact that all are aenvc attempts the lists already referred to, presented - J- ^ J^^^^ ^ "L "" z:^ :;?^c:rL .est difficu. .-tions^" a--^-- text critkL-the connection between V and M and the relat.ons If F to ATnd G In the nature of the evidence, neither problem is capable of absolute solution; but for the former it .s necessaj 1 Hie here in view of Traube's admirable summary on pp. to say httle here m view u material 443-8 of the Melanges Boissier (Pans, 1903) , wn ne ^^'^ . J • *.u:^ fin^cic rlears uo the latter materially. which is presented m this thesis clears up Is the Hersfeld MS the pare« of he JuMe s- ^y^ ^^ py V t^rrlferr andjl^d.^ SL^-s effort to prove the yeverse. Tu^p^rTd by Haupt and Mommsen, needs careful con- '"'Tnlhe'first place we have to deal with two MSS. of very nearly In the hrst P'^^e, .^ ^^ ^^j,y ieg,ble the same time --^J^^'-^^^^.'^;^,,, ^he older; but the pal^- Carolme minuscules. V certainly app Wattenbach's graphical evidence ^^ -J -„« m p te of J ^^^ ^^ relegation of M to the 12th century^ it , ^^^eading ss Rtthl noles (Rh. Mus. N. F. 133. 7»9), »» " j^j^ L„..u„li. M ».d toe™.",, (ra m,; « TO) C «) »"1 "'»"' 63 to the fact that emendation begins after this first CaroUne copy; e g the words secutoros thsecanno, a misreading of secuto post haec anno arising from the similarity of p and r in the insular hand, were emended to secuturos thecanno, the form appearing in M and V (10 15). Such corrections are unfortunately common, in spite of Haupt's statement (Opusc. II 374) : "absunt interpolationis fal- Ijidjp This early CaroHne MS. was a copy of a codex in the insular \ (Irish or Anglo-Saxon) hand. Abundant material to prove this is furnished again in Gardthausen's preface, in the tabulation of misreadings commencing p. xii. The frequent confusion of p and r, and r and s, so similar in this hand, is the main argument-- together with the occurrence of the characteristic insular abbrevia- tions. This insular MS. would appear to have been copied directly from an Ammianus in capitals, very likely of the time of Priscian and Cassiodorus, the only ancient writers who seem to have known our author. Gardthausen (Jb. Phil. Pad. 1871, 839) shows that it had lines of 43-5 letters, in one column, with short pages and quaternions. This capital MS., which Traube suggests was perhaps the codex asserted to have been at Lorsch (v. Mommsen in Hermes 7, 172) may have been carried to Britain and copied there ; or, as Fulda was a stronghold of the scriptura Scottica, and as the later tradition lacks the characteristic Irish and Anglo-Saxon misspellings— another observation of Traube's— it may never have left the Continent. "^ Alas, that it failed to preserve us the first 13 books of the old soldier's conscientious work! The other problem, of the connection between the MS. E and the editions of Accursius and Gelenius, is more complex. While we have seen that neither editor copied E alone (p. 60), it exerted a powerful influence on both. Numerous interpolations and trans- positions of E (as miserat, II 97. H- ^amna, II 99. 24: militiam agerent, II 105, 16: miletum relegatus est, II 126, 8) and frequent inversions (see, in the list of agreements of EAG, beginning p. 31, those cited from II 100, 4: 102, 3 and 27, etc.) are followed by A and G. But not all the passages where A and G are in agreement against our MSS. are derived from E. On p. 50 begins a list of readings in which both stand alone. These must be examined with great care. A large number, of course, may be explained as conjectures arrived at independently ; e. g., magna (II 95, 10), eoum (a frequent 64 , TT or^ TT<;rnaama (already mentioned in book 14, H word, II loi, 25), Uscudama (.aire y . ^^^j^j, ^t\ Mr Rut in the case of other reaaingb, 102, 31), etc. t5ut in uic p^traordinary agreements on notiores (II 131. I7). reddidit (II 136, 4). etc., like those of II 106, 15: 129, 3, 6-7- • Pn^tnonine for a moment the explanation of this strange com Postponmg lor a instances tabulated on pp. 38-47 cidence of A and G, we find from the mstanc that Accursius, besides the readmgs f^^"' J/"^™,',!! Jther imaginamenta 226, 13: bella solertiss.me 227, 24). elance at the hst (,pp. 4/ d^^ . ^. toR rannot be too how often ^ agrees wi^^ connection between G and E TrnT eLTvi «',,» bo:L ^ ». .nd„d. „o» .to. PO». fo^Trd we find hardly a reading of EG which cannot be explained onTe hypothesis of independent coincidence of emendation-for the writer of E was a brilliant, if erratic, scholar. How are these apparent incongruities to be reconciled? In the first pllcet^^^^^^^^ EA list shows us that the E readings m A ar ifineS^^^ emendations, and that A used as mam source a p of'v of the F school, which incorporated — o^ ^^^^^^^^ Jv iust as H is a copy of W with mcorporation of the changes made by Wm^. Typical cases are II i43, 2X where A combines Te u nac ) of the F group with ingentem, Fs emendation (the u etc ^notlppearing in^E)! and II 207, 29, where he takes uens SrE and oLum (which E omits) from the F tradition. 65 G, on the other hand, certainly made use of the Hersfeld MS. (see p 7). But it is clear from the agreement with E just men- tioned, that for books 27-28 a copy of E must have formed the basis for his text. How else could he have made the same omissions as E, when these words stand in V (and were therefore probably X in the Hersfeldensis) and in A? A's proof-sheets would have contained the words in question. In books 29-30 Gelenius appears to have followed M closely. Perhaps the long break in E, at the end of book 28, was the primary cause of his dependence on M ; in the omitted portion I note the spelling percunctantur (II I45» 17) the characteristic early form found in V and M, instead of percontantur, the late spelling which E and he generally use. That G's additions (tabulated by Gardthausen, Jb. Phil. Pad. 1871, 839) are certainlv from M and not inventions of his own, is proved by the agreement of their clausulse with the Ammianean cursus, of which he had no conception. Mommsen has already shown (Hermes 15, 244) that his addition in 27, 3, 3, regarding the Pons Gratiani, is justified by a recently discovered inscription. Here Gelenius adds the words, not found elsewhere, regarding Symmachus: et ambitioso ponte exultat atque firmissimo quem con-. 370 had been the earliest date known for this bridge, while 367 is the date given by this Gelenius addition. But in 1878 there was found m the Tiber the original Symmachus dedication of 367 ! A, then, is founded on a copy of V corrected from E. G com- ^ bines' M and E, the latter's influence fading after book 28. But - the strange coincidences of A and G, discussed on page 63, have yet to be explained. Are we forced to the hypothesis of plagiarism? Mommsen's theory that A had access to an incomplete copy of G's transcript of M (Hermes 7, 175) does not unravel the mystery. We have seen that G is a combination of M and E. But A contains far more E readings than G, so that this incomplete copy cannot have been the part derived from E ; while if it had been founded on M, how are we to explain the absence of the additions from M, so characteristic of G? Nissen's hypothesis that G had access to A's proof-sheets finds apparent support in Gelenius' strange emen- dation in 29, 6, II, which Traube has brilUantly explained as due to a desperate attempt to make sense out of copy in which a line of A (on p. 267) had fallen out. Riihl ( Jb. Phil. Pad. 1876, 799) had already quoted this passage and two others in support of the theory that these represent actual omissions in M, and so tend to show that 66 M and V are independent of each other. Traube points out that if the Hne in A commencing retersit obrutas and closing with pacis diutur- had been overlooked by the copyist, so that the proof furn- ished Gelenius read acri animo assurgens, nitate contemptam, he would have made just such a ''halsbrechende Conjektur" as he actually did-acri animo adsurgens, acres ob pacis diutumitatem contemptas. But Traube fails to observe that in V the words nbus fossas morumque maximam partem pacis diu are added by the correcting hand in the margin. They were therefore very probably already in the margin in the common ancestor of V and M, and Riihl's theory really gains additional support. It seems at least as probable that M, which G used, here read acrinio adsurgens recnsit obrutas rudeturnitate as that a line of A's proofs was neglected. I have already pointed out that Gelenius used E for a part only of the last books. It may easily be that in some underhand manner he obtained discarded leaves of the copy of E which had been used for correcting A's copy of V, and that towards the end Accursms found it out and put a stop to it. r tt t It has been shown that both G and A used a copy of E. 1 would suggest that the readings of AG which cannot be explained as identical conjectures were derived from this MS. Such changes as prater for per, clari for prceclari, nam for namque (on II 115) point clearly toward a MS. source. Dicebatur (II m, 17) ^^^ dicebant, disciplinarum (II 126, 18) for doctrinarum, reddidit (II T36, 4) for retuHt are just such changes as an inteUigent wnter, fully understanding what he transcribes, is apt to introduce— similar to E's change of V's itaque (II 96, i?) to igitur, sublimius (II 120, I) to altius. Further light is thrown by such readings as insueta (II 96, 18) where E already has et insueta; the inversion in II 106, 15, where E has already changed V's order; narratu (II 128, 27) where E has already altered arrata to narrata; notiores (II 131, 17) where E has already made nouiores from V's nouo res. These point in the direction of E. In fact, were a man as intelligent as the writer of N or Wm2 to copy E, we should look for just such changes as these. The simplest way, then, in which to explain the identical readings of A and G which are found nowhere else, is to postulate a copy of E, occasionally emended, as a mutual source for both— used by Accursius throughout, by Gelenius up to book 29. A transcript of E was probably carried to Germany— a transcript which had 67 been occasionally altered by the scribe, these alterations appearing as the identical readings of AG not found elsewhere — and was there used by Accursius to supplement his MS., which followed V closely; while Gelenius employed for a time this same MS., or a copy of it, in connection with the Hersfeldensis. My conclusions, therefore, regarding the transmission of the text of Ammianus Marcellinus, are as follows: A capital MS. (presumably of the 6th century) was copied, probably in Germany, by a writer using the scriptura Scottica. In the early Caroline period there was made from this insular MS. a copy which served as the parent of two MSS. still in existence — one the Hersfeldensis, of which we have a few fragments, the — other the Fuldensis, which is preserved almost entire. No MS. ( copy of the Hersfeldensis exists; but as Gelenius used it, many of ^ its readings are found in his edition. Every other MS. is copied from the Fuldensis; four directly (FDN and E) and the other nine through F, including Gardthausen's codices mutiH (P and R), which are copies of V at at least two removes. The earliest printed edition (that of Sabinus, in 1474) is a reprint of R, the more corrupt of the two codices mutiH, and thus the poorest MS. in existence. Castellus still further debased the text by irresponsible emendation. The first improvement dates from Accursius, who used a MS. which had been copied from V and corrected from a copy of E, itself a transcript of V emended by ^ a Humanist; and still more from Gelenius, who was also partly dependent upon this copy of E, but who had access as well to the purer tradition of the Hersfeldensis. I feel, therefore, justified in basing my edition on the Fuldensis alone, quoting besides only Gelenius whenever he appears to be using the Hersfeldensis. Other MSS. are only to be cited where they furnish tlje first instance of a conjecture certainly or probably correct. c 5» p ii B P ^ ^ 5 ^ rr jf E ^t i EXPLANATION TO PLATES. 1. Marburg Fragment, from the Hersfeldensis (M), pp. 9 and 12 Nissen. 2. Vaticanus 1873 (V) f. 11 (14, 8, 13 — 9, 4). Note insular abbreviations at end of line 3, beginning of line 20, etc. 3. Do., f. 165 V. (28, 5, 7—14). 4. Petrinus E 27 (P) f. i (14, i, i — 3). 5. Vaticanus 2969 (E) f. 119 (23, 6, 36 — 43). .%\ ^ % « § 5.9 |-o fc-^ fS I i-if I it H| fit :i ♦ 3 2 5 I 4 ^3 »" ^ ^^ big t < <' C 8 "H '.^ 5-S-? A» n r* r: Ti ♦ 3 Jrr I ^i ^ 3 ^ ^ ^ t3-^T^ ft CTC^ £^^5J^ g^,cv.5 V- a. ^5 rt d € i EXPLANATION TO PLATES. 1. ^larbiirg Fragment, from the Hersfelclensis (M), pp. 9 and 12 Nissen. 2. Vaticanns 1873 (V) f. 11 (14, 8, 13 — 9, 4). Note insular abbreviations at end of line 3, beginning of line 20, etc. 3. Do., f. 165 V. {28, 5, 7—14). 4. Petrinus E 27 (P) f. i (14, i, i — 3). 5. Vaticanns 2969 (E) f. 119 (23, 6, 36—43). -■p^~ *^:^.. i t it « Mi "if 3 ■■«i^ I ^1 ^i a--s E 'J X B F 5 a = ^ ft R E 3 P ii5iHp;if lit; ^D Ji J JLL 1/ J3 ^^1*7 S P Ifiii-iiill I ^ ;{ C a -3 f 1 w i f \ > ■4 ["cSJoAixL: ^^J^:theax«^ ^' ■4-fUtMiV rntyttltff* |-» O t>"Wor uc.^inn cnnpolv pra.lzoru>rupn mm,x polLurur fpft-ryuoaur xinnr.ru cum;^nJHri3n.nutLn nouccurm-L^ F^" ^^'O^on^ fa r-rno r^u m cnx.l.,n tur in Lurum . ^mx.mxi-i^nrioaUt-^trmmApniuipira.ii'p^rui^ txmTT pnmlcaJ drincjaod raiiiUT-iim finiimcfUf Uafa i Llinaji nrfiarpc lur^Ahdm '""^^^'"^ .kiurcjucnpirW)nii pit35n7fjf /iiipaator adaiiniJa mum mciira c/cpnOo Ttnurr no^biQiim* tJt/iiia>:inio ^rmP J3icur p*^" rpn*jnomncurn nrc|ae tJkilnniiiitiiiiirfirjpoponJnat tiur pec JiQd "f^tmv^^ictprDmifT&rum a/ic|uit7ac/utrmTrn fa/kim artij mrranim »ni/cfY Ichiro r f>opmxvr. id mi ntcuU fihicLn pixiitunf aciraa miuJa bof^ifcurtTcponcronrTrt^rf . c^uochibimy;cin i^trJmU i3r5^ixa.Li!rjxppcrurmi3eH^fapudor^envL„^^ •«aa«»y . i £3 r I I r .5^ff^ '"'''jtHtmnwiw .4: ■»• ,?-i|*r'f'' j» -iS£r\.xijn.!hK:.iptT.FEioT&ii.. ■ -<**? Oi. \ #■ _J _ %• f if, A' iu\i:ictafti;coxrrAr<«:Iabc»rurwu>V^.'' ^ Ijimniomilcruirum Ucicr^ml adultuc ptimml'liipmip.ilc- * - ciinncninfpcraroclLlntp-oiic/aifiUirorcinTiiTiofpordlrv • - if dcLiLic procuiT-drt'atpcrir^uE: mmiA aincm liccbhn; •pxnc^ uiratc omul ctyuxc Tta-pifiacnahniiccj: ciuunium nUinnaxi nomm cHcrcKu^infafoliliplufiialniflci cuml .iccrbittxcL. iiJir'orauc acccllciiir uiccnruul oBrrna. •nuait aix»nifti. uirqi LvTuina mocUlquA-.wnitaUiano txuTM ImnU hUo. Anil kxc coixftinrinul uwcctar paixn, n\cyrta<:|iiAcclara nWialil n ifLxTaniorrtx lacutomCid ucuxA Uumani cruoijt aixxcLi . HAtlmmiif 4"^^^«"^- c|\irpAulaiiTa ct Adiioixf faca proocflu DCJii|»rifaHiu» s ^^^^unjjclATidcftuiiriicuiiicol q: nxmw^aaJcfcom^ar Iciixfacroclkerc cjiuicawi ituiIcGicrofYoIlA A^ ^1 , ««^tnpni^aA^,inlnd od^ '^^^^ ^**^* <'^J*\f^t>'»^fiVvj-jv V^-rrvHl tVlVC-tAy ci U^ ilX