■ ■ 
 ■ 
 
 ■ 
 
 
 
 rowww 
 
 I 
 
 In 
 
 m 
 WE 
 
 ■BH 
 
 nw 
 
- X* aY 
 
 'b, ^;'.o\\v" v ., 
 
 ,6 V 
 
 rO v * * * o , 
 
 
 & :& 
 
 
 * ,â 
 
 4 
 
 Ä>^ 
 
 * * o , ^> 
 
 V v l# _ 
 
 < 
 
 # 
 
 ^ ^ 
 
 V 
 
 cP<\ v 
 
 
 ^ : 
 
 <*>/< \^ 
 
 Hi 
 
 
 '<P 
 
 
 
 
 
 ; "^ 
 
 "^o* 
 
 ACL 
 
 Ŵ* ^ 
 
 
 
 
 <!■ 
 
 
 
 
 ■& 
 
 > 
 
 é°^ 
 
 
 
 
 o_ 
 
 % 
 
 

 &><? 
 
 
 V- y #^, )f % 
 
 % ^ 
 
 
 
 J </>\ x 
 
 ^ jÖ" 
 
 % 
 
 V t. o 
 
 : <W 
 
 > 
 
 
 o* 
 
 Ŵ 
 
 .V 
 
 G- r 
 
 "*% 
 
 
 
 %/' ; . %^ 
 
 
 ■V 5 -of 
 
 G°" '.% '" CPV^ '.% 
 
 V s 
 
 
 
 d« 
 
 
 - 
 
 
 • ( 4? % 
 
 <V'' **^ YŴ' 
 
 
 
 
 ^.^■: 
 
 
 
 v v ^ Y ŵ ° / . % 
 
 ^ r -- s \^, 
 
 ^ 9 
 
 V 
 
 ■'</ ^ 
 
 ° r ^ á 
 
 
\ 
 
AN ENGLISH-WELSH PBONOITNCING DICTIONABY, 
 
 WITH 
 
 PRELIMINARY OBSERVATIONS ON THE ELEMENTARY SOUNDS OF THE 
 
 ENGLISH LANGUAGE, AND A COPIOUS VOCABULARY 
 
 OF THE ROOTS OF ENGLISH WORDS. 
 
 GEIRIADUR CYNANIAETHOL 
 
 SAESONAEG A CHYMRAEG, 
 
 YN NGHYD A 
 
 SYLWADAU RHAGARWEINIOE AR SEINIAU EGWYDDOROL YR IAITH 
 SÁESONÁEG, A LLECHRES 01 GWREIDDEIRIATJ. 
 
 W I L L I A iM SPJJR RELL 
 
 CARMARTHEN : 
 
 W. SPURRELL. LONDON: H. HUGHES, ST. MARTIN'S-LE-GRAND. 
 
 * 
 
 MDCCCL, 
 
/ & é 
 
 PREFACE. 
 
 In compiling the Work now offered to the public, the 
 principal object aimed at has been to compress into the 
 volume as much useful matter as the limits contemplated 
 ould admit of. The formation of a complete vocabulary 
 of English words has not been attempted. Indeed, as 
 every living language is in a state of transition, some of its 
 words becoming obsolete, and new terms being constantly 
 added, such a production if desirable would be impossible. 
 
 It would have been an easy task to extend the Work to 
 double its present size, without in any material degree 
 increasing its utility, by the insertion of large classes of 
 derivatives presenting no difficulty or irregularity in their 
 orthography, pronunciation, or translation. By the omission 
 of such words, space has been left for the introduction of a 
 great number of modern terms, and for a careful notice of 
 
IV PREFACE. 
 
 numerous anomalies in etymology and orthoepy, a feature 
 which distinguishes the present work from those which have 
 preceded it. The compiler has also availed himself of 
 various typographical expedients which have enabled him to 
 comprise in 435 pages matter which would otherwise have 
 occupied about 470. 
 
 With the exception of the Vocabulary of Roots, which are 
 not English terms, all the words are arranged under one 
 alphabet, the practice of separately classifying terms 
 relating to some particular branch of study being 
 deemed an unnecessary departure from the simplicity 
 desirable in a book of reference. 
 
 In the preparation of this, the only English- Welsh 
 Pronouncing Dictionary that has appeared, twenty-one 
 dictionaries of authority have been constantly referred to ; 
 and in cases of disputed pronunciation, a general but by 
 no means a servile deference has been paid to the authority 
 of Smart, whose elaborate and comprehensive work is un- 
 doubtedly the best reflex of the customary pronunciation of 
 educated English speakers, the true criterion of correct 
 English orthoephy. 
 
 August 16th, 1850. 
 
THE 
 
 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 OP TH] 
 
 ENGLISH LANGUAGE. 
 
 The elementary sounds of the English Language are 
 thirty-eight in number. 
 
 The English alphabet used to represent these sounds 
 contains only twenty- six letters, and exhibits the following 
 imperfections : — 
 
 1. A great many English letters have more than one sound 
 each ; as c in cot and cell ; s in so, is, sure, and measure. 
 
 2. Frequently different letters stand for the same sound ; 
 as c in cat, k in kin, q in quick. 
 
 3. Sometimes two letters represent a single sound ; as sh 
 in shall, th in thin and this, ng in sing. 
 
 4. Sometimes two sounds are represented by a single 
 letter ; as u in tune, x in fox, j in jar. 
 
 5. Letters are often mute, that is they are found in the 
 written words but not in the spoken ; as b in lamb, c in 
 victuals, g in sign, p in psalm. 
 
 6. Occasionally sounds are heard in words which, when 
 written, have no character to represent those sounds ; as g in 
 stronger (stronger). 
 
 Hence it will be convenient to employ in the following 
 pages a few distinctive marks not found in the English 
 alphabet. 
 
6 
 
 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 The following is a list of the English elementary sounds, 
 with the characters which will be here used to represent 
 them : — 
 
 No. 
 
 Charac- 
 ters. 
 
 Examples of 
 the sounds. 
 
 No. 
 
 Charac- 
 ters. 
 
 Examples of 
 the sounds. 
 
 1. 
 
 Ẅ 
 
 oo in cool 
 
 8. 
 
 ë 
 
 e in there 
 
 2. 
 
 Ŵ 
 
 oo in cook 
 
 9. 
 
 e 
 
 e in then 
 
 3. 
 
 A 
 
 
 
 o in more 
 
 10. 
 
 î 
 
 i in pique 
 
 4. 
 
 Ô 
 
 o in cord 
 
 11. 
 
 í 
 
 i in jpm 
 
 5. 
 
 
 
 o in cot 
 
 12. 
 
 ú 
 
 w in curve 
 
 6. 
 
 ä 
 
 a in father 
 
 13. 
 
 u 
 
 u in cwi 
 
 7. 
 
 a 
 
 a in fat 
 
 
 
 
 14. r r in fare 
 
 | 15. h h in hot 
 
 16. 
 
 P 
 
 p in put 
 
 28. 
 
 z 
 
 s in zone 
 
 17. 
 
 b 
 
 b in bad 
 
 29. 
 
 n 
 
 n in wawe 
 
 18. 
 
 wh 
 
 wh in where 
 
 30. 
 
 sh 
 
 sh in s/aa/Z 
 
 19. 
 
 w 
 
 w in well 
 
 31. 
 
 zh 
 
 3 in azure 
 
 20. 
 
 m 
 
 m in mail 
 
 32. 
 
 1 
 
 I in Zaw 
 
 21. 
 
 f 
 
 f in /or 
 
 33. 
 
 r 
 
 r in row 
 
 22. 
 
 V 
 
 # in vow 
 
 34. 
 
 yh 
 
 hu (equal to yhẅ) in 
 
 23. 
 
 th 
 
 th in íäìcä 
 
 
 
 humid, yhŵ'mîd 
 
 24. 
 
 TH 
 
 th in £7ws 
 
 35. 
 
 y 
 
 y in yes 
 
 25. 
 
 t 
 
 £ in ton 
 
 36. 
 
 k 
 
 k in kill 
 
 26. 
 
 d 
 
 d in rfcwe 
 
 37. 
 
 g 
 
 9 în Ẅ 
 
 27. 
 
 s 
 
 5 in so 
 
 38. 
 
 ng 
 
 t?^ in s/wr/ 
 
 This scheme differs in some particulars from the arrange- 
 ments adopted in other works on the subject, the writer being 
 unable to acquiesce entirely in any of the systems hitherto 
 propounded. 
 
 The sounds are here arranged in a natural order, beginning 
 in each division with those sounds produced in the anterior 
 part of the mouth, and ending with those formed most inter- 
 nally. 
 
 The sounds are usually divided into two classes : vowels 
 and consonants. 
 
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 7 
 
 The first thirteen sounds in the list are vowels ; the last 
 twenty-three are consonants. The sounds r and h, however, 
 belong to neither of these classes ; h being an unarticulated 
 aspiration, and r an obscure sound partaking of the nature of 
 both vowel and consonant. 
 
 VOWELS. 
 
 The vowels are clear open sounds of the voice alone. 
 They are very irregularly represented in the established sys- 
 tem of orthography. The following examples of the various 
 letters and combinations employed for this purpose will give 
 an idea of the perplexity arising from this source : — 
 
 Sounds. Characters used to represent them, 
 
 ŵ oo in cool, o in to, ou in through, eu in rheumatism, 
 
 ew in threw, u in sure, ue in true, ui in cruise, oe 
 
 in shoe, ceu in manoeuvre, wo in two 
 ẃ oo in cook, u in pull, ou in could, o in wolf 
 
 ô o in more, oa in roar, oo in door, ou in pour 
 
 ö o in cord, au in cause, a in all, aw in awl, awe in awe, 
 
 oa in broad, ou in ought 
 ö o in cot, a in wash, au in laurel, ou in trough, ow in 
 
 knowledge 
 â a in father, au in jaunt, ea in heart, e in clerk 
 
 ä a in fat, ai in plaid 
 
 ë e in there, a in mare, ai in stair, ea in pear, ei in heir 
 
 ë e in i&e/i, e<2 in head, u in own/, eo in leopard, ie in 
 
 friend, a in many, ai in said, a?/ in sa;z/s 
 ì i in pique, e in we, ee in seen, ea in sea, ei in seize, ie 
 
 in ^e/a 7 , £p in Ccesar, oe in phoenix, y in aw?/, ay in 
 
 quay, ey in /cey, eo in people 
 î i in pin, u in ò&sí/, y in system, ui in owi/a 7 , ee in 
 
 breeches, ie in sieve, o in women 
 ü w in curve, e in serve, z in òira 7 , ?/ in myrrh, ea in 
 
 learn, eu in amateur, o in work, ou in scourge 
 ü w in cw£, o in son, oe in does, ow in /owa/?, oo in jtfood, 
 
 wo in twopence ; in conjunction with w, o in one 
 
8 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 There are two classes of vowels : open and stopped. Open 
 vowels are those which have a full uninterrupted sound. 
 Stopped vowels are those the sound of which is interrupted 
 or stopped by a succeeding consonant. With the exception 
 of o, which has no corresponding stopped sound in English, 
 the vowels may be arranged in pairs ; thus : — 
 
 Open vowels. 
 
 ẅ cool 
 
 A 
 
 
 Ô 
 
 ä 
 ë 
 
 more 
 north 
 far 
 there 
 
 î 
 ú 
 
 pique 
 curd 
 
 Stopped vowels 
 
 Ŵ 
 
 cook 
 
 
 
 not 
 
 a 
 
 fat 
 
 e 
 
 then 
 
 l 
 
 pick 
 
 u cut 
 
 Of these vowels ö is the most open, and î the most confined ; 
 ẅ partakes most of the labial character, and ú most of the 
 guttural ; î requires the greatest effort in pronouncing it, and 
 ü the least ; hence ü is not unfitly called the natural vowel. 
 
 The vowel ô is nearly allied to ŵ ; but the passage at the 
 lips is more confined in the latter, ë and î have a similar 
 resemblance, the passage between the tongue and the palate 
 being more contracted in pronouncing i. 
 
 In pronouncing ẅ and o, the interior of the mouth is in just 
 the same state as in pronouncing ä and ö, but the lips are 
 brought closer together. The French u and eux, which so 
 much puzzle Englishmen, bear the same relation, the for- 
 mer to i, and the latter to ë or perhaps to û. 
 
 Orthoepists differ much in their opinions as to the vowel 
 sounds, and as to relations of those sounds to each other. 
 Their disagreement very frequently arises from the fact that 
 the sounds of the different pairs are often represented by 
 different letters. Thus, the relationship between ö and ö is 
 often lost sight of when they are respectively represented by 
 aw and o, as in bawl and not ; but it is quickly recognised 
 when both sounds are represented by the -same letters, as in 
 the words north and not, walnut and wallet, quarter and 
 
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 9 
 
 quality. Under these circumstances an error of an opposite 
 nature is often committed. Reid, for instance, makes no 
 distinction between the open vowel sounds represented by a 
 in the words quarter, squall, and walnut, and the stopped 
 sounds represented by the same letter in quality, squat, 
 wallet, and in many other similar cases in which the 
 distinction is marked by Smart, Walker, Knowles, Sheridan, 
 Worcester, and other authorities. Craig pretty nearly 
 coincides with him but he distinguishes between the a in 
 squat and a in wattle where no difference exists. The sounds 
 ê and ë, and î and î are for the same reason liable to be 
 improperly classified. 
 
 DIPHTHONGS. 
 
 When two vowels coalesce, and are sounded together in 
 one syllable, the combination is called a diphthong. There 
 are six diphthongs, a, i, o, u, oi, ow.* Four of them are the 
 names of four letters usually supposed to represent so many 
 simple sounds. 
 
 1. "a" is represented by a in mate, ai in pail, ei in eight, 
 ay in pay, au in gauge, ea in great, ao in gaol, ey in survey. 
 This diphthong is, by English orthoepists generally, treated of 
 as a simple sound. The distinction they make between stayer 
 (one who stays) and stare (to gaze), is simply making one a word 
 of two syllables and the other a word of one syllable. The sound 
 i, however, is heard in stayer as in stay, while it is not in words 
 like stare, flare, stair, ware, and other syllables ending in air 
 and are. This diphthong is a compound of a in mare, or e 
 in there, and e in me, or ë, i, in the foregoing list, and is not 
 identical with a (ë) in mare. The sound ê is found only 
 before r, and in that position it is in pronouncing dictionaries 
 confounded with the diphthong a. 
 
 2. " i " is represented by i in fine, ei in height, ie in hie, uy 
 in buy, eye in eye, y in shy, ye in lye. It is said to be com- 
 pounded of ä î, but it may be questioned whether ü î are not 
 its true components. For instance, the word pine seems 
 
 * See Note page 12. 
 
10 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 compounded rather of pu in purse, and ine in machine, than 
 of pa in path, and ine, 
 
 3. " o," like " a," is considered a simple sound. It is repre- 
 sented by o in note, oa in boat, oe in foe, ou in sowZ, ow in tow, eau 
 in òeaw, ew in sew, oo in brooch. The interjection and the 
 verb owe are by Englishmen correctly pronounced alike. 
 In pronouncing these words, there certainly is a change in 
 the position of the organs. That change if carefully examined 
 will be found the same as would be required to pronounce 
 ô ẅ (or perhaps ö ẅ) in succession, Of these sounds 
 the name sound of the English o is formed. 
 
 Writers on this subject make no distinction between this 
 diphthong and the vowel o, which latter is the same as the 
 long o in French and Welsh. The only difference they notice 
 between the words mower, sower, rower, and more, sore, roar, 
 is that they make the first three to consist of two syllables ; 
 thus, mo-ur, so-ur, ro-ur ; and the last three of one syllable ; 
 thus, mor, sor, ror, or, what is the same thing, more, sore, 
 rore, with the final e silent. But it seems undeniable that 
 there is a difference besides that pointed out by their plan of 
 pronunciation. The sound ẅ certainly occurs in mower, sower, 
 rower, as it does in mow, sow, row ; but it is not heard in 
 more, sore, roar. In other words, the diphthong o exists in 
 one case and the long ô in the other. 
 
 4. The diphthong u is formed of î and ŵ. It is represented 
 by u in muse, ew in mew, ue in sue, ui in suit, ieu in lieu, iew in 
 view, eu in therapeutic, eau in beauty. The long or name sound 
 of the letter u is undoubtedly a diphthong when preceded 
 by a consonant in the same syllable. When, however, it 
 commences a syllable, it is by some persons resolved into 
 îẅ, by others into yẅ, who saj" an union, an unit, &c, or a 
 union, a unit, &c, according to the sound they give the letter 
 in question. 
 
 5. The diphthong oi is composed, of ö î. It is seldom, if 
 ever, represented by any other letters than oi, as in coin, and 
 oy, as in boy. In lawyer, y is a consonant, and forms part 
 of the second syllable, aw (5) being pronouced in the first. 
 
 6. The diphthong ow is represented by ow in cow, ou in 
 
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 11 
 
 bound. It is supposed to consist of ä and ŵ. As in the case 
 of the diphthong i, this is questionable. The â, if heard at 
 all, is so very imperfectly formed that it can scarcely be dis- 
 tinguished from ü : ü and ẅ are here considered the elements 
 of this diphthong. 
 
 The influence of accent on unaccented vowels and diph- 
 thongs is worthy of notice. Accent not only affects the 
 syllable on which the stress is laid, but by rendering that 
 syllable more distinct, it necessarily occasions more or less 
 obscurity in the unaccented syllables of the word. This will 
 appear on comparing the vowels in the following words, in 
 each of which the same vowel occurs twice : — afar (ä-f är'), 
 extend (ex-tend'), repeat (rî-pît'), hangman (hangman), tenets 
 (tën'ëts), feasibly (fi'zi-bli). This effect of the accent is par- 
 ticularly observable in words having ö unaccented, which in 
 many cases might be marked indifferently ü or ö ; as in com- 
 pel. Often, too, the same word has ü or ö according as 
 the word is used colloquially or otherwise. Diphthongs 
 under these circumstances are often compressed into simple 
 sounds ; as, ai into ë in again, and i in combine into î in com- 
 bination. The i in this last word would by some orthoepists 
 be marked î, but this arises from the error unfrequently fallen 
 into of confounding an unaccented open vowel with its rela- 
 tive stopped sound. A similar error is observable in such 
 words as delicate, the last syllable of which is sometimes 
 marked ket. H following an accented syllable is subject 
 to the influence referred to ; as Wrexham, Durham, in which 
 h cannot be produced without an effort. Instances of the 
 different opinions formed of sounds thus obscured occurs in 
 the words orange and villain, in the former of which the a is 
 resolved into i by Walker, ë by Smart, and ä by Knowles, 
 in the latter ai (equal to " a"), is pronounced î by Walker, "a" 
 by Smart, and ë by Knowles. The e in barrel is marked í 
 by Walker, Sheridan, and Craig, and ë by Smart and Reid. 
 Some of the phonographers would in the three words resolve 
 the unaccented vowel into ü. 
 
12 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 "r" OBSCURE AND "h". 
 
 These sounds are classed with the consonants. There is, 
 however, an ambiguity in their character which renders a 
 separate notice of them desirable. 
 
 The sound h is a simple aspiration or whisper. It is es- 
 sentially distinct from the vowels; but in uttering it, there does 
 not appear to be any contact or contraction of the organs, which 
 is a leading characteristic of the consonants. It is uniformly 
 represented by the same letter ; but the letter is sometimes 
 found in the written word when the sound is not heard in 
 the spoken ; as in hour, honour, honest ; and it is often used 
 with another letter to represent a sound quite distinct from h ; 
 as th in this, gh in cough, ph in physic, sh in show. 
 
 The letter r has two distinctly different sounds in English. 
 When beginning a syllable, its sound well serves to convey 
 the ideas expressed by the words rough, rigid, rugged, rude. 
 When it is preceded by an open vowel in the same syllable, it 
 has an obscure sound partaking largely of the nature of a 
 vowel, and it is by some speakers incorrectly pronounced like 
 ä ; farther and father, for instance, being by such persons 
 pronounced alike. This sound, which may be termed r 
 obscure, is represented by r in fur, rr in err, rrh in myrrh. 
 
 When r obscure is preceded by i or ŵ, the sound of ü 
 is heard in connection with r ; fear, poor, being pronounced 
 fîÜR, pŵÜR. It is questionable, however, whether the ü 
 precedes the r, or whether both are sounded together.* When 
 r is preceded by ë and o, these sounds contrasting less with 
 Ü, the ü is more obscured ; and after ä and ö, the ü is scarcely 
 distinguishable, if heard at all ; as in farm, form. The vowels 
 â, ö, and ü seem almost modified by r, as some of the French 
 
 * It has been said (page 9) that the number of English diphthongs is 
 six. The assertion requires qualification. If ü and R are pronounced 
 consecutively, it is obvious that in words like fear (fîür), poor (pẅûr), 
 mare (mëür), store (stôür), four other diphthongs occur ; for these words 
 are monosyllables, and two vowels coming together in the same syllable 
 form a diphthong. On the same grounds, triphthongs must exist in fire 
 (füîür), flour (flüẅür), pure (pîẅür), or these words must be dissyllables. 
 
OF THE ENGLTSH LANGUAGE. 13 
 
 vowels are by the nasal n. In words like payer, flayer, 
 mower, and stower, the diphthongal sounds a and o, terminat- 
 ing respectively in î and ŵ, are heard before ür, which con- 
 stituting a separate syllable, these words are dissyllables : 
 but in words like pair, flare, more, and store, having the 
 same final sound as those in the first-named series, the simple 
 vowels ë and ô are heard, and the words are monosyllables. 
 Prayer, a supplication, is a word of one syllable, and pro- 
 nounced prëür ; prayer, one who prays, has the diphthongal 
 a, and is pronounced pra'-úr, the û being more distinct on 
 account of its being preceded by a (ë î). All the other vowels 
 flow easily into r, if followed by that sound ; as lord, far, 
 curd. Indeed û does not exist in English, except as an 
 element of the diphthong i in fine and ow in cow, and when 
 followed by r, or united with it ; for, as said before, the two 
 sounds seem to be pronounced together. In the word mur- 
 mur, for instance, the tongue is kept curved upwards from first 
 to last, before the m is pronounced, and after the sound has 
 ceased ; but in pronouncing or and är, the vowels in which 
 coalesce easily with r, there is a sinking of the lower jaw, 
 which brings the tongue a little further from the palate, as will 
 be observed in the first syllable of former, and farmer, which 
 motion is not observable in murmur and the like. In the long 
 syllable curd, the r is continuous as well as the ü. 
 
 R obscure does not stop the vowel preceding it, but the 
 vowel often is or appears to be shorter when followed by an 
 aspirate consonant, and longer when followed by a vocal con- 
 sonant, than when not followed by either ; as in curve, cur, 
 curse, heard, her, hurt. 
 
 When the letter r, preceded by a long vowel, ends a syl- 
 lable and is followed by a vowel, both r and r are heard in 
 the pronunciation ; as hearing, pronounced hîÜR'ríng. 
 
 Orthoepists are divided in their opinions of the sounds 
 of certain vowels when preceding r in accented syllables. 
 Walker marks the sound represented by the e in mermaid, i 
 in virtue, and y in myrrh, as if it were identical with e in 
 merry and met ; and he distinguishes these sounds from that 
 of u in murder, tub. It is generally acknowledged that c, i, 
 
14 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 and y in mermaid, virtue, myrrh, are merely different ways of 
 writing the same sound ; but there is an obvious distinction 
 between that sound and that of e in merry and met. The 
 difference, however, between e in mermaid and u in murder is 
 not so clear, and it is questioned by some authorities. In the 
 words mermaid, fir, ferment, myrrh, and the like, the tongue 
 takes the position requisite to form the r, while the lips 
 form m and /, as before noticed with respect to the word 
 murmur ; but in ferry, merry, and the like, the tongue does 
 not assume that position till the / and m are pronounced. 
 The distinction, if any, between er and ur, in mermaid and 
 murder, or between the words fir and fur, is so slight that 
 writers of the best authority disregard it. 
 
 CONSONANTS. 
 
 Consonants are generally defined as " letters which cannot 
 be sounded by themselves," or " cannot be perfectly sounded 
 without the help of a vowel." These definitions are founded in 
 error; for all the consonants may be pronounced alone. The 
 sounds p, b, t, d, c, and g indeed cannot be continuously 
 pronounced, either with or without a vowel ; because in form- 
 ing these sounds, the passage of the breath is perfectly closed. 
 Most, if not all, of the other consonants may be continuously 
 pronounced without a vowel ; of which fact any person may 
 convince himself, by pronouncing words ending in th, s, z, f, 
 as in month, miss, size, stiff, and dwelling on the last sounds. 
 A familiar instance of pronouncing a consonant alone is found 
 in the action called hissing, which is nothing more than a 
 continuous pronunciation of the sound s. The word size in 
 the above example may be supposed to terminate in a vowel ; 
 but vowels are here spoken of as sounds, not as letters, and 
 in this case e is mute ; that is, it has no sound. 
 
 It must also be remembered that the name of every one of 
 the consonants contains a vowel ; and a distinction must be 
 made between things so different as the name and the thing 
 named. The sound s, for instance, though called ess (es), has 
 no ë in it ; but is merely the hissing sound which begins so 
 
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 15 
 
 and terminates miss, and which is quite detached from a vowel 
 in the words scribe and acts. Not attending to this obvious 
 distinction has been the cause of many misconceptions with 
 respect to the nature and power of consonants. 
 
 It is curious to find Englishmen assert that a consonant 
 cannot be pronounced without a vowel, when we find four, 
 five, six, and (including r), even seven consonants in the 
 English language, without an intervening vowel. Examples : — 
 
 4 consonants, exclaim, k, s, k, 1 
 
 5 ,, postscript, s, t, s, k, r 
 
 6 ,, large spray, r, d, zh, s, p, r 
 
 7 ,, enlarged screen, r, d, zh, d, s, k, r 
 7 „ parch 'd scroll, r, t, sh, t, s, k, r 
 
 Not only can consonants be pronounced alone, they in 
 many instances form distinct syllables in the English lan- 
 guage, without the assistance of any vowel. The e being 
 mute in the last syllable of the words able, trifle, heaven, 
 rattles, that syllable is in these words destitute of a vowel. 
 Some orthoepists mark these as words of one syllables; but 
 general usage, supported by the authority of those best judges 
 of sound, the poets, is opposed to that view of the subject. 
 
 As is the case with vowels, scarcely any of the consonants 
 are uniformly represented by the same character. An idea 
 of the irregularity of the English system of orthography, in 
 this respect, may be obtained from the following illustrations : — 
 
 p p in put, pp in stopped, ph in diphthong, pb in raspberry* 
 
 b b in bad, bb in ebb, pb in cupboard * 
 
 wh wh in where 
 
 w w in well, u in quick; in conjunction with ü, o in one 
 
 * In the cases of pb in raspberry and cupboard, one consonant only is 
 heard ; each of the sounds may therefore be said to be represented by pb ; 
 or b may be said to be silent in one word, and p in the other. In such 
 words as manner and sinning, the vowel in the first syllable is stopped 
 by the consonant that begins the second syllable ; two consonants are not 
 pronounced. 
 
16 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 m m in man, mm in rammed 
 
 f / in for, ph in physic, ff in off, gh in laugh 
 
 v p in vow, f in o/, u in lieutenant-^, ph in nephew 
 
 th /Ä in ^'c&, í£ä in Matthew 
 
 th íŵ in ŵ's 
 
 t £ in £ow, d in pressed, th in thyme, tt in owtfí, 3 in 
 
 mezzotinto ; in conjunction with sh, c in vermicelli, 
 
 ch in cŵafr 
 d d in done, dd in add ; in conjunction with zh, ^' in jar, 
 
 g in #m, gg in exaggerate, de in grandeur, d in ^er- 
 
 cZwre, cZi in soldier 
 s 5 in 50, c in zee, 55 in miss, z in waltz, sc in scene, sch 
 
 in schism ; in conjunction with k, x in /o# 
 z z in 3 owe, s in cries, c in sacrifice, sc in discern, ss in 
 
 scissors, x in xebeck, zz in 6^33 ; in conjunction 
 
 with g, # in example 
 n w in mane, nn in erm 
 
 sh 5Ä in sAaZZ, ch in chaise, ti in motion, ssi in mission, ce 
 
 in ocean, ci in social, si in mansion, s in swre, scf in 
 
 conscience ; in conjunction with t, c in violoncello, t 
 
 in nature, ch in charge ; with k, #& in anxious. 
 zh 2 in azure, s in measure, g in rouge, si in hosier, ssi 
 
 in abscission, zi in brazier ; in conjunction with d, 
 
 ^ in ^772, y in a#e (aScc d) 
 1 Z in Z#w>, ZZ in <zZZ 
 
 r r in row;, rŵ in rhyme, rr in hurry 
 
 yh in conjunction with ẅ, /m in humid (yhŵ'mîd) 
 y y in s/es, i in onion 
 k e in caw, h in Z:i^^, c& in lick, ch in stomach, q in om'ZZ, 
 
 o/w in quadrille, que in pique ; in conjunction with s, 
 
 x in box ; in conjunction with sh, x in anxious 
 g ^ in ^, £0f in rigged, gh in yŵosí ; in conjunction with 
 
 z, x in exalt 
 ng wo/ in szw^, n in zw/c 
 
 f Smart attributes the anomalous pronunciation of this word to the 
 practice which once prevailed of using u and v indifferently in the 
 spelling of words, the gradations in the corruption from lieutenant 
 being lievtenant, livten'ant, livten'ant. 
 
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 17 
 
 The consonants are capable of four distinct classifications : — 
 
 1. They may be classed according to the organs by which 
 they are formed. 
 
 Those in pronouncing which the lips are used are called 
 labials. They are p, b, wh, w, f, v, and m. 
 
 Those in forming which the tongue touches or approaches 
 the teeth are called dentals. They are t, d, th, th, s, z, and n. 
 
 Those formed near the roof of the mouth are called pala- 
 tals. They are sh, zh, 1, r, yh, and y. 
 
 Those formed in the throat are called gutturals. They are 
 k, g, and ng. 
 
 Or, to descend to minuter distinctions, p, b, wh, w, and m are 
 pure labials ; f and v are dento-labials ; th and th are dentals ; 
 t, d, s, z, and n are dento-palatals ; sh, zh, 1, r, yh, and y, 
 are palatals ; and k, g, ng are gutturals. 
 
 2 . They may be classed according to the channel through 
 which the breath passes in pronouncing them. 
 
 Those in pronouncing which the breath passes through the 
 mouth are orals. They are p, b, t, d, k, g, wh, w, f, v, th, 
 th, s, z, sh, zh, 1, r, yh, and y. 
 
 Those in pronouncing which the breath passes through the 
 nose are nasals. They are m, n, and ng. 
 
 3. They may be classed according to the manner in which 
 they are pronounced. 
 
 Those which are incapable of being pronounced con- 
 tinuously, the breath being stopped in its passage, may be 
 called shut consonants. They are p, b, t, d, k, and g. 
 
 Those in pronouncing which the breath passes continuously 
 may be called open or continuous consonants. Most of 
 them have more or less of a hissing or buzzing sound. 
 They are wh, w, f, v, th, th, s, z, sh, zh, 1, r, yh, y, m, 
 n, and ng. 
 
 4. The consonants may again be classed into those which 
 are formed with the vibration in the larynx, and those which 
 are formed without it ; that is, those in which the voice is 
 heard, and those in which the breath is heard alone. They 
 may be distinguished by the terms aspirate and vocal. 
 
 The aspirate consonants are p, t, k, wh, f, th, s, sh, and yh. 
 
18 
 
 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 The vocal consonants are b, d, g, w, v, th, z, zh, 1, r, y, 
 m, n, and ng. 
 
 The following table exhibits the four systems of classifica- 
 tion at one view : — 
 
 
 ORAL. 
 
 NASAL. 
 
 
 Shut. 
 
 Open. 
 
 Open. 
 
 
 Aspirate. 
 
 Vocal. 
 
 Aspirate. 
 
 Vocal. 
 
 Vocal. 
 
 Labial 
 
 P 
 
 b 
 
 wh 
 
 W 
 
 m 
 
 Dento-labial 
 
 
 
 f 
 
 V 
 
 
 Dental 
 
 
 
 th 
 
 TH 
 
 
 Dento-palatal 
 
 t 
 
 d 
 
 s 
 
 Z 
 
 n 
 
 Palatal 
 
 
 
 sh 
 yh 
 
 zh 
 
 1 
 
 r 
 
 y 
 
 
 Guttural 
 
 k 
 
 g 
 
 
 
 n g 
 
 Of these sounds, yh, z, zh, are not found in the Welsh 
 language. Wh and probably sh, sometimes heard in Welsh 
 words, are borrowed from the English. On the other hand, 
 the Welsh language possesses the aspirates of 1 and r, in 
 11 and rh; and an aspirate open oral guttural ch, which 
 has no corresponding vocal in either Welsh or English. 
 Probably the vocal sound in question did exist at one 
 time in the Welsh language ; for where g now disappears in 
 Welsh mutations on account of the absence of this sound 
 (which by analogy would be the soft mutation of g), a letter 
 found amongst the old British characters, called " Coelbren y 
 Beirdd," was used, which is a presumption in favour of the 
 existence of this vocal sound. Aspirating 1 or r, or pro- 
 nouncing them forcibly with the breath alone, is the secret of 
 uttering the Welsh sounds 11 and rh. The idea of the simple 
 character of rh has not occurred to writers on Welsh grammar, 
 who uniformly treat of it as a compound of r and h. It is, 
 however, quite distinct from r, which is a vocal consonant, 
 while rh is essentially aspirate. 
 
 The sound zh never commences a word in English, and in 
 pure English words never ends a word except in conjunction 
 
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 19 
 
 with d, as in age (adzh). The sound ng also is never found 
 at the commencement of a syllable, which is the only situation 
 the sound h occupies. 
 
 All the nasal consonants are vocal and continuous. The 
 breath passing through the nose, without the voice, would 
 be either inaudible, or incapable of variation. In Welsh, 
 however, they are followed by an aspiration ; but they are 
 not altered in sound, the voice is not omitted as it is in con- 
 verting th into th. Mh, nh, and ngh, used in Welsh, are 
 really compounds of m, n, ng, and h : the combined sounds 
 are uttered consecutively. 
 
 All the vocal oral consonants may be considered as com- 
 pound, inasmuch as they consist of breath and voice. This 
 is quite evident in th, z, zh, and v, in which the voice (in the 
 throat) and the breath (in the mouth) are distinctly audible. 
 In b, d, and g, in which the passage of the breath is stopped, 
 the voice may be continued for a short time, and heard as a 
 murmur, which ceases when the breath is allowed to pass. 
 Grammarians who class s as a semi -vowel, lose sight or are 
 not aware of the distinction between aspirates and vocals. 
 
 The vocal consonants approach very nearly to vowels in 
 character, which accounts for their being in some cases capable 
 of forming syllables without the aid of a vowel. As in 
 other subjects which nature presents for our investigation, 
 there is here an almost insensible gliding of one class into the 
 other. The close î, which is the greatest departure from 
 the open 5, is by many considered identical with y. Again, 
 w in wet is considered identical with ŵ (po in good). But 
 both these consonants are more compressed than the vowels 
 they so much resemble, and both are found in words of 
 one syllable followed by the sounds with which they are said 
 to be identical, as in yeast, wood, while it is generally admitted 
 that it is impossible to repeat the same sound consecutively 
 in one and the same syllable. Besides this, w and y, like 
 most of the other consonants, are capable of being con- 
 verted into their corresponding aspirates, as in whet, humid 
 (yhŵ-mîd), which is a reason for classing them with the con- 
 sonants. 
 
20 
 
 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 It is curious that this fact has entirely escaped observation.* 
 Walker says, " The Saxons, as Dr. Lowth observes, placed 
 the h before the w 9 as, hwat : and this is certainly its true 
 place : for, in the pronunciation of all words beginning with 
 wh, we ought to breathe forcibly before we pronounce the w 9 
 as if the words were written hoo-at, hoo-ile, &c." It is 
 surprising that while thus discussing the situation of the as- 
 piration, he did not observe that the aspiration is neither 
 before nor after the sound w, that neither w nor ŵ exists in 
 the sound wh, which is really a simple aspirate sound, the 
 voice not being heard till the following vowel is commenced. 
 
 There is an important affinity between the consonants, 
 which ought to be attended to. Aspirate sounds generally 
 unite more easily with aspirates, and vocals more readily with 
 vocals, than either do with one of the other class. This is the 
 case to so great an extent that an aspirate is often in English 
 converted into a vocal when following a vocal consonant, and 
 vice versa. The letter s, in the third person singular of 
 verbs, and in the plural of nouns, is pronounced as s or z, 
 accordingly as it is preceded by an aspirate or a vocal con- 
 sonant, and ed in verbs when the e is mute, is subject to the 
 same law. The following are examples : — 
 
 The final letter aspirate. 
 
 The final letter vocal. 
 
 s and ed 
 
 pronounced s and t. 
 
 s and ed ] 
 
 pronounced z and d 
 
 top 
 
 tops 
 
 tub 
 
 tubs 
 
 rot 
 
 rots 
 
 load 
 
 loads 
 
 book 
 
 books 
 
 bag 
 
 bags 
 
 muff 
 
 muffs 
 
 glove 
 
 gloves 
 
 miss 
 
 missed 
 
 seize 
 
 seized 
 
 walk 
 
 walked 
 
 wag 
 
 wagged 
 
 wash 
 
 washed 
 
 wage 
 
 waged 
 
 * This opinion of the simple nature of wh and yh was advanced by the 
 writer, in December, 1849, in a letter in the Athenceum ; and it appeared 
 in a reply from a correspondent that the existence of these sounds had 
 been asserted by Mr. Ellis, in his Essentials of Phonetics, a work the writer 
 had not an opportunity of referring to at the time of writing these in- 
 troductory remarks. 
 

 OF THE ENGLISH LANGUAGE. 21 
 
 It matters not how the sound is represented, whether alone, 
 as in k, c, ss, s, z, sh, or zh, or in combination with another 
 sound, as in ch, g, which are composed of tsh, dzh. 
 These compounds also show the operation of the same 
 principle in themselves as well as in their union with the 
 terminations before mentioned : x is another instance, which 
 is pronounced ks in execute, gz in example ; never kz or gs, 
 in the English language at a least. 
 
 Dr. Latham goes so far as to say that it is impossible to 
 pronounce combinations of aspirate and vocal (or, as he terms 
 them, sharp and flat) sounds ; but he does not appear to be 
 aware that all consonants are either aspirate or vocal, and that 
 r and 1 in particular, are vocal (flat) consonants, having cor- 
 responding aspirate (sharp) consonants, though not in the 
 English language. These vocal sounds (1 and r) are in 
 English often united to aspirate sounds, as, false, malt, true. 
 In Welsh, on the contrary 5 the tendency is to join the aspirate 
 11 and t, and 1 and d, as in bollt, a bo]t, gallt, a cliff, gwallt, 
 hair, gwelit, straw, gwyllt, wild, hallt, salt, hollt, a slit, mollt, 
 a wether, swllt, a shilling ; ffald, a fold, mold, a mould ; but 
 it would be absurd to argue from this that the vocal 1 and the 
 aspirate t cannot be united. 
 
 The difficulty is much less when an aspirate consonant 
 follows a vocal than when it precedes it ; and less after some 
 vocal consonants than after others. Hence It, rs, mt, ns, 
 ngk, in salt, verse, exempt, once, and ink, are easily pro- 
 nounced ; ëgs, äds, ëbs, would be nearly as easy. Few 
 Welshmen would find it an insurmountable difficulty to 
 pronounce stags with the g vocal and s aspirate, which is one 
 of the combinations Dr. Latham considers it impossible to 
 pronounce ; and in width, breadth, such a combination as he 
 describes actually does exist, according to all authorities on 
 the subject the writer has been able to consult ; though witth, 
 brëtth, would perhaps be easier. 
 
 The difficulty of combining consonants of opposite cha- 
 racters, and the impossibility of pronouncing the same 
 consonant twice consecutively in the same syllable, account 
 for the different ways of pronouncing, and consequently, 
 
22 
 
 ELEMENTARY SOUNDS 
 
 of writing some of the affixes of the English language. 
 When a noun or verb ends in any one of the sounds s, z, sh, 
 and zh, the possessive termination '5, the plural termination 
 es, and the termination es in the third person singular, 
 present tense of verbs, are pronounced îz. But when the 
 primitive word ends in any other consonant, there is no vowel 
 in the affix ; but the 's or s, is pronounced as s or z accord- 
 ingly as the primitive word ends in an aspirate or a vocal 
 consonant ; unless, as is sometimes the case, the final con- 
 sonant of the primitive word undergoes a change. 
 
 EXAMPLES. 
 's and es, pronounced iz. 
 
 Verb or Noun, 
 Original form, 
 
 Noun Possessive. 
 
 Noun Plural. 
 
 Third Person Singular 
 Present Indicative. 
 
 prince 
 
 prince's 
 
 princes 
 
 
 entice 
 
 
 
 entices 
 
 miss 
 
 miss's 
 
 misses 
 
 misses 
 
 prize 
 
 prize's 
 
 prizes 
 
 prizes 
 
 fish 
 
 fish's 
 
 fishes 
 
 fishes 
 
 watch 
 
 watch's 
 
 watches 
 
 watches 
 
 change 
 
 change's 
 
 changes 
 
 changes 
 
 box 
 
 box's 
 
 boxes 
 
 boxes 
 
 s pronounced z, the final sound being vocal. 
 
 club 
 
 club's 
 
 clubs 
 
 clubs 
 
 command 
 
 command's 
 
 commands 
 
 commands 
 
 dog 
 
 dog's 
 
 dogs 
 
 dogs 
 
 feel 
 
 
 
 feels 
 
 fear 
 
 fear's 
 
 fears 
 
 fears 
 
 knave 
 
 knave's 
 
 knaves 
 
 
 save 
 
 
 
 saves 
 
 drop 
 print 
 stick 
 
 pronounced s, final sound being aspirate. 
 
 drop's 
 print's 
 stick's 
 
 drops 
 prints 
 sticks 
 
 drops 
 prints 
 sticks 
 
OF THE ENGLISH LANGUAGE. 
 
 23 
 
 Examples might be multiplied as the principle prevails 
 with respect to all the consonants ; though it may operate in 
 a different manner ; as in words like knife and mouth, which 
 vocalize the final consonant in the singular word instead of 
 aspirating the plural termination ; as knives (nivz), mouths 
 (muWTHz). Verbs like breathe, wreathe, strive, derived 
 from nouns with aspirate terminations, seem to be vocalized 
 preparatory to forming the inflections breathes, breathed, &c. 
 
 Again, when a verb in the infinitive ends in d or t, the 
 vowel ë is heard in the termination ed in the past tense and 
 past participle, when they are formed by adding that ter- 
 mination. It is, however, not heard when the verb in the 
 infinitive ends in any other consonant, but the d is pronounced 
 t if the infinitive ends in an aspirate consonant, though the 
 letter representing the sound is not altered in spelling the 
 words. 
 
 EXAMPLES. 
 
 Infinitive. 
 
 Past Tense. 
 
 Pronunciation. 
 
 rent 
 end 
 
 rented 
 ended 
 
 rented 
 ënd'ëd 
 
 warp 
 talk 
 press 
 wash 
 
 warped 
 talked 
 pressed 
 washed 
 
 wörpt 
 tokt 
 prëst 
 wösht 
 
 ebb 
 
 drag 
 
 gaze 
 
 edge ' 
 
 ebbed 
 dragged 
 gazed 
 edged 
 
 ëbd 
 drägd 
 gazd 
 edzhd 
 
 Words ending in a vowel take the vocal sound in all the 
 above cases ; as, sea, possessive sea's (siz), plural, seas (siz) ; 
 fee, third person singular, present tense, fees (fiz), past tense, 
 feed (fid). 
 
KEY TO THE PEONUNCIATION. 
 
 Charac- 
 ters. 
 
 Examples of the 
 sounds. 
 
 ä 
 ä 
 a 
 b 
 d 
 
 a in path, father 
 a in fat, an 
 a in fate— ê î 
 b in òad, taè 
 d in done, sad 
 
 ë 
 ë 
 f 
 
 e in ere, a in fare 
 
 e in met, end 
 
 f in for, ff in mw/ 
 
 g 
 
 h 
 î 
 
 g in give, g2# 
 ŵ in had, how 
 i in machine 
 
 l 
 i 
 
 j 
 
 k 
 
 1 
 
 i in /?2W, era 
 i in line=ü î 
 ^' injwdgemdzh 
 & in fo'//, c& in sick 
 I in /aw, 11 in a// 
 
 m 
 
 w in man, am 
 
 n 
 
 n in name, in 
 
 ng 
 
 ô 
 
 ö 
 
 ng in sfwg, /orcg 
 
 o in ore, fore 
 
 o in oro, aw in a«>Z 
 
 ö 
 
 
 
 o in on, cot 
 
 o in no, odc=ô ẅ 
 
 p 
 
 r 
 
 s 
 sh 
 
 ^? in put, sup 
 r in row, rigid 
 
 S in 50, if/«"5 
 
 sh in säc, was/a 
 
 t 
 th 
 
 TH 
 
 í in to, not 
 th in thin, pith 
 th in ífàs, breathe 
 
 Ü 
 Ü 
 U 
 
 u in cwrve 
 
 w in up, cut 
 
 u in mute—î ẅ or yẅ 
 
 V 
 
 v in vow, eve 
 
 Ẅ 
 Ẁ 
 
 wh 
 w 
 
 oo in too, ooze 
 oo in íooẅ, cook 
 wh in where, what 
 w in we//, worŵ 
 
 y 
 
 z 
 zh 
 
 «/ in yes, yet 
 z in zone, gaze 
 z in aswrc 
 
 'r 
 
 r in 2)oo?' 
 
 Corresponding Welsh sound. 
 
 a in tad, father ; cas, hateful 
 
 a in pan, when ; cawf, a hundred 
 
 No similar Welsh sound 
 
 b in bwyd, food ; joaò, pope 
 
 d in úfeg, ten ; tad, father 
 
 e in met, honey ; ser, stars 
 
 e in /?erc, head ; er, though 
 
 ff in ffordd, way ; c?//", a block 
 
 g in gallu, power ; gwag, empty 
 
 h in ŵaid, swarm ; hawdd, easy 
 
 i in ir, juicy; hi, she 
 
 i in sicr, sure 
 
 c? colloquially in ei, his, her 
 
 No similar Welsh sound 
 
 c in cof memory ; cnwc, a lump 
 
 / in tawel, calm ; hawl, a claim 
 
 m in 7Ẃ, edge ; mam, mother 
 
 n in newydd, new ; maw, a place 
 
 ng in angel, angel 
 
 o in ?wor, sea ; cocä, red 
 
 No similar Welsh sound 
 
 o in ffon, staff; pot, a pot 
 
 No similar Welsh sound 
 
 p in pren, stick ; hwp, a push 
 
 r in pur, pure ; ire/, town 
 
 s in gwas, servant ; saith, seven 
 
 si in siorcc, brisk 
 
 t in ion, wave ; at, to 
 
 iA in athrist, very sad ; ^cíŵ, thing 
 
 dd in addfwyn, meek ; pridd, earth 
 
 like ?/ in dz/, thy 
 
 2/ in llyncu, swallow 
 
 iw in //£w, colour 
 
 / in fel, so ; nef heaven 
 
 w in swn, sound 
 
 w in cwm, dingle ; wrth, by 
 
 cäw (in South Wales*) in chwaer, sister 
 
 w in 2/rc w2/w, white 
 
 like i in /or, the Lord 
 
 No similar Welsh sound 
 
 No similar Welsh sound 
 
 No similar Welsh sound 
 
 * Dr. Davies, in his learned grammar, published in 1621, notices the substitution 
 of wh for chw by the inhabitants of South Wales, in the pronunciation of such words 
 as chwaer, a sister, chwerthyn, to laugh, chwith, sinister, &c, a local peculiarity 
 which prevails at the present day. 
 
KEY TO THE PRONUNCIATION. 25 
 
 The letters a, i, o, u, and j, representing compound sounds, are used 
 for typographical convenience. Bearing in mind that the first four stand 
 for the name sounds of the letters, and j for dzh (its usual sound), no error 
 can arise from their introduction. 
 
 At the commencement of a syllable, u is by some authorities pro- 
 nounced yẅ, by others î ẅ. (See page 10 back.) The use of the adjective 
 a or an before words beginning with this compound sound, is regulated 
 by the opinion the speaker forms of its elements ; as, a union (â yẅ'nî-ün), 
 or an union (än îŵ'nî-ün). When u is preceded by h, the compound 
 sound is resolvable into yhẅ or hîẅ. (See page 19 back.) In these cases 
 u and hu are used in the Dictionary, and the determination of the sounds 
 left to the reader's discretion. 
 
 No mute or silent letters are used in marking the pronunciation. Thus, 
 fate, mete, site, pope, tune, rouge, are marked, fat, mît, sit, pop, tun, nvzh. 
 
 When r follows an open vowel in the same syllable, it represents the 
 obscure sound r, described in page 12. 
 
 Accented syllables spelt wither, ir, yr (as in the words mercy, fir, myrtle), 
 and marked ür in the pronunciation, are by Walker, Sheridan, Knowles, 
 and others pronounced ër, like er in merry, which is undoubtedly an error. 
 Smart makes a nice distinction between the sound in question and that of 
 ur in fur, which "delicacies of pronunciation," he remarks, " even the more 
 refined classes of society " disregard in common words. Worcester observes 
 that "there is little or no difference " in the vowel sounds of" her, fir, fur, 
 myrrh" They are here treated as identical. 
 
 The apostrophe (') used before r in the pronunciation implies the 
 presence of ü in conjunction with r obscure, and indicates that the 
 sound ür does not form a separate syllable. Poor, pẅ'r, is equivalent to 
 pẅüR. (See page 12 back). 
 
 The accent ('), besides its usual office, supplies the place of a hyphen 
 in separating a word into syllables. 
 
 The mark = used in the foregoing table, and in the head-lines of the 
 Dictionary, means " equivalent to" 
 
 ERRORS COMMITTED BY WELSHMEN. 
 
 Welshmen are apt to fall into the following errors in pronouncing 
 English words : — 
 
 1. Using ô for ô; as lord, north, ol, for lord, north, öl (lord, north, all). 
 
 2. Using ä for ö ; as kwaliti, wasp, for kwöl-î-tî, wösp (quality, wasp). 
 
 3. Using ë for a ; as lêt, plên, sen, for lat, plan, san (late, plane, sane). 
 
 4. Using ô for o ; as not, roz, sop, for not, roz, sop (note, rose, soap). 
 
 5. Omitting w before ẅ or ẁ ; as ẅm, ẁd, for wẅm, wŵd (womb, wood). 
 
 6 . Using r instead of R in such words as far, mar, mortar. 
 
 7. Putting emphasis on the consonant after a long vowel, instead of on 
 the vowel, and generally dwelling longer on consonants than Englishmen do. 
 
 8. They also have a habit of shortening open vowels, and lengthening 
 stopped vowels. 
 
IRREGULARITIES IN ETYMOLOGY. 
 
 The irregular formation of plurals of nouns, comparative and super- 
 lative degrees of adjectives, and past tenses and past participles of verbs, 
 are marked between parentheses after primitive words in the Dictionary. 
 
 The regular formations are as follows : — 
 
 NOUNS. 
 
 1. Nouns ending in s, sh, ch, x, and o (not io), take es in the plural. 
 
 2. Nouns ending in y preceded by a consonant, change y into ies. 
 
 3. Nouns with any other termination take s. 
 
 ADJECTIVES. 
 
 The are four regular formations of the comparative and superlative 
 degrees of adjectives. 
 
 1. By adding r and st to positives ending in e ; as white, whiter, 
 whitest, free, freer, freest. 
 
 2. By omitting y and adding ier and test to positives ending in y 
 preceded by a consonant ; as dry, drier, driest. 
 
 3. By doubling the final consonant of positives (of one syllable, or 
 accented on the last syllable) ending in a single consonant preceded by 
 a single vowel, and adding er and est ; as hot, hotter, hottest. 
 
 4. By adding er and est in all other cases ; as black, blacker, blackest. 
 
 VERBS. 
 
 Regular verbs are those the past tense and past participle of which end 
 in ed. All others are irregular. 
 
 There are five conjugations of regular verbs distinguished by the 
 termination of the infinitive mood. An example of each conjugation is 
 given in the Table, in which the verbs, be, have, do, will, shall, can, and 
 may, called auxiliaries from their being used with other verbs to convey 
 ideas which cannot be otherwise expressed, are added on account of their 
 frequent occurrence. 
 
 1. Verbs ending in e ; as love. 
 
 2. Verbs ending in a, ch, o, s, sh, x, z ; as vex. 
 
 3. Verbs ending in y preceded by a consonant ; as try. 
 
 4. Verbs of one syllable, or accented on the last syllable, ending in a 
 single consonant, preceded by a single vowel ; as fit. 
 
 5. Verbs having any terminations other than those enumerated ; as/ear. 
 Be is the only verb that has the hypothetical mood. The past indica- 
 tive of other verbs is used instead. 
 
 Be and have are used as auxiliaries in all their moods and tenses : be 
 with the present and past participle, have with the past participle only. 
 
 Do, auxiliary, is used in the indicative and imperative moods, and will 
 shall, can, and may in the indicative only, with verbs in the infinitive. 
 
 As principal verbs, will is regular, of the 5th declension, and do 
 irregular, as marked in italics. 
 
pq 
 « 
 
 > 
 
 O 
 
 Hi 
 
 pq 
 
 < 
 
 
 
 
 <M 
 
 
 
 
 
 
 
 ►< 
 
 4-J 
 09 
 
 CO 
 
 
 
 
 
 
 in 
 
 PS 
 
 Ẅ 
 
 > 
 
 < 
 
 0) 
 ►»>%>> >-» >^ i>> 
 Ŵ 03 CO Ŵ 03 03 
 
 'bc'òb'bC bX)"bb b£ 
 
 
 
 
 
 
 3 
 £ 
 
 a s s s s s 
 
 sssss'a 
 
 
 
 
 
 
 
 CO 
 
 
 
 
 
 
 £3 
 
 +j 
 
 'd 'S 'C TS 'ti T3 
 
 
 
 
 
 
 <! 
 
 «) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 tí S3 S3 S3 S3 S3 
 
 S3 3 p p 3 3 
 
 
 
 
 
 
 
 
 ctì CO CO CO CO CO 
 
 o o o o o o 
 
 
 
 
 
 
 03 
 
 < 
 
 -3 
 
 O ü ü Ü o u 
 
 U ü ü ü ü Ü 
 
 
 
 
 
 
 
 CO 
 
 T3 T3 ""Ö Tî r Ö 'TÍ 
 
 
 
 
 
 
 2 
 
 j^ ^ f—t r— 1 — ( r— 1 
 
 3 3 "S3 3 "S3 3 
 
 
 
 
 
 
 <j 
 
 cö ŵ ctì cö ctì ctì 
 
 O O O O O O 
 
 
 
 
 
 
 M 
 
 
 ÄÄÄÄ-a^ 
 
 ÄÍÄÄrC^ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 cö co co «3 co so 
 
 CO CO CO CO CO CO 
 
 
 
 
 
 
 hi 
 
 
 r Ö ""P r Ö ^Ö P Ö r T3 
 
 
 
 
 
 
 < 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Ph 
 
 
 S3 S3 S3 S3 S3 S3 
 
 
 
 
 
 
 Pi 
 
 
 
 O O O O O O 
 
 
 
 
 
 
 3 
 
 99 
 
 'S"E"S'S'E"S 
 
 ^ ^ £ £ £ £ 
 
 
 
 
 
 
 Hi 
 
 CO 0) 
 
 o o o o o o 
 
 CO 
 
 
 o 
 
 o 
 
 í?5 
 
 ò 
 
 
 r ö ■"ö ""ü ^ö '"ö hö 
 
 ^5 'S ^3 ^5 ^3 ^3 
 
 
 nd 
 
 
 *Î3 
 
 >« 
 
 a 
 
 
 
 
 
 
 C£ 
 
 
 k 
 
 
 0> 4J 0) o o 
 
 4-3 
 
 aa 
 
 
 03 
 
 03 
 
 .s 
 
 
 pí 
 
 > CO CO > > > 
 
 ""^ *"^ n3 r ö r Ö "^3 
 
 
 > 
 
 S» 
 
 > 
 
 ■T3 
 
 H* 
 
 ctì cö ŵ cö ctì cd 
 
 ct3 ŵ ẅ ẅ ŵ c3 
 
 
 Ẅ 
 
 ŵ 
 
 cd 
 
 o3 
 
 Pi 
 
 
 A rG ^ M pC3 r^ 
 
 Ä rÖ pCj ^3 ,0 ^C 
 
 
 Ä 
 
 
 .s 
 
 *CD 
 
 
 
 4_> o o> <U 
 
 CD 4J 03 03 0) 0> 
 
 
 
 
 o 
 
 CO 
 
 4-» 0) 0) 0) 
 
 M ?H jjt, f_| S-l f-| 
 
 03 « 09 h ÍH h 
 
 Ŵ 03 Ŵ <V <D <U 
 
 ^, tw - ^- — ^. 
 03 03 03 03 03 03 
 
 0) 
 
 0) 
 
 CD 
 CD 
 
 
 
 Co 03 «i-H CÖ CÖ CC5 
 
 ^ ^ £ ^ ^ ^ 
 
 ^ ^ «^ í^ £ £ 
 
 ^2 
 
 X3 
 
 X! 
 
 ^2 
 
 
 
 4-3 
 
 CO 
 
 CO 
 
 ""Ö r Ö r O r Ö ní *"Ö 
 
 
 
 
 
 T3 
 
 
 ^ 
 
 CD CO 
 
 D D 0J 03 1) 1) 
 
 
 
 
 03 
 
 
 îh í_, *-( s_i ;-, îh 
 
 f- ^, ^ ^ s- ^ 
 
 
 U 
 
 Fh 
 
 "S 
 
 U 
 
 
 
 (í !Í !3 rt !Í í 
 
 ■ni ^ rí .^ c rt 
 
 
 03 
 
 ctì 
 
 ẅ 
 
 a 
 
 GO 
 
 pq 
 
 
 tÿ .«) tÿ .«; ,o .a> 
 
 î+_| Í4_( Î+-H C+-* C+_| C+_| 
 
 ,o ,cu .ü .o; .o .a> 
 t*H t+_i c+i e+H c+h c+_i 
 
 
 C*H 
 
 
 C+H 
 
 cS 
 
 
 4-3 
 
 CO 
 
 
 
 
 &0 
 
 
 tf 
 
 > 
 
 CO 
 
 *& Tí ""Ö Tí ^ 'Ẅ 
 O <U 03 <U o» 0) 
 
 
 
 
 .S 
 
 03 
 
 > 
 
 M 
 
 4-i CO 
 
 4J 4-> 4-î 4-3 4-> 4-3 
 
 ■+J 4-1 ■+-* 4J +J -tJ 
 4-J 4-> 4-J 4-3 4-> 4-> 
 
 
 4-> 
 
 4-3 
 
 2 
 
 4-3 
 
 
 cja ctí cö cfí cpí «ö 
 
 Ẅ Ẅ ç| td tfí cfí 
 
 
 ctí 
 
 Ẅ 
 
 ctì 
 
 <S 
 
 . 
 
 4-> 
 
 4-> 
 CO 
 
 
 
 
 fcdO 
 
 
 Ph 
 
 «1 
 
 — * 
 
 CO CO 
 
 ""Ö 'O *T3 T3 "^3 Tí 
 
 
 
 
 .S 
 
 'Ö 
 
 
 >».s.a >>>>>> 
 
 Cl) CD cü CU QJ 1) 
 
 
 >% 
 
 >* 
 
 "& 
 
 _03 
 
 Si ?-, Sh ÍH S-< t-i 
 
 'C 'C "S '£ "C 'C 
 
 
 
 1~t 
 
 
 "C 
 
 Hi 
 
 P 
 
 a 
 
 ~ 
 
 
 
 
 4-> 
 
 4^ 
 
 4-> 
 
 
 4J 
 
 CO CO 
 
 4J 
 
 co 
 •"Ö r Ö r Ö r Ö r Ö ""Ö 
 
 
 
 
 
 T3 
 
 HH 
 
 o> a» 
 
 O) 03 03 <D CD CU 
 
 
 
 
 
 CD 
 
 H 
 
 l—( 
 
 M * M X X X 
 
 K X M X X X 
 
 
 M 
 
 M 
 
 *>< 
 
 « 
 
 
 03 CD 03 03 03 0) 
 
 03 03 0) 03 03 O) 
 
 
 03 
 
 03 
 
 03 
 
 03 
 
 rt 
 
 
 >.>>>>> 
 
 >>>>>> 
 
 
 > 
 
 > 
 
 t> 
 
 > 
 
 
 4-> 
 CO CO 
 
 4J 
 CO 
 
 
 
 
 .5 
 
 *Ö 
 
 
 — ' 
 
 0) 0) CD CD CD o> 
 
 03 03 03 03 03 03 
 
 
 0) 
 
 0) 
 
 03 
 
 
 
 >>>>;>> 
 
 >>>>>> 
 
 
 > 
 
 > 
 
 *> 
 
 > 
 
 
 
 o o o o o o 
 
 O O O O O O 
 
 
 o 
 
 ^o 
 
 o 
 
 ^O 
 
 
 2 * >> 
 
 S3 - >> 
 O f 3 03 
 
 HH^ ^ £ >*43 
 
 
 
 
 
 
 Ph O 
 
 
 
 
 
 
 +j r ST!+J P Ö'í 
 
 ẅ f ö'd« , 5'ü 
 
 -•-» 'S ^ ** ^ ^ 
 
 
 
 
 
 55 
 
 CO « >- CO S Sh 
 
 x S3 íh x C ^ 
 
 co S3 íh co S3 f-i 
 
 
 
 
 
 i-i IN CO rt (N CO 
 
 rt ÍN Wm(NCO 
 
 in M CO -H (N CO 
 
 
 
 
 
 ti 
 
 V 
 
 ^ 
 
 î^ 
 
 
 
 
 
 H 
 
 e 
 
 5S 
 
 ö 
 
 
 
 
 
 3 
 
 •^ rvi 
 
 ^^* (^i 
 
 "2 ^» 
 
 
 
 
 
 s e 
 
 8 « 
 
 8 s 
 
 
 
 
 
 fe J0 b 
 
 tîo b 
 
 ^ ^ 
 
 
 
 
 
 D 
 
 
 8 S 
 
 •Ì ^ 
 
 
 
 
 
 55 
 
 &2 Qs 
 
 CC O^ 
 
 ^ Öh 
 
 
 
 
 
 m 
 
 l>o 
 
 
 •fca 
 
 
 
 "♦ẃ 
 
 
 10 
 
 8 
 
 
 8 
 
 
 
 8 
 
 
 ca 
 
 
 <ü 
 
 
 
 «5J 
 
 
 OS 
 
 ■K» 
 
 os 
 
 
 
 os 
 
 
 55 
 
 <ü 
 
 SO 
 
 <i3 
 
 
 
 «tó 
 
 CO 
 
 
 K. 
 
 ö 
 
 V. 
 
 
 
 > 
 
 <3 
 
 Oh 
 
 Qh 
 
 »H 
 
 
 
 Q. 
 
 Oh 
 
 
 > 
 
 
 ü 
 
 i— i 
 
 a 
 
 > 
 
 > 
 
 CO 
 
 W 
 
 Ph 
 
 
 OQ 
 
 Q 
 
 H 
 
 <; 
 ü 
 
 
 H 
 H 
 
 
 H 
 
 
 O 
 O 
 
 
 H 
 
 
 s 
 
 
 
 s 
 
 Q 
 
 
 o 
 
 Ch 
 
 - 
 
 
 
 fe 
 
 
 cm 
 
 s 
 
 55 
 
 < 
 
 
 
 i—i 
 
 
 ^ 
 
 »— < 
 
 — - 
 
 Oh 
 
 
 
 
 
 
 w 
 
 
 
 
 
 1 1 
 

 
 ABBIIEVIATIONS-TALFYRIADAU. 
 
 a. 
 
 
 , adjective , , , , 
 
 enw gwan, ansoddair 
 
 ad. 
 
 
 adverb , , , , 
 
 rhagferf, gorair 
 
 con. 
 
 
 conjunction , , , 
 
 cysylltiad 
 
 cd. 
 
 
 comparative degree , , 
 
 gradd gymharol 
 
 def. 
 
 
 defective , , , , 
 
 diffygiol 
 
 fern. , 
 
 
 feminine , , , , 
 
 benywoi 
 
 int. , 
 
 
 interjection , , , 
 
 cyfryngiad, ebychiad 
 
 n. 
 
 
 noun , , , , , 
 
 enw cadarn, sylweddair 
 
 pi. 
 
 
 plural , , , , , 
 
 lluosog 
 
 pp. 
 
 
 past participle , , , 
 
 cyfraniad gorphenol 
 
 pre. 
 
 
 , preposition , , , 
 
 arddodiad 
 
 pro. 
 
 
 pronoun , , , , 
 
 rhagenw 
 
 pt. 
 
 
 past tense , , , , 
 
 amser gorphenol 
 
 px. 
 
 
 prefix , , , 
 
 blaenddodiad 
 
 s. 
 
 
 , singular , , , , 
 
 unig, unigol 
 
 sd. 
 
 
 superlative degree , , 
 
 gradd eithafol 
 
 v. , 
 
 
 verb active and neuter , 
 
 parwyddiad gweithredol a rhydd 
 
 vi. , 
 
 
 verb neuter , , , 
 
 parwyddiad canolig, parivyddiad rhydd 
 
 vt. , 
 
 
 verb active , , , 
 
 parwyddiad gweithredol 
 
 
 A 
 
 , , , Arabic , 
 
 , , Arabaeg 
 
 
 C. 
 
 
 
 , Celtic , 
 
 
 
 , Celtaeg 
 
 
 D. 
 
 
 
 Dutch , 
 
 
 
 , Is-Allmanaeg 
 
 
 Di 
 
 i. , 
 
 
 Danish , 
 
 
 
 , Danaeg 
 
 
 F. 
 
 
 
 French , 
 
 
 
 , Francaeg 
 
 
 G. 
 
 
 
 Greek , 
 
 
 
 Groeg 
 
 
 Gi 
 
 i. , 
 
 
 Gaelic , 
 
 
 
 , Gaelaeg 
 
 
 G< 
 
 i^ 
 
 
 German , 
 
 
 
 , Allmanaeg 
 
 
 G< 
 
 >• j > 
 
 
 Gothic , 
 
 
 
 Gothaeg 
 
 
 H 
 
 
 
 Hebrew , 
 
 
 
 Hebraeg 
 
 
 Ic 
 
 
 
 Icelandic f 
 
 
 
 Islandaeg 
 
 
 Ir 
 
 
 
 Irish , 
 
 
 
 Gwyddelaeg 
 
 
 I. 
 
 
 
 Italian , 
 
 
 
 Italaeg 
 
 
 L. 
 
 
 
 Latin , 
 
 
 
 Lladin 
 
 
 P. 
 
 
 
 Portuguese 
 
 
 
 Portugaeg 
 
 
 Pi 
 
 i # 
 
 
 Persian , 
 
 
 
 Persiaeg 
 
 
 S. 
 
 
 
 Anglo-Saxon , 
 
 
 
 Sacsonaeg 
 
 
 Si 
 
 ». , 
 
 
 Spanish , 
 
 
 
 Yspaenaeg 
 
 
 St 
 
 ir. , 
 
 
 Swedish , 
 
 
 
 Swedaeg 
 
 
 T. 
 
 
 
 Tuetonic , 
 
 
 
 Tutonaeg 
 
 
 Ti 
 
 ir. , 
 
 
 Turkish , 
 
 
 
 Tyrcaeg 
 
 
 
 
 i. 
 
AN ENGLISH-WELSH PRONOUNCING DICTIONARY. 
 
 GEIRIADUR CYNANIAETHOL 
 
 SAESONAEG A CHYMRAEG. 
 
 path, fat, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twntoo, twkzztook; 
 ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; jrrdzh. 
 
 A ansoddair heb un gair Cymraeg yn 
 9 cyfateb iddo. Fe'i cynenir fel a yn 
 fate, pan byddo'r pwyslais arno, ac fel 
 ä, pan heb y pwyslais. Arferir an o 
 flaen llafarsai» ; megys, An owl, An 
 uncle, An hour; ac o flaen h, pan bo'r 
 acen ar yr ail sillaf ; megys, An his- 
 torical account. Arferir a yn mhob 
 sefyllfa arall ; megys, A man, A union, 
 A house. Such a one, y cyfryw un. 
 A penny a yard, ceiniog y Hath 
 A, â, px. talfyriad o at. To go a-walk- 
 ing, myned i rodio. A-bed, ar y gwely 
 A-, ab-, abs-, px. oddiwrth, ymaith 
 A-, an-, px. di-, an-, heb 
 Aback, â-bäk', ad. yn ol, yn wysg y cefn 
 Abacus, ab'a-kus, n. bwrdd cyfrif 
 Abaddon, â-bäd'ün, n. y diafol, dinystrydd 
 Abaft, ä-bäft', ad. yn ol, wrth y llyw 
 Abaisance^-ba'sans,!). ymddarostyngiad 
 Abalienate, äb-a'lî-ën-at, vt. trosi, arallu 
 Abalienation, äb-a-lí-ën-a'shün, n. tros- 
 
 iad, aralliad 
 Abandon, ä-bän'dün, vt. rhoi i fyny, gadael 
 Abandonment, â-bän'dün-mënt, n.rhodd- 
 iad i fyny [i lawr 
 
 Abase, ä-bas', vt. darostwng, iselu, taflu 
 Abasement, ä-bas'mënt, n. iseliad 
 Abash, â-bäsh', vt. cywilyddio 
 Abashment, ä-bäsh / mënt, n. cythrudd, 
 
 braw ; cywilydd ; delwad 
 Abate, ä-bat', v. gostwng ; lleiâu ; colli 
 Abatement, ä-bat'mënt, n. gostyngiad 
 Abb, äb, n. yr edau yn ngwennol gwëydd 
 Abbacy, áb / â-sî, n. abadaeth 
 Abbess, äb'ës, n. abades, penfynaches 
 Abbey, äb'î, n. abatty, mynachlog 
 
 Abbot, äb'üt, n. abad, penfynach 
 Abbreviate, a-bri'vi-at, vt. byrâu, cwtogi, 
 
 talfyru ; geirdori 
 Abbreviation, a-bri-vi-a'shun, n. talfyr- 
 iad ; geirdoriad ; darnair [cwtogwr 
 Abbreviator, a-brfvi-a-tur, n. talfyrydd, 
 Abbreviature, a-bri'vi-a-tshur, n. byr- 
 
 nôd, talfyrnôd [hometaidd 
 
 Abdest, ablest, n. puredigaeth Ma- 
 Abdicate, äb'dî-kat,vt.gadaw; rhoi i fyny 
 Abdication, ab-di-ka'shun, n. llysiant ; 
 
 ymadawiad, rhoddiad i fyny 
 Abditive, ab'di-tiv, a. a eill ymguddio 
 Abdomen, äb-do'mën, n. bol, ceudod, 
 
 gwaelod y bol 
 Abdominal, äb-dÖm / î-näl, Abdominous, 
 
 äb-döm'î-nüs, a. perthynol i'r bol 
 Abduce, äb-dus', vt. tynu ymaith; neill- 
 
 duo, gwahanu [tyniadwy 
 
 Abducent, äb-du'sënt, a. gwahanadwy ; 
 Abduction, ab-duk'shun, n. tyniad yn ol 
 Abductor, ab-duk'tur, n. treisddygwr 
 Abecedarian, â-bî-sî-dë'r'î-än, n. dysg- 
 
 awdwr yr egwyddor ; llythyrenwr 
 Abecedary, ä-bî-sî'dür-î, a. egwyddorol 
 Aberrance, äb-ër'äns, n. cyfeiliornad, 
 
 crwydrad [crwydrol 
 
 Aberrant, äb-ër'änt, a. cyfeiliornus, 
 Aberration, äb-ë-ra'shün, n. cyfeiliorn, 
 
 gŵyrad [attegu 
 
 Abet, ä-bët', vt. cefnogi ; cynorthwyo ; 
 Abetment, ä-bët'mënt, n. cefnogaeth ; 
 
 cynaliaeth [nogwr 
 
 Abettor, â-bët'ür, n. cynorthwywr ; an- 
 Abeyance, ä-ba'äns, n. gorddysgwyliad 
 Abgregate, äb'grî-gat, vt. didoli 
 Abhor, iíb-hör', vt. ffieiddio, casau 
 
ABS path, fät, ere, met, mâ-rîne, pín, örb, on, curve, cut, tŵirtoo, tẁk=:took; 
 
 Abhorrence, äb-hör'ens, n. casineb, 
 
 ffieiddiad 
 Abhorrent, äb-hör'ënt, a. atgas, ffiaidd 
 Abide, â -bid' (abode), v.aros, cyfanneddu ; 
 
 goddef. I cannot abide it, nis gallaf 
 
 ei oddef [cymhwysder 
 
 Ability, â-bírî-tî, n. gallu, nerth, medr; 
 Abintestate, äb-în-tës'tat, n. etifedd y 
 
 neb ag sydd yn marw heb ewyllys 
 Abject, äb-jëkt',vt.bwrw ymaith, gwrthod 
 Abject, ab'jekt, a. distadl, gwael 
 Abjectness, ab'jekt-nes, n. gwaeledd, 
 
 salwedd ; iseledd [di-ieuo 
 
 Abjugate, ab'ju-gat, vt. gollwng, rhyddâu; 
 Abjuration, äb-ju-ra'shün, n. ymwadiad, 
 
 diofryd ; ymwrthodiad ; anudoniaeth 
 Abjure, äb-ju'r', vt. gwadu ar lw ; rhoi i 
 
 fyny, ymwrthod 
 Ablactate, ab-lak'tat, vt. diddyfnu [iad 
 Ablactation, äb-läk-ta'shün, n. diddyfn- 
 Ablaqueation, ab-lak-wi-a'shun, n. 
 
 gwraiddnoethiad 
 Ablation, äb-la'shün, n. cymeriad ymaith 
 Ablative, ab'la-tiv, a. tarddiadol, deilliog 
 Able, a'bl, a. galluog, medrus, dawnus. 
 
 I am able, gallaf, medraf 
 Ablegate, äb'lî-gat, vt. anfon oddi cartref 
 
 ar genadwri [medredd 
 
 Ableness, a'bl-nes, n. cryfder, nerth ; 
 Ablepsy, äb'lëp-sî, n. tywyllni, dallineb 
 Abligurition, äb-lig-u-rîsh'ün, n. afrad- 
 
 londeb [golchai 
 
 Abluent, äb'lu-ënt, a. golchiadol : n. 
 Ablution, äb-lu'shün, n. golchiad ; pur- 
 
 edigaeth [diarddelŵi 
 
 Abnegate, äb'nî-gat, vt. nacâu, pallu ; 
 Abnegation, äb-nî-ga'shün, n. gwadiad, 
 
 nacâd, pall [doriad 
 
 Abnodation, äb-no-da'shün, n. ysglin- 
 Abnormal, äb-nör'mäl, a. afreolaidd; 
 
 atluniaidd [anferthwch 
 
 Abnormity, äb-nör'mî-tî, n. afreolaeth ; 
 Aboard, ä-bô'rd^ad.arfwrdd, mewnllong 
 Abode, â-bod', n. annedd, trigfa, haddef; 
 
 arosiad, preswyliad, cartrefiad : pt. & 
 
 pp. — Abide [argoel 
 
 Abodement, â-bod'mënt, n. rhagarwydd, 
 Abolish, ä-böTísh, vt. diddymu, dilëu 
 Abolition, äb-0-lîsh'ün, n. dilead, di- 
 
 ddymiad [ffiaidd 
 
 Abominable, ä-böm'î-nä-bl, a. atgas, 
 Abominableness, ä-böm'î-nâ-bl-nës, n. 
 
 atgasrwydd [ffieiddio 
 
 Abominate, â-böm'î-nat, vt. casâu, 
 Abomination, ä-böm-î-na'shün, n. 
 
 ffieidd-dra; esgymun-beth ; bryntni 
 
 Aboriginal, äb-o-rîj î-näl, a. cyntaf, 
 
 cysefin [drigolion 
 
 Aborigines, ab-o-rij'i-niz, n. pi. cyn- 
 Abortion, ä-bör'shün, n. erthyliad 
 Abortive, â-bör'tîv, a. annhymmig, er- 
 
 thylog; aniFodiog 
 Abound, ä-büvvnd', vi. cael gwala,meddu 
 
 digon ; bod yn lluosog 
 About, ä-büẅt', pre. perthynol; gerllaw ; 
 
 yn nghylch, oddeutu; am; tua: ad. yn 
 
 ol. Round about, amgylch ogylch. 
 
 Round about us, o'n hamgylch. To 
 
 send round about, cylchanfon. To 
 
 spit about, amboeri 
 Above, ä-büv', pre. uwch, goruwch, uwch • 
 
 law, uwchben : ad. fry [gyfaredd 
 
 Abracadabra, ab-ra-ka-dab'ra, n. cryd- 
 Abrade, â-brad', vt. treulio ymaith, 
 
 rhasglio [rhasgliad 
 
 Abrasion, a-bra'zhun, n. rhwbiad ymaith, 
 Abreast, ä-brëst', ad. ochr yn ochr 
 Abridge, â-bríj', vt. talfyru, crynòi 
 Abridgement, â-brîj'mënt, n. talfyriad 
 Abroach, ä-brotsh', ad. ar ollyngiad 
 Abroad, â-bröd', ad. allan, ar led ; oddi 
 
 cartref. To spread abroad, gwasgaru, 
 
 taenu ar led ; cyhoeddi 
 Abrogate, ab'ro-gat, vt. diddymu, dilëu 
 Abrogation, äb-ro-ga'shün, n. diddymiad 
 Abrupt, äb-rüpt', a. disymwth, byr- 
 
 bwyll ; serth ; anamserol [serthedd 
 Abruptness, äb-rüpt'nës, n.byrbwylldra; 
 Abscess, äb'sës, n. cornwyd, dargod 
 Abscind, äb-sínd', vt. rhwygo, tori 
 
 ymaith [toriad 
 
 Abscission, ab-sizh'un, n. rhwygiad, 
 Abscond, ab-skond', vi. ymguddio, ym- 
 
 gelu, llechu, encilio 
 Absence, äb'sëns, n. absenoldeb, absen 
 Absent, ab'sent, a. absenol; ar goll ; 
 
 anystyriol, disylw 
 Absent, äb-sënt', vt. asswyno, absenoli 
 Absentee, äb-sën-tî', n. ymabsenwr, 
 
 annghywlad [wedig 
 
 Absinthiated, äb-sín'tbî-a-tëd, a. chwer- 
 Absist, äb-sîst', vi. peidio 
 Absolute, ab'so-lut, a. cwbl, hollol ; 
 
 diammodol ; hanfodol ; annibynol 
 Absoluteness, äb'so-lut-nës, n. dider- 
 
 fynoldeb, tra-awdurdod, arbenigrvvydd 
 Absolution, äb-so-lu'shün, n. gollyngiad ; 
 
 maddeuant [maddeuol 
 
 Absolutory, äb-söl'u-tür-î, n. rhyddaol, 
 Absolve, ab-zolv', vt. rhyddâu, gollwng ; 
 
 maddeu [gwrthun 
 
 Absonant, ab'so-nant, a. annghyson, 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, Tiiis; jrrdzh. 
 
 ACC 
 
 Absorb, äb-sörb',vt. llyncu, sugno, sychu 
 Absorbent, äb-sör'bënt, n. sugnydd, 
 
 sychydd : a. sugnol, sychol, llyncol 
 Absorption, äb-sörp'shün, n. llynciad, 
 
 sugniad [ymgadw 
 
 Abstain, äb-stan', vi. ymattal ; dirwestu ; 
 Abstemious, äb-stî'mî-üs, a. cymedrol, 
 
 sobr [cymedroldeb ; ymattaliad 
 
 Abstemiousness, äb-stî'mî-üs-nës, n. 
 Abstention, äb-stën'shün, n. gocheliad, 
 
 ymogeliad, ymocheliad 
 Absterge, äb-stürj', vt. glanâu, sychu 
 Abstergent, äb-stür'jënt, a. glanaol, purol 
 Abstertion, äb-stür'sbün,n. glanâd, sych- 
 
 iad [attaliad 
 
 Abstinence, äb'stî-nëns, n. dirwest, ym- 
 Abstinent, äb'stî-nënt, a. cymedrol, sobr 
 Abstract, ab-strakt', vt. neillduo; crynòi, 
 
 talfyru [iad : a. dansoddol 
 
 Abstract, ab'strakt, n.crynodeb, cynwys- 
 Abstraction, ab-strak'shimj n. dansodd- 
 
 iad, neillduad ; diystyrwch am y byd 
 Abstruse, áb-strẅs', a. anamlwg, tyvvyll ; 
 
 dyrys ; annealladwy [anhawsder 
 
 Abstruseness, äb-strẅs'nës, n. tywyllni, 
 Absume, äb-sum', vt. difa, dinystrio 
 Absurd, äb-sürd', a. afresymoi ; gwrthun ; 
 
 ynfyd, iFol 
 Absurdity, äb-sür'dî-tî, Absurdness, äb- 
 
 sürd'nës, n. afresymoldeb, ynfydrwydd, 
 
 ffoledd [amlder, llawnder 
 
 Abundance, ä-bün'däns, n. digonedd, 
 Abundant, a-bim'dant, a. helaeth, cyf- 
 
 lawn, llawn, toreithiog, fnwch 
 Abuse, ä-bus', n. cam-driniaeth ; an- 
 
 mharch ; difriad ; Uygriad ; trais 
 Abuse, a-buz', vt. cam-arfer, cam- 
 
 ddefnyddio ; difenwi, difri'o ; treisio 
 Abusive, a-bu'siv, a. enllibaidd, tra- 
 
 hâus, sarâus [raharch 
 
 Abusiveness, a-bu'siv-nes, n. enllib, an- 
 Abut, ä-büt', vi. cydio, cyffinio; cyfarfod 
 Abutment, â-büt'mënt, n. ffin, cyffiniad 
 Abuttals, ä-büt'älz, n. pi. minion, cy- 
 
 ffiniau ; terfynau ; pentanau 
 Abysm, a-bizm', Abyss, ä-bîs', n. eigion, 
 
 gagendor, anoddyfn 
 Academian, äk-ä-dî'mî-än, Academic, 
 
 äk-ä-dëm / îk, Academician, äk-ä-dî- 
 
 mísh'än, Academist, a-kad'i-mist, n. 
 
 ysgolâig, prif-ysgolwr, aelod o ryw 
 
 brif-ysgol [ysgolaidd 
 
 Academical, ak-a-dem'i-kal, n. prif- 
 Academy, a-kad'i-mi, n. prif ysgol, 
 
 athrofa [blaen-llym 
 
 jAcanacious, ak-a-na'shus, a. pigog, 
 
 Acanthus, a-kan'tlius, n. troed yr arth 
 Acatalectic, ä -kat-a-lek'tik, n. gwers 
 
 ddiwall [gelaidd, annealladwy 
 
 Acateleptic, a-kat-a-lep'tik, a. tra dir- 
 Accede, ak-sid', vi. cytuno, cydsynio 
 Accelerate, äk-sërür-at, vt. prysuro, 
 
 brysio ; ffrystio [uriad, brysiad 
 
 Acceleration, ak-sel-u-ra'shun, n. prys- 
 Accend, ak-send', vt. tanio, gosod ar dân 
 Accension, äk-sën'shün, n. taniad, ifagl- 
 
 iad, enyniad 
 Accent, ak'sent, n. acen, pwyslais ar sill 
 Accent, ak-sent', vt. acenu 
 Accentuate, ak-sen'tshu-at, vt. acenu ; 
 
 dynodi acen gair [ceniad 
 
 Accentuation, äk-sën-tshu-a / shün, n. a- 
 Accept, ak-sept', vt. derbyn (yn gy- 
 
 meradwy) 
 Acceptable, ak-sep'ta-bl, a. derbyniol, 
 
 cymeradvvy, croesawus, boddlawn 
 Acceptance, ak-sep'tans, n. derbyniad ; 
 
 tanysgrifeniad ; ysgrifenrwym 
 Acceptation, äk-sëp-ta'shün, n. cymer- 
 
 iad ; yr ystyr y cymerir gair ynddo 
 Acceptilation, ak-sep-ti-la'shun, n. ma- 
 
 ddeuant o ddyled heb dderbyn arian 
 xlccess, ak-ses', n. dyfodfa, nesâd, agosiad 
 Accessible, ak-ses'I-bl, a. hygyrch ; 
 
 mwynaidd, hawdd nesu ato 
 Accession, ak-sesh'un, n. dyfodiad ; 
 
 ychwanegiad 
 Accessory, ak'ses-ur-i', a. cyfranogol, 
 
 cynorthwyol : n. cyfranogwr, cefnogwr 
 Accidence, ak'si-dens, n. mabddysg, 
 
 rhaglith grammadeg 
 Accident, ak'sl-dent, n. dygwyddiad, 
 
 damwain ; priodolder anhanfodol 
 Accidental, ak-si-den'tal, a. damweiniol 
 Accipient, ak-sip'yent, n. derbyniwr 
 Accite, ak-sit', vt. gwysio, dyfynu 
 Acclaim, a-klam', Acclamation, ak-la- 
 
 ma'shün, n. bloedd, banllef ; moliant, 
 
 gorfoledd, uchelglod 
 Acclamatory, ä-kläm r â-tür-î, a. banllefol; 
 
 gorfoleddol [rhiw, gorifyny 
 
 Acclivity, a-klTv'i-ti, n. esgyniad, gallt, 
 Accloy, ä-klöî', vt. gorlenwi,llaru, diwallu 
 Accoil, ä-köîl', vi. ymdrafferthu, ffrystio, 
 
 ffwdanu ; ymwthio [addas 
 
 Accommodable, a-kom'o-dfi -bl, a. cyf- 
 Accommodate, a-kom'o-dat, vt. diwallu ; 
 
 cymhwyso : a. addas, cyfaddas 
 Accommodation, ä-kom-o-da'shün, n. 
 
 cyfaddasiad, cymhwysiad ; diwalliad ; 
 
 cymod ; Hetty [cydivnediad 
 
 Accompaniment, a-kum'pfi-m-ment, n 
 
 3 ~ 
 
ACQ path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzrtoo, twkrrtook 
 
 Accompany, a-kum'pa-ni, vt. cydym- 
 
 deithio ; hebrwng [cyfranogwr 
 
 Accomplice, ä-köm'plís, n. cyfrinachwr, 
 Accomplish, a-kom'plish, vt. cyflawni, 
 
 cwblâu, gorphen ; diwyllio 
 Accomplished, a-kora/plisht, a. perffeith- 
 
 lawn ; doniog, dawnwych ; dillynaidd 
 Accomplishment, a-kom'plish-ment, n. 
 
 cwblad ; addurn 
 Accompt, ä-küẅnt', n. Accomptant, ä- 
 
 kuwn'tant, n. — Account, Accountant 
 Accord, ä-körd', n. cydfod, cydsyniad ; 
 
 bodd: v. cytuno, cyd-weddu, cyd-daro. 
 
 According to, yn ol, yn gyfatebol i. 
 
 With one accord, o unfryd, yn gytun 
 Accordance, a-kor'dans, n. cydsyniad, 
 
 cyd-weddiad 
 Accordant, a-kor'dant, a. cydsyniol, cytun 
 Accorporate, a-kor'po-rat, vt. cydgorffori 
 Accost, a-kost', vt. cyfarch, anerch 
 Accostable, ä-kös'tä-bl, a. cyfeillgar, 
 
 cariiaidd 
 Accoucheur, ä-kẅsh-ür', n. colwynydd 
 Account, ä-küẅnt', vt. cyfrif: n. rhif, cyf- 
 
 rif; cymeriad. Accounts, cyfrifon ; 
 
 rhifyddiaeth, rhifyddeg. Of no ac- 
 count, dibarch, dinod. To account 
 
 for, rhoddi rheswm am. To give an 
 
 account, rhoddi cyfrif 
 Accountable, a-kuwn'ta-bl, a. cyfrifol, 
 
 atebol [rhifyddwr 
 
 Accountant, a-kuwn'tant, n. cyfrifydd, 
 Accouple, a-kup'l, vt. cysylltu ; cydio ; 
 
 ieuo ; cymharu 
 Accourt, a-ko'rt', vt. croesawu yn garedig 
 Accoutre, a-kw'tur, vt. taclu, trwsiadu, 
 
 arfogi, amwisgo, addurno 
 Accoutrements, ä-kẅ'tür-mënts, n. pi. 
 
 offer, arfau, taclau, gwisgoedd 
 Accredit, a-kred'it, vt. coelio, credu 
 Accretion, ä-krî'shün, n. cynydd, tyfiant 
 Accretive, a-krl'tiv, a. tyddfol [bach) 
 Accroach, a-krotsh , vt. tynu (megys â 
 Accrue, ä-krẅ', vi. chwanegu, tarddu, 
 
 deillio, codi [iad 
 
 Accubation, ak-u-ba'shun, n.lledorwedd- 
 Accumbent, a-kum'bent, a. lledorweddol 
 Accumulate, a-ku'mu-lat, v. casglu, 
 
 pentyru, ymhelaethu 
 Accumulation, a-ku-mu-la'shun, n. 
 
 tyriad, pentyriad, cyflawnder 
 Accumulative, a-ku'mu-la-tiV, a. cy~ 
 
 nyrchiol, pentyrol 
 Accumulator, a-ku'mu-la-turjn. casglwr, 
 I pentyrydd [gofal 
 
 l_Vccuracy, äk'u-ra-sî, n. cywreindeb ; 
 
 Accurate, ak u-rat, a. cywir, celfgar, 
 
 gofalus, cywrain 
 Accurse, a-kurs', vt. melldithio ; rhegi ; 
 
 esgymuno [beius 
 
 Accusable, a-ku'za-bl, a. achwynadwy, 
 Accusant, a-ku'zant, n. cyhuddwr, 
 
 achwynwr [cwyn 
 
 Accusation, ak-u-za'shun, n. cyhuddiad, 
 Accusative, a-ku'za-tiv, a. cyhuddol 
 Accusatory, ä-ku'zä-tür-î, a. cyhudd- 
 
 adwy, beius [achwyn ar 
 
 Accuse, a-kuz', vt. cyhuddo, beio ; 
 Accuser, a-ku'zur, n. cyhuddwr, athrodwr 
 Accustom, ä-küs'tüm, vt. arfer, ymarfer, 
 
 cynefino. Accustomed, arferedig, 
 
 cyffredin, defodol 
 Accustomable, a-kus'tum-a-bl, a. def- 
 odol, arferol [cyffredin 
 Accustomary, ä-küs'tüm-ür-î, a. arferol, 
 Ace, as, n. nod yr un ; as 
 Acephalous, â-sëf ä-lüs, a. pen-goll, diben 
 Acerb, â-sürb', a. sur, chwervv ; sarug 
 Acerbate, ä-sür'bat, vt. suro, chwerwi 
 Acerbity, ä-sür'bî-tî, n. surni,chwibledd; 
 
 sarugrwydd 
 Acervate, a-sur'vat, vt. crugio, pentyru 
 Acervation, as-ur-va'shun, n. pentyriad, 
 
 crugiad 
 Acescent, â-sës'ënt, a. surol, chwiblaidd 
 Acetose, ä-sî-tos', Acetous, â-sî'tüs, a. 
 
 egr, chwibl, sur. Acetic acid, sur surig 
 Ache, ak, n. dolur, gwŷn, poen, cur : v. 
 
 gwŷnio, poeni [adwy 
 
 Achievable, a-tshi'va-bl, a. gwneuthur- 
 Achieve, ä-tshîv', vt. cyflawni, gorphen ; 
 
 cwblâu [waith, gorchest 
 
 Achievement, a-tshiv'ment, n. gorchest- 
 Achor, a'kor, n. math o grugdardd 
 Achromatic, a-kro-mat'ik, a. diliwiadol 
 Acid, äs'îd, a. sur, egr, chwibl : n. suryn 
 Acidify, ä-sîd'î-fi, Acidulate, â-sîd-u-lat, 
 
 vt. suro, chwiblo 
 Acidity, ä-sîd'î-tî, Acidness, äs'íd-nës, 
 
 n. surni, chwibledd 
 Acknowledge, äk-nöTëj, vt. cydnabod, 
 
 cyfaddef [cydnabyddiaeth 
 
 Acknowledgement, äk-nòTëj-mënt, n. 
 Acme, ak'mi, n. uchradd ; eithaf 
 Acolothist, ä-kòTo-thíst, n. is-weinydd 
 Aconite, ak'o-nit, n. llysiau'r blaidd 
 Acorn, a'korn, n. mesen 
 Acoustics, a-kuws'tiks, n. pi. swniad- 
 
 aeth, seinddysg 
 Acquaint, a-kwant', vt.hyspysu, amlygu; 
 
 arfer. Acquainted with, adnabyddus 
 
 âg ; cynefin âg 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=rz azure; thin, thìs; j = dzh. ADH 
 
 Acuminate, a-ku'mi-nat, vt. blaenllymu, 
 
 pigfeinio 
 Acute, ä-kut',a. llym ; synwyrol, deallus ; 
 
 cywrain. Acute accent, acen feinlais 
 Acuteness, a-kut'nes, n. llymder, syn- 
 
 wyroldeb 
 Ad-, ac-, af-, ag-, al-, an-, ap-, ar-, as-, 
 
 neu at-, px. yn arwyddo wrth, at, i 
 Adage, ad'aj, n. diareb, direb, gwirair 
 Adagio, â-da'jî-o, n. gair am amser araf 
 Adamant, äd'ä-mänt, n. di'emwnt, 
 
 adamant 
 Adamantine, äd-ä-män'tîn, a. adamant- 
 
 aidd, anhydraidd, caled [hyvveddu 
 
 Adapt, ä-däpt', vt. cymhwyso, addasu, 
 Adaptation, äd-äp~ta'shün,n.cyfaddasiad 
 Add, äd, vt. cynodi, cysylltu, chwanegu 
 Addecimate, ä-dës'î-mat, vt. degymu 
 Addeem, ä-dîm', vt. tybio, cyfrif ; dyfr'io 
 Addendum, ä-dën'düm (pi. addenda, 
 
 ä-dën'dâ), n. atddodiad, attodiad 
 Adder, äd'ür, n. neidr, gwiber. Adder's 
 
 stone, maen glain 
 Addible, äd'î-bl, a. chwanegadwy 
 Addice, äd'ís, n. neddyf, bwyell gam 
 Addict, a-dikt', vt. ymroddi, diofrydu 
 Addicted, a-dik'ted, a. chwannog, ym- 
 
 roddgar [rwydd 
 
 Addictedness, a-dik'ted-nes, n. tuedd- 
 Additament, ä-dît'â-mënt, n. cynodiad 
 Addition, ä-dish'ün, n. ychwanegiad ; 
 
 attodiaeth [ychwanegol 
 
 Additional, ä-dísh'ün-äl, a. cynodol, 
 Addle, äd'l, a. gwag, clwc, gorllyd. 
 
 Addle-pated, Addle-headed, penwan, 
 
 syfrdan, hurt, ffol, diymenydd 
 Address, ä-drës', vt. anerch, cyfeirio ; 
 
 ymosod : n. cyfarchiad ; cyfarwyddiad ; 
 
 erfyniad ; medr ; deheurwydd 
 Adduce, ä-dus', vt. dwyn yn mlaen 
 Adducent, a-du'sent, a. attynol 
 Addulce, ä-düls', vt. melysu, pereiddio 
 Ademption, ä-dëm'shün, n. difeddiad, 
 
 dygiad ymaith [ar y chwarenau 
 
 Adenography, äd-î-nog'rFi-fî, n. traith 
 Adenoid, äd'î-nôîd, Adenose, äd'1-nos, 
 
 a. chwarenaidd [glythineb 
 
 Adephagia, äd-î-fa'jî-ä, n. duwies 
 Adept, á-dcpt', n. celfyddwr; un hyddysg 
 Adequate, äd'î-kwat, a. cyfartal, cystal, 
 
 cymesur, cyfaddas 
 Adequatcness, ad'I-kuat-nes, n. cyfartal- 
 
 wch, addasrwydd [ansawdd 
 
 Adfected, ad-fek'ted, a. cymysg; cyf- 
 Adhcrc, äd-hî'r', vi. yinlynu, glynu wrth 
 Adherence, äd-hî'r'ens, n. ymlyniad 
 
 Acquaintance, a-kwan'tans, n. cyfaill, 
 
 cydnabyddiaeth ; cynefindra 
 Acquest, a-kwest', Acquist, a-kwist', n.| 
 
 cyrhaeddiad, ennilliad 
 Acquiesce, ak-wl-es', v. ymostwng, ym- 
 
 lonyddu ; cydsynio ; goddef 
 Acquiescence, ak-wi-es'ens, n. cydsyn- 
 
 iad ; goddefiad 
 Acquirable, a-kwi'r'a-bl, a. cyrhaeddadwy 
 Acquire, a-kwi'r', vt. cyrhaedd, caffael; 
 
 casglu, ennill 
 Acquirement, a-kwi'r'ment, Acquisition,! 
 
 ak-wi-zish'un, n. ennilliad 
 Acquisitive, a-kwiz'i-tiv, a. ennilledig 
 Acquit, a-kwit', vt. rhyddâu, cyfìawnâu,| 
 
 gollwng. To acquit of blame, difeio 
 Acquitment, a-kwit'ment, Acquittal, 
 
 a-kwit'al, n. rhyddâd, di-euogiad 
 Acquittance, a-kwit'ans, n. rhyddâd; ys-i 
 
 grifen rhyddâd, addefiad o daledigaethi 
 Acre, a'kur, n. erw, cyfar [poethsur! 
 
 Acrid, ak'rid, a. sur, chwerw, llymsur, ' 
 Acrimonious, ak-ri-mo'ni-us, a. sarug, 
 
 saruglym, chwerwedig 
 Acrimony, äk'rî-mün-î, n.surni, llymder, 
 
 toster; sarugrwydd [archwaeth sur 
 Acritude, ak'ri-tud, Acrity, äk'rî-tT, n. 
 Acroamatic, ak-ro-a-mat'ik, a. gor- 
 
 ddysgeidiol 
 Across, a-kros', ad. yn groes, ar draws 
 Acrostic, a-kros'tik, n. penenwad 
 Act, akt, v. gweithio, gweithredu; chwar- 
 
 eu : n. gweithred, gorchwyl ; deddf. 
 
 A great act, gorchest. A noble act, 
 
 rhagorgamp. A wicked act, cyflafan. 
 
 To act vainly, gwageddu 
 Actinolite, ak-tin'o-lit, n. rheiddfaen 
 Action, ak'shun, n. gweithred ; cwyn, 
 
 cynghaws, hawl, dadl ; brwydr, cad 
 Actionable, ak'shun-a-bl, a. cospadwy ; 
 
 holadwy, dadleuadwy 
 Active, ak'tiv, a. bywiog, gweithgar, | 
 
 esgud, heinif ; sionc 
 Activeness, ak'tiv-nes, Activity, ak-tiv'-l 
 
 í-tî, n. bywiogrwydd, sioncedd 
 Actor, ak'tur, n. gweithredwr ; chwarè'ydd 
 Actress, ak'tres, n. chwarëyddes [diau 
 Actual, ak'tshu-al, a. gweithredol, gwir, 
 Actuary, äk'tshu-ür-î, n. ysgrifenydd 
 Actuate, ak'tshu-at, vt. cynhyrfu, cyffröi: 
 
 a. cynhyrfledig 
 Acuate, aVu-at, vt. blaenllymu, golymu 
 Acuity, â-ku'î-tî, n. llymder 
 Aculeate, a-ku'll-at, a. pigog, eylynol, 
 
 blaenllym [synwyr, cyfrwysdra 
 
 Acumen, a-ku'men, n. llymdra ; craifder, 
 
ADU path, fät, ere, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅrr too, twk = took; 
 
 Adherent, äd-hî'r'ënt, a. unol ; glynol, 
 
 yn nglŷn : n. dilynwr, canlynwr, di- 
 
 lyniedydd ; pleidiwr [gysylltiad 
 
 Adhesion, ad-hi'zhun, n. glyniad, ym- 
 Adhesive, ad-hi'siv, a. ymlynol, gafaelgar 
 Adhibit, äd-hîb'ít, vt. cymhwyso ; defn- 
 
 yddio [cymhvvysiad 
 
 Adhibition, äd-hî-bísh'ün, n. defnydd, 
 Adhortation, äd-hör-ta'shün, n. cynghor, 
 
 annogaeth 
 Adhortatory, ad-hor'ta-tur-T, a. annogol 
 Adiaphorous,äd-î-äf o-rüs, a, anmleidgar, 
 
 anmhleidiol [wch 
 
 Adiaphory, äd-î-äfür-î, n. anmleidgar- 
 Adieu, â-du', int. bydd vvych ! yn iach ! 
 Adipose, äd'î-pos, Adipous, äd'î-püs, a. 
 
 seimlyd, tew 
 Adit, äd'ít, n. mynedfa dan y ddaear 
 Adjacency, ä-ja'sën-sî, n. agosrwydd 
 Adjacent, ä-ja / sënt, a. cyfagos, gerllaw 
 Adject, a-jekt', vt. cysylltu ; ychwanegu 
 Adjection, a-jek'shun, n. cynodiad ; 
 
 ychwanegiad [soddair 
 
 Adjective, äj'ëk-tîv, n. enw gvvan, an- 
 Adjoin, ä-jöîn', vt. cydio, cysylltu, uno 
 Adjoining, ä-jöi'nîng, a. yn ymyl, cy~ 
 
 nghyf hwrdd, nesaf 
 Adjourn, ä'jürn', vt. gohirio, oedi 
 Adjournment, ä-jürn'mënt, n. gohiriad, 
 
 oediad, addoediad 
 Adjudge, ä-jüj', vt. dyfarnu, barnu 
 Adjudicate, ä-ju'dî-kat,vt.barnu,dyfarnu 
 Adjugate, äj'u-gat, vt. ieuo wrth 
 Adjunct, aj'ungkt, n. attodiad 
 Adjunction, a-jungk'shun, n. cysylltiad, 
 
 undeb, cydiad 
 Adj urate, äj'u-rat, vt. cynorthwyo 
 Adjuration, äj-u-ra'shün, n. tyngediad 
 Adjure, ä-ju'r', vt. tyngedu [trefnu 
 
 Adjust, ä-jüst', vt. cymhwyso, addasu, 
 Adjustment, ä-jüst'mënt, n. addasiad, 
 
 trefniad, uniawniad [cynorthwyol 
 
 Adjutant, äj'u-tänt, n. îs-gadben : a. 
 Adjute, ä-jut', vt. cynorthwyo, helpu 
 Adjutor, äj'u-tür, n. cynorthwywr 
 Adjutory, äj'u-tür-î, a. cynorthwyol 
 Adlegation, äd-lî-ga'shün, n. cynghen- 
 
 adaeth [mesuriad 
 
 Admeasurement, ad-mezh'ur-ment, n. 
 Administer, äd-mín'ís-tür, vt.gweinyddu ; 
 
 dirprwyo [gweinyddiaeth 
 
 Administration, äd-mm-îs-tra'shün, n. 
 Administrator, äd-mîi/ís-tra-tür, n. 
 
 gweinyddwr 
 Administratorship, äd-mîn'is-tra-tür- 
 
 ship, n. swydd weinyddol 
 
 Administratrix, äd-mîn'ìs-tra-trîks, n. 
 
 gweinyddes [da ; rhagorol 
 
 Admirable, äd'mî-rä-bl, a. rhyfeddol ; 
 Admiral, äd'mî-räl, n. llyngesydd, llyng- 
 
 eswr [mor-lywiant 
 
 Admiralty, äd'mî-räl-tî, n. mor-lýs, 
 Admiration, äd-mî-ra'shün, n. rhyfeddod, 
 
 svndod; hoffder. Note of admiration, 
 
 ( ! ) rhyfeddnod [hoffi 
 
 Admire, äd-mi'r', vt. rhyfeddu,mawrygu ; 
 Admirer, äd-mi'r'ür, n. mawrygwr ; 
 
 serchwr, carwr [goddefadwy 
 
 Admissible, äd-mîs'î-bl, a. derbyniadwy; 
 Admission, äd-mîsh'ün, n. derbyniad ; 
 
 caniatâd, addefiad [goddef, addef 
 
 Admit, äd-mít', vt. derbyn ; caniatâu, 
 Admittance, äd-mít'äns, n. derbyniad; 
 
 addefiad 
 Admix, ad-imks', vt. cymysgu 
 Admixture, ad-miks'tshur, n. cymysgiad, 
 
 cymysgedd 
 Admonish, äd-mön'ísh, vt. rhybuddio ; 
 
 ceryddu, cynghori ; dwyn ar gôf 
 Admonition, äd-mo-nîsh'ün, n. rhybudd, 
 
 cynghor, cerydd [iol 
 
 Admonitory, äd-mön'í-tür-î, a. rhybudd- 
 Admove, äd-mẅv', vt. nesu, dynesu 
 Adnoun, äd'nüẅn, n. ansoddair, enw gwan 
 Ado, ä-dẅ', n. trafferth, cynhwrf, terfysg 
 Adolescence, äd-o-lës'ëns, n. blodau 
 
 ieuenctid; ieuenctid [iau'r cwsg 
 
 Adonis, ä-do nîs, n. blodau'r gwynt, llys- 
 Adopt, â-döpt', vt. mabwysiadu [mabwys 
 Adoption, ä-döp'shün, n. mabwysiad, 
 Adoptive, a-dop'tiv, a. mabwysaidd 
 Adorable, ä-dô'r'â-bl, a. addoladwy, 
 
 parchadwy [parch, anrhydedd 
 
 Adoration, äd-o-ra'shün, n. addoliad ; 
 Adore, â-dô'r', vt. addoli; caru ; mawrâu, 
 
 anrhydeddu [trwsio 
 
 Adorn, â-dörn / , vt. addurno, harddu, 
 Adornment, ä-dörn'mënt, n. addurniad 
 Adown, ä-düŵn', ad. i lawr, i waered 
 Ad read, ä-drëd', ad. yn ofnus, yn ofnog 
 Adrift, ä-drîft', ad. gyda'r dwfr, gyda'r 
 
 llif [hyfedr 
 
 Adroit, ä-dröît', a. medrus, deheu, hylaw, 
 Adroitness, ä-dröît'nës, n. medrusrwydd, 
 
 hylawder [benthycol 
 
 Adscititious, äd-sî-tish'üs, a. ffugiol, 
 Adstriction, ad-strik'shun, n. cydglym- 
 
 iad, cydrwymiad [truth 
 
 Adulation, äj-u-la'shün, n. gweniaith, 
 Adulator, äj'u-la»tür, n. gwenieithwr, 
 
 truthiwr [truthgar 
 
 Adulatory, äj'u-la-tür-î, a. gwenieithus, 
 
 _ 
 
'ore; fate, line, no, mute ; she, zhizrz azure; thin, Tins; j — dzh. /ES 
 
 Adult, ä-dült', n. un mewn oedran : a. 
 
 cyfandwf 
 Adulterate, â-dül'túr-at, v. llygru, cy- 
 
 mysgu; rhithio: a. halogedig, cymysg- 
 
 edig ; ffugiol [iad; cymysgiad 
 
 Adulteration, ä-dül-tü-ra'shün, n. llygr- 
 Adulterer, ä-dürtür-ür, n. godinebwr 
 Adulteress, ä-dürtür-ës, n. godineb- 
 
 vvraig, godinebes, puten 
 Adulterine, ä-dürtür-in, n. basdardd 
 Adulterous, ä-dürtür-üs, a. godinebus, 
 
 puteiniol, puteinig [dra 
 
 Adultery, ä-düTtür-î, n. godineb, putein- 
 Adumbrate, äd-üm'brat, vt. cysgodi ; 
 
 braslunio [odiad 
 
 Adumbration, äd-üm-bra'shün, n. cysg- 
 Adunation, äd-u-na'shün, n. undeb, uned, 
 
 under [iad, gŵyrni 
 
 Aduncity, ä-dün'sî-tî, n. camedd, crym- 
 Aduncous, a-dung'kus, Adunque, a- 
 
 dungk', a. gŵyrgam 
 Adure, ä-du'r', vt. deifio, golosgi, crasu 
 Adust, ä-düst', a. golosgedig, eras 
 Adustible, â-düs'tî-bl, a. hylosg, llosg- 
 
 adwy [deifiad 
 
 Adustion, ä-düst'shün, n. goddeithiad, 
 Advance, äd-väns',n.mynediad; cynydd: 
 
 v. mynedyn mlaen ; dyrchafu ; gwell- 
 
 âu; cynyg, gosod allan-, talu yn mlaen 
 
 Haw, rhagdalu. Advanced in years, 
 
 oedranus, hên. Advance-guard, y 
 
 fyddin flaen, cynnhorf 
 Advancement, ad-vans'ment, n. dyrchaf- 
 
 iad ; gwelliant 
 Advantage, ad-van'taj, n. budd, mael, 
 
 elw, mantais ; goruchafiaeth ; blaenaf- 
 
 iaeth : vt. llesau, manteisio 
 Advantageous, ad-van-ta'jus, a. buddiol, 
 
 llesol [buddioldeb, llesoldeb 
 
 Advantageousness, ad-van-ta'jus-nes, n. 
 Advectitious, ad-vek-tish'us, a. tramor 
 Advene, ad-vin', v. dyfod at, cyfarfod, 
 
 dynesu 
 Advenient, ad-vi'ni-ent, a. dynesol 
 Advent, ad'vent, n. dyfodiad ; yr adfent 
 Adventine, ad-ven'tin, Adventitious, ad- 
 
 ven-tish'us, Adventive, äd-vën'tív, a. 
 
 damweiniol, arddyfodol ; anmherthyn- 
 
 asol [adfent 
 
 Adventual, ad-ven'tshu-al, a.perthynoli'r 
 Adventure, äd- ven'tshur, n. antur ; enbyd- 
 
 waith : v. beiddio, llyfasu, ymantur 
 Adventuresome, ad-ven'tshur-sum, a. 
 
 eofn, dibryder [hy, difygvvl 
 
 Adventurous, ad-ven'tshu-rus, a. anturiol, 
 Adverb, ad'viirb, n. rhagferf, gorair 
 
 Adverbial, äd-vür'bî-äl, a. rhagferfol,gor- 
 
 eiriol [adwy 
 
 Adversable, äd-vür'sä-bl, a. gwrthwyneb- 
 Adversaria, ad-vur-se'r'i-a, n. nod-lyfr 
 Adversary, ad'vur-sur-i, n. gwrthwyneb- 
 
 wr, gelyn 
 Adverse, ad'vurs, a. adfydig, anfFodus, 
 
 gwrthwynebus, croes. Adverse party, 
 
 gwrthblaid. An adverse saying, gom- 
 
 medd [drygfyd, ing 
 
 Adversity, ad-vur'si-ti, n. adfyd, cyni, 
 Advert, ad-vurt', vt. ystyried, dal sylw 
 Advertence, äd-vür'tëns, Advertency, 
 
 äd- v ûr^ën- sî, n. ystyriaeth, sylwad, 
 
 daliad sylw, golygiad ar 
 Advertise, äd / vûr-tiz, vt. hysbysu, cy- 
 
 hoeddi, mynegi [bysiad, cyhoeddiad 
 Advertisement, ad-vur'tiz-ment, n. hys- 
 Advesperate,äd-vës'pür-at,vi.prydnawnio 
 Advice, ad-vis', n. cynghor ; mynegiad ; 
 
 hanes [as ; call 
 
 Advisable, ad-vi'za-bl, a. cymhwys, add- 
 Advisableness, ad-vi'za-bl-nes, n. cy- 
 
 mhwysder, addasrwydd 
 Advise, ad-viz', vt. cynghori, annog ; 
 
 hysbysu. Ill-advised, annoeth ; an- 
 
 ystyriol. Well-advised, synwyrol, call ; 
 
 pwyllog [yn ystyriol 
 
 Advisedly, ad-vi'zed-li, ad. yn bwyllog ; 
 Advocacy, ad'vo-ka-si, Advocation, äd- 
 
 vo-ka'shun, n. dadleuyddiaeth, eiriol- 
 
 aeth, amddiíFyn, arddadl [dadleuwr 
 Advocate, ad'vo-kat, n. amddiffynwr, 
 Advolation, ad-vo-la'shun, n. ymdyniad 
 Advolutionjad-vo-lu'shun, n. ymdreigliad 
 Advoutry, ad-vuw'tri, n. godineb 
 Advow, ad-vuw', vt. haeru, gwirio 
 Advowee, äd-vüẅ-î', n. glwys tadog 
 Advowson, äd-vüẅ'sün, n. hawl i 
 
 gyflwyno ofTeiriaid i eglwys 
 Adze, adz, n. bwyell, neddyf 
 Aerial, a-î'r'î-äl, a. awyrol, wybrol ; uchel 
 Aerie, î'r'î, n. nyth adar ysglyfaethgar 
 xlerolite, é'r'o-lit, n awyrfaen 
 Aerology, ê'r-öro-jî, n. awyrddysg, 
 
 awyrolaeth 
 Aeromancy, ë'r'o-män-sî, n. awyrgoel 
 Aerometer, ë'r-öm'î-tür, n. awyrbwysai 
 Aerometry, ê'r-öm'î-trî, n. awyr-feidraeth 
 Aeronaut, ë'r'o-nöt, n. awyrydd, awyr- 
 
 deithiwr 
 Aeroscopy, ë'r-ös'ko-pî, n. awyrnodiad 
 Aerostatic, e'r-os-tat'ik, a. awyriaethol 
 Aerostation, ê'r-ös-ta'shìín, n. awyrydd- 
 
 iaeth 
 esthetic, is-thet'ik, a. deiniol 
 
AGE path, fät, ere, met, mä-rine, pin, örb, on, curve, cut, twzztoo, twkmtook 
 
 Afar, ä-fär', ad. pell, hirbell, annghysbell 
 Afeard, ä-fî'rd', a. brawychus, ofnus 
 Afer, a'für, n. gwynt y deau-orllewin 
 AíFability, äf-ä-bîrí-tî, AfFableness, äf - 
 
 ä-bl-nës, n. mwynder, tirionwch, hy- 
 
 nawsedd [foes 
 
 Affable, äf'ä-bl, a. mwyn, addfwyn, hy- 
 AíFabrous, ä-fa'brüs, a. cyfan, perffaith 
 Affair, ä-fë'r', n. gorchwyl ; acbos ; 
 
 perwyl. An affair of importance, 
 
 mater o bwys 
 Affear, ä-fî'r', vt. sicrâu, sefydlu 
 Affect, a-fekt', n. serch, teimlad ; naws ; 
 
 nwyd : vt. cyffroi ; ceisio ; ffuantu 
 Affectation, af-ek-ta'shun, Affectedness, 
 
 a-fek'ted-nes, n. cymbendod, mursen- 
 
 dod, coegdyb 
 Affected, a-fek'ted, a. coegaidd [gar 
 
 Affecting, ä-fëk'tîng, a. cynhyrfiol ; rhith- 
 Affection, a-fek'shun, n. cariad, serch ; 
 
 affeithiad, tuedd ; clefyd, haint 
 Affectionate, a-fek'shun-at, a. serchog, 
 
 carüaidd, tyner [ffrous 
 
 Affective, a-fek'tiv, a. teimladwy, cy- 
 Affectuoso, a-fek'tshu-o-so, ad.yn dyner 
 
 a pheraidd 
 Affiance, ä-fi'äns, n. ymddiriad, cred, 
 
 goglud : vt. ymddiried ; dyweddio 
 Affidation, äf-î-dá'shün, Affidature, 
 
 äf'î-da-tshür, n. cyfammodiad 
 Affidavit, af-i-da'vit, n. llŵ cyhoedd 
 Affiliation, ä-fíl-î-a'shün, n. mabwysiad 
 Affinage, äfî-naj, n. purad, coethiad 
 Affined, a-fìnd', a. yn perthyn 
 Affinity, ä-fín'î-tî, n. perthynas trwy 
 
 briodas; tebygoliaeth 
 Affirm, ä-fürm', vt. haeru; sicrâu, gwirio 
 Affirmable, ä-für'mä-bl, a. haeradwy, 
 
 gwir 
 Affirmant, ä-f ür'mänt, n. sicräwr, honwr 
 Affirmation, äf-ür-ma'shün, n. cadarnâd 
 Affirmative, ä-für'mâ-tîv, n. sicraol, 
 
 cadarnaol [cysylltu 
 
 Affix, a-fiks', vt. cydio, sicrâu, hoelio ; 
 Affix, af'iks, n. cysawd, olddodiad 
 Afflation, ä-fla'shün, n. anadliad 
 Afflict, a-flikt', vt. gofidio, trallodi, drygu 
 Affliction, a-flik'shun, n. cystudd, adfyd 
 Afflictive, a-flik'tiv, a. trallodus, gofidus 
 Affluence, äf lu-ens, n. llawnder, cyfoeth 
 Affluent, äf lu-ent, a. goludog, gorllawn 
 Afflux, afluks, Affluxion, ä-flük'shün, 
 
 n. Uanw, llifeiriad 
 Afford, ä-fô'rd', vt. rhoddi, gweini ; cy- 
 
 nyrchu ; gallu [breinnio 
 
 Affranchise, a-fran'tshiz, vt. rhyddâu ; 
 
 Affray, èt-fra', n. ymryson, terfysg, ym- 
 
 ladd : vt. brawychu, dychrynu 
 Affriction. ä-frík'shün, n. rhathiad 
 Affright, ä-frit', Affrightment, ä-frit'- 
 
 mënt, n. braw, dychryn 
 Affront, ä-frünt', n. sarâd, anfri, an- 
 
 mharch : vt. difrio, sarâu ; digio 
 Affrontive, ä-frün'tív, a. sarâus 
 Affuse, a-fuz', vt. tywallt un peth ar arall 
 Affusion, a-fu'zhun, n. tywalltiad ar beth 
 Affy, a-fi 7 , vt. dyweddio ; hyderu 
 Afield, ä-fîld', ad. i'r maes, yn y maes 
 Aflat, ä-flät', ad. yn wastad 
 Afloat, â-flot / , a. ar nawf ; yn symud 
 Afoot, ä-fẁt', ad. ar draed, ar droed 
 Afore, ä-fô'r', pre. & ad. rhag, cyn, o 
 
 flaen, o'r blaen 
 Aforehand, â-fô'r'händ, ad. yn mlaen Haw 
 Aforetime, ä-fô'r'tim, ad. o'r blaen, gynt 
 Afraid, â-frad', a. dychrynedig, ofnus. I 
 am afraid, mae ofn arnaf, ofnaf. To 
 make one afraid, brawychu un, peri 
 iddo ofni [eto, trachefn 
 
 Afresh, ä-frësh', ad. o'r newydd, eilwaith, 
 Afront, ä-frünt', ad. cyferbyn, o flaen 
 Aft, aft, ad. yn ol, wrth y llyw 
 After, äftür, pre. gwedi, ar ol. After- 
 birth, olysgar, y brych. After-math, 
 adladd. After-pains, poenau wedi 
 esgor. After-wit, olsynwyr. After 
 this manner, fel hyn. To go after 
 him, myned ar ei ol, dilyn, canlyn 
 Afternoon, n. äf-tür-nŵn', prydnawn, 
 
 echwydd 
 Afterwards, äf tür-würdz, ad. gwedi hyny 
 Aga, a'gä, n. swyddog milwraidd yn 
 
 Nhwrci 
 Again, ä-gën', ad. eilwaith, drachefn, eto, 
 hefyd. As big again, cymaint arall. 
 Over again, o'r newydd. To repeat 
 again, ailadrodd. To rise again, ad- 
 gyfodi 
 Against, â-gënst', pre. erbyn, yn erbyn, 
 cyferbyn ; rhag, wrth. Against one's 
 consent, yn groes i ewyllys un; o'i 
 anfodd 
 Agape, ä-gap', ad. yn safnrwth 
 Agaric, ag'a-rik, n. madarch 
 Agast, ä-gäst', a. syn, brawychus 
 Agate, ag'at, n. maen muchudd 
 Age, aj, n. oed, oedran ; oes, einioes, 
 hoedl ; cenedlaeth. Of age, un ar 
 ugain oed. Old age, henaint. Persons 
 of the same age, cyfoedion 
 Aged, a'jed, a. hên, oedranus, oediog 
 Agency, a'jën-sî, n. goruchwyliaeth 
 
 8 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. ALA 
 
 Agent, a'jent, n. goruchwyliwr, dirprwy; 
 
 achos [iâ 
 
 Aggelation, äj-ël-a / shün, n. clymiad yr 
 Aggeneration, ä-jën-ü-ra'shün, n. cyd- 
 
 genedliad 
 Aggerate, äj'ür-at, vt. pentyru 
 Agglomerate, ä-glöm'ür-at, vt. pellenu, 
 
 sypio 
 Agglutinate, a-glu'ti-nat, vt. eydlydio 
 Aggrandise, ag'ran-diz, vt. urddasu, 
 
 anrhydeddu, mawrâu, dyrchafu, codi 
 Aggrandisement, ag'ran-diz-ment, n. 
 
 dyrchafiad [herio, cyffròi 
 
 Aggravate, ag'ra-vat, vt. mwyâu bai ; 
 Aggravation, äg-rä-va / shün, n. mwyâd 
 
 bai ; cyíFröad 
 Aggregate, äg'rî-gat, a, cydgrynoedig, 
 
 rhefawl : n. crynöad, cyfanswm : vt. 
 
 cydgorlanu ; casglu, cynyll 
 Aggregation, äg-rî-ga / shün, n. cynodiad, 
 
 casgliad [ymosod 
 
 Aggress, ä-grës', vi. dechreu cynhen, 
 Aggression, ä-grësh'ün, n. dechreuad 
 
 cynhen 
 Aggressor, ä-grës'ür, n. cŵd y gynhen 
 Aggrievance, a-gri'vans, n. gofid, gor- 
 
 mes, alaeth [poeni 
 
 Aggrieve, a-griv', vt. blino, gormesu, 
 Aggroup, ä-grẅp', vt. crynôi, cydgasglu 
 Agile, aj'il, a. ystwyth, esgud, heinif, 
 
 sionc [n. bywiogrwydd 
 
 Agility, ä-jîl'î-tî, Agileness, äj'íl-nës, 
 Agio, äj'î-o, n. y gwahaniaeth mewn 
 
 cyfnewidvvriaeth arian tramor 
 Agist, ä-jîst r , vt. cymeryd anifeiliaid i 
 
 bori; casglu arian 
 Agistage, ä-jís'taj, Agistment, ä-jíst'- 
 
 mënt, n. tir porfa [dadleu 
 
 Agitate, äj'î-tat, vt. cynhyrfu, aflonyddu ; 
 Agitation, äj-î-ta / shün, n. cynhyrfiad ; 
 
 aflonyddwch [aflonyddwr 
 
 Agitator, äj'î-ta-tür, n. cynhyrfiwr, 
 Aglet, äg'lët, n. pwyntyl, olpai 
 Agminal, äg'mî-näî, a. byddinol 
 Agnail, ag'nal, n. corn ; ewinor, ewin- 
 
 wasg [tad 
 
 Agnation, äg-na'shün, n. carenydd o du 
 Agnition, äg-nísh'ün, n. cydnabyddiaeth 
 Agnize, ag-niz', vt. cydnabod, addef 
 Agnomination, äg-nöm-T-na'shün, n. 
 
 cafatebiad geiriau 
 Ago, ä-go', ad. cyn hyn [awyddus 
 
 Agog, ä-gòg', ad. yn chwannog, yn 
 Agonise, ag'o-niz, vi. dirboeni 
 Agonistes, äg-o-nís'tîz, n. ymdrechwr ; 
 
 cleddyfwr 
 
 Agony, äg'o-nî, n. gloes, ing ; ymdrech 
 Agrarian, â-grê'r'î-än, a. daearaidd, 
 
 maesyddaidd [cyfateb 
 
 Agree, ä-grî', vi. cytuno, heddychu ; 
 Agreeable, ä-gri'â-bl, a. cyfatebol; 
 
 boddus [rwydd ; hyfrydwch 
 
 Agreeableness, â-grî'ä-bl-nës, n. addas- 
 Agreement, â-grî'mënt, n. cytundeb, 
 
 cyfatebiad 
 Agrestic, a-gres'tik, a. gwledig ; taiogaidd 
 Agricultural, äg-rî-kürtshu-räl, a. 
 
 amaethyddol [yddiaeth 
 
 Agriculture, äg'rî-kül-tshür, n. amaeth- 
 Agriculturist, ag-rî-kürtshu-ríst, n. 
 
 llafurwr, amaethydd, iFermwr 
 Aground, â-grüẅnd', ad. ar lawr, ar dir 
 Ague, a'gu, n. y cryd, y ddeirthon. 
 
 Tertian ague, cryd tridiau [aidd 
 
 Aguish, a'gu-ish, a. crydol, crynol, oer- 
 Ah, ä, int. O ! och ! aha ! wb ! 
 Aha, ä-hä', int. wft! ha ! 
 Ahead, â-hëd', ad. yn mlaen, o flaen 
 Ajar, ä-jär', ad. haner agored 
 Aid, ad, vt. cynorthwyo, nerthu, helpu 
 Aid, ad, Aidance, a'dans, n. porth, 
 
 cymhorth 
 Aidant, a'dant, a. cynorthwyol 
 Aid- de- camp, e-du-kong', n. gweinyddwr 
 
 cadflaenwr 
 Aidless, ad'les, a, digymhorth, diborth 
 Ail, al, v. dolurio, poeni, gofldio 
 Ailing, a'ling, a. doluriol, clafaidd, 
 
 clwyfus [cystudd 
 
 Ailment, al'meni, n. dolur, afiechyd, 
 Aim, am, vi. annelu, amcanu, cyfeirio : n. 
 
 amcan, cyfeiriad, nod 
 Air, ë'r, n. awyr, awel ; dygan, alaw : 
 
 vt. awyro ; twymo, heulo. Air-built, 
 
 disail, íFugiol, dychymygol. Air-gun, 
 
 awyr-ddryll. Airshaft, mynedfa i awyr 
 Airiness, ë'r'î-nës, n. Uonder ; awyriad 
 Airless, ë'r'lës, di-awyr, cauedig 
 Aiding, ë'r'lîng, n. coegyn, ysgentyn 
 Airs, e'rz, n. pi. pêr-donau ; coegddulliau 
 Airy, ê'r'î, a. awyrol, awelog ; coeg-ffbl ; 
 Aisle, il, n. rhodfa mewn eglwys 
 Ait, at, n. ynysig mewn afon 
 Akin, a-kin', a. perthynol [mynor 
 
 ! Alabaster, àTä-bäs-tür, n. math o faen 
 ; Alack, ä-läk', Alackaday, a-lak'a-da, int. 
 
 och fi ! [rwydd 
 
 Alacrity, ä-läk'rl-tî, bywiogrwydd, parod- 
 Alamode, â-lâ-mod', ad. yn ol yr arfer 
 Alarm, â-lârm' vt. dychrynu ; galw at 
 
 arfau : n. ofn, dychryn ; rhybydd, 
 I gwaedd, bloedd 
 
ALL path, fät, êre, mët, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ = too, twkrrtook ; 
 Alarum, â-lär'üm, n. gwaedd perygl,i Alien, a'lî-ën, n. allwlad, alltud, estron 
 
 rhybydd [Alienable, a'íî-ën-ä-bl, a. trosglwydd- 
 
 Alas, ä-läs', int. och ! och fi ! aha ! adwy [arallu : a. estronol, dyeithr 
 
 Alb, älb, n. gwenwisg [eto! Alienate, a'lî-ën-at, vt. dyeithrio ; trosi, 
 
 Albeit, öl-bî'ít, con. er, er hyny, anllai, | Alienation, a-lî-ën-a / shün, n. aralliad, 
 Albion, ärbî-ün, n. hen enw Prydain trosiad, gwerthiad 
 
 Alcaic, al-ka'ik, n. pennill Alcseus j Alight, â-lit', vi. disgyn, dyfod i lawr 
 
 Alcaid, al-kad', n* enw swyddog yr Alike, a-lik', ad. yn debyg, yn gyffelyb, 
 
 Hispaen unddull, cymaeth [bwyd 
 
 Alcavala, al-kav'ala, n. toll a delir yn Aliment, äl'î-mënt, n. maeth, lluniaeth, 
 
 yr Hisbaen Alimental, äl-î-mën'täl, Alimonious, 
 
 Alchemist, àTkëm-íst, n. un yn honiyí äl-î-mo'nî-üs, a. maethol 
 
 gall droi metteloedd yn arian, uch- \ Alimony, ärî-mün-î, n. maeth ; rhan 
 
 fferyll gwraig wedi ysgar heb achos cyfreith- 
 
 Alchemy, aTkem-i, n. uch-fferylliaeth lawn 
 
 Alcohol, al'ko-hol, n. gwirf I Aliquant, al'i-kwant, a. anghydrif 
 
 Alcoholization, al-ko-hol-i-za'shun, n.| Aliquot, ärî-kwöt, n. cydnifer 
 
 gwirfiad | Alish, a'lîsh, a. cwrwaidd 
 
 Alcoholize, arko-ho-liz, vt. gwirfio | Alive, a-liv, a.byw, yn fyw, bywiog, sionc 
 
 Alcoran, al'ko-ran, n. Bibl y Mahomet- Alkahest, al'ka-hest, n. ardrwyth 
 
 aniaidd [cell-fwd; Alkali, ärkâ-lî, n. gwrthsur 
 
 Alcove, al-kov', n. ystafell nen-fwd, ! Alkaline, ärkâ-lîn, a. gwrthsuraidd 
 Alder, öTdür, n. gwernen [eddwrj Alkermes, al-kur'miz, n. cyffaith grawn 
 
 Alderman, ördür-män, n. henadur, sen- kermes 
 
 Ale, al, n. cwrw, diod, heiddlyn I All, öl, a. oil, holl, pawb, y cwbl 
 
 Aleberry, arbër-î, n. math o ddiod gy-j Allatrate, äl'ä-trat, vt. cyfarth, difrio 
 
 mysgedig [au cwrw 
 
 Aleconner, arkön-ûr, n. golygwr mesur- 
 Alectryomancy, a-lek'tri-o-man-su, n. 
 
 ceiliog-ddewiniaeth 
 Alegar, al'i-gar, n. cwrw sur 
 Alehouse, arhüẅs, n. cwrwfdy, diotty, 
 
 tafarn [lestr 
 
 Alembic, ä-lëm'bîk, n. math o ddystyll- 
 Alength, â-lëngth', ad. yn ei hyd 
 Alert, ä-lürt', a. bywiog, heini, gwyl- 
 
 iadwrus [hoender 
 
 Alertness, â-lürt'nës, n. bywiogrwydd, 
 Alewife, al'wif, n. tafarnwraig 
 Alexandrine, äl-ëg-zän'drîn, n. llinell 
 
 yn cynwys deuddeg sill 
 Alexipharmic, al-eks-i-far'mik, Alex- 
 
 iteric, äl-ëks-î-tër'ík, a. cyfareddol 
 
 rhag gwenwyn [lythyrenol, alsawdd 
 Algebra, ärgî-brâ, n. alsoddeg,rhyfyddeg 
 Algebraic, al-ji-bra'ik, Algebraical, 
 
 al-ji-bra'i-kal, a. alsoddol 
 Algebraist, ärjî-bra-íst, n. alsoddegydd 
 Algid, äl'jíd, a. oerllyd, iFerllyd 
 Algidity, äl-jíd'î-tî, Algor, äl'gör, n. 
 
 oerfel, oerni, anwyd 
 Algorithm, ärgo-ríthm, n. rhifyddiaeth 
 Alias, a'Ìî-äs, ad. neu, yn amgen 
 Alibi, äl'î-bî, n. lie arall. To prove an 
 
 alibi, profi absenoldeb [hyfaeth 
 
 Alible, äl'î-bl, a. maethlawn, maethus, 
 
 Allaudable, ä-lö'dä-bl, a. canmoladwy, 
 
 gwiwglod 
 Allay, ä-la', vt. tymheru ; cymysgu ; 
 
 llinaru : n. adwyn cy mysgedig âg un 
 
 mwy gwerthfawr 
 Allectation, äl-ëk-ta'shün, n. hudiad, 
 
 deniad, llithiad 
 Allegation, äl-î-ga'shün, n. haeriad; dadl 
 Allege, ä-lëj', vt. honi, haeru, gwirio, 
 
 traethi 
 Allegeable, ä-lëj'â-bl, a. traethadvvy 
 Allegiance, ä-lî'jî-äns, n. íFyddlondeb i'r 
 
 llywodraeth [dammegol 
 
 Allegorical, al-i-goVi-kal, a. arallegol, 
 Allegory, al'i-gor-i, n. aralleg, cyffelyb- 
 
 iaeth 
 Allegro, äl-î'gro, ad. yn bywiog 
 Alleluja, äl-î-lu'yâ, n. moliant i Dduw 
 Alleviate, a-li'vi-at, vt. ysgyfnâu, es- 
 
 mwytho 
 Alleviation, a-li-vi-a'shun, n. ysgafnâd 
 Alley, äl'î, n. rhodfa ; heol gul 
 Allhallowtide, öl-häro-tid,n. calan gauaf 
 Alliance, ä-li'äns, n. cyfathrach, cy- 
 
 nghrair 
 Alliciency,ä-lîsh / ën-sî, n. attyniad, swyn 
 Allied, ä-lid', a. cyfathrachol, cy- 
 
 nghreiriol 
 
 Alligation, äl-î-ga'shün, n. cyd-glymiad 
 
 Alligate, ärî-gat, vt. cyd-glymu 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhr=z azure; thin, mis; jrzdzh. AMA 
 
 Alligator, äTî-ga-tur, n. crocodil, addanc Aloft, ä-löft', ad. yn uchel, fry, i fyny 
 
 Allision, a-lizh'un, n. cyd-daro 
 Alliteration, ä-lít-ü-ra'shün, n. cyd-lyth- 
 
 yreniad 
 Allocation, 
 
 [cyd-ddodiad 
 äl-o-ka / -shün, n. gosodiad, 
 
 Allocution, al-o-ku'shun, n. cyfarchiad i 
 
 arall [rhydd 
 
 Allodial, ä-lo'dî-ä^a.breinio^annibynol, 
 Allodium, ä-lo'dî-üm, n. rhydd-feddiant 
 Allonge, ä-lünj', n. gŵth, neu gais âg 
 
 arf 
 Alloo, ä-lŵ', al'w. — Halloo 
 Allot, ä-löt', vt. gosod, penodi, cyfranu 
 Allotment, ä-löt'mënt, n. cyfran, dawg, 
 
 darn o dir [twng 
 
 Allow, ä-lüẅ', vt. caniatâu ; goddef, gos- 
 Allowable, ä-lüẅ'ä-bl, a. goddefol, can- 
 
 iataol 
 Allowance, ä-lüẅ'äns, n. goddefiad ; dogn 
 Alloy, ä-löî', n. adwyn o is werth yn gy- 
 
 mysgedig âg aur, arian, &c, er eu 
 
 caledu: vt. cymysgu metteloedd 
 Allubescency, ál-u-bës'ën-sî, n. parod- 
 
 rwydd 
 Allude, ä-lud', vi. cyfeirio, cyiFelybu 
 Alluminate, ä-lu'mî-nat, vt. addurno, 
 
 gwychu [lliwydd 
 
 Alluminor, ä-lu'mî-nür, n. paentiwr, 
 Allure, ä-lu'r', vt. hudo, denu, llithio 
 Allurement, a-lu'r'ment, n. hudoliaeth 
 Allusion, a-lu'zhim, n. cyfeiriad; aw- 
 
 grym 
 Allusive, a-lu'siv, a. cyffelybol; cyfeiriol 
 Alluvium, a-lu'vi-um, n. ysbwrial a gludir 
 
 gan ddwfr 
 Ally, ä-li', n. cynghreiriad; cyfaill; car: 
 
 vt. ymgyfathrachu 
 Almacantar, al-ma-kan'tur, n. cylch yn 
 
 cyfochroli'r terfyngylch 
 Almanack, ärmä-näk, n. amseroni, 
 
 dyddlyfr [gwerthfawr 
 
 Almandine, al'man-din, n. math o faen 
 Almighty, öl-mi'tî, a. Ollalluog: n. Duw 
 Almond, ä'münd, n. ffrwyth y pren 
 
 almon. Almonds of the throat, chwar- 
 
 enau y gwddf 
 Almoner, al'mun-ur, n. elusenwr 
 Almonry, ärmün-rî, Amry, äm'rî, n. 
 
 elusenfa 
 Almost, öl-most', ad. yn mron, agos, 
 
 braidd, o fewn ychydig, prin 
 Alms, amz, n. elusen, cardod, cardawd. 
 
 Alms-deeds, elusenau. Alms-house, 
 
 elusendy, yspytty 
 Aloes, al'oz, n. sudd pren, alws 
 Aloetic, âl-o-ët'îk, a. alwsaidd 
 
 Alogy, äl'o-jî, n. afresymoldeb, yn- 
 
 fydrwydd [hun 
 
 Alone, ä-lon', a. unig, unigol, wrtho ei 
 Along, ä-löng', ad. yn mlaen ; bellach. 
 
 Along-side, wrth ochr y Hong 
 Aloof, â-lẅf', ad. o bell, o hirbell ; nes 
 
 i'r gwynt 
 Alopecy, äro-pî-sî, n. syrthiad y gwallt 
 Aloud, â-lüŵd', ad. yn uchel, yn groch 
 Alpha, ärfä, n. y llythyren gyntaf yn yr 
 
 egwyddor Roeg 
 Alphabet, äl'f ä-bët, n. yr egwyddor 
 Alphabetical, äl-fâ-bët'î-käl, a. egwydd- 
 Alpine, al'pin, a. mynyddig [oraidd 
 
 Already, öl-rëd'î, ad. eisoes, yn barod, 
 
 cyn hyn 
 Also, öTso, con. hefyd, yn yr un modd 
 Altar, ol'tur, n. allor ; bwrdd y cymun 
 Altarage, örtür-aj, n. yr offrwm 
 Alter, örtür, v. newid, arallu 
 Alterable, öTtür-ä-bl, a. newidiadwy 
 Alterant, öTtür-änt, a. newidiol 
 Alteration, öl-tü-ra'shün, n. newidiad, 
 
 cyfnewidiad 
 Alterative, öTtü-ra-tîv, n. cyffer yn 
 
 gweithio yn raddol 
 Altercate, ol'tur-kat, vi. ymeirio, ymgecru 
 Altercation, ol-tur-ka'shun, n. ymryson, 
 
 ymddadleuad [yn ail 
 
 Alternate, öl-tür'nat, a. cylchynol, bob 
 Alternation, òl-tür-na / shün, n. cylchyniad 
 Alternative, ol-tur'na-tiv, n. dewisiad o 
 
 un o ddau beth 
 Althea, äl-thî'ä, n. prysgen flodeuawl 
 Although, öI-tho', ad. er, pe, cyd bo 
 Altiloquence, äl-tîro-kwëns, n. chwydd- 
 
 iaith [uchfesuriad 
 
 Altimetry, äl-tím'î-trî, n. uchfeidraeth, 
 Altisonant, äl-tís'o-nant, a. uchelseiniol 
 Altitude, äl'ti-tud, n. uchder, uchedd, 
 
 uchelder 
 Altogether, òl-tẅ-gëTii'ür, ad. yn hollol, 
 
 i gyd, yn llwyr, yn gyfan gwbl 
 Aludel, al'ii-del, n. math o lestr a ar- 
 
 ferir mewn fFerylliaeth 
 Alum, äl'üm, n. allawg, alwm 
 Aluminous, ä-lu'mî-nüs, a. allogaidd, 
 
 alymaidd [gwenynfa 
 
 Alveary, àTvT-ür-î, n. gardd wenyn, 
 Always, ol'waz, ad. yn wastadol, l)ob 
 
 amser senol Be) 
 
 Am, am, vi. wyf, ydwyf. (Amser pre- 
 Amability, a-mâ-bíTî-tî, n. hawddgarweb, 
 
 anwyldeb [yn egniol 
 
 Amain, ä- man', ad. ;Vr holl egni, yn lew, 
 
 11 
 
AMO path, fat, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrrtook ; 
 Amalgam, ä-mäí'gäm, 
 adwynau 
 
 corphoriadi Ambry, äm'brî, n. bwytty, cardotty 
 [adwynau Ambulation, äm-bu-la'shün, n. rhodiad, 
 
 Amalgamate, ä-märgä-mat, vt. cymysgu 
 Amand, ä-mänd', vt. anfon, gyru ymaith 
 Amandation, ä-män-da'shün, n. cennad- 
 
 wriaeth [fenydd geiriau arall 
 
 Amanuensis, â-män'u-ën-sîs, n. ysgri- 
 Amaranth, äm'ä-ränth, n. blodau ammor 
 Amaranthine, äm-ä-rän'thín, a. ammor- 
 
 aidd 
 Amaritude, ä-mär'í-tud, n. chwerwder 
 Amass, ä-mäs', vt. casglu, croni, pentyru 
 Amassment, ä-mäs'mënt, n. pentyriad, 
 
 casgliad 
 Amate, a-maV, vt. dychrynu, arswydo 
 Amateur, â-mä-tür', n. carwr y celfydd- 
 
 ydau 
 Amatory, äm'ä-tür-î, a. serchlawn 
 Amaurosis, äm-ô-ro'sís, n. gwendid Amenance, i 
 
 golwg [dangu 
 
 Amaze, a-maz', vt. synu, brawychu, ir- 
 Amazement, a-maz'ment, n. aruthredd, 
 
 braw [garwen 
 
 Amazon, äm / ä-zün, n. gwraig ŵraidd, 
 Ambages, am-ba'jTz, n. cylchymadrodd 
 Ambassador, äm-bäs'ä-dür, n. prif gen- 
 
 adwr, negesydd 
 Ambassage, äm'bäs-aj, n. cenadwri 
 Amber, äm / bür, n. gwefr, elydr 
 Ambergris, äm'bür-grís, n. ambyr 
 Ambidexter, am-bi-deks'tur, n. un de- 
 
 heuig o bob Haw, un dau wynebog ; 
 
 dyhiryn [lawiog 
 
 Ambidextrous, äm-bî-dëks / trüs, a. cyf- 
 Ambient, äm'bî-ënt, a. amgylchol 
 Ambigu, äm'bî-gu, n. dysgliad o gym- 
 
 ysgedd dyeithr [aeth ; mwysder 
 
 Ambiguity, äm-bî-gu'î-tî, n. ammheu- 
 Ambiguous, äm-bîg'u-üs, a. ammheus ; 
 
 mwys ; arbetrusol 
 Ambiguousness, äm-big'u-üs-nës, n. an- 
 
 nilysrwydd, mwysder [petrusiaeth 
 
 cerddediad [aramredol 
 
 Ambulatory, äm'bu-la-tür-î, a. rhodianol, 
 Ambury, äm'bu-rî, n. dafaden waedlyd 
 
 ar geffyl 
 Ambuscade, am-bus-kad', Ambush, äm'- 
 
 bŵsh, n. cynllwyn, cynllwynfa rhag- 
 
 odfa ; cadbwll 
 Ambustion, äm-büst'shün, n. llosgiad, 
 
 gwlyb-losgiad 
 Amel, äm'ël, n. arliw, barnais 
 Amelcorn, äm'ël-körn, n. gwenith 
 
 Ffrengig [gwellâu 
 
 Ameliorate, ä-mî'lî-o-rat, vt. diwyllio, 
 Amen, a'mën', ad. yn wir ; felly y bo, 
 
 boed felly 
 Amenable, ä-mî'nä-bl, a. atebol, cyfrifol 
 
 n. ymddygiad, 
 
 agwedd [divvygio 
 
 Amend, ä-mënd', v. adgyweirio, gwellâu, 
 Amendment, â-mënd'mënt, n. diwygiad, 
 
 gwellâd [rwydd 
 
 Amends, a-mendz', n. pi. iawn, boddlon- 
 Amenity, ä-mën'î-tî, n. hyfrydwch lie 
 Amerce, â-mürs', vt. dirwyo 
 Amercement, ä-mürs'mënt, n. dirwy, 
 
 camlwrw [fawr 
 
 Amethyst, äm'î-thíst, n. maen gwerth- 
 Amiable, a'mî-ä-bl, a. hawddgar, pryd- 
 
 weddol, serchus [ystinos 
 
 Amianthus, äm-î-än / thüs, n. math o faen 
 Amicable, am'i-ka-bl, a. caredig, hygar, 
 
 hynaws, cyfeillgar [g r ys 
 
 Amice, amis, n. pilyn isaf yr offeren- 
 Amid, â-mîd', Amidst, â- midst', pre. 
 
 yn nghanol, yn mhlith, plith, yn mysg, 
 
 rhwng [warthus 
 
 Amiss, a-mis', ad. ar fai, yn feius, yn 
 Amission, â-mísh'ün, n. colled, coll, di- 
 
 fuddiad 
 Amit, ä-mít', vt. gollwng ymaith 
 
 Ambiloquy, äm-bíro-kwî,n.annilysiaeth,í Amity, am'i-ti, n. cariad, cyfeillach 
 
 Ambiloquous, äm-bîro-kwüs, a. ara- 
 
 mheuol, petrusol [iad 
 
 Ambit, äm'bît, n. amgylchedd, cylchyn- 
 
 Ambition, äm-bísh'ün, Ambitiousness, 
 
 äm-bîsh'üs-nës, n. uchel-gais, uchel- 
 
 drem [awyddus 
 
 Ambitious, äm-bîsh'üs, a. uchel-frydig, 
 
 Ambitude, äm'bî-tud, n. cylch, cwmpas 
 
 Amble, äm'bl, vi. rhygyngu: n. rhygyng- 
 
 iad [duwiau 
 
 Ambrosia, am-bro'zhi-a, n. bwyd y 
 
 Ambrosial, am-bro'zhi-al, a. per, hyfryd; 
 
 bywiol 
 
 Ammonia, ä-mo'ni-ä, n. math o wrthsur 
 Ammonium, ä-mo'nî-üm, n. math o 
 
 adwyn [rhyfel 
 
 Ammunition, äm-u-nish'ün, n. arlwy 
 Amnesty, äm'nës-tî, n. deddf ebargofìad 
 
 troseddau 
 Amomum, ä-mo'müm, n. math o frwyth 
 Among, à-müng', Amongst, â-müngst', 
 
 pre. yn mhlith, yn mysg, rhwng 
 Amorist, äm'o-ríst, n. cariad-fab 
 Amorous, äm'o-rüs, a. careugar, carllyd ; 
 
 anllad 
 Amort, â-mört', a. digalon, trwm, prudd 
 
 12 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure ; thin, Tiiis ; j=dzh. 
 
 ANE 
 
 Amount, â-müẅnt , n. cyfanswm, swm : 
 
 vt. cyraedd, cynyddu, dringo 
 Amour, a-mẅ'r', a. anllad-serch, nwyf- 
 
 waith 
 Amove, a-mwv', vt. symud ; diswyddo 
 Amphi, Amph, px. yn arwyddo dau 
 Amphibious, äm-fíb'yüs, a. deu-elfenog, 
 
 cyntefin 
 Amphibology, äm-fî-böro-jî, n. mwys- 
 
 iaith, mwys-air [ieithol 
 
 Amphibolous, äm-fíb'o-lüs, a. mwys- 
 Amphiscii,am-f ish'yi, n. trigolion y cylch 
 
 poeth [reudj 7 , chwareufa 
 
 Amphitheatre, äm-fî-thî'ä-tûr, n. chwa- 
 Amphora, äm'fo-rä, n. math o ddiodlestr 
 Ample, am'pl, a. helaeth, mawr, eang ; 
 
 cyflawn [llawnder 
 
 Ampleness, äm'pl-nës, n. helaethder, 
 Ampliation, äm-plî-a'shün, Amplifica- 
 tion, äm-plíf-î-ca'shün, n. helaethiad 
 Amplify, äm'plî-fi, vt. chwanegu, ëangu, 
 
 taenu, lledu [ëangder 
 
 Amplitude, äm'plî-tud, n. helaethrwydd, 
 Amputate, am'pu-tat, vt. tori aelod, 
 
 amdori [iad 
 
 Amputation, äm-pu-ta'shün, n. amdor- 
 Amulet, äm'u-lët, n. swyngyfaredd 
 Amuse, a-muz', vt. difyru ; hud-foddio 
 Amusement, a-muz'ment, n. difyrwch, 
 
 digrifwch [boddâus 
 
 Amusive, a-mu'siv, a. difyrol, riyfryd, 
 Amygdalate, ä-mîg / dä-lat, a. almonaidd 
 An, an, a. arferedig o flaen llafarsain. 
 
 Nid oes gair Cymreig cyfatebol i A 
 
 neu An. 
 Anabaptist, än-ä-bäp'tîst, n. ail-fedyddiwr 
 Anacamptic, än-ä-kämp'tîk, a. adlamol, 
 
 adlewyrchiol 
 Anacathartic, an-a-ka-thar'tik, n. medd- 
 
 yginiaeth gyfogol 
 Anachorete, an-ak'o-ret, Anachorite, än- 
 
 ak'o-rit, n. meudwy [arfrudiaeth 
 
 Anachronism, an-ak'ro-nizm, n. cam- 
 Anaclastics, an-a-klas'tiks, n. pell- 
 
 dremiaeth [dull Anacreon 
 
 Anacreontic, an-ak-ri-on'tik, a. yn oil 
 Anadiplosis, än-â-dî-plo'sís, n. ail-ddy- 
 
 bliad ; ail-roddiad 
 Anagogical, än-ä-göj'î-käl, a. dirgelaidd 
 Anagram, än / â-gräm, n. traws-symudiad 
 
 llythyrenau [awduron 
 
 Analects, än / ä-lëkts, n. pigion o amryw 
 Analeptic, an-a-lep'tik, a. adferol, cryf- 
 
 aol 
 Analogical, än-ä-loj'î-cäl, Analogous, 
 
 ä-näro-güs, a. cyfatebol, tebyg 
 
 Analogy, ä-näl'o-jî, n. cyfFelybiad ; cy- 
 
 fatebiad [datglymiad 
 
 Analysis, ä-närî-sís, n. dadansoddiad, 
 Analytic, an-a-lit'ik, Analytical, än-ä- 
 
 lit'i-kal, a. dosranol [dyfynu 
 
 Analyze, an'a-liz, vt. dattod, dansoddi, 
 Anamorphosis, än-ä-mö^fo-sîs, n. an- 
 
 ffurfedigaeth 
 Ananas, â-na'naSj.n. afal pinwydden 
 Anapaest, än'â-pëst, n. math o fydr cerdd 
 Anaphora, ä-näf'o-rä, n. brawdd-addurn 
 Anarch, an'ark, n. terfysgwr, anllywodwr 
 Anarchy, an'ar-kT, n. terfysg; annhrefu, 
 
 aflywodraeth 
 Anasarca, an-a-sar'ka, n. dyfrglwyf 
 Anastrophe, ä-näs'tro-fî, n. newidiad 
 
 trefn naturiol, geiriau [melldith 
 
 Anathema, ä-näth'î-mä, n. esgymuniad ; 
 Anathematize, ä-näth / î-mä-tiz, vt. es- 
 
 gymuno ; rhegi [arlog 
 
 Anatocism, a-nat'o-sizm, n. Hog ar log, 
 Anatomical, an-a-tom'i-kal. a. difyn- 
 
 iadol, difynol [difynwr 
 
 Anatomist, ä-nät'o-mîst, n. difynydd, 
 Anatomy, â-nät'o-mî, n. difyniaeth, ys- 
 
 gerbwd [rhieni, cyndadau 
 
 Ancestors, an'ses-turz, n. pi. hynafiaid, 
 Ancestral, än'sës-lräl, a. hynafaidd, cen- 
 
 edlawl [gwelygordd 
 
 Ancestry, än'sës-trî, n. achau, bonedd, 
 Anchor, ang'kur, n. angor : vt. angori, 
 
 bwrw angor. Anchor-smith, gof an- 
 
 gorion [angor-drêth 
 
 Anchorage, ang'ko-raj, n. angorfa ; 
 Anchoret, ang'ko-ret, Anchorite, äng' 
 
 ko-rit, n. meudwy [bychain 
 
 Anchovy, än-tsho / vî, n. math o fôr-bysg 
 Ancient, an'shent, a. hen, hir-hoedlog ; 
 
 oesol : n. llummanwr. Ancients, hyn- 
 
 afiaid, hynaif, tadau. Ancient-of-days, 
 
 Hen-ddihenydd 
 Anciently, an'shënt-lî, ad. gynt, yn y 
 
 cynfyd [bonedd, achau 
 
 Ancientry, an'shën-trî, n. hvnafiaeth, 
 Ancillary, än'síl-ür-î, a. gwasanaethol 
 Ankle, ang'kl, a. ffêr, migwrn 
 And, and, con. a, ac [eglur 
 
 Andante, än-dán'tî, ad. yn gymedrol ac 
 Andiron, änd'i-ürn, n. brigwn, gobed 
 Androgynal, än-dröj'î-nal, a. deu-rywiol 
 Anecdote, an'ek-dot, n. hanesyn, chwedl 
 Anemography, än-î-mög'rä-fî, n. gwynt- 
 
 graffiad 
 Anemoscope, ä-nëm'o-skop, n. gwvnt- 
 
 fesurydd 
 Anent, ä-nënt', ad. gyferby», ar gyfer 
 
ANS path, fät, ëre, met, mä-nrií?, pin, örb, on, curve, cut, tw = too, twk==took 
 
 Aneurism, an'u-rizm, n. ëangiad rhed- 
 
 vveli 
 Anew, â-nu', ad. o'r newydd, eilwaith 
 Anfractuous, an-frak'tshu-us, a. troedig, 
 
 dyrus 
 Angel, an'jel, n. angel ; cenad ; ansawd 
 
 hardd ; hen ddarn o arian 
 Angelic, än-jèTík, Angelical, än-jël'î- 
 
 kal, a. angelaidd [cerdd 
 
 Angelot. än'jî-lot, n. math o offeryn 
 Anger, äng'gür, n. dig, digter, gwg, Hid: 
 
 vt. digio, llidio, anfoddloni 
 Angiography, än-jî-ög'rä-fî, n. darluniad 
 
 o lestri y corph 
 Angle, ang'gl, n. ongl, congl, cornel, 
 
 genwair : vi. genweirio, pysgota 
 Anglesey, äng'gl-sî, n. Mon, Ynys Mon 
 Anglicise, ang'gli-siz, vt. seisnigo, troi 
 
 i'r Saesonaeg 
 Angliscism, ang'gli-sizm, n. seisnigaeth 
 Angober, äng'go-bür, n. math o beran 
 Angry, äng'grî, a. dig, llidiog, digllawn. 
 
 To be angry, digio [cystudd 
 
 Anguish, äng'gwísh, n. ing, gloes,dirboen, 
 Angular, äng'gu-lür, Angulous, äng' 
 
 gu-lüs, a. onglog, conglog 
 Angulated, äng'gu-la-tëd, a. ongledig 
 Angust, äng-güst', a. cul, cyfyng 
 Angustation, äng-güs-ta'shün, n. culni, 
 
 cyfyngder [dnTyg anad) 
 
 Anhelation, än-hî-la'shün, n. dyheuad, 
 Anhelose, än'hî-los, a. allan o anadl 
 Aniented, än'yën-tëd, a. diddymiedig 
 Anility, a-nitt-ti, n. gwracheiddrwydd ; 
 
 ail-fabandod 
 Animadversion, an-i-mad-vur'shun, n. 
 
 sylwad, ystyiraeth, cerydd, beirniad- 
 
 aeth [ol, sylvviadol 
 
 Animadversive, än-î-mäd-vür'sív, a.barn- 
 Animadvert, an-i-mad-vurt', vt. baniu, 
 
 ceryddu 
 Animal, än'î-mäl, n. anifail, mil, milyn: 
 
 a. eneidiol, bywiol, nwyfol 
 Animalcule, än-î-märkul, n. milyn an- 
 
 weledig i'r llygad [imalcule 
 
 Animalcula, än-î-märku-lä, n. pi. — An- 
 Animality,än-î-märî-tî,n.eneidiolrwydd, 
 
 bywyd 
 Animate, än'î-mat, a. byw, byvvydog : 
 
 vt. bywâu, cefnogi, calonogi 
 Animation, än-î-ma'shün, n. bywâd, byw- 
 
 iogrwydd [nogaethol 
 
 Animative, an'i-ma-tiv, a. bywäol, an- 
 Animose, än'î-mos, a. poethlyd, gwresog 
 Animosity, än-î-mös'î-tî, n. gelyniaeth, 
 
 casineb, dygasedd 
 
 Aniseed, än'î-sîd, n. gwevvyrlys, had anis 
 Anker, ang'kur, n. barilan deg galwyn 
 Ankle, ang'kl, n. migwrn, ffêr, asgwrn y 
 
 íFêr 
 Annalist, än'äl-îs^n. hanesydd blynyddol 
 Annals, an'alz, n. pi. blvvyddol hanesion 
 Annats, än'äts, n. pi. blaen-ifrwythau, 
 
 cyngnwd 
 Anneal, ä-nîi', vt. tymheru gwydr ; pobi 
 Annex, a-neks', vt. cysylltu, cynodi 
 Annexion, a-nek'shun, Annexation, 
 
 an-ek-sa'shun, n. cysylltiad, cyfrwym- 
 
 iad, atddodiad [dinystrio 
 
 Annihilate, ä-ni'hî-lat, vt. diddymu, 
 Annihilation, ä-ni-hî-la'shün, n. diddym- 
 
 iad, diddymiant 
 Anniversary, an-i-vur'sur-i, n. cylchwyl : 
 
 a blynyddol, blwyddol [canaidd 
 
 Annolis, än'o-lís, n. ymlysgiad Ameri- 
 Annotation, än-o-ta'shün, n. nodau eg- 
 
 luraol, sylwadau [esponiwr 
 
 Annotator, än'o-ta-tür, n. nodiedydd, 
 Announce, ä-nüẅns', vt.datgan,cyhoeddi 
 Annoy, ä-nöî', vt. drygu, nivveidio; blino 
 Annoyance, ä-nöî'áns, n. aflonyddvvch, 
 
 sarâd 
 Annual, än'u-äl, a. blynyddol, blvvyddol 
 Annuitant, ä-nu'1-tänt, n. un a hawl 
 
 ganddo i dâl blynyddol 
 Annuity, ä-nu'î-tî, n. dogn neu dal 
 
 blynyddol 
 Annul, ä-nül, vt. dyddimu, dilëu, dirymu 
 Annular, än'u-lür, a. crwn, modrwyaidd 
 Annulet, än'u-lët, n. modrwyig ; add- 
 
 urngeríìad bychan o gylch colofn 
 
 arch [cyfrif 
 
 Annumerate, ä-nu'mür-at, vt. rhifo, 
 Annunciate, ä-nün'shî-at, vt. hysbysu, 
 
 dwyn cenadwri [archiad 
 
 Annunciation, än-ün-sî-a'shün, n. cyf- 
 Anodyne, än'o-din, n. esmwythâydd, 
 
 Uinarydd : a. esmwythaol, llonyddol 
 Anoint, â-nöînt', vt. iro, eneinio 
 Anomalism, a-nom'a-lizm, Anomaly, 
 
 ä-nöm'â-lî, n. annghyfartaledd 
 anomalous, ä-nöm'ä-lüs, a. annghydre- 
 
 dol, dirëol 
 Anomy, än'o-mî, n. annghyfraith, an- 
 
 nhrefn [man 
 
 Anon, ä-nön', ad. yn fyr, yn fuan, yn y 
 Anonymous, â-nön'î-müs, a. anadna- 
 
 byddus, dienw 
 Anorexy, an'o-rek-si, n. anchwennegiad 
 Another, än-ÜTH'ür, a. arall, un arall, 
 
 all, nid yr un 
 
 Ansaíed, än'sa-tëd, a. dolenog, carnog 
 
 _ __ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. ANT 
 
 Answer, än'sür, vt. ateh ; cyfateb : n. 
 
 ateb, atebiad ; dadbrawf 
 Answerable, än / sür-ä-bl, a. atebol, cyfrifol 
 Ant, ant, n. morgrugyn, mywionyn 
 Antagonist, än-täg'o-nîst, n. gwrthwyn- 
 ebwr, gwrthblaid [hanol eiriad 
 
 Antanaclasis, än-tän-â-lda'sís, n. gwa- 
 Antarctic, an-tark'tik, a. deheuol. An- 
 tarctic pole, pegwn y de 
 Ante, px. cyn, o fiaen, rhag [flaenu 
 
 Antecede, än-tî-sîd', v. blaenori, rhag- 
 Antecedence, än-tî-sî'dëns, n. blaen- 
 
 afiaeth 
 Antecedent, än-tî-sî'dënt, n. rhagflaenor, 
 
 blaenor: a. blaenorol, blaenfod 
 Antechamber, än'tî-tsham-bür, n. rhag- 
 
 Anticor, än tî-kör, n. clwyf yr ys'gyfaint 
 Antidotal, än'tî-do-täl, a. gwrth-wen- 
 wynol [rhag gwenwyn, &c. 
 
 Antidote, än'tî-dot, n. meddyginiaeth 
 Antifebrile, äu-tî-fëb'rîl, a. gwrth-dwym- 
 ynol [iad mewn awdv/r 
 
 Antilogy, än-tîl'o-jî, n. gwrth ddywed- 
 Antimonarchical, an-ti-mo-nar'kT-ka], a. 
 
 gwrth- deyrniol 
 Antimony, än'tî-mün-î, n. math o adwyn 
 Antinomians, an-ti-no'mi-anz, n. anti- 
 no miaid 
 Antinomy, än'tî-no-mî, n. gwrthddywed- 
 
 iad rhwng dwy ddeddf 
 Antipathy, än-típ'ä-thî, n. gwrthnaws ; 
 casineb [gwrth-heintiol 
 
 ystafell [ydd Antipestilential, än-tî-pës-tî-lën'shäl, a. 
 
 Antecessor, án-tî-sës'ür, n. rhag-arwein-! Antiphone, än-tîf'o-nî, n. ateb-gerdd, 
 Antedate, än'tî-dat, vt rhag-ddyddio ateb-gân 
 
 Antediluvian, an-ti-di-lu'vi-an, a. cyn yjAntiphrasis, än-tíf'râ-sîs, n. gwrtheiriaid 
 
 dylif, o'r cynfyd I Antipodes, an-tip'o-diz, n. gwrth- 
 
 Antelope, än'tî-lop, n. math o greadur draedwyr 
 
 Antemeridian, än-tî-mî-rìd'yän, n. cynj Antipope, än'tî-pop, n. gwrth -baby dd 
 
 nawn, y bore [flaen y byd Antiquarian, an-ti-kwe'r'i-an, Antiquary, 
 
 Antemundane, än-tî-mün'dane, a. o an'ti-kwe'r-i, n. hynafiaeth 
 Antepast, än'tî-päst, n. blaen-brawf, Antiquate, an'ti-kwat, vt. heneiddio ; 
 
 byr-bryd [ond dwyj diddymu 
 
 Antepenult, än-tî-pî-nült', n. y sill olaf Antique, än-tîk', a. hênaidd, oedranus, 
 
 Antepileptic, ant-ep-i-lep'tik, a. gwrth- 
 
 ddirgrynawl 
 Anterior, än-tî'r'î-ür, a. blaenorol, cyn 
 Anteriority, än-tî'r-î-ör'î-tî, n. blaen- 
 
 oriaeth 
 Anthem, anthem, n. mawl-gan 
 Anthology, än-thöro-jî, n. blodeugrawn, 
 
 blodeu-lyfr [ddysg 
 
 Anthropology, än-thro-pöro-jî, n. difyn- 
 Anthropophagi, än-thro-pöfä-jî, n. pi. 
 
 bwytawyr dynion [dynol-ddysg 
 
 Anthroposophy, än-thro-pös'o-fî, n. 
 Anthypnotic, an-thip-not'ik, a. gwrth - 
 
 gwsgawl 
 Anti, Ant, px. gwrth, yn erbyn 
 Antic, an'tik, a. hên, digrif, gwatwaraidd: 
 
 n.ysgentyn,ystumiwr. Antics, digrif- 
 
 gastiau, munudiau 
 Antichrist, an'tl-krist, n. annghrist 
 Antichristian, an-ti-kris'tshan, a. an- 
 
 nghristaidd 
 Anticipate, án-tís'î-pat, vt. rhag-achub, 
 
 blaen-brofi ; rhag-weled 
 
 hynod : n. hen-beth, gorhenyn, hen- 
 
 waith 
 Antiquity, an-tik'wi-ti, n. hynafiaeth, yr 
 
 amser gynt. Antiquities, hynafiaethau, 
 
 hynafion [cyhydedd 
 
 Antiscii, än-tîsh'yi, n. trigolion dau du y 
 Antiscorbutic, an-ti-skor-bu'tik, a. da 
 
 rhag y llwg [fraenol 
 
 Antiseptic, än-tî-sëp'tîk, n. gwrth- 
 Antispasmodic, än-tî-späz-möd'ík, a. 
 
 g w rth- wrystaidd 
 Antisplenetic, an-ti-splen'i-tik, a. da 
 
 rhag y dduegwst [cerdd 
 
 Antistrophe, än-tîs'tro-fî, n. ail bennill 
 Antistrumatic, än-tî-strẅ-mät'ík, a. da 
 
 rhag y manwynau 
 Antithesis, än-títh/î-sîs, (pi. antitheses, 
 
 än-tith/î-sîz), n. pi. cyferbyniaeth 
 Anitrinitarian, än-tî-trín-î-të'r'î-än, n. 
 
 gwrthdrindodiad ; a. gwrthdrindodaidd 
 Antitype, àn'tî-tip, n. gwrthlun, gwarth- 
 
 gysgod [rhag y frech losg 
 
 Antivenereal, án-tî-vî-nî'r'î-äl, a. da 
 Antlers, änt'lürs, n. pi. cyrn y carw 
 
 Anticipation, än-tís-î-pa'shün, n. blaen 
 
 brofìad ; rhag-fwynâd [ddisgyniad Antceci, än-tî'si, n. gwrthdrigolion 
 
 Anticlimax, an-u-kli'maks, n. gradd- Antonomasia, an-to-no-ma'zlri-a 
 Anticonvulsive, än-tî-kön-viìrsîv, a.l gwrthenwad 
 
 gwrth-ddirgrynol 'Antre, än'tür, n. ogof, lloches, ffau 
 
 15" 
 
APP path, fät, ere, met, mâ-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, tw=too, twk = took 
 Anvil, an'vil, n. eingion. Anvil-stock, Apogiatura, ä-po-jî-ä-tu'r'ä, n. addurn- 
 
 cyff eingion nod 
 
 Anxiety, ang-zi'i-ti, Anxiousness, angk' 
 
 shüs-nës, n. pryder, gofal, anesmwyth- 
 
 der, try m fry d [awyddus 
 
 Anxious, angk'shus, a. pryderus, gofalus ; 'Apologize, ä-pöTo-jiz, 
 
 Any, en% a. un, unrhyw, neb, rhyw, 
 
 nebawd, dim 
 Anywise, en'I-wiz, ad. mewn rhyw ddull 
 Aorist, a'o-rist, n. enw amser an- 
 
 mhenodol 
 Aorta, a-ör'tâ, n. y rhedweli fawr 
 Apace, â-pas', ad. yn fuan. ar ftrwst, arfrys 
 Apagogical, äp-â-göj'î-käl, a. gwyr- 
 
 gyrcbiol 
 Apart, â-pärt', ad. o'r neilldu, ar wahân 
 Apartment, ä-pärt'mënt, n. rhandy, ys- 
 
 tafell 
 Apathetic, ap-a-thet'ik, a. dideimlad 
 Apathy, äp'â-thî, n. annheimlad; syrthni 
 Ape, ap, n. ab, epa, gwrab ; dyn- 
 
 waredydd : vt. dynwared, amredu 
 Apepsy, ä-pëp'sî, n. treuliad afreolaidd 
 Aperient, ä-pî'r'î-ënt, a. ryddâol [nedfa 
 Apertion, ä-pür'shiín, n. agoriad, my- 
 Aperture, äp'ür-tshu'r, n. bwlch, twll 
 Apetalous, ä-pët'ä 
 
 blodeu 
 
 Apologetical, äp- ol-o-jet'i-kal, a. esgus- 
 
 odol, amddiíFynol [ddiflfynydd 
 
 Apologist, ä-pöro-jíst, n. diheurydd, am- 
 
 vi. amddiffyn ; 
 
 esgusodi [wers 
 
 Apologue, äp'o-lög, n. chwedl, moes- 
 Apology, ä-pöro-jî, n. diíFyniad, es- 
 
 geusawd [pell-fesuriaeth 
 
 Apomecometry, ap-o-mi-kom'T-tri, n. 
 Apophlegmatic, ap-o-fleg-mat'ik, a. yn 
 
 tynu ymaith llysnafedd 
 Apophthegm, ap'o-them, n. doethair, 
 
 diareb [lys mud 
 
 x\poplectic, ap-o-plek'tik, a. o natur par- 
 Apoplexy, ap'o-plek-si, n. parlys mud 
 Apostacy, ä-pöYtâ-sî, n. gwrthgiliad, 
 
 gwrthgwymp 
 Apostate, ä-pös'tat, n. gwrthgiliwr, 
 
 gwrthgwympwr 
 Apostatize, a-pos'ta-tiz, vi. gwrthgilio 
 Aposteme, äp'ös-tîm, n. math o ym- 
 
 gasgliad [casglu 
 
 Apostemate, â-pös'tî-mat, vi. crawni, 
 
 Apostle, ä-pos'l, n. apostol, cenad 
 us, a. heb ddail Apostleship, ä-pos'1-shîp, n. apostoliaeth 
 [pen, copa, crib: Apostolic, ä-pös-töTík, a. apostolaidd 
 
 Apex, a'peks (apices), n. blaen, pwynt, Apostrophe, ä-pös'tro'fî, n. sillgoll (') 
 Aphelion, â-fî'lî-ün, n. y rhan bellaf Apothecary, a-poth'i-kur-i, n. cyfferiwr 
 
 oddiwrth yr haul o gylchdro y planed | Apothegm, ap'o-them, n. doethair, 
 Aphorism, äf 'o-rizm, n. gosodedigaeth, diareb [gysegriad 
 
 prif-rëol, rhëol, call-chwedl 
 Apiarian, a-pî-ë'r'î-än, n. gwenynwr, 
 
 cadwr gwenyn 
 Apiary, a'pî-ür-î, n. gwenynlle, gwenynfa 
 Apices, äp'î-sî:?, n. pi. — Apex 
 Apish, a'pish, a. gŵrabaidd, dynwaredol,! Apparatus, äp-ä-ra'tüs, (pi 
 
 iFol [ddigrifwchj n. offer, arlwy 
 
 x\potheosis, äp-o-thî o-sís, n. dwyf- 
 Apozem, ap'o-zem, n. trwyth, isgell, diod 
 Appal, ä-pör, vt. dychrynu, digaloni, 
 synu [dyddelwad 
 
 Appalment, a-pol'ment, n. arswyd, braw, 
 
 apparatus), 
 [engaf 
 
 Apishness, a'pîsh-nës, n. coegedd, flol, Appanage, äp / ä-naj, n. tir i'r plant ieu- 
 
 Apo-, ap-, px. oddiwrth, ymaith 
 Aplustre, â-plüs / tür, n. math o faner 
 
 Apparel, ä-pär'ël, n. dillad, gwisgiad, 
 trwsiad : vt. dilladu, trwsio, addurno 
 
 Apocalypse, a-pok'a-lips, n. datguddiad, Apparent, ä-pär'ënt, a. eglur; ymddang- 
 
 gweledigaeth [guddiadol osiadol, amlwg 
 
 Apocalyptical, a-pok-a-lip'ti-kal, a. dat- Apparition, äp-â-rîsh'ün, n. drychiol- 
 Apocope, a-pok'o-pi, n. toriad ymaith y aeth ; ysbryd ; ellyll [gwysiwr 
 
 sill olaf [ammheus Apparitor, ä-pär'î-tür, n. rhingylch, 
 
 Apocrypha, a-pok'n-fa, n. pi. llyfrau : Appay, ä-pa', vt. talu, gollwng ymaith 
 Apocryphal, a-pok'ri-fal, a. anawduredig, j Appeach, ä-pîtsh', vt. cyhuddo, achwyn, 
 
 ammheus [osiadol ceryddu [frawd : vi. appelio 
 
 Apodictical, a-po-dik'ti-kal, a. arddang 
 ApodixiSjap-o-dik'sis, n. prawf, arddang 
 
 osiad 
 Apogee, äp'o-jî, n. y rhan bellaf o gylch- 
 dro yr haul neu blaned oddiwrth y 
 ddaear 
 
 Appeal, ä-pîl', n. appeliad, crychiad am 
 Appear, ä-pî'r', vi. ymddangos ; bod 
 
 yn debyg 
 Appearance, ä-pfr'äns, n. ymddang- 
 
 osiad, golwg, dull, rhith, agwedd, 
 
 tebygoliaeth ; crychfa 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh^rz azure; thin, this: jrrdzb. ARA 
 
 Appease, ä-pîz', vt gostegu, dystewi, 
 
 dyhuddo [dystewiad 
 
 Appeasement, a-piz'ment, n. diddigiad, 
 Appellant, ä-përänt, n. appeliwr ; beidd- 
 
 iwr [i'w erbyn 
 
 Appellate, ä-pël'at, n. y neb yr appelir 
 Appellation, äp-ë-la'shün, n. enwad, 
 
 galwad ; enw, titl 
 Appellative, ä-përâ-tív, n. enw cyffredin : 
 
 a. enẃedigol, galwedigol 
 Append, ä-pënd', vt. crogi wrth, cydio ; 
 
 cymmodi, atddodi 
 Appendage, ä-pën'daj, n. ychwanegiad, 
 
 atddodiàd [glynol 
 
 Appendant, ä-pën'dänt, n. cydiad : a. 
 Appendicate, ä-pën'dî-kat, vt. cysylltu, 
 
 atddodi 
 Appendix, a-pen'diks (pi. Appendices, ä- 
 
 pen'di-siz), n. atddodiad, ychwanegiad 
 Appertain, äp-ür-tan', vi. perthynu, 
 
 deiryd 
 Appertinent, ä-pür/tî-nënt, a. perthynol 
 Appetence, äp'î-tëns, n. awydd, blys 
 Appetibility, äp-ët-î-bíl'î-tî, n. chwenn- 
 
 ycholdeb, awydd [ychol 
 
 Appetible, äp'î-tî-bl, a.dymunol, chwenn- 
 Appetite, ap'î-tit, n. awydd ; chwant 
 
 bwyd, bwydflys [fori, mawrygu 
 
 Applaud, ä-plöa", vt. canmol, moli, clod- 
 Applause, a-ploV, n. clod, canmoliaeth, 
 
 moliant 
 Apple, ap'l, n. afal. Apple of the eye, 
 
 canwyll llygad. Apple-yard, perllan, 
 
 afallach 
 Applicable, ap'li-ka-bl, a. cymhwysiadol 
 Applicant, ap'li-kant, n. cymhwysydd 
 Application, ap-li-ka'shun, n. cym- 
 
 hwysiad, cyfaddasiad, cyflead, cais ; 
 
 ymroad [ymroawl 
 
 Applicative, ap'li-ka-tiv, a. cyfaddasol ; 
 Apply, ä-pli', v. cymhwyso; ymosod, 
 
 ymröi 
 Appoint, ä-pöînt', vt. gosod, trefnu, nodi, 
 
 penodi, dogni, penu 
 Appointment, ä-pöînt'mënt, n. gosodiad, 
 
 trefniad, penodiad ; cytundeb 
 Apportion, ä-pô'r'shün,vt.dogni, cyfranu 
 Appose, a-poz', vt. holi, chwilio 
 Apposite, ap'o-zit, a. cymhwysiadol, cyf- 
 
 addas [cyfladdiad 
 
 Apposition, äp-o-zísh'ün, n. arddodiad ; 
 Appraise, a-praz', vt. prysio, cywerth- 
 
 yddio 
 Appraisement, ä-praz'mënt, n. prisiad 
 Appreciate, ä-prî'shî-at, vt. mawrau, 
 
 gwerthfawrogi; prisio 
 
 Apprehend, äp-ri-hënd', vt. din 
 
 tybio ; of'ni ; dal 
 Apprehension, äp-rî-hën'shün', n. am- 
 
 gyiFred ; deall ; ofn 
 Apprehensive, ap-ri-hen'siv, a. ofnu6, 
 
 pryderus ; synwyrol 
 Apprentice, ä-prën'tîs, n. breintwas, 
 
 dysgiadur, egwyddorwas : vt. rhwymo 
 
 yn freintwas [iadwriaeth 
 
 Apprenticeship, ä-prën'tís-shíp, n. dysg- 
 Apprise, a-priz', vt. hysbysu, rhybyddio 
 Approach, ä-protsh/, n. dynesiad, nesâd: 
 
 vt. dynesu, nesâu [wyaeth 
 
 Approbation, ä-pro-ba'shün, n. cymerad- 
 Approof, ä-prẅf', n.prawf; cymeradwyad 
 Appropriate, ä-pro'prî-at, vt. neillduo ; 
 
 priodoli : a. neillduol ; addas 
 Appropriation, ä-pro-prî-a'shün, n. pri- 
 ed oldeb, cyfaddasiad [derbyniadwy 
 Approvable, ä-prẅ'vä-bl, a. profadwy, 
 Approval, a-prw'val, n. derbyniad 
 Approve, a-prwv', vt. cymeradwyo ; profi, 
 
 dangos [ymlynu 
 
 Approximate, ä-prÖk'sî-mat, vt. dynesu, 
 Approximation, a-prok-si-ma'shun, n. 
 
 dynesiad, ymlyniad [wrth 
 
 Appulse, ä-püls', n. nesiad ; tarawiad 
 Appurtenance, ä-púr'tî-näns, n. per- 
 
 thynas, darymsawdd 
 Apricot, ap'n-kot, n. bricyllen 
 April, a'pril, n. Ebrill, mis Ebrill 
 Apron, a'prün, a'pürn, n. íFedog, aríFedog ; 
 
 barclod, balog [perwyl 
 
 Apropos, ap'ro-po, ad. yn brydlawn ; i'r 
 Apsis, äp'sís, n. y rhanau hyny mewn 
 
 cylchdro planed ag sydd bellaf oddi- 
 
 wrth, ac agosaf at, yr haul neu y 
 
 ddaear [mhwys, parod 
 
 Apt, apt, a. chwannog, hyddysg; cy- 
 Aptitude, äp'tî-tud, n. cymhwysder ; 
 
 tueddrwydd [rwydd 
 
 Aptness, apt'nes, n. addasrwydd ; deheu- 
 Aptote, äp / tot, n. sylweddair a dim ond 
 
 un terfyniad iddo 
 Aquafortis, a-kwä-foVtîs, n. sur blorig 
 Aquarius, a-kwe'r'i-us, n. y dyfrwr 
 Aquatic, a-kwat'ik, a. dyfrol, dyfrog 
 Aquavitse, a-kwa-vi'ti, n. dwfr y bywyd ; 
 
 brandi [dwfr-ffos 
 
 Aqueduct, ak'wi-dukt, n. dwfr-lwybr, 
 Aqueous, a'kwî-üs, a. dyfrllyd, dyfraidd 
 Aquiline, ak'wi-lm, a. eryraidd ; trwyn- 
 
 grwn [Arabiaid 
 
 Arabic, är'á-bík, n. Arabaeg, iaith yr 
 Arable, är'â-bl, a. arddadwy, hygar 
 Araneous, â-ra'nî-üs, a. fel gwe copyn 
 
 17 
 
ARI 
 
 path, fät, ere, met, mä-rîm> , pin, orb, on, curve, cíít, tw = too, twk=took ; 
 
 Aration, â-ra'shün, n. arddwriaeth 
 Arbalat, âr'bâ-lät, Arbalist, âr'bâ-lîst, n. 
 
 bwa croes ; albrys 
 Arbiter, är'bî-tür, Arbitrator, är'bî-tra- 
 
 tür, n. dyddiwr, canolwr, cyflafareddwr ; 
 
 athrywynwr ; rhaglaw 
 Arbitration, är-bî-tra'shün, n. barn 
 
 cyflafaredd 
 Arbitrariness, är'bî-trür-î-nës, n. traws- 
 
 edd, trahausder [gormesol 
 
 Arbitrary, âr'bí-trür-î, a. tra-awdurdodol, 
 Arbitrate, âr'bî-trat, v. dyddio, cyfafar- 
 
 eddu 
 Arbour, âr'bür, n. gwasgodfa, deil-dy 
 Arboreous, är-bô'r'î-üs, a. gwyddwasg- 
 
 odol 
 Arboret, är'bo-rët, n. manwydden 
 Arborist, är'bo-ríst, n. naturiaethwr coed 
 ! Arbuscle, âr'büs-1, n. manwydden 
 ; Arbute, ar'but, n. mefus-bren, pren syfi 
 Arc, ark, n. bwa, arch 
 Arcade, ar-kad', n. mwd-rodfa 
 Arcanum, ar-ka'num (pi. arcana, är-ka / 
 
 nä), n. peth dirgel 
 Arch, ärtsh, n. bwa; mwdd, mwd ; nen : 
 
 a. ysmala : vt. bwäuo, gwneyd bwäau ; 
 
 mydu : px. prif-, arch-, 
 Archaeology, âr-kî-òTo-jî, n. hynafiaeth 
 Archaism, ar'ka-izm, n. hen eiriad 
 Archangel, ark-an'jel, n. arangel, arch- 
 angel 
 Archbishop, ärtsh-bîsh'üp, n. archesgob 
 Archdeacon, ärtsh-dî'kn, n. prif-ddëon, 
 
 archddiacon 
 Archdeaconry, ârtsh-dî'kn-rî, n. arch- 
 
 ddëoniaeth 
 Archduke, artsh-duk', n. arch-ddug 
 Archer, är'tshür, n. saethydd, saethwr 
 Archery, âr'tshür-î, n. saethyddiaeth 
 Archetypal, ar'ki-ti-pal, a. argynddel- 
 
 waidd [cynddelw 
 
 Archetype, ar'ki-tip, n. argynddelw, 
 Archidiaeonaljar-ki-di-ak'o-nal, a. arch- 
 ddiacon awl 
 Archiepiscopal, ar-ki-i-pis'ko-pal, a. 
 
 archesgobaidd 
 Archipelago, är-kî-pèTä-go, n. môr yn- 
 
 ysol, lluos-ynys-fôr 
 Architect, ar'kl-tekt, n. saer, pen-saer, 
 
 prif-saer 
 Architecture, ar-ki-tek'tshur, n. pen- 
 
 saerni'aeth, adeiladaeth 
 Architrave, ar'ki-trav, n. prif-drawst, 
 
 cap an colofn [lyfr-dy 
 
 Archives, ar'kivz, n, pi. cofnodiadau ; cof- 
 Archprelate, ärtsh-prèTat, n. archesgob 
 
 Archwise, artfh'wiz, ad. yn fwaog, yn 
 
 fwaol, fel bwa 
 Arctation, ark-ta'shiin, n. carchariad, 
 
 caethiwed 
 Arctic, ark'tik, a. gogleddol. Arctic 
 
 pole, pegwn y goglc-dd [mydiad 
 
 Arcuation, âr-ku-a'shün, n. crymiad, 
 Ardency, är'dën-sî, Ardentness, âr'dënt- 
 
 nës, n. taerni; aidd; trymder; poethni, 
 
 angerdd, gwres [og, poeth 
 
 Ardent, âr'dënt, a. taer. awchus; gwres- 
 Ardour, är'dür, n. awydd-fryd ; taerni, 
 
 aidd [peryglus 
 
 Arduous, âr'du-üs, a. anhawdd, caled, 
 Area, a'rî-ä, n. gwyneb-fesur, arwyneb; 
 
 llanerch, clawr, buarth, cadlas 
 Aread, Areed, â-rîd', vt. cynghori, cyfar- 
 
 wyddo [crasiad 
 
 Arefaction, ar-I-fak'shun, n. sychiad, 
 Arenacious, är-î-na / shüs, Arenose, 
 
 är-î-nos', tywodlyd 
 Areotics, e'r-T-ot'iks, n. meddyginiaeth- 
 
 au agorol 
 Argent, är'jënt, a. arianaidd, arianlliw 
 Argil, är'jíl, n. clai y crochenydd 
 Argillaceous, är-jíl-a'shüs, Argillous, 
 
 är'jíl-üs, a. cleiog 
 Argol, âr'göl, n. halen gwaddod gwin 
 Argosy, är'go-sî, n. llestr masgnach fawr 
 Argue, är'gu, v. dadleu, rhesymu, profi 
 Argument, är'gu-mënt, n. dadl, rheswm, 
 
 testun dadl 
 Argumentation, är-gu-mën-ta'shün, n. 
 
 rhesymiad, dadleuad [deleugar; cryf 
 Argumentative, ar-gu-men'ta-tiv, a. 
 Argute, är-gut', a. llym, crafF, main, 
 
 arebawl 
 Arian, ê'r'î-än, n. dysgybl Arius 
 Arianism, ë'r'î-än-ízm, n. ariaeth, athraw- 
 
 iaeth Arius 
 Arid, är'îd, a. sych, crin, eras, gwyw 
 Aridity, ä-ríd'î-tî, n. sychder, gwywder 
 Aries, e'r'j-iz, n. yr hwrdd, arwydd yr 
 
 hwrdd 
 Arietate, ê'r'î-î-tat, vt. hyrddio, hyrddu 
 Arietation, ë'r-î-î-ta'shün, n. hyrddiad, 
 
 gwthiad 
 Arietta, ë'r-î-ët'ä, n. can, neu dôn fer 
 Aright, ä- rit', ad. yniawn, yn gywir, yn ei le 
 Ariolation, ë'r-î-o-la'shün, n. dewiniad 
 Arise, a-riz' (arose, arisen), vi. codi, 
 
 cwnu, esgyn, ymdderchafu 
 Arisen, a-riz'n, pp. — Arise 
 Aristocracy, ar-is-toVra-si, n. pendefig- 
 
 lywiaeth [lywiol 
 
 Aristocratic, ar-is-to-krat'ik, a. pendefig- 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jzndzh. AHU 
 
 Arithmancy, äi íth-män-sî, n. rhif-ddar- 
 
 ogan [rhifiaeth 
 
 Arithmetic, â-rîth'mî-tî^n.rhifyddiaeth, 
 Arithmetician, är-íth-mî-tísh'än, n. 
 
 rhifyddwr 
 Ark, ark, n. arch ; llong ; cawell ; cist 
 Arm, arm, n. hraich; cainc; adwy dwfr; 
 
 nerth; arf: vt.. arfogi. Armed, arfog. 
 
 Arm-pit, cesail, twll y gesail 
 Armada, är-ma'dä, n. llynges arfog 
 Armadillo, ar-ma-diVo, n. math o an- 
 
 ifail [lynges arfogol 
 
 Armament, âr'mä-mënt, n. llu neu 
 Armature, är'mä-tshu'r, n. arfogaeth ; 
 
 diiFyniad 
 Armigerous, är-mij'ür-üs, a. arfog 
 Armgaunt, ärm'gänt, a. egwan, gwanaidd 
 Armillary, âr'míl-ür-î, a. breichledol, 
 
 breichrwyol 
 Arminian, är-mîn'yän, n. arminiad 
 Arminianism, ar-min^an-izra, n. ar- 
 
 miniaeth [g r yf> dewr-arfog 
 
 Armipotent, är-míp-o-tënt, a. ;rhyfel- 
 Armistice, âr'mî-stís, n. byr-gyngrair, 
 
 arf-attaliad 
 Armlet, ärm'lët, n. ceincell ; breichled 
 Armorial, är-mô'r'î-äl, a. perthynol i 
 
 arfau bonedd 
 Armory, âr'mür-î, n. arfdy ; pais arfau 
 Armour, är'mür,n. arfogaeth, rhyfel-wisg. 
 
 Armour-bearer, yswain, cludydd arfau 
 Armourer, är'mür-ür, n. arfwr, gof arfau ; 
 
 arfogwr 
 Army, är'mî, n. llu, byddyn, câdlu 
 Aromatic, ar-o-mat'ik, a. peraroglaidd 
 Aromatics, ar-o-mat'iks, n. peraroglau 
 Aromatise, a-ro'ma-tiz, vt. perarogli 
 Arose, a-roz', pt. — Arise [tu 
 
 Around, ä-rüŵnd', ad. o amgylch, o bob 
 Arouse, ä-rüẅz', vt. deíFröi, dihuno ; 
 
 cyffròi [hwnt 
 
 Aroynt, ä-röînt', ad. íFwrdd, ymaith, 
 Arquebuse, ar'kwi-bus, n. llaw-ddryll, 
 
 gwn Haw [cnau cocoa 
 
 Arrack, ar'ak, n. gwirod a wneir o'r 
 Arraign, ä- ran', vt. cyhuddo, o flaen 
 
 brawdle 
 Arraignment, ä-ran'mënt, n. cyhuddiad 
 Arrange, ä-ranj', vt. trefnu, rhesu, 
 
 rhestru 
 Arrangement, ä-ranj'mënt, n. trefniad 
 Arrant, är'ánt, a. hysbys, hynod, cywil- 
 
 yddus ; earn 
 Anas, ár'äs, n. teisban, eurlen 
 Array, ä-ra', n. gwisg, trwsiad ; trefn : 
 
 vt. addurno ; trefnu ; byddino 
 
 lArread, Arreecl, ä-rîd', vt. cyfarwyddo, 
 
 cynghori 
 JArrear, ä-rî'r', n. ôl-ddyled 
 Arrest, ä-rëst', vt. dal, dal yngarcharor; 
 
 attal : n. dalfa 
 Arret, ä-rët', n. deddf, barn : vt. pennodi 
 Arriere, ä-rî'r', n. rhan olaf byddin 
 Arrival, a-ri'val, n. dyfodiad, dawediad, 
 
 tiriad 
 Arrive, a-riv', vi« dyfod, cyraedd, tirio 
 Arrode, ä-rod', vt. cnoi, difa 
 Arrogance, är'o-gäns, n. balchder, traha, 
 
 hunanol [hâus 
 
 Arrogant, är'o-gänt, a. uchelfrydig, tra- 
 Arrogate, ar'o-gat, vt. rhyfygu, ymhoeni ; 
 
 hunanu 
 Arrosion, a-ro'zhim, n. cnòad 
 iVrrow, är'o, n. saeth, picell 
 Arsefoot, ârs'fẁt, n. math o aderyn y 
 
 dwfr [arfau 
 
 Arsenal, är'sën-äl, n. arf-dy, ystordy 
 Arsenic, ar'si-nik, n. aur bibau ; math o 
 
 wenwyn cryf 
 Art, art, n. celf, celfyddyd ; creiFt ; cyw- 
 
 reinrwydd, medr ; cyfrwysdra, manyl- 
 
 waith 
 Arteriotomy, âr-tî'r-î-öt'o-mî, n.gwaed- 
 
 iad o'r rhedweli 
 Artery, är'tür-î, n. rhedweli 
 Arterial, âr-tî'r'î-äl, a. rhedweliol 
 Artful, ârt'fẁl, a. dicheilgar, ystrywgar ; 
 
 hyfedr 
 Arthritic, ar-thnt'ik, a. cymalwstog 
 Article, ar'ti-kl, n. bannod, nod bannog ; 
 
 amod, erthygl, pen : vt. ammodi, 
 
 rhwymo 
 Articulate, ar-tik'u-lat, a. cymalog; 
 
 cydseiniol ; croew, eglur : v. llefaru 
 
 yn groew, cynanu 
 Articulation, âr-tík-u-la'shün, n. cy- 
 
 maliad ; cynaniad ; clymau coed; cydsain 
 Artifice, âr'tî-f is, n.hoced,ystryw, dichell 
 Artificer, är-tíf'î-sür, n. crefîtwr, cèlf- 
 
 yddwr [celfawl 
 
 Artificial, är-tî-físh'al, a. dynwaredol ; 
 Artillery, âr-tíTür-î, n. offer rhyfel, 
 
 magnelau [yddwr 
 
 Artisan, ar'ti-zan, n. crefììwr, llawgeìf- 
 Artist, är'tíst, n. celfyddwr, manvl- 
 
 weithydd [didwyll 
 
 Artless, ârt'lës, a. annghelfydd ; syml, 
 Artíessness, ärt'les-nes, n. symledd, did- 
 
 wylledd [grvmus 
 
 Artuose, är'tslm-os, a. cadarn, cryfj 
 Arundinaous, à-rün-dî-na'shüs, a. cors- 
 
 enog 
 
 \9~ 
 
ASS path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tẅ— too, twk=took ; 
 
 Aru spice, â-rüs'pîs, n. perfeddgoel 
 
 As, az, con. megys, fel, mal ; tra ; cyn, 
 
 mor ; â, âg 
 Asafoetida, äs-â-fet'î-dâ, n. math o sudd 
 
 drewllyd 
 Asaph, (St), sant-â'säf, n. Llanelwy 
 Asbestos, äz-bës'tüs, n. maen ystinos, 
 
 uraul [annifaol 
 
 Asbestine, äz-bës'tîn, a. o natur ystinos, 
 Ascend, ä-sënd', vi. esgyn, dyrchafu, 
 
 dringo 
 Ascendant, ä-sën'dänt, n. uwchder ; gor- 
 
 uchafiaeth : a. uwch, trech, goruwch 
 Ascendency, ä-sën'dën-sî, n. awdurdod, 
 
 goruchafiaeth 
 Ascension, ä-sën'shün, n. esgyniad, dyr- 
 
 chafiad. Ascension-day, dydd dyrch- 
 
 afael 
 Ascent, ä-sënt', n. esgynfa, rhiw, llethr 
 Ascertain, äs-ür-tan', vt. sicrâu, gwirio ; 
 
 sefydlu 
 Ascertainment, äs-ür-tan'mënt, n. ca- 
 
 darnâd, sefydliad [dwyaidd 
 
 Ascetic, ä-sët'ík, n. meudwy : a. meu- 
 Ascites, a-si'tiz, n. dyfrglwyf y bol 
 Ascitic, a-sit'ik, Ascitical, a-sit'i-kal, a. 
 
 dyfrglwyfus [wanegiadol 
 
 Ascititious, äs-î-tísh'üs, a. attodawl, ych- 
 Ascribable, as-kri'ba-bl, a. cyfrifadwy 
 Ascribe, as-krib', vt. cyfrif, priodoli, 
 
 rhoddi 
 Ascription, as-krip'shun, n. priodoliad 
 Ash, ash, n. onen, on, onwydden. 
 
 Ground-ash, onen y ddaear 
 Ashame, â-sham', vt. cywilyddio. He is 
 
 ashamed, mae cywilydd arno 
 Ashen, ash'n, n. onenaidd, o onen 
 Ashes, ash'iz, n. pi. lludw, ulw, ulwyn 
 Ashlar, äsh'lür, n. careg nadd arw o'r 
 
 gloddfa [arlan 
 
 Ashore, ä-shô'r', ad. ar dir, ar y traeth, 
 Ashwednesday, ash-wenz'da, n. dydd 
 
 Mercher lludw 
 Ashy, äsh'î, a. o liw yr onen, llwydwyn 
 Aside, ä-sid' ad. o'r neilldu, o'r naill 
 
 ochr, ar ddidol ; ar osgo ; ar wahan ; 
 
 heibio 
 Asinary, äs'î-nür-î, Asinine, äs'î-nin, a. 
 
 asynaidd, hurt 
 Ask, ask, v. gofyn, holi ; deisyf, ceisio 
 Askance, as-kans', Askant, äs-känt', ad. 
 
 yn llygad- draws, yn gam 
 Askew, as-ku', ad. ar osgo, yn ŵyr-gam 
 Aslant, ä-slänt', ad. ar ogwydd, ar yst- 
 
 lys, ar dro 
 Asleep, ä-slîp', ad. yn nghwsg, yn cysgu 
 
 Aslope, ä-slop', ad. ar lechwedd, ar ŵyr, 
 
 ar leddf [yr asp 
 
 Asp, asp, Aspic, as'pik, n. math o sarph, 
 Asp, asp, n. athwydden 
 Aspect, as'pekt, n. golygiad, amddan- 
 
 gosiad ; edrychiad ; trem 
 Aspectable, äs-pëk'tä-bl, a. gweladwy 
 Aspen, äs'pën, n. aethnen, aethwydden 
 Asper, äs'pür, n. bath Tyrcaidd, gwerth 
 
 fTyrlling : a. garw 
 Asperate, äs'pür-at, vt. garwâu 
 Asperity, äs-për'î-tî, n. gerwindeb, sar- 
 
 ugrwydd, llymder [diofalwch 
 
 Aspernation, äs-pür-na'shün, n. dirmyg; 
 Asperse, äs-pürs, vt. taenellu ; gwara- 
 
 dwyddo [difriad 
 
 Aspersion, äs-pür'shün, n. taenelliad ; 
 Asphaltic, äs-färtík, a. glydiog, pygaidd 
 Asphaltum, äs-färtüm, n. math o byg 
 Aspirant, äs-pi'r'änt, n. un uchelfrydig 
 Aspirate, äs'pî-rat, vt. seinio yn arw- 
 
 gryf, seinio âg anadl gryf : n. llythyr- 
 
 en arw-sain [anadl-gynaniad 
 
 Aspiration, äs-pî-ra'shün, n. gorawydd, 
 Aspire, äs-pi'r', vi. uchel-geisio ; ym- 
 
 geisio [â lled-olwg 
 
 Asquint, ä-skwínt, ad. yn llygad-draws, 
 Ass, as, n. asyn, haw ; asen, hawes 
 Assail, ä-sal', vt. ymosod ar, ruthro ar, 
 
 taro 
 Assailable, ä-sa'lä-bl, a. ruthradwy, 
 
 curadwy [ydd 
 
 Assailant, a-sa'lant, n. ymosodwr, taraw- 
 Assart, ä-särt', vt. chwynu coed 
 Assassin, ä-säs'în, n. dirgel-lofrudd 
 Assassinate, ä-säs'ín-at, vt. cudd-lof- 
 
 ruddio 
 Assassination, ä-säs-î-na'shün, n. brad- 
 
 laddiad, cudd-lofruddiad 
 Assation, ä-sa'shün, n. rhostiad, crasiad 
 Assault, ä-sölt', n. rhuthr, ymosodiad ; 
 
 sarâd : vt. taro, ymgyrchu, ymosod ar 
 Assay, ä-sa', n. cais, cynygiad ; prawf: 
 
 vt. profi adwynau ; ceisio ; cynyg 
 Assectation, ä-sëk-ta'shün, n. gweinydd- 
 
 iad, gofal [gofal 
 
 Asseculion, as-i-ku'shun, n. cyraeddiad, 
 Assemblage, a-sem'blaj, n. cyd-gynull- 
 
 iad, casgliad, cynulleidfa 
 Assemble, ä-sëm / bl, v.ymgynull ; casglu, 
 
 crynòi, cynull, galw yn nghyd 
 Assembly, ä-sëm'blî, n. cynulleidfa, 
 
 cymanfa 
 Assent, ä-sënt', n. cyd-syniad, cytuniad : 
 
 v. cydsynio, cytuno [dywedyd 
 
 Assert, ä-sürt', vt. haeru, honi, gwirio, 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; ] — dzh. ATH 
 
 Assertion, ä-sür'shün, n. haeriad ; 
 
 darnâd 
 Assess, ä-sës', vt. trethu, gosod treth 
 Assessment, ä-sës'mënt, n. trethiad ; ys- 
 
 griflyfr y dreth 
 Assessor, ä-sës'ür, n. trethwr, dognwr 
 
 teyrnged [telir dyledion 
 
 Assets, ä-sëts', n. meddiannau o'r rhai y 
 Asseverate, a-sev'ur-at, vt. gwirio, haeru, 
 
 honi, tyngu [sicrâd trwy lŵ 
 
 Asseveration, as-ev-u-ra'shun, n. honiad, 
 Assiduity, äs-î-du'î-tî, n. diwydrwydd, 
 
 dyfalwch [astud 
 
 Assiduous, äs-íd'u-üs, a. dyfal, gofalus, 
 Assiento, äs-î-ën'to, n. cytundeb am 
 
 gaethweision 
 Assign, ä-sin', vt. penu, rhoddi; trosi 
 Assignable, ä-si'nä-bl, a. trosiadwy; 
 
 nodadwy 
 Assignation, ä-sîg-na'shün, n. trosiad ; 
 
 penodiad, eilwydd 
 Assignee, ä-si-nî', n. dirprwywr, rhaglaw 
 Assignment, ä-sin'mënt, n. neillduad ; 
 
 aralliad, trosiad 
 Assimilate, ä-sím'î-lat, vt. gwneyd neu 
 
 droi yn debyg ; corfforaethu 
 Assimulation, ä-sîm-u-la'shün, n. tebyg- 
 
 iad [asynwr 
 
 Assinego, äs-ín-î'go, n. ceidwad asynod, 
 Assist, ä-sîst', vt. cynorthwyo, amddiffyn 
 Assistance, ä-sís'täns, n. porth, nawdd, 
 
 cymhorth 
 Assize, a-siz', n. brawdlys, gorsedd, eis- 
 teddfod barn ; penodiad pris : vt. pen- 
 
 odi pris, mesur, a phwysau 
 Associate, ä-so'shî-at, vt. cymdeithasu, 
 
 cyweithasu : n. cydymaith 
 Association, ä-so-shî-a'shün, n. cymanfa, 
 
 cymdeithasiad 
 Assoil, ä-söîr, vt. rhyddâu o esgymundod 
 Assonance, as'o-nans, n. adsain, cydsain 
 Assort, ä-sôrt', vt. cymathu, cyhafalâu, 
 
 cyd-drefnu [pigion 
 
 Assortment, ä-sört'mënt, n. cymathiad ; 
 Assot, ä- sot', vt. ynfydu, penwanu 
 Assuage, ä-swaj', vt. llonyddu, Uinaru, 
 
 doíì [âd; dyhuddiant 
 
 Assuagement, ä-swaj'mënt, n. esmwyth- 
 Assuasive, a-swa'siv, a. esmwythaol, 
 
 llinarol 
 Assubjugate, ä-süb'ju-gat, vt. darostwng 
 Assuefaction, a-su-i-fak'shun, n. cy- 
 
 nefindra 
 Assume, ä-sum', vt. cymeryd yn rhyfygus 
 Assumption, ä-süm'shün, n. cymeriad, 
 
 cymyraeth, tybiaeth 
 
 ca- Assumptive, a-sum'tiv, a. a ellir ei gy- 
 
 meryd neu feddiannu 
 Assurance, ä-shẅ'r'äns, n. sicrwdd; hy- 
 
 der, hyfder ; cytundeb ; haerllugrwydd 
 Assure, ä-shẅ'r', vt. sicrâu, gwarantu, 
 
 gwirio 
 Asterisk, as'tur-isk, n. serenig, seren (*) 
 Asterism, as-tur'izm, n. ser-gynulliad, 
 
 cyd-ser [gwerthfawr 
 
 Asterites, as-ter'T-tiz, n. math o faen 
 Astern, äs-türn', ad. ar ol y Hong, tua'i 
 
 phen ôl [mogfa 
 
 Asthma, äst'mä, n. diíFyg anadl, mygfa, 
 Asthmatic, ast-mat'ik, a. anadl-fyr 
 Astonish, äs-tön'îsh, vt. brawychu, synu 
 Astonishment, äs-tön'ísh-mënt, n. braw, 
 
 dychryn, syndod 
 Astound, äs-tüẅnd', vt. synu, peri rhyfedd 
 Astraddle, as-trad 7 !, ad. troed o bob-tu 
 Astragal, äs'trä-gäl, n. ffêr; addurngylch 
 
 i ben colofn 
 Astral, astral, a. serenog, dysclaer 
 Astray, äs-tra', ad. ar gyfeiliorn, ar 
 
 grwydr ar ddi-draw 
 Astrict, as-trikt', vt. cylymu, rhwymo 
 Astriction, as-trik'shun, n. cyd-gylym- 
 
 iad, cylymiad 
 Astride, äs-trid', ad. a'r traed ar led 
 Astringe, äs-trínj', vt. rhwymo, clymu 
 Astringent, äs-trín'jënt, a. argaeol, bol- 
 
 rwymol [luniad 
 
 Astrography, äs-trög'rä-fî, n. ser-ddar- 
 Astrolabe, as'tro-lab, n. offeryn seryddol 
 Astrology, äs-tròTo-jî, n. ser-ddewin- 
 
 iaeth 
 Astrologer, äs-tròTo-jür, n. ser-ddewin 
 Astronomer, äs-trön'o-mür, n. seryddwr 
 Astronomical, as-tro-nom'i-kal, a. ser- 
 yddol, seren awl 
 Astronomy, äs-trön'o-mî, n. seryddiaeth 
 Astrotheology, äs-tro-thî-öro-jî, n. ser- 
 
 dduwinyddiaeth 
 Astute, äs-tut', n. ffalst, call 
 Asunder, ä-sün'dür, ad, o'r neilldu, ar 
 
 ddidol, ar wahan, yn wahanredol 
 Asylum, ä-si'lüm, n. noddfa, nawddle 
 Asymmetry, ä-sim'î-trî, n. anghymesur- 
 
 olaeth, afluniaeth 
 At, at, pre. yn, wrth, ger, ar ; yn ol 
 Atabal, ät'â-bäl, n. math o dabwrdd 
 Ataraxy, at'a-rak-si, n. llonyddwch, 
 
 esmwythder 
 Ataxy, at'ak-si, n. annhrefn, hylldrefn 
 Atheism, a'thi-izm, n. didduwiaeth, 
 
 atheistiaeth 
 
 Atheist, a'thî-íst, n. un didduw, un annuw 
 _ _ 
 
AUG path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pin, örb, on, carve, cut, tẅ:stoo, tẃk = took 
 
 Atheistical, a-thî-ís'tî-käl, a. didduw, 
 
 annuwiaidd 
 Athirst, ä-thürst, a. sychedig 
 Athletic, ath-let'ik, a. pybyr, cadarn, 
 
 cryf, grymus [drwoddj 
 
 Athwart, ä-thwört', ad. ar draws, ar ŵyr, 
 Atlantes, ät-län'tîz, n. lluniau dynion 1 
 
 neu anifeiliaid yn cynal adail 
 Atlantic, at-lan'tik, n. Cefnfor Werydd 
 Atlas, ät'läs, n. darlun-lyfr 
 Atmosphere, ät'mös-fî'r, n. awyrgylch 
 Atom, ät'üm, n. mymryn, brycheuyn, • 
 
 gronyn [manwl! 
 
 Atomical, a-tom'T-kal, a. gronyaidd; 
 Atone, ä-ton', v. rhoi iawn ; cymodi ; 
 
 heddychu 
 Atonement, ä-ton'mënt, n. iawn, cymod 
 Atop, ä-töp / , ad. ar ben, ar gopa 
 Atrabilarian, ät-râ-bî-lë'r'î-än, Atra- 
 
 bilarious, ät-râ-bî-lë'r'î-üs, a. prudd- 
 
 glwyfus, trymllyd 
 Atramental, at-rä-mën'täl, Atramentous, 
 
 ät-râ-mën'tüs, a. du, incaidd 
 Atrocious, ä-tro'shüs, a. creulawn, er- 
 
 chyll, ysgeler, echryslawn, anfad, 
 
 echrydus [gelerder 
 
 Atrocity, â-trös'î-tî' n. creulondeb, ys- 
 Atrophy, ät'ro-fî, n. didyciant, ymborth 
 Attach, ä-tätsh', vt. dal, atafaelu 
 Attachment, ä-tätsh'mënt, n. ymafliad ; 
 
 ymlyniad, serch 
 Attack, a-tak', n. rhuthr, ymosodiad, 
 
 cyrch : vt. gosod, ymosod ar 
 Attain, ä- tan', vt. ennill ; cyraedd ; cael 
 
 gafael 
 Attainable, ä-ta'nä-bl, a. cyraeddadwy 
 Attainder, ä-tan'dür, n. collfarniad ; 
 
 gwarth [dawn, dysg, gwybodaeth 
 
 Attainment, a-tan'ment, n. caffaeliad ; 
 Attaint, ä-tant' vt. euog-farnu ; difrio, 
 
 Uygru 
 Attemper, ä-tem'pür, Attemperate, 
 
 ä-tëm'pür-at, vt. tymheru, cyd-dym- 
 
 heru ; cymedroli 
 Attempt, ä-tëmpt', vt. anturio, ceisio, 
 
 ymdrechu : n. anturiaeth, cynyg, ym- 
 
 gais 
 Attend, ä-tënd', v. gweini; gofalu, gwran- 
 
 do, ystyried ; canlyn, heilio 
 Attendance, ä-tën'däns, n. gweiniad 
 Attendant, ä-tën'dänt, n. cydymaith, 
 
 gwas, gweinydd : a. dylynol, cydfynedol 
 Attention, ä-tën'shün, n. clust-ymwran- 
 
 dawiad ; ystyriaeth ; dyfalwch 
 Attentive, a-ten'tiv, a. gwraudawgar; 
 
 ystyriol, gwiliadwrus 
 
 Attentiveness, a-ten'tiv-nes, n. gwran- 
 
 dawiad, dyfalwch 
 Attenuate, a-ten'u -at, a. teneu : vt. 
 
 teneuo ; lleiâu [lleiâd 
 
 Attenuation, à-tën-u-a'shün, n. teneuad ; 
 Attest, ä-tëst', vt. tystio, gwirio 
 Attestation, ä-tës-ta'shün, n. tystiolaeth 
 Attic, at'ik, a. hardd, dillyn : n. uwch- 
 
 ystafell 
 Attire, a- ti'r', n.gwisg, dillad; cyrn carw: 
 
 vt. gwisgo, trwsiadu, addurno 
 Attitude, ät'î-tud, n. ystum, agwedd, 
 
 safiad 
 Attinge, ä-tínj', v. cyffhwrdd yn ysgafn 
 Attolent, ä-törënt, a dyrchafadwy 
 Attorney, ä-tür'nî, n. dirprwywr ; cyf- 
 
 reithiwr, canllaw : vt. dirprwyo 
 Attract, a-trakt', vt. atdynu, denu, llithio, 
 
 hudo 
 Attraction, a-trak'shim, n. atdyniad 
 Attractive, a-trak'tiv, a. denol, hudolaidd 
 Attrahent, ät'rä-hënt, a. tyniadol : n. 
 
 tyniedydd 
 Attributable, ä-tríb'u-tä-bl, a. cyfrifadwy 
 Attribute, ät'rî-but, n. priodoledd, priod- 
 
 oliaeth [ar, cyfrif i 
 
 Attribute, ä-tríb'ut, vt. priodoli, gosod 
 Attribution, ät-rî-bu'shün, n. priodoliad, 
 
 cyfrifiad 
 Attributive, a-trib'u-tTv, a. a briodola 
 Attrition, ä-trísh'ünjn. treuliad; tristwch 
 
 am bechod 
 Attune, ä-tun', vt. hwylio, cyweirio 
 Auburn, ö'bürn, a. gwineu 
 Auctifical, ök-tîf'î-käl, Auctive, ok'tiv, 
 
 a. cynyddol 
 Auction, ok'shun, n. arwerthiad, gwerth- 
 
 iad i'r cynygiwr uchaf [arwerthwr 
 
 Auctioneer, ök-shün-î'r', n. arwerthydd, 
 Aucupatiun, o-ku-pa'shun, n. daliad adar 
 Audacious, ö-da'shüs, a. digywilydd, 
 
 haerllug, hyf, rhyfygus, ëofn, anturus, 
 
 beiddial 
 Audacity, ö-däs'î-tî, n. eondra 
 Audible, ö'dî-bl, a. hyglyw, eglur ; 
 
 soniarus, croch 
 Audience, ö'dî-ëns, n. gwrandawyr ; 
 
 clywedigaeth ; gosteg 
 Audit, ö'dít, vt. chwilio a phrofi cyfrifon : 
 
 n. prawf cyfrifon, holiad tystion 
 Auditor, o'di-tur,n. gwrandawwr; golyg- 
 
 wr cyfrifon [nulleidfa 
 
 Auditory, ö'dî-tür-î, n. gwrandawle, cy- 
 Auf, öf, n. ffwl, hurtyn, lleban [trul 
 
 Auger, ö'gür, n. ebill, taradr, trwyddew, i 
 Aught, öt, n. un peth, unrhyvv beth, dim 
 
 22 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, Tiiis; j = dzh. AVO 
 
 Augment, ög-mënt', vt. ychwanegu, 
 
 cynyddu [ddodiad 
 
 Augment, ôg'mënt, n. cynyddiad ; at- 
 Augmentation, ög-mën-ta'shün, n. he- 
 
 laethiad, amlâd 
 Augur, ö'gür, n. dewin : v. dewino 
 Augury, ô'gu-rî, n. dewindeb ; adargoel 
 August, ô'güst, n. Awst [eddig 
 
 August, ö-güst', a. ardderchog, mawr- 
 Augustness, ö-güst'nës, n. urddasrwydd, 
 
 bri, ardderchawgrwydd 
 Aulic, o'lik, a. llysol, breiniol 
 Auln, ön, n. mesur llathen a chwarter 
 Aunt, änt, n. modryb 
 Aurelia, ö-rî'lî-ä, n. chwiler [glust 
 
 Auricule, o'rl-kul, n. clysten, godre y 
 Auricula, o-rik'u-la, n. math o flodeu 
 Auricular, o-rik'u-liir, n. clustaidd, dir- 
 
 gel. Auricular confession, clust-gyffes: 
 Auriferous, ö-ríf'ür-üs, a. eurddwyn 
 Aurist, ô'ríst, n. clust feddyg 
 Aurora, ö-rô'r'ä, n. gwenddydd, seren- 
 
 ddydd; ywawr-ddydd,y wawr. Aurora- 
 
 borealis, y goleuni gogleddol 
 Ausculation, ös-kül-ta / shün, n. gwran- 
 
 dawiad 
 Auspicial, ös-pîsh'äl, a. argoelaicld 
 Auspice, ös'pís, n. adar-goel; nawdd, Had; 
 Auspicious, ös-písh'üs, a, llwj'ddianus, ' 
 
 iFodiog [iant, iFawd 
 
 Auspiciousness, ôs-pîsh'üs-nës, n. ffyn- 
 Austere, ös-tî'r', a. gerwin, creulawn, 
 
 tost, sarug, garw [rugrwydd 
 
 Austerity, ôs-tër'î-tî, n. gerwindeb, sa- 1 
 Austral, ös'träl, a. deheuol, deheuberthig, 
 Authentic, o-then'tik, a. awduredig, 
 
 dilys, gwir 
 Authenticate, ö-thën'tî-kat, vt. gwarantu, 
 
 gwirio, profi, awdurdodi 
 Authenticity, ö-thën-tîs'î-tî, n. dilys- 
 
 rwydd, awdurdodiad 
 Author, ö'thür, n. awdur, gwneuthurwr | 
 Authorize, o'tho-riz, vt. awdurdodi ; 
 
 cefnogi [dodol 
 
 Authoritative, o-thor'i-ta-tiv, a. awdur- 
 Authority, o-thor'i-tT, n. awdurdod, gallu 
 Autocracy, o-tok'ra-si, n. unbenaeth 
 Autograph, ö'to-gräf, n. Haw ysgrifen 
 Automath, ô'to-mäth, n. hunan-addysgwr 
 Automaton, ö-töm / â-tün, (pi. automata, 
 
 ö-tom'ä-tâ), n. peiriant fi'i allu symud- 
 
 ol ynddo ei hun ; hunan ysgogydd 
 Automatous, ô-töm'ä-tüs, a. hunan-ys- 
 
 gogol 
 Autopsy, ö r töp-sî, n. prawf golygol 
 Autoptical, o-top'tl-kal, a. canfyddol 
 
 Autumn, ö'tüm, n. hydref, cynhauaf 
 Autumnal, ö-tüm'näl, a. hydrefol, hydre- 
 
 faidd 
 Auxesis, ög-zî'sís, n. helaethiad, ych- 
 
 wanegiad 
 Auxiliar, og-ziTyiir, a. cynorthwyol 
 Auxiliary, ög-zîryür-î, a. cynorthwyol: 
 
 n. cynorthwywr, helpiwr 
 Auxiliaries, ög-zíTyür-îz, n. byddinoedd 
 
 cynorthwyol 
 Avail, a-val', n. lies, budcl, ennill: vt. 
 
 llesâu, cynorthwyo 
 Available, a-va'la-bl, a. llesol, effeithiol 
 Availment, ä-varmënt, n. budd, llesâd, 
 
 elw [arlethu 
 
 Avale, a-val', v. gostwng, iselu, suddo, 
 Avant, a-vong', a. blaenaf 
 Avantguard, a-vong'gard, n. blaen-lu, 
 
 blaen-fyddyn [want 
 
 Avarice, av'a-ris, n. cybydd-dod, trach- 
 Avaricious, av-a-rish'us, a. cybyddlyd ; 
 
 crintach [law, aros 
 
 Avast, a-vast', int. gan bwyll, dal dy 
 Avaunt, a-vont', int. ymaith, iFwrdd 
 Avel, ä-vèT, Avulse, a-vuls', vt. tynu 
 
 ymaith [Mair 
 
 Ave-Maria, a-vi-ma-ri'a, n. gweddi ar 
 Avenge, a-venj', vt. dial, ymddial 
 Avengement, a-venj'ment, n. dialedd, 
 
 dialeddiad [rhodfa 
 
 Avenue, av'en-u, n. dyfodfa ; cyntedd ; 
 Aver, a-vur', vt. gwirio, haeru, sicrâu 
 Average, av'ur-aj, n. canolbris, canolrif 
 Averment, ä-vür'mënt, n. arwiriant, 
 
 haeriad 
 Avernat, a-vur'nat, n. math o rawnwin 
 Averruncate, av-u-rung'kat, vt. di- 
 
 wreiddio, chwynu [ebiad, annuedd 
 
 Aversation, av-ur-sa'shun, n. gwrthwyn- 
 Averse, a-vurs', a. gwrthwynebol, gelynol 
 Averseness, a-vurs'nes, n. anewyllysgar- 
 
 w r ch, câs [casineb 
 
 Aversion, a-vur'shun, n. gwrthwynebiad, 
 Avert, a-vurt', vt. eiriach, troi heibio, 
 
 rhagflaeni, dat-droi 
 Aviary, a'vî-ür-î, n. adardy, adargell 
 Avidity, ä-víd'T-tî, n. awydd ; gwanc, 
 
 rhaib, ainc 
 Avocate, av'o-kat, vt. galw ymaith 
 Avocation, av-o-ka'shiin, n. galwad 
 
 ymaith 
 Avoid, â-vöîd\ vt. gochel, cilio, dianc 
 Avoidable, â-vöî'dä-bl, a. gocheladwy 
 Avoidance, fi-voi'dans, n. gocheliad ; 
 
 arlloesiad 
 Avoidless, ä-vöîd'lës, a. anocheladwy 
 
 23 
 
BAD path, fät, êre, mët, mâ-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, twzrtoo, tŵk=took 
 
 Avoirdupois, av-ur-du-poiz', n. y pwysau 
 
 16 wns [aith, diangiad 
 
 Avolation, av-o-la'shun, n. ehediad ym- 
 Avouch, a-vuwtsh', vt. gwirio, haeru ; 
 
 arddelw : n. arddelw, dystiad, gwiriant 
 Avow, ä-vüẅ', vt. addef; amddiiFyn ; 
 
 addunedu 
 Avowable, a-vuw'a-bl, a. arddeladwy 
 Avowal, ä-Tüẅ'äl, n. cyfFes ; arddelwad ; 
 
 amddifFyniad 
 Avowee, â-vüẅ-î', n. tadog eglwys 
 Avowry, a-vuw'r'i, n. rhydd-gyffes; di- 
 
 heurad 
 Avowtry, a-vuw'tn, n. godineb, puteindra 
 Avulsion ä-vürshün, n. gwahan-dyniad 
 Await, â-wat', vt. dysgwyl, aros ; gweini 
 Awake, a-wak', (awoke), vt. deíFro, di- 
 
 huno, deíFröi, : a. efíro, ar ddihun ; 
 
 bywiog 
 Awaken, a-wa'kn, v. deffro, dihuno 
 Award, â-wörd', vt. rhodd-barn, dyfamu, 
 
 rhoddi-barn : n. barn, cylafaredd, ded- 
 
 fryd 
 Aware, ä-wë'r', a. rhagystyriol, yn rhag- 
 
 ganfod, arwybodus 
 Away, a-wa', ad. ymaith, iFwrdd 
 Awe, ö, n. arswyd, ofn, parchedig ofn : 
 
 vt. dychrynu, peri arswyd 
 Awful, ô'fẁl, a. ofnadwy, arswydus 
 Awfulness, ö'fŵl-nës, n. arswydolrwydd 
 
 Awhape, â-whap', vt. taro, euro ; dyrysu 
 Awhile, ä-whir, ad. encyd, ennyd 
 Awkward, ok'wurd, a. trwsgl, chwithig, 
 
 lledchwith 
 Awkwardness, ök'würd-nës, n. anneheu- 
 
 rwydd 
 Awl, ôl, n. minawyd 
 Awless, ö'lës, a. diofn. diarswyd, dibris 
 Awm, öm, n. mesur o 36 galwyn 
 Awn, ôn, n. col ŷd 
 
 Awning, ö'nîng, n. gwasgodlen ; cysgodfa 
 Awoke, , ä-wok', pt. — Awake 
 Awry, 5-ri/ ad. ar ŵyr, ar ledtraws, yn 
 
 lledgam, yn lleddf 
 Axe, aks. n. bwyell, cymynai 
 Axes, ak'siz, n. pi. — Axis 
 Axillary, ak-síl'ür-î, a. ceseilaidd 
 Axiom, ak'shum, n. gwireb, arwiredd, 
 
 gosodiad 
 Axis, ak'sis, (pi. axes), n. echell, pegwn, 
 
 gwerthyd [echel men 
 
 Axle, ak'sl, axletree, ak'sl-tri, n. echel, 
 Ay, a, ad. ie 
 
 Aye, a, ad. yn wastadol, byth, pyth 
 Azimuth, az'T-muth, n. cyfeirle. Az- 
 imuth-compass, math o beiriant 
 Azote, az'ot, n. blorai 
 Azure, a'zhur, n. asur, neflin, glas, 
 
 goleu-las, lliw'r wybr 
 Azymous, az'i-mus, a. croew 
 
 B 
 
 ~DAA, bâ, vi. brefi fel dafad 
 
 Baal, ba'äl, n. un o eilunod Canaan 
 Babble, bab'l, vi. baldorddi, gwag-siarad, 
 
 dwyndro : n. íFregawd, ffiloreg 
 
 Babe, bab, Baby, ba'bî, n. maban, baban 
 
 Babery, ba'bür-î, n. ffriliau i foddâu 
 
 plant [aidd 
 
 Babish, ba'bish, a. mabanaidd, plentyn- 
 
 Baboon, bâ-bẅn', n. math o epalled fawr 
 
 Babyhood, ba'bî-hẁd, n. mabandod, bab- 
 
 andod [myrierid 
 
 Baccated, bak'a-ted, a. addurnedig, 
 
 Bacchanalian, bak-a-na'li-an, n. meddw- 
 
 yn, gloddestwr [oedd, wttresau 
 
 Bacchanals, bak'a-nalz, n.pl.gwin-wledd- 
 
 Bacciferous, bak-sifur-us, a. eirinog, 
 
 aeronog 
 Bachelor, bätsh'î-lür, n. mab ieuanc ; 
 dyn gweddw, hên lane, henfab. Ba- 
 chelor of arts, gwyryf yn y celfyddydau 
 Back, bak, n. cefn ; gwegil, cil : v. cefn- 
 ogi, cynnal ; myned yn wŷsg cefn : ad. 
 yn ol, yn y gwrthol 
 
 Backbite, bak'bit, vt. absenu, athrodi, 
 
 enllibio 
 Backbone, bak'bon, n. asgwrn y cefn 
 Backdoor, bak'do'r, n. drws y cefn 
 Backfriend, bak'frend, n. cyfaill gau 
 Backgammon, bäk-gäm / ün, n. chware 
 
 gwydd-bwyll ; chware ifristial a thawl- 
 
 fwrdd 
 Backslide, bak-slid', vi. (pt. backslid, 
 
 bak-slid', pp. backslidden, bak-slid'n), 
 
 gwrthgilio, encilio [g°gi hwylbren 
 Backstays, bak'staz, n. rhafíau i ddiys- 
 Backsword, bak'so'rd, n. cleddyf unfin, 
 
 eleddyf gwegilog 
 Backward, bak'wurd, ad. yn ol, yn wŷsg 
 
 y cefn : a. hwyrfrydig, anewyllysgar, 
 
 anmharod [ysgarwch 
 
 Backwardness, bak'wurd-nes, n. anewyll- 
 Bacon, ba'kn, n. cig-moch hallt 
 Bad, bad, (worse, worst), a. drwg, dryg- 
 
 ionus ; niweidiol ; gwael, sal. As bad, 
 
 cynddrwg 
 Bade, bad, pt. — Bid 
 
 24 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. BAN 
 
 Badge, bäj, n. arwydd, nôd, amlygyn : vt. 
 
 nodi, arwydd-nodi [byrhwch 
 
 Badger, bäj'ür, n. daear-fochyn ; edwicwr, 
 Badinage, bad'i-nazh, n. araith ddigrifol 
 Badness, badges, n. bai, drwg ; anhwyl- 
 
 deb ; drwg gywair 
 Baffle, bäf 1, vt. dyrysu ; siomi ; trechu 
 Bag, bag, n. cwd, côd, ffetan, sach, ys- 
 
 grepan: vt. cydu, ysgrepanu; hel i 
 
 gwd [gwael-beth 
 
 Bagatelle, bag-a-tel', n. íFril, ffiloreg. 
 Baggage, bag'aj, n. clud, celfi, llu ; 
 
 dyhiren. Bag and baggage, cod a 
 
 chelfi [trythylldy 
 
 Bagnio, ban'yo, n. ymolchdy, twymdy, 
 Bagpipe, bäg'pip, n. côd-bib 
 Bail, bal, n. mechniaeth ; meichiau, 
 
 mach : vt. mechnio, ymwystlo 
 Bailable, ba / lâ-bl, a. mechni'adwy 
 Bailiff, ba'lif, n. maer; maeron; hafodwr 
 
 ceispwl ; ceisiad ; gwysiwr, rhingyll 
 Bailiwick, ba / lî~wík, n. maerdref, cantref, 
 
 cwmmwd 
 Bait, bat, n. llith, hud ; abwyd ; byr- 
 
 bryd: vt. abwydo ; adwledda; baeddu, 
 
 eirthio 
 Baize, baz, n. brethyn cedenog 
 Bake, bak, v. pobi, crasu. Baking trough, 
 
 toeseg 
 Bakehouse, bak'huws, n. pobdy, ifyrndy 
 Bakur, ba'kur, n. pobwr, pobydd, tylinwr. 
 
 Bakerlegged, coesgam 
 Balance, bäräns, n. clorian, tafol ; cyd- 
 
 bwysedd ; mantiolaeth : vt. pwyso ; 
 
 cyd-bwyso ; mantioli ; gwastadâu 
 Balcony, bärko-nî, n. ystlys-nen 
 Bald, bold, a. moel, gwallt-goll. Bald- 
 headed, pen-foel [baldordd 
 Balderdash, bördür-däsh, n. ffregawd, 
 Baldness, bôld'nës, n. moelni, moeledd 
 Baldric, boTdrik, n. gwregys, y sidydd 
 Bale, bal, n. trwsa, bwrn ; corn ystwc ; 
 
 trallod : vt. byrnio, byrneidio ; syp- 
 
 ynu [galarus 
 
 Baleful, bal'fŵ], a. alaethus, gresynol, 
 Balegoods, bal'gwdz, n. nwyfau pynerog 
 Balk, bok, n. siom ; trawst, tylath ; bale, 
 
 male : vt. siomi ; balcio, twyllaru 
 Ball, bôl, n. pel, pellen, bwl ; dawns 
 
 gymanfa ; tor y Haw 
 Ballad, bäl'äd, n. can gyffredin, baled. 
 
 Ballad-singers, cler y dom; canwyr 
 
 baledau [sarnu 
 
 Ballast, baKast, n. balasarn : vt. bala- 
 Ballatry, bärät-rî, n. llam-ddawns ; can 
 Ballet, bärê, n. math o ddawns 
 
 Balloon, bä-lẅn', n. awyren 
 
 Ballot, bäl'üt, n. coelbren : vt. dewis 
 
 trwy goelbren 
 Ballotation, bäl-o-ta'shün, n. dewisiad 
 
 trwy goelbren 
 Balm, barn, n. triagl ; y wenwynog 
 Balmy, bäm'î, a. adfywiol ; peraroglaidd 
 Balneary, bärnî-ür-î, n. ymolchdy, ym- 
 
 drochdy 
 Balneation, bäl-nî-a / shün, n. ymolchiad, 
 
 ymdrochiad 
 Balsam, börsäm, n. enaint ; math o 
 
 bren bychan [adfywiol 
 
 Balsamic, bol-sam'ik, a. iachäol, adferol, 
 Baltic Sea, böTtîk sî, n. y Llychlyn 
 Baluster, bärüs-tür, n. cledren, canllaw, 
 
 canbost, colofnig [canllaw 
 
 Balustrade, bärüs-trad, n. mânbyst, 
 Bam, bam, n. twyll, siom ; vt. twyllo, 
 
 siomi [Indiaidd 
 
 Bamboo, bäm-bẅ', n. corsen neu fesur 
 Bamboozle, bam-bw'zl, vt. twyllo, rhith- 
 
 dwyllo, siomi 
 Ban, ban, n. cyhoeddiad ; rheg; gosteg ; 
 
 esgymundod : v. rhegu. Ban-dog, 
 
 cadwyn-gi 
 Banana, bä-na'nä, n. math o blanhigyn 
 Band, band, n. rhwymyn, caw ; cwlwm ; 
 
 mintai ; cor o berorwyr [rwym 
 
 Bandage, ban'daj, n. rhwymyn, gwasg- 
 Bandbox, band^oks, n. cistan ysgafn 
 Bandelet, bän'dî-lët, n. addurn-gerfiad, 
 
 gwyneb wastad ; arch 
 Bandit, bandit (pi. banditti, bän-dít'î), 
 
 n. yspeiliwr, carnleidr dinawdd 
 Bandoleers, ban-do-li'rz 7 , n. pi. côd- 
 
 dyllau i gadw ergydion 
 Bandy, bän^î, vt. ymryson, ymbleidio ; 
 
 taenu chwedlau : a. cam-fachog : n. 
 
 ffon belgib. Bandy-legged, coes gam 
 Bane, ban, n. andwyad ; gwenwyn 
 Baneful, bagful, a. dinystriol, marwol, 
 
 andwyol 
 Bang, bang, a. ergyd, dyrnod, llab, 
 
 llach, dul : vt. pwyo, ffusto, baeddu, 
 
 dulio, euro [Indiaidd 
 
 Banian, bän-yän/ n. boreu-wisg ; pren 
 Banish, banish, vt. alltudio, deol 
 Banishment, bän/ísh-mënt, n. alltud- 
 
 iaeth, deoliad 
 Banister, ban'ís-tür, Baluster, bärüs- 
 
 tür, n. cledren, colofnig 
 Banjo, bài/jo, n. math o oiferyn cerdd 
 Bank, bangk, n. glan, torlan ; bryncyn, 
 
 twmpath ; clawdd ; ariandy, cedfa. 
 
 Bankbill, ysgrif-docyn arianydd 
 
BAS path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw=itoo, twkzztook ; 
 
 Banker, bang'kur, n. sylltydd, arianydd 
 Bankrupt, bangk'rupt, n. meth-dalwr, 
 
 torged 
 Bankruptcy, bangk'rupt-si, n. toredig- 
 
 aeth, methdâl 
 Banner, bän'ür, n. Human, baner 
 Banneret, bän'ür-ët, n. marchog y faner 
 Bannerol, bän'ür-ol, n. Human bychan 
 Bannock, ban'uk, n. teisen geirch 
 Banquet, bang'kwet, n. gwledd, cyfedd- 
 
 ach, gwestfa : v. gwledda, cyd-wledda 
 Banshee, bän'shî, n. ellyll 
 Bansticle, ban'sti-kl, n. crothell : pi. 
 
 crethyll [cellwair 
 
 Banter, bän'tür, n. gwawd : vt. gwawdio, 
 Bantling, bänt'líng, n. llencyn ; baban 
 Baptism, bap'tizm, n. bedydd 
 Baptismal, bap-tiz'mal, a. bedyddiol 
 Baptist, baptist, Baptizer, bap-ti'zur, n. 
 
 bedyddiwr [bedyddfa 
 
 Baptistery, bäp'tís-tür-î, n. bedydd-fan, 
 Baptize, bap-tiz', vt. bedyddio 
 Bar, bar, n. bar, bollt, trosol ; rhwystr ; 
 
 traethell ; ban ; lie carcharor mewn 
 
 brawdlys ; ystafell weini tafarndy : vt. 
 
 bario, bolltio ; attal, rhwystro 
 Barb, bärb, n. ceffyl o Barbaria ; barf; 
 
 adfach : vt. eillio ; blaen-llymu 
 Barbacan, bar'ba-kan, n. rhagfur, rhag- 
 
 glawdd 
 Barbarian, bär-bë'r'í-än, n. barbariad, 
 
 dyn diddysg : a. creulawn, anfoesog 
 Barbaric, bar-bar'ik, a. estronol, tramor, 
 
 alltudaidd 
 Barbarism, bar'bur-izm, n. anfoes ; an- 
 
 nysg ; llediaith 
 Barbarity, bär-bär'î-tî, n. creulondeb, 
 
 cieidd-dra 
 Barbarous, bär'bür-üs, a. diddysg, an- 
 
 nghywrain, trwsgl, anfoesgar ; creu- 
 lawn, ffyrnig ; gwyllt 
 Barbecue, bar'bi-ku, n. mochyn wedi ei 
 
 drin yn gyfan 
 Barbed, bärbd, a. barfog ; adfachog 
 Barbel, bär'bel, n. barfogyn, math o 
 
 bysgod 
 Barber, bär'bür, n^eilliwr, barfwr [tafod 
 Barbies, bar'blz, n. y llyfanwst, llyffan- 
 Bard, bärd, n. bardd, prydydd 
 Bardsey, bard'zi, n. ynys Enlli 
 Bare, bê'r, a. noeth, llwm, moel ; unig : 
 
 v. noethi, llymâu, moeli. Bare-boned, 
 
 tenau iawn, trachul. Bare-faced, di- 
 
 gywilydd; wyneb-agored. Bare-foot, 
 
 Bare-footed, troed-noeth 
 Bare, bë'r, pt. — Bear 
 
 Bareness, bë'r'nës, n. llymder, moelni ; 
 
 prinder 
 Bargain, bär'gan, n. cytundeb, amod : v. 
 
 cytuno, cyfamodi [ysgrafF 
 
 Barge, bârj, n. bad neu gwch mawr, 
 Bargeman, bärj'män, n. badwr, cychwr, 
 
 ysgraifwr [math o wrthsur 
 
 Barilla, bâ-rírä, n. lludvv coed a llysiau, 
 Bark, bark, n. rhisgl, rhisg ; math o 
 
 long : v. dirisglio, rhisglio ; cyfarth 
 Barley, bâr'lî, n. haidd, barlys. Barley- 
 corn, heidden [diod 
 Barm, bärm, n. burym, swyf neu ewyn 
 Barmouth, bär'müth, n. Abermaw 
 Barn, bärn, n. ysgubor 
 Barnacle, bâr'nä-kl, n. genfa ; math o 
 
 wyddau gwylltion ; gwyrain 
 Barnacles, bär'nä-klz, n.pl. trwyn- ffrwyn 
 Barometer, bâ-röm'î-tür, n. awyr-bwys- 
 
 ydd, tywydd-fesurydd 
 Baron, bär'ün, n. brèyr, barwn 
 Baronage, bär'ün-aj, Barony, bär'o-nî, 
 
 n. brëyriaeth [ferch 
 
 Baroness, bär'ün-ës, n. brèyres, baron- 
 Baronet, bär'o-nët, n. brëyr-farchog, 
 
 baronig 
 Baroscope, bar'o-skop, n. awyr-bwysydd 
 Barracan, bär'ä-kän, n. brethyn garw 
 Barrack, bar'ak, n. lluest neu fwth milwr 
 Barrator, bär'ä-tür, n. ymgyfreithiwr, 
 
 cecryn 
 Barrel, bär'ël, n. baril, celwrn : vt. barilo 
 Barren, bär'ën, a. anfFrwythlawn, diffaeth ; 
 
 anmhlantadwy ; hysp, aflith ; gwag 
 Barrenness, bär'ën-ës, n. anffrwythlon- 
 
 deb, hysprwydd 
 Barricade, bar-i-kad', n. argae, attalgae, 
 
 argau-waith, amgaer : vt. argâu, cad- 
 
 arnâu 
 Barrier, bär'î -ür, n. attalfa, terfyn, cyffin 
 Barrister, bär'ís-tür, n. dadleuwr, cy- 
 
 nghawsydd 
 Barrow, bar'o, n. berfa, carthglwyd ; 
 
 gwyddgrug. Barrow-hog, mochyn 
 
 dyspadd 
 Barshot, bâr'shöt, n. bwled ddeupen 
 Barter, bär'tür, v. cyfnewidio : n. new- 
 
 idwriaeth 
 Barton, bar 7 tun, n. tai allanol 
 Barytes, ba-ri'tlz, n. daear drom 
 Basalt, bâ-sölt', n. math o faen mynor 
 Base, has, a. brwnt, gwrthun ; gwael, 
 
 dirmygus; isel; gau, ffugiol; cymysg : 
 
 n. sylfaen, gosail ; sylwedd ; bon 
 Baseborn, bas / börn, a. basdarddaidd 
 Baseless, bashes, a. di-sylfaen, disail 
 
 26 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; jrrdzh. 
 
 BEA 
 
 Baseness, bas'nes, n. gwaelder, difFeith- 
 
 der; bryntni ; lledryw, basdarddiad 
 Bases, ba / sîz, n. pi. — Basis. 
 Bashaw, bä-shô', n. rhaglaw yn mysg y 
 
 Tyrciaid 
 Bashful, bäsh/fẁl, a. cywilyddgar, yswil, 
 
 gŵylaidd 
 Bashfulness, bäsh/fẁl-nës, n. cywilydd- 
 
 dra, gwladeidd-dra [offeryn 
 
 Basil, baz'il, n. y breninlys ; osgo-fin 
 Basilic, bâ-zírîk, a. yn perthyn i wythen 
 
 yr afu [esgobdy 
 
 Basilica, ba-zil'ik-a, n. gwythen yr afu ; 
 Basilicon, bä-zîrík-ün, n. math o eli 
 Basilisk, baz'i-lisk, n. sarph gribog ; 
 
 math o fagnel [crwnlyn 
 
 Basin, ba'sn, n. cawg ; prydfan, nawfle, 
 Basis, ba'sis (bases), n. sail; gwaelod 
 Bask, bask, v. bronheulo, bolheulo, ym- 
 
 heulo 
 Basket, basket, n. cawell, basged, mwys. 
 
 Basket-maker, basgedwr 
 Bass, bas, n. islais, isalaw 
 Bass, bäs, n. math o bysgod ; mat 
 Basset, bäs'ët, n. math o chwarae cardiau 
 Bassoon, bä-sẅn', n. math o offeryn cerdd 
 Bassrelief, bäs-rî-lîf', n. goysgythriad 
 Bastard, bäs'türd, n. basdardd, plentyn 
 
 gordderch : a. basdarddol, lledrywiol 
 Bastardise, bas'tur-diz, vt. basdarddio 
 Bastardy, bäs'tür-dî, n. basdarddiaeth, 
 
 lledryw 
 Baste, bast, vt. iro; brasbwytho; ffonodio 
 Bastile, bäs-tîr, n. carcharyn Paris gynt 
 Bastinade, bäs-tî-nad', Bastinado, bäs- 
 
 tî-na'do, vt. ffonodio gwadnau y traed ; 
 
 dwys guro [glawdd 
 
 Bastion, bäs'tshün, n. rhagfur, gwrth- 
 Bassviol, bas-vi'ul, n. crwth yr isalaw 
 Bat, bat, n. ystlum ; cwlbren, cnwpa, 
 
 humog. Bat-fowling, daliad adar yn 
 
 y nos 
 Batch, batsh. n. pobiad, ffyrniad 
 Bate, bat, v. lleiâu, colli, gostwng, suddo 
 Bateful, bat'fẁl, a. cynhenllyd, cecrus 
 Bath, bäth, n. badd, ymclchfa, troch- 
 
 lestr ; Caerfaddon 
 Bathe, baTH, v. ymdrochi, ymolchi 
 Batoon,bâ-tŵn / , n. berilysg ; llawffbn 
 Battailous, bät'a-lüs, a. milwraidd, 
 
 dewrfryd 
 Battalia, bä-ta'lî-â, n. brwydr-drefn 
 Battalion, bä-täryün, n. byddin o 500 i 
 
 800 o wyr 
 Batten, bät'n, n. murais : vt. tewychu ; 
 
 cwrteithio ; ymdreiglo 
 
 Batter, bät'ür, n. defnydd cremog : vt. 
 
 euro, dyrnodio, pwyo. Battering-ram, 
 
 hwrdd-dyrnodiol, hwrdd-beiriant 
 Battery, bät'ür-î, n. magnelfa, gwn- 
 
 glawdd ; rhuthr-gyrch [golchffbn 
 
 Batting-staff", bät'íng-stäf, n. golchbren, 
 Battle, bät'l, n. câd, ymladd, brwydr, 
 
 rhyfel : v. ymladd, brwydro, ymwrio. 
 
 Battle-array, trefn-brwydr, aer-drefn 
 Battleaxe, bat'1-aks, n. bwyell ennilleg, 
 
 arf-fwyeil [corn 
 
 Battledoor, bät'1-dô'r, n. pel-gip ; llyfr 
 Battlement, bät'1-mënt, n. canllaw, gwalc 
 Battology, bä-töro-jî, n. ffladredd 
 Baubee, bö-bî', n. dimai Albanaidd 
 Bauble, bö'bl, n. ffril, tegan 
 Bavaroy, bäv / ä-röî, n. arwisg, hugan 
 Bavin, bav'in, n. ffagoden, ysgubell 
 Bawbling, boiling, a. gwael, diwerth ; 
 
 dirmygus 
 Bawd, böd, n. carn-butain, llattai 
 Bawdry, bö'drî, n. anlladiaith, serthedd 
 Bawdy, bô'dî, a. anniwair, serth, aflan. 
 
 Bawdy-house, n. puteindy 
 Bawl, böl, vi. gwaeddi, crochlefain, 
 
 bloeddio 
 Bawrel, bö'rël, n. math o guryll 
 Bay, ba, n. môr-gilfach, angorfa; cwlas: 
 
 a. gwineu, gwineugoch : vi. cyfarth. 
 
 To keep at bay, peri sefyll, attal 
 Bayard, ba'yürd, n. ceffyl gwineu 
 Bayonet, ba'yün-ët, n. gwnfidog, bidogan 
 Baysalt, ba / sölt, n. math o halen 
 Baytree, ba'trî, n. llawryf, llaẃrwydden 
 Bdellium, dèTyüm, n. math o sudd per- 
 
 aroglus 
 Be, bî (am, was, been), vi. bod, hanfod. 
 
 To be about to, bod ar fedr 
 Be-, px. oddiamgylch; rhag- 
 Beach, bîtsh, n. traethell, tywyn, beisdon 
 Beacon, bi'kn, n. gwylfa, goleudy 
 Beaconage, bT'kn-aj, n. treth gwylfa 
 Bead, bid, n. glain : pi. gleiniau ; y 
 
 paderau 
 Beadle, bî'dl, n. rhingyll, plwyfwas 
 Beagle, bî'gl, n. olrhëad, olrhein-gi 
 Beak, bik, n. pig, gylfin, gylfant; duryn 
 Beaker, bi'kiir, n. diodlestr [Hong 
 
 Beal, bîl, n. llynoryn, pendduyn 
 Beam, bîm, n. trawst, tylath, swmer ; 
 
 pelvdryn, paladr : vi. pelydru, lle- 
 
 wyrchu 
 Bean, bin, n. ffäen : pi. ffa. Bean-pods, 
 
 codau ffa. Bean-shells, plisg ffa, masgl 
 
 ffa, cibau ffa. Bean-stalks, gwellt ffa, 
 
 callodr ffa 
 
 ~27~ 
 
BEF path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ:=too, twkmtook 
 
 Bear, bê'r, n. arth ; arthes : vt. (bore, Bed, bed, n. gwely, gorweddfa 
 
 bare, borne, born) dwyn, cludo, cy- Bedabble, bi-dab'l, vt. gwlychu, taenellu 
 nal, cario ; goddef, dal. To bear Bedaggle, bi-dag'l, Bedraggle, bi-drag'l, 
 with, cyd-ddwyn, ymaros â. To bear' vt. caglu, diblo [gwlychu 
 
 witness, tystiolaethu ■ Bedash, bî-däsh', vt. taenellu, ysgeintio, 
 
 Beard, bî'rd, n. barf, col ýd, adfach : vt.; Bedaub, bî-dôb' vt. diwyno, dwbio, 
 barfu ; sarâu ; blaen-docio [moelj pryddio, tomi 
 
 Beardless, bî'rd'lës, a. difaraf, heb farf, Bedazzle, bi-daz'l, vt. dallu, tywyllu 
 
 Bearer, bë'r'ür, n. cludwr, cariwr Bedchamber, bëd'tsham-bür, n. ystafell 
 
 Beargarden, bë'r'gär-dn, n. arthfa; ter- 
 
 fysgle 
 Beast, bîst, n. anifail, mil, bwystfil 
 Beastial, bîs'tshäl, a. anifeilaidd, bvvyst- 
 
 filaidd ; ffiaidd [budreddi 
 
 Beastliness, bîst'lî-nës, n. anifeildra ; 
 Beastly, bîst'lî, a. anifeilaidd, aflan, 
 
 mochynaidd 
 Beat, bit (pt. beat, bet ; pp. beaten, 
 
 bî'tn), vt. euro, baeddu, pwnio, taro : 
 
 n. cur ; tic oriawr ; rhodfa gwiliwr. 
 
 To beat a drum, canu tabwrdd. A 
 
 beaten path, llwybr sathredig 
 Beatific, bi-a-tif'ik, Beatifical, bî-ä-tîf' 
 
 î-käl, a. gwynfydlawn 
 Beatification, bî-ät-I-fî-ka'shün, n.gwyn- 
 
 fydedigrwydd [fydoli 
 
 Beatify, bî-ät'î-fi, vt. gwyneithu, gwyn- 
 Beatitude, bî-ät'î-tud, n. llawn wynfyd, 
 
 dedwyddweh 
 Beau, bo, n. coegyn, coegddyn, pefryn 
 Beauish, bo'ish, a. coegaidd, coegynaidd 
 Beaumonde, bo-mönd', n. y byd llun 
 
 ieiddwych [hardd 
 
 Beateous, bu'tshüs, a. glân, prydferth, 
 Beauteousness, bu'tshüs-nës, n. tegweh, 
 
 harddweh [hardd 
 
 Beautiful, bu'tî-ful, a. glân, prydferth, 
 Beautify, bu'tî-fi, vt. harddu, prydferthu, 
 
 gwychu 
 Beauty, bu'tî, n. glendid, prydferthweh, 
 
 harddweh ; creiries, manon 
 Beaver, bi'vur, n. íFrancon, llostlydan 
 Becafico, bek-a-fi'ko, n. aderyn tebyg 
 
 i'r ëos, âg sydd yn porthi ar ffigys 
 Becalm, bî-kâm', vt. llonyddu, llinaru, 
 
 ymdawelu 
 Because, bî-köz', con. oherwydd, oble 
 
 gid, o achos ; gan, am 
 Beck, bek, n. amnaid, awgrym ; gofer 
 Beckon, beVn, v. amneidio, rhoi am- 
 naid neu awgrym 
 Beclip, bi-klip', vt. cofleidio 
 Become, bi-kum' (pt. became, bi-kam', 
 
 pp. become), vt. gweddu, perthynu; 
 
 dyfod [gweddeidd-dra 
 
 Becomingness, bi-kum'ing-nes, n 
 
 wely, cuddigl 
 BedclotheSjbed'kloTHz^.pl. dillad gwely 
 Bedeck, bî-dëk', vt. addurno, trwsio, ym- 
 
 bincio 
 Bedehouse,bîd'hüẅs, n. ysbytty, elusendy 
 Bedew, bî-du', vt. gwlitho, gwlychu 
 Bedfellow, bëd'fël-o, n. cywely, cydwely wr 
 Bedight, bî-dit', a. trwsiedig 
 Bedim, bî-dím', vt. dallu, tywyllu 
 Bedizen, bi-diz'n, vt. addurno 
 Bedlam, bedlam, n. gwallgofdy, bedlem 
 Bedlamite, bëdläm-it, n. dyn gorphwyll- 
 
 og, ynfyd-ddyn 
 Bedrid, bëd'ríd, a. gorweddiog 
 Bedrop, bî-dröp', vt. taenellu, ysgeintio 
 Bedstead, bëd'stëd, n. pren gwely, ochr 
 
 gwely, erchwyn gwely 
 Bedtime, bed'tim, n. amser cysgu 
 Bedung, bî-düng', vt. tomi, teilo 
 Bedust, bî-düst', vt. llychwino, llychio 
 Bee, bî, n. gwenyhen 
 Beech, bîtsh, Beech-tree, bîtsh'trl, n. 
 
 iFawydden 
 Beechen, bîtsh'n, a. o ffawydd 
 Beech -mast, bîtsh'mäst, n. fFrwyth y 
 
 ffawydd 
 Beef, bif, n. cig eidion ; ych (pi. Beeves) 
 Beehive, bi'hiv, n. ewehgwenyn, bodrydaf 
 Been, bin, pp. — Be 
 Beer, bî'r, n. heiddlyn, cwrw, diod 
 Beet, bit, n. beatws, betysen 
 Beetle, bftl, n. chwilen ; gordd bren : 
 
 vi. hongian allan, pwyso yn mlaen. 
 
 Beetleheaded, hurt, pendew 
 Beeves, bivz, n. pi. anifeiliaid duon, 
 
 ychain. — Beef [meryd lie 
 
 Befall, bî-föl', v. dygwyddo, darfod, cy- 
 Befit, bî-fít', v. gweddu, ymweddu 
 Befool, bî-fẅr, vt. twyllo ; gwatwar 
 Before, bî-fô'r', prep, o flaen, ger bron, 
 
 cyn : ad. gynt, o'r blaen [Haw 
 
 Beforehand, bî-fôYhänd, ad. yn mlaen 
 Befoul, bî-füŵr, vt. diwyno, halogi, 
 
 budreddu 
 Befriend, bî-frënd', vt. gwneyd cym- 
 
 wynas, cedu [neu eddi 
 
 Befringe, bî-frînj', vt. addurno a sider 
 ~~~ 28 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 BEN 
 
 Beg, beg, vt. erfyn, deisyf, ymbil ; cardota 
 
 Began, bî-gän', pt. — Begin 
 
 Beget, bî-gët' (pt. begat, bî-gät', begot ; 
 
 pp. begotten), vt. cenedlu, eppilio 
 Beggar, bëg'ür, n. cardotyn, crefwr : vt. 
 
 llymau, tlodi ; rheiduso 
 Beggarly, bëg'ür-lî, a. anghenog : ad. 
 
 yn fawaidd [eisiau 
 
 Beggary, bëg'ür-î, n. tlodi, anghenoctyd, 
 Begin, bî-gín', (began, begun) vt. dech- 
 
 reu, cychwyn 
 Begird, bî-gürd', vt. gwregysu; cylchynu 
 Beglerbeg, bëg'lür-bëg, n. Uywodraeth- 
 
 wr ar dalaith yn Twrci 
 Begone, bî-gön', int. ymaith ! iFvvrdd ! 
 Begot, bî-göt', pt. — Beget 
 Begotten, bî-göt'n, pp. — Beget 
 Begrease, bî-grîz / , vt. iro, seimio ; ymiro 
 Begrime, bî-grim', vt. duo, pardduo, 
 
 budreddu [twyllo 
 
 Beguile, bî-gir, vt. hudo, llithio, denu, 
 Begun, bî-gün', pp. — Begin 
 Behalf, bî-hâf', n. plaid, rhan, achos, tu 
 Behave, bi-hav', vi. ymddwyn, ymar- 
 
 weddu, gwneyd. To behave one's 
 
 self, ymddwyn yn addas, ymddwyn 
 Behaviour, bi-ha'vi-ur, n. ymddygiad, 
 
 moes [tori pen 
 
 Behead, bî-hëd', vt. dibenu, torfynyg.lu, 
 Behemoth, bî'hî-möth, n. afon-farch 
 Behest, bî-hëst', n. addewid, gorchymyn, 
 
 archiad [cefn 
 
 Behind, bî-hind', pre. yn ol, ar ol, y tu 
 Behindhand, bî-hind'händ, ad. yn ol 
 
 Haw, ar ol 
 Behold, bî-hold' (pt. beheld, bî-hëld'; 
 
 pp. beheld, beholden), vt. edrych, 
 
 gweled, golygu, tremio 
 Beholden, bî-holcTn, a. rhwymedig, dan 
 
 ddyled : pp. — Behold [lies 
 
 Behoof, bî-hẅf' , n. mantais, elw, budd, 
 Behoovable, bî-hẅ'vâ-bl, a. gweddus ; 
 
 llesol, addas [addas 
 
 Behoove, Behove, bî-hẅv', vi. bod yn 
 Being, bî'íng, n. hanfod, bod 
 Belabour, bî-la'bür, vt. dwys-guro, 
 
 baeddu, treisio 
 Belamy, bël'â-mî, n. cyfaill, cyfeillachwr 
 Belated, bî-la'tëd, a. diweddar, hwyr 
 Belay, bî-la', vt. cynllwyn, rhagod ; 
 
 sicrâu rhaiF 
 Belch, bëltsh, vi. bytheirio: n. bytheiriad 
 Beldam, bël'däm, n. hen-wrach, hen fall 
 Beleague, bî-lîg', vt. cylchynu, gwarch- 
 
 âu, amgylchynu [ydd 
 
 Belfounder, bërfüẅn-dür, n. clych-dodd- 
 
 Belfry, bërfrî, n. lloíft y glôch 
 
 Belial, bî'lî-äl, n. y fall, diafol ; drygioni 
 
 Belie, bî-li', vt. athrodi, enllibio, cam- 
 
 gyhuddo ; dadguddio 
 Belief, bî-lîf' , n. ffydd, coel, cred, cred- 
 
 iniaeth ; credo 
 Believe, bî-lîv r , vt. credu, coelio, ym- 
 
 ddiried [goel 
 
 Believable, bî-lî'vä-bl, a. credadwy, hy- 
 Believer, bi-li'vur, n. credadyn, rTydd- 
 
 loniad 
 Belike, bl-lik', ad. ysgatfydd, tebygol 
 Bell, bël, n. cloch : pi. clych, clychau 
 Belle, bël, n. coegeiddferch, glanferch, 
 
 bun hoewdeg 
 Belles-lettres, bël-ê'trü, n. tlws-ddysg 
 Bellied, bèTîd, a. boliog, crothog 
 Belligerent, bë-líj'ür-ënt, a. rhyfelog 
 BelHpotent, bë-lîp'o-tënt, a. cadarnmewn 
 
 rhyfel [cyhoeddwr 
 
 Bellman, bërmän, a. clochydd, criwr, 
 Bellmetal, bërmët-äl, n. clych-fettel, 
 
 clych- adwyn 
 Bellow, bëro, vi. rhuo, brefi, bugunaw 
 Bellows, bërüs, n. pi. megin 
 Belluine, bëru-in, a. bwystfilaidd, creu- 
 
 lawn, gwyllt, anwar 
 Belly, bël'î, n. bol, bola ; ceudod, cest, 
 
 tor ; croth, bru : vi. bolio, chwyddo 
 
 allan [coluddwst 
 
 Bellyache, bei'i-ak, n. bolwst, dolur bol, 
 Bellybound, bèTí-büẅnd, a. bolrwym 
 Bellyful, bërî-fẁl, n. bolaid, gwala 
 Belong, bî-löng', vi. perthynu, deiryd, 
 
 bod yn meddiant i 
 Belout, bî-lüẅt', vt. difrio 
 Beloved, bi-luvd', n. anwylyd, anwylddyn, 
 
 cariad : a. anwyl, cu, hoff, cariadus 
 Below, bî-lo', pr. & ad. îs, islaw, isod, 
 
 obry, oddi tanodd 
 Belswagger, bërswäg-ür, n. rhodreswr, 
 
 bocsachwr 
 Belt, belt, n. gwregys, rhwymvn 
 Belwether, bërvvëTH-ür,n. llwdn y gloch, 
 
 yr arweinydd [gwaradwyddo 
 
 Bemire, bî-mi'r', vt. diwyno. tomi ; 
 Bemoan, bî-mon', vt. cwyno, galaru ; 
 
 ymofidio, cwynfan 
 Bemoil, bî-môîr, vt. budreddu, anurddo 
 Bemourn, bî-mô'm', vt. galaru, cwyno 
 
 ar ; arwylo 
 Bench, bëntsh, n. mainc, eisteddle; gor- 
 
 seddfa, brawdle ; eisteddfod ; y cyd- 
 
 cistcdd 
 Bcnclier, bën'tshür, n. aelod, athrofa 
 
 gyfrei thiol 
 
BES path, fät, êre, met, ma-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrztoo, twkrrtook; 
 Bend, bend (bent, bent), v. plygu, dolenu; Bergmaster, bürg / mäs-tür, n. goruch" 
 
 wyliwr ar fwyngloddwyr [wyr 
 
 gwyro ; annelu ; cyfeirio, camu, ym- 
 
 blygu: n. plyg, camedd, crymedd. To 
 
 bend a bow, annelu bwa 
 Bendable, bën'dä-bl, a. plygadwy, hyblyg 
 Bendlet, bënd'lët, n. taleithig 
 Beneath, bî-nîTH', pr. & ad. îs, islaw, 
 
 isod, obry, tan, goris 
 
 Bergmote, bürg'mot,n. llys mwynglodd- 
 Berlin, bür'lín, n. math o gerbyd 
 Bernardine, bür'nür din, n. mynach o 
 urdd St. Bernard [aeron 
 
 Berries, ber'Tz, n. pi. grawn, cyrawel, 
 Bertram, bür'träm, n. pelydr gwyllt 
 
 Benedictine, bën-î-dík tin, a. yn perthynl Beryl, bër'íl, n. y maen beryl 
 
 i fynachod o urdd Benedict Beseech, bî-sîtsh' (pt. & pp. besought), 
 
 Benediction, ben-i-dik'shun, n. bendith, I vt. attolygu, deisyf, erfyn, ymbil, crefu 
 benclithiad [wynas, haeledd, cêd Beseem, bî-sîm', vi. gweddu, cydweddu 
 
 Benefaction, ben-i-fak'shun, n. cym- Beseemingness, bî-sîm'íng-nës, n. 
 
 Benefactor,bën-î-fök tür, n. cymwynaswr, 
 
 noddwr [wynaswraig 
 
 Benefactress, ben-I-fak'tres, n. cym- 
 Benefice, bën'î-fís, n. bywioliaeth eg- 
 
 lwysig [asgarwch, haelioni 
 
 Beneficence, bî-nëfî-sëns, n. mwyn- 
 Benefìcent, bî-nëf'î-sënt, a. hael, hael- 
 
 ionus ; daionus 
 Beneficial, bën-1-fîsh'äl, a. buddiol, llesol 
 Beneficiary, bën-î-físh'ür-î, a. glwysfudd- 
 
 og ; yn dal bywoliaeth dan arall 
 Benefit, bën'î-íít, n. budd, lies ; cy- 
 
 mwynas : v. llesâu, peri budd. Benefit 
 
 of clergy, braint eglwyswyr 
 Benet, bî-nët', vt. maglu, rhwydo 
 Benevolence, bi-nev'o-lens, n. ewyllys 
 
 da, daioni, caredigrwydd 
 Benevolent, bî-nëv'o-lënt, a. daionus, 
 
 caredig, caruaidd [hael 
 
 Benign, bî-nin', a. tirion, mwyn, gwâr, 
 Benignant, bi-nig'nant, a. hynaws, 
 
 rhadlawn ; da [mwyneidd-dra 
 
 Benignity, bî-nîg'nî-tî, n. hynawsedd, 
 Benison, ben'i-zn, n. bendithiad 
 Bent, bent, n. ystumiad, plygiad ; tuedd, 
 
 gogwyddiad, tueddfryd : pt. & pp. — 
 
 Bend 
 Benumb, bî-nüm', vt. merwino, fferu 
 Benzoin, ben-zoin', n. math o ystor 
 
 meddygol 
 Bepaint, bî-pant', vt. amliwio, arliwio 
 Beplume, bî-plum', vt. addurno a phlyf 
 Bequeathe, bi-kwiTH', vt. cymynu, rhoi 
 
 mewn ewyllys 
 Bequest, bi-kwest', n. cymyn, cymyn- 
 
 rodd, rhodd mewn ewyllys 
 Bereave, bi-nv' (pt. & pp. bereft, bî-rëft), 
 
 vt. difuddio, difeddu ; amddifadu 
 Bereavement, bî-rîv / mënt, n. difeddiad, 
 
 difuddiad 
 Bergamot, bür'gâ-möt, n. pêr-bren 
 Bergomask, bur'go-mask, n. math o 
 
 ddawns gynt 
 
 gweddeidd-dra 
 Beset, bî-sët', vt. cynllwyn; amgylchynu 
 Beshrew, bî-shrẅ', vt. difrio, senu, rhegu 
 Beside, bî-sid', Besides, bT-sidz', pr. 
 gerllaw, wrth, yn ochr, yn ymyl, yn 
 agos at ; heblaw, gyda. Beside one's 
 self, gwallgoius, ynfyd 
 Besiege, bî-sîj', vt. gwarchae, amgylchu 
 Besmear, bî-smî'r', vt. iro, dvvbio 
 Besmoke, bi-smok', vt. mygu, mygsychu 
 Besmut, bî-smüt', vt. pardduo, huddiglo 
 Besom, bi'ztim, n. ysgubell, ysgub 
 Besort, bî-sôrt', vi. gweddu, hyweddu 
 Besot, bî-söt', vt. iled-feddwi ; syfrdanu 
 Besought, bî-söt', pt. & pp. — Beseech 
 Bespangle, bî-späng'gl, vt. serenu, dy- 
 fritho [enllibio 
 
 Bespatter, bî-spät'ür, vt. diblo, diwyno ; 
 Bespawl, bí-spöT, vt. poeri, amboeri 
 Bespeak, bi-spik' (bespoke, bespoken), 
 vt. rhag-erchu, rhag-ofyn, rhag- 
 ddangos [fritho 
 
 Bespeckle, bi-spek'l, vt. amliwio, mân- 
 Bespew, bî-spu', vt. chwydu ar 
 Bespoke, bi-spok', pt. — Bespeak 
 Bespoken, bi-spo'kn, pp. — Bespeak 
 Bespot, bî-spöt', vt. manu, britho, brychu 
 Bespread, bî-sprëd', (pt. & pp. bespread), 
 
 vt. taenu, lledu, gorchuddio 
 Besprinkle, bi-spring'kl, vt. taenellu, 
 
 ysgeintio 
 Besputter, bî-spüt'ür, vt. taenu poer 
 Best, best, a. goreu : ad. yn oreu . sd. — 
 Good, Well. To the best of my know- 
 ledge, hyd eithaf fy ngwybodaeth 
 Bestial, bës'tshäl, a. anifeilaidd, creulawn 
 Bestow, bî-sto', vt. rhoddi, anrhegu ; 
 cyfleu [mhwyllog 
 
 Bestraught, bî-ströt', a. gwallgofus, an- 
 Bestrew, bî-stru', vt. gwasgaru, taenu 
 Bestride, bî-strid' (bestrode, bî-strod', 
 bestridden, bî-strîd'n), vt. myned goes 
 
 o bob tu 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh:=z azure; thin, thìs; j = dzh. BIL 
 
 Bestud, bî-stüd', vt. boglynu 
 
 Bet, bet, n. cyngwystl : vt. cyngwystlo 
 
 Betake, bi-tak', vt. ymosod, ymroddi ; 
 
 rhoibryd; cyrchu at 
 Beteem, bî-tîm', vt. anrhegu, rhoddi 
 Bethink, bi-thmgk', vi. ystyried ; pwyllo ; 
 
 adgoflo 
 Bethral,bî-thrôr,vt. caethiwo, darostwng 
 
 Bible, bi'bl, n. y Bibl ; yr Ysgrythyr 
 lân ; y Llyfr [yrol 
 
 Biblical, bib'li-kal, a. biblaidd, ysgryth- 
 Bibliographer, bîb-lî-ög'râ-für, n. ys- 
 grifenydd llyfrau [gellaidd 
 
 Bibliothecal, bib-li-oth'i-kal, a. llyfr- 
 Bibulous, bîb'u-lüs, a. yspwngaidd, masvv 
 Bicapsular, bi-kap'su-lur, a. deu-ranol 
 
 Bethump, bî-thümp', vt. dyrnodio,pwyo|Bice, bis, n. math o liw glas 
 
 Betide, bî-tid', v. damweinio, dygwydd ( Bicipital, bi-sîp'í-täl, Bicipitous, bi-sîp' 
 
 Betimes, bi-timz', ad. yn brydlawn, yn î-tüs, a. dau-benog 
 
 yn gynar, yn fore [rhag-ddangosj Bicker, bîYûr, vi. ymryson, ymrafaelio, 
 
 Betoken, bi-to'kn, vt. arwyddo, argoeli,| ymgecru [nhen 
 
 Betray, bî-tra', vt. bradychu, dadguddio,: Bickering, bik'ur-ing, n. ymryson, cy- 
 
 cj 7 huddo [hoewijBickern, bik'urn, n. haiarn blaenfain 
 
 Betrim, bî-trîm', vt. trwsio, cymhenu, ! Bicorn, bi'korn, Bicornous, bi-kor'nus, 
 
 Betroth, bî-tröth', vt. dyweddio, ymgredu 
 Betrust, bî-trüst', vt. ymddiried i 
 Better, bët ür, a. gwell, rhagorach : ad. 
 
 yn well : cd. — Good, Well : vt. gwell- 
 
 âu. So much the better, goreu gyd. 
 
 To get the better of, gorchfygu. To 
 
 get better, to make better, gwella, 
 
 gwellâu 
 Betty, bët'î, n. math o offeryn at dori 
 
 trwy ddrws 
 Between, bî-twîn', Betwixt, bî-twíkst, 
 
 pre. rhwng, yn mysg 
 Bevel, bev'l, n. conglyn, pedror, pedryd 
 Beverage, bëv / ür-aj, n. diod ; gwirod 
 Bevy, bev'i, n. haid o adar ; myntai, 
 
 diadell [galaru, alaethu 
 
 Bewail, bî-wal', vt. cwyno, cwynfan, 
 Bewailable, bî-wa'lâ-bl, a. gwiw-gŵyn, 
 
 alaethol [gadw, ymogelyd 
 
 Beware, bî-wë'r', vt. gochel, gwilio, ym- 
 
 Bewet, bî-wët , vt. gwlychu, mwydo 
 Bewilder, bî-wîrdür, vt. dyrysu, annhrefni 
 Bewitch, bî-wîtsh', vt. rheibio, llygad- 
 
 tynu, hudo ; swyno ; tynu serch, denu 
 Bewray, bî-ra', vt. datguddio, bradychu, 
 
 dangos ; diwyno 
 Bey, ba, n. Uywydd yn mysg y Tyrciad 
 Beyond, bî-yönd', prep, dros, tros, tra 
 
 a. dau-gorniog [og 
 
 Bicorporal, bi~köVpo-räl, a. dau-gorph- 
 Bid, bid (bade, bidden), vt. erchi ; gwa- 
 
 hodd ; cynyg. To bid farewell, 
 
 canu'n iach 
 Bidden, bîd'n, pp. — Bid 
 Bidder, bîd'ür, n. archwr, cynygiwr 
 Bide, bid, (pt. &pp. bode),vi. aros,trigo ; 
 
 goddef 
 Bidental, bi-den'tal, a. dau-ddeintiog 
 Biennial, bi-ën'yäl, a. dwy-flwyddol 
 Bier, bî'r, n. elor, elorwydd 
 Biestings, bis'tmgz, n. pi. llaeth tor 
 Bifarious, bi-fê'r'î-üs, a. deublyg,dyblyg; 
 
 ammheus 
 Biferous, bîf'ür-üs, a. deugnydiog 
 Bifid, bi'fíd, Biíìdated, bîf'î-da-tëd, a. 
 
 fforchog 
 Bifold, bi-fold', a. dyblyg 
 Biformed, bi'förmd, a. dau-ifurfiog 
 
 Bifurcated, bi-fur'ka-ted, a. deubigog 
 Big, big, a. mawr ; braisg, beichiog, 
 torog. As big, cymaint. Big-bellied, 
 boliog, beichiog. Big with young, 
 torog. Big with calf, cyflo 
 Bigamist, bíg'ä-mîst, n. amlwreigiwr 
 Bigamy, bîg'â-mî, n. amlwreigiaeth, 
 dwyweddiad [piser 
 
 tu hwnt i, tu draw i ; yn mhellach ; Biggin, bíg'ín, n. taleith-gap baban ; 
 uwchlaw [carw Bight, bit, n. cylch-dorch rhaffangor 
 
 Bezantler, bî-zänt'lür, n. ail gangen corn Bigness, bîg'nës, n. maint, maintioli 
 Bezoar, bi-zo'r', n. math o gareg rin- ! Bigot, bíg'üt, n. dall-bleidiwr, dyn pen- 
 weddol rhag gwenwyn boeth [boethder 
 
 Bezonian, bT-zo'ni-an, n. dyhiryn, adyn Bigotry, big'üt-rî, n. dall-bleidiad, pen- 
 Bezzle, bez'l, vi. gloddesta, diotta iBilander, bìTän-dür, n. math o long 
 
 Biangulous, bi-äng'gu-lüs, a. dwy onglogi fechan 
 Bias, bi'äs, n. tueddiad, gŵyredd : vt. | Bilberries, bil'ber-iz, n. pi. llus, llus 
 
 tueddu, lied ochri ; denu 
 Bib, bib, n. bron-liain, bron-lian : v. 
 llymeitian, diota 
 
 duon bach : Bilberry-tree, lluswydden 
 Bilbo, bil'bo, n. cleddyf 
 Bilboes, bil'boz, n. cyilion llongwyr 
 
BLA path, fät, eve, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=:too, twkzztook; 
 
 Birthright, bürth'rit, n. genedigaeth fraint 
 
 Bile, bil, n. geri, llyn y bustl ; penddiiyn 
 
 llyncryn 
 Bilge, bilj, n. lied gwaelod Hong : v* 
 
 ymdolcio, ymddryllio 
 Bilinguous, bi-líng'gwüs, a. dau-dafodog 
 Bilious, hil'vus, Biliary, biryür-î, a. 
 
 geriog, geriaidd 
 Bilk, bilk, vt. twyllo, siomi 
 Bill, bil, n. craifft, dyleb, ysgrifen-rwym ; 
 
 rhybudd cyhoedd ; pig, gylfant, gylfin, 
 
 duryn : vt. pig-gusanu, anwesu ; cy- 
 
 hoeddi. Bill-hook, glaif. Hedgebill, 
 
 gwddi, cryman cau 
 Billet, bírët, n. byr-lythyr ; nodyn, 
 
 cipyll : vt. rhoi lletty-lythyr 
 Billetdoux, bîl-ë-dẅ', n. llythyr caru 
 Billiards, bil'yurdz, n. math o chware â 
 
 phelau ifori [moryn 
 
 Billow, biro, n. ton, gwaneg, môr-gaseg, 
 Billowy, bîl'o-î, a. tonog, tonol 
 Bin, bin, n. cist, cist ystyfflog 
 Binary, bi'nür -î, a. dyblyg, deuol 
 Bind, bind (pt. bound, pp. bound), vt. 
 
 rhwymo, clymu , ymyl-wisgo 
 Binding, bidding, n. rhwymiad ; ymyl- 
 
 wisgiad 
 Binnacle, bin'a-kl, n. compawd-gist llong 
 Binocle, bin'o-kl, n. syllddrych i'r ddau 
 
 lygiad 
 Binocular, bi-nok'u-lur, a. dau-lygeidiog 
 Binomial, bi-no'mî-äl, a. dau enwol 
 Biographer, bi-ög'râ-f ür, n. buch-draeth- 
 
 ydd [buch-draethiad 
 
 Biography, bi-ög'râ-fî, n. bywgraphiad, 
 Biparous, bîp'är-üs, a. gyfeillddwyn 
 Bipartite, bip'âr-tit, a. dwyran, deuran 
 Biped, bi'pëd, n. creadur deudroed 
 Bipedal, bíp'î-däl, a. daudroediog, deu- 
 droed 
 Bipennated, bi-pën'ä-tëd, a. dwyadeiniog 
 Bipetalous, bi-pët'â-lüs, a. dwyddalenog 
 Biquadrate, bi-kwod'rat, Biquadratic, bi- 
 
 kwo-drat'ik, n. pedrysawdd : a. ped- 
 
 rysoddol [bedwen 
 
 Birch, bürtsh, n. bedw. Birch-tree, 
 Birchen, bürtsh'n, a. o fedw 
 Bird, bürd, n. aderyn, edyn. Female 
 
 Bird, adaren 
 Birdlime, bürd'lim, n. glud, ysgrawling 
 Birgander, bür'gän-dür, n. llwynogŵydd 
 Birt, bürt, n. Ueden y môr, tafod yr hŷdd 
 Birth, bürth, n. genedigaeth, esgoriaeth. 
 
 Of good birth, boneddig. Untimely 
 
 birth, erthyl. Second birth, adenedig- 
 
 aeth 
 Birthday, bürth'da, n. dydd genedigaeth 
 
 Biscuit, bis kit, n. bara caled, teisen 
 
 galed 
 Bisect, bi-sekt', vt. deubarthu, rhanu 
 Bishop, bishop, n. esgob, golygwr ; 
 
 math o ddiod 
 Bishoprick, bish'up-rik, n. esgobaeth 
 Bisk, bisk, n. cawl, isgell, potes 
 Bismuth, biz'muth, n. math o adwyn, 
 
 ystaenwydr 
 Bison, biz'un, n. ych gwyllt, bual 
 Bissextile, bi-seks'til, n. blwyddyn naid 
 Bisson, bís / ün, a. dall, tywyll 
 Bisulcous, bi-sürküs, a. fforchog, ewin 
 
 íForchog [dernyn ; genfa 
 
 Bit, bit, n. tamaid, safnaid, difyn, 
 Bitch, bitsh, n. gast, gasten 
 Bitchfox, bitsh'f oks, n. cadnoes 
 Bite, bit, n. cnòad ; brâth ; tamaid ; 
 
 hoced ; hocedydd: vt. (pt. bit, bit, pp. 
 
 bitten, bit'n, bit), cnöi ; brathu, pigo ; 
 
 twyllo [onglyr-gist 
 
 Bittacle, bît'â-kl, n. compawd-gist, 
 Bitter, bít'ür, a. chwerw, bustlaidd, tost 
 Bittern, bít'ürn, n. aderyn y bwn, bwmp 
 
 y gors [bustledd 
 
 Bitterness, bit'ür-nës, n. chwerwder, 
 Bittervetch, bit'ur-vetsh, n. pys y garanod 
 Bitumen, bî-tu'mën, n. pyg-glai,pygloyn, 
 
 dyglist 
 Bituminous, bî-tu'mî-nüs, a. dyglistaidd 
 Bivalve, bi'valv, Bivalvular, Di-vai'vu- 
 
 lür, a. deufasglog ; dwygragenog 
 Bivouac, bî'vŵ-äk, vi. bod dan arfau 
 
 drwy'r nos : n. cadwyliad 
 Bizantine, biz'an-tin, n. darn o aur 
 
 gwerth pumtheg punt 
 Blab, blab, vt. digelu chwedl, clepian ; 
 
 íìladru : n. clepiwr, hauwr chwedlau 
 Black, blak, a. du ; tywyll, erchyll, dy- 
 
 bryd : n. dyn du : vt. duo, duliwio. 
 
 To beat black and blue, cleisio, dy- 
 
 gleisio. Black art, y gelfyddyd ddu, 
 
 dewiniaeth 
 Blackamoor, blak'a-mwr n. dyn du 
 Blackberries, blak'ber-iz, n. pi. mwyar 
 
 duon. Blackberry-bush, dyryslwyn, 
 
 mierinlwyn 
 Blackbird, blak'burd, n. mwyalch, mwy- 
 
 alchen, yr aderyn du 
 Blackcap, blak'ap, n. penlòyn, y lleian 
 Blackcock, blak'ok, n. ceiliog du, ceiliog 
 
 y mynydd 
 Blackguard, bläg'ärd, n. dyhiryn, dryg- 
 
 adyn, mab y fall 
 Blacksmith, blak'smith, n. gof, gof du 
 
 32 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. BLO 
 
 Blacken, blak'n, vt. duo, gordduo ; ty- Blear, bh'r, vt. cilgochi'r llygaid ; cib- 
 
 wyllu [duad 
 
 Blacking, blak'ing, n. du esgidiau ; 
 Blackish, blak'ish, a. lied ddu, duaidd, 
 
 tywyll, hyll [duder 
 
 Blackness, blak'nes, n. duwch, duedd, 
 Bladder, bläd'ür, n. pledren, chwysigen 
 
 ddallu : a. gwlyb, molawg, tost, gwan. 
 
 Blear-eyed, llygad-wlyb, llygad-goch 
 Bleat, blît, n. brefiad : vi. brefu 
 Bleed, blîd (pt. & pp. bled, bled), v. 
 
 gwaedu, gollwng gwaed, taro gwaed ; 
 
 colli gwaed 
 
 Blade, blad, n. Uafn, llain ; eginyn ; Blemish, blemish, n. anaf, bai, mefl, 
 paladr ; pefryn, brolyn ; Uefnyn, llenc- j gwrthuni : vt. anafu, anharddu, niweidio 
 yn : vt. llafnu, ymwychu. Blade of an Blench, blëntsh, vi. tynuyn ol, ymrwystro 
 oar, palf rhwyf. Blade of grass, glas- 1 Blend,blënd, vt. cymysgu ; cyd-dymheru ; 
 
 welltyn, blewyn glas. Bladebone, as 
 
 gwrn y balfais, crafell yr ysgwydd 
 Blain, blan, n. penddiiyn ; chwisigl ; 
 
 llynoryn ; gweli 
 Blamable, bla'mä-bl, a. ceryddadwy, 
 
 beius, ar fai 
 Blame, blam, n. bai, cwl ; gwyd : vt. 
 
 beio, ceryddu ; dwrdio 
 
 cysoddi 
 
 Bless, blës, vt. bendithio, lladu. Blessed, 
 gwynfydedig, bendigedig, wedi ben- 
 dithio 
 
 Blessing, blës'îng, n. bendith, gorlad, 
 Had [rwydd, dedwyddyd 
 
 Blessedness, blës'ëd-nës, n. bendigedig- 
 
 Blew, blu, pt. — Blow 
 
 Blameless, blam'les, a. difai, difeius, Blight, blit, n. golosgiad, deifiad; cawod: 
 
 diargyhoedd [gochelyd ; dioli 
 
 Blanch, biantsh, vt. canu ; dirisgo ; 
 Bland, bland, a. mwyn ; afiaethus 
 Blandiloquence, blan-diro-kwens, n. 
 
 gweniaith, hudiaith 
 Blandish, blandish, vt. gwenieithio ; 
 
 mwythddenu [gwenieithiad 
 
 Blandishment, blän'dísh-mënt, n. afiaeth ; 
 Blank, blangk, n. gwagle ; siom-gwtws : 
 
 a. gwelw-lwyd, gwyn ; syn. Blank 
 
 verse, mesur diodl 
 Blanket, blang'ket, n. brycan, gwrthban 
 Blare, blê'r, vi. rhuo ; enyn, ffaglu 
 Blaspheme, bläs-fîm', vt. cablu, difenwi 
 Blasphemous, bläs'fî-müs, a. cableddus, 
 
 cablaidd [difenwad 
 
 Blasphemy, bläs'fî-mî, n. cabledd, cabl, 
 Blast, blast, n. chwa, pwfr, gwynt; 
 
 chwŷth ; malldod, deifiad, rhwd : vt. 
 
 deifio ; anafu ; seithugo 
 Blatant, bla'tant, a. yn brefu fel llo 
 Blatter, blät'ür, vi. rhuo, bnguno ; 
 
 baldordd 
 
 vt. golosgi, deifio; difwyno 
 Blind, blind, a. dall, tywyll : vt. dallu, 
 tywyllu ; mwgydu ; bwrw hud : n. 
 caeadlen, gorchudd, mwgwd. Blind- 
 man's buff, chwareu mwgwd 
 Blindfold, blindfold, vt. mwgydu y llyg- 
 aid : a. â'r llygaid wedi eu cuddio 
 Blindness, bundles, n. dallineb, dellni, 
 delli [dall, ffaeledd 
 
 Blindside, blind'sid, n. gwendid, ochr 
 Blindworm, blind'würm, n. madfall, 
 
 dallneidr 
 
 Blink, blingk, vi. ysmicio, amrantu 
 
 Blinkard, bling'kurd, n. ysmiciwr, cil- 
 
 lygadwr [gorhoen 
 
 Bliss, blîs, n. gwynfyd, dedwyddyd, 
 
 Blissful, blís'fŵl, a. gwynfydedig, ded- 
 
 wyddlawn [wch 
 
 Blissfulness, blís'fẁl-nës, n. dedwydd- 
 
 Blister, blís'tür, n. chwydalen, pothell ; 
 
 chwysigl, coden : vt. pothellu, chwydalu 
 
 Blithe, bliTH, Blithesome, bìÌTH'süm, a. 
 
 llawen, lion, digrif, hoenus [fynu 
 
 Blay, bla, Bleak, blik, n. math o wyniad Bloat, blot, vt. chwyddo ; chwvihu i 
 Blaze, blaz, n. fflam, ffagl ; seren wenBloatedness, blo'tëd-nës, n. chwyddiant, 
 
 yn nhalcen march : vi. íîlamio ; cy 
 
 hoeddi 
 Blazon, bla'zn, Blazonry, bla'zn-ri, n. 
 
 arwydd-farddoniaeth 
 Blazon, bla'zn, vt. egluro arwyddion ar 
 
 bais arfau ; gwychu, addumo ; cyhoeddi ; 
 
 dathlu 
 
 chwydd 
 
 Blob, blöb, Blobber, blöb'ür, n. chwys- 
 igen, bwrlwm. Blob-cheeked, boch- 
 dew, bochog 
 
 Block, blok, n. cyif, boncyff, cipyll : vt. 
 cau i fynu, gwarchâu 
 
 Bleach, blTtsh, vt. canu yn yr haul, ar 
 Bleak, blik, a. oer, oerllyd, anwydog ; 
 gwelw : n. gwyniad [rliyndod 
 
 [y glaswellt Blockade, blo-kad', n. argae, gwarchae, 
 
 cylchyniad [hurthgen 
 
 Blockhead, blok'hed, n. penbwl, hurtyn, 
 Blockhouse, blok'lnnvs, n. argae-borth 
 
 Bleakness, blik'nes, n. oerni ; fferdod,: Blockish, blok'ish, a. hurt, penglogaidd 
 
BOL path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tw=:too, twkrrtook 
 
 Blomary, blŵ'mür-î, n. tawdd-ffwrn 
 haiarn [wttresvvr 
 
 Blood, blüd, n. gwaed, crau ; trâs ; 
 Bloodshed, blüd'shëd, n. tywalltiad gwaed 
 Bloodshot, blüd'shöt, n. y fflameg : a. 
 gwaed-gleisiog [am waed 
 
 Bloodthirsty, blüd'thürs-tî, a. sychedig 
 Bloodvessel, blüd / vës-ël, n. gwaed lestr, 
 
 rhedwely 
 Bloody, blüd'T, a. gwaedlyd, creulawn. 
 
 Bloody-flux, gwaedlif, gwaedlifiant 
 Bloom, blẅm, n. blodau ; glasbaill, 
 glesni ; gwrid : vi. blodeuo, blaguro ; 
 - ffynu [blodeuo 
 
 Blossom, blös'üm, n. blodeuyn : vi. 
 Blot, blot, n. du, dunod, dufan ; anaf; 
 anair : vt. duo, diwyno. To blot out, 
 dilëu. Blotting-paper, sugn-papur 
 Blotch, blötsh, n. crug-dardd ; llynoryn 
 Blouse, blwz, n. cot ysgafn 
 Blow, bio, n. dyrnod, ergyd, cnoc, ifat, 
 llab, tres, cernod: v. (blew; pp. blown), 
 chwythu ; blodeuo 
 Blown, blon, pp. — Blow 
 Blowze, bluwz, n. llances fochgoch ; 
 
 yslebren 
 Blowzy, bluw'zi, a. wyneb-goch, swga 
 Blubber, blüb'ür, n. math o for bysg ; 
 brasder y morfil : vt. wylo nes chwyddo 
 y bochau 
 Bludgeon, blüj'ün, n. cwlbren, pastwn 
 Blue, blu, n. lliw glâs, glâs : a. glâs, 
 
 asurliw : vt. glâsu, Uiwio yn las 
 Blueness, blu'nes, n. glesni : clais-liwiad 
 Bluff, blüf, a. traws-falch, cuchiog 
 Blunder, blün'dür, n. amryfusedd, cam- 
 gymeriad, camsyniad ; coll : vi. cam- 
 synied [ddryll, gwn byr 
 
 Blunderbuss, blün'dür-büs, n. rhwth- 
 Blunderhead, blün'dür-hëd, n. dyn pen- 
 dew 
 Blunt, blunt, a. pŵl ; difoes, trwsgl, 
 
 lled-arw : vt. pylu, di-av/chu 
 Bluntness, blünt'nës, n. pylni, pyledd ; 
 
 difoesedd 
 Blur, blür, n. duad, brycheuyn; anaf; 
 
 magi : vt. ysbrychu ; diwyno 
 Blurt, blurt, vt. digelu chwedl, baldordd, 
 
 íîladru 
 Blush, blush, vi. gwrido. cochi, yswilio : 
 
 n. gwrid, gwyledd ; gwridiad 
 Blushet, blüsh'ët, n. geneth wylaidd 
 Bluster, blüs'tür, n. rhuad, trwst, terfysg : 
 
 vi. trystio, dadwrdd, gwag-fygwth 
 Blusterous, blüs'tür-üs, a. tymhestlog, 
 trystfawr, brochus 
 
 Bo-peep, mig- 
 
 Bo, bo, int. bo ! bolol ! 
 
 ymguddiad 
 Boar, bô'r, n. baedd, tremyniad 
 Boarish, bô'r'ísh, a. baeddaidd ; taeogaidd 
 Board, bô'rd, n. eisteddfod ; astell, plane ; 
 bwrdd : v. byrddio, byrddu ; tâl-westu. 
 Board-wages, dogn at ymborth 
 Boardyard, bô'rd'yärd, a. astellfa 
 Boast, bost, n. ffrost, ymffrost, bocsach, 
 bost, brol : vi. ymffrostio, bocsachu, 
 bostio [ffrostgar, bostgar 
 
 Boastful, bost'fwl, Boastive, bos'tiv, a. 
 Boat, bot, n. bad, eweh. Ferry boat, 
 
 ceubal; ysgraff 
 Boatman, bowman, n. badwr, ysgraffwr 
 Boatswain, bo'sn, n. penbadwr 
 Bob, bob, n. dyrnod ysgafn, cnith ; croes- 
 air : a. byr, cwta : vt. taro'n ysmala ; 
 gwawdio ; twyllo ; maeddu 
 Bobbin, bob'ín, n. math o lynyn gwyn ; 
 plethwäell [plant 
 
 Bobcherry, bòVtshër-î, n. math o chware 
 Bobtail, bob'tal, n. cynffon gwta 
 Bobwig, bob'wig, n. gwallt gapan gwta 
 Bode, bod, vt. darogan, argoeli, rhagar- 
 wyddo : pt. & pp. — Bide [argoel 
 
 Bodement, bod'ment, n. daroganiad, 
 Bodice, böd'îs, n. gwasg-rwym merch 
 Bodiless, böd'î-lës, a. digorff, annghorffol 
 Bodily, böd'î-lî, a. corffol, corfforol 
 Bodkin, bod r kin, n. gwäell ; mynawyd ; 
 nodwydd [paladr ; llu 
 
 Body, bod 7 !, n. corff; un ; swm, crynodeb; 
 Bog, bog, n. cors, mignen, siglen, pyd- 
 wern [llygeirin 
 
 Bogberries, bog'ber-iz, n. pi. llygaeron, 
 Boggle, bog'l, vi. petruso ; tynu yn ol ; 
 
 cloff-siarad 
 Boggy, bög'î, a. corsog, siglenog 
 Bohea, bo-hî', n. math o de garw 
 Boil, böîl, n. penddiiyn, llynoryn : v. 
 
 berwi 
 
 Boiler, böYlür, n. callawr, pair, berwedydd 
 
 Boisterous, böîs'tür-üs, a. terfysglyd, 
 
 bloeddgar [aeth, terfysg 
 
 Boisterousness, böîs^ür-üs-nës, n. afreol- 
 
 Bold, bold, a. hyf, ëon, diarswyd, anturiol, 
 
 hyderus, dewr ; ehud ; gwastad-lyfn. 
 
 To make bold to, cymeryd ar, beidio, 
 
 bod yn hŷ 
 
 Bolden, bordn, v. ëoni, ymëoni, ymhyfâu. 
 
 Boldness, bold^iës, n. hyfder, ëonder ; 
 
 haerllugrwydd 
 Bole, bol, n. priddell ; mesur o 12 cibyn 
 Bolis, bo'lîs, n. pelen o dân a deflir i'r 
 
 awyr 
 
 _ _ _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. EOT 
 
 Boll, bol, n. paladr; calaf; bolltad : v. 
 
 corsenu, hadu 
 Bolster, borstür, n. gobenydd, clustog : 
 
 vt. attegu 
 Bolt, bolt, n. bollt, bar, trosol, gefyn : vt. 
 
 bolltio ; saethu ; gogrynu, traflyncu, 
 
 peillio. Bolting-house, peilldy 
 Boltsprît, büŵ'sprít, n. hwylbren yn 
 
 fflureg Hong. — Bowsprit 
 Bolus, bo'lüs, n. pelen feddygol 
 Bomb, bum, Bombshell, büm'shël, n. 
 
 pelen hylosg [hylosg 
 
 Bombard, büm-bärd', vt. ergydio pelenau 
 Bombardier, büm-bär-dî'r', n. triniwr 
 
 gynau y pelenau hyn [mysg-we 
 
 Bombasin, bum-ba-zm', n. math o gy- 
 
 Bookmate, bwk'mat, n. cyd-ysgolaig 
 Bookseller, bwk'sel-ur, n. llyfrwerthwr 
 Bookworm, bvvk'wurm, n. llyfrbryf; dar- 
 
 llenydd diflin [ymgyrchu 
 
 Boom, bẅm, n. hwyl bawl : v. rhuthro ; 
 Boon, bẅn, n. arch, deisyfiad ; rhodd, 
 
 cêd : a. llawen, difyr, cellweirus 
 Boor, bẅ'r,n. drelyn, delíFyn, taeog-ddyn, 
 
 gwerinwr [aidd, delffaidd 
 
 Boorish, bẅ'r'ísh, a. taeogaidd, gwlad- 
 BoorishnesSjbẅ'r'ísh-nës, n. taeogrwydd, 
 
 dreldra 
 Boose, bẅz, n. côr mewn beudy, preseb 
 Boot, bẅt, n. botasen, cwran, coesarn ; 
 
 cist cerbyd; mantais, elw, ennill ; an- 
 
 rhaith : vt. elwa, ennill ; gwisgo botasau 
 Booth, bŵth, n. bŵth, lluesty, caban 
 
 Bombast, bum-bast 7 , n. y pren cotwm 
 
 math o frethyn cotymyg ; chwydd-iaithj Bootjack, bwt/jak, n. botas-bren, cwran- 
 Bombastic, bum-bas'tik, a. chwyddedig,| bren 
 
 gorwag [trwstj Bootless, bẅt'lës, a. anfuddiol, diles, ofer 
 
 Bombilation, büm-bî-la / shün, n. sŵn, Booty, bẅ'tî, n. ysglyfaeth, anrhaith, 
 Bombketch, bum'ketsb, n. Hong i dafluj caffaeliad, ysbail 
 
 pelenau hylosg [putain| Borachio, bo-ratsh'o, n. costrel, barilan 
 
 Bonaroba, bo-ná-ro'bâ, n. gordderch, | Borax, bo'raks, n. math o halen 
 Bonassus, bo-näs / üs, n. bual, ych gwylltBordel, bör'dël, n. puteindy 
 Bonchretien, bon-kret'yen, n. math o! Border, bör'dür, n. ffin, cyfnn, cyffiniad, 
 
 beren 
 Bond, bond, n. rhwymyn, cadwyn, tid ; 
 
 terfyn ; bargod ; ymyl ; godre ; ymyl- 
 waith : vt. cyffinio, terfynu ar ; ymylu 
 
 ysgrifenrwym,rhwymedigaeth, rhwym- 1 Borderer, bör'dür-ur, n. cyffiniwr ; cy 
 iad [carchar mydog 
 
 Bondage, bon'daj, n. caethiwed, caethfyd 
 Bondman, bönd / män, n. caethwas 
 Bondservice, bond'sur-vis, n. caethwas- 
 
 anaeth, gwarogaeth 
 Bondwoman, bönd'wẁm-än, n. caethferch 
 Bone, bon, n. asgwrn : vt. di-asgyrnu. 
 
 Bone-setter, gosodwr esgyrn 
 Bonelace, bon'las, n. ysnoden lin 
 Boneless, bonnes, a. diesgyrn 
 Bonfire, bön'fì'r, n. coelcerth, bonffagl 
 Bongrace, bông'gräs, n. heulrod, cysgod- 
 
 daiaith [guwch, capan merch 
 
 Bonnet, bön'ët, n. cwcwll, penwisg, pen- 
 Bonny, bon 7 !, a. hoew-wych, dillyn ; 
 
 hoenus ; difyr [enwyn sur 
 
 Bonnyclabber, bon'i-klab-ur, n. llaeth 
 Bony, bo'ni, a. ysgyrnig, esgyrniog 
 Booby, bŵ'bí, n. hurtyn, drelyn, penbwl; 
 
 aderyn mawr 
 Book, bwk, n. llyfr, llyfryn. A little 
 
 book, llyfryn, llyfran. Book-keeper, 
 
 cyfrifydd, llyfrwr. Book-keeping, 
 
 llyfryddiaeth, cyfrifyddiaeth [wr 
 
 Bookbinder, bwk'bin-diir, n. llyfr-rwym- 
 Bookcase, bwk'as, n. llyfrgell 
 Bookish, b\vk'ish, a. llyfrgar 
 
 Bore, bô'r, n. twll ; twll clo ; ceudwll : 
 
 vt. tyllu, ebillio : pt. — Bear 
 Boreal, bô'r'î-äl, Borealis, bo'r-I-a'lis, a. 
 
 gogleddol 
 Boreas, bô'r'î-äs, n. gogledd-wynt 
 Born, börn, pp. ganedig — Bear. First- 
 born, cyntafanedig 
 Borne, bô'rn, pp. cynaledig — Bear 
 Borough, bür'o, n. bwrdeisdref 
 Borrow, bor'o, vt. echwyna, benthyca 
 Boscage, boVkaj, n. coedwig ; gwig- 
 
 ffrwythau 
 Bosky, bös-kî, a. coediog, garwaidd 
 Bosom, bwz'um, n. monwes, mynwcs, 
 cilfach : vt. mynwesu ; cofleidio, col- 
 eddu. Bosom friend, cyfaill anwyl 
 Boss, bös, n. boglyn ; bogeilglwm, oddf 
 Botanic, bo-tan'ik, Botanical, bo-tän I- 
 kal, a. llysieuaidd [ydd 
 
 Botanist, böt'ä-níst, n. llysieuwr, llysieu- 
 Botanology, bot-a-nol'o-ji, n. Ilysieu- 
 draith [wriaeth 
 
 Botany, bòt'â-nî, n. llysieuaetb, 11 vsieu- 
 Botch, botsh,n. pyloryn, llynoryn. crach- 
 en; bras-waith: vt. brâs-drwsio, hagr- 
 glytio 
 
 
BRA path, fät, êrg, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twk=took ; 
 
 Both, both, a. dau, dwy, dauoedd, dwy 
 
 oedd. Both of us, ni ein dau 
 Bots, böts, n. pi. euon, gwyrn, pryfigedd 
 
 Bowl, boi, n. cawg, mail ; bwl, peien» 
 cnapen, cronell, pêl-dreigl : vt. pêl- 
 dreiglo. Bowling-green, bwl-gamlas 
 Bottle, bot'l, n. potel, costrel, costrelig :' Bowline, bo'lin, n. rhaffyn nghanol hwyl 
 
 vt. costrelu, potelu \ Bowman, bo'man, n. saethydd 
 
 Bottom, böt'üm, n. gwaelod, sail, sylfaen; Bowman, büŵ'män, n. rhwyfwr wrth 
 
 sawdd, llawr; godre ; pant, dyffryn,; fflureg cwch 
 
 ystrad 'Bowsprit, büŵ'sprît, n. yr hwylbren 
 
 Bottomless, böt'üm-lës, a. diwaelod. gogwyddedig yn y fflureg 
 
 Bottomless-pit, ufFern, annwfn Bowssen, büẅ'sn, vt. gwlychu, mwydo 
 
 Bottomry, böt'üm-rî, n. Hong wystl, arian Bowyer, bo'yür, n. bwëydd, saer bwäau 
 
 echwyn ar long Box, boks, n. blwch, golwrch, cisten ; 
 
 Boud, büẅd, n. pryfyn ýd, ŷd-ysydd bocys : vt. dyrnodio, dwmguro, paffio. 
 
 Bouge, bvvj, v. treiddio, trydyllu, tyllu;| A box in the ear, bonclust. Boxing 
 
 ohvvyddo allan 
 Bough, büẅ, n. cainc, can gen, gwrysgen, 
 
 clofen, osgl. A little bough, cangenig 
 
 Bought, böt, pt. & pp. — Buy: n. camedd; 
 
 cwlwm ; fFon dafl 
 Bougie, bvv'zhl, n. trwyddew 
 Bounce, bûŵns, n. naid, ysbonc : vi. 
 
 neidio ; trystio ; bocsachu, bostio 
 Bound, büẅnd, n. terfyn, ffin, cyíììn : v. 
 
 cyffinio ; neidio : pt. & pp. — Bind 
 Bounden, buvvn'dn, a. rhwymedig 
 Boundless, büẅnd'lës, a. annherfynol 
 
 match, dyrnodfa, dyrnodwaith. Box 
 tree, bocysen, pren bocs. Coach box, 
 eisteddle cerbydwr. Christmas box, 
 calenig [focys 
 
 Boxen, bok'sn, a. wedi ei wneuthur o 
 
 Boy, bôî, n. bachgen, llanc, hogyn. A 
 little boy, bachgenyn 
 
 Boyish, böî'ísh, a. bachgenaidd 
 
 Boyishness, böî'ísh-nës, n. bachgeneidd- 
 rwydd 
 
 Brabblejbrab'ljn.ymgecraeth^mgiprys: 
 vi. ymgegu, ymeirio, ymdaeru 
 
 Bounteous, büẅn'tshüs, Bountiful, büẅn' Brace, bras, n. craif, rhwymyn ; cwpl ; 
 
 tî-fŵl, a. hael, rhoddgar, cedawl, cym- | cyplysnod (^ — >): vt. cydio, cyfrwymo, 
 
 wynasgar rhwymo ; tynâu, cryfâu 
 
 Bounty, büẅn'tî, Bountifulness, büẅn'- Bracelet, bras'lët, n. breichled, breichrwy 
 
 tî-fẁl-nës, n. haelioni, rhadlonedd | Bracer, bra'sür, n. cyfrwymydd ; tynâwr 
 Bourgeois, bür-jöîs / , n. math o argraff- Braces, bra'siz, n. hwyl-rafFau; crog- 
 
 lythyren [blaguro! gareiau [aidd 
 
 Bourgeon, bür'jün, vi. tarddu, egino, Brachial, bra'ki-al, a. breichiol, breich- 
 Bourn, bô'rn, n. terfyn, cyffin ; nant, Brachygraphy, bra-kig'ra-fi, n. ber 
 
 cornant ysgrifen 
 
 Bouse, bwz, vi. meddwi iBrachylogy, brä-kíTo-jí, n. byr-draith 
 
 Bousy, bw'zi, a. brwysgawl, lled-feddw j Brack, brak, n. brêg, agen, toriad : vt. 
 Bout, büẅt, n. tro ; prawf, cais, ymgais;i halltu 
 
 iFrwgwd 
 
 Boutade, bẅ-täd', n. mympwy, chwidr- 
 
 dro, rhosb 
 Bow, bo, n. bwa. Fiddle-bow, bwa crwth, 
 
 ffiloryn. Rain-bow, enfys. Bow- 
 
 Bracket, brak'et, n. ysgwyddyn, goben- 
 
 yddiad ; cromfach [ ] 
 Brackish, brak'ish, a. hallt, heliaidd 
 Brad, brad, n. math o hoel fain heb 
 
 glopa 
 
 legged, coesgam. Bow-window (neu Brag, brag, n. ymffrost, bocsach, rhodres : 
 Bay-window), cromffenestr vi. brolio, ffrostio, gwag-fostio 
 
 Bow, büẅ, n. ymgrymiad, cyfFarchiad ; Bragger, bräg'ür, Braggart, bräg'ürt, 
 
 fflureg Hong: v. ymgrymu, plygu 
 ymostwng 
 
 Braggadocio, bräg-â-do'sho, n. ym- 
 ffrostiwr, bocsachwr, broliwr 
 
 Bowel, büẅ'ël, vt. diberfeddu [dosturi ■ Bragget, bräg'ët, n. bragod, meddyglyn, 
 Bowelless, büẅ'ël-ës, a. dideimlad, di- bragodlyn 
 
 Bowels, buw'elz, ri. pi. ymysgaroedd, 
 coluddion, perfedd [angor 
 
 Bower, büẅ'ür, n. deildy, gwasgodfa ; 
 
 Bowery, büẅ'ür-î, a. gwasgodol, cysgod- 
 fawr 
 
 Braid, brad, n. pleth, penbleth ; cudyn 
 modrwyog ; sidan-bleth : vt. plethu, 
 crychu, modrwyo 
 
 Brails, bralz, n. pi. rhaffau i gymblygu 
 hwyl 
 
 36 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; jrrdzh. BRE 
 
 Brain, bran, n. ymenydd ; deall : vt. di- 
 
 ymenyddio. Brain-pan, penglog, siad, 
 
 siol, creuan. Brain-sick, penwan, 
 
 haner pan,gwallgofus. Hair-brained, 
 
 penffbl, ansefydlog 
 Brainless, bran'les, a. diymenydd, disyn- 
 
 wyr, ffol, ynfyd 
 Brait, brat, n. diemwnt annghaboledig 
 Brake, brak, n. dyryslwyn, gwŷddle ; 
 
 heislan, cardden ; genfa ffrwyn ; braich 
 
 sugn -beiriant Hong : pt. — Break 
 Braky, bra'ki, n. dreiniog ; perthlawn 
 Bramble, bram'bl, n. mieren, dyrysien 
 Brambling, bräm'blîng, n. gwinc 
 Bramin, brâ'mîn, n. offeiriad yn yr India 
 Bran, bran, n. rhuddion, eisin. Bran- 
 new, tanlli, newydd tanlli 
 Branch, bräntsh, n. cangen, gwrysgen, 
 
 cainc, osgl : v. ceincio, cangenu ; tori 
 
 allan 
 Branchless, bräntsh'lës, a. diwrysg, di- 
 
 gainc 
 Branchy, brän'tshî, a. ceinciog, cangen- 
 
 og, brigog 
 Brand, brand, n. tewyn, pentewyn ; dinod ; 
 
 haiarn-nod : vt. haiarn-nodi ; gwarad- 
 
 wyddo. Brand-iron, haiarn nodi. 
 
 Brand-goose, math o aderyn gwyllt. 
 Brandish, brandish, vt. chwyrnellu; 
 
 ysgwyd 
 Brandling, brandling, n. pryf y gwlith, 
 
 yr abwyd i'r brithylí 
 Brandy, brän'dî, n. poethlyn 
 Brangle, brang'gl, vi. ymdaeru, ymgecru 
 Brank, brangk, n. gwenith yr hŷdd 
 Brass, bras, n. pres, efydd, elydr 
 Brassy, bräs'î, a. o bres, efyddaidd 
 Brat, brat, n. bretyn 
 Bravado, bra-va'do, n. gwag-ymffrost 
 Brave, brav, a. dewr, glew, calonog, 
 
 mawrfrydig, hŷ ; taclus ; ardderchog, 
 
 hardd : vt. gofyn gwaethaf, herio ; 
 
 ymwychu 
 Bravery, bra'vur-i, n. glewder, gwroldeb; 
 
 dewrder, hoewder ; mawrfrydigrwydd 
 Bravo, bra'vo, n. hurlofrudd 
 Brawl, bröl, n. cecraeth, cynhen, ym- 
 
 ryson : vi. ymdaeru, cecru, clewtian 
 Brawler, brö'lür, n. cecryn, ymdaerwr 
 Brawn, brön, n. baeddgig ; cyhyrgig ; 
 
 grym, cryfder [cryf 
 
 Brawny, brö'nî, a. cyhyrog ; gewynog, 
 Bray, bra, v. pwyo, briwio, malurio ; 
 
 rhuo fel asyn ; offeryn at malurio ; 
 
 pwywr 
 Braze, braz, vt. efyddu, cyfanu, asio 
 
 Brazen, bra'zn, a. efyddaidd ; haerllug' 
 hyf, hyfaidd. Brazen-faced, wyneb- 
 galed, digywilydd 
 
 Brazenness, bra'zn-es, n. haerllugrwydd 
 
 Brazier, bra / zhür, n. gof pres, gof copr, 
 efydd-weithiwr 
 
 Brazil, bra-zir, n. gwlad yn America 
 Deheuol ; math o goed lliwio o'r wlad 
 hono 
 
 Breach, brîtsb, n. adwy, brêg, rhwyg ; 
 annghydfod 
 
 Bread, bred, n. bara. Bread- chipper, 
 gwas pobydd. Bread-corn, ýd bara 
 
 Breadth, brëdth, n. lied, llydander, ëang- 
 der, helaethder 
 
 Break, brak (broke, broken), v. tori'(nid 
 âg offeryn awchus) ; dryllio ; hyweddu : 
 n. toriad, methiad, agoriad. Break of 
 day, toriad y dydd, gwawr. Broken- 
 boned, asgwrn twn. Broken-backed, 
 cefn-dwn. Broken-bellied, bol-dwn. 
 Broken-hearted, calon friw, digalon. 
 Broken-winded, wedi tori ei wynt 
 
 Breakers, bra r kürz, n. pi. beisdon, beis- 
 donau, mor-donáu 
 
 Breakfast, breVfast, n. boreu-bryd: vi. 
 tori ympryd, cymeryd boreufwyd 
 
 Breakwater, bra^wô-tür, n. noddfur 
 
 Bream, brim, n. math o bysg : vt. golosgi 
 gwaelod Hong 
 
 Breast, brëst, n. bron, dwyfron ; mynwes. 
 Breast-bone, asgwrn y ddwyfron, 
 Breast-cloth, bronliain. Breast-knot, 
 bron-glwm. Beast-plate, dwyfroneg, 
 broneg. Breast-plough, gwth-aradr. 
 Breast-work, bronglawdd 
 
 Breath, brëth, n. anadl, ffun, chwyth, 
 awel ; awyr-gyrchiad 
 
 Breathe, briTH, v. anadlu ; byw : gorphwys 
 
 Breathless, brëthlës, a. allan o anadl ; 
 dianadl; marw [Frecheiniog 
 
 Brecknockshire, brek^uk-shrr, n. Sir 
 
 Brecon, breViin, n. Aberhonddu 
 
 Bred, bred, pt. & pp.— Breed. Well- 
 bred, moesgar, moesog. Ill-bred, an- 
 foesgar, drwg ei foes 
 
 Brede, brîd, n. pleth, penbleth ; lied 
 
 Breech, britsh, n. cyfeistedd, tin, bontin ; 
 bôn 
 
 Breeches, bntsh'iz, n. pi. llodrau, clôs. 
 Breeches-maker, llodrwr 
 
 Breed, brîd, n. rhyw, rhywogaeth, hil, 
 eppil : v. (bred, bred), eppilio, hilio, 
 planta ; magu, maethu 
 
 Breeze, briz, n. awel ysgafn 
 
 Breezy, bri'zi, a. awelog ; oeraidd 
 
 37 
 
BRO path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, ön, curve, cut, tẅ=too, tẃk=rtook 
 
 Bret, brët, n. lleden y niôr 
 
 Brethren, breTH'ren, n. pi. brodyr, brod- 
 
 orion. — Brother 
 Breve, brîv, n. manig ; gwys-lythyr 
 Breviary, bri'vT-ur-i, n. llyfr gwasanaeth 
 
 eglwys Rhufain 
 Breviate, bri'vi-at, n. crynodeb, talfyriad 
 Breviature, brî'vî-a-tshu'r, n. byr-nôd 
 Brevier, bri-vT'r', n. math o argraff- 
 
 lythyren 
 
 Brigose, brî-gos , a. ymrysongar, cecrus, 
 
 cynhenllyd 
 Brigue, brîg, n.ymrafael: vt. erfyn, gofyn 
 
 pleidleisiau [wychder 
 
 Brilliancy, bríryän-sî, n. gloewder, gor- 
 Brilliant, bríryänt, a. claerwych, llachar ; 
 
 ardderchog : n. diemwnt tryloew, 
 
 adamant 
 Brim, brim, n. glan, ymyl, mîn, cwr, ochr : 
 
 vt. llenwi ; llodi [gorlawn 
 
 Brimful, brim'fwl, a. llawn hyd yr ymyl, 
 
 Brevity, brev'i-ti, n. byrder, byrdra 
 
 Brew, brẅ, vt. mysgu, darllaw. Brew- Brimless, brím'lës, a. di-ymyl 
 
 house, darllaw-dy Brimmer, brím'ür, n. cwpan llawn 
 
 Brewis, brẅ'is, n. brywes, micas, potes Brimstone, brim ston, n. mygfaen, llosg- 
 Bribe, brib, n. gwobr, dobr, llwgr-wobr: faen, melynfaen 
 
 vt. dobrwyo, llwgr-wobrwyo ; hurio Brindled, brin'dld, a. brith 
 Bribery, bri'bür-T, n. budr-wobraeth, Brine, brin, n. heli ; dwfr hallt. 
 
 hud-wobraeth 
 Brick, brik, n. pruddfaen, priddlech 
 Brickbat, brik'bat, n. darn o briddfaen 
 Brickdust, brik'dust, n. llwch priddfeini 
 Bricklayer, brik'la-ur, n. saer priddfeini 
 Brickmaker, brik'ma-kur, n. priddellur 
 Brickwork, brik'wurk, n. priddfcinwaith 
 Bridal, bri'däl, n. neithior, priodas : a. 
 
 neithioraidd 
 Bride, brid, n. priodferch, y wraig ieuanc. 
 
 Bride-cake, teisen briodas. Bride-bed, 
 
 gwely priodas 
 Bridegroom, brid'grẅm, n. priodfab 
 Brideman, brid'man, n. gwas priodas 
 
 [brych 
 , amryliw, 
 Brine- 
 pit, pwll heli, heledd 
 Bring, bring (brought), vt. dwyn, cyrchu, 
 cludo, cywain, arwain, arweddu. To 
 bring about, dwyn i ben, achosi 
 Brink, bringk, n. ochr, min, ymyl, cwr, 
 
 glan 
 Briny, bri'ni, a. hallt, heliaidd 
 Brisk, brisk, a. bywiog, heinif, sionc, 
 
 cyflym, hoenus. hawn 
 Brisket, bris'ket, n. y barwydden 
 Briskness, brisk'nes, n. bywiogrwydd, 
 
 sioncedd, cyflymder, hoewder 
 Bristle, bris'l, n. gwrychyn, rhawnyn : 
 vi. codi gwrychyn, gwrychio ; ymhyllu 
 Bridemaid, brid'mad, n. morwyn priodas Bristly, brís'lî, a. gwrychog, rhawnog, 
 Bridewell, brid'wel, n. carchar-weithdy blewog, garw 
 
 Bridge, brij, n. pont [ogwyd Bristol, brís'tül, n. Caerodor. Bristol 
 
 Bridgend, bríj-ënd', n. Penbont-ar- Channel, Môr Hafren 
 Bridle, bri'dl, n. ffrwyn. genfa; attaliad: Brit, brit, n. math o bysgodyn 
 
 vt. ftrwyno, attal, arafu Britain, brit'an, n. Prydain 
 
 Brief, brîf, a. byr, cryno, cwta : n. British, brit'ish, a. Prydanaidd 
 
 crynòad ; gwys-lythyr, dyfyn-lythyr Briton, brît'ün, n. Brython, Prydeiniad 
 Briefness, brîfnës, n. byrder, crynoder, Brittle, brît'l, a. brau, breuol, bregis, 
 cwtogder gwan [older 
 
 Brier, bri'ür, n. mieren, dyrysien jBrittleness, brít'1-nës, n. breuder, breu- 
 
 Brigade, brî-gad', n. un fintai mewn llu, Brize, briz, n. clyryn, cacynen y meirch 
 byddindorf [fintau ; byddynwr Broach, brotsh, n. bêr : vt. agor baril, 
 
 Brigadier, brîg-ä-dî'r', n. llywydd y fath gollwng ; taenu ar led, mynegu 
 Brigand, brig'and, n. yspeiliwr, carnleidr Broad, bröd, a. llydan ; eang, helaeth. 
 Brigandage, brig'an-daj, n. lladrad, an-j As broad, lleted. Broad day, dydd 
 
 rhaith, yspail [bais goleu 
 
 Brigandine, brîg'än-dîn, n. lluryg; câd- Broadcloth, brôd / klöth,n.brethyndeu-lêd 
 Brigantine, brîg'än-tîn, n. math o long Broaden, brö'dn, v. lledanu, helaethu 
 
 ysgafn [ysplenydd, Broadness, bröd'nës, n. lied, lledander, 
 
 Bright, brit, a. claer, gloew, canaid, eirian, I eangder 
 
 Brighten, bri'tn, vt. dysgleirio, gloewi | Broadside, brôd'sid, n. ystlys-ergydion ; 
 
 Brightness, brit 'nës, n. gloewder, dys- j wyneb-len argraffedig [llydan 
 
 cleirdeb, llewyrch, can, eirianwch, 'Broadsword, bröd'sô'rd, it. cleddyf llafn 
 
 claerder I Broadwise, brod'wiz, ad. ar draws, ar led 
 
 _ __ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. BUD 
 
 Brocade, bro-kad', n. sidan-we : vt. eur- 
 
 blethu 
 Brocoli, bröVo-lî, n. math o fresych 
 Brock, brok, n. daear fochyn 
 Brocket, brok'et, n. carw dwyflwydd 
 Broggle, brog'l, vi. pwtio am lysŵod, 
 
 dal llysŵod 
 Brogue, brog, n. math o esgid ; llediaith 
 Broid, brôîd, Broider, bröî'dür, vt. plethu, 
 
 brodio, crychu 
 Broil, bröîl, n. terfysg, cynhwrf; ym- 
 
 ryson : vt. rhostio uwch tan, golosgi 
 Brokage, bro'kaj, Brokerage, bro'kur-aj, 
 
 n. gwobr cynog-werthydd, maeldâl ; 
 
 masgnach mewn hen nwyddau 
 Broke, brok, pt. — Break 
 Broker, bro'kur, n. cyflog-werthydd, dir- 
 
 prwy-fasgnachwr, rhyng-fasgnachydd 
 Broken, bro'kn, a. toredig : pp. — Break 
 Brome, brom, n. gwlybwr tra phwysig 
 Bronchial, bröng / kî-äl, a. mynyglaidd 
 Bronchotomy, brong-kot'o-mi, n. breu- 
 
 ant doriad, toriad y corn gwynt 
 Brontology, brön-töro-jî, n. traeth ar 
 
 dyrfau; tarandraeth [bathodyn 
 
 Bronze, bronz, n. pres ; lliw pres ; 
 Brooch, brotsh, n. tlws, glain gwddf; 
 
 addurn 
 Brood, brẅd, n. hil; deoriad, nythiad: vi. 
 
 eistedd, gori, deor ; trwm fyfyrio 
 Broody, brẅ'dî. a. gorllyd; yn deor; yn 
 
 dwys fyfyrio 
 Brook, brwk, n. nant, cornant, gofer, 
 
 afonig : vt. goddef, ymoddef ; cyd- 
 
 ddvvyn â [ysgub 
 
 Broom, brẅm, n. banadl ; ysgub fanadl ; 
 Broomstick, brwm'stik, n. pren neu goes 
 
 ysgub 
 Broth, broth, n. potes, cawl, isgell, sew 
 Brothel, bröth'ël, n. puteindy, trythylldy 
 Brothelry, bröth'ël-rî, n. puteindra, an- 
 
 Uadrwydd ; serthedd 
 Brother, brüTH'ür, n. (pi. brethren), brawd 
 Brotherhood, brüTH'ür-hẁd, n. brawdol- 
 
 iaeth ; cymdeithas 
 Brotherliness, bruTH'ür-lí-nës, n. brawd- 
 
 olrwydd 
 Brotherly, brüTH'ür-lî, a. brawdol ; serch- 
 
 og : ad. fel brawd. Brotherly-love, 
 
 brawdgarwch 
 Brought, bröt, pt. & pp. — Bring 
 Brow, brüẅ, n. ael ; tal, talcen ; ellael. 
 
 Brow-sick, prudd, digalon, athrist 
 Browbeat, brüẅ'bît, vt. bygylu ; cuch- 
 
 ddwrdio ; cuchio 
 Browless, brüẅ'lës, a. talgryf, digwylydd 
 
 Brown, brüẅn, a. llwyd; gwinau, gwineu- 
 
 goch. Brown-black, gwineu-ddu. 
 
 Brown study, dyfn fyfyrdod 
 Brownish, brüẅn'ísh, a. lled-winau, 
 
 llwyd-winau 
 Browse, bruwz, vi. brig-bori, difrigo : n. 
 
 glasgoed, pawrfrig, pawrddail 
 Bruise, brwz, n. clais, ysigiad ; anafod : 
 
 vt. ysigo, cleisio; pwyo, malu ; dryllio | 
 Bruit, brẅt, n. sôn, sŵn, gair, chwedl : 
 
 vt. taeni chwedl, rhoi gair allan 
 Brumal, brẅ'mäl, a. gauafaidd, oer, llym 
 Brunette, brẅ-nët', n. gwineuen, merch 
 
 wineuliw [lam 
 
 Brunt, brunt, n. rhuthr, hyrddiad; dryg- 
 Brush, brush, n. gwrychrugl ; curfa: vt. 
 
 ysgubo, rhuglo, crafellu ; rhoi curfa 
 Brushwood, brüsh'wẁd, n. manwydd, 
 
 gwiw-wydd, gosgymon 
 Brustle, brüs'l, vi. rhugl-drystio ; croch- 
 
 fygylu [anil ad 
 
 Brutal, brẅ'täl, a. anifeilaidd; creulawn ; 
 Brutality, brẅ-täl'î-tî, n. anifeildra ; 
 
 bryntni 
 Brutalize, brw r ta-liz, vt. anifeileiddio ; 
 
 ymgreuloni 
 Brute, brẅt, n. anifail, mil, milyn, ys- 
 
 grubl : a. anifeilaidd ; afresymol, anwar 
 Brutish, brẅ^ísh, a. anifeilig; anfoesgar 
 Bub, bub, n. diod gadarn 
 Bubble, büb'l, n. morwysiad, bwrlwm, 
 
 cloch o dwfr ; gwael-beth ; siomiant, 
 
 meddal-ddyn : vt. bwrlymu, boglynu, 
 
 crychferwi, clochi ; twyllo, hocedu, 
 
 siomi 
 Bubby, büb^, n. bron benyw 
 Bubo, bi/bo, n. llynoryn arffed 
 Buccanier, buk-a-m'/, n. mor leidr yn 
 
 America 
 Buck, buk, n. bwch ; y gwrryw o'r geifr, 
 
 cwningod, &c. ; lleisw coed, trwyth : 
 
 v. golchi a lleisw 
 Bucket, buk^t, n. ystwc, celwrn, crwc 
 Buckish, buk'ish, a. gwych, balch 
 Buckle, buk^, n. boglwm, bwcl, gwäeg : 
 
 vt. boglymu ; ymosod ar ; ymostwng 
 Buckler, bttk'lur, n. bwcled, tarian, 
 
 aestalch 
 Buckram, buk'ram, n. syth-liain 
 Bucolic, bu-köl'îk, n. bugeil-gerdd 
 Bud, bud, n. blaguryn, eginyn, bywullyn : 
 
 vi. blaguro, egino,blaendarddu, bywullu 
 Buddie, büd'l, n. golchle, mŵn-olchfa : 
 
 vt. golchi neu ddadfysgu mŵn 
 Budge, buj, vi. syflyd, ymsymud ; n. 
 
 oen-gen : a. sarug ; hoenus 
 
 39 
 
BUR path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzztoo, twk = took 
 
 Budget, büj'ët, n. cwd, coden, bwlgan 
 Buff, büf, n. bualgen ; hyddgen 
 
 Buffalo, büf' ä-lo, n. bual, ŷch gwyllt, Bulwark, bwl'wurk, n. gwrthglawdd, 
 
 bonclust, 
 
 bittolws 
 Buffet, büf'ët, n. cernod, 
 
 cernhep : vt. cernodio 
 Buffet, bü-fët', n. ongl-gell, llawgell 
 Bufììe, bün, vt. posio, dyrysu, pen- 
 
 ffwdanu: n. ych gwyllt. Buffleheaded, 
 
 pendew 
 Buffoon, büf-ŵn', n. digrifwas, ysgentyn, 
 
 croesan 
 Buffoonery, bü-fŵ'nür-î, n. croesanaeth, 
 
 cymwedd [drewbryf, bwg 
 
 Bug, bug, n. math o leuen ddrewlyd, 
 Bugbear, büg'bë'r, n. bwgan, bo, bw, 
 
 bwbach, hwdwg, bwci 
 Bugle, bu'gl, n. buelin, bual, ých gwyllt 
 Buglehorn, bu'gl-hörn, n. bual-gorn, 
 
 corn hela 
 Build, bild (pt. & pp. built, bîlt), vt. 
 
 adeiladu, adeilo ; murio ; seilio. To 
 
 build upon, pwyso ar, ymddiried yn 
 Building, bil'ding 
 
 adeiladaeth 
 Bulb, bülb, n. crwn-wreiddyn, llôr 
 Bulbous, bürbüs, a. crwn-wreiddiog 
 Bulge, bülj, n. tolc, hollt, twll : vt. 
 
 tolcio, agenu. ymddryllio 
 Bulimy, bu'lî-mî, n. y wane, 
 
 Bully, bŵl'î, n. bygylwr, ymgecrwr : vt. 
 hyllddwrdio, bocsachu, tân-boeri 
 
 gwysiwr, 
 
 amddiffynfa 
 Bum, bum, n. bontin, ffolen 
 Bumbailiff, büm-ba'líf, n, 
 
 ceispwl 
 Bumboat, büm'bot, n. porth eweh 
 Bumblebee, büm'bl-bî, n. gwenynen 
 
 wyllt, begegyr 
 Bump, bump, n. dyrnod ; chwydd, enwe : 
 
 v. dyrnodio ; codi yn gnwc 
 Bumper, büm'pür, n. llawngwpanaid 
 Bumpkin, bum'kin, n. delff, drel, lleban, 
 
 llabi 
 Bun, bun, n. chwiog, bara miod 
 Bunch, büntsh, n. swp, sypyn ; cwlwm ; 
 
 oddf; chwydd, hwrwg : vi. chwyddo 
 
 allan. Bunchback, cefn crwca 
 Bundle, bün'dl, n. sypyn, sopen, bwrn, 
 
 bwrnel, rhwymfaich : vt. sypynu, sop - 
 
 neu, cydrwymo 
 Bung, bung, n. bwng, geuad 
 n. adail, adeilad, ; Bunghole, büng'hol, n. twll baril, bwng 
 Bungle, büng'gl, n. bonglerwaith ; trysgl- 
 
 edd : vi. bonglera, trwsglweithio 
 Bungler, büng'glür, n. bôn y gler, bon- 
 
 gleryn 
 [glwyf Bunt, bunt, n. ceuedd neu chwydd hwyl 
 y newyn- 1 gan wynt : vi. chwyddo gan wynt 
 
 Bulk, bulk, n. swm ; maint, corffolaeth ; Bunting, bunding, n. aderyn bras yr ŷd. 
 
 corff; clamp ; bwlg, rhagfwrdd 
 Bulky, bul'ki, a. helaeth ; mawr, corffol, 
 
 braisg 
 Bull, bẁl, n. tarw, bwla ; gwrthiaith, 
 
 trosgliaith ; cyhoedd llythyr y pab 
 Bullace, bẁl'as, n. eirin perthi o'r fath 
 
 Bunting-line, rheffyn hwyl 
 
 Buoy, böî, n. nofnod mewn porthladd, 
 nawf ddangosydd : vt. cynal, dal i fynu, 
 codi i fynu. To buoy one up, codi 
 calon un [nawfduedd 
 
 Buoyancy, böî'än-sî, n. hynawfedd, 
 
 fwyaf 
 
 Bullary, bẁrür-î, n. casgliad o gyhoedd 
 Bulldog, bẁrdög, n. ci tarw, cystowci 
 Bullet, bẁrët, n. pelen gwn, pelen 
 Bulletin, bŵrî-tîn, n. cyfrif swyddol o 
 
 newyddion cyhoeddus 
 Bullfeast, bẁrfîst, n. gwyl ymladd teirw 
 Bullfinch. bẁl'fíntsh, n. coch y berllan 
 Bullhead, bẁrhëd, n. penbwl, penglwp ; 
 
 crothell 
 Bullion, bẁryün, n. aur neu arian yn y 
 
 clamp heb ei fathu 
 Bullition, bvv-lish'un, n. berwad 
 Bullock, bwruk, n. bustach, eidion, ŷch 
 Bullrushes, bẁrrüsh-íz, n. pi. llafrwyn, 
 
 y môr hesg 
 Bullstag, bẁl'stäg, n, adfwl, attarw 
 Bulltrout, bwl'truwt, n. brythyll mawr, 
 
 brythyll gwrryw 
 
 [lythyrau y pab Buoyant, böî änt, a. nofiol, esgynol, 
 
 ysgafn 
 
 Burbot, bür'böt, n. llofen-bysg, Uofenan 
 Burden, bür'dn, vt. beichio, pynio, 
 
 pynorio, llwytho : n. baich, pwn ; 
 
 llwyth, clud, pwys; gair cyrch, atgof 
 
 can [fawr, beichiol 
 
 Burdensome, bür'dn-süm, a.trwm, pwys- 
 Bureau, bu-ro', n. ysgrifengist 
 Burgage, bür'gaj, n. amodau perthynol i 
 
 fwrdeisdrefi 
 Burgamot, Bergamot, bür-gä-mòY, n. 
 
 math rhagorol o ellaig ; math o 
 
 berarogl 
 Burganet, bür'gâ-nët, n. helm, penffestin 
 Burgess, buVjes, n. cynyrchiolwr, dines- 
 
 ydd, bwrdais [iaeth, dinasfraint 
 
 Burgess-ship, buVjes-ship, n. bwrdeis- 
 
 Burgh, bürg, n. bwrdeisdref; corfforiaeth 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, this; j=rdzh. 
 
 BY 
 
 Burgher, bür'gür, n. bwrdais, dinesydd |Buss, bus, n. math o gwch pysgota ; 
 Burghmote, bürg'mot, n. llys bwrdeisdref cusan : vt. cusanu 
 Burglar, bürg'lür, n. torwr tŷ yn y nos jBust, bust, n. penddelwedd ; hanerlun 
 Burglary, bür'glür-î, n. tŷ-doriad yn yi Bustard, büs'türd, n. gwerniar 
 
 nos [tref yn yr Iseldiroedd Bustle, bus 7 !, n. godwrdd, terfysg, ffrwst, 
 
 Burgomaster, bür'go-mäs-tür, n. maer| ffwdan, traiFerth : vi. traíFerthu, ffwd- 
 
 Burgrave, bur'grav, n. llywydd yn yr| anu 
 
 [prysur 
 
 Almaen j Busy, biz 7 !, a. diwyd, gweithgar, llafurus, 
 
 Burial, bër'î-äl, n. claddiad. Burial- 1 Busybody, bíz'î-böd-î, n. rhodreswr, 
 
 place, beddrod ; mynwent, claddfa,! ymyrwr 
 
 gwyddfa But, but, con. ond, onid, oni, eithr, er 
 
 Burine, bu'rin, n. cerf-offeryn hyny : pre. oddieithr, heblaw : n. ffin, 
 
 Burlesque, bür-lësk', n. duchan, gwat-i terfyn 
 
 wargerdd, gogerdd, gwawdiaith : vt. Butcher, bẁt'shür, n. cigydd, cigwr : vt. 
 
 duchanu, gwatwar, goganu 
 Burletta, bür-lët'ä, n. coegchwarau, 
 
 cerddgan 
 Burly, bür'lî, a. chwyddedig, mawr 
 Burn, burn (burnt), n. llosg, llosgiad: v. 
 
 cigyddio, dienyddio, lladd. Butcher's 
 broom, celyn Mair 
 Butcherly, bẁt'shür-lî, a. cigyddlyd, 
 creulawn, gwaedlyd [galanasdra 
 
 Butchery, bẁt'shür-î, n. cigyddiaeth ; 
 llosgi, golosgi ; goddeithio, deifio. Butler, büt'lür, n. trulliad, heilyn, gwall- 
 To burn one's fingers, çael colled. | ofiad 
 
 Burning-glass, llosgwydr | Butment, büt'mënt, n. mydatteg 
 
 Burnish, bür'nísh, vt. caboli, Uathru, Butt, but, n. nôd; gwawd-nôd ; llestr o 
 gloewi, yslipanu, lluganu 126 galwyn : vt. cornio, hyrddu, gyrddu 
 
 Burnt, burnt, pt. & pp. — Burn Butter, büt'ür, n. ymenyn 
 
 Burr, bür, n. llabed y glust; oddf ar ion Butterfly, büt'ür-lli, n. eilir, glöen byw 
 
 corn hŷdd; cefndedyn llo IButteris, büt'ür-îs, n. math o offeryn gôf 
 
 Burrel, bür'ël, n. peren, gellygen I Buttermilk, but'ur-milk, n. llaeth enwyn 
 
 Burrow, bür'o, v. tyllu, daearu : n. twll Butterspoon, büt'ür-spẅn, n. crafell 
 cwningen ; cwning-gaer ymenyn [llydan 
 
 Bursar, bür'sür, n. trysorydd mewn coleg Buttertooth, büt'ür-tẁth, n. rhagddant 
 Burse, bürs, n. marchnadyddfa, cyfnew- , Buttery, büt'ür-î, n. ymenyngell, bwyd- 
 
 idfa gell : a. ymenynog, ymenynllyd 
 
 Burst, burst, n. ymdoriad ; rhwyg ; Buttock, but'uk, n. morddwyd, pedrain, 
 
 rhuthr ; trwyd : v. (pt. & pp. burst) 
 
 ymdori ; dryllio ; rhuthro 
 Burt, bürt, n. math o bysgod 
 Burthen, bür'THn, n. & vt. — Burden 
 Bury, bër'î, vt. claddu [cadno 
 
 ffolen 
 
 Button, büt'n, n. botwm, boglwm : vt. 
 botymu, boglymu. Button-hole, twll 
 botwm [cynal-fur : v. attegu 
 
 Buttress, büt'rës, n. atteg, canbost; 
 
 Bushjbwsh, n. perth, llwyn,twyn; cynffon Butyraceous, bu-tî-ra'shüs, Butyrous, 
 Bushel, bẁsh'ël, n. pwysel, mesur wythj bu'tî-rüs, a. ymenynaidd 
 
 galwyn. Imperial Bushel, y mesur al Buxom, buk'sum, a. bywiog, sionc, 
 ddefnyddir yn bresenol yn Mhrydain,i llawen, gwisgi, hoenus, llonwych ; 
 yn cynwys 2218.192 o fodfeddi trifesur. \ nwyfus 
 
 Winchester Bushel, yr hen fesur yn Buxomness, buk'sum-nes, n. bywiog- 
 cynwys 2150.42 o fodfeddi trifesur rwydd, gorhoen ; anlladrwydd 
 
 Bushy, bẁsh'î, a. perthog, dreiniog ; Buy, bi (bought), vt. prynu 
 
 cudynog [lafur 
 
 Busiless, bîz'î-lës, a. diwaith, segur, di- 
 Business, biz'nes, n. galwad, celfyddyd, 
 
 crefft, gwaith, gorchwyl, swydd, neges, 
 
 achos ; ffwdan, trafferth 
 Busk, busk, n. bronatteg, bronbren : v. 
 
 parotòi, ymwisgo 
 Buskin, bus'kin, n. gwentas, coesarn, 
 
 llopan 
 
 Buzz, buz, n. si, sis, sisial, husting, swn 
 gwenyn : v. sio, sisialu, husting 
 
 Buzzard, buz'urd, n. bwncath, bod y 
 gwerni. Bald buzzard, bod tinwyn, 
 iar dinwen 
 
 By, bi, pr. gan, wrth, trwy, ger, gerllaw: 
 ad. heibio; yn agos : px. yn arwyddo 
 dirgelwch, heibio, ar naill ochr. By- 
 and-by, ar fyr, yn y man, allan o law, 
 
CAL path, fät, êre, mët, mä-rîne, pin, ôrb, ön, curve, cut, tẅ — too, twkintook ; 
 
 maes o law, yn ddioed. By-blow, 
 celddyrnod. By-end, cam ddyben, 
 gau amcan. By-gone, gynt, gorphen- 
 edig. By-law, deddf gartrefol, cyfraith 
 neillduol. By-name, llysenw. By-path, 
 By- walk, coeglwybr. By -place, diar- 
 ffordd, llechfan. By-road, ffordd goeg. 
 By- room, ystafell ddirgel. By-stander, 
 
 edrychwr, sefyllwr. By-street, heol 
 
 gefn, coegheol. By-view, hunan-les. 
 
 By-way, ffordd ddidramwy. By-word, 
 
 gwawd, di'areb, gwatwargyff 
 Bye, bi, n. (hen air) trigfa, pentref, tref. 
 
 Good bye (God be wi' ye), yn iach 
 Byzantine, biz'an-tin, n. darn o aur o 
 
 werth pumptheg punt 
 
 C 
 
 o 
 
 JAB, kab, n. mesur Iuddewig o dri 
 pheint 
 
 Cabal, kä-bär, n. cydgynghor, cyd- 
 gyfrinach : vi. cydlunio, cydfwriadu, 
 cyfradu [Iuddewig 
 
 Cabala, kab'a-la, n. y traddodiadau 
 Cabalist, kab'a-list, n. rhinddysgawdwr 
 Cabalistical, kab-a-lis'ti-kal, a. traddod- 
 
 iadol, dirgel 
 Caballine, käb / ä-lin, n. math o aloes garw 
 Cabaret, kab'a-re, n. tafarndy 
 Cabbage, kab'aj, n. bresych, cawl : vt. 
 
 darn-ladrata 
 Cabin, kab'in, n. caban, cell, cuddigl, 
 lluest, twlc. Cabin-boy, cell-wesyn 
 Cabinet, kab'i-net, n. cloer-gell, amgii- 
 edd-gist, tlys-gist, tlys-gell ; cyfrin- 
 gynghor [cistanwr 
 
 Cabinetmaker, kaVi-net-ma-kur, n. 
 Cable, ka / bl, n. rhaff angor 
 Cabriolet, käb-rî-ô-lë', n. math o gerbyd 
 Cachectical, kä-këk'tî-käl, a. aniwygiol 
 Cachexy, ka-kek'si, n. anniwyg ; drwg 
 ansawdd corif [iniad uchel 
 
 Cachination, kak-i-na'shun, n. chwerth- 
 Cackerel, käk'ür-ël, n. math o bysgodyn 
 Cackle, kak'l, vi. clwcian, crecian 
 Cacochymy, kak'o-kim-i, n. drwg an- 
 sawdd y gwaed [drwg, cythraul 
 Cacodsemon, kak-o-di'mun, n. yspryd 
 Cacophony, kâ-köfo-nî, n. dryg-sain 
 Cadaver, ka-da'vur, n. celan, corff 
 Cadaverous, ka-dav'ur-us, a. celanaidd 
 Caddis, kad'is, n. ysnoden, abwydyn 
 Cade, kad, n. Uestryn, barilan : vt. llaw- 
 faethu : a. tyner, dôf, gwâr. Cade- 
 lamb, oen llaw-faeth. Cade of her- 
 rings, mwys o benwaig 
 Cadence, ka'dens, n. disgynsain 
 Cadene, ka-din', n. math o lawrlen 
 
 Dwrciaidd 
 Cadent, ka'dent, a. arostyngiad, gostyngol 
 Cadet, ka-det', n. bodd-filwr, cadlanc 
 Cadge, kaj, vt. cludo, dwyn baich ; llwytho 
 Cadger, k&j'ur, n. edwicwr, adwerthydd 
 
 Cadi, ka'di, n. pen swyddog Tyrciaidd 
 Cadillack, ka-dil'ak, n. math o ellaig 
 Caducity, kä-du'sî-tî, n. breuder, gwen- 
 did [y Persiaid 
 
 Caftan, kaftan, n. math o wisg yn mysg 
 Cag, kag, n. barilan, Uestryn 
 Cage, kaj, n. cawell ; adardŷ ; gwialgell 
 Caisson, ka'son, n. cistiad o bylor neu 
 beli rhyfel [caethwas, adyn 
 
 Caitiff, ka'tif, n. dibiryn, diffeithiwr ; 
 Cajole, ka-j or, vt. twyllo; gwenieithio ; 
 
 hudo 
 Cake, kak, n. teisen, afrlladen, chwiogen : 
 
 v. teisenu, torthi ; glynu ynghyd 
 Calamanco, kal-a-mang'ko, n. math o 
 
 wlan-we 
 Calamary, kärâ-mür-î, n. môr-gyllell 
 Calamine, kärâ-mín, n. mŵn alcan, 
 
 mŵn pres 
 Calamint, kärä-mînt, n. mintys y gath 
 Calamitous, ka-lam'T-tus, a. adfydus, 
 
 trallodus 
 Calamity, ka-Iam'i-ti, n. adfyd, blinfyd, 
 
 helbul, trallod, trueni, drygfyd, trych- 
 
 ineb, cystudd 
 Calamus, kärä-müs, n. math o gorsen 
 
 beraroglaidd 
 Calash, ka-lash', n. cerbyd agored; 
 
 math o benwisg [calchog 
 
 Calcareous, kal-ke'r'i-us, a. calchaidd, 
 Calces, karsTz, n. pi. — Calx 
 Calcination, kal-si-na'shun, n. calch- 
 
 losgiad [losgi 
 
 Calcine, kal-sin', vt. calch-losgi, gwyn- 
 Calcinatory, kal-sin'a-tur-i, n. calch- 
 
 losg-lestr, tawdd-lestr 
 Calcography, kal-kog'ra-fi, n. pres- 
 
 ysgythriaeth 
 Calculate, karku-lat, v. cyfrif, bwrw 
 
 cyfrif; olrhain ; addasu, cymesuro 
 Calculation, kal-ku-la'shun, n. cyfrifiad, 
 
 cyfrif [caregog 
 
 Calculous, kal'ku-lus, a. graianog, 
 Calculus, kärku-lüs, n. y gareg yn y 
 
 bledren ; dull o gyfrif 
 
 42 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; jrrdzh. CAN 
 
 Caltrop, kal'trop, n. math o ysgall ; 
 
 ofFeryu rhyfel [cam-gyhuddo 
 
 Calumniate, ka-lum'ni-at, vt. enllihio, 
 
 Calumniator, ka-lurn'm-a-tiir, n. athrod- 
 
 wr, enllibiwr 
 
 fak'tur-T, a. gwresog, Calumny, kärüm-nî, n. anair, enllib, 
 
 [gwresogi; cabl, athrod ; drwg absen 
 
 Caldron, köl drün, n. pair, callawr 
 Caledonia, käl-î-do'nî-â, n. yr Alban 
 Caledonian, kal-i-do'ni-an, n. Ysgotyn : 
 
 a. ysgotaidd [iad, poethiad 
 
 Calefaction, kal-i-fak'shun, n. gwresog- 
 Calefactory, kal 
 
 poethiannol 
 
 Calefy, kärî-íi, v. twymo, poethi,i Calve, kav, vi. dyfod â llô, bwrw llo 
 
 Calendar, kärën-dür, n. dydd-lyfr, dydd 
 
 iadur : vt. cymeryd cyfrif, coffau 
 Calender, kal'en-diir, n. pry'r ŷd ; llathr 
 
 wasg llieiniau, &c. : vt. llathru, llyfn 
 
 wasgu, twymwasgu 
 Calends, kal'endz, n. calan-ddyddiau 
 Calenture, karen-tshu'r, n. twymyn- 
 
 boeth, môr-gryd [crôth esgair 
 
 Calf, kaf (pi. calves), n. llo ; crôth y goes, 
 Caliber, käri-bür, n. mesur ceuedd gvvn 
 Calico, kärî-ko, n. cotymwe 
 Calid, kal'id, a. tanllyd, tanbaid, twym, 
 
 poeth 
 Calidity, ka-lid'i-ti, n. poethder 
 Caligation, käl-î-ga / shün, n. twyllni, 
 
 caddug [og, anamlwg 
 
 Caliginous, ka-lij'i-nus, a. tywyll, niwl- 
 Caligraphy, kä-líg'râ-fî, n. têg ysgrifen- 
 
 iad, llaw dêg [metaniaid 
 
 Caliph, ka'lif, n. archoffeiriad y Maho- 
 Caliver, kärî-vür, n. llaw-ddryll 
 Calix, kaKiks, n. cwpan [pygedig 
 
 Calk, kok, vt. cau agenau llong â charth 
 Call, kol, n. galwad ; gofyniad; gwa- 
 
 hoddiad : v. galw ; gwysio ; enwi. 
 
 To call often, gelwain, mynych-alw. 
 
 To call to mind, cofio, adgofio. Call- 
 ing, celfyddyd. 
 Callet, kal'et, n. cyiFoden, diffeith-wraig 
 Callid, kal'id, a. cyfrwys ; ystrywgar 
 Callidity, ka-lid'i-ti, n. cyfrwysdra 
 Callipers, kärî-pürz, n. math o gwmpas 
 
 coesgam 
 
 Calves, kavz, n. pi. — Calf 
 'Calvinism, kärvín-ízm, n. Calfiniaeth 
 Calvinistic, kal-vi-nis'tik, a. Calfinaidd 
 Calx, kalks (pi. calces), n. calch 
 Calycle, kal'i-kl, n. blaguryn, bywullyn 
 Cambering, käm'bür-íng, a. bwäawg, 
 
 mydawg [cyfnewidydd 
 
 Cambist, kam'bist, n. cyfnewidydd, arian 
 Cambric, kam'brik, n. bliant, sindal, 
 
 meinlliain 
 Cambridge, kam'brij, n. Caergrawnt 
 Came, kam, pt. — Come 
 Camel, kam'el, n. cammarch, cawr-farch 
 Cameleopard, kam'el-ep-urd, n. cawr- 
 
 lewpard, camel-lewpard 
 Camelot, kam'i-lot, n. math o gymysgwe 
 Cameo, kam'yo, n. math o onycs ; arlun 
 
 o un llivv 
 Camera obscura, kam'ur-a ob-sku'r'a, n. 
 
 ystafell dywell ; math o beirianttrem- 
 
 awl 
 Camerate, kam'ur-at, vt. bwaâu 
 Cameration, kam-u-ra'shun, n. mydiad, 
 
 bwäad [plygein-gyrch 
 
 Camisado, kam-i-sa'do, n. nos-ruthr ; 
 Camlet, kam'let, n. math o ddefnydd 
 
 gwlanaidd [ysmwt 
 
 Camous, ka'mus, a. trwyn-lydan, trwyn- 
 Camp, kamp, n. gwersyll, gwersyllfa 
 Campaign, kam-pan', n. gwasdattir ; 
 
 rhyfel dymhor 
 Campaigner, kam-pa'nur, n. hen filwr 
 Campanel, cäm'pâ-nël, n. clych y perthi 
 Callosity, kä-lösl-tî,n.caledwch, chwydd Campestral, kam-pes'tral, a. maesaidd ; 
 caled ; annheimladrwydd [caledj gwyllt [llysiau'r ychain 
 
 Callous, kal'us, a. croendew; dideimlad, j Campion, käm'pî-ün, n. rhôs campan, 
 
 Callow, kal'o, a. diblu, noeth, croenllwm 
 
 Camphor, kam für, n. camphyr 
 
 Calm, kam, vt.tawelu,gostegu ; dyhuddo: Camphorate, käm'für-at, a. mysgedd â 
 
 n. tawelwch, tegwch, hindda : a. dys- champhyr 
 
 taw, llonydd, digyfFro, araf I Can, kan (pt. could), vd. gallaf, gelli, 
 
 Calmness, kam'nes. n. tawelwch; liar- gall, &c, medraf, medri, medr, &c, 
 
 eidd-dra [byw dichon : n. piser 
 
 Calomel, karo-mel, n. darpariad o arian I Can akin, kan'a-kin, n. cwpan, diod-lestr, 
 Caloric, ka-lor'ik, n. defnydd gwres, piser [y bob] 
 
 gwres [gwresogol Canaille, kä-nâ'ìl, n. gwerinos, gwchilion 
 
 Calorific, käl-o-rìf'ík, a. twymynol, Canal, kä-naT, n. dyfr-ffos, dyfr-glawdd 
 Calotte, ka-lot', n. math o gapan ; ceu-j Canaliculated, kan-fi-lik'u-la-ted, a. 
 
 dwll crwn ' ffosaidd 
 
 Î3 
 
CAP path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tw = too, twk=took 
 
 Canaries, ka-ne'r-iz, n. pi. yr Ynysoedd 
 Dedwydd 
 
 Canary, kä-në'r'î, n. math o ddawns : 
 vi. dawnsio, campio, rhonta. Canary- 
 bird, y melynog mwyn. Canary-grass 
 
 Canoe, kä-nŵ', n. ceubal, cwrwgl, cwch 
 Canon, kan'un, n. canon, rheol, deddf ; 
 
 math o argraff-lythyren 
 Canonical, ka-non'T-kal, a. canonaidd, 
 
 awdurdodedig, rheolaidd 
 
 glaswellt y cŵn. Canary-wine, gwinj Canonicals, ka-non'i-kalz, n. y gwisg- 
 
 o'r Ynysoedd Dedwydd [ddymu! oedd offeiriadol 
 
 Cancel, kan'sel, vt. dileu, dirymu, dy- Canonist, kän'ün-íst, n. cyfreithiwr 
 Cancellation, kan-se-la'shun, n. dilëad, | eglwysig ; canonwr [iad 
 
 diddymiad [nghroes Canonization, kan-un-i-za'shun, n. seint- 
 
 Cancellated, kan'sel-a-ted, a. groes-yn- 1 Canonize, kan'un-iz, vt. seintio, santioli 
 Cancer, kan'sur, n. dafaden wyllt, cancer, j Canonry, kän'ün-rî, n. canoniaeth 
 
 crane Canopy, kan'o-pi, n. gortho, mwd-len, 
 
 Cancerate, kan'sur-at, vi. cancru, crancu! gorchuddlen : vt. gorthoi, mwdlenu 
 
 Cancerous, kän'sür-üs, a. cancraidd 
 Cancrine, kang'krin, a. morgranciaidd 
 Candent, kan'dent, a. poeth, tanbaid, 
 
 llachar 
 Candid, kan'did, a. teg, gonest, didwyll 
 Candidate, kan'dT-dat, n. ymgeisiwr; 
 
 swydd-erlynwr 
 Candify, kan'di-fi, vt canu, gwynu 
 Candle, kan'dl, n. canwyll 
 Candleberry-tree, kan'dl-ber-i-tri, n. 
 
 math o helyg per [canwyllau 
 
 Candlemas, kan'dl-mas, n. gwyl Fair y 
 Candlestick, kan'dl-stik, n. canwyllbren, 
 
 canwyllyr 
 
 Canorous, ka-no'r'us, a. llafar, soniarus, 
 
 cerddgar 
 Cant, kant, n. truth-iaith, iaith ffugiol ; 
 
 rhagrith ; iaith ddisylwedd ; deniad : 
 
 vt. ffregodi, truthio, gwagsynio, rhag- 
 
 rithio 
 Cantata, kan-ta'ta, n. adrodd-gan 
 Cantation, kan-ta'shun, n. caniad, cy- 
 
 nghaniad 
 Canteen, kan-tm', n. gwirod-lestr milwr 
 Canter, kan'tur, vi. go-garlamu : n. 
 
 rhygyngiad ; rhagrithiwr 
 Canterbury, kän'tür-bër-î, n. Caergaint. 
 
 Canterbury bells, clych y perthi 
 
 Candour, kan'dur, n. tegweh, hynawsedd,|Cantharides, kan-thar'i-diz, cylion Par- 
 
 rhywiogrwvdd, mwyneidd-dra adwys, cylion Ysbaen 
 
 Candy, kan'dT, v. crawanu â siwgr jCanthus, kan'thus, n. cil y llygad 
 
 Cane, kan, n. calaf, corsen, corsffon : vt. Canticle, kan'ti-kl, n. canig, can, caniad, 
 ffonodio, ifonio. Cane-reed, cawnen, cathl ; can Solomon 
 corsen [blawr Cantle, kan'tl, vt. darnio, dryllio, rhanu : 
 
 Canescent, ka-nes'ent, a. llwyd. henaidd, « n. darn, dryll, rhan 
 Canicular, kä-nîVu-lür, a. perthynol i Cantlet, kant'let, n. darn, dryll, talp 
 seren y ci ; poeth. Canicular days, Canto, kan'to, n. can, dosparth o gân, 
 dyddiau y cŵn j Canton, kan'tun, n. rhandir, talaeth, 
 
 Canine, ka-nin', a. ciaidd, cystogaidd. ardal, tiriogaeth 
 
 Canine-tooth, ysgythr-ddant. Canine- Canton, kan'tun, Cantonize, kän / tün-iz, 
 
 madness, y gynddaredd vt. rhanu, dosparthu [tiriogaeth 
 
 Canister, kan'is-tur, n. blychyn, blwch te Cantonment, kat/tun-ment, n. rhandir, 
 
 Canker, kang'kur, n. cancer, rhwd, rhyd- Cantred, kan'tred, n. cantref, cwmwd 
 
 ni, ysiad: v. rhydu, cancro, ysu. Can- Canvass, kan'vas, n. sachliain, brasliain, 
 
 ker-worm, pryf y rhwd cywarchlen : vt. holi, chwilio ; gofyn, 
 
 Cannel, kan'el, n. pibell baril. Cannel- 1 ceisio 
 
 bone, corn breuant, corn gwddf. Can- Cany, ka'ni, a. corsenog 
 
 nel-coal, math o lo du Canzonet, kan'zo-net, n. erddygan, gân 
 
 Cannibal, kän'î-bäl, n. dyn-fwytawr, 
 
 breuad 
 Cannon, kan'un, n. magnel, cyflegr. 
 
 Cannon-ball, pelen magnel 
 
 fer, canig 
 Cap, kap, n. cap, 
 cwflen : vt. capio. 
 pen i'r traed 
 
 capan, heulrod, 
 Cap-a-pie, o'r 
 
 Cannonade, kän-ün-ad', n. magneliad : Capability, ka-pä-biTî-tî, n. gallu, gallu- 
 vt. magnelu, cyflegru ogrwydd, cymhwysder 
 
 Cannoneer, kän-ün-î'r', n. magnelwr, | Capable, ka'pa-bl, a. galluog, cyfaddas, 
 cyflegrwr I digonol 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh— z azure; thin, thìs; j = dzh. CAR 
 
 Capacious, kä-pa'shüs, a. helaeth, ëang, 
 
 cynwysfawr 
 Capaciousness, kä~pa'shüs-nës, n. he- 
 
 laethrwydd [cyfaddasu 
 
 Capacitate, kä-päs'î-tat, vt. galluogi, 
 Capacity, ka-pas'i-ti, n. medr ; gallu, 
 
 cymhwysder ; sefyllfa, cyflwr, cy- 
 
 nwysiad 
 Caparison, ka-par'i-zun, n. seirch ; add- 
 
 urnwisg march : vt. addurno, trwsiadu 
 Caparisoned, ka par'i-zund, a. mewn 
 
 seirch, llurigog 
 Cape, cap, n. penrhyn, penarth, pentir. 
 
 Cape of Good Hope, Penrhyn Go- 
 
 baith Da 
 Caper, ka'pur, n. llamsach, crychlamiad : 
 
 vi. rhonta, crychneidio, crychlamu 
 Capers, ka'purz, n. math o gyffaith 
 Capias, ka'pi-as, n. dien-wŷs 
 Capillaire, kap-i-le'r', n. sew o wallt y 
 
 forwyn [iach ; briger 
 
 Capillament, kä-pírâ-mënt, n. gwreidd- 
 Capillary, kap'il-ur-i, n. man, gwallt- 
 
 aidd, brigeraidd. Capillary veins, 
 
 mân-wythenau 
 Capital, kap'T-tal, a. prif, penaf, arbenig : 
 
 n. argyffre ; arian treigl ; penglwm, 
 
 penyn, heiliog [penau 
 
 Capitation, kap-i-ta'shun, n. treth y 
 Capitol, käp'î-töl, n. cabidwl, cabidyldy 
 Capitular, ka-pit'u-lur, n. corph o ddeddf- 
 
 au [ammodau 
 
 Capitulate, ka-pit'u-lat, vi. ymroddi ar 
 Capitulation, ka-pit-u-la'shun, n. ym- 
 
 roddiad ar ammodau [cabwllt 
 
 Capon, ka'pn, n. ceiliog dyspaidd, 
 Capouch, ka-pwtsh', n. cwcwll, cwfl, 
 
 capwllt 
 Caprice, kâ-prîs',n. chwidredd, mympwy, 
 
 gwamaldyb 
 Capricious, ka-prish'us, a. gwamal, an- 
 
 wadal, penchwiban 
 Capricorn, kap'ri-korn, n. arwydd yr afr 
 Capriole, ka'pri-ol, n. gafrlam, carlam 
 Capstan, kap'stan, n. dirwynlath Hong 
 Capsular, kap'su-lur, a. ceuaidd, cistan- 
 
 aidd [edig : vt. cau 
 
 Capsulat, kap'su-lat, a. mewn cist, cau- 
 Capsule, kap'sul, n. hâd-lestr, cibyn 
 Captain, kap'tan, n. cadben, blaenor, 
 
 llywydd 
 Captaincy, kap'tan-si, Captainship, kap / 
 
 tan-ship, n. cabeniaeth 
 Caption, kap'shun, n. daliad, gafaeliad 
 Captious, käp / shüs, a. ymrafaelgar, 
 
 cecrus, croes 
 
 Captivate, kap'ti-vat, vt. caethiwo ; hudo, 
 
 denu 
 Captive, kap'tiv, n. caethgiud, carcharor: 
 
 a. caeth [caethiwed 
 
 Captivity, käp-tìVî-tî, n. caethgludiad, 
 Captor, kap'tur, n. ysgafaelwr, caeth- 
 
 gludwr [cymeryd, dal 
 
 Capture, kap'tshur, n. ysglyfiad : vt. 
 Capuchin, kap-u-shln', n. cwcyllfrawd ; 
 
 math o fantell ; math o golomen 
 Car, kar, n. car, cerbyd ; certwyn, men 
 Carac, kar'ak, n. math o lwyth-long 
 
 Ysbaenaidd 
 Carat, kar'at, n. pwys o bedwar gronyn 
 Caravan, kar-a-van', n. mintai o fasg- 
 
 nachwyr ; men döedig 
 Caravansary, kar-a-van'sur-i, n. Hetty 
 
 cyffredin yn y Dwyrain 
 Caraway, kar'a-wa, n. y garddwy 
 Carbine, kar'bin, Carabine, kar'a-bin, 
 
 n. dryll byr [ysgafn 
 
 Carbineer, car-bi-nFr', n. march-filwr 
 Carbonade, kar'bo-nad, vt. rhostio cig 
 
 yr ddernynau ar farwor 
 Carbon, kar'bun, n. golosg ; prif elfen 
 
 yr adamant ; coed llosgedig 
 Carbuncle, kar'bung-kl, n. carbwncl ; 
 
 llynoryn dugoch [gleiniol 
 
 Carcanet, kär'kä-nët, n. gwddf-glych 
 Carcass, kar'kas, n. celan, abwy, ysger- 
 
 bwd, corffmarw, abod, buria, ysgrwd 
 Card, kard, n. cerdyn 
 Card, kard, vt. cardio, cribo gwlan ; 
 
 chwarae cardiau [Paradvvys 
 
 Cardamoms, kar'da-mumz, n. pi. grawn 
 Cardiac, kar'di-ak, a. cryfâol, adfywiol 
 Cardiff, kar'dif, n. Caerdydd 
 Cardigan, kär'dî-gän, n. Aberteifi. Car- 
 diganshire, Ceredigion 
 Cardinal, kar'di-nal a. prif, arbenig : n. 
 
 penadur cochl ; cochl benyw. Car- 
 dinal points, dwyrain, gorllewin, gog- 
 
 ledd, deau 
 Care, ke'r, n. gofal, pryder, ystigrwydd : 
 
 vi. dawr, gofalu,gwilio,pryderu ; maelio 
 Careen, ka-rin', v. diddosi Hong, cy- 
 
 weirio [hynt 
 
 Career, kä-rîV, n. gyrfa, rhedfa, helynt, 
 Careful, ke'r'fwj, a. gofalus, gwyliadwrus, 
 
 carcus [care 
 
 Carefulness, ke'r'fvvl-nes, n. gofal, pryder, 
 Careless, ke'r'les, a. diofal, esgeulus 
 Carelessnes, ke'r'les-nes, n. diofahveh, 
 
 esgeulusdra 
 Caress, kä-rës'. vt. anwesu, llochi. mal- 
 
 dodi 
 
 45 
 
CAS path, fät, êre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twzrtoo, tvvk 
 Caret, ke'r'et, n. gwall-nôd, diffÿg-nôd 
 
 (a) [lwyth 
 
 Cargo, kar'go, n. llwyth Hong, Hong- 
 Caricature, kär-î-kä-tu'r', n.anferth-lun, 
 
 digrif-lun 
 Caries, ke'/i-iz, Cariosity, kë'r-î-Ös'i-tî, 
 
 n. pydrni esgyrn 
 Carious, ke'r'T-us, a. pwdr, ysedig 
 Cark, kark, vi. gofalu, rhyofalu, pryderu 
 Carle, karle, n. cerlyn,bawddyn, crinwas 
 Carlcat, karl'kat, n. cwrcath, cath wyrryw 
 Carlisle, kar-lil', n. Caeriiwelydd 
 Carman, kar'man, n. certwynwr, certiwr, 
 
 gyrwr 
 Carmarthen, kar-mar'THen, n. Caerfyr- 
 
 ddin ; Maridunum y Rhufeinwyr 
 Carmelite, kar'mel-it, n. carmeliad, 
 
 brawd o urdd Carmel 
 Carminative, kar-min'a-tiv, n. meddyg- 
 
 iniaeth i chwalu gwynt 
 Carmine, kar-min', n. lliw goleugoch 
 Carnage, kar'naj, n. galanasdra, lladdfa 
 Carnal, kar'nal, a. cnawdol ; anianol 
 Carnality, kâr-närî-tî, n. cnawdolrwydd 
 Carnarvon, kar-nar'vun, n. Caerynarfon 
 Carnation, kar-na'shun, n. blodeuyn teg 
 
 took 
 
 Carnelion, kar-ni'li-un, n. math o agat, 
 
 cigfaen [cnodiog, ciglyd 
 
 Carneous, kar'nl-us, Carnous, kar'nus, a. 
 Carnify, kar'm-fi, vi. tewychu, brasâu, 
 
 pwyntio [cigwyl 
 
 Carnival, kar'ni-val, n. gloddestwyl, 
 Carnivorous, kar-niv'o-rus, a. ciglwnc, 
 
 cig-reibus, rheibus 
 Carnosity, kär-nòVT-tî, n. cnodigrwydd 
 Caroche, ka-rosh', n. pleser gerbyd 
 Carol, kar'ul, n. mawlgerdd nadolig: v. 
 
 canu ; moli, canmol ; mawrygu 
 Carousal, ka-ruw'zal, n. gloddest, cy- 
 
 feddach, wttres 
 Carouse, ka-ruwz', vi. gloddesta, wttresa 
 Carp, karp, n. llynbysg : v. cnoi, senu, 
 
 pigo beiau, cecru 
 Carpenter, kär'pën-tür, n. saer, saer coed 
 Carpentry, kar'pen-tri, n. saerniaeth, 
 
 saerwaith 
 Carpet, kar'pet, n. llawrlen ; bwrddlen. 
 
 To bring a thing upon the carpet, 
 
 dwyn peth dan sylw 
 Carriage, kar'ij, n. clud, cludai, cerbyd ; 
 
 cludiad ; ymddygiad, ymarweddiad 
 Carrier, kar'i-ur, n. cariwr, cludydd, 
 
 arweddodwr, cyweiniwr 
 Carrion, kär'î-ün, n. burgun, llurgun, 
 
 eel an, buria, abvvy 
 
 Carronade, kär-ün-ad', n. cyfiegr haiarn 
 
 byr 
 Carrot, kar'ut, n. moronen : pi. moron, 
 
 moron cochion. Wild carrot, llysiau 
 
 y meddyglyn [monronliw 
 
 Carroty, kar'ut-i, n. coch, pengoch, 
 Carry, kar'i, vt. cario, arwedd, cywain ; 
 
 ymddwyn. To carry the day, ennill 
 
 y dydd 
 Cart, kart, n. men, certyn, trol, car. 
 
 Dray-cart, car llusg. Cart-wright, 
 
 saer meni 
 Carteblanche, kart-blonsl/, n. papur 
 
 gwyn i'w lenwi ; trwydded 
 Cartel, kar'tel, n. cytundeb i newid carch- 
 
 arorion rhyfel 
 Cartilage, kär'tî-laj, n. madruddyn 
 Cartilaginous, kar-ti-laj'i-nus, a. madr- 
 
 uddog [papur 
 
 Cartoon, kâr-tẅn', n. bras gynllun ar 
 Cartouch, kar-twsh', n côd i gadw pelenau 
 Cartridge, kart'rij, n. papuraid o bylor; 
 
 ergydrol. Cartridge box, cod i gadw 
 
 erg}'droliau 
 Caruncle, kar'ung-kl, n. difyn o gig, cigyn 
 Carve, karv, vt. cerfio ; ysgythyru ; tori 
 
 bwyd 
 Case, kas, n. cyflwr, ansawdd, helynt ; 
 
 amwysg, gorchudd ; mater, peth ; 
 
 achos, treigl : vt. gorchuddio, gweinio, 
 
 amwisgo. A hard case, cyflwr 
 
 caled. In case, os, pe. Book-case, 
 
 llyfr-gell. Nominative case, achos 
 
 enwedigol. Put the case, gadêwch, 
 
 caniatêwch [durfingo 
 
 Caseharden. kas'har-dn, vt. durgaledu, 
 Caseknife, kas'nif, n. cyllell gegin 
 Casemate, kas'mat, n. gwaith bwäog 
 Casement, kas'ment, n. rhwyll ; colofn- 
 
 gap [rhyfel, cod belan 
 
 Caseshot, kas'shot, n. sypyn o fan belau 
 Cash, cash, n. arian parod, mwnai, arian 
 
 bath 
 Cashew, ka-shw', n. math o pren cnau 
 Cashier, ka-shi'r', n. arian was : vt. di- 
 
 swyddo, diraddu 
 Cask, kask, n. baril, barilan 
 Casket, kas'ket, n. cistan, prenfol, blwch, 
 
 golwrch, gemflweh 
 Casque, kask, n. helm, penfFestin 
 Cass, kas, Cassate, ka-sat', vt. dileu, 1 
 
 dirymu, diddymu [iad 
 
 Cassation, ka-sa'shun, n. dilëad, dirym- 
 Cassia, kash'a, n. per risgl 
 Cassidony, käs'í-dün-î, n.math o flodeu- 
 
 yn ; maen myrierid 
 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzzz azure; thin, thìs; j = dzh. CAT 
 
 Cassock, kas uk, n. crysbais offeiriad, 
 
 hugan [o'r India 1 
 
 Cassowary, kas'o-we'r-i, n. aderyn mawr 
 Cast, kast (pt. & pp. cast), vt. bwrw, [ 
 
 lluchio, ergydio ; toddi, bathu, tawdd- 
 
 lunio ; trefnu ; cyfrifo ; collfarnu : n. 
 
 tafliad, ergyd ; prawf, prawen ; cynyg ; 
 
 gwawr, gwedd ; bath. To cast 
 
 abroad, gwasgaru. To cast down, 
 
 gostwng, iselu. To cast up, cyfrif. 
 
 Casting voice, terfyn lais. Casting 
 
 net, rhwyd fwrw. A cast in the eye, 
 
 traws yn y llygad 
 Castanet, käs-tä-nët', n. dwylawrugl 
 
 dawnswyr [collddyn 
 
 Castaway, kast'a-wa, n*. un gwrthodedig, 
 Castellan, kas'tel-an, n. ceidwad castell 
 Castellany, kas'tel-an-i, n. rhandir castell 
 Castellated, kas'tel-a-ted, a. castellaidd, 
 
 castellog 
 Castellet, kas'tel-et, n. castell, castellan 
 Castigate, kas'ti-gat, vt. ceryddu ; cys- 
 
 twyo, euro 
 Castigation, kas-ti-ga'shun, n. cospedi- 
 
 gaetb, cystwyad 
 Castle, kas 7 !, n. castell, twr amddifFynfa 
 Castling, kast'ling, n. erthyl, peth 
 
 annhymig [llostlydan 
 
 Castor, kas'tur, n. yr afanc, ifrancon, 
 Castrametation, kas-tra-mi-ta'shun, n. 
 
 gwersylliaeth [anafu 
 
 Castrate, kas'trat, vt. dyspaddu, cyweirio; 
 Castration, kas-tra'shun, n. dyspaddiad ; 
 
 byrâd 
 Castrel, kas'trel, n. y cudyll coch, cu- 
 
 dyll, ceinlly goch [gwyddol 
 
 Casual kazh'u-al, a. damweiniol, dy- 
 Casuality, kazh'u-al-ti, n. damwain, dy- 
 
 gwyddiad 
 Casuist, cäzVu-îst, n. dattodwr am- 
 
 mheuon cydwybod 
 Casuistry, kazh'u-is-tri, n. beirniadaeth 
 
 achosion cydwybod 
 Cat, kat, n. câth. To turn cat in the 
 
 pan, chwreu'r ffon ddwy-big. Cat-o'- j 
 
 nine-tails, n. math o íîlangell 
 Cata-, cat-, px. i lawr; yn gwrth-, erbyn 
 {^atabaptist, kat-a-bap'tist, n. gwrthwyn- 
 
 ebwr bedydd [rhy bell o air| 
 
 Catachresis, kat-a-kn'sis, n. arferiad! 
 Catachrestical, kat-a-kres'ti-kal, a. rhy | 
 
 bell, treisiol [gorlif, 
 
 Cataclysm, kat'a-klizm, n. llif, dylif, 
 Catacombs, kat'a-komz, n. claddgell-! 
 
 oedd, claddogofëydd 
 Catalepsy, kät'ä-lëp-sî, n. pang-glefyd 
 
 Catalogue, kat'a-log, n. rhestr, cofrestn 
 
 llechres [bryntni, bryntwas 
 
 Catamite, kät'ä-mît, n. llanc at drin 
 Cataphract, kat'a-frakt, n. marchogwr 
 
 llawn arfog [meddalai 
 
 Cataplasm, kat'a-plazm, n. sugaethan, 
 Catapult, kat'a-pult, n. tail beiriant 
 Cataract, kät'ä-räkt, n. rhaiadr ; sech 
 
 bilen ar llygad [mwyth 
 
 Catarrh, ka-tar', n. pen ddyferwst, gor- 
 Catarrhal, ka-tar'al, Catarrhous, kä-tär' 
 
 us, a. gormwythig 
 Catastrophe, ka-tas'tro-fT, n. gwrthdro ; 
 
 troad a diweddiad ; drwg ddiwedd ; 
 
 damwain 
 Catcal, kat'kol, n. math o ehwibanogl 
 Catch, katsh (caught), n. bach, clicied ; 
 
 dalfa, ysglyf ; difyrgan : vt. dal, gafaelu, 
 
 ymaflyd yn, cipio, cymeryd ; boddau. 
 
 Catch word, dangosair. A catching 
 
 disease, glefyd adwythig, haint 
 Catchfly, katsh'ni, n. glydlys, Bladder 
 
 catchfly, llysiau poer [ceisiad 
 
 Catchpoll, katsh'pol, n. rhingyll, ceispwl, 
 Catchup, katsh'up, n. math o gyffaith 
 Catechetical. kat- î ket'i-kal, a. egwydd- 
 
 orig^ 
 Catechise, kat'i-kiz, vt. egwyddori ; holi 
 Catechism, kat'I-kizm, n. egwyddorlith, 
 
 holiadlith [gwyddorwr 
 
 Catechist, kat'i-kist, n. egwyddorwr, 
 Catechumen, kät-î-ku / mën, n. dysgybl 
 
 egwyddorig 
 Categorical, kät-î-gòVT-käl, a. pendant, 
 
 penodol, eglur [ddrychau 
 
 Category, kät'î-gür-î, n. trefn meddvl- 
 Catenarian, kat-i-ne'r'i-an, a. cadwyn- 
 
 aidd [cyfrwymiad 
 
 Catenation, kat-i-na'shiin, n. cadwyniad, 
 Cater, ka'tur, v. darparu neu brynu 
 
 lluniaeth, arlwyo [pryf cadachog 
 
 Caterpillar, kät'ür-pìl-ür, n. llindys, y 
 Caterwaul, kat'ur-wol, vi. cathderica 
 Cates, kats, n. pi. danteithion, ancwynion 
 Catgut, kat'gut, n. tant telyn, tannau 
 
 crwth [iadol 
 
 Cathartic, ka-thar'tik, a. ryddâol, earth - 
 Cathedral, ka-thi'dral, n. eglwys gadeir- 
 
 iol : a. esgobal, henaidd, hybarch 
 Catholic, käth'o-lîk, a. cyffredinol, cath- 
 olic [inedd 
 Catholicism, kä-thöTî-sîzm, n. cyrired- 
 Catholicon, ka-tholi-kun, n. meddyg- 
 
 iaeth holl iachaol [dwddf 
 
 Catkins, kat'kinz, n. cenawon evil, coed- 
 Catling, kat'ling, n, cyllell Haw feddyg 
 
 47~ 
 
CEN path, fät, ëre, mët, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=too, twk=took 
 
 Cattle, kat'l, n. pi. anifeiliaid, gwartheg, 
 
 da byw 
 Caudebek, kö'dî-bëk, n. math o het ysgafn 
 Caudle, ko'dl, n. llymeidfwyd ; sucan 
 Cauf, kof, n. cistan dyllog at bysgod 
 Caught, kot, pt. & pp. — Catch 
 Cauk, kok, n. math o wydr-faen garw 
 Caul, kol, n. gweren fol ; rhwyden 
 Cauliflower, körî-flüẅ-ür, n. math o 
 
 fresych 
 Causal, ko'zal, a. achosol, achlysurol 
 Causation, ko-za'shun, n. achosiad, 
 
 achlysuriad parâd 
 Cause, koz, n. achos, ethryb, achlysur ; 
 
 cynghaws hawl dadl : vt. peri, achosi, 
 
 effeithio, achlysuro 
 Causeless, koVles, a. diachos ; dechreuol 
 Causey, ko'zi, Causeway, koz'wa, n. sarn, 
 
 Cedrine, sî'drîn, a. cedraidd, o gedr 
 Ceil, sîl, vt. cronglwydo, nenfydu, mydu 
 Ceiling, sîl'íng, n. mwd, nenfwd ; myd- 
 
 iad ; cronglwyd 
 Celandine, sël'än-din, n. llysiau y clefyd 
 
 melyn ; llysiau y llygaid 
 Celature, sî'lâ-tshu'r, n. cerfidaeth 
 Celebrate, sel'i-brat, vt. datgan ; dathlu ; 
 
 cadw gwyl ; gweini. A celebrated 
 
 man, gwr enwog 
 Celebration, sël-î-bra'shün, n. cadwad 
 
 gŵyl ; canmoliad [edig, hyglog 
 
 Celebrious, sî-iî'brî-üs, a. enwog, nod- 
 Celebrity, sî-lëb'rî-tî, n. enwogrwydd, 
 
 clodforedd [dra, brys 
 
 Celerity, sî-lër'î-tî, n. buander, cyflym- 
 Celery, sërür-î, n. bwyd-lysiau. Wild 
 
 celery, helogan 
 
 llwybr troed [poethnaws| Celestial, sî-lës'tshäl, a. nefol, nefolaidd 
 
 Caustic, kos'tik, a. ysol, dif äol : n. eli, Celibacy, sërî-bä-sî, n. gweddwdod, 
 
 Cautelous, ko'tel-us, a. pwyllog, gochel- 
 
 gar, cyfrwys 
 Cauterise, kö'tür-iz, vt. serio ; llosg ysu 
 Cautery, ko'tur-i, n. haiarn poeth ; seriad 
 
 unigrwydd, annyweddiaeth 
 Cell, sël, n. cuddigl, cell, celfa, llechfa 
 Cellar, sërür, n. diodgell, trull 
 Cellarist, sërür-íst, n. trulliad, diod-was 
 
 Caution, ko'shun, n. pryder, pwyll, goch- Cellular, sël'u-lür, a. cellog, ceuol 
 
 eliad : vt. rhybyddio, rhag-rybyddio Celsitude, sël'sî-tud, n. uchder, uchelder 
 Cautious, ko'shus, a. gochelgar, pwyllog,' Celtic, sel'tik, a. Celtaidd 
 
 gofalus [garwch, pwyll Cement, sëm'ënt, n. cymrwd, syth, glyd 
 
 Cautiousness, kÖ'shüs-nës, n. gochel- j Cement, sî-mënt', vt. cymrydu, cydlydio, 
 Cavalcade, kav-al-kad', n. gosgorddiad ; cydio [mynwent 
 
 marchordaith [marchfilwriCemetary, sëm'î-tür-î, n. beddrod, 
 
 Cavalier, käv-â-lî'r', n. marchogwr, |Cenatory, sî'nä-tür-î, a. swperaidd 
 Cavalierly, käv-ä-lî'r'lî, a. yn uchelfarch Cenobitic, si-no-bit'ik, a. cyweithasol 
 Cavalry, kav'al-ri, n. pl.marchoglu, gwŷn Cenotaph, sën'o-täf, n. urdd-wyddfa, 
 
 meirch, meirchfilwyr 
 Cavation, ka-va'shun, n. daear-gafniad 
 Cave, kav, n. ogof, gogof, ceudwll, iFau, 
 
 cell 
 
 coeg-feddrod 
 Cense, sens, n. perarogl : vt. perarogli 
 Censer, sën / sür, n. padell dân 
 Censor, sën'sür. n. beirniad ; hyfeiwr 
 
 Caveat, ka'vi-at, n.rhybydd, gwaharddiad j Censorious, sën-sô'r'î-üs, a. hyfarn, en- 
 Cavern, kav'urn, n. ceudwll, ogof, llechfa | llibus, goganus, hyfai 
 Cavernous, kav'ur-nus, a. ogofawg, tyllog 
 
 Cavesson, kav'es-un, n. trwyn-gaw, march 
 Caviare, käv-yë'r', n. cyffaith o wrawn 
 
 pysg 
 
 Cavil, kav'il, n. coeg-wrthddadl, traws- 
 ddadl : vi. trawsddadleu, ymgecru, 
 ymeirio 
 Cavity, kav'i-ti, n. ceudod, ceudwll, ogof 
 Cawl, kol, n. penre, penrwym, rhwyden 
 Caw, ko, vi. crawcian, creu, crefu 
 Cease, sis, v. peidio, gadael, gorphwys, 
 ymattal [phwys, didawl 
 
 Ceaseless, sîs'lës, a. dibaid, didor, dior- 
 Cecity, sî'sî-tî, n. dellni, dallineb 
 Cedar, sî'dür, n. cedrwydden, pren cedr 
 Cede, sîd, vt. ymròi, rhoi i fyny, trosi 
 
 Censoriousness, sën-sô'r î-üs-nës, n. cy- 
 
 huddgarwch [beius 
 
 Censurable, sën'shu-rä-bl, a. ceryddadwy, 
 Censure, sën'shür, n. sen, barn, gogan ; 
 
 cerydd : vt. barnu, beio, ceryddu, senu 
 Census, sën'süs, n. cyfrifiad y bobl 
 Cent, sent, Centum, senium, n. cant 
 Centaur, senior, n. anghenfil dychymy- 
 
 gol ; y saethydd [ddaear 
 
 Centaury, sën'tö-rî, n. arlladlys, bustl y 
 Centenary, sën'tî-nür-î, n. cant : canfed- 
 
 rifoj 
 Centesimal, sën-tës'î-mäl, a. canranol 
 Centifidous, sën-tíf'î-düs, a. canranol, 
 
 candryll [og 
 
 Centifolious, sën-tî-folî-üs, a. candalen- 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh—z azure; thin, thìs; jzzdzh. 
 
 CHA 
 
 Centipede, sen tî-pîd, n. cantroedyn, 
 
 (math o bryf ) 
 Cento, sen'to, n. dryll-bryddest 
 Central, sën'träl, a. canolbarthaidd 
 Centre, sën'tûr, n. canol, canolbarth, 
 
 cymherfedd, perfedd-bwnc : vt. cy- 
 
 mherfeddu, canol gyfeirio ; cydgyfarfod 
 Centric, sen'trik, a. canolaidd, canolawg 
 Centrifugal, sën-tríf'u-gäl, a. canol-ochel 
 Centripetal, sën-tríp'î-täl, a. canolgyrch- 
 
 ol, canolgais [cymaint 
 
 Centuple, sen'tu-pl, a. canplyg, can 
 Centuriate, sën-tu'r'î-at, vt. canrifo, 
 
 rhanu yn gannoedd 
 Centuriator, sën-tu'r'î-a-tür, n. oesfrud- 
 
 iwr, oeshanesydd 
 Centurion, sën-tu'r'î-ün, n. canwriad 
 Century, sën'tshu-rî, n. canrif, can 
 
 mlynedd, oes 
 Cephalalgy, sëf'äl-äl-jî, n. dolur pen 
 Cephalic, si-fal'ik, a. da rhag dolur pen 
 Cerastes, si-ras'tiz, n. sarph gyrnig 
 Cerate, sî'rat, n. eli cŵyrog, cŵyreli 
 Cere, sî'r, vt. cwyro, glydio, pygu 
 Cerebrum, ser'î-brüm, n. yr ymenydd 
 Cerecloth, si'r'kloth, Cerement, sî'r'mënt, 
 
 n. pigliain, cŵyrliain, sugliain 
 Ceremonial, sër-î-mo'nî-äl, n. llyfr def- 
 
 odau : a. defodol [moesgar 
 
 Ceremonious, sër-î-mo'nî-üs, a. ffurfiol, 
 Ceremony, sërî-mün-î, n. defod ; rhwysg, 
 
 rhodres 
 Certain, sur'tan, a. sicr, diau, dir, diamau, 
 
 dilys ; gwir, rhyw, rhai. A certain 
 
 person, rhyw un 
 Certainty, sür'tan- tî, Certitude, sür'tî- 
 
 tud, n. sicrwydd, dir, dilysrydd, dieu- 
 
 rwydd, hysbysrwydd 
 Certificate, sür-tíf' i-kat, n. ysgrifendyst 
 Certify, sür'tî-fi, vt. hysbysu, ardystio, 
 
 gwirio [canghell-lys 
 
 Certiorari, sür-shî-o-rë'r'i, n. gwŷs o'r 
 Cerulian, sî-rẅ'lî-än, Ceruleous, sî-rẅ'- 
 
 lî-üs, a. brithlas, nefliw 
 Cerumen, sî-rẅ'mën, n. cwyr y clust 
 Ceruse, sî'rẅs, n. gwyn-blwm puredig 
 Cervical, sür'vî-käl, a. gyddfol 
 Cesarian, sî-së'r'î-än, a. Cesaraidd. 
 
 Cesarian operation, crothdoriad 
 Cess, sës, n. treth ; tasg : vt. treth 
 
 ddogni, trethu 
 Cessation, së-sa'shün, n. paid, tor, gor- 
 
 phwysiad, seibiant, ymattaliad 
 Cessible, sës'î-bl, a. ymollyngadwy 
 Cession, sësh'ün, n. ymollyngiad, ym- 
 
 rodddiad; trosiad 
 
 Cessment, sës'mënt, n. treth, trethiad 
 Cestus, sës'tüs, n. gwregys Gwener 
 Cesura, sî-zu'r'â, n. toriad gair neu linell 
 
 mewn barddoniaeth 
 Cetaceous, sî-ta'shüs, a. morfilaidd 
 Chace, tshas, n. helfa; gwigfa : vt. hela, 
 
 ymlid 
 Chad, shad, n. math o bysgodyn 
 Chafe, tshaf, n. digter, soriant, cynddar- 
 
 edd : vt. poeth rwbio ; brydio ; cyffröi. 
 
 Chafing-dish, tân-ddysgl, padellig dan 
 ChaíF, tshäf, n. us, manus, peiswyn, 
 
 hedion 
 Chaffer, tshäf'ür, vi. marchnata, edwica : 
 
 n. marchnatwr, masgnachwr 
 Chaffinch, tshäfíntsh, n. gwinc, asgell- 
 
 fraith [ysgafn 
 
 Chaffy, tshaf 7 !, a. llawn us, manusog ; 
 Chagrin, shä-grîn', n. cythrudd, gofid ; 
 
 anfoddloniad : vt. blino, gofidio, an- 
 
 foddloni 
 Chain, tshan, n. cadwyn, torch, tid, syg, 
 
 tres : vt. cadwyno, tido. Chain- shot, 
 
 tid-belan 
 Chair, tshë'r, n. cadair ; eisteddfa ; sedd 
 Chaise, shas, n. cerbydan, taithgerbyd 
 Chalcedony, kal-secTo-ni, n. math o 
 
 faen gwerthfawr [gerfiadaeth 
 
 Chalcography, kal-kog'ra-fi, n. pres- 
 Chaldron, tshöl'drün, n. callawr ; pair ; 
 
 calloraid 
 Chalice, tshäl'ís, n. cwpan y cymun 
 Chalk, tshok, n. priddgalch, sialc, marm : 
 
 vt. marmu, priddgalchu. Chalk-cut- 
 ter, codwr marm. Chalk-pitj pwll 
 
 marm 
 Challenge, tshärënj, n. baidd, heriad ; 
 
 arddelw ; hawl ; nam : vt. beiddio ; 
 
 herio ; arddelwi ; Uysu Db'd 
 
 Chalybeate, kä-]íb'î-at, a. duraidd, dur- 
 Cham, kam, n. penadur Tartary 
 Chamade, shä-mad', n. sain tabwrdd i 
 
 ofyn cyflafaredd 
 Chamber, tsham / bür, n. ystafell, llofft 
 Chambering, tsham'bür-íng, n. wttres ; 
 
 trythyllwch [ydd 
 
 Chamberlain, tsham'bür-lan, n. ystafeli- 
 Chambermaid, tsham / bür-mad, n. ystaf- 
 
 ellyddes [fadfall newidliw 
 
 Chameleon, kä-mî'lî-ün, n. math o 
 Chamfer, tshäm'für, n. rhigol, rhych, 
 
 pannel : vt. rhigoli, rhychu, pannelu 
 Chamois, shä-möi', n. math o afr 
 Champ, tshämp, vt. cnoi, dygnöi, cnoi 
 
 yr awen 
 Champagne, shäm-pan', n. math o win 
 
CHA path, fät, êre, mët, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tw = too, twkzztook ; 
 
 Champaign, shäm-pan', n. gwastadedd, 
 
 rhos, bro ; tir digoed : a. gwastad 
 Champion, tshäm'pî-ün, n. campiwr ; 
 
 ornestwr ; cawr 
 Chance, tshäns, n. damwain, dygwydd- 
 
 iad, hap : vi. damweinio, dygwyddo. 
 
 Chance medley, damwain-laddiad 
 Chancel, tshän'sël, n. canghell, llogawd 
 Chancellor, tshän'sël-ür, n. canghellydd 
 Chancellorship, tshän'sël-ür-shíp, n. 
 
 canghellwriaeth 
 Chancery, tshän'sür-î, n. llys cydwybod 
 Chancre, shang'kur, n. math o lynoryn 
 
 drwg 
 Chandelier, shän-dî-lî'r', n. canwyllyr 
 Chandler, tshänd'lür, n. canwyllydd 
 Change, tshanj, n. newid, newidiad, 
 
 aralliad, tro : vt. cyfnewid, arallu, troi 
 Changeable, tshan'jä-bl, Changeful, 
 
 tshanj'fvvl, a. cyfnewidiol [hurtyn 
 
 Changeling, tshanj'ling, n. anwadalyn ; 
 Channel, tshän'ël, n. cyfyngfor; rhedle ; 
 
 dyfrlle ; rhych, ffos ; moddion : vt. 
 
 cwyso, neu rychu colofn 
 Chant, tshänt, vt. canu, côrganu ; pyncio 
 Chanticleer, tshän-tî-klî'r', n. crochgein- 
 
 iad ; y ceiliog 
 Chantry, tshän'trî, n. côr gafell, côr gapel 
 Chaos, ka'os, n. annhrefn, cymysgedd 
 Chaotic, ka-ot'ik, a. didrefn, afluniaidd, 
 
 cymysg 
 Chap, tshöp, n. gên, bochgern. Chap- 
 fallen, bochlaes, llaes wefl ; digalon 
 Chap, tshäp, vt. agenu, ymagor, hollti : 
 
 n. agen, holltiad 
 Chape, tshap, n. daliedydd, gafaelydd 
 Chapel, tshäp'ël, n. addoldy, cysegrfa, 
 
 capel 
 
 Character, kar'ak-tur, n. gair, enw, cy- 
 meriad, nodweddiad ; nod, arwydd ; 
 coel [deb 
 
 Characterism, kär'äk-tür-îzm, n. nodol- 
 
 Characteristic, kär-äk-tür-îs'tîk, a. nod- 
 weddol : n. nodwedd 
 
 Characterize, kar'ak-tiir-iz, vt. nod- 
 weddu, nodi ; hynodi, priod lunio 
 
 Charcoal, tshar'kol, n. golosg 
 
 Chare, tshë'r, n. Ion, heolan 
 
 Charge, tshârj, n. gorchymyn, archiad, 
 annogaeth ; gofal, cadwraeth ; cŵyn, 
 cyhuddiad ; traul ; rhuthr : vt. erchi, 
 gorchymyn ; cyhuddo ; rhuthro, ym- 
 osod ar ; gofyn tâl ; llwytho 
 
 Chargeable, tshâr'jä-bl, a. treulfawr ; 
 cyhuddadwy [march rhyfel 
 
 Charger, tshär'jür, n. cawg, dysgl ; 
 
 Chariness, tshê'r'î-nës, n. gocheliad, gofal, 
 cynnildeb 
 
 Chariot, tshär'î-üt, n. cerbyd, cludai 
 
 Charioteer, tshär-î-ü-tî'r', n. gyrwr cer- 
 byd, cerbydwr [elusengar 
 
 Charitable, tshär'î-tä-bl, a. cariadus,hael ; 
 
 Charity, tshär'î-tî, n. cariad; tosturi ; 
 cardod, elusen [gwag-ymhonwr 
 
 Charlatan, shär'lä-tän, n. crachfeddyg ; 
 
 Charlatanical, shär-lä-tän'î-käl, a. gwag 
 ymhonawl 
 
 Charm, tshärm, n. swyn, swyngyfaredd ; 
 swynserch: vt. swyno; rheibio; llygad- 
 dynu ; boddio ; ennill serch, hudo, denu. 
 Charming weather, hin hyfryd 
 
 Charnel, tshär'nël, a. yn cynwys cig, neu 
 gelanedd. Charnel-house, esgyrndy 
 
 Chart, tshärt, n. darlunlen, argrafflen 
 
 Charter, tshâr'tür, n. breintlen, braint 
 ysgrif : vt. awdurdodi, breinnio 
 
 Chapelry, tshäp'el-rî, n. terfynau addoldy Charwoman, tshë'r'wẁm-än, n. hurwraig 
 Chaperon, shäp'ür-ön, n. math o gap Chary, tshë'r'î, a. gofalus, gochelgar, 
 
 neu gwfl : vt. gweini ar foneddiges 
 Chapiter, tshäp'î-tür, n. heiliog neu 
 
 benclwm colofn 
 Chaplain, tshap'lan, n. caplan, capelwr 
 Chapless, tshöp'lës, a. cegnoeth, diwefl 
 Chaplet, tshäp'lëtjn. coronig, coronbleth, 
 
 talaith [nachwr 
 
 Chapman, tshäp'män, n. maeler, masg- 
 Chapter, tshäp'tür, n. pennod; senedd 
 
 eglwys gadeiriol: vt. trethu; cyhuddo; 
 
 ceryddu. Chapter-house, cabidwl ; 
 
 cadeirdy 
 Char, tshê'r, n. dydd orchwyl, byr waith 
 
 y torgoch : vi. dydd-weithio 
 Char, tshär, n. math o bysgodyn : vt. 
 
 golosgi 
 
 cynil ; dyfal 
 Chase, tshas, n. helwriaeth ; erlyniad ; 
 
 coedwig : vt. hela ; ymlid, erlid, erlyn. 
 
 Beast of chase, anifaii hela 
 Chasm, kazm, n. agen, gagendor, cyfwng, 
 
 adwy [dilwgr 
 
 Chaste, tshast, a. diwair, dihalog, pur, 
 Chasten, tsha'sn, Chastise, tshas-tiz', vt. 
 
 ceryddu, cospi [cosp, cystwyad 
 
 Chastisement, tshas'tiz-ment, n. cerydd, 
 Chastity, tshas'tî-tî, n. diweirdeb, gwyryf- 
 
 dod 
 Chat, tshät, n. debar, cogor, siaradach : 
 
 vi. bragaldio, baldordd, pepru 
 Chatellany, tshät'ël-än-î, n. tiriogaeth 
 
 castell 
 
 ÔÔ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; jzzdzh. CHI 
 
 Chattels, tshat'elz, n.däoedd, da, däoedd 
 
 symudol 
 Chatter, tshät'ür, vi. lolio, trydar, ym- 
 
 ddadwrdd, gwagsiared [pepryn 
 
 Chatterbox, tshät'ür-böks, n. clebryn, 
 Chavender, tshäv'ën-dür, n. y penci 
 Chawdron, tshö'drün, n. perfedd, coludd • 
 
 ion, coludd [werth 
 
 Cheap, tshîp, a. rhad, isel, iselbris ; di- 
 Cheapen, tshî'pn, vt. lleiâu gwerth 
 Cheapness, tshîp'nës, n. îswerth, newid, 
 
 rhadedd 
 Cheat, tshît, n. hoced, dichell, twyll ; 
 
 twyllvvr : vt. twyllo, hudo, siomi, coll- 
 
 edu 
 Check, tshek, n. rhwystr; pigiad ; gwas- 
 
 tadâd cyfrif : vt. attal ; ceryddu, arafu 
 Cheek, tshik, n. grudd, boch, cern 
 Cheer, tshî'r, n. hoen, llonder ; arlwy: 
 
 v. lloni, sirioli; ymhyfâu. Be of good 
 
 cheer, cymerwch gysur 
 Cheerful, tshî'r'fŵl, a. lion, hoenus, 
 
 llawen, dyddan [sirioldeb 
 
 Cheerfulness, tshî'r'fẁl-nëSjn. llawenydd, 
 Cheerless, tshî'r'lës, a. annyddan, trist, 
 
 annifyr [lion, go-Ion 
 
 Cheerly, tshiVli, Cheery, tshiVi. a. siriol, 
 Cheese, tshiz, n. caws [werthydd 
 
 Cheesemonger, tshiz'mung-gur, n. caws- 
 Cheesepress, tsmVpres, n. gwryf caws 
 Cheeselip, tshiz'lip, n. gwrach y Uudw 
 Cheìy, kîíî, n. crafanc pysgodyn cragenog 
 Chemical, kem'i-kal, a. fferyllaidd 
 Chemist, kem'ist, n. fíeryllydd 
 Chemistry, kem'is-tn, n. iFerylliaeth 
 Cliepstow, tshëp'sto, n. Caerwent 
 Cheque, tshek, n. braithliain, lliain, 
 
 croesreng 
 Chequer, tshek'ur, vt. amryliwio, britho. 
 
 Chequer-work, amrywiaeth, rhwyd- 
 
 waith 
 Cherish, tshër'ísh, vt. meithrin, achlesu, 
 
 ymgeleddu, cefnogi 
 Cherry, tshër'î, n. ceiriosen, surain. 
 
 Cherry-cheeked, rhuddfochog, boch- 
 
 goch 
 Chert, tshürt, n. math o gallestr 
 Cherub, tshër'üb (pi. cherubim) , n. cerub, 
 
 angel 
 Cherubic, tshî-rẅ'bík, Cherubical, tshî- 
 
 rẅ'bî-käl, a. cerubaidd, angelaidd, nefol 
 Cherubim, tshër'u-bím, n. pi. — Cherub 
 Cherup, tshër'üp, vi. trydar, cathlu, 
 
 grillio 
 Chervil, tshur'vil, n. sierfel. Wild 
 
 chervil, nodvvydd y bugail 
 
 Chess, tshës, n. gwyddbwyll 
 Chessboard, tshës'bô'rd, n. tawlfwrdd, 
 
 clawr y wyddbwyll 
 Chessmen, tshës'mën, n. pi. gwerin y 
 
 wyddbwyll 
 Chest, tshëst, n. cist ; cledr, dwyfron. 
 
 Chest of drawers, cist logellog 
 Chester, tshës'tür, n. Caerlleon 
 Chestnut, tshës'nüt, n. castan,pipgneuen. 
 
 Chesnut-tree, castanwydden 
 Chevalier, shev-a-li'r', n. marchog 
 Chevaux de frise, shev-o-du-friz', n. 
 
 diffynwrych [penci 
 
 Chevin, tshev'in, n. pysg penfawr, y 
 Cheveril, tshev'ur-il, n. myn, mynyn ; 
 
 croen myn [cil 
 
 Chew, tshu, vt. cnoi. Chew the cud, cnoi 
 Chicane, shi-kan', Chicanery, shi-ka'- 
 
 nür-î, n. cecraeth, twyll, genbwyll, 
 
 ystrywddadl, ystranc 
 Chicory, tshik'ur-i, n. math o ddant y 
 
 Hew a gymysgir â choffi 
 Chich, tshik, n. ydbys man cochion 
 Chichester, tshîtsh'ës-tür, n. Caercei 
 Chick, tshik, Chicken, tshik'in, n. cyw. 
 
 Chiken-hearted,digalon, ofnus. Chick- 
 en-pox, brech yr ieir 
 Chickweed, tshik 7 wîd, n. gwlŷdd 
 Chide, tshid (pt. chid, tshid; pp. chidden, 
 
 tshîd'n, chid), vt. senu ; ceryddu, 
 
 dwrdio, dondio 
 Chief, tshîf, a. pen, penaf, arbenig, prif : 
 
 n. pen, penaeth, blaenor, udd 
 Chiefdom, tshîf'düm, n. blaenoriaeth, 
 
 arlywiaeth 
 Chiefly, tshîflî, ad. yn benaf, gan mwyaf 
 Chieftain, tshîf tan, n. blaenor, penadur, 
 
 tywysog [malerth 
 
 Chilblain, tsmTblan, n. llosg eira, cibwst, 
 Child, tshild (pi. children), n. plentyn; 
 
 maban, baban 
 Childbearing, tshild'bë'r-îng, a. plantog, 
 
 yn planta : n. esgoriad, dvgiad plant 
 Childbed, tshild'bed, Childbirth, tshild'- 
 bürth, n. esgorfan, gwelyfod, gwely 
 
 esgor [mabanoed, mabolaeth 
 
 Childhood, tshild'hwd, n. mebyd,maboed, 
 Childish, tshild'ish, Childlike, tshild'lik, 
 
 a. plentynaidd, mabanaidd 
 Childless, tshild'lës, a. anmlantadwy, 
 
 diblant 
 Children, tshíl'drën, n. pi.— Child 
 Chiliad, kil'yad, n. mil o rifedi canlynol | 
 Chiliahedron, kìl-yä-hî'drün, *n. dull 
 milochrog [milwraidd 
 
 Chiliarch, kil'vark, n. llywydd ar fil. 
 
 5Î 
 
CHR path, fät, êre, mët, mä-rîne, pin, ôrb, ön, curve, cut, twzrtoo, twk^took 
 
 Chiliast,kîryast, n. milflwyddiad, credwr 
 
 yn y mil o flynyddoedd 
 Chill, tshil, n. fferdod, rhyndod : a. 
 
 annwydog, oer : vt. fferu, rhynu, oeri ; 
 
 llwfrâu 
 Chillness, tshil'nes, n. annwyd, oerni 
 Chilly, tshíl'î, a. rhynllyd, annwydog, 
 
 oer, oerllyd 
 Chime, tshim, n. cynghanedd-glych, 
 
 cydsain : vt. cynghaneddu ; cytuno 
 Chimera, ki-mi'r'a, n. gwag-ddychymyg 
 Chimerical, ki-mer'i-kal, a. dychymygol, 
 
 mympvvyol 
 Chiminage, shím'î-naj, n. gwig-doll 
 Chimney, tshîm'nî, n. simdde, simnai, 
 
 sawell, mygdwll, ffumer. Chimney- 
 piece, cladde 
 Chin, tshín, n. gên; elgeth. Double- 
 chin, tagell. Chin-cloth, miswrn, 
 
 gênliain 
 Chinaware, tshi nâ-wë'r, n. priddlestri 
 
 China [pâs 
 
 Chincough, tshin'kof, n. sych peswch, 
 Chine, tshin, n. llain y cefn, cefnddryll 
 Chink, tshingk, n. agen, hollt, holltiad : 
 
 v. tincian ; agenu, ymagor, hollti 
 Chinky, tshmg'ki, a. agenog, holltog 
 Chintz, tshints, n. math o gotymwe 
 Chip, tshîp, vt. asglodi ; hacio, naddu : 
 
 n. asglavvd, asglodyn [enydd 
 
 Chirographer, ki-rog'ra-fur, n. ysgrif- 
 Chirographist, ki-rög'râ-fîst, n. llaw- 
 
 ddewiniaeth [ysgrifwaith 
 
 Chirography, ki-rog'ra-f î, n. ysgrifeniad, 
 Chirology, ki-ròTo-jî, n. amneidiaeth 
 Chiromancy, ki'ro-man-sT, n. llaw-ddew- 
 
 iniaeth [ddewin 
 
 Chiromancer, ki'ro-man-sur, n. llaw- 
 Chirp, tshürp, vi. trydar, clochdar, grill- 
 
 ian, gwichleisio 
 Chirper, tshür'pür, n. cethlydd 
 Chirurgeon, ki-rur'jun, n. llaw-feddyg 
 Chirurgery, ki-rur'jur-i, n. llaw-feddyg- 
 
 aeth 
 Chisel, tshiz'l, n. gaing, cŷn cerfio 
 Chit, tshit, n. coryn ; egynyn, blaguryn : 
 
 vi. egino, blaen-darddu [llol 
 
 Chitchat, tshit'tshat, n. trydar, siaradach, 
 Chitterlings, tshit'ur-lingz, n. coludd; 
 
 pleth-addurn 
 Chitty, tshít'î, a. brych, brycheulyd 
 Chivalry, shív'äl-rî, n. urddas milwraidd; 
 
 marchwriaeth ; camp, gwrol-gamp 
 Chives, tshivz, n. pi. cenin y gwinwydd, 
 
 cenin syfi ; canoldwf blodau 
 Chlorosis, klo-ro'sis, n. y glasglwyf 
 
 Chocolate, tshok'o-lat, n. math o foreulyn 
 Choice, tshöls, n. dewis, dewisiad ; am- 
 
 rywiaeth : a. dewisol, rhagorol, odiaeth, 
 
 da iawn 
 Choiceness, tshöîs'nës, n. rhagoriaeth 
 Choir, kwi'r, n. côr, cafell ; coraid o 
 
 gantorion 
 Choke, tshok, vt. tagu, llindagu, mygu 
 Choky, tsho'ki, a. taglyd 
 Choler, koTur, n. geri, bustl ; digter, 
 
 Uidnaws, Hid [nawswyllt 
 
 Choleric, körür-ík, a. geriog ; digofus, 
 Choose, tshwz (chose, chosen), vt. dewis, 
 
 ethol, dethol, pigo 
 Chop, tshöp, vt. dryllio, darnio, briwo ; 
 
 cyfnewid, llewa : n. dyrnod, holltiad, 
 
 dernyn, dryll. Chop-house, bwyd-ty. 
 
 Chopping-knife, cyllell friwo 
 Chopin, tsho-pîn', n. chwart gwin yn yr 
 
 Alban 
 Choppy, tskop'i, a. agenog, tyllog, holltog 
 Choral, ko'r'al, a. coraidd, cafellaidd 
 Chord, kord, n. tant : vt. cyduno 
 Chorister, kör'ís-tür, Chorist, ko'r'ist, n. 
 
 cor-geiniad [ddarluniad 
 
 Chorography, ko-rög'rä-fî, n. parth- 
 Chorographer, ko-rog'ra-fur, n. parth- 
 
 ddarluniwr 
 Chorus, ko'rus, n. cydgôr, cydgân 
 Chose, tshoz, pt. — Choose 
 Chosen, tsho'zn, pp. — Choose 
 Chough, tshüf, n. y goegfran, y gawci, 
 
 palores, y gegid 
 Choule, tshüŵl, n. crombil ; cern 
 Chouse, tshüŵs, n. ffwl, gwirionyn ; hud, 
 
 hoced: vt. hocedu, twyllo, siomi 
 Chrism, krizm, n. eneinniad; yr olew 
 
 cysegredig [flwch 
 
 Chrismatory, kríz'mä-tür-î, n. yr enein- 
 Chrisom, kriz'um, n. y lliain santaidd 
 Christ, krist, n. Crist, Eneinniog. Christ- 
 cross row, kris'kros ro, yr egwyddor 
 Christen, kris'n, vt. bedyddio, cristionogi 
 Christendom, kris'n-dum, n. gwledydd 
 
 cred, y byd Cristionogol 
 Christian, kris'tshan, n. cristion ; cred- 
 
 adyn : a. cristionogol. Christian name, 
 
 enw bedydd [ogaeth 
 
 Christianity, krîs-tshî- än 'î-tî, n. cristion- 
 Ohristianize, kris'tshan-iz, vt. cristionogi 
 Christianlike, kris'tshan-lik, a. cristion- 
 
 ogaidd 
 Christmas, kris'mas, n. Nadolig. Christ- 
 mas-box, calenig ; cyfarwys 
 Chromatic, kro-mat'ik, a. perthynol i 
 
 liwiau neu beroriaeth 
 
 52 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzzz azure; thin, thìs; j=:dzh. CIR 
 
 Chronic, kron'ik, a. hên, parâol, hir- 
 
 barâus 
 Chronicle, kron'i-kl, n. brud, côf-lyfr, 
 
 oes-lyfr, hanes : vt. cofrestru, brudio 
 Chronicler, kron'i-klur, n. brudai, am- 
 
 seryddwr, cof-restrydd, hanesydd 
 Chronogram, kron'o-gram, n. côf-argraff 
 Chronologer, kro-nòTo-jür, n. amserydd- 
 
 wr, oesrestrydd [restrawl 
 
 Chronological, kro-no-loj'i-kal, a. oes-! 
 Chronology, kro-nöro-jî, n. brudiaetb,| 
 
 amseryddiaeth [fynag, oriawr| 
 
 Chronometer, kro-nom'i-tur, n. awr- 
 Chrysalis, krís / ä-lís, n. chwileryn, elindysj 
 Chrysolyte, kris'o-lit, n. yr eur-faen 
 Chub, tshüb, n. y pysg penfawr, y penci; | 
 
 deliF. Chub-cheeked, bochdew 
 Chubby, tshüb'î, a. penfawr, pen dew, tew 
 Chuck, tshuk, v. clwcian ; taro tan yr 
 
 ên : n. clwciad ; dyrnod dan yr ên 
 Chuckle, tshuk'l, v. crechwenu ; hoif- 
 
 lochi, clwcian ; chwerthin 
 ChuíF, tshüf, n. deliF, drel, drelyn, Ueban 
 Chum, tshüm, n. cywely, cydymaith ; 
 
 cysaig 
 Chump, tshümp, n. boncyff, cipyll, cyff 
 Church, tshürtsh, n. eglwys, llan : vt. 
 
 rhyddâu gwraig [g w r eglwysig 
 
 Churchman, tshürtsh / män, n. eglwysydd; 
 Churchwarden, tshürtsr/wör-dn, n. gol- 
 
 ygydd eglwys [beddlan, beddrod 
 
 Churchyard, tshürtsla'yärd, n. mynwent, 
 Churl, tshürl, n. delff, drel ; cybydd, carl, 
 
 cerlyn 
 Churlish, tshür'lísh,a. drelaidd, taiogaidd 
 Churlishness, tshür'lísh-nës, n. taiog- 
 
 rwyd, anfoes 
 Churme, tshürm, n. sŵn, trwst 
 Churn, tshürn, n. buddai : vt. corddi 
 Chylaceous, ki-la'shus, a. ceulaidd 
 Chyle, kjl, n. caul 
 
 Chylifaction, ki-li-fak'shun, n. ceulad 
 Chyme, kim, n. sudd ymborth treuliedig, 
 
 maethsudd 
 Cibarious, sî-bê'r'î-üs, a. bwytadwy 
 Cibol, sîb'ül, Ciboul, sî-bẅr, Chibbol, 
 
 tshîb'ül, n. sibolen 
 Cicatrice, sîk'ä-trîs, n. craith, crachen 
 Cicatrize, sik'a-triz, v. creithio, crachenu 
 Cicerone, tshî-tsha-ro'na, n. cyfarwyddwri 
 
 dieithriaid 
 Cicisbeo, tshî-tshís-ba'o, n. cariadfab 
 
 gwraig briod yn yr Eidal [weddu 1 
 
 Cicurate, sik'u-rat, vt. dofi, arafu, hy-| 
 Cicuration, sik-u-ra'shun, n. dofiad, 
 
 arafiad 
 
 Cider, si dür, n. afal-ddiod, osai 
 Cilery, síYür-î, n. deil-gerfiad 
 Ciliary, síTyür-î, a. amrantaidd 
 Cilicious, sî-lísh'üs, a. blewog, garw 
 Cimmerian, sí-mê'r'î-än, a. erchyllddu, 
 
 caddugawl, tywyll 
 Cincture, singk'tshur, n. gwregys, 
 
 rhwymyn, modrwy 
 Cinder, sîn'dür, n. marworyn 
 Cineritious, sîn-ür-ísh'üs, Cinereous, 
 
 si-nî'r'î-üs, a. lludwaidd, ulwaidd 
 Cingl, sing'gl, n. cengl 
 Cinnabar, sín'ä-bär, n. mwn arian byw, 
 
 delid coch 
 Cinnamon, sín'ä-mün, n. canel, synamwn 
 Cinque, singk, n. pump. Cinque-pace, 
 
 math o daplas ncu ddawns. Cinque 
 
 ports, y pump porthladd Dover, Sand- 
 wich, Hastings, Romney, a Hythe, at 
 
 y rhai ychwanegwyd Winchelsea, Rye, 
 
 a Seaford 
 Cion, si'ün, n. blaguryn, impyn, ysbrigyu 
 Cipher, si'für, n. goddim (0) ; dirgel-nôd : 
 
 vi. bwrw cyfrif, cyfrifo 
 Ciphering, si'für-îng, n. cyfrifyddiaeth 
 Circinate, súr'sî-nat, vt. crynâu, gwneud 
 
 cylch 
 Circle, sur'kl, n. cylch, cylchwy, cant, 
 
 cwmpas ; vt. cylchynu ; cantio 
 Circlet, sur'klet, n. cylchig, cylchyn, 
 
 torch 
 Circuit, sur'kit, n. amgylchedd, cylchen, 
 
 cyrchyd ; cylchdaith : vt. cylchynu 
 Circuiteer, siir-ki-ti'r', n. cylchdeithiwr 
 Circuitous, sur'ku'i-tus, a. cwmpasog, 
 
 cylchol 
 Circular, sur'ku-lur, a. cylchol 
 Circularity, sur-ku-lar'i-ti, n. cylchol- 
 
 rwydd [gerdded; cylch-anfon 
 
 Circulate, sur'ku-lat, v. ymdròi, cylch- 
 Circulating, sur'ku-la-ting, a. cylch- 
 
 redawl [cylchrediad 
 
 Circulation, sur-ku-la'shun, n. amlinad, 
 Circum-, px. cylch-, am- 
 Circumambiency, sur-kum-am'bi-en-si, 
 
 n. cylchyniad [amredol, cylchynol 
 
 Circumambient, sür-küm-äm'bî-ënt, a. 
 Circumambulate, sur-kum-am'bu-lat, 
 
 vi. cylchrodio, amrodio 
 Circumcise, sur'kum-siz, vt. enwaedu 
 Circumcision, siir-kum-sizh'un, n. en- 
 
 waediad 
 Circumduct, sur'kum-dukt, vt. cylch- 
 
 arwain ; amluddio, gwrthdrin 
 Circumduction, sür-küm-dük'shìui, v.. 
 
 cylcharweiniad 
 
 53 
 
CLA path, fät, êre, met, mâ-rine, pin, orb, on, curve, cut, tẅntoo, tvvk^took ; 
 Circumference, sur-kum'fur-ens, n.i Circumvention, sur-kum-vei/shun, n- 
 
 cylched, cylchedd, cwmpas siomiant, hocedwaith 
 
 Circumferentor, sür-küm-fur-ën'tür, n. jCircumvest, sur'kum-vest, vt. amwisgo, 
 
 cylchedydd amddilladu 
 
 Circumflex, sur'kum-fleks, n. nôd hir Circumvolution, sur-kum-vo-lu'shun, n. 
 
 dôn ; íforchnôd fel hyn a amdraill, amrod, cylchdroad, cylch- 
 
 Circumfluence, sur-kum'flu-ens, n. rediad [cylchdröi 
 
 cylchlifiad [lifiol, arnlifiol Circumvolve, sur'kum-volv, v. amdröi, 
 
 cemmaes, maes y 
 
 Circumfluent, sur-kum'flu-ent, a. cylch 
 Circumfluous, sur-kuu/flu-us, a. cylch- 
 
 lifeiriol 
 Circumforaneous, sür-küm-fo-ra'nî-üs, Cistern, sís'türn, 
 
 a. yn myned o ddrws i ddrws iFynnon 
 
 Circus, sur'kus, n. 
 
 campau 
 Cist, sîst, n. gwain, cod ; ceuad ; penddiged 
 n. dyfrgist, pydew, 
 
 [tŵr 
 
 Circumfulgent, sür-küm-fúTjënt, a. am- j Citadel, sít'ä-dël, n. castell, amddiffynfa, 
 dywynawl [tywallt o bob tulCital, si'tal, Citation, si-ta'shün, n. gwys 
 
 Circumfuse, sur'kum-fuz, vt. amdywallt 
 Circumfusion, sur-kum-fu'zhun, n. am- 
 
 dywalltiad [dieiglo, cylchdroi 
 
 Circumgyrate, sur-kuu/ji-rat, vt. am- 
 Circumition, sur-kum-ish'un, n. cylch- 
 
 fynediad [gyffiniol 
 
 Circumjacent, sur-kum-ja'sent, a. ar- 
 Circumligation, sür-küm-lî-ga'shün, n. 
 
 cylchrwymiad 
 Circumlocution, sur-kum-lo-ku'shun, n. 
 
 cylchymadrodd, amgylchiaith, cylch- 
 
 ddywediad 
 Circumnavigation, sür-küm-näv-î-ga'- 
 
 shün, n. amfordwyad 
 Circumnavigator, sür-küm-näv'î-ga-tür, 
 
 n. amfordwywr [cylchosodiad 
 
 Circumposition, sur-kum-po-zish'un, n. 
 Circumrotation, sur-kum-ro-ta'shun, n. 
 
 cylchdroad, amdreigliad 
 Circumrotatory, sür-küm-ro / tâ-tür-î, a. 
 
 cylchdroawl [argyfyngu 
 
 Circumscribe, sur'kum-skrib, vt. amgâu, 
 Circumscription, sur-kum-skrip'shun, n. 
 
 cylch ysgrifeniad 
 Circumspect, sur'kum-spekt, a. amwel, 
 
 gochelgar, gwyliadwrus, gofalus, call 
 Circumspection, sur-kum-spek'shun, n. 
 
 gwyladwriaeth, gofal 
 Circumstance, sur'kum-stans, n. ara- 
 
 gylchiad, dygwyddiad, achos, sefyllfa, 
 
 cyflwr 
 Circumstantial, sur-kum-stan'shal, a. 
 
 amgylchiadol, manwl 
 Circumstantiate, sur-kum-stan'shi-at, vt. 
 
 manwl ddangos, profl [cylchgrwydrol 
 Circumvagant, sür-küm- vacant, a. 
 Circumvallation, sür-küm-vä-la'shün, n. 
 
 gvvrachglawdd, amglawdd 
 Circumvection, sur-kum-vek'shun, n. 
 
 cylchddygiad [gorymestyn 
 
 Circumvent, sur'kum-vent, vt. twyllo, 
 
 eglwysig ; llythyr dyfyn ; dyfyniad, 
 
 dyf'yn ; geiradroddiad 
 Citatory, si'tä-tür-î, a. dyfynol, gwysawl 
 Cite, sit, vt. gwysio, dyf'ynu, geiradrodd 
 Cithern, sîth'ürn, n. math o hen delyn 
 Citizen, sit'i-zn, Cit, sit, n. dinesydd, 
 
 bwrdais [maen crisialaidd 
 
 Citrine, sít'rîn, a. melynliw, eurliw : n. 
 Citron, sît'rün, n. afal euraid 
 City, sít'î, n. din, dinas, dinasdref, caer 
 Civet, siv'et, n. perarogl tebyg i fwsg. 
 
 Civet-cat, cath fwsg, cath Peru 
 Civic, siv'ik, a. dinasaidd ; gwladol. 
 
 Civic crown, coronbleth a roddid gynt 
 
 yn wobr am orchestwaith gwladol 
 Civil, siv'il, a. gwledig; dinasol, gwladol ; 
 
 moesgar. Civil law, y gyfraith wladol. 
 
 Civil war, rhyfel gartrefol 
 Civilian, sî-vìryän, n. cyfreithiwr 
 Civility, sî-vírî-tî, n. moes, moesgarwch, 
 
 hynawsedd [iad, gwareiddiant 
 
 Civilization, siv-il-i-za'shun, n. moesol- 
 Civilize, siv'il-iz, vt. moesoli, hyweddu, 
 
 gwareiddio 
 Clack, klak, n. clec, clep, debar, clegr : 
 
 vi. clecian, clepio, clepian, clegyr 
 Clad, klad, a. gwisgedig : pp. —Clothe 
 Claim, klam, n. hawl, arddelw, arddelwad : 
 
 v. arddelwi, honi hawl ; ceisio 
 Claimable, kla'ma-bl, a. arddeladwy 
 Claimant, kla'mant, n. arddelwydd, ym- 
 
 honwr [sythu 
 
 Clam, klam, v. glynu, glydio ; lluddio ; 
 Clamber, klam'bur, vi. dringo, yingribo 
 Clamminess, klam'I-nes, n. glydedd, 
 
 gwydnedd [toeslyd 
 
 Clammy, klam'i, a. glydiog, gwydn, 
 Clamorous, klam'o-rus, a. trystfawr, 
 
 bloeddfawr, gwaeddgar 
 Clamour, klam'ur, n. dadwrdd, gwaedd, 
 
 trwst, twrf: vi. croch rwgnach, diaspad 
 
 54 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j = dzb. 
 
 Clamp, klamp, n. darn o bren neu haiarn : 
 
 vt. cysylltu astellod trwy rychu. 
 
 Clamp of bricks, odynaid o briddfeini 
 Clan, klan, n. tylwyth, cenedl 
 Clancularjklang'ku-lur, a. celgar, dirgel, 
 
 dan gudd [dan law 
 
 Clandestine, klan-des'tm, a. Uadradaidd, 
 Clang, klang, v. crochseinio, cloncio : 
 
 n. swn croch, clone 
 Clangor, klang'gur, n. swn croch, clec, 
 
 uchelsain, crochsain 
 Clangous, klang'gus, a. crochseiniol 
 Clank, klangk, vt. clewtian, clecian, 
 
 crasdincio : n. crochsain, clone 
 Clap, klap, n. twrf, trwst : v. euro, taro, 
 
 clecian, dulio, bwrw 
 Clapboards, klap'bo'rdz, n. estyll barilau 
 Clapper, klap'ur, n. curwr dwylaw ; 
 
 clep-bren ; clep melin ; tafod, tafod 
 
 cloch ; ystwffwl 
 Clapperclaw, kläp'ür-klö, vt. difrio, tafodi 
 Clarencieux, klar'ens-yw, n. yr ail ar- 
 
 wyddfardd 
 Clare-obscure, kle'r-ob-sku'r', n. goleu 
 
 a gwyll mewn lluniadaeth 
 Claret, klar'et, n. gwin coch Ffrengig 
 Clarichord, klar'i-kord, n. math o offeryn 
 
 cerdd, claerdant [gloewad 
 
 Clarification, klar-i-fi-ka'shun, n. teriad, 
 Clarify, klar'i-fi, vt. teri, gloewi, puro 
 Clarionet, klar'i-o-net, n. math o delgorn 
 Clarion, klär'î-ün, n. udgorn, llugorn 
 Claritude, klar'i-tud, Clarity, klär/î-tî, 
 
 n. gloewder, terder 
 Clash, klash, v. mawrdrystio; gwrthdaro, 
 
 annghytuno, annghydsynio 
 Clasp, klasp, n. gwäeg, boglwm, craff- 
 
 glwm : vt. tytwymo, boglymu ; cofleidio ; 
 
 cau. Clasp-knife, cyllell yn cau yn y 
 
 earn 
 Claspers, klas'piirz, n. pi. amglymyddion 
 Class, klas, n. trefn, gradd, dosparth, 
 
 rhes : vt. trefnu, rhestru 
 Classic, klas'ik, n. prifawdwr: a. prif- 
 
 awdurol 
 Classical, kläs'î-käl, a. awdurol, uchel- 
 
 raddol, dysgedig 
 Clatter, klat'ur, n. clewt, twrddglep, 
 
 baldordd : v. clewtian, crochddadwrdd 
 Clause, kloz, n. adnod, adran, erthygl, 
 
 gwers 
 Claustral, klo'stral, a. mynachol 
 Clausure, klo'zhur, n. cauedigaeth, 
 
 carchariad 
 Clave, klav, pt. — Cleave 
 Clavicle, klav'i-kl, n. trybedd yr ysgwydd 
 
 CLI I 
 Claw, klo, n. crafanc, ewin, palf: vt- | 
 
 crafu, crafangu, cripio [truthiwr j 
 
 Clawback, klo'bak, n. gwenieithiwr, j 
 Clay, kla, n. clai, priddgist. Clay-cold, j 
 
 difywyd, marw 
 Claymore, kla'mo'r, n. math o gleddyf 
 
 mawr dwylaw [cleiog | 
 
 Clayey, kla'i, Clayish, kla'ish, a. cleilyd, 
 Clean, klin, a. glân, gloew, glanwaith ; 
 
 pur: vt. glanâu, gloewi, puro : ad. yn 
 
 gwbl, yn hollol [edd 
 
 Cleanliness, klen'li-nes, n. glendid, pur- 
 Cleanly, klen'li, ad. yn gwbl, yn lanwaith 
 Cleanness, klin'nes, n. glendid, gloewder, 
 
 purder 
 Cleanse, klenz, vt. glanâu, puro ; coethi 
 Clear, kli'r, a. amlwg, eglur ; glân, gloew; 
 
 goleu, claer; rhydd, dieuog; croew: ad. 
 
 ynllwyr, yn gwbl, yn Ian : vt. glanâu ; 
 
 dieuogi, rhyddâu. Clear of debt, allan 
 
 o ddyled. Clear-sighted, crafíblwg, 
 
 craff [dod 
 
 Clearance, kli'r'ans, n. rhyddâd, gollyng- 
 Clearness, kli'r'nes, n. eglurder ; croewder 
 Cleave, kliv (cleft; cleft, cloven), vt. 
 
 hollti, ysgyrioni, iForchogi: vi. (pt. 
 
 clave), glynu [ydd 
 
 Cleaver, kli'vur, n. holltwr ; bwyell cig- 
 Clef, kief, n. allwedd [pp. — Cleave 
 
 Cleft, kleft, n. hollt, agen, rhigol : pt. & 
 Clemency, klem'en-si, n. tynerweh, 
 
 hynawsedd, tiriondeb 
 Clement, klem'ent, a. gwâr, mwyn, tirion, 
 
 trugarog, hynaws 
 Clench, klentsh, vt. rhybedio. To clench 
 
 the fist, cau y dwrn 
 Clepe, klip, vt. galw, enwi 
 Clergy, kluVji, n. gwyr lien, ofFeiriaid. 
 
 Benefit of clergy, braint eglwyswyr 
 Clergyman, klür'jî-män, n. offeiriad, 
 
 periglor [ig 
 
 Clerical, kler'i-kal, a. offeiriadol, eglwys- 
 Clerk, klark, n. ysgolâig ; offeiriad, gwr 
 
 lien ; ysgrifenydd ; Uyfrwr ; cyfrifwas. 
 
 Parish clerk, clochydd 
 Clerkship, klark'ship, n. ysgoleigdod ; 
 
 swydd ysgrifenydd 
 Cleromancy, klër'o-män-sî, n. coelbren- 
 
 goel [hardd 
 
 Clever, klev'ur, a. medrus, hylaw, hyfedr; 
 Cleverness, klëv'ür-nës, n. deheuder ; 
 
 prydferthweh 
 Clew, klu, n. pellen edafedd; arweinydd, 
 
 hyfForddiad, awgrym : vt. codi yr 
 
 hwyliau 
 Click, klik, vi. clecian, tincian, clepian 
 
CLU path, fät, ére, mët, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twzztoo, twkzztook 
 
 Clicker, klik'ur, n. drws-wahoddwr 
 Clicket, klik'et, n. clicied ; ystwiFwl 
 Client, kli'ent, n. nawdd-ddyn, huriwr 
 
 Closeness, klos'nes, n. agosrwydd ; tyn- 
 der; anhaelder; tawedogrwydd ; dur- 
 fingrwydd 
 
 cyfreithiwr 
 
 [clogwyn, gallt Closet, klOz'et, n. gel], cuddigl, llogawd 
 
 Cliff, klif, Clift, klift, n. dibyn, clegr,; llogell : vt. cau mewn cell; cuddio 
 Cliffy, klifi, Clifty, klif'ti, a. clegrog, Closure, klo'zhur, n. cae ; diweddglo 
 serth 
 
 Climacter, kli-mak'tur, Climacteric, kli- 
 
 terfyn 
 Clot, klot, n. tywarchen ; tolchen o waed 
 mak-ter'ik, n. pob saith blynedd o] vi. tolchi, tolchenu, ceulo 
 einioes dyn. Grand climacteric, y Cloth, kloth, n. brethyn ; lliain. Table- 
 
 drydedd flwyddyn a thriugain 
 Climate, kli'mat, n. hinsawdd 
 Climax, kli'maks, n. gradd-deb, gradd- 
 
 iaith 
 
 cloth, bwrdd-len 
 Clothe, kloTH (pp. clad), vt. dilladu, 
 gwisgo, trwsiadu. Well-clothed, 
 
 trwsiadus, taclus 
 
 Climb, klim, v. dringo, esgyn ; ymgodi Clothes, kloTHz, n.pl. dillad, gwisgoedd 
 
 Clime, klim, n. gwlad ; parthran ; hin- 
 sawdd 
 
 Clinch, klintsh, vt. cau ; gwrth-blygu 
 sicrâu ; tynafaelu : n. cwlwm 
 
 Clothier, klo'THi-ur, n. brethynwr, 
 
 dilledydd [trwsiad 
 
 Clothing, klo'THing, n. dillad, gwisgiad, 
 
 Clotty, klot'i, a. tolchenog 
 
 Cling, kling (clung), vi. glynu wrth, 'Cloud, kluwd, n. cwmwl, nifwl : vt. 
 
 cydio wrth, cynghafu 
 Clinic, klin'ik, n. dyn gorweddiog 
 Clinical, klTn'i-kal, a. gorweddiog, clâf 
 Clink, klingk, v. tincian, tincio 
 Clinquant, klTng'kant, n. brodiad : a. 
 
 dysglaer, gwych 
 Clip, klip, vt. cneiflo, brig-dori, tocio. 
 
 Clippings, cneifion ; ciniach 
 Clipper, klip'ur, n. tociwr arian bathol 
 Cloak, klok, n. mantell, cochl, hug, 
 
 hugan, coban : vt. mantellu ; dirgelu, 
 
 cuddio 
 Clock, klok, n. awrlais, cloch, cloc 
 Clockmaker, klok'ma-kur, n. orleisydd 
 
 awrleisivvr 
 
 cymylu; tywyllu, gorchuddio. Cloud- 
 capped, â'i ben yn y cymylau 
 
 Cloudberries, kluwd'ber-Iz, n. pi. mwyar 
 berwyn [claer 
 
 Cloudless, kluwd'les, a. digwmwl, eglur, 
 | Cloudy, kluw'dl, a. cymylog, tywyll ; 
 cuchiog 
 
 Clough, kluf, n. dibyn, gallt, clegyr 
 
 Clout, kluwt, n. clwt, bril, bretyn, cadach : 
 vt. clwtio ; hoelio 
 
 Clouterly, klüẅ'tür-lî, a. annhaclus ; 
 llabiaidd 
 
 Clove, klov, n. ewin garlleg ; seith-pwys 
 o wlân ; grawn per o'r India 
 
 [clocwaith Cloven, klo'vn, pp. — Cleave. Cloven- 
 
 Clockwork, klok'wurk, n. pwyswaith, footed, fforchog ei ewin 
 Clod, klod,n. tywarchen, priddell,mawnen Clover, klo / vür, n. meillion. 
 
 Cloddy, klod'i, a. tywarchog 
 
 grass, meillion-wair 
 
 Clover- 
 [drelyn 
 
 Clodpate, klod'pat, Clodpole, klod'pol, : Clown, kluwn, n. drel, lleban, buach, 
 
 n. un pendew, hurtyn 
 Clog, klog, n. attal, lludd, rhwystr ; 
 
 prenesgid ; llyffethar : vt. gorlwytho, 
 
 lluddio; llyffetheirio 
 Cloister, klois'tur, n. mynachdy ; lleiandy ; 
 
 Clownish, kluw'nish, a. trwsgl, gwladaidd 
 Clownishness, kluw'nish-nes, n. gwlad- 
 
 eiddrwydd 
 Cloy, klöî, vt. digoni, llenwi , arddigoni 
 Cloyless, kloi'les, a. nas gellir ei ddigoni 
 
 rhodfa golofnog, cyntedd golofnog: vt. Cloyment, kloi'ment, n. digoniant, gwala, 
 
 cau i fyny mewn mynachlog 
 Cloisteral, klöîs'tür-äl, a. mynachaidd, 
 
 unigol 
 Cloke, klok.— Cloak 
 Close, klos, n. cae: a. cauedig, tyn ; 
 
 cyfagos, agos ; tawedog. Close-stool, 
 
 troeth-lestr. Close-handed, llaw- 
 
 gauad, crintach. Close-hauled, ar y 
 
 gwynt 
 Close, kloz, v. cau ; terfynu ; dybenu ; 
 
 cysylltu: n. terfyn; clo, diweddglo 
 
 llawndid 
 
 Club, klub, n. cnwpa ; cymdeithias 
 gydranol : v. cyfuno i dalu. Club- 
 footed, troedgam, troedglwp. Club- 
 headed, penfawr, pendew. Club-law, 
 cyfraith arfau, nerth arfau. Club- 
 room, ystafell gymdeithas 
 Cluck, kluk, vi. clwcian, clochdarddain 
 Clue, klu, n.pellen, edefyn; godre hwyl 
 Clump, klump, n. cnwff, clamp, cyff 
 Clumps, klumps, n. delff, lleban 
 
 56 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, this; jrrdzh. COC 
 
 Clumsiness, klüm'zî-nës, n. anneheu- 
 
 rwydd [lledchwith 
 
 Clumsy, klum'zT, n. trwsgl, anfedrus, 
 Clung, klung, pt. & pp. — Cling : a. 
 
 gwystyn, celfain 
 Cluster, klus'tur, n. swp, sypyn, pwn, 
 
 bagwy: v. cydymsypio, bagadu 
 Clutch, kliitsh, n. crafanc, pawen ; craf- 
 
 angiad : vt. crafangu, ysbachu 
 Clutter, klut'ur, n. dadwrdd, cynhwrf, 
 
 trwst 
 Clyster, klis'tur, n. chwistrell. Clyster- 
 pipe, rhefr-chwistrell 
 Coacervate, ko-a-sur'vat, vt. crugio, 
 
 pentyru 
 Coach, kotsh, n. cerbyd. Coach-box, 
 
 cerbyd-gist. Coach-house, cyrbytty 
 Coachmaker, kotsh'ma-kur, n. saer cer- 
 
 ydau 
 Coachman, kotsb'man, n. cerbydwr 
 Coact, ko-akt', vi. cydweithredu, cyduno 
 Coaction, ko-ak'shun, n. cydweithrediad; 
 
 gorfod [weithredol 
 
 Coactive, ko-ak'tiv, a. cydweithiol, cyd- 
 Coadjutant, ko-aj'u-tant, a. cynorthwyol 
 Coadjutor, ko-a-ju'tur, n. cynorthwywr, 
 
 cyfnerthwr [uniad 
 
 Coadunition, ko-ad-u-nish'un, n. cyd- 
 Coagent, ko-a'jent, n. cydweithredwr, 
 
 cydweithwr [lydio, cydio 
 
 Coagment, ko-ag'ment, vt. cytyru; cyd-: 
 Coagulate, ko-ag'u-lat, v. ceulo, troi yn| 
 
 geulad [tolcheniad 
 
 Coagulation, ko-ag-u-la'shun, n. ceulad,! 
 Coal, kol, n. gloyn; glo. Burning coals, 
 
 marwor, marwor tanllyd. Anthracite | 
 
 or stone coal, glo caled. Bituminous 
 
 or soft coal, glo rhinc, glo rhwym. 
 
 Coal-pit, pwll glo. Coal-black, du 
 
 iawn ; erchyll 
 Coalery, ko'lur-i, n. gwaith glo 
 Coalesce, ko-a-les', vi. cydymuno, cyduno 
 Coalescence, ko-a-les'ens, n. cyduniad, 
 
 cysylltiad 
 Coalescent, ko-ä-lës / ënt, a. cyfunol ; 
 
 undwf, cyd-dwf 
 Coalition, ko-a-lish'un, n. undeb, cyf- 
 
 uniad, cydiad 
 Coaly, ko'li, a. fel glo ; yn cynwys glo 
 Coaptation, ko-ap-ta'shun, n. cyfaddas- 
 
 iad, cymhwysiad 
 Coarct, ko-arkt', Coarctate, ko-ark'tat, 
 
 vt. cyfyngu ; tynâu, gwasgu 
 Coarse, ko'rs, a. garw, bras, braisg ; 
 
 trwsgl ; gwael [mhurdeb 
 
 Coarseness, ko'rs'nes, n. garwedd ; an- 
 
 9 
 
 Coast, kost, n. arfordir, glan, goror> 
 
 cyfnn : vi. hwylio gyda'r tyr 
 Coat, kot, n. cochl, coban, amwisg, pais- 
 vvisg. Great coat, cob uchaf, hugan. 
 Coat of arms, pais arfau. Coat of 
 mail, pais ddur, cadbais, lluryg 
 Coax, koks, vt. twyll-foddio ; gwenieithio, 
 
 hudo 
 Cob, kob, n. gwylan lwyd ; cybydd 
 Cobalt, ko'bolt, n. math o adwyn 
 Cobble, kob'l, vt. trwsio, clytio, bras- 
 glytio [bras-glytiwr 
 
 Cobbler, koVlur, n. cyweiriwr esgidiau ; 
 Cobcal, kob'kal, n. math o esgid 
 Cobiron, kob'i-urn, n. brigwn, gobed 
 Cobnut, kob'nut, n. math o gneuen ; 
 
 chwareu bechgyn 
 Cobswan, koVswan, n. yr alarch blaen 
 Cobweb, kob'web, n. gwe'r cor 
 Cochineal, kötsh-î-nîr, n. math o bryf 
 
 Uiwio 
 Cochlear, kok'li-ur, n. troell Archimedes 
 Cochleary, kok'li-ur-i, a. ar ddull troell, 
 
 neu granc malwoden 
 Cock, kok, n. ceiliog ; dwsel ; mwdwl ; 
 gwalc : vt. gwalcio ; codi, syth-godi ; 
 mwdylu, clo-drecio, Cock-grass, dail 
 troed y ceiliog. Heath-cock, ceiliog 
 du. Cock-brained, penchwiban. Cock- 
 sure, cwbl sicr [rosyn 
 Cockade, ko-kad', n. cern-bleth, het- 
 Cockahoop, kok'a-hwp, ad. yn orhoenus 
 Cockatrice, kok'a-tris, n. sarph ddy- 
 
 chymygol 
 Cockboat, kok'bot, n. cwch Hong, bad 
 Cockcrowing, kok'ro-mg, n. caniad y 
 
 ceiliog ; y plygain 
 Cocker, kok'ur, vt. cocru, anwesu, llochi 
 Cockerel, kok'ur-el, n. cyw ceiliog, 
 
 ceiliogyn 
 Cocket, kok'et, n. toll ysgrifen : a. bywiog 
 Cockhorse, kok'hors, ad. yn farch ; yn 
 fuddugoi [ceiliogod 
 
 Cockfighting, kok'fi-tmg, n. ymladdfa 
 Cockle, koVl, n. Her, gith, ydig, bulwg, 
 lleren : v. crychu, tolcio, crebachu. 
 Cockles, cocos, rhythion. Cockle- 
 stairs, grisiau nydd-droellog 
 Cockloft, kok'loft, n. crogloift 
 Cockmatch, kok'matsh, n. ymladdfa 
 
 ceiliogod 
 Cockney, kok'ni, n. un o Lundain 
 Cockpit, kok'pit, n. twmpath ceiliogod 
 Cockroach, kok'rotsh, n. math o chwilen 
 Cockscomb, koks'kom, n. crib ceiliog ; 
 coegddyn 
 
COL path, fät, ëre, met, mä-rine, pin, örb, on, curve, cut, tŵ 
 Cockshut, kok'shut, n. hwyr, ucher, 
 
 prydnawn ; nos 
 Cockswain, kok'sn, n. badlywydd 
 
 too, twkrr took 
 
 Cocoa-nut, ko'ko-nut, n. math o gneuen 
 o'r India [iad 
 
 Coction, kok'shun, n. berwad; cyd-ddod- 
 Coctible, kok'ti-bl, a. hyferw, berwadwy 
 Cod, kod, n. cibyn, plisgyn; y penfras, 
 
 math o bysgodyn 
 Coddle, kod'l, vt. berwi, goferwi, lledferwi 
 Coddling, kod'ling, n. math o afal berw- 
 adwy 
 Code, kod, n. llyfr ; deddf-lyfr 
 Codex, kopeks, n. deddf-lyfr eglwysig 
 Codicil, kod'i-sil, n. ychwanegiad at 
 ewyllys [cydweithrediad 
 
 Coefficacy, ko-ëf'î-kä-sî, n. cyfallu, 
 Coefficiency, ko-ë-fîsh'ën-sî, n. cyf- 
 
 achosiaeth, cydeffaith 
 Coefficient, ko-ë-físh'ënt, a. cyweithiol 
 Coemption, ko-em'shun, n. ollbryniad 
 Coequal, ko-fkwul, a. gogystal, gogyf- 
 uwch, cydradd [deb 
 
 Coequality, ko-î-kwörî-tî, n. cydraddol- 
 Coerce, ko-urs', vt. cymhell, gorfodi 
 Coercion, ko-ur'shun, n. cymhelliad 
 Coercive, ko-ur'siv, a. goribdol 
 Coessential, ko-ë-sën'shäl, a. cydhan- 
 fodol [cydoed, unoed 
 
 Coetaneous, ko-i-ta'ni-us, a. cyfoed, 
 Coeternal, ko-î-tür'näl, a. cyd-dragy- 
 wyddol [a. cyfoed 
 
 Coeval, ko- î'väl, n. cyfoedydd, cyfoesydd : 
 Coevous, ko-f-vus, a. cyfoed, cyfoes 
 Coexist, ko-eg-zist', vi. cydfod, cydhan- 
 fodi [ol 
 
 Coexistent, ko-eg-zis'tent, a. cydhanfod- 
 Coextend, ko-eks-tend, vi. cyfledu 
 CoíFee, köfî, n. coffi. 
 Coffer, kofur, n. cist, coiFor, trysor-gist 
 
 Cognisor, kog'ni-zur, n. gorchymynwr, 
 
 dirwywr 
 Cognition, kog-nish'un, n. adnabydd- 
 
 iaeth, gwybodaeth [i'w brofi 
 
 Cognizable, kog'ni-za-bl, a. holadwy, 
 Cognizance, kög'nî-zäns, n. gwybydd- 
 
 iaeth, chwiliad ; crib [enw 
 
 Cognomen, kog-no'men, n. cyfenw, llys- 
 Cognominate, kög-nöm'î-nat, vt. cyfenwi, 
 
 llysenwi 
 Cognoscible, kög-nös'î-bl, a. a ellir ei 
 
 wybod, chwiliadwy 
 Cogue, kog, n. llestryn pren 
 Cohabit, ko-hab'it, vi. cydfyw, cyd-drigo ; 
 
 cyd-welya [wr 
 
 Cohabitant, ko-hab'i-tant, n. cydannedd- 
 Cohabitation, ko-häb-î-ta'shün, n. cyd- 
 
 dỳaeth, cyd-drigias 
 Coheir, ko-e'r', n. cyd-etifedd 
 Cohere, ko-hi'r', vi. ymlynu, cydlynu, 
 
 cytuno [sondeb 
 
 Coherence, ko-hî'r'ëns,n. cydlyniad, cy- 
 Coherent, ko-hi'r'ent, a. cydlynol ; 
 
 cytun ; cyson [rwymiad, ymlyn 
 
 Cohesion, ko-hi'zhun, n. cydlyniad, cyf- 
 Cohesive, ko-hi'siv, a. cydlynol, glynol, 
 
 glydiog [ffrwyno 
 
 Cohibit, ko-hib'it, vt. attal, lludduas, 
 Cohobate, ko'ho-bat, vt. ad-ddysdyllio 
 Cohort, ko'hort, n. mintai o filwyr (500) 
 Coif, kôîf, n. moled, penwisg, cap 
 Coigne, kôîn, n. congl 
 Coil, kôîl, n. rhaff dorchedig ; torch: v. 
 
 torchi rhaff; cylchddyrwyn ; ymdorchi 
 Coin, köîn, n. arian, bath, mwnai : vt. 
 
 bathu ; ffugio ; ffurfio 
 Coinage, koi'naj, n. bathiad ; yr arian 
 
 bathol [fod ; cyd-daro 
 
 Coincide, ko-m-sid', vi. cytuno ; cydgyfar- 
 Coincidence, ko-in'si-dens, n. cytundeb 
 
 Coffin, kofin, n. arch corffmarw; prenial, ; Coincident, ko-în sî-dënt, a. cyd-ddyg- 
 
 ysgrm : vt. dodi mewn arch 
 Cog, kog, v. hudo, siomu, twyllo, ffuantu: 
 
 n. dant mewn olwyn 
 Cogency, ko'jen-si, n. dirni, effeithioldeb, 
 
 grym, nerth 
 Cogent, ko'jent, a. grymus, effeithiol 
 Cogitate, koj'T-tat, vi. meddylio, ystyried 
 Cogitation, koj-i-ta'shun, n. argynghyd, 
 
 myfyriad, myfyriaeth, ystyriaeth 
 Cogitative, koj'i-ta-tiv, a. meddylgar 
 Cognate, kog'nat, a. cyfathrachol, perth- 
 
 ynasol 
 Cognation, kog-na'shunjn. tras, carenydd 
 Cognisee, kog-ni-zi', n. derbyniwr dirwy, 
 
 dirwywr 
 
 wyddol ; cydredol [cudyll 
 
 Coistril, kois'tril, n. cachgi, annewryn ; 
 Coit, köît, n. coeten [cydiad, uniad 
 
 Coition, ko-ish'un, n. cyd-dueddiad, 
 Cojoin, ko-jöîn', vt. uno, cytuno, cyfuno 
 Coke, kok, n. golosg, golosglo, marwor : 
 
 v. troi yn olosg 
 Colander, kul'an-dur, n. hidl, hidyl, gogr 
 Colation, ko-la'shun, Colature, ko'la- 
 
 tshu'r, n. hidliad [noden 
 
 Colbertine, köl-bür-tîr/, n. math o ys- 
 Cold, kold, a. oer, anwydog, oerllyd ; 
 
 diawydd: n. oerni, oerfel; anwyd, gor- 
 
 mwyth. To catch cold, cael anwyd 
 Coldish, kol r dish, a. oeraidd, lied oer 
 
 58 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh:=z azure; thin, thìs; j = dzh. COM 
 
 Coldness, kold'nës,n.oerni, oerfel, oerder 
 Colic, koTik, n. bolwst, coluddwst 
 Collapse, ko-laps', vi. cydsyrthio ; adfeilio 
 Collar, koTur, n. torch, gwddf-dorch ; 
 
 mynci ; penffestin : vt. llindagu 
 Collate, ko-lat', vt. cymharu ; chwilio ; 
 
 cyflëu, rhoddi [cyfystlys 
 
 Collateral, ko-lat'ur-al, a. cyfochrol, 
 Collation, ko-la'shun, n. cymhariad ; 
 
 cyflwyniad; gwledd [lwynwr 
 
 Collator, ko-la'tur, n. cymharwr ; cyf- 
 Colleague, ko-lig', n. cydswyddwr, 
 
 cydwas 
 Collect, ko-lekt', v. casglu, cynull, 
 
 erynoi ; ymgasglu, ymgynull 
 Collect, kol'ekt, n. gweddi fer 
 Collection, ko-lek'shunjn.casgl, casgliad 
 Collective, ko-lek'tiv, a. cryno, casgliadol 
 Collector, ko-lek'tur, n. casglwr ; tollwr 
 
 cyllidwr [ysgoldy 
 
 College, koTej, n. brawdoliaeth ; prif 
 Collegian, ko-lfji-an, n. aelod o brif 
 
 ysgoldy ; ysgolwr [ysgoldy 
 
 Collegiate, ko-li'ji-at, a. perthynol i brif 
 Collide, ko-lid', v. gwrthdaro, cyd-daro 
 Collier, koTyur, n. glöwr ; glo-lestr 
 Colliery, kòTyür-î, n. gwaith glo, pwll 
 
 glo [iad 
 
 Colligation, kol-i-ga'shun, n. cyd-glym- 
 Colliquate, kòTî-kwat, v. toddi, cyd-doddi; 
 
 meddalâu [cyd-darawiad 
 
 Collision, ko-lizh'un, n. gwrthdarawiad, 
 Collocate, koTo-kat, vt. cyílëu, gosod, 
 
 sefydlu [gosodiad 
 
 Collocation, kol-o-ka'shun, n. cyflëad, 
 Collocution, kol-o-ku'shun, n. ymddydd- 
 
 an, cyflafaredd 
 Collogue, ko-log', vi. mwynlithio, llithio 
 Collop, korup, n. golwyth 
 Colloquial, ko-lo'kwi-al, a. cydymddy- 
 
 ddanol [nadledd 
 
 Colloquy, köro-kwî, n. cylafaredd, cy- 
 Collow, koro, n. parddu, huddigl 
 Colluctation, kol-uk-ta'shun, n. cydym- 
 
 drechiad [bradychu 
 
 Collude, ko-lud', vi. cyd-wneud twyll, 
 Collusion, ko-lu'zhun, n. cyd dwyll, 
 
 hoced [twyllodrus 
 
 Collusive, ko-lu'siv, a. cyd-ffuantus, 
 Colly, kòTî, vt. pardduo : n. parddu 
 Colon, ko'lun, n. gorvvahannod (:) ; y 
 
 coluddyn raawr 
 Colonel, kur'nel, n. milwriad 
 Colonize, koTo-niz, vt. trefiannu, poblogi 
 Colonnade, kol-o-nad', n. colofnedd, 
 
 colofn-res 
 
 Colony, köTo-nî, n. trefedigion; trefedig- 
 
 aeth [gwerthfawr 
 
 Colophonite, koTo-fon-it, n. maen 
 Colophony, köTo-fôn-î, n. ystôr-du, pyg 
 Colorate, kul'ur-at, a. lliwiedig, goliwiol 
 Colossus, ko-loYus, n. delw fawr 
 Colour, kul'ur, n. lliw, eiliw ; gwawr ; 
 
 iFug, rhith ; Human, baner : v. lliwio ; 
 
 ymliwio, cochi, gwrido ; iFugio 
 Colourable, kürür-ä-bl, a. golygus, 
 
 hardd-deg ; tebygol 
 Colt, kolt, n. ebol; llwdn, ffilog. Colt's 
 
 foot, llysiau troed yr ebol [en 
 
 Columbine, kòTüm-bin,n. troedygolom- 
 Columbary, körüm-bür-î, n. colomendy 
 Column, koTum, n. colofn, cynal-bost, 
 
 post 
 Coma, ko'ma, n. cwsg, gorchwsg ; blew 
 
 planigyn ; pelydrau planed 
 Comate, ko-mat', n. cydymaith, cyfaill 
 Comate, kom'at, a. blewog, pelydrog 
 Comatose, ko'ma-tos, a. cysgiadol, syrth- 
 
 lyd 
 Comb, kom, n. crib; ysgrafell : vt. cribo 
 Combat, küm / bät, n. trin, ymgyrch, 
 
 ymryson, ornest, trafod : vt, ymladd, 
 
 gwrthsefyll [rhyswr 
 
 Combatant, küm / bä-tänt, n. ornestwr, 
 Combinate, kom'bi-nat, a. dyweddiol, 
 
 sefydledig [deb, cydfwriad 
 
 Combination, köm-bî-na / shün, a. cytun- 
 Combine, kum-bin', v. cydymgysylltu ; 
 
 cysoddi, cysylltu, cymysgu 
 Combustible, kum-bus'ti-bl, a. hylosg 
 Combustion, kum-bus'tshun, n. llosgiad 
 Come, kum (came, come), vi. dyfod, 
 
 dynesu. To come near, nesâu. To 
 
 come to pass, dygwyddo 
 Comedian, kum-i'di-an, n. digrif- 
 
 chwareuydd [cymwawd 
 
 Comedy, kom'T-di, n. chwardd-draeth, 
 Comeliness, kum'lT-nes, n. glendid, 
 
 prydferthwch [hardd 
 
 Comely, kum'li, a. glân, gweddys, teg, 
 Comet, kom'et, n. seren gynffbnog, seren 
 
 wib [sych-felysion 
 
 Comfits, kum'fits, n. pi. ancwynion, 
 Comfort, kum'fiirt, n. cysur ; hyfrydwch : 
 
 vt. dyddanu, cysuro 
 Comfortable, kum'fur-ta-bl, n. cysurus, 
 
 dyddanus ; hyfryd [annyddan 
 
 Comfortless, kum'furt-les, a. digvsur, 
 Comic, kom'ik, Comical, kom'i-kal, a. 
 
 digrif, arabeddus 
 Comitia, ko-mish'a, n. pi. cymanfaoedd 
 Comitial, ko-mish'al, a. cymanfaol 
 
 ~59~ 
 
COM path, fät, ëre, mët, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twi=too, twkmtook 
 Comity, köm'î-tî, n. moesgarwch, hy- Comminution, kom-i-nu'shun, n. mân- 
 
 nawsedd faliad, llychiad [uriadwy 
 
 Comma, kom'a, 11. rhagwahannod (,) (Commiserable, ku-miz'ur-a-bl, a. tost- 
 Command, ku-mand' n. arch, archiad, Commiserate, ku-miz'ur-at, vt. tosturio, 
 
 gorchymyn ; awdurdod, lly wodraeth : trugarâu [tostur, cydymdeimlad 
 
 vt. erchi, llywio, rheoli Commiseration, ku-miz-u-ra'sliun, n. 
 
 Commander, ku-man'dur, penaeth, pen- 'Commissary, ku-mis'iir-i, n. rhaglaw, 
 
 civvdod. Commander in chief, cad- dirprwywr 
 
 lywydd [chymyn, arch Commission, kü- mísh'ün, n. gorchymyn- 
 
 Commandment, ku-mand'ment, n. gor- iad, negesiaeth, archiad ; dirprwyaeth ; 
 Commark, kü-märk', n. cyffin, terfyn gwneuthuriad : v. swyddo, awdurdodi 
 
 gvvlad I Commissioner, ku-mish'un-ur, n. dir- 
 
 Commaterial, köm-â-tî'r'î-äl, a. o'r un prwywr, dirprwyadur, negesydd 
 
 defnydd [gwiw-gof Commissure, kü-mîsh'ür, n. cymal, 
 
 Commemorable, kü-mëm'o-rä-bl, a. Í gwniad, cyswllt 
 Commemorate, kü-mëm'o-rat, vt. coffâu, Commit, ku-mit', vt. gorchymyn ; cyf- 
 
 cadvv cofFa, coûo 
 Commemoration, kü-mëm-o--ra'shün, n. 
 
 cofFadwriaeth ; cof-wyl [cychwyn 
 
 Commence, ku-mens', v. dechreu, 
 Commencement, ku-mens'ment, n. 
 
 dechreuad, cychwyniad 
 Commend, ku-mend', vt. cyflwyno, 
 
 canmol 
 Commendable, ku-men'da-bl, a. can- 
 
 moladvvy, gwiw-glod 
 Commendam, ku-men'dam, n. gwag 
 
 eglwysfudd [moliaeth, clod 
 
 lawni, gwnëyd ; traddodi ; cyflwyno ; 
 
 bwrw i [carchar-warant 
 
 Commitment, ku-mit'ment, n. traddodiad; 
 Committee, ku-mit'i, n. cyfeistedd, pwyll- 
 
 gôr. Members of a committee, cyf- 
 
 eisteddwyr. Committee-room, cyf- 
 
 eisteddbarth 
 Commix, ku-miks', v. cydgymysgu, 
 
 cymhlitho ; cydymgymysgu 
 Commixion, kii-mik'shun, n. cymysgiad 
 Commode, ku-mod', n. math o benvvisg 
 
 benyw ; troeth-stôl 
 
 Commendation, köm-ën-da / shün, n. can- ' Commodious, ku-mo'dl-us, a. cyfiëus ; 
 Commendatory, ku-men'da-tur-i, a. | cymhwys, cyfaddas, defnyddiol,buddiol 
 canmoliaethol Commodiousness, ku-mo'di-us-nes, a. 
 
 Commensurability, kü-mën-shu-râ-bîr-i cymhwysder 
 
 î-tî, n. cymesuroldeb 
 Commensurable, ku-men'shu-ra-bl, a. 
 
 cymesurol 
 Commensurate, ku-men'shu-rat, vt. cy- 
 
 mesuro, cyfartalu : a. cyfartal, cyfaddas 
 Commensuration, ku-men-shu-ra'shun , 
 
 n. cymesuriad [eglurâu, arnodi 
 
 Comment, kom'ent, vi. sylwi, esponio, 
 Commentary, köm / ën-tür-î, n. eglurâd, 
 
 agoriad, sylwad, esponiad 
 Commentato^kom/en-ta-tur, n. esponiwr, 
 
 slywiedydd 
 Commentitious, kom-en-tish'us, a. dy- 
 
 chymygol, íFugiol [cyweithas 
 
 Commerce, kom'urs, n. trafnidiaeth, 
 Commercial, kü-mür'shäl, a. trafnidol, 
 
 masgnachol [symud trigias 
 
 Commigrate, kom'i-grat, vi. cydfudo, 
 Commination, kom-T-na'shun, n. by- 
 
 gythiad, bygyliad [iol 
 
 Comminatory, ku-min'a-tur-i, a. bygyth- 
 Commingle, ku-ming'gl, v. cymysgu, 
 
 cymhlithio [malurio 
 
 Comminute, kom'i-nut, vt. mânfalu, 
 
 Commodity, kü-möd î-tî, n. cêd, lies, 
 buddioldeb, elw; nwyf, nwydd, däoedd 
 masgnachol [îs-lyngeswr 
 
 Commodore, kom'o-do'r, n. môr-raglaw, 
 
 Common, kom'un, n. tir cyifredin, cyttir: 
 a. cyffredin ; gwael; arferol, cynnefin : 
 v. cydfwyta ; cydbori. Common law, 
 y gyfraith draddodiadol. Common 
 pleas, yr ail lŷs gwladol. Common- 
 place, cyffredin, arferol. Common- 
 place book, nod-lyfr, cof-lyfr. Book 
 of Common Prayer, Llyfr Gweddi 
 Gyffredin 
 
 Commonage, kom'un-aj, n. hawl i cyd- 
 bori 
 
 Commonalty, kom'un-al-ti, n. y werin, 
 y cyffredin [cyffredinwr 
 
 Commoner, kom'un-ur, n. gwrengwr ; 
 
 Commonition, köm-o-nîsh / ün, n. rhy- 
 budd, cynghor , 
 
 Commonness, kom'un-nes, n. cyffredin- 
 edd ; cyfraniad 
 
 Commons, kom'unz, n. cyfymborth ; 
 cyffrediniaid 
 
 ~60 ~~ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j:=dzh. COM 
 
 Commonwealth, kom'un-welth, n. gwlad- 
 
 wriaeth ; gweriniaeth 
 Commorance, kom'o-rans, n. annedd 
 Commorant, kom'o-rant, a. trigiannol, 
 
 anneddol 
 Commotion, ku-mo'shun, n. aflonyddwch, 
 
 cyffro, cynhwrf, terfysg 
 Commove, ku-mwv', vt. cyíFröi, aflon- 
 
 yddu, terfysgu [chwedleua 
 
 Commune, ku-mun', vi. ymddyddan, 
 Communicable, ku-mu'm-ka-bl, a. eyf- 
 
 ranadwy 
 Communicableness,ku-mu'ni-ka-bl-nes, 
 
 n. hygyrchedd 
 Communicant, kü-mu'nî-känt, n. cy- 
 
 munwr ; cyfranwr 
 Communicate, ku-mu'ni-kat, v. cymuno ; 
 
 cyfranu ; hysbysu 
 Communication, ku-mu-ni-ka'shim, n. 
 
 cyfranogiad, cydymddyddan ; rhydd- 
 
 dramwy, dystlwn 
 Communicative, ku-mu'm-ka-tiv, a. 
 
 cyfrangar, rhydd-feddwl 
 Communion, ku-mu'ni-un, n. cymun, 
 
 cymundeb 
 Community, ku-mu'ni-ti, n. gweriniaeth, 
 
 gwladwriaeth, y cyffredin 
 Commutable, ku-mu'ta-bl, a. newidiadwy 
 Commutation, kom-u-ta'shun, n. cyf- 
 
 newidiaeth [ymaith gosp 
 
 Commute, ku-muf, vt. cyfnewid ; prynu 
 Compact, kom'pakt, n. cytundeb, cyf- 
 
 amod 
 Compact, kum-pakt', a. cryno, taclus, 
 
 cynwys, cy spell : v. cytuno ; cyfuno ; 
 
 cyfamodi [cymwysder 
 
 Compactness, küm-päkt'nës,n. crynoder, 
 Compacture, kum-pak'tshur, n. cyd- 
 
 gysylltiad, cyswllt 
 Compages, kum-pa'jiz, (pi. compages) 
 
 n. cyf-ddeseb 
 Compagination, küm-päj-î-na / shün, n. 
 
 cyfunedd, uniant 
 Companion, kum-pan'yun, n. cydymaith, 
 
 cyfaill, cydwr 
 Company, kum'pa-nT, n. cymdeithias, 
 
 cymdaith ; cymdeithion ; cydgyfuniad ; 
 
 cydres 
 Comparable, kom'pur-a-bl, a. cymhar- 
 
 adwy ; i'w gystadlu, tebyg, cyffelyb 
 Comparative, kum-par'a-tiv, a. cymhar- 
 
 iaethol 
 Compare, kum-pe'r', n. cymhariaeth, 
 
 cystadliad : vt. cymharu, cydraddu 
 Comparison, kum-par'i-sn, n. cymhar- 
 iaeth, cyffelybiaeth 
 
 Compart, kum-part', vt. parthu, rhanu 
 Compartition, kom-par-tish'un, n. dos- 
 
 parthiad, rhaniad 
 Compartment, kum-part'ment, Com- 
 
 partiment, kum-par'ti-ment, n. rhan 
 Compass, kum'pas, n. cwmpas, cylch, 
 
 amgylchedd ; onglyr : vt. amgylchu, 
 
 cwmpasu; dwyn i ben ; cael 
 Compasses, kum'pas-iz, n.pl. compodau 
 Compassion, kum-pash'un, n. tosturi, 
 
 trugaredd [uriol : vt. tosturio 
 
 Compassionate, kum-pash'un -at, a. tost- 
 Compatibility, köm-pät-î-bíTî-tî, n. cyd- 
 
 weddoldeb [cydunol 
 
 Compatible, kum-pat'i-bl, a. cydweddol, 
 Compatriot, kum-pat'ri-ut, n. cydwleid- 
 
 iad, cydwladwr 
 Compeer, kiim-pi'r', n. cyfurddor, cyd- 
 
 raddwr : v. cydraddio, cystadlu 
 Compel, kum-pel', vt. cymhell, dirgy- 
 
 mhell, gorfodi [cyfarchiad 
 
 Compilation, kom-pë-la / shün, n. dull 
 Compendious, kum-pen'di-us, a. cy- 
 
 nwysfawr, byr. cryno 
 Compendium, kum-pen'di-um, n. cryn- 
 
 odeb, talfyriad 
 Compensate, kum-pen'sat, Compense, 
 
 kum-pens', vt. talu, gwneuthur iawn, 
 
 gvvobrwyo ; iawni 
 Compensation, kcm-pen-sa'shun, n. tâl 
 
 iawn, boddloniad [gohirio 
 
 Comperendinate, kÖm-pür-ën'dî-nat, vt. 
 Competence, kom'pi-tens, Competency, 
 
 kom'pj-ten-si, n. cyfraid, cyfaddas- 
 
 rwydd, gweddeidd-ran ; digonedd 
 Competent, köm/pî-tënt, a. cymhwys, 
 
 digonol, addas [gweddus 
 
 Competiblejkum-pet'i-bl, a. cydweddawl, 
 Competition, köm-pî-tísh / ün, n. cydgais, 
 
 cyfymryson [geisiwr 
 
 Competitor, kum-pet'i-tur, n. cydym- 
 Compilation, kom-pi-la'shun, n. casgliad, 
 
 cyfansoddiad 
 Compile, kiim-pir, vt. casgli, cyfansoddi 
 Complacency, küm-pla'sën-sî, Com- 
 placence, kum-pla'sens, n. ymfoddlon- 
 
 iad, addfwynder, ymhyfrydiad, cymod- 
 
 lonedd [cyfoddus, boddlawn 
 
 Complacent, kum-pla'sent, a. hynaws, 
 Complain, kum-plan', vt. achwyn,cwvno ; 
 
 beio, grwgnach [wr ; hawlblaid 
 
 Complainant, kum-pla'nant, n. achwyn- 
 Complaisance, köm-pla-zäns / , n. moes- 
 
 garwch 
 Complaisant, kOm-pla-zant', a. hynaws, 
 
 boneddigaidd 
 
 61 
 
CON path, fät, êre, mët, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅz=too, twk^took; 
 Complanate, kum-pla'nat, Complane, | Compound, kom'puwnd, n. cysawdd ; 
 
 gair cyfansawdd : a. cymysg, cyfan- 
 
 kum-plan', vt. llyfnâu 
 Complement, kom'pli-mtmt, n. cyflen- 
 
 sawdd. Compound interest, ad-lôg 
 
 wad, llawn-rif [lenwol: Compound, kum-puwnd', v. cymysgu ; 
 
 Complemental, köm-plî-mën'täl, a. cyf- ' cyfran dalu [amgyffred 
 
 Complete, kum-plit', a. perffaith, hollol, Comprehend, köm-prî-hënd', n. cynwys; 
 
 cydol, cwbl, cyfan : vt. perffeithio, Comprehensibility, köm-prî-hën-sî-bîr- 
 
 cwblâu, cyflawni î-tî, n. amgyfFrediad 
 
 Completeness, küm-plît'nës, n. perffeith- Comprehensible, kom-pri-hen'si-bl, a. 
 
 rwydd, cyflawnder [perffeithiad dirnadadwy 
 
 Completion, küm-plî'shün, n. cwblâd, Comprehension, kom-pri-hen'shun, n. 
 Completory, köm'plî-tür-î, n. y weddi amgyffred, dirnadaeth 
 
 olaf [rys ; cymhlyg Comprehensive, kom-prl-hen'siv, a. cyr- 
 
 Complex, kom'pleks, a. amrywiog ; dy- aeddgar ; cynwysfawr 
 
 Compress, küm-prës', vt. gvvasgu, cyd- 
 
 wasgu : n. gwasg-dusw llawfeddyg 
 Compressible, kum-pres'i-bl, a. cydwasg- 
 gadwy [iad, cyngwasg 
 
 Compression, kum-presh'un, n. cydwas- 
 Compressive, kum-pres'iv, a. gwasgiadol 
 Compressure, küm-prësh'ür, n. gwasg- 
 iad, cydwasgiad [dëalliad 
 
 Comprisal, küm-pri'zäl, n. cynwysiad, 
 Comprise, kum-priz', vt. amgyffred, cy- 
 nwys, dal [cyd-brofiad, arwiriant 
 
 Complexion, kum-plek'shun, n. hoen, 
 
 gwedd, pryd, gwawr 
 Compliance, kum-pli'ans, n. cydsyniad, 
 
 ymroddiad [ufudd, hyblyg 
 
 Compliant, kum-pli'ant, a. cydsyniol, 
 Complicate, kom'pli-kat, a. cymhlyg, 
 
 cymhleth ; dyrys : vt. cymhlygu, cy- 
 mysgu ; dyrysu 
 Complication, kom-pli-ka'shun, n. cy- 
 
 mhlygiad, cymhlithiad 
 Complice, kom'plis, n. cyfranogwr 
 Compliment, kom'pll-ment, n. moesair, Comprobation, kom-pro-ba'shun, n. 
 
 cyfarchiad : v. moes-gyfarch ; truthio Compromise, kom'pro-miz, n. cyfadd- 
 Complimental, köm-plî-mën'täl, a. awd, cytundeb : vt. cyfaddaw, cylafar- 
 
 moesawg, moesgar [anerchawl, eddu 
 
 Complimentary, kom-pli-men'tur-i, a. Compt, komt, a. hoew, sionc 
 Compline, kom'plin, n. y weddi olaf jComptrol, kon-trol'. — Control 
 Complot, kom'plot, n. cydfwriad, cyd- Compulsative, küm-pürsä-tîv, a. cy- 
 
 frad : v. cydlunio, cydfwriadu mhelliadol 
 
 Comply, kum-pli', vi. cydsynio, ymroddi Compulsatory, küm-pürsâ-tür-î, a. cy- 
 Component, kum-po'nent, a. ansoddol, mhelliadol, gorfodol 
 
 cyfansoddol [weddu Compulsion, küm-püTshün, n. dirdrais, 
 
 Comport, kum-po'rt', v. cytuno; ym- dirgymhelliad 
 Comport, kom'purt, Comportment, Compulsive, küm-pürsív, Compulsory, 
 
 kum-po'rt'ment, n. ymddygiad küm-pürsür-î, a. gorfodol 
 
 Comportable, kum-po'r'ta-bl, a. cy- Compunction, kum-pungk'shun, n. dwys- 
 
 ngweddol, gweddus bigiad ; edifeirwch 
 
 Compose, kum-poz', vt. cyfansoddi ; Compurgation, kom-pur-ga'shun, n. 
 
 llonyddu, tawelu tystiad dros arall 
 
 Composedness, küm-po / zëd-nës, n. taw- Computable, küm-pu / tä-bl, a. cyfrifadwy 
 
 elwch, arafwch Computant, kurn-pu'tant, n. cyfrifwr 
 
 Composition, kom-po-zish'un, n. cyfan- Computation, kom-pu-ta'shun, n. cyfrif, 
 
 soddiad; cymysgiad; cymod cyfrifiad ; amcan-gyfrif 
 
 Compositor, kum-poVi-tur, n. cyfan- 1 Compute, kum-put', vt. cyfrifo ; bwrw 
 
 soddwr ; cysodydd 
 Compost, kom'pust, Composture, kum- 
 
 pös'tshür, n. tail, gwrtaeth 
 Compost, kum-post', vt. teilo, gwrteithio 
 Composure, kum-po'zhur, n. trefn, 
 
 agwedd ; tawelwch 
 Compotation, kom-po-ta'shun, n. cyd- 
 
 yfed, cyfeddach 
 
 cyfrif [filwr 
 
 Comrade, kom'rad, n. cydymaith ; cyd- 
 Con-, co-, cog-, col-, com-, cor-, px. o'r 
 
 un ystyr â cy-, cyd-, cyf-, cyn-, cys- 
 Con, kon, vt. efrydu, myfyrio ; dirnad 
 Concamerate, kon-kam'ur-at, vt. mydu, 
 
 cron-glwydo [wyno 
 
 Concatenate, kön-kät'î-nat, vt. cyd-gad_ 
 
 — 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j=:dzb. CON 
 
 Concatenation, kon-kat-T-na'shun, n. 
 
 cyd-gadwyniad ; rhes olynol 
 Concause, kon-koz', n. cyfachos 
 Concave, kong'kav, a. cau, ceuol ; rhonca 
 Concavity, kun-kav'i-ti, n. ceuedd, ceu- 
 
 dod 
 Conceal, kon-sil', vt. cuddio, celi, celcio, 
 
 dirgelu [celadwy 
 
 Concealable, kon-si'la-bl, a. cuddiadwy, 
 Concealment, kon-sil'ment, n. celedig- 
 
 aeth ; cuddfa [addef 
 
 Concede, kon-sid', vt. cyspeidio; caniatâu, 
 Conceit, kon-sit', n. tyb, coegdyb ; hunan, 
 
 balchder: v. tybio ; dychymygu. Con- 
 ceited, hunan-dybus, mympwyol 
 Conceivable, kon-si'va-bl, a. tebygol ; 
 
 amgyffredadwy 
 Conceive, kon-siv', v. amgyffredd, deall, 
 
 dirnad ; tybied ; dychymygu ; beichiogi 
 Concent, kon-sent', n. cynghanedd, cy- 
 
 sondeb, cydsain 
 Concentrate, kon-sen'trat, vt. canol- 
 
 gasglu, cymherfeddu 
 Concentration, kon-sen-tra'shim, n. 
 
 canolgasgliad 
 Concentre, kon-sen'tur, v. cydgyfarfod 
 Concentric, kon-sen'trik, Concentrical, 
 
 kon-sen'tri-kal, a. cymherfeddol 
 Concentual, kon-sen'tshu-al, a. cy- 
 
 nghaneddol [dirnadadwy 
 
 Conceptible, kon-sep'ti-bl, a. dealladwy, 
 Conception, kon-sep'shun. n. amgyffred; 
 
 beichiogiad 
 Concern, kon-surn', n. neges, gorchwyl, 
 
 achos, trafferth, gofal, dyddoreb ; cur, 
 
 gofid : vt. perthynu, deiryd, trafferthu. 
 
 To be concerned at, bod yn flin am. 
 
 Concerning, am, yn achos, yn nghylch, 
 
 mewn perthynas 
 Concernment, kon-surn'ment, n. dyddor- 
 
 deb ; gorchwyl [cyd-gyngor 
 
 Concert, kon'surt, n. cyd-gynghanedd ; 
 Concert, kon-surt', vt. cyd-lunio, cyd- 
 
 drefnu, cyd-Bwyso 
 Concession, kon-sesh'un, n. addefiad, 
 
 caniatâd, goddefiad [goddefol 
 
 Concessive, kon-ses'iv, a. caniatâol, 
 Conch, kongk, n. cragen pysgodyn 
 Conchology, köng-kòTo-jî, n.cregyniaeth 
 Conciliate, kön-sírî-at, vt. boddloni, 
 
 dyhuddo, heddychu 
 Conciliation, kon-sil-i-a'shun, n. cy- 
 
 modiad, hyddychiad [dyhuddwr 
 
 Conciliator, kön-sírî-a-tür, n. cymodwr, 
 Conciliatory, kön-sîryä-tür-î, a. cy- 
 
 modol, dyhuddol 
 
 Concinnity, kon-sin'i-tT, n. dillynedd, 
 
 cydweddiad 
 Concinnous, kon-sin'us, a. cryno gwedd- 
 
 us, destlus [fawr 
 
 Concise, kon-sis', a. byr, cryno, cynwys- 
 Conciseness, kon-sis'nes, n. byrder, 
 
 cynwysder, crynodeb 
 Concision, kon-sizh'un, n. cyd-doriad 
 Concitation, kon-si-ta'sbun, n. twrf, 
 
 cynhyrfiad [cydfloedd, banllef 
 
 Conclamation, kon-kla-ma'shun, n. 
 Conclave, kong'klav, n. cymanfa yr 
 
 îs-babyddion ; cyfarfod dirgel, cyfarfod 
 
 dan glo 
 Conclude, kon-klud'jV. diweddu, dybenu, 
 
 cwblâu ; penderfynu, barnu 
 Conclusion, kon-klu'zhun, n. diweddglo, 
 
 cload, terfyniad ; canlyniad 
 Conclusive, kon-klu'siv, a. penderfynol 
 
 diymwad [cyd-geulo 
 
 Concoagulate^ong-ko-ag'u-latjVt.ceulo, 
 Concoct, kon-kokt', vt. treulioyn y cylla; 
 
 berwi [cydferwad 
 
 Concoction, kon-kok'shun, n. treuliad ; 
 Concomitance, kon-kom'T-tans, n. cyd- 
 
 fynediad 
 Concomitant, kon-kom'i-tant. a. cydfod- 
 
 awl, cydredol : n. cydymaith, cyd- 
 
 deithiwr 
 Concord, kong'kord, n. cydgord, cyfun- 
 
 deb ; cysonedd, cydweddiad 
 Concord, kon-kord', vi. cydfod, cytuno 
 Concordance, kon-kor'dans, n. cytun- 
 
 iaeth ; mynegai, dangoseg 
 Concordant, kon-kor'dant, a. cytunol, 
 
 unfeddwl, cyson 
 Concordate, kon-kor'dat, n. cyfamod 
 Concorporate, kon-kor'po-rat, vt. cyd- 
 
 gorffori [cydgasgiiad 
 
 Concourse, kong'ko'rs, n. tyrfa, cyrchfa, 
 Concreate, kong-kri-at', vt. cyd-greu 
 Concrete, kon-krit', v. cyd-dyru, casglu 
 Concrete, kong'krit, a. cyd-gorfforedig 
 Concretion, kon-kri'shun, n. cyd-gorff- 
 
 oriad 
 Concubinage, kon-ku'bi-naj, n. putein- 
 
 dra, gordderchiad 
 Concubine, kong'ku-bin, n. gordderch, 
 
 cyffbden, putain 
 Conculcate, kön-küTkat, vt. sathru, sarnu 
 Concupiscence, kon-ku'pis-ens, n. 
 
 chwant ; anlladrwydd [anllad 
 
 Concupiscent, kön-ku'pîs-ënt, a.trythvll, 
 Concur, kon-kiir', vi. cytuno, cydsynied 
 Concurrence, kön-kür'ëns, n. cydrediad, 
 
 cyduniad, cydsyniad 
 
 63 
 
CON path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, ön, curve, cut, tŵ=too, twkzrtook ; 
 Concurrent, kon-kur'ent, a. cydred, cyd- Conductor, kon-duk'tur, n. arweinydd ; 
 
 unol cyfarwyddwr 
 
 Concussion, kon-kush'un, n. ysgydwad, Conduit, kun'dit, n. dyfrlle, dyfr-bibell 
 
 ysgytiad [cynhyrfiol Cone, kon, n. cyfan-gorff cyfddull a 
 
 Concussive, kon-kus'iv, a. ysgytiol,' thorth siwgwr, con 
 Condemn, kon-dem ', vt. euog-farnu, dy- Coney, ko'ni, n. cwningen, ffiogen 
 
 farnu, collfarni [damniol Confabulate, kon-fab'u-lat, vi. siared, 
 
 Condemnable, kon-dem'na-bl, a. beius ; ymchwedleua 
 Condemnation, kon-dem-na'shun, nj Confabulation, kon-fab-u-la'shun, n. 
 
 collfarniad ymddyddan, siaradach 
 
 Condemnatory, kon-dem'na-tur-i, a. Confect, kön-fëkt', vt. cymysgu, cyffeithio 
 
 dyfarnol, collfarnol Confect, kon'fekt, Confection, kon-fek'- 
 
 Condensate, kön-dën'sat, vt. cyd-dew- shün, n. cyffaith ; ancwyn 
 
 ychu, cyd-ddwyso Confectioner, kon-feVshun-ur, n. cy- 
 
 Condensation, kon-den-sa'shun, n. cyd- fTeithiwr 
 
 Confectionery, kon-fek'shun-ur-i, n. 
 
 cyfFeithiau, ancwyn, ammeuthyn 
 Confectory, kön-fëk'tür-î, n. cyfFeithdy, 
 
 ancwyndy 
 Confederacy, kön-fëd'ür-á-sî, n. cy- 
 
 nghrair, cydfwriad, cyfundeb 
 Confederate, kön-f ëd'ür-at, n. cynghreir- 
 
 iwr, cyswynwr : vt. cydfwriadu, cyd- 
 
 bleidio : a. cydbleidiol 
 Confederation, kon-fed-u-ra'shun, n. 
 
 cynghreiriad 
 
 dewychiad, dwysiad 
 Condense, kon-dens', v. tewychu, tewau, 
 
 dwysâu : a. tew, dwyn 
 Condensity, kon-den'sl-tl, n. tewedd, 
 
 dwysedd 
 Conder, kon'dur, n. arweinydd pysgotwyr 
 Condescend, kön-dî-sënd', vi. ymostwng, 
 
 ymblygu 
 Condescension, kon-di-sen'shun, n. 
 
 ymblygiad, iselfrydedd, hynawsedd, 
 
 difalchedd [iannol, rhyglyddol 
 
 Condign, kon-din', a. dyledus, haedd- Confer, kon-fur', v. cynadlu, ymgomio 
 Condignity, kön-dîg'nî-tî, n. gwiwdeb,) anrhegu, cynysgaeddu ; cymharu 
 
 rhyglwyddiant [cyffaith Conference, kon'fur-ens, n. cynadledd, 
 
 Condiment, kon'di-ment, n. cyffeithiad ; cydymddyddan [cydnabod 
 
 Condite, kon-dit', vt. cyfFeithio ; halltu Confess, kon-fes', v. cyfFesu, cyfaddef, 
 Condite, kon'dit, a. cyffeithiedig , Confessary, kön-f ës'ür-î, n. cyfFeswr, 
 
 Condition, kon-dish'un, n. cyflwr, helynt, cyfaddefwr [cyffesiad, cyfFes 
 
 sefyllfa; ansawdd, tuedd ; gradd; Confession, kon-fesh'un, n. cyfaddefiad, 
 
 ammod : vi. ammodi Confessional, kön-fësh'ün-äl, n. cyffesfa, 
 
 Conditional, kon-dish'un-al, a. ammodol, cyfíesgell [cyiFesiadau 
 
 tan ammodau [modedig Confessor, kon-fes'ur, n. gwrandawydd 
 
 Conditionary, kön-dísh'ün-ür-î, a. am- Confidant, kon'fi-dant, n. cyfrinachwr, 
 Condole, kon-dol', v. cydalaru, cyd-! cyfaill mynwesol 
 
 gwyno, cyd-ofidio j Confide, kon-fid', v. hyderu, ymddiried 
 
 Condolement, kon-dorment, n. cydym-j Confidence, kon'fi-dens, n. ymddiriad, 
 
 deimlad, cydgŵyn hyder ; ëonder [hyf 
 
 Condolence, kon-do'lens, n. cydalaeth, Confident, kon'fi-dent, a. hyderus ; ëon, 
 
 cydofidiad [euad, maddeuant Confidential, kön-fî-dëri'shäl, a. ym- 
 
 Condonation, kön-do-na / shün, n. madd- •■ ddiriedus, ffyddlawn 
 Condor, kon'dur, n. aderyn tra mawr, yn Configuration, kön-fíg-ü-ra / shün, n. 
 
 cartrefu yn America Deheuol cyfluniad, cyfddulliad 
 
 Conduce, kon-dus', vi. cydarwain, cyd- 'Configure, kon-fig'ur, vt. cydffurfio, 
 
 dueddu ; bod o les cyflunio [goror, ymyl 
 
 Conducible, kon-du'si-bl, a. llesiadol,, Confine, kon'fin, n. cyifin, terfyn, ffin, 
 
 cynorthwyol [gweinyddol Confine, kon-fin', vt. cyffinio, gosod ter- 
 
 Conducive, kon-du'siv, a. gwasanaethgar, 
 Conduct, kon'dukt, n. ymddygiad, ym- 
 
 arweddiad 
 Conduct, kon-dukt 7 vt. ymarweddu ; 
 
 arwain : trefnu 
 
 fyn; attal, carcharu, caethiwo; cyfyngu 
 
 ar; gwarchâu 
 
 Confinement, kon-fin'ment, n. attaliad; 
 
 carchariad; carchar 
 
 Confinity, kon-fin'i-ti, n. cymydogaeth 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, this; jndzh CON 
 
 Confirm, kon-furm 7 , vt. sefydlu, cadarn- 
 
 âu; avvdurdodi ; rhoddi bedydd esgob 
 Confirmable, kön-für'mâ-bl, a. profadwy, 
 
 arddangosadwy 
 Confirmation, kon-fur-ma'shun, n. cad- 
 
 arnâd ; bedydd esgob 
 Confirmative, kon-fur'ma-tiv, a. cyf- 
 
 nerthol, cadarnaol 
 Confiscate, kon-fis'kat, vt. atafaelu ; 
 
 drwyo : a. atafaeliedig 
 Confiscation, kon-fis-ka'shun, n. atafael- 
 
 iad, dirwyad [meuthyn 
 
 Confiture, kon'fi-tshu'r, n. ancwyn, am- 
 Confix, kon-fiks', vt. sicrâu i lawr, cysodi 
 Conflagrant, kon-fla'grant, a.goddeithiol, 
 
 cydfHamiol [losgiad, tanllwyth 
 
 Conflagration, kon-fla-gra'shun, n. cyd- 
 Conflation, kon-fla'shun, n. cydchwyth- 
 
 iad ; toddiad delid [ymdrech 
 
 Conflict, kon'flikt, n. ymladd, brwydr, 
 Conflict, kon-flikt', vi. ymdynu, ymryson, 
 
 ymornest. Conflicting statements, 
 
 gwrthddywediadau 
 Confluence, kon'flu-ens, n. cydlif; tyrfa, 
 
 cyrchfa ; aber [cydredol 
 
 Confluent, kon'flu-ent, a. cydlifeiriol, 
 Conflux, kon'fluks, n. cydfFrydiad ; cyd- 
 
 gyrchiad [cydfFurfio 
 
 Conform, kon-form 7 , v. cydymfíurfio ; 
 Conformable, kon-for'ma-bl, a. unfTurf, 
 
 cytun, cyfatebol 
 Conformation, kön-för-ma / shün, n. cyf- 
 
 luniad, cydweddiad 
 Conformist, kon-for'mist, n. cydffurfiwr 
 Conformity, kon-for'mi-ti, n. cyfvveddiad, 
 
 cyfaddasiad, cydfTurfiad 
 Confortation, kon-för-ta / shün, n. nerth- 
 
 iad, cryfâd 
 Confound, kon-fuwnd', vt. cymysgu ; 
 
 dyrysu ; gwaradwyddo 
 Confraternity, kon-fra-tur'ni-ti, n. cyd- 
 
 frawdoliaeth 
 Confront, kon-frunt', v. gwynebu ; gwrth- 
 
 wynebu ; cymharu ; cyfarwynebu 
 Confuse, kon-fuz', vt. cymysgu, dyrysu; 
 
 cywilyddio ; didrefnu, rhwystro 
 Confusion, kon-fu'zhun, n. annhrefn, 
 
 terfysg ; syndod [adwy 
 
 Confutable, kon-fu'ta-bl, a. gwrthbrof- 
 Confutant, kon-fu'tant, n. dyryswr, 
 
 gwrthbrofwr 
 Confutation, kon-fu-ta'shun, n. dad- 
 
 brawf, gwrthbrofiad [brofi ; dyrysu 
 Confute, kon-fut', v. dadbrofi, gwrth- 
 Conge, kon'ji, n. moes-blygiad ; mocs-- 
 
 genadiad : vt. moes-blygu ; ymado 
 
 10™ 
 
 Congeal, kön-jîl , v. rhewi ; tewychu» 
 
 ceulo [cyd-geuladwy 
 
 Congealable, kön-jî'lä-bl, a. hyrew ; 
 Conge-d'elire, kon-ji-de-lir', n. cenad i 
 
 ddewis esgob 
 Congelation, kon-ji-la'shun, n. rhewiad; 
 
 cyd-dewychiad 
 Congenerous, kon-jen'ur-us, a. cydryw, 
 
 cydrywiol 
 Congenial, kon-ji'm-al, a. cydnaws, 
 
 cydgyneddf 
 Congeniality, kön-jî-nî-äl'î-tî, n. cyd- 
 
 rywiaeth, cyfnawsedd [darddiad 
 
 Congeniture, kön-jën'î-tshu'r, n. cyd- 
 Conger, kong'gur, n. môr lysŵen, pen- 
 doll [betheuach 
 Congeries, kon-ji'r'i-iz, n. cryg o amryw 
 Congest, kon-jest', vt. crugio, pentyru ; 
 
 croni [gasgliad, croniad 
 
 Congestion, kon-jes'tshiin, n. crawn- 
 Congiary, kon'ji-ur-i, n. rhodd i'r bobl 
 
 Rhufeinig [rhewi 
 
 Conglaciate, kon-gla'shT-at, v. troi yn iâ, 
 Conglobate, kong'glo-bat, vt. pellenu, 
 
 pelenu [pellen, pelen, clobyn 
 
 Conglobation, köng-glo-ba / shün, n. 
 Conglobulate, kon-glob'u-lat, vi. ym- 
 
 bellenu 
 Conglomerate, kon-glom'ur-at, vt. pell- 
 enu, sypio, crugio : a. pellen-ddull, 
 
 pelenog ; n. careg gymysgedig 
 Conglomeration, kön-glöm-ü-ra'shün, 
 
 n. pentyriad, crugiad 
 Conglutination,, kön-glu-tî-na'shün, n. 
 
 cydlydiad, glydiad 
 Congo, kong'go, Congou, kong'gw, n. 
 
 math o dê du lied dda 
 Congratulate, kon-grat'u-lat, vt. cyd- 
 
 lawenâu ; llon-gyfarch 
 Congratulation, kön-grät-u-la / shün, n. 
 
 cydlawenychiad 
 Congratulatory, kön-grät'u-la-tür-î, a. 
 
 llon-gyfarchiadol 
 Congree, kon-gri', vi.cyduno, cydfwriadu 
 Congreet, kon-grit', vt. cyd-anerch, cyd- 
 
 gyfarch 
 Congregate, kong'gri-gat, v. ymgynull, 
 
 crynöi [cynulleidfa, tyrfa 
 
 Congregation, köng-grî-ga / shün, n. 
 Congregational, kong-gri-ga'shun-al, a. 
 
 cynulleidfaol 
 Congress, kong'gres, n. cymanfa ; cyd- 
 
 henuriaeth ; cydgyfarfod ; ymgvrchfa 
 Congressive, kon-gres'iv, a. cydym- 
 
 gyrchol, cyfarfodol 
 Congrue, kon-grw', vi. cyfuno, cyfaddasu 
 
 05 
 
COX path, fät, êrg, mët, mä-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tŵrrtoo, twkrztook ; 
 
 Congruence, köng'grẅ-ëns, Congruity, 
 
 kon-grw'i-ti, n. cydnawseddiad, cyson- 
 
 deb, cyfundeb, cyfaddasrwydd 
 Congruent, kong'grvv-ent, Congruous, 
 
 kong'grw-us, a. cyfaddas, cydred, 
 
 cymhwys, cytunol 
 Conic, kon'ik, Conical, kon'i-kal, a. 
 
 cônol, bon-braff a blaen-fain 
 Conjectural, kon-jek'tshu-ral, a. tebygol, 
 
 amcanadvvy 
 Conjecture, kon-jek'tsbur, n. amcan, 
 
 tyb, dycbymyg : v. tybio, godybio, 
 
 dyfalu 
 Conjoin, kon-jöîn', v. cysylltu, cyd- 
 
 rwymo, cyfuno, cydio [asol 
 
 Conjugal, kon'ju-gal, a. dyweddiol,priod- 
 Conjugate, kon'ju-gat, vt. cydieuo ; 
 
 treiglo berf [ad ; treigliad 
 
 Conjugation, kon-ju-ga'shun, n. cydieu- 
 Conjunct, kon-jungkt', a. cysylltiedig, 
 
 cyfunedig [cysylltiad 
 
 Conjunction, kon-jungk'shun, n. undeb; 
 Conjunctive, kon-jungk'tiv, a. cysyllt- 
 
 iol, cyfunol 
 Conjuncture, kon-jungk'tshur, n. cyfnod, 
 
 arfod ; trefn, ansawdd, neu amgylchiad 
 
 pethau 
 Conjuration, kon-ju-ra'shun, n. cyfrad ; 
 
 dewiniaeth, swyn-gyfaredd 
 Conjure, kön-ju'r',vt. tyngbedu ; cydfradu 
 Conjure, kun'jur, vt. dewino, swyno, 
 
 chawreu'r Haw ysgafn 
 Connascence,kö-näs'ëns,n.cyfenidrwydd 
 Connate, kö -nat', a. cyfenid, cydryw 
 Connatural, ko-nat'shu-ral, a. cydanian, 
 
 greddfol, cydnaws [cydio, uno 
 
 Connect, ko-nekt', vt. cysylltu, çyfrwymo, 
 Connection, ko-nek'shun, n. cysylltiad, 
 
 cydiad ; pertbynas 
 Connivance, ko-ni'vans, n. goddeflad ; 
 
 esgeulusiad [ddwyn 
 
 Connive, ko-niv', vi. ymoddef â, cyd- 
 Connoisseur, kon-a-sur', n. beirniad, un 
 
 cyfarwydd [arddangosiad 
 
 Connotation, kön-o-ta'shün, n. cyfnodiad, 
 Connote, ko-not', v. dynodi, arwyddo, 
 
 arddangos [priodasol 
 
 Connubial, kö-nu'bî-äl, a. cydweddog, 
 Conoid, ko'noTd, n. íFurf tebyg i gôn, 
 
 cônaidd [siglo, symud 
 
 I Conquassate, kon-kwas'at, vt. ysgwyd, 
 
 Conquer, kong'kwur, v. gorchfygu, gores- 
 
 gyn, trechu [fygadwy 
 
 Conquerable, kong'kwur-a-bl, a. gorch- 
 Conqueror,köng / kwür-ür, n. gorchfygwr, 
 
 goresgynwr, gorfcdwr 
 
 Conquest, kOng'kwest, n. goruchafiaeth» 
 
 buddygoliaeth [cydwaed 
 
 Consanguineous, kon-sang-gwm'yus, a. 
 Consanguinity, kön-säng-gwín'î-tî, n. 
 
 carenydd, cydwadolaeth 
 Conscience, kon'shens, n. cydwybod 
 Conscientious, kön-shî-ën'shüs, a. cyd- 
 
 wybodol [n. cydwybodoldeb 
 
 Conscientiousness, kon-shî-ën'shüs-nës, 
 Conscionable, kon'shun-a-bl, a. cyd- 
 
 vvybodol, rhesymol [cydwybodus 
 
 Conscious, kön / shüs, a. ymwybodol, 
 Consciousness, kön'shüs-nës, a. ym- 
 
 wybodolrwydd 
 | Conscript, kon'skript, a. rhestredig 
 | Conscription,kön-skríp'shün,n. rhestriad, 
 
 cofrestriad [neillduo, urddio 
 
 Consecrate, kon'sT-krat, vt. cysegru; 
 Consecration, kön-sî-kra'shün, n. cy- 
 
 segriad ; urddiad [lyniadol 
 
 Consectaneous, kon-sek-ta'm-us, a. can- 
 Consectary, kön-sèVtür-í, n. canlyniad, 
 
 casgliad, cload 
 Consecution, kön-sî-ku'shün, n. olynol 
 
 ddilyniad, oliant [olynol 
 
 Consecutive, kön-sëk'u-tív, a. canlynol, 
 Conseminate, kon-sem'T-nat, vt. hau 
 
 hadau cymysg [bodd 
 
 Consension, kon-sen'shun, n. cydsyniad, 
 Consent, kon-sent', vt. cydsynio, cytuno: 
 
 n. cydsyniad, bodd, caniatâd. Against 
 
 one's consent, o'i anfodd, yn erbyn ei 
 
 ewyllys 
 Consentaneous, kon-sen-ta'ni-us, Con- 
 sentient, kön-sën'shënt, a. cydsyniol, 
 
 cyson, unfryd, cytun, cydunol 
 Consequence, kon'si-kwens, n. canlyniad ; 
 
 pwys 
 Consequent, kon'sT-kwent, a. arlynol, 
 
 arlyniog, canlynol : n. arlyniad, dir- 
 
 darddiad 
 Consequential, kön-sî-kwën'shäl, a. can- 
 
 lyniadol ; o fawr bwys, pwysfawr ; 
 
 uchelfrydig [cyfaddasiad 
 
 Consertion, kon-sur'shun, n. cyfluniad, 
 Conservancy, kön-sür'vän-sî, n. cyrtiau 
 
 a gedwir er diogelu pysgod yn afon 
 
 Tafwys [wriaeth 
 
 Conservation, kon-sur-va'shun, n. cad- 
 Conservative, kon-sur'va-tiv, a. cadwr- 
 
 iaetbol, noddawl : n. ceidwadwr, gwrth- 
 
 ẅynebwr cyfnewidiadau yn yr eglwys ar 
 
 gwladwriaeth 
 Conservator, kon'sur-va-tur, n. ceidwad, 
 
 noddwr [le, nawddle ; llysieufa 
 
 Conservatory, kön-sür'vä-tür-î, n. maeth.. 
 
 66 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrz azure; thin, thìs; j = dzh. C ON 
 
 Conspicuity, kön-spT-ku'î-tî,n. eglurdeb, 
 amlygrwydd 
 
 Conserve, kon'surv, n. cyffaith 
 Conserve, kon-surv', vt. cadvv, noddi;, 
 
 cyffeithio [meddylied Conspicuous, kon-spik'u-us, a. amlwg, 
 
 Consider, kön-síd'ür, v. ystyried, pwyllo ■ ! hywel, hyspys, eglur [cydfrad 
 
 Considerable, kÖn-sícTür-ä-bl, a. haeddol Conspiracy, kön-spír'ä-sî, n. cydfwriad, 
 
 o ystyriaeth, cyfrifol ; mawr, pwysfawr! Conspirator, kon-spir'a-tur, n. cyd- 
 
 fradwr, bradwr [fwriadu 
 
 Conspire, kon-spi'r', v. bradfwriadu, cyd- 
 Constable, kun'sta-bl, n. hedd-geidwad, 
 
 hedd-was [íFyddlondeb ; parâd 
 
 Considerableness, kon-sid'ur-a-bl-nes, n. 
 
 cyfrifoldeb ; mawrder 
 Considerate, kön-sîd'ür-at, a. ystyriol, 
 
 pwyllog 
 Considerateness, kon-sid'ur-at-nes, n. : Constancy, kon'stan-si, n. gwadalwch, 
 
 ystyrioldeb, pwylledd j Constant, kön / stänt, a. dianwadal, gwast- 
 
 Consideration, kon-sid-u-ra'shun, n. ys- adol ; dyfal ; ffyddlon 
 
 tyriaeth, myfyriad ; dyspwyll ; parch, [Constellation, kon-ste-la'shun, n.cyd-sêr 
 
 bri ; iawn, tâl | Consternation, kon-stur-na'shun, n. 
 
 Consign, kon-sin', v. trosi, trosglwyddo ! braw, dychryn, syndod 
 Consignable, kon-si'na-bl, a. trosiadwy j Constipate, kon'sti-pat, vt. tynâu ; 
 Consignation, kon-sig-na'shun, n. tros-j rhwymo, cysychu [bolrwymiad 
 
 iad, trosglwyddiad [iddoi Constipation, kon-sti-pa'shun, n. tynâd, 
 
 Consignee, kön-sî-nî', n. yr hwn a trosirj Constituent, kon-stit'u- ënt, a. elfenol, 
 Consignment, kon-sin'ment, n. y da! ansoddol ; hanfodol : n. cysail, el fen ; 
 
 trosglwyddedig etholydd, anfonwr [soddi 
 
 Consist, kon-sist', vi. sefyll, cydsefyll ; 
 
 bod ; cynwys 
 Consistence, kon-sis'tens, Consistency, 
 
 kon-sis'ten-si, n. c>sondeb, cydsafiad; 
 
 tewedd, sylwedd, tewder 
 Consistent, kon-sis'tent, a. cyson, cyfun- 
 
 focl, tewycliol 
 
 Constitute, kon'sti-tut, vt. arosod, cyfan 
 Constitution, kon-sti-tu'shun, n. cyfan 
 
 soddiad ; ffurf-lywodraeth ; tymher, 
 
 ardymer, naws, ansawdd 
 Constitutional, kon-sti-tu'shun-al, a. 
 
 gwreiddiol ; cyfreithlawn 
 Constitutive, kon'sti-tu-tiv, a. sefydladwy 
 
 Consistorial, kon-sis-to'r'i-al, a. gor-; Constrain, kon-stran', vt. dirgymhell, 
 
 seddfaol, eglvvyslysol gorfodi [mhelladwy 
 
 Consistory, kon-sis'tur-i, n. cwrt yr|Constrainable, kon-stra'na-bl, a. cy- 
 
 esgob, eglwyslys Constraint, kon-strant', n. cymhell, trais, 
 
 Consociate, kön-so'shî-at, v. cydgyfeill- 
 achu : n. cyfaelod, cydymaith 
 
 Consolable, kon-so'la-bl, a. dyddanadwy, 
 cysuradwy [daddanwch 
 
 Consolation, kon-so-la'shun, n. cysur, 
 
 dir, gorthrech 
 Constriction, kon-strik'shun, n. cyd« 
 
 rwymiad, cydwasgiad 
 Constringe, ken-string, vt. cydvvasgu, 
 
 tynrwymo [iadol, bolrwymol 
 
 Consolatory, kön-söTä-tür-î, a. cysurus,| Constringent, kon-strin'jent, a. rhwym 
 
 dyddanol, lion [sirioli Construct, kon-strukt'. vt. adeilo, ffurfio, 
 
 Console, kon-sol 7 , vt. cysuro, dyddanu, adeiladu; cyfansoddi 
 Consolidant, kön-sörî-dänt, a. iachaol : Construction, kon-struk'shun, n.adeilad; 
 
 n. eli iachaol cyfansoddiad ; dehongliad, ystyr; cys- 
 
 Consolidate, kön-sòTl-dat, v. cysylltu, trawiad [adaeth, cydosodiad 
 
 cyfrwymo ; cryfâu Constructure, kon-struk'tshur, n. adeil- 
 
 Consolidation, kon-sol-i-da'shun, n. Construe, kon'strw, vt. dehongli ; cyf- 
 
 cyfaniad ; cryfâd [cynsyniad^ ieithu [diforwyno 
 
 Consonance, kon'so-nans, n. cydsain ;!Constuprate, kon'stu-prat, vt. treisio, 
 Consonant, kon'so-nant, a. cysain ; cyson, jConstupration, kon-stu-pra'shun, n. 
 
 cytun : n. cydsain ; cydsyniad treisiad, llathruddiad 
 
 Consonous, kon'so-nus, a. cydseiniol, 
 
 cynghaneddol 
 Consort, kon'sort, n. gwr neu wraig ; 
 
 cydwedd; cyfeill-long [priodi 
 
 Consort, kon-sort', v. ymgyfeillachu, 
 Conspersion, kon-spur'slnin, n. taenelliad 
 
 Consubstantial, kön-süb-stän'shäl, a. 
 
 cydsylweddol [cydsylweddu 
 
 Consubstantiate, kön-süb-stän'shî-at, vt. 
 Consuetude, kon'swT-tud, n. arferiad, 
 
 defod [masgnacho] 
 
 Consul, kon'siil, n. ucbel-faer ; negesydd 
 
CON path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twrrtoo, t\vk = took ; 
 
 Consular, kon'su-lur, a. uchel-faeronol 
 Consulate, kon'su-lat, Consulship, kon'- 
 
 sül-shîp, n. uchel-faeroniaeth 
 Consult, kon-sult', vt. ymgynghori, ym- 
 
 resymu 
 Consultatation, kon-sul-ta'shun, n. 
 
 ymgynghoriad ; ystyriaeth 
 Consumable, kon-su'ma-bl, a. difrod- 
 
 adwy, difadwy 
 Consume, kon-sum', v. dyfetha, treilio, 
 
 afradloni ; nychu, dyhoeni, edwi ; 
 
 defnyddio 
 ! Consummate, kön-süm'at, a. perffeith- 
 
 iedig, evil awn : v. gorphen, perffeithio 
 i Consummation, kon-su-ma'shun, n. 
 
 cwblad, diweddiad 
 ! Consumption, kön-süm'shün, n. treuliad ; 
 
 darfodedigaeth 
 j Consumptive, kon-sum'tiv, a. nychlyd, 
 
 darfodedigol [darfodedigrwydd 
 
 Consumptiveness, kön-süm'tív-nës, n. 
 Contabulate, kon-tab'u-lat, vt. llorio âg 
 
 estyll, plancio [iad 
 
 Contact, kon'takt, n. cyfhwrdd, cyffyrdd- 
 Contagion, kon-ta'jun, n.haint, heintnod, 
 
 pla 
 Contagious, kon-ta'jus, a. heintus, llygrol. 
 
 A contagious disease, clefyd cael 
 Contain, kon-tan', vt. cynwys, dal ; am- 
 
 gyfFred 
 Contaminate, kon-tam'i-nat, vt. halogi, 
 
 llygru, diwino: a. halogedig, llygredig 
 Contamination, kön-täm-î-na'shün, n. 
 
 halogedigaeth, llygriad [difrio 
 
 Contemn, kon-tem', vt. diystyru, dirmygu, 
 Contemperate, kon-tem'pur-at, vt. cyd- 
 
 dymheru [n. tymher, eniain 
 
 Contemperament, kön-tëm'pür-â-mënt, 
 Contemplate, kon-tem'plat, v. myfyrio, 
 
 ymsynied 
 Contemplation, kon-tem-pla'shun, n. 
 
 myfyriad, meddyliad 
 Contemplative, kon-tem'pla-tiv, a. my- 
 
 fyrgar, meddylgar [ydd, myfyriwr 
 
 Contemplator, kon'tem-pla-tur, n. efryd- 
 Contemporary, kon -tëm'po-rür-î, n. 
 
 cyfoeswr, cyfoedydd [oesi, cyfoesi 
 
 Contemporize, kon-tem'po-riz, vt. cyd- 
 Contempt, kon-temt', n. dirmyg, diystyr- 
 
 wch, anfri [adwy, dirmygus 
 
 Contemptible, kon-tem' tî-bl, a. dirmyg- 
 Contemptuous, kön-tëm / tshu-üs, a. tra- 
 
 haus, diystyrllyd 
 Contemptuousness, kon-tem'tshu-us- 
 
 nës, n. diystyrwch 
 Contend, kon-tend', v. amrafaelio, ym- 
 
 dynu; ymdaeru ; ymryson, ymwrial, 
 
 ymladd, ymdrechu 
 Content, kon-tent', n. bcddlonrwydd ; 
 
 ëangiad : a. boddlawn ; esmwyth ; 
 
 parod: vt. boddloni, rhyngu bodd. 
 
 I am content, bydded felly, yr wyf yn 
 
 cytuno. Contented, boddlawn 
 Contention, kÖn-tën'shün, n. cynhen, 
 
 annghydfod ; aidd 
 Contentious, kön-tën'shüs, a. ymryson- 
 
 gar, cecrus, cyndyn 
 Contentiousness, kon-ten'shus-nes, n. 
 
 ymrysongarwch [anfoddlawn 
 
 Contentless, kön-tënt'lës, a. anfoddo^, 
 Contentment, kon-tent'ment, n. bodd- 
 
 londeb, rhancbodd [cyfanswm 
 
 Contents, kon-tents', n. pi. cynwysiad ; 
 Conterminous, kön-íür'mî-nüs, a. cyf- 
 
 agos, cyffiniol [cynhen 
 
 Contest, kon'test, n. ymdrech, ymryson, 
 Contest, kon-test', v. gwrthdaeru, ym- 
 
 dynu [annilys 
 
 Contestable, kön-tës'tä-bl, a. dadleuadwy, 
 Context, kon'tekst, n. cyd-destyn, cyf- 
 
 adnodau [mhleth 
 
 Context, kon-tekst', a. cyd-wëol, cy- 
 Contexture, kön-tëks'tshür, n. cyd-wëad, 
 
 cymhlethiad [iad 
 
 Contignation, kön-tîg-na'shün, n. cledr- 
 Contiguity, kön-tî-gu'î-tî, n. cyfagos- 
 
 rwydd, cyfnesafedd, agosrwydd 
 Contiguous, kon-tig'u-us, a. cyfagos, 
 
 cynghyfFwrdd, wrth eu gilydd 
 Continence, kon'ti-nens, Continency, 
 
 kon'tT-nen-si, n. diweirdeb 
 Continent, kon'ti-nent, a. diwair, ymat- 
 
 talgar, dihalog : n. cyfandir 
 Continental, kon-ti-nen'tal, a. cyfandirol 
 Contingence, kon-tin'jens, Contingency, 
 
 kön-tín'jën-sî, n. damwain 
 Contingent, kön-tín'jënt, n. dygwyddiad; 
 
 dogn, cyfran : a. dygwyddol, damweiniol 
 Continual, kon-tin'u-al, a. dibaid, gwas- 
 
 tadol, didawl, parâus [arosiad 
 
 Continuance, kon-tin'u-ans, n. parâd ; 
 Continuate, kon-tin'u-at, a. didor, dibaid, 
 
 digyfrwng 
 Continuation, kön-tín-u-a'shün, n. parâd, 
 
 estyniad, gohiriad 
 Continuator, kon-tm'u-a-tur, n. gorest- 
 
 ynydd, estynydd [estyn, hirio 
 
 Continue, kon-tin'u, v. parâu, aros ; 
 Continuity, kon-ti-nu'i-ti, n. parâusder, 
 
 cydolrwydd, parâd didor, gorestyniad 
 Contort, kon-tort', vt. nydd-droi 
 Contortion, kön-tör'shün, n. nydd-droad 
 
ore"; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; jrzdzh. CON 
 
 Contour, kön-tẅ'r/, n. cylchlinell 
 Contra-, px. gwrth-, croes- 
 Contraband, kon'tra-band, a. gwahardd- 
 
 iedig, annghyfreithlawn 
 Contract, kon'trakt, n. ammod, cyfam- 
 
 mod ; cytundeb, ymgred 
 Contract, kon-trakt', v. ammodi, cyfam- 
 
 modi, cytuno ; dyweddio, cyfaddaw ; 
 
 byrâu, cwtogi. To contract a debt, 
 
 rhedeg i ddyled. To contract a habit, 
 
 dysgu arfer [ammodadwy 
 
 Contractible, kon-trak'ti-bl, a. byradwy; 
 Contractile, kon-trak'til, a. crebachaidd 
 Contraction, kon-trak'shun, n. byrâd, 
 
 cwtogiad, crebachiad 
 Contractor, kon-trak'tur, n. ammodwr ; 
 
 cymerwr 
 Contradict, kon-tra-dikt 7 , v. gwrthddy- 
 
 wedyd, croesddadleu ; gwadu 
 Contradiction, kön-trä-dîk'shün, n. 
 
 gwrthddywediad 
 Contradictory, kon-tra-dik'tur-i, a. croes, 
 
 gwrthwynebol ; cecrus 
 Contradistinct, kön-trâ-dîs-tîngkt', a. 
 
 gwrth ddy no dol 
 Contradistinction, kon-tra-dis-tingk'- 
 
 shün, n. gwrthddynodiant 
 Contradistinguish, kon-tra-dis-ting'- 
 
 gwîsh, vt. gwrth wahanu 
 Contramure, kon'tra-mu'r, n. gwrthfur, 
 
 gwrthglawdd [gwrthgyílëad 
 
 Contraposition, kon-tra-po-zish'un, n. 
 Contrariant, kon-tre'r'i-ant, a. croes, 
 
 annghyson 
 Contrariety, kon-tru-ri'i-ti, n. gwrth- 
 
 wedd, gwrthdarawiad 
 Contrariwise, kon'tru-rl-wiz, ad. yn y 
 
 gwrthwyneb, o'r tu arall 
 Contrary, kon'tru-ri, a. gwrthwyneb, 
 
 annghytunol. Contrary wind, gwrth- 
 
 wynt. Contrary witness, gwrthdyst 
 Contrast, kon'trast, n. cyferbyniad 
 Contrast, kon-trast', v. cyferbyn, gwrth- 
 
 osod [gwrthgaer 
 
 Contravallation, kon-tra-va-la'shun, n. 
 Contravene, kon-tra-vm', vt. gwrthdrin ; 
 
 rhwystro 
 Contravention, kön-trä-vën'shün, n. di~ 
 
 fuddiad, dieffeithiad [drethol 
 
 Contributary, kon-tnb'u-tur-i, n. cyd- 
 Con tribute, kon-trib'ut, v. rhoddi, cyfranu 
 Contribution, kon-trT-bu'shun, n. cyd- 
 
 daliad, casgliad [wyadwy 
 
 Contributive, kon-trib'u-tTv, a. cynorth- 
 Contributor, kon-trib'u-tiir, n. cyfranwr, 
 
 cyfroddwr 
 
 Contributory, kön-trîb / u-tür-î, a. cyd- 
 
 roddawl, cynorthwyol 
 Contristate, kon-tris'tat, vt. tristâu^ 
 
 pruddáu [tuddiol, edifeiriol 
 
 Contrite, kon'trit, a. briwedig, cys- 
 Contrition, kon-trish'un, n. rhwbiad ; 
 
 edifeirwch [dychymyg 
 
 Contrivance, kOn-tri'vans, n. dyfais, 
 Contrive, kon-triv', v. dyfeisio, llunio ; 
 
 trefnu 
 Control, kon-trol', n. rheolaeth, awdur- 
 
 dod : vt. íFrwyno, rheoli, cyfattal, 
 
 goruchwylio [ffrwynadwy 
 
 Controllable, kon-tro'la-bl, a. attaliadwy, 
 Controlment, kon-trol'ment, n. attal- 
 
 iaeth, rheolaeth 
 Controversial, kön-tro-vür'shäl, a. dad- 
 
 leuol, ymddadleuol [dadleuwr 
 
 Controversialist, kon-tro-vur'shal-ist, n. 
 Controversy, kon'tro-vur-si, n. dadl, 
 
 ymrafael, cynghaws [gwrthddywedyd 
 Controvert, kon'tro-vurt, vt. gwrthddadlu, 
 Controvertible, kon-tro-vur'ti-bl, a. 
 
 dadleuadwy, ammhëus 
 Controvertist, kon'tro-vur-tist, n. dad- 
 leuwr, cysdadlwr [dyn, ystyfnig 
 Contumacious, kon-tu-ma'shus, a. cyn- 
 Contumacy, kon'tu-ma-si, n. gwrth- 
 
 nysigrwydd [llibus, dirmygus 
 
 Contumelious, kon-tu-mf lî-üs, a. en- 
 Contumely, kon'tu-mi-li, n. anfri, sarâd, 
 
 diystyrwen [pwyo 
 
 Contuse, kon-tuz', vt. briwio, dryllio, 
 Contusion, kon-tu'zhun, n. cymriw ; 
 
 pwyâd; clais 
 Conundrum, ko-niuYdrum, n. mwsair 
 
 cellweirus [holiad 
 
 Conusance, kon'u-sans, n. gwybyddiaeth, 
 Convalescence, kon-va-les'ens, n. gwell- 
 
 iant, gwellâd [ar wellâd 
 
 Convalescent, kon-va-les'ent, a. gwellaol, 
 Convenable, kon-vi'na-bl, a. cydweddawl, 
 
 cymhwys [cydymgynull 
 
 Convene, kon-vin', vt. galw yn nghyd, 
 Convenience, kon-vi'm-ens, n. cyfleus- 
 
 dra, odfa, egwyl 
 
 Convenient, kön-vî'nî-ënt, 
 
 a. cyflëus ; 
 
 cyfaddas ; tymhorol 
 Convent, kon'vent, n. cyfaint, mynachlog 
 Convent, kon-vent', v. gwysio, galw i farn 
 Conventicle, kon-ven'ti-kl, n. cyfarfod 
 
 bychan 
 Convention, kon-ven'shun, n. cytundeb, 
 
 cyfammod ; cymanfa 
 Conventional, kön-vën'shíin-àl, a. cv- 
 
 manfaol ; cyfammodol 
 
COP path, fät, ere, met, ma-ring, pin, orb, on, curve, cut, t\\ — too, twk— took 
 Conventual, kon-ven'tshu-al, n. mynach: Convoy, kon'voT, n. canymdo; amddiffyn 
 
 a. mynachlogaidd 
 
 [gyfeirio' Convoy, kon-vol', vt. canymddi ; noddi 
 
 Converge, kon-vurj', vi. cyd-dueddu, cyd- ' llongau [ysgwyd 
 
 Convergent, kon-vu/jent, a. cydgyfeiriol Convulse, kon-vuls', vt. dirgrynu, dir- 
 Conversable, kon-vûr'sä-bl, a. siaradwy ; Convulsion, kon-vuTshun, n. dirgryniad, 
 
 cyfeillgar [cynefin dirgryd 
 
 Conversant, kön-vür'sänt, a. cyfarwydd ; Convulsive, kon-vul'siv, a. dirgrynawl 
 Conversation, kön-vúr-sa'shün, n. ym- Conway, kon'wa, n. Caergyffin, Aber- 
 
 ddygiad ; ymddyddan cynwy 
 
 Converse, kon-vurs', vi. siarad; ymgy- Cony, ko'nl, n. cwningen, ffiogen. Cony- 
 
 feillachu warren, cwning-gaer 
 
 Converse, kon'vurs, a. gwrthwynebol, Coo, kw, vi. lleisio fel colomen 
 
 croes : n. y gwrthwyneb ; cyfeillach Cook, kẁk, n. côg, ceginwr, ceginwraig, 
 Conversion, kön-vür'shün,n. troedigaeth, coges : vt. arlwyo, trio bwyd. Cook- 
 
 dychweliad 
 Convert, kon'vurt, n. dycbwelwr, dyscybl 
 Convert, kon-vurt', vt. troi, dychwelyd ; 
 
 newid 
 Convertible, kon-vur'tT-bl, a. troadwy, 
 
 newidiadvvy 
 Convex, kon'veks, a. crwm, cynghrwm, 
 
 amgrom : n. crwmach 
 Convexity, kön-vëk'sî tî, n. amgrymedd, 
 
 crymedd 
 Convey, kon-va', vt. cludo ; cywain 
 Conveyance, kon-va'ans, n. trosglwydd, 
 
 cyweiniad ; trosiad, aralliad 
 Conveyancer, kön-va'än-sür, n. arallydd, 
 
 troswr 
 Convict, kon-vikt', vt. euog-brofi; euog- 
 
 farnu, coll-farnu 
 Convict, kon'vikt, n. collddyn, un wedi 
 
 shop, bwydty 
 Cookery, kvvk'ur-T, n. arlwyaeth, bwyd- 
 
 driniaeth, cogyddiaeth 
 Cool, kvvl, v. oeri, llygoeri, tawelu : a. 
 
 oer, lledoer; llariaidd, arafaidd 
 Cooler, kw'lur, n. oeriedydd, llestr oeri 
 Coolish, kw'lish, a. lledoer, go-oer, 
 
 oeraidd [arafwch 
 
 Coolness, kwl'nes, n. oerfelgarwch ; 
 Cooin, kvvm, n. huddygl 
 Coomb, kwin, n. mesur sych o bedwar 
 
 pvvysei [argau, cutio 
 
 Coop, k\vp, n. adardy, cut ieir : vt. cau 
 Coopee, kẅ-pî', n. ysgogiad taplasol 
 Cooper, kw'pur, n. cylchwr, cwperydd 
 Co-operate, ko-op'ur-at, vi. cydweithio 
 Co-optation, ko-op-ta'shun, n. cyfabwys- 
 
 iad [cysdadl 
 
 ei euog-brofi [argyhoeddiad^ Co-ordinate, ko-öVdî-nat, a. cydradd, 
 
 Conviction, kon-vik'shunjii.euogbrofiad; Coot, kwt, n. corsiar, dyfriar 
 Convictive, kön-vîk'tív, a. euog-brofol Cop, kop, n. coryn, copa ; brig, crib, côb 
 Convince, kon-vins', vt. argyhoeddu : Copal, ko'pal, n. math o ystavvr 
 
 diddadln Coparcenary, ko-pär'sî-nür-î, Copar- 
 
 Convincement, kön-vîns'mënt, n. argy- ceny, ko-par'si-ni, Copartnership, 
 
 hoeddiad ; sicrâd [advvy ko-pârt'nür-shíp, n. cyd-gyfranogaeth, 
 
 Convincible, kon-vin'sl-bl, a. argyhoedd- j cydfasgnach 
 Convive, kon-viv', vt. gwledda ; gwesta ; Copartner, ko-pärt-nür, n. cydgyfranog- 
 
 difyru [cydymlonol wr, cydranwr 
 
 Convivial, kon-viv'yal, a. cydweddol, Copatriot, ko-pa'tri-ut, n. cydwladgarwr 
 Convocate, koi/vo-kat, vt. gwysio ynCope, kop, n. cochl ; mwd, crib: v. 
 
 nghyd ; cydalw mydu ; ymladd, ymwrio, brwydro 
 
 Convocation, kön-vo-ka'shün, n. cy- Copernican, ko-pur'ni-kan, a. perthynol 
 
 manfa eglwysig ; cydwys i Copernicus [aill 
 
 Convoke, kon-vok', vt. gwysio, cydwysio, Copesmate, kops'mat, n. cydymaith, cyf- 
 
 cydalw [edig! Copious, ko'pl-us, a. helaeth, dibrin, 
 
 Convoluted, kon'vo-lu-ted, a. ymdorch-i llawn [digonedd 
 
 Convolution, kon-vo-lu'shun, n. cyd- j Copiousness, ko'pi-us-nes, n. helaethder, 
 
 amdoad, dirwyniad [nydd-droi; Coppel, kop'el, n. math o dawddlestr 
 
 Convolve, kon-volv', v. amdroi, dirwyn, Copper, kop'iir, n. copr, efydd, elydr ; 
 Convolvulus, kön-vòTvo~lüs, n. cy- j pair, crochan. Copper-plate, argraff- 
 
 nghafog. Wild convolvolus, cwlwm y lain. Copper-smith, n. gof copr 
 
 coed Copperas, kop'ur-as, n. copras, du'r crydd 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 COR 
 
 Coppice, kop'is. Copse, kops, n. coedwig; Cornelian, kor-m'li-an. — Carnelian 
 glasgoed. prysgoed | Corneous, kör'nî-üs, a. cornaidd, caled 
 
 Copulate, kop'u-lat, v. cydio, ymrew- Corner, kor'nur, n. congl, ongl, cornel, 
 yddu, ymreain cilfach 
 
 Copulation, kop-u-la'shun, u. cydiad, Cornet, kor'net, n. Uumanwr marchoglu ; 
 cydgnawd, ymrëad [sylltiolj udgornwr ; math o udgorn 
 
 Copulative, kop'u-la-tiv, a. cydiol, cy- Cornetcy, kor'net-si, n. swydd llumanwr 
 
 Copy, kop'i, n. adysgrifen ; cynysgrifen, Cornice, kor'nis, n. addurn-dalaith 
 arlun, cynllun, copi : vt. adysgrifenu ; Cornicle, koVnl-kl, n. cornyn, cornig, 
 efelychu, cynnelwi. Copy-hold, daliadj corn bach [corniog 
 
 tir wrth adysgrif rheol y llys. Copy- j Cornigerous, kor-nij'ur-iis, a. cyrnig. 
 right, meddiant o lyfr, ysgrifhawl Cornish, kor r nish, a. Cerniwaidd. The 
 
 Copyist, kop'i-ist, n. adysgrifenwr 
 Coquet, ko-ket', v. rhith-garu, hoedena 
 Coquetry, ko-ket'ri, n. hoeden-waith 
 
 Cornish language, y Gerniwaeg 
 Cornucopia, kor-nu-ko'pi-a, n. corn 
 llawnder 
 
 Coquette, ko-ket', n. chwidwen, croesen, Cornute, kor-nut', vt. cycwalltu, diŵrîaw 
 
 hoeden jCornuto, kor-nu'to, n. cornicyll 
 
 Coracle, kor'a-kl, n. corwg, cwrvvg | Cornwall, korn'wul, n. Cerniw 
 
 Coral, kor'al, n. gvvylar, lluchochr ; tegan Corny, kor'm, a. cornaidd ; grawnaidd 
 
 plentyn ! Corollary, ko/ol-ur-i, n. casgliad, can- 
 
 Coralline, kòVäl-ín, n. lluchochraidd lyniad, clöad 
 
 Corant, ko-rant', n. math o ddawns fuanj Coronal, kor'o-nal, n. gwyrlen, coron- 
 Corb, korb, n. cawell, basged globwll bleth : a. corynol [coronol 
 
 Corban, kör'bän,n.elusen-gawell, elusen,| Coronary, köVo-nür-î, a. coronaidd, 
 
 rhodd | Coronation, kor-o-na'shun, n. coronedig- 
 
 Corbel, kor'bel, n. corbed, ysgwyddiad aeth, coroniad 
 
 Cord, kord, n. cord, cort, rheffyn, tenyn; ! Coroner, kor'o-nur, n. coronwr 
 
 tant: vt. cortio, rhefFynu ; cludeirio j Coronet, köYo-nët, n. coronig, talaith 
 Cordage, kor'daj,n. rhefFynwaith, rhaffiad Corporal, kor'po-ral, n. dengwriad : a. yn 
 
 Cordelier, kor-di-li'r', n. mynach o urdd 
 
 St. Francis 
 Cordial, kor'di-al, n. meddyglyn ; dy- 
 
 ddanwch : a. diiFuant ; caredig ; gwresog ; 
 
 calonog [rwyd, serch 
 
 Cordiality, kor-di-al'i-ti, n. caredig- 
 Cordon, kor'dong, n. rhestr o geryg 
 Cordwain, kord'wan, Cordovan, kor'do- 
 
 van, n. lledr Cordova yn Yspaen 
 Cordwainer, kord'wa-nur, n. crydd 
 Core, ko'r, n. bywed, bywedyn, calon ; 
 
 crawn 
 Coriaceous, ko'r-i-a'shus, a. lledraidd 
 Coriander, ko'r-i-an'dur, n. Uysiau y 
 
 bara 
 Corinthian, ko-rm'thi-an, a. Corinthaidd. 
 
 The Corinthian order, y bedwaredd 
 
 reol adeiladaeth 
 Cork, kork, n. core : vt. corcio 
 
 perthyn i'r corff, coriForol 
 Corporality, kor-po-ral'i-ti, n. coriFolaeth 
 Corporate, kor'po-rat, a. corfíbredig 
 Corporation, kor-po-ra'shun, n. corfFor- 
 
 aeth [chorfF ganddo 
 
 Corporeal, kor-po'r'i-al, a. coriFog, a 
 Corporealist, kor-po'r'i-al-ist, n. corfF- 
 
 olwr [deb, corfFeg 
 
 Corporeity, kör-po-rî'î-tî, n. defnyddiol- 
 Corporify, kor-po/i-fi, vt. coriFori 
 Corps, ko'r, n. byddin-ran, catrawd 
 Corpse, korps, n. celan, coriF marw, 
 
 burgyn [tewdra 
 
 Corpulence, kor'pu-lens, n. corfFogrwydd, 
 Corpulent, kor'pu-lent, a. coriFog, tew, 
 
 cnawdog 
 Corpuscle, kôr'püs-l, n. mymryn, corffilyn 
 | Corpuscular,kör-püs'ku-lûr,a. mymrynol 
 Corrade, ko-rad', vt. cydrwbio ; cydgrafu 
 
 cvd- 
 
 Cormorant, kor mo-rant, n. mulfran, Corradiation, kö-räd-î-a 'shün, n 
 
 môrfran ; gloddestwr lewyrchiad 
 
 Corn, korn, n. ýd, ydau, grawn yd, llafur;' Correct, ku-rekt', a. cvwir, manol, 
 
 corn, oddf: vt. sychu, halltu, caledu a cywrain : vt. cospi, ceryddu ; diwygio, 
 
 halen [werthwrỳdj gwellâu [cerydd, cystwy 
 
 Cornchandler, korn'tshand-lur, n. ad- Correction, kö-rëk'shün, n. cyweiriad; 
 Cornel-tree, kor'nel-trT, Cornus, kor'nus, Corrective, ko-rek'tiv, a. diwygiadol ; 
 
 n. cŵyros, cŵyr-wîalen tymherol : n. ardymherydd, cyweirydd 
 
 71 
 
COU path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ = too, twkrztook; 
 
 Correctness, ko-rekt'nes, n. cywirdeb, 
 
 manylrwydd 
 Corrector, ko-rek'tur, n. diwygiwr; cosp- 
 
 wr ; cystwywr [Yspaen 
 
 Corregidor, ko-rej'i-dor, n. uch-ynad yn 
 Correlate, kor'i-lat, n. gwrth-berthynas 
 Correlative, ko-rel'a-tiv, a. cyd-berth- 
 
 Corticated, kör'tî-ka-tëd, a. rhisglaidd, 
 
 fel rhisg 
 Coruscant, ko-rus'kant, a. dyscleiriol, 
 
 llachar 
 Coruscate, ko-rus'kat, vi. llewyrchu 
 Corvette, kor-vet', n. Hong rhyfel 
 Corvine, kor'vin, a. branaidd 
 
 ynasol [gyhoeddiad ( Cosey, ko'zi, a. chwedleugar 
 
 Correption, ko-rep'shun, n. cerydd, ar- , Cosier, ko'zhi-ur, n. bongleryn: a. trwsgl 
 Correspond, kor-i-spond', v. cyfateb ;. Cosmetic, koz-met'ik, a. tecaol, addurn: 
 
 gohebu ol : meddyginiaeth a bair degwch pryd 
 
 Correspondence, kor-T-spon'dens, n. Cosmical, kOz'mi-kal, a. perthynol i'r 
 
 cyfatebiad ; gohebiaeth byd ; yn codi neu fachlud gyda'r haul 
 
 Correspondent, kor-i-spon'dent, a. cvf- Cosmogony, kös-mög'o-nî, n. crëad, neu 
 
 atebol, addas : n. cyfatebwr, gohebydd haniad y byd [ddarluniwr 
 
 Corridor, kör-î-dör', n. oriel o gwmpas^ Cosmographer, kÖs-mög'rä-für, n. byd- 
 
 tŷ, amrodfa [diwygiadwy, Cosmopraphy, kos-mog'rii-fi, n. byd- 
 
 Corrigible, kor'i-ji-bl, a. ceryddadwy ; ' ddarluniad [bydyssawd 
 
 Corrival, ko-ri'val, n. cydgeisiwr, cyd- 1 Cosmolatory, kös-möTä-tür-î,n.addoliad 
 
 ymgeisiwr Cosmopolite, kos-mop'o-lit, n. dinasydd 
 
 Corrivation, kor-i-va'shun, n. cyd-ffryd- 
 
 iau, aber [cryfaol 
 
 Corroborant, kö-röVo-ränt, a. cyfnerthol, 
 
 Corroborate, ko-rob'o-rat, vt. cyfnerthu, 
 
 cadarnâu : a. sefydledig, sicr 
 Corroborative, ko-roVo-ra-tiv, a. cyf- 
 nerthol, cadarnaol [cyfysu 
 Corrode, ko-rod', v. ysu, difa, amgnoi, 
 Corrodent, ko-ro'dent, a. ysol, difaol 
 Corrodible, kö-ro / dî-bl, a. ysadwy 
 Corrosion, ko-ro'zhun, n. amdraul, ysiad, 
 
 amgnòad 
 Corrosive, ko-ro'siv, a. ysol, cyfysol, 
 
 difaol : n. eli cyfysol 
 Corrugate, kor'u-gat, vt. crychu, rhychu, 
 
 crebachu 
 Corrupt, ko-rupt', a. llygredig, halogedig, 
 pwdr ; anonest : v 
 pydru ; gwobri 
 
 y byd 
 Cossack, kos'ak, n. milwr yn Rwssia 
 Cosset, kos'et, n. oen llawfaeth 
 Cossick, kos'ik, a. alsoddol 
 Cost, kost (pt. & pp. cost), n.traul, cost, 
 
 pris ; as, eisen : vt. costio, bod yn 
 
 werth. It cost me a shilling, mae yn 
 
 sefyll i mi swllt 
 Costal, kos'tal, a. eisawl, asenawl [masw 
 Costard, kos'turd, n. pen ; math o afal 
 Costive, koVtiv, a. bolrwym, rhwym 
 Costiveness, kos'tiv-nes, n. bolrwymiad, 
 
 rhefrrwym [rhad 
 
 Costless, kost'les, a. digost, diwerth ; 
 Costliness, köst'lî-nës, n. gwerthfawr- 
 
 ogrwydd 
 Costly, kost'li, a. gwerthfawr ; costfawr 
 halogi, diwyno ; | Costume, kos-tum', n. dull-wisgiad [twlc 
 Cot, kot, n. bwth, Uuest, caban, bwthyn, 
 
 n. | Cote, kot, vt. gadael ar ol : corlan, Hoc 
 Cotemporary, ko-tem'po-rur-i, n. cyf- 
 
 oedydd, cyfoesydd 
 Coterie, ko'-tur-i, n. llon-gymanfa, 
 
 cymdeithas [ion merched 
 
 Corruptibility, kö -rüp-tî-bîl'î-tî, 
 
 Uygroldeb, hylygredd 
 Corruptible, ko-rup'ti-bl, a. llygradwy, 
 
 pydradwy [crawn, gôr 
 
 Corruption, ko-rup'shun, n.llygredigaeth ; 
 
 Corruptive, ko-rup'tiv, a. llygrol, hylwgr Cotquean, kot'kwin, n. ymyrwr â matter- 
 Corruptness, ko-rupt'nes, n. llygredd, Cottage, kot'aj, n. bwth, cabandy, twlc 
 
 halogrwydd ; anonestrwydd ; Cottager, kot'a-jur, Cotter, kot'ur, Cot- 
 
 Corsair, kor-se'r', n. môr-leidr tier, kot'yur, n. bwthynwr 
 
 Corse, kors, n. celan, ysgerbwd, abwy Cotton, kot'n, n. cotwm, ceden 
 Corselet, kors'let, n. dwyfroneg Cottony, köt'n-î, a. cotymaidd 
 
 Corset, kor'set, n. bron-gengl Couch, kuwtsh, n. glwth, trwl, gwâl, 
 
 Cortes, kor'tez, n. cynrychiolwyr sen- gorweddfainc : v. gorwedd ; cynwys ; 
 
 eddol Ysbaen tynu pelenau oddiar lygaid ; annelu. 
 
 Cortex, kor'teks, n. rhisgl, rhisg To couch a spear, rhoi gwaewfFon ar 
 
 Cortical, kör'tî-käl, Corticose, kor'ti- 1 annel [orweiddiol 
 
 kos, a. rhisglog 
 
 Couchant, kuw'tshant, a. yswatiol, tor- 
 
 72" 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jrzdzh. COV 
 
 Couchee, kw'shi, n. ymweliad nosawl 
 Cough, kof, n. peswch : v. pesychu. 
 
 Hooping-cough, Chin-cough, y pas 
 Could, kwd, pt. — Can 
 Coulter, kol'tur, n. cwlltyr 
 Council, kuwn'sil, n. cynghor, cynghorfa 
 Councillor, küẅn'sîl-ür, n. aelod cynghor 
 Counsel, kuwn'sel, n. cynghor; dadleuwr, 
 
 cynghorwr : vt. cynghori ; hyiForddi 
 Counsellor, küẅn'sël-ür, n. cynghorwr, 
 
 cynghawsydd, dadleuwr 
 Count, kuwnt, n. iarll ; cyfrif, rhif ; 
 
 v. rhifo, cyfrifo. Counting-house, 
 
 cyfrifdy 
 Countenance, kuwn'ti-nans, n. gwyneb, 
 
 gwedd, gwynebpryd ; cefnogiad ; 
 
 nawdd: vt. noddi, cefnogi. Keep your 
 
 countenance, na wridwch 
 Counter, kuwn'tur, n. ffug-arian ; bwrdd 
 
 cyfrif; uwchlais, uchalaw : a. croes, 
 
 gwrth, gwrthwyneb : ad. yn groes, yn 
 
 erbyn, yn y gwrth : px. gwrth- 
 Counteract, kuwn-tur-akt', vt. gwrth - 
 
 sefyll, gwrthweithredu 
 Counterbalance, kûẅn-tür-bäräns, vt. 
 
 gwrthbwyso 
 Counterbalance, kúẅn'tür-bäl-äns, n. 
 
 gwrthbwys, cydbwys [rwym 
 
 Counterbond, küẅn'tür-bönd, n. gwrth- 
 Countercharge, kuwn'tur-tsharj, n. 
 
 gwrthgyhuddiad [attaliad ; cerydd 
 
 Countercheck, kuwn'tur-tsbek, n. gwrth- 
 Counterfeit, kûẅn / tür-fît, a. gau, ffugiol, 
 
 ffuantus : vt. ifugio ; dynwared : n. 
 
 íFugbeth, rhith, twyli. Counterfeit 
 
 money, arian drwg 
 Countermand, kuwn-tur-mand', vt. 
 
 gwrthorchymyn [gwrthgyrchu 
 
 Countermarch, kuwn-tur-martsh', vi. 
 Countermine, kuwn'tur-min, n. gwrth- 
 
 glawdd : vt. dadymchwelyd 
 Counterpane, kuwn'tur-pan, n. teisban 
 Counterpart, kuwn'tur-part, n. gwrthran 
 Counterplea, kuwn'tur-pli, n. gwrthddadl 
 Counterplot, kuwn'tur-plot, n. gwrthfrad 
 Counterpoint, kuwn'tur-point, n. cy- 
 
 nghanedd [bwyso 
 
 Counterpoise, küẅn / tür-pöîz, vt. gwrth- 
 Counterscarp, kuvvn'tiir-skarp, n. gwrth- 
 
 glawdd [wyddo 
 
 Countersign, küẅn'tür-sin, vt. llaw-ar- 
 Countertide, küẅn'tür-tid, n. gwrthlif 
 Countervail, kuwn-tur-val', vt. cyfartalu ; 
 
 cyfiawni; cyferbynu 
 
 Countervail, küẅn'tür-val,n. cydbwysedd 
 
 Countess, kuwn'te's, n. iarlles 
 ___ 
 
 Countless, kuwnt'les, a. aneirif, dirif 
 Countrified, kün'trî-fid, a. gwladaidd 
 Country, kun'tn, n. gwlad ; bro, goror, 
 
 ardal ; tir : a. gwladaidd, gwledig 
 Countryman, kun'tri-man, n. cydwladwr; 
 
 gwladwr 
 County, kuwn'ti, n. sir, swydd, rhandir ; 
 
 iarllaeth : a. siryddol, perthynol i 
 
 swydd [llamsach 
 
 Coupee, kw-pa', n. ysgogiad taplasol ; 
 Couple, kup r l, n. par, dau, cwpl ; magi : 
 
 vt. cysylltu, cymharu, cydieuo, priodi 
 Couplet, kup'let, n. pennill dwy fraich 
 Courage, kur'aj, n. dewrder, glewder, 
 
 calondid [dewr, calonog 
 
 Courageous, ku-ra'jiis, a. gwrol, glew, 
 Courageousness, ku-ra'jus-nes, n. gwr- 
 
 oldeb 
 Courant, kw-rant', n. math o daplas 
 Courb, kw'rb, vt. ymblygu, crymu, 
 
 camu : a. cam [cenad 
 
 Courier, kẁr'î-ür, n. brysgenad, rhedegwr, 
 Course, ko'rs, n. ystod, gyrfa, rhedegfa ; 
 
 cylch, chŵyl ; helynt, hynt ; llwybr, 
 
 haen, rhes : v. hela ; rhedeg ; erlyn, 
 
 ymlid 
 Courser, ko'r'sur, n. rhedegfarch 
 Court, ko'rt, n. llys, brenindy ; cwrt ; 
 
 cyntedd: vt. caru ; addolwyn, erfyn. 
 
 Court-hand, llawysgrifen a arferir i 
 
 gofestru. Court-leet, llŷs pentrefol. 
 
 Court-martial, cwrt milwraidd 
 Courteous, ko'r'tshus, a. moesawg, caru- 
 
 aidd, mwyn [deb, mwynder 
 
 Courteousness, ko'r'tshus-nes, n. tirion- 
 Courtesan, kür-tî-zän', n. putain 
 Courtesy, kür'tî-sî, n. tirionfoes, hynaws- 
 
 edd, mwynas 
 Courtesy, kurt'si, n. glin-ostyngiad 
 Courtier, ko'r'ti-ur, n. gwr llŷs, llyswr ; 
 
 carwr [hyfoesedd 
 
 Courtliness, ko'rt 'lî-nës, n. moeswychedd, 
 Courtly, ko'rt'K, Courtlike, ko'rt'lik, a. 
 
 moeswych ; dillyn ; gwenieithus 
 Courtship, ko'rt'ship, n. carwriaeth 
 Cousin, kuz'n, n. car, cefnder (fern. 
 
 cyfnither). Second cousin, cyfyrder 
 Cove, kov, n. cil, cilfach, ebach, lloches 
 Covenant, kuv'i-nant, n. cyfammod, cy- 
 
 nghrair : v. cyfammodi, cytuno 
 Covenanter, küv'î-nän-tür, n. cyfam- 
 
 modwr, ammodwr 
 Cover, kuv'ur, n. clawr, caead, croeg, 
 
 gorchudd, tô: vt. toi, gorchuddio, 
 
 cysgodi [cauad 
 
 Covercle, kiiv'ur-kl, n. gorchudd, hulicr. 
 
CRA path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅntoo, tŵk=rtook ; 
 
 Coverlet, küVür-lët, Coverlid, kuv'ur- 
 lid, n. huling, teisban, torsed 
 
 Cramp, kramp, n. yr wrwst, cwlwm 
 gwythi ; creffyn : v. caethiwo ; creffynu ; 
 dirwasgu: a. anhawdd, caled, rhwystrus. 
 Cramp-iron, craff, creffyn, gafael-fach 
 
 Cranberries, kran'ber-iz, n. pi. ceirios y 
 wern, cryglus 
 
 Crane, kran, n. garan, crëyr, crychydd, 
 cregyr ; dyrwynlath, dyrwynydd 
 
 Cranebill, kran'bi), n. mynawyd y bugail. 
 Stinking cranebill, llysiau y llwynog 
 
 Cranium, kra'ni-um, n. penglog, iâd 
 
 Crank, krangk, n. ofFeryn bachog ; dyr- 
 wynlath : a. heini, bywiog, iachus, cryf 
 
 n. 
 
 Covey, kuv'T, n. haid, nythlwyth o adar 
 Covin, kuVin, n. cyd-dwyll, cyd-frad 
 Covinous, küv'î-nüs, a. twyllodrus 
 Cow, küŵ, n. buwch, buch, bôn : vt. 
 digaloni, pruddâu. A cow near calving, 
 buwch ddowydd. A young cow, anneir- 
 fuwch. Cow- wheat, ygliniogai. Cow- 
 grass, buch-lasvvellt. Cow-herd, bu- 
 gail, heusor, grëwr. Cow-house, 
 beudy. Cow-blake, gleiad 
 Coward, kuw'urd, n. anwr, llyfrgi, cachgi, 
 annewryn [annewredd 
 
 Cowardice, kùẅ'ür-dís, n. llyfrdra, ofn, 
 Cowardize, kuw'ur-diz, vt. llyfrâu, di- Crankle, krang'k), v. dolenu fel afon 
 
 galoni [aidd, Uwfrj crychiad ; doleniad 
 
 Cowardly, küŵ'ürd-lî, a. digalon, cachgi- Crankness, krangk'nes, n. bywiogrwydd 
 Cowbane, kuw'ban, n. cegid y dwfr Cranny, kran'i, n. agen, hollt, agenig 
 
 Cowbridge, kuw'brij, n. Pontfaen, Pont-! Crape, krap, n. galarwe 
 
 yfôn j Crapulence, krap'u-lens, n. afiechyd 
 
 Cower, kuw'ur, vi. cwrian, cwrcydu trwy annghymedroldeb 
 
 Cowish, kuw'isb, a. ofnus, Uwfr, digalon j Crapulous, krap'u-lus, a. glwth, meddw, 
 Cowl, küẅl, n. cwcwll, cwfi. Cowl-staff, | meddw-glaf 
 
 pawl, berllysg [yn, pefryn ! Crash, krash, n. grem, grill, rhinc, tor- 
 
 Coxcomb, koks'kom, n. coegyn, ysgoeg- drwst : v. chwilfriwio, gremio 
 Coxcomical, koks-kom'i-kal, a. coegyn- Crasis, kra'sis, n. ardymher, cymysgedd 
 aidd, cymhen [aidd Crassitude, kras'i-tud, n. tewedd, trwch, 
 
 Coy, köî, a. mursenaidd, osgoilyd, gwedd- | trymder [oediad 
 
 Coyness, koines, n.mursendod, gwyledd Crastination, kräs-tî-na'shün,n.gohiriad, 
 Cozen, kuVn, vt. twyllo, budo^ siomi I Cratch, kratsh, n. preseb ; rhesel ; cafn 
 Cozenage, kuz'n-aj, n. twyll, dichell ebran 
 
 Crab, krab, n. crane, mor-granc ; afal Crate, krat, n. cawell i gario priddlestri 
 
 Crater, kra'tur, n. safn mynydd tanllyd ; 
 
 twll ; adwy 
 Craunch, krantsh, vt. rhygnu dannedd 
 Cravat, kra-vat', n. math o wddf-liain 
 Crave, krav, vt. crefu, deisyf; chwennych 
 Craven, kra'vn, n. ceiliogyn digalon ; 
 
 cachgi 
 Craw, kro, n. crombil, cromil, cropa 
 Crawfish, kro'fish, Crayfish, kratsh, n. 
 
 ceimweh coch, ceimweh Mair 
 Crawl, krol, vi. ymlusgo, cropian, ym- 
 
 gripian 
 Crayon, kra'un, n. pwyntel sialc 
 
 sur, cogwrn. Crab- tree, afallen sur 
 Crabbed, krab'ed, a. sarug, anfoddog 
 Crabbedness, krab'ed-nes, n. surni ; 
 
 astrusi 
 Crack, krak, n. breg, agen, hollt ; trwst; 
 
 bost: v. hollti ; croch-drystio ; brolio. 
 
 Crack-brained, penchvviban, penwan 
 Cracker, krak'ur, n. fílamyg ; gwag- 
 
 fostiwr [lwgach 
 
 Crackle, krak'l, vi. clindarddach, ysgwr- 
 Cracknel, krak'nel, n. teisen caled 
 Cradle, kra'dl, n. cryd ; cawell, alch : v. 
 
 siglo cryd, cryd-siglo 
 
 Craft, kraft, n. celf, crefft ; ystryw, cyf- 
 rwysder ; celfipysgota; Hong fechan I 
 Covert, küv / ürt, n. gwasgawd, cuddlwyn, Craftiness, kraf'tT-nes, n. cyfrwysedd 
 
 cudded : a. cudd, dirgel Craftsman, krafts'man, n. celfyddwr, 
 
 Covertness, kuv'urt-nes, n. dirgelrwydd | crefftwr 
 Coverture, kuv'ur-tshu'r, n cyflwrgwraig Crafty, krafti, a. cyfiwys, dichellgar 
 
 dan nawdd ei gwr ; cysgod Crag, krag, n. glaen-gwddf; clegyr, 
 
 Covet, kuv / et, vt. chwennychu, deisyfu clogwyn 
 
 Covetous, kuv'i-tus, a. trachwantus, Cragginess, krag'T-nes, n. garwder 
 
 cybyddlyd Craggy, krag'i, a. ysgythrog, serth, garw 
 
 Covetousness,küv'î-tüs-nës,n.trachwant, Cram, kram, v. gorlenwi, bol lwytho 
 
 ariangarweh Crambo, kram'bo, n.rhosb, rhosb-chware 
 
 74 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j=:dzh. CRI 
 
 Craze, kraz, vt. syfrdanu, gwallgofi 
 Craziness, kra'zî-nës, n. methiant ; 
 
 anmhvvyll 
 Crazy, kra'zi, a. methedig, ysig; penwan 
 Creak, krik, vi. grillian, gwichian, crecian 
 Cream, krim, n. hufen : vi. hufenu 
 Creamy, kri'rm, a. hufenog, hufenllyd 
 Crease, kris, n. ôl plygiad, crychiad : vt. 
 
 crychiadu, peru crychiad 
 Create, kri-at', vt. crëu, peru ; urddo 
 Creation, kri-a'shun, n. cread, creadig- 
 
 aeth 
 Creative, kri-a'tiv, a. creadaw], creawl 
 Creator, kri-a'tur, n. ereawydd, crëydd 
 Creature, kri'tshur, n. creadur, dynyn 
 Crebrous, kri'brus, a. mynych 
 Credence, kri'dens, n. cred, coel, ffydd 
 Credent, kri'dent, a. credus, crediniol 
 Credentials, kri-den'shalz, n. cred- 
 
 lythvrau 
 Credibility, kred-i-bili-tT, Credibleness, 
 
 kred'i-bl-nes, n. erededd, coeledd,! 
 
 coeledigaeth, tebygoliaeth 
 Credible, kred'i-bl, a. credadwy, coeladwy, | 
 
 hygoel 
 Credit, kred'it, n. coel, cred; cymeriad, ; 
 
 cyfrifiad, bri, parch, enw, ymddiriad:; 
 
 vt. credu, coelio, ymddirieu i [asol 
 
 Creditable, kred'i-ta-bl, a. cyfrifol, urdd- 
 Creditableness, krëd'î-tä-bl-nës, n. cy- 
 meriad, bri [retawr, coeliwr 
 Creditor, kred'i-tur, n. gofynwr, ach- 
 Credulity, krî-du'lî-tî, n. bygoeledd 
 Credulous, kred'u-lus, a. coelgar, hygred, 
 
 hawdd ganddo goelio [garwch 
 
 Credulousness, krëd / u-lüs-nës í n. coel- 
 Creed, krid, n. pynciau ffydd, credo 
 Creek, krik, n. cilfach, crigyll, ebach: vi. 
 
 gwichian, grillio 
 Creeky, kri'ki, a. cilfachog, bachog 
 Creep, krip (crept), vi. ymlusgo, cropian, 
 
 ymgreinio [neuad' 
 
 Cremation, kri-ma'shun, n. llosgiad, cy- 
 Cremor, kri'mor, n. sylwedd hufenog 
 Crenated, krî'na-tëd, a. bylchog, garw, 
 
 sitrachog [ach 
 
 Crepitation, krep-i-ta'shun, n.clindardd- 
 Crept, krept, pt. & pp. — Creep 
 Crepuscule, kri-pus'kul, n. cyfnos, 
 
 cyfddydd, cyflychwyr 
 Crepusculous, krî-püs'ku-lüs, a. llwyd- 
 
 dywyll, godywyll 
 Crescent, kres'ent, n. cyfn-lloer, haner 
 
 lleuad ; haner cylch 
 Crescent, kres'ent, Crescive, kres'iv, a. 
 
 cynyddol, tyfol 
 
 Cresset, kres'et, n. tân-fwdwl, trybedd 
 Crest, krest, n. crib, copa; mwng; helm 
 
 gribog arfau bonedd. Crest-fallen, 
 
 digalon, isel 
 Crested, kres'ted, a. cribog, cobynog 
 Crestless, krest'les, a. di-arfog, di-grib ; 
 
 pen-isel [farm, marmog 
 
 Cretaceous, krî-ta / shus, a. sialcaidd, o 
 Crevice, krev'is, n. agen, hollt, rhigol 
 Crew, krw, n. haid o ddyhirwyr; cydfor- 
 
 wyr, llongwyr, dynion Hong : pt. — 
 
 Crow 
 Crewel, krw'el, n. edau fain o wlan 
 Crib, krib, n. preseb ; rhesel ; bwthyn : 
 
 vt. darnguddio, celcio; caethiwo 
 Cribbage, kriVaj, n. math o chwareu 
 Cribble, krib'l, n. gogr, gwagr tro 
 Cribration, krî-bra / shün, n.gogryniad 
 Crick, knk, n. grill, sythdod y gwddf 
 Cricket, krîk / ët, n. criciad, criciedyn, 
 
 grilliedydd ; chwareu pel a chlwpa 
 Crickhowel, krik-ho'el, n. Crughywel 
 Cricoid, kri'kcud, a. cylchaidd, modrwy- 
 
 aidd 
 Crier, kri'ur, n. criwr, cyhoeddwr 
 Crime, krim, n. bai, trosedd, camwedd, 
 
 pechod [niweid 
 
 Crimeless, krim'les, a. dieuog, difai, di- 
 Criminal, krim'T-nal, n. troseddwr, drwg- 
 
 weithredwr: a. camweddus, beius 
 Criminality, krim-i-nal'i-ti, n. camwedd, 
 
 euogrwydd [yn erbyn 
 
 Criminate, krim'T-nat, vt. cyhuddo, rhoi 
 Crimination, krim-i-na'shun, n. cyhudd- 
 
 iad; achwyniad [og 
 
 Criminatory, krim'i-na-tiir-i, a. cyhudd- 
 Crimp, krimp, a. crych ; crimpiol, brau, 
 
 crisbin : v. crychu 
 Crimple, krim'pl, v. crychu, crimpio 
 Crimson, krim'zn, n. coch dwfn, porphor 
 Crinated, kri'na-ted, a. gwalltiedig, 
 
 gwalltlaes 
 Crincum, kring'kum, n. chwimp, creffyn 
 Cringe, krinj, vi. cynffoni, isel-druthio : 
 
 n. truthblygiad, gwaseiddfoes 
 Crinigerous, kri-nij'ür-üs, Crinose, kri'- 
 
 nos, a. gwalltog, garw 
 Crinkle, kring'kl, n. crych, plyg : v. 
 
 crychu, rhychu, tolcio 
 Crinosity, kri-nosi- tî, n. gwalltedd, 
 
 garwder 
 Cripple, krip'l, n. un cloff, efrydd, dyn 
 
 baglog : vt. efryddu, clorn 
 Crisis, kri'sTs (pi. crises, kri'siz), n. 
 
 uchder clefyd ; cyfrwng o berygl neu 
 
 fawr ddysgwyliad, dwys-gyfrwng 
 
 75 
 
CRU path, fät, ere, met, ma-rm^, pín, ôrb, ön, curve, cut, twrztoo, tvvkzztook ; 
 Crisp, krisp, a. crisbin, sychgras : v. j Crotch, krotsh, n. bach; iforch neu 
 
 crisbinio, sychgrasu ; crychu ftwrch pren 
 
 Crispation, kris-pa'shun, n. dwys-grasiad Crotchet, krotsh'et, n. corfanig, penddu; 
 
 Crispness, krisp'nes, n. sychgrasder 
 Criterion, kri-ti'r'i-un (pi. criteria, kri- 
 
 tî'r'î-ä), n. prawf, maen prawf 
 Critic, krit'ik, n. beirniad, llenfeirniad, 
 
 coegdyb [gwenieithio 
 
 Crouch,krüẅtsh, vi. isel-grymu, ymblygu, 
 Croup, krwp, n. pedrain, ffolen, cloren 
 Croupade, krw-pad', n. uchel-lam ; naid 
 arholwr [enbyd| dros y pen 
 
 Critical, krit'i-kal, a. beirniadol, manwl; Crow, kro, n. bran; trosol haiarn : vi. 
 
 Criticalness, krit'i-kal -lies, n. enbyd- 
 
 rwydd, manyldeb [farnu ; beio 
 
 Criticise, krit'i-siz, v. arholi, manwl- 
 
 Criticism, krit'i-sizm, n. beirniadaeth, 
 
 arholiad 
 Critique, kri-tik', n. manwl-sylwad ; 
 Croak, krok, vi. crygleisio, grymial : n. 
 
 cryglais llyfFant neu fran 
 Croceous, kro'shus, a. saflyraidd, melyn 
 Crochet, kro'sha, n. cromfach 
 Crocitation, kros-i-ta'shun, n. crygleisiad 
 bran [vi. pardduo 
 
 Crock, krok, n. y parddu ar gefn crochan : 
 Crockery, krok'ur-i, n. llestri pridd 
 Crocodile, krok'o-dil, n. afanc, addanc 
 Crocus, kro'kus, n. saffyr, saiFrwm 
 Croft, kroft, n. cae bychan, erw, cadlas 
 Croisade, kroT-sad', n. rhyfel y croes 
 Croise, krois, n. rhyfelwr y groes, pererin 
 Crone, kron, n. hên ddafad, hên wrâch 
 Crony, kro'ni, n. cyfaill, cyfeilles 
 Crook, krwk, n. crwbach, crwbachiFon, 
 fFon gnwpa, baglan ; bugeilfFon : v. 
 crwbachu, crymu ; gŵyrdröi. Crook- 
 backed, cefngrwm, gwargam 
 Crooked, krwk'ed, a. crwca ; gŵyrdraws ; 
 bachog [gŵyrni, crymedd 
 
 Crookedness, krwk'ed -nes, n. camedd, 
 Croop, krwp, n. clefyd yn yr wddf 
 Crop, krop, n. cnwd, adgen, ffrwyth, 
 cynyrch ; cropa, cromil : vt. tocio, 
 blaendori ; difrigo, ysgythru ; blaen- 
 bori ; cneifio ; medi : a. cwta, cwtog ; 
 clust-gwta. Crop-sick, glaf trwy 
 loddest [ffon 
 
 Crosier, kro'zhur, n. ffon esgob, bugeil- 
 Croslet, kros'let, n. croesig ; talaith 
 
 baban 
 Cross, kros, n. croes, crog ; adfyd, blin- 
 der, rhwystr : a. croes, traws ; anynad : 
 v. croesi; gwrthwynebu. Cross-bow, 
 albrys, bwa croes. Cross-examine, 
 gwrth-holi. Cross-grained, trabludd- 
 us, anynad [adrwydd 
 
 Crossness, kros'nes, n. croesineb, anyn- 
 Crosswise, kros'wiz, ad. ar wedd groes, 
 ar draws 
 
 (crew), canu fel ceiliog; ymffrostio. 
 
 A flock of crows, branes. Crow's 
 
 foot, crafanc y fran. Carrion-crow, 
 
 breuan, cigfran. Young crows, branos 
 [beirniadaeth Crowd, kruwd, n. torf, tyrfa, tyn-dorf, 
 
 lluaws : v. tynlenwi ; ymdyru ; ym- 
 
 wasgu 
 Crowder, kruw'dur, n. crythor, crythwr 
 Crown, kruwn, n. coron, coronrwy ; 
 
 talaith ; coron-bleth ; coryn, copa ; 
 
 pum swllt : vt. coroni ; addurno 
 Crucial, krẅ'shî-äl, a. croes, traws, 
 
 croesawl [yddio, poeni 
 
 Cruciate, krẅ'shî-at, vt. arteithio, poen- 
 Crucible, krw'si-bl, n. tawdd-lestr 
 Crucifix, krẅ'sî-fíks, n. llun Crist ar y 
 
 groes; crôg [hoeliad 
 
 Crucifixion, krẅ-sî-fîk'shün, n. croes- 
 Crucify, krŵ'sî-fi, vt. croeshoelio 
 Crude, krwd, a. llymrig, anmrwd ; an- 
 
 addfed 
 Crudeness, krwd'nes, Crudity, krŵ'dî-tî, 
 
 n. llymrigrwydd ; anaddfedrwydd 
 Cruel, krw'el, a. creulawn, rTyrnig, ciaidd 
 Cruelty, krw'el -tî, n. creulondeb, mil- 
 
 eindra 
 Cruentous, krẅ'ën-tüs, Cruentate, krw'- 
 
 ën-tat, a. creuled 
 Cruet, krw'et, n. costrelig 
 Cruise, krwz, n. gwyl-fordwyaeth ; 
 
 cwpan, costrelan : vt. gwyl-fordwyo, 
 
 gwib-fordwyo 
 Cruiser, krw'zur, n. gwiblong 
 Crumb, krum, n. mwydionyn ; difyn, 
 
 briwsionyn [malu 
 
 Crumble, krum'bl, v. briwsioni, briwioni, 
 Crummy, krum'i, a. mwydionog, bywynog 
 Crump, krump, a. cam, crwm, crwca 
 Crumpet, krum'pet, n. teisen fwyth 
 Crumple, krum'pl, v. crychu ; annhrefnu : 
 
 n. crych, crychiad 
 Crunk, kriingk, Crunkle, krung'kl, vi. 
 
 lleisio fel creyr 
 Cruor, krw'ur, n. gôr, gwyar 
 Crupper, krup'ur, n. pedrain, bontin, 
 
 pystylwyn 
 
 Crural, krw'r'al, a. coesaidd, es geiriol 
 
 - 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh CUN 
 
 Cud, kud, n. cil boch ; bwyd cilfoch. 
 
 To chew the cud, cnoi'r cil ; myfyrio, 
 
 hoff goflo [delíF, hurtyn 
 
 Cuddle, kud 7 !, v. llechu, yswatio ; co- 
 
 fleidio [llong 
 
 Cuddy, kud'i, n. lie mân-gelloedd mewn 
 Cudgel, küj / ël, n. íFon, cwlbren, llach- 
 
 bren : vt. ffonodio, pastynu 
 Cudweed, kud'wid, n. llysiau y gyn- 
 
 ddaredd ; yr adafeddog, llwyd y iFordd 
 Cue, ku, n. awgrym ; diwedd, cynffon ; 
 
 tymher 
 CuiF, kuf, n. torch llawes ; dyrnod, 
 
 cernod ; v. torchi ; dyrnodio ; bon- 
 
 clustio 
 Cuirass, kwi'ras, n. dwyfroneg, lluryg 
 Cuirassier, kwî-rä-sî'r', n. milwrllurygog 
 Cuisse, kwis, n. morddwyd-arfogaeth 
 Culinary, ku'lî-nür-î, a. ceginaidd 
 Cull, kul, vt. cwlio, dewis, pigo 
 Cullender, küTën-dür, n. hidl 
 Cullion, kuTyiin, n. dyhiryn, adyn 
 Cully, kul'i, n. dyn a dwyllwyd gan 
 
 fenyw ; vt. siomi, twyllo, hudo 
 Culm, kiilm, n. math o lo man, glo 
 
 cwlwm 
 Culminate, kul'mi-nat, vi. ucheddu, bod 
 
 mewn entrych [camweddus 
 
 Culpable, küTpä-bl, a. beius, cylus, 
 Culprit, kuTprit, n. drwgweithredwr 
 Cultivate, kuFn-vat, vt. diwyllio, amaethu, 
 
 llafurio, gwrteithio ; meithrin, coledd 
 Cultivation, kul-ti-va'sbun, Culture, kuT- 
 
 tshür, n. amaethiad, diwylliant, gwell- 
 
 ineb ; addysgiad ; coleddiad 
 Culver, kuTvur, n. colomen ; ysguthan 
 Culverin, küTvür-ín, n. math o gyflegr 
 
 mawr 
 Culvert, kurvurt, n. crymfa, ceufFos 
 Cumber, kum'bur, vt. rhwystro, beichio, 
 
 gorlwytho [iad ; trafferthiad 
 
 Cumberance, küm'bür-äns, n. afrwydd- 
 Cumbersome, kum'bur-sum, Cumbrous, 
 
 kum'brus, a. llwythfawr, rhwystrawl ; 
 
 gorthrwm 
 Cumin, kum'in, n. llysiau'r ehedydd 
 Cumulate, ku'mu-lat, vt. crugio, pentyru, 
 
 carneddu [pentyriad 
 
 Cumulation, ku-mu-la'shun, n. casgliad, 
 Cunctation, kungk-ta'shun, n. oediad, 
 
 gohiriad 
 Cuneal, ku'm-al, Cuneated, ku'ni-a-ted, 
 
 a. fel colpes, cynaidd 
 Cunning, kilning, a. cyfryws, call ; 
 
 dichellgar ; cywrain, medrus : n. cyf- 
 
 rwysder ; medr 
 
 Crusade, knv-sad', n. rhyfel y groes ; 
 
 darn arian 
 Cruse, krwz, n. cwpan, costrelan 
 Cruset, krw'zet, n. tawdd-lestr gôf aur 
 Crush, krush, n. gwasgiad, llethiad ; 
 
 dinystr : v. ysigo, malurio, dyfetha 
 Crust, krust, n. crawen ; crafen, cresten, 
 
 cramen : v. crawenu ; crestenu, 
 
 cramenu 
 Crustaceous, krus-ta'shus, a. crawen- 
 
 aidd; cragenaidd 
 Crustiness, krus'ti-nes, n. crawenog- 
 
 rwydd ; swri [sarug 
 
 Crusty, krus'ti, a. crawenog ; afrywiog,! 
 Crutch, krutsh, n. bagl, ffbn-fagl 
 Cry, kri, n. bloedd, gwaedd, lief, dolef,' 
 
 cri : v. wylo, llefain, gwaeddi, cyhoeddi. 
 
 To cry aloud, goralw, llefain yn groch 
 Cryer, kri'ur, n. criwr, cyhoeddwr 
 Crypt, kript, n. cafell, cell dywell 
 Cryptography, krip-tog'ra-fi, n. eel- 
 
 ysgrifen [nod-iaith 
 
 Cryptology, krip-tol'o-ji, n. cêl-iaith, , 
 Crystal, kris'tal, n. crisial, crisiant,| 
 
 gloew-wydr [tryloew; 
 
 Crystalline, krís'täl-în, a. crisialaidd, ! 
 Crystallization, kris-tal-i-za'shun, n. i 
 
 crisialiad [iannu 
 
 Crystallize, krîs / täl-iz, v. crisialu, cris-: 
 Cub, kub, n. cenau, cenaw 
 Cubation, ku-ba'shun, n. gorweddiad, ! 
 
 gorphwysiad 
 Cubatory, ku'ba-tur-i, a. lled-orweddol, 
 
 gorweddol 
 Cube, kub, n. cub, cyfan-gorff chwe 
 
 chyfochrol. Cube-root, trysawdd ;| 
 
 trysoddiaeth 
 Cubic, ku'bik, Cubical, ku'bi-kal, a. I 
 
 chwech-ochrol, trifesur 
 Cubit, ku'bit, n. cufydd, cyfelin (18 ' 
 
 modfedd) [drochij 
 
 Cuckingstool, kuk'mg-stwl, n. ystol. 
 Cuckold, kuk'uld, n. cyrnicyll, gwanwr:, 
 
 vt. diwirio, godinebu 
 Cuckoldy, kuk'ul-di, a. salw, gorwael 
 
 dirmygadwy [godineb 
 
 Cuckoldom, kuk'ul-dum, n. godinebiad ; 
 Cuckoo, kwk'w, n. cog, cethlydd, ewew ; 
 
 hurtyn. Cuckoo-pint, pidyn y gôg. 
 
 Cuckoo-spittle, poer y gôg [len, 
 
 Cucquean, kwk'wm, n. chwidwen, mwyg- j 
 Cucullate, ku-kuTat, a. mwgydawlJ 
 
 cwflaidd 
 Cucumber, ku'cum-biir, n. y chwerw- 
 
 ddwfr; cucumer [fferyllaidd! 
 
 Cucurbit, ku'kur-bit, n. math o lestr 
 
 77 
 
CUT path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ — too, twk=took ; 
 
 Cup, kup, n. cwpan ; cib, cibyn : vt. 
 
 cibwaedu. In his cups, Cup-shot, 
 
 meddw. Cup-bearer, heilyn, trulliad 
 Cupboard, kub'o'rd, n. llogawd, clogell, 
 
 cwpan-gell 
 Cupel, ku'pel, n. coeth-lestr. Cupel 
 
 dust, llwch i lanâu adwynau 
 Cupid, ku'pid, n. duw cariad 
 Cupidity, ku-pid'i-ti, n. trythyllserch, 
 
 trachwant 
 Cupola, ku'po-la, n. cromen [aidd 
 
 Cupreous, ku'pn-us, n. efyddaidd, copr- 
 Cur, kur, n. corgi, costawg 
 Curable, ku'r'a-bl, a. meddygadwy, 
 
 gwelladwy [rwydd 
 
 Curableness, ku'r'a-bl-nes, n. iachaol- 
 Curacy, ku'r'a-si, n. perigloriaeth 
 Curate, ku'r'at, n. periglor, curad 
 Curative, ku'r'a-tiv, a. iachaol, meddygol 
 Curator, ku-ra'tur, n. cyfeiriwr 
 Curb, kurb, vt. iFrwyno, attal, cadw i 
 
 fewn: n. genfa; attaliad, rhwystr 
 Curd, kurd, n. caul, ceulfran 
 Curdle, kur'dl, v. ceulo, ceuledu, cawsio 
 Curdy, kur'di, a. cawsog, ceuladawg 
 Cure, ku'r, n. iachâd, gwellâd ; periglor- 
 iaeth : v. iachâu, meddyginiaethu ; 
 
 halltu 
 Cureless, ku'r'les, a. anfeddygiaethol 
 Curfew, kur'fu, n. dyhudd-gloch ; tân- 
 
 orchudd 
 Curiosity, ku'r-I-os'T-ti, n. manylwch ; 
 
 cywrein-beth 
 Curious, ku'r'î-üs, a. manol, cywrain ; 
 
 celfydd ; tlws 
 Curl, kurl, n. crychgydyn ; doleniad 
 
 gwallt : v. crychu, modrvvyo, dolenu 
 Curlew, kur'lu, n. y gylfinhir 
 Curmudgeon, kur-muj'un, n. cerlyn, 
 
 bawddyn, cybydd 
 Currant, kur'ant, n. rhyf, grawn Corinth. 
 
 Currant-tree, rhyfwydden 
 Currency, kur'en-sT, n. hydreigledd, 
 
 rhwydd-rhediad, cylchrediad ; arian 
 
 neu werth derbyniol 
 Current, kur'ent, n. íFrwd, cerhynt, 
 
 hoewal : a. derbyniol, cymeradwy, 
 
 presenol. A current of air, awel 
 Curricle, kur'i-kl, n. cerbydan dwy olwyn 
 Currier, kur'i-ur, n. lledrwr ; ysgrafellwr 
 Currish, kur'ish, a. corgiaidd; sarug 
 Curry, kur'i, vt. trin lledr ; ysgrafellu ; 
 
 cribo ; gwenieithio. Curry-comb, 
 
 ysgrafell, crafell 
 Curse, kurs, n. melldith, rheg ; blinder : 
 
 v. (curst) melldithio, rhegu ; gofidio 
 
 Cursitor, kur'si-tur, n. swyddwr yn llys 
 
 cydwybod [ar íFrwst, buan 
 
 Cursory, kur'sur-i, a. esgeulus, byrbwyll, 
 
 Cursoriness, kür'sür-î-nës ; n. brŷs, cyf- 
 
 lumedd, diofalwch 
 Curst, kurst, pt. & pp. — Curse 
 Curt, kurt, a. byr, cwta [ogi 
 
 Curtail, kür- tal', vt. byrâu, gofyru, cwt- 
 Curtain, kur'tan, n. lien, croglen, caead- 
 len. Curtain-lecture, gwely-wers gan 
 wraig 
 Curtilage, kur'ti-laj, n. cadlas, buarth 
 Curvated, kur'va-ted, a. cam, crwca, crwm 
 Curvation, kur-va'shun, n. crymiad, 
 
 doleniad 
 Curvature, kur'va-tshu'r, n. camedd, 
 
 dolystum, crymder 
 Curve, kurv, v. camu, gŵyro : n. cemi, 
 
 crymedd, camder 
 Curvet, kur'vet, n. naid, crychnaid, car- 
 lam : vt. carlamu, neidio 
 Curvilinear, kur-vi-lin'yur, a. crymlin- 
 ellaidd [crymiad 
 
 Curvity, kur'vi-ti, n. camedd, gŵyrni, 
 i Cushion, kwsh'un, n. gobenydd, clustog 
 Cusp, kusp, n. cyrn y lloer ; blaen, pig 
 Cuspidate, küs'pî-dat, vt. blaenllymu, 
 pigfeinio [fwyd 
 
 Custard, kus'turd, n. ceulfwyd, melus- 
 Custodial, küs-to'dî-äl, a. cadwrol, 
 ceidwadol [carchar 
 
 Custody, küs'to-dî, n. cadwraeth ; dalfa, 
 Custom, kuYtum, n. defod, arfer, moes ; 
 masgnach ; toll, arian porth, cyllyd, 
 treth. Custom-house, tolldy, tollfa 
 Customable, kuYtum-a-bl, a. tolladwy ; 
 arferedig [ferol, cyffredin 
 
 Customary, küVtüm-ür-î, a. defodol, ar- 
 Customer, küs'tüm-ür, n. prynwr, masg- 
 nachwr [reithiau a defodau 
 
 Custumary, kus'tu-mur-i, n. llyfr cyf- 
 Cut, kut (pt. & pp. cut), vt. tori (âg 
 offeryn miniog) ; naddu ; archolli; 
 trychu ; gwahanu : n. toriad, archoll, 
 briw ; argrafflun, llun ; dyfrglawdd. 
 To cut in pieces, dryllio, tori yn ddarn- 
 au. To cut capers, carlamu. To cut 
 teeth, cael dannedd. Cut-throat, 
 llofrudd, bradwr. Cut-purse, lleidr 
 Cutaneous, ku-ta'ni-us, a. croenaidd 
 Cute, kut, a. call, cyfrwys [hysbys 
 
 Cuth, kuth, n. gwybodaeth, medr : a. 
 Cuticle, ku'ti-kl, n. cröen, uchgroen 
 Cuticular, ku-tik'u-lur, a. croenaidd 
 Cutlass, kut'las, n. bidog, cleddyf byr 
 Cutler, kut'lur, n. cyll^llwr 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. DAM 
 
 Cutlery, kut'lur-i, n. offer awch 
 Cutlet, kut'let, n. darn tenau o gig 
 Cutter, kuYur, n. Hong ysgafn ; torwr 
 Cuttle-fish, kut'1-fish, n. ysdifflog, mor- 
 
 gyllell 
 Cycle, si'kl, n. cylch, cylchwy ; cylchŵyl 
 Cycloid, si'kloid, n. Hun cylchol, ffurf 
 
 cylch ol 
 Cyclopaedia, si-klo-pfdi-a, n. cylch- 
 
 gwybodaeth, cylch y celfyddydau, 
 
 llyfr yn cynwys pob math o wybod- 
 
 aeth, corff o wybodaeth 
 Cygnet, sîg'nët, n. cyw alarch, alarchen 
 Cylinder, sírín-dür, n. rhol, trol; crwn- 
 
 geuedd 
 Cylindrical, si-lin'dri-kal, a. rholaidd ; 
 
 crwn-geuol 
 Cymar, sî-mär', n. ysgwyddwisg 
 Cymbal, sím'bäl, n. symbal 
 
 Cymbiform, sím'bí-förm, a. cychaidd 
 Cynegeticks, si-m-jet'iks, n. helyddiaeth, 
 
 y gelfyddyd o ddysgu cvvn i hela 
 Cynic, sin'ik, n. dilynwr Diogenes ; 
 
 chwyrnwr [sarug 
 
 Cynic, sin'ik, Cynical, sin'T-kal, a. c'iaidd, 
 Cynorexy, sin'o-rek-si, n. y rhaib-glwyf 
 Cynosure, si'no-shu'r, n. seren y gog- 
 
 ledd, yr arth leiaf, seren y morwyr 
 Cypress, si'pres, n. cypreswydden ; 
 
 arwydd galar. Field cypress, troed y 
 
 gath bali [Gwener, putain 
 
 Cyprian, síp'rî-än, n. gwasanaethyddes 
 Cyprus, si'prus, n.ysnodenFair; brwynen 
 Cyriologic, si-ri-o-lopk, a. bras-lythyr- 
 
 enol 
 Cyst, sist, n. coden, crawn-goden 
 Czar, zar, n. ymherawdvvr Russia 
 Czarina, za-ri'na, n. ymherodres Russia 
 
 D 
 
 T)AB, dab, n. lleden y llaid, llythien ; 
 cnith ; celfyddwr : vt. ysgafn -daro, 
 
 cnithio 
 Dabble, daVl, v, sicio ; tryboli; ymyraeth 
 Dabbler, däb'lür, n. ymdrybaeddwr ; 
 
 gwanymyrwr 
 Dabchick, dab'tshik, n. math o adar dwfr 
 Da capo, dä ka'po, ad. eto, eilwaith 
 Dace, das, n. brwyniad 
 Dactyle, dak'til, n. mesur o dair sill, un 
 
 hir, a dwy fer 
 Dad, dad, Daddy, dad 7 !, n. tad, tata 
 Daddock, dad'uk, n. pren gwyn, pren 
 
 pwdr [cyfrwys, dyrus 
 
 Daedal, dî'däl, Daedalian, dî-da'lî-än, a. 
 Daft, daft, a. gorphwyllog 
 Dag, däg, vt. blaengneifio ; dwbio, di- 
 
 wyno. Dag-locks, blaengneifion 
 Dagger, däg'ür, n. dagr, cleddyf byr ; 
 
 bidog (f). Double dagger, ber (J) 
 Daggle, dag'l, v. diblo, budro, diwyno 
 Daily, da'lî, a. beunyddiol, dyddiol : ad. 
 
 beunydd, o ddydd i ddydd 
 Daintiness, dan'tî-nës, n. moethusder ; 
 
 dichlynedd 
 Dainty, dan'tî, n. dantaith, danteithfwyd, 
 
 ammeuthyn : a. danteithiol 
 Dairy, dë'r'î, n. hafod, llaethdy, maerdy. 
 
 Dairy-maid, llaethvvraig. Dairy-man, 
 
 hafodwr 
 Daisy, da'zi, n. llygad y dydd, sensigl 
 Daker, da'kur, n. deg o rifedi. Daker- 
 
 hen, creciar [doldir 
 
 Dale, dal, n. dyffryn, glyn, ystrad, dol, 
 
 Dalliance, dal'yans, n. maldod, cudeb ; 
 
 oediad [talp 
 
 Dallop, därüp, n. twff, cnwff, crynswdd, 
 Dally, dal'I, vi. maldodi, masweddu ; 
 
 gohirio 
 Dam, dam, n. man, arglawdd, cronfa: vt. 
 
 argau, croni, llynio 
 Damage, dam'aj, n. nivveid, colled; at- 
 
 daliad, iawn : v. colledu, gwaethu, 
 
 argyweddu, gwaethygu. Damage- 
 
 feasant, nivveidio anifail [adwy 
 
 Damageable, däm'aj -â-bl, a. gwaethyg- 
 Damascene, däm'â-sîn, a. Damascaidd : 
 
 n. — Damson 
 Damask, dam'ask, n. lliain blodeuwedd : 
 
 a. blodeuwedd 
 Damaskeen, dam'as-kin, vt. brith-osod 
 
 haiarn âg aur neu arian 
 Damaskin, dam'as-kin, n. cleddyf llydan 
 Dame, dam, n. meistress ; benyw 
 Damn, darn, v. dyfarnu : melldithio, 
 
 rhegu 
 Damnable, däm'nâ-bl, a. barn adwy ; 
 
 ysgeler, echryslawn 
 Damnation, dam-na'shun, n. barnedig- 
 
 aeth [melldigol 
 
 Damnatory, däm'nä-tür-î, a. collfarnol, 
 Damnify, däm'nî-íì, vt. colledu, niweidio 
 Damp, damp, a. llaith, tarthlyd, gwlvb : 
 
 n. lleithder, gwlybnaws ; tarth, myg- 
 
 darth ; gwangalondid : vt. lleithio, 
 
 lledwlychu; llyfrâu, digaloni 
 Dampish, däm'písh, Dampy, däm'pî, a. 
 
 lledlaith ; prudd 
 
 70 
 
DEA path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twrztoo, twkrrtook 
 
 Damsel, dam'zel, n. geneth, herlodes, Date, dat, n. dyddiad : math o ffrwyth 
 
 llances, bun, morwyn per: vt. dyddio, dydd-nodi 
 
 Damson, dam'zn, n. eirynen ddu | Dateless, dat'lës, a. annyddiedig, heb ei 
 
 Dance, dans, n. dawns, taplas: v. taplasa, j ddyddio 
 
 crychneidio, llemain, llamsachu. Dative, da'tiv, a. rhoddedigol 
 
 Dancing-master, dawnsddysgwr Datum, da'tüm (pi. data), n. gwirionedd 
 
 Dandelion, dän-dî-li'ün, n. dant y Hew ! addefedig [iro ; truthio 
 
 Dandiprat, dän'dî-prät, n. cymhenffraeth, Daub, dôb, vt. dvvbio ; priddo, cleio ; 
 
 coryn Daughter, dö'tür, n. merch. Daughter- 
 
 Dandle, dan'dl, vt. dorlota, mwynfodddio in-law, merch-yn-nghyfraith, dawes, 
 Dandruff, dänd'rüff, n. marwdon, mardon gwaudd. Step-daughter, llys-ferch 
 Danegelt, dan'gelt, n. treth a del id i'r Daunt, dânt, vt. digaloni, brawychu, 
 
 Daniaid [rwydd llwfrâu ; synu, peri ofn 
 
 Danger, dan'jür, n. perygl, pyd, enbyd- Dauntless, dandles, a. calonog, hyf, 
 Dangerless, a. dan'jür-lës, a. diberygl, diddychryn 
 
 diogel [bydus | Dauphin, dö'fín, n. edlin coron Ffrainc 
 
 Dangerous, dan'jür-üs, a. peryglus, en- jDauphiness, dö'fî-nës, n. gwraig y 
 Dangerousness, dan'jür-üs-nës, n. en-j Dauphin 
 
 bydrwydd, perygl [David's, (Saint), sant-da'vidz, n. Ty- 
 
 Dangle, däng'gl, v. rhydd-grogi ; llusgoj ddewi ; Mynew, Menew 
 
 ar ol, ymganlyn, dilyn jDaw, dö, n. corfran, cawci, palores 
 
 Dank, dangk, a. gwlyb, llaith j Dawdle, dö'dl, vi. llercian, ofera 
 
 Dankish, dang'kish, a. gowlyb, llcdlaith ; Dawk, dok, n. toriad : v. tori, asglodi 
 Dapper, däp'ür, a. bach a bywiog, cryno Dawn, dön, n. gwawr, gwawrddydd, dych- 
 Dapperling, däp'ür- ling, n. dynyn, coryn lais, cyfddydd, glasddydd, glasiad dydd : 
 Dapple, dap 7 !, a. amryliw, manog, brith- vi. gwawrio, dyddio, goleuo 
 
 liw. Dapple-gray, brithlas, brithlwyd Day, da, n. diwrnod, dydd, dwthwn ; 
 Dare (durst), dë'r, v. beiddio, anturio goleu. goleuni. This day, heddyw. 
 
 Daring, dë'r'íng, a. hyf, eon, rhyfygus, Every day, beunydd. Next day, 
 
 anturio] : n. eondra, hyfder tranoeth. The day before yesterday, 
 
 Dark, dark, a. gwyll, tywyll, caddugol ; echdoe. The day after to-morrow, 
 
 aneglur, anamlwg [caddugâu trenydd. Day-book, dydd-lyfr. Day- 
 
 ; Darken, dar'kn, v. tywyllu, duo, nosi, 
 
 ! Darkish, dar'kish, a. godywyll, llwyd- 
 
 dywyll [magddu 
 
 Darkness, darkles, n. tywyllwch, caddug; ! 
 
 Darksome, dark'sum, a. tywyll, dilewyrch, 
 
 anoleu 
 Darling, där'líng, a. anwyl, hoff, gorhoff, 
 
 cu : n. anwylyd, anwylddyn 
 Darn, därn, vt. darn-wni'o, cyweirio 
 
 break, toriad dydd, gwawr. Day- 
 labourer, dydd-weithiwr. Day-light, 
 goleu y dydd, dydd-wawl. Day's-man, 
 dyddiwr, cylafareddwr, cyfrwngwr. 
 Day-spring, gwawr. Day-star, y 
 seren ddydd ; Gwener. Day-time, 
 amser goleu y dydd, y dydd. Day- 
 work, gwaith wrth y dydd 
 Dazzle, daz'l, v. gorddyscleirio, serenu, 
 
 Darnel, där'nël, n. drëwg, efre, efrau dallu [ddysclaer 
 
 Darrain, dä-ran', vt. byddino i frwydr ; Dazzling, daz'ling, a. llachar, gor- 
 
 beiddio |De-, px. i lawr ; oddiwrth, at- 
 
 Darrein, dar'an, a. diweddaf | Deacon, di'kn, n. diacon, dyweinydd 
 
 Dart, därt, n. picell, pilwrn, gaflfach, ; Deaconess, dî'kn-ës, n. di'acones, dy- 
 
 saeth : v. picio, ymsaethu ; picellu. j weinyddes 
 
 Dart-fish, brwyniad JDeaconry, di'kn-ri, Deaconship, di'kn- 
 
 Dash, dash, n. esgyd, tarawiad; cymysg;| ship, n. diaconiaeth 
 
 llinell ( — ) : v. taro, chwyrndaro ; Dead, dëd, a. marw ; difywyd ; diflas ; 
 
 malurio; cymysgu; arwlychu, yswilio; 
 
 synu; dileu [<Wyn, cilgi 
 
 Dastard, däs'türd, a. anwr, cachgi, baw- 
 Dastardly, däs'türd-lî, a. anwraidd, llwfr, 
 
 bawaidd 
 Data, da'tä, n. pi. — Datum 
 
 gwyw, gwywedig ; trwm. Dead of 
 
 night, canol y nos [gwanâu 
 
 Deaden, dëd'n, vt. marweiddio, ladd, 
 Deadly, ded'H, a. marwol, angeuol, di- 
 
 nystrol : ad. yn farwol ; annghym- 
 
 modlawn 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhr=z azure; thin, thìs; jndzh. DEC 
 
 Debile, deb 7 !!, a. gwau, eiddil, llesg 
 Debilitate, dî-bíl'î-tat, vt. gwanychu, 
 
 llesgâu [nychdod 
 
 Debility, dî-bìTî-tî, n. gwendid, llesgedd, 
 Debris, da-brî', n. malurion creigiau 
 Debonair, dëb-o-në'r', a. moesgar ; hoen- 
 
 us, llonwych 
 
 Deadness, dëd'nës, n. marweidd-dra 
 
 Deaf, dëf, a. byddar; trymglyw; di-glyw. 
 Deaf-mute, un mud a byddar 
 
 Deafen, dëfn, vt. byddaru, syfrdanu 
 
 Deafness, dëfnës, n. byddardra, bydderi, 
 trym glyw 
 
 Deal, dîl, n. rhan, cyfran : v. (pt. & pp. 
 
 dealt) cyfranu; masgnachu ; ymdrin, Debt, dët, n. dyled, dyl ; gofyn 
 
 trin. A great deal, llawer, amledd, Debtor, dët'ür, n. dyledwr 
 
 belaethder. Dealings, ymarferiad; Deca-, Dec-, px. deg 
 
 masgnach ; triniaeth. Double-dealing, j Decade, dek'ad, n. deg ; degaid; degnos 
 
 dau-wynebedd. Deal-tree, ffawydden; Decadence, di-ka'dens, n. adfeiliad 
 
 Dealbation, dî-äl-ba'shün, n. gwynâd, jDecadist, dek'a-dist, n. hanesydd deng» 
 canad [rhanwrj mhvyddol [ochrog 
 
 Dealer, dî'lür, n. cywerthydd, maelier ;' Decagon, dek'a-gun, n. darlun deng- 
 
 Decalogue, dek'a-log, n. y deg gor- 
 
 chymyn, y dengair deddf [mudo 
 
 Decamp, dl-kamp', vi. dadwersyllu ; 
 
 Decampment, dî-iämp'mënt, n. dad- 
 
 wersylliad ; mudiad 
 Decant, di-kant', vt. araf-dywallt, tywallt 
 Decanter, di-kant'ur, n. gvvydrel ; gwall- 
 ofydd [dibenu 
 
 Decapitate, di-kap'i-tat, vt. torfynyglu, 
 Decapitation, di-kap-i-ta'shun, n. diben- 
 
 iad, torfynygliad 
 Decay, di-ka', n. adfeiliad, methiant, 
 nychdod : vi, nychu, dihoeni, gwanâu 
 Decease, dî-sîs', n. ymadawiad, tranc : 
 
 vi. marw, trengi, ymado 
 
 Deceased, dî-sîst', a. trancedig, marw, 
 
 ymadawedig [hud 
 
 Deceit, dî-sît', n. twyll, hoced, geudeb, 
 
 Deceitful, dî-sît'füî, a. twyllodrus,ystryw - 
 
 ddrvvg 
 Deceitfulness, dî-sît'fül-nës, n. twyll, 
 íFalsder, hudoliaeth [hydwyll 
 
 Deceivable, di-sT'va-bl, a. dichellgar, 
 Deceivableness,dî-sî'vä-bl-nës, n. dichell, 
 hydwyll edd [hocedu 
 
 Deceive, di-siv', vt. twyllo, siomi, hudo, 
 December, dî sëm'bür, n. Rhagfyr, y 
 mis du bach [iaeth 
 
 Decemvirate, di-sem'vi-rat, n. dengwr- 
 Debaucb, dî-bôtsh', v. wttresu, halogi, Decency, dî'sën-sî, n. gweddusrwydd, 
 llygru ; treisio, diforwyno : n. gor- iawnfoes, ey hwysder, prydferthweh 
 modedd, rhysedd, wttres Decennial, < i 
 
 Debauchee, dëb-o-shî', n. meddwyn, Decent, dî'së I dd 
 
 cyfeddachwr, anlladfab, gloddestwr prydferth 
 
 Debauchery, dî-bö'tshür-î, n. rhysedd- Deceptible, <!T t, a. tv 
 
 waith, bryntni [iad, llygriad Deception, dî-sëp'shün, n. twy 
 
 Debauchment, dî-bôtsh'ment, n. hẁg- siom ; dichell 
 Debel, dî-bër, Debellate, dî-bèTat, vt. Deceptive, dT-sep'tiv, a twyllo 
 
 goresgyn, gorchfygu Deeeptory, dî-sëp'tür-î, a. hu 
 
 Debenture, dî-ben'tshür, n. hawl-ysgrifen Decerpt, dî-sürpt', a. didoledig, gwahanol 
 am ddyled 'Decerptiblejdî-sürp'tî-bl, a. gwahar.adwy 
 
 Dealt, dëlt, pp. & pt. — Deal 
 Deambulatory, dî-äm / bu-la-tür-î, a. gor- 
 
 ymdeithiol 
 Dean, dîn, n. dëon ; côr-flaenor 
 Deanery, dî'nür-î, n. dëoniaeth ; dëondy 
 Dear, dî'r, n. anwyl, cu, hoíF; drud, 
 prin. Dear-bought, wedi ei brynu yn 
 ddrud. My dear, fy anwylyd, fy 
 nghalon [drudaniaeth 
 
 Dearness, dî'r'nës, n. anwyledd, cudeb ; 
 Dearth, dürth, n. prinder, drudaniaeth ; 
 newyn [malu 
 
 Dearticulate, di-ar-tik'u-lat, vt. dadgy- 
 Death, dëth, n. angeu, dylaith, marwol- 
 aeth, tranc, dien. Death-bed, gwely 
 angeu. Death-like, llonydd, digyffro, 
 tawel. Death-watch, ticbryf 
 Deathless, dëth'lës, a. anfarwol 
 Deauration, dî-ö-ra / shün, n. goreurad 
 Debar, dî-bâr', vt. lluddias, llesteirio, 
 cau allan [lwytho 
 
 Debark, di-bark', v. tirio, glanio ; dad- 
 Debase, dî-bas', vt. iselu ; gwaethu ; 
 dibrisio [ygiad, llygriad 
 
 Debasement, dî-bas'mënt, n. gwaeth- 
 Debatable, dî-ba'tä-bl, a. dadleuadwy 
 Debate, dí-bat', v. ymresymu, dadleu, 
 amrafaelio : n. dadl, arddadledd ; ym- 
 ryson 
 
 12 
 
 81 
 
DED path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, orb, on, curve, cut, twzztoo, twkntook ; 
 Decerption, dî-sürp'shün, n. gwahaniad, 
 
 tyniad ymaith [iad, cynhen 
 
 Decertation, dî-sür-ta'shün, n. ymryson- 
 Decession, dî-sësh'ün, n. ymadawiad, 
 
 gadawiad [gwrth-hudo 
 
 Decharm, dî-tshärm', vt. gwrthswyno, 
 Decide, dî-sid', v. penderfynu 
 Deciduous, dî-síd'u- us, a. syrthiadol 
 Decimal, dës'î-mäl, a. degawl, degymawl. 
 
 Decimals, degiadaeth. Duodecimal, 
 
 dauarddegiadaeth 
 Decimate, dës'î-mat, vt. degymu, degu 
 Decimation, dës-î-ma'shün, n. degymiad, 
 
 degiad [dynodi I Decortication, 
 
 Decipher, dî-si'f ür, vt. dehongli, egluro, | dirisgliad 
 dl-sTzh'un, n. barniad ; 
 
 Decision, ai-sizn un, n. narniaa ; pen 
 
 derfyniad, diofryd 
 Decisive, di-si'siv, a. terfynol, dybenol 
 Decisiveness, di-si'siv-nes, n. terfynol- 
 
 rwydd 
 Deck, dek, n. bwrdd Hong : vt. taclu, 
 
 trwsio, addurno ; ymbincio [feio 
 
 Declaim, dT-klam', v. ymadroddi ; dwys- 
 Declamation, dek-la-ma'shun, n. areith- 
 
 floedd, areithiad 
 Declamatory, dî-Mäm'â-tür-î, a. croch 
 
 siaradol 
 Declarable, dî-klë'r'â-bl, a 
 Declaration, dek-la-ra'shun, n. adrodd- 
 
 iad, ardystiad [mynegol 
 
 Declarative, dî-klär'â-tîv, a. hysbysol, 
 Declaratory, di-klar'a-tur-i, a. datgan- 
 
 awl, cadarnaol 
 Declare, dî-klë'r, v. mynegi, datgan, 
 
 adrodd, cyhoeddi ; dangos, ardystio, 
 
 gwirio ; cyffesu 
 Declension, di-klen'shun, n. gogwyddiad, 
 
 adfeiliad, dirywiad ; treigliad 
 Declinable, di-kli'na-bl, a. hydreigl ; 
 
 gocheladwy [iad ; graddbellder 
 
 Declination, dëk-lî-na'shün,n. gogwydd- 
 Declinator, dëk'lî~na-tür, n. offeryn at 
 
 wneyd deial 
 Decline, di-klin', n. darfodedigaeth, ad- 
 feiliad : v. nychu, gwanâu ; gochelyd, 
 
 gwrthod ; gogwyddo, bod ar ogwydd ; 
 
 treiglo gair [llechwedd, Uethr, 
 
 Declivity, di-kliv'i-ti, n. gorwaered, 
 Declivous, di-kli'vus, a. llethrog, serth 
 Decoct, di-kokt', vt. berweddu, trwytho: 
 
 treulio [treuliadwy 
 
 Decoctible, di-kok'ti-bl, a. berwadwy, 
 Decoction, di-kok'shun, n. berwad, 
 
 dyferwad 
 Decocture, di-kok'tshur, n. trwyth, 
 
 isgell ; meddyglyn 
 
 Decollate, dî-köTat, vt. torfynyglu, tori 
 
 pen [dibeniad 
 
 Decollation, dek- ö-la'shün, n. pendoriad, 
 Decompose, di-kum-poz', Decompound, 
 
 dî-küm-pü\vnd', v. adgymysgu, dadan- 
 
 soddi [sawdd 
 
 Decomposite, di-kum-pos'it, a. adgyfan- 
 Decorate, dek'o-rat, vt. addurno, gwychu, 
 
 harddu, trwsio [trwsiad 
 
 Decoration, dëk-o-ra / shün, n. addurniad, 
 Decorous, dek'o-rus, a. gweddus, pryd- 
 
 ferth, hawddgar 
 Decorticate, dl-kor'ti-kat, vt. dirisglo 
 
 dl-kor-tl-ka'shun, n. 
 
 [harddwch 
 
 Decorum, dî-ko / rüm, n. gweddeidd-dra, 
 
 Decoy, dî-köî', vt. hudo, denu, llithio ; 
 
 twyllo : n. hud, deniad; hudlyn. De- 
 coy-duck, hudhwyad, hudhwy 
 Decrease, dî-krîs', v. lleiau, treio, treulio, 
 
 cilio : n. lleiâd, treiad ; cil y lloer 
 Decree, di-kri', v. deddfu ; lluniaethu, 
 
 arfaethu, gosod orchymyn : n. gorch- 
 
 ymyn, deddf ; arfaeth 
 Decrement, dek'ri-ment, n. lleiâd, 
 
 treuliad, traul 
 [gwiriadwy Decrepit, di-krep'it, a. methedig, 
 traethadwy, | cleiriach, egwan, llesg 
 
 Decrepitation, di-krep-i-ta'shun, n. clin- 
 
 darddiad, crinelliad 
 Decrepitude, di-krep'i-tud, n. methiant, 
 
 llesgedd [treiawl 
 
 Decrescent, dî-krës'ënt, a. lleiâol, 
 Decretal, di-kri'tal, n. gosodiad ; deddf- 
 
 lyfr y Pab : a. gorchymynol, gosod- 
 
 edigol [terfynol 
 
 Decretory, dek'ri-tur-I, a. barnedigol ; 
 Decrial, di-kri'al, n. difenwad, goganiad 
 Decry, di-kri', vt. goganu, beio ; difrio 
 Decumbence, di-kum'bens, n. gor- 
 
 weddiad [isel 
 
 Decumbent, di-kum'bent, a. gorweiddiol ; 
 ,Decumbiture, di-kum'bi-tshu'r, n. claf- 
 
 orweddiad 
 Decuple, dek'u-pl, a. degplyg 
 Decurion, di-ku'r'i-un, n. dengwriad 
 Decursion, dî-kür'shün, n. dylifiant, 
 
 rhediad [byrâd 
 
 Decurtation, dî-kür-ta'shün, n. cwtogiad, 
 Decussate, dî-küs'at,vt. croesi, cynghroesi 
 Decussation, di-ku-sa'shun, n. cy- 
 
 nghroesiad [sarâu 
 
 Dedecorate,dî-dëk'o-rat,vt.gwaradwyddo, 
 Dedecorous, di-dek'o-rus, a. gwarad- 
 
 wyddus [dannedd 
 
 Dedentition, dî-dën-tîsh'ìin, n. colliad 
 
 82 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jzzdzh. DEF 
 
 Dedicate, ded'i-kat, vt.cysegru, cyflwyno, 
 
 priodoli [cyflwyniad 
 
 Dedication, ded-i-ka'shun, n. cysegriad, ! 
 Dedicatory, ded'i-ka-tur-i, a. anrhegol, 
 
 cyflwynol [ymroad' 
 
 Dedition, dî-dísh'ün, n. ymroddiad, j 
 Deduce, dî-dus', vt. casglu, tynu oddiwrth 
 Deducement, dî-dus'mënt, n. tardd-| 
 
 gasgliad 
 Deducible, dî-du'sî-bl, a. casgladwy 
 Deduct, di-dukt', vt. tynu allan, erthynuj 
 Deduction, dî-dük'shün, n. erthyniad,| 
 
 tyniad allan [erthynol| 
 
 Deductive, di-duk'tiv, a. casgliadol, i 
 Dee, dî, n. Dyfrdwy, Dwrdwy, afon yn 
 
 Nghymru Gogleddol ; enw dwy afon 
 
 yn yr Alb an 
 Deed, did, n. gweithred, gorchestwaith ; 
 
 gwaith, gorchwyl, iFaith, peth ; ammod- 
 
 ysgrifen [segur 
 
 Deedless, dîd'lës, a. diweithred ; swrth, 
 Deem, dim, v. tybied, meddylio ; barnu; 
 
 cyfrif 
 Deemster, dîm'stür, n. barnwr yn Manw 
 Deep, dip, a. dwfn, gorddwfn : n. dyfnder, 
 
 eigion, anoddyfn, affwys. Deep sor- 
 row, tristwch mawr. Deep sleep, 
 
 trym-gwsg. Deep-mouthed, croch- 
 
 leisiol. Deep-musing, prudd, trist, 
 
 meddylgar 
 Deepen, dî'pn, v. dyfnâu, trymâu 
 Deepness, dîp'nës, n. dyfnder, dyfnedd 
 Deer, dî'r, (pi. deer) n. danas, ewig, 
 
 hydd ; carw, eilion 
 Deface, dî-fas', vt. hacru, gwrthuno, an- 
 
 harddu ; dilëu 
 Defacement, dî-fas'mënt, n. afluniad, 
 
 anferthiad ; dilëad [byrdra 
 
 Defailance, dî-fa'läns, n. meth, diiFyg, 
 Defalcate, dî-färkat, vt. blaendori; cwtogi 
 Defalcation, dl-fal-ka'shun, n. brigdor- 
 
 iad ; collgyfrif [cabl, gogan 
 
 Defamation, dëf-ä-ma'shün, n. difenwad, 
 Defamatory, dî-fäm'â-tür-î, a. athrodus, 
 
 enllibus [cablu 
 
 Defame, dî-fam', vt. absenu, athrodi, 
 Defatigate, dî-fät'î-gat, vt. blino 
 Defatigation, dî-fät-î-ga'shün, n. lludd- 
 
 ediad, blinder [daliad: 
 
 Default, dî-f ôlt', n. diffyg, gwall ; pall- 1 
 Defeasance, di-fi'zans, n. dirymiad;j 
 
 dadymrwymiad 
 Defeasible, dî-fî'zî-bl, a. diddymadwy 
 Defeat, dî-fît', n. gorchfygiad ; maedd- 
 
 iad ; curfa : vt. gorchfygu ; dym- 
 
 chwelyd ; dirymu 
 
 Defeature, dî-fî'tshür, n. gwedd-nevvidiad 
 Defecate, dëfî-kat, vt. diwaddodi, puro, 
 
 teru [iad, puredigaeth 
 
 Defecation, dëf-î-ka'shün, n. diwaddod- 
 Defect, dl-fekt', n. byrdra, diffyg, coli, 
 
 gwall, meth [mherffaith 
 
 Defectible, di-fekt'i-bl, a. diffygiol, an- 
 Deiective, dî-fëk'tív, a. gwallus, anafus, 
 
 clofF, byr [gwallusrwydd 
 
 Defectiveness, dî-fëk'tîv-nës, n. byrdra, 
 Defence, dî-fëns', n. diíFyn, amddiffyn, 
 
 amnawdd, cysgod. City of defence, 
 
 din as gadarn [d'iamddiffyn 
 
 Defenceless, dî-fëns'lës, a. dinodded, 
 Defend, dî-fënd', vt. diffyn, diogelu, 
 
 noddi [diffynblaid 
 
 Defendant, dî-fën'dänt, n. diiFynwr, 
 Defensible, dî-f ën'sî- bl, a. difTynadwy, 
 
 achubadwy [diffyn ol 
 
 Defensive, dî-fën'sîv, a. amddifFynol, 
 Defer, dî-für', v. oedi, gohirio ; cyfeirio 
 
 at, ymròi [ymostyngiad 
 
 Deference, dëfür-ëns, n. parch, bri ; 
 Deferent, dëfür-ënt, n. dygiedydd, dyg- 
 
 wr, cludydd [her, aws 
 
 Defiance, dî-fi / äns, n. beiddiad, heriad, 
 Deficiency, dî-fîsh'ën-sî, n. diffyg, 
 
 byrdra, eisiau [anorphen 
 
 Deficient, dî-físh'ënt, a. diffygiol, byr, 
 Deficit, dëfî-sît, n. diffyg, anmherffeith- 
 
 rwydd 
 Defile, dî-fil', n. culffordd, Uwybr, coeg- 
 
 lwybr ; vt. halogi, diwyno, diforvvyno 
 Defilement, dî-nTmënt, n. halogedigaeth, 
 
 llygriad [sicradwy 
 
 Definable, dî-fi'nâ-bl, a. darluniadwy ; 
 Define, dî-fin', vt. penodi ; amlygu, 
 
 darlunio [sicr 
 
 Definite, dëf'î-nît, a. penodol, pendant, 
 Definiteness, dëf'í-nît-nës, n. penodol- 
 
 deb, sicrwydd 
 Definition, dëf-î-nísh'ün, n. penodiad, 
 
 dyffiniad, dosbeniad 
 Definitive, dî-fîn r î-tîv, a. penodol, 
 
 terfynol ; eglur 
 Deflagrate, dëf'lä-grat, vt. tanio 
 Deflagrable, dëf lä-grâ-bl, a. Uosgadwy 
 Deflagration, dëf-lä-gra'shün, n. llosgiad 
 Deflect, di-flekt', v. gwyr-gamu, cam- 
 
 Iwybro, troi heibio 
 Deflection, di-flek'shiin, n. gwyriad, 
 
 traws-wyriad, traws-giliad 
 Defloration, dî-flo-ra'shün, n. treisiad, 
 
 diforvvy niad; dewision 
 Deflour, di-flüŵ'r', vt. treisio, Uathruddo ; 
 
 diflodeuo 
 
DEL path, fät, ëre, met, ma-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw^too, t\vk = took 
 
 Defluous, dëf'lu-üs, a. llifiannaidd, syrth- 
 
 iannaidd [gwallt, cwympiad 
 
 Defluvium, di-flu'vi-um, n. syrthiad 
 Defluxio^di-fluk'shun, n. Uifiad, llifiant, 
 
 dyferwest [aflanâd 
 
 Defoedation, dëf-î-da'shün, n. halogiad, 
 Deforcement, dî-fô'rs'mënt, n. trais- 
 
 attaliaeth [hagru 
 
 Deform, dî-fôrm', vt. anfrurfio, gwrthuno, 
 Deformity, dî-för'mî-tî, n. anferthwch, 
 
 gwrthuni, aflunieiddrwyd 
 Defraud, dî-frôd', vt. twyllo, camgolledu; 
 
 siomi [g° st 
 
 Defray, dl-fra', vt. talu, dvvyn traul neu 
 Deft, deft, a. prydferth, hardd, deheu 
 Defunct, di-fungkt', a. marw 
 Defunction, dl-fungk'shun, n. tranc, 
 
 marwolaeth 
 Defy, dî-fì', vt. beiddio, herio ; dirmygu 
 Degeneracy, dî-jën'ür-a-sí, n. dirywiad ; 
 
 llygredigaeth 
 Degenerate, dî-jën'ür-at, vt. dirywio, 
 
 afryvviogi : a. dirywiol, Uygredig, afryw 
 Degenerateness, dî-jën'ür-at-nës, n. di- 
 
 rywiaeth, llygriad 
 Degenerous, dî-jën'ür-üs, a. dirywiog, 
 
 difFaith, gwael 
 Deglutinate, dî-glu'tT-nat, vt. dilydio 
 Deglutition, dëg-lu-tish'ün, n. ilynciad, 
 
 llwnc [niad, diraddiad 
 
 Degradation, dëg-râ-da'shün, n. difrein- 
 Degrade, dî-grad', vt. diraddu, diurddo, 
 
 iselu 
 Degree, dî-grî', n. gradd, urdd; mesur 
 Degustation, dî-güs-ta'shün, n. ar- 
 
 chwaethiad [galoni 
 
 Dehort, dî-hört', vt gwrthgyngbori, di- 
 Dehortation, dî-hôr-ta'shun, n. gwrth- 
 
 gynghor [hoeliad 
 
 Deicide, dî'î-sid, n. duw-laddiad, y croes- 
 Deification, di-I-fi-ka'shun, n. dwyfoliad 
 Deify, dî'î-fì, vt. duwioli, dwyfoli, gwneyd 
 
 yn dduw [yn wiw gan 
 
 Deign, dan, v. teilyngu, caniatâu, bod 
 Deintegrate, dî-ín'tî-grat, vt. lleiâu 
 Deisn^di'izmjn. duwiaeth ; annghristiaeth 
 Deist, dî'îst, n. anfFyddiwr, duwgredydd 
 Deistical, di-is'ti-kal, a. rbydd-dybiol, 
 
 anfTyddiol 
 Deity, dfî-tî, n. duwdod, duwdeb ; Duw 
 Deject, dl-jekt', vt. digaloni, llwfrâu, 
 
 tristâu [galondid, ymollyngiad 
 
 Dejection, di-jek'shun, n. trymfryd, di- 
 Dejecture, di-jek'tshur, n. ysgartb, torn 
 Dejeration, dëj-ü-ra'shün, n. dwys- 
 
 dyniad 
 
 Delactation, di-lak-ta'shun, n. dilaeth- 
 
 iad, diddyfniad 
 Delapse, dî-läps', vi. llithro i lawr 
 Delate, dî-lat', vt. dvvyn, clygyd, cludo ; 
 
 cybuddo [cybuddiad 
 
 Delation, dî-la'shün, n. trosglwyddiad ; 
 Delay, dî-la', n. oed, aros, attreg, godrig, 
 
 gobir: v. addoedi, gobirio ; aros 
 Dele, dî'lî, vt. (gorchymynol) dilëa 
 Delectable, dî-lëk'tä-bl, a. hyfrydlawn, 
 
 dymunol, maws 
 Delectableness, di-lek'ta-bl-nes, n. hy- 
 
 frydwch, tirionwcb [dywenvdd 
 
 Delectation, di-lek-ta'sbun, n. iFawg, 
 Delegacy, dërî-ga-sî, n. dirprwywr 
 Delegate, deli-gat, vt. anfon yn genad ; 
 
 rhoi mewn svvydd : n. cenad, dirprvvy, 
 
 rbaglaw [swyddogaetb 
 
 Delegation, dël-î-ga'sbün, n. dirprwyad, 
 Delete, dî-lît', vt. dilëu 
 Deleterious, dî-lî-tî'r'í-üs, a. gwenwynig, 
 
 dinystrol, marwol 
 Deletion, dî-lî'shün, n. cyrfa, dilead ; 
 
 dinystriad [pridd 
 
 Delf, dëlf, n. cleddiwig, cluddfa ; llestri 
 Delibation, dî-li-ba'shün, n. chwaetliiad ; 
 
 prawf, cynyg 
 Deliberate, dî-lîb'ür-at, v. arystyrkd, 
 
 pwyso, petruso : a. pwyllog ; dwys- 
 
 fyfyrgar [ogrwydd 
 
 Deliberateness, dî-líb'ür -at-nës, n. pwyll- 
 Deliberation, dî-líb-ü-ra'shün, n. ystyr- 
 
 iaetb, dyspwyll [pwyllus 
 
 Deliberative, di-lib'ur-a-tiv, a. ystyriol, 
 Delicate, dërî-kat, a. moethus, cynil 
 Delicacy, dëri-ka-sî, n. manylwcb, cy- 
 
 nilwcb ; moesgarwch; meindra. De- 
 licacies, danteithion 
 Delicateness, dërî-kat-nës, n. manylder ; 
 
 tynerwch [moethus ; per 
 
 Delicious, dî-lísh'üs, a. danteithiol, 
 Deliciousness, dî-lîsh'üs-nës, n. pereidd- 
 
 dra [i fynu 
 
 Deligation, dël-î-ga'shün, n. rhwymiad 
 Delight, dî-lit', n. hyfrydwch, dywenydd; 
 
 boddâd: vt. difyru; ymhoffi; ymserchu 
 Delightful, dî-lit'fül, a. dyddan, hyfryd- 
 
 lawn [lonedd 
 
 Delightfulness, dî-lit'fül-nës, n. hyfryd- 
 Delineate, dî-lín'í-at, vt. arlunio, llunio ; 
 
 cynllunio 
 Delineation, dî-lín-î-a'shün, n. llun, 
 
 fFurf, bras-luniad [beiusrwydd 
 
 Delinquency, di-ling'kwen-si, n. bai ; 
 Delinquent, di-ling'kwent, n. troseddwr, 
 
 camweddwr 
 
 84 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, Tiiis; j = dzh. DEN 
 
 toddi 
 
 ym- 
 
 Deliquate, del'T-kwat, v. 
 
 doddi ; dadlaith 
 Deliquation, del-T-kwa'shun, n. toddiad 
 
 ymdoddiad [dylliad, Uesmeiriad 
 
 Deliquium, dî-líkVî-üm, n. poeth-ddys- 
 Delirious, dî-lír'î-üs, a. pen-syfrdan ; 
 
 gorphwyllus [gwallgof, collbwyll 
 
 Delirium, dî-lîr'T-üm, n. pen-ysgafnder, 
 Deliver, dî-lív'ür, vt. traddodi ; gwaredu, 
 
 rhyddâu. To deliver one's self, dianc. 
 
 To deliver a speech, traethu ym- 
 
 adrodd, areithio. To be delivered, 
 
 esgor 
 Deliverance, di-liv'ur-ans, n. achubiaeth, 
 
 gollyngdod, ymwared, rhyddâd ; ym- 
 
 adroddiad [esgorfa ; traddodiad 
 
 Delivery, dî-lìVür-î, n. rhyddâd ; tymp, 
 Dell, del, n. glyn, nant, pant, dyffryn 
 Delta, dërtâ, n. D Groeg (A) ; tir yn 
 
 nghanol aber 
 Deltoid, dèTtöîd, a. tebyg i ddelta. 
 
 Deltoid muscle, un o gyhyrau yr 
 
 ysgwydd [hudadwy 
 
 Deludable, dî-lu'dâ-bl, a. twylladwy, 
 Delude, dî-lud', vt. twyllo, hudo, Uithio, 
 
 siomi [vt. dylifo, llifeirio, gorlifo 
 
 Deluge, deKuj, n. dylif, gorlif, llifeiriant: 
 Delusion, di-lu'zhun, n. twyll, siom, 
 
 hudoliaeth [a. twyllodrus 
 
 Delusive, dî-lu'sw, Delusory, dî-lu'sür-î. 
 Delve, delv, n. íFos, clawdd, twll, pwll, 
 
 pydew : v. cloddio, palu, agor, chwilio 
 Demagogue, dëm'ä-gög, n. blaenor ym- 
 
 bleidiaeth, corn y gynhen 
 Demand, dî-mänd', n. gofyniad, holiad, 
 
 arch, galwad : vt. gofyn, holi, ceisio 
 Demandant, dî-män'dänt, n. gofynydd, 
 
 hawlblaid, hawlwr 
 Demean, dî-mîn', vt. ymddwyn, ymar- 
 
 weddu ; dibrisio [ymddygiad 
 
 Demeanor, dl-mî'nür, n. ymarweddiad, 
 Dementate, dî-mën'tat, a. gwallgofus, 
 
 ynfyd [bwyll, marvverydd 
 
 Dementation, dî-mën-ta'shün, n. coll- 
 Demerit, dî-mër'ít, n. anhaeddiant, 
 
 drygedd [suddiant 
 
 Demersion, dî-mür'shün, n. suddiad, 
 Demesne, dî-mîn', n. treftadaeth, tir- 
 
 iogaeth ; maerdref 
 Demi-, px. haner [haner dduw 
 
 Demigod, dëm'T-god, n. lled-dduw, 
 Demigrate, dem'T-grat, vi. mudo 
 Demilance, dëm'î-läns, n. bêr, rhaidd 
 Demise, di-miz', n. marwolaeth, ym- 
 
 adawiad : v. cymynu, rhoi mewn 
 
 ewyllys 
 
 Demisemiquaver, dem-î-sëm î-kvva-vür, 
 
 n. gogorgrychyn [iad 
 
 Demission, dî-mísh'ün, n. iseliad, diradd- 
 Demit, dî-mít', v. darostwng, iselu 
 Democracy, di-mek'ra-si, n. gweriniaeth 
 Democrat, dem'o-krat, Democratist, dl- 
 
 mok'ra-tist, n. gweriniaethwr [aidd 
 Democratic, dem-o-krat'ik, a. gwerin- 
 Demolish, dî-mörísh, vt. dychwelyd, 
 
 dystrywio [dadymchweliad 
 
 Demolition, dëm-o-lîsh'ün, n. dinystriad, 
 Demon, dî'mün, n. cythraul, ysbryd 
 
 drwg, ellyll [thraul ynddo 
 
 Demoniac, di-mo'ni-ak, n. un a chy- 
 Demoniacal, dëm-o-ni'ä-käî, a. cy- 
 
 threulig [threuldraeth 
 
 Demonology, dëm-on-òTo-jî, n. cy- 
 Demonstrate, dî-mön / strat, vt. arddangos, 
 
 profì [arddangosiad, eglurâd 
 
 Demonstration, dëm-ön-stra'shün, n. 
 Demonstrative, di-mon'stra-tiv, a. ar- 
 
 ddangosiadol, eglurol 
 Demoralization, di-mor-al-i-za'shun, n. 
 
 anfoesoliad [llygru 
 
 Demoralize, di-moVal-iz, vt. anfoesoli ; 
 Demulcent, dî-müTsënt, a. esmwythaol, 
 
 meddalaol 
 Demur, dî-mür', n. petrusder, attreg ; oed- 
 
 hawl : v. petruso ; gwrthddadlu ; oedi 
 Demure, dî-mu'r, a. hunan-ddwys, gwep- 
 
 ddwys [frifwch 
 
 Demureness, dî-mu'r'nës, n. gwep-ddi- 
 Demurrage, dî-mür'aj, n. dogn am attal 
 
 llongau [cynghaws 
 
 Demurrer, dí-mü/ür, n. attaliad mewn 
 Demy, dî-mi', n. papur 22| modfedd o 
 
 hyd, a 18 modfedd o led 
 Den, dën, n. ogof, íFau, gwâl, lloches 
 Denary, dër/ür-î, a. deg; yn cynwys deg 
 Denbigh, dën'bî, n. Dinbych 
 Denegation, dën-I-ga'shün, n. gwadiad, 
 
 necâd, nag [hywad 
 
 Deniable, dî-ni'â-bl, a. gwadadwy, 
 Denial, dî-ni'äl, n. gwàd ; negyddiad, 
 
 nacâd, nag 
 Denigrate, dën'î-grat, vt. duo, ardduo 
 Denizen, den'i-zn, n. dinesvdd, bwrdais : 
 
 vt. breinnio, rhyddfreinnio 
 Denominate, dî-nöm'î-nat, vt. enwi, cyf- 
 
 enwi, galw 
 Denomination, dî-nòm-î-na'shön, n. 
 
 enw, enwad, cyfenwad [ydd 
 
 Denominator, dî-nöm'ì-na-tür, n. enwed- 
 Denotation, dî-no-ta'slnm, n. penodiad, 
 
 dynodiad [hynodi 
 
 Denote, dî-not', vt. arwyddo, darnodi. 
 
DEP path, fät, êre, met, mâ-rine, pîn, örb, ön, curve, cut, t\v = too, twkrztook ; 
 Denounce, dî-nüŵns', vt. argyhuddo ;|Depilous, dëp'î-lüs, a. moel, diflew, 
 
 arddatgan [ythiad diwallt [lenwad 
 
 Denouncement, dî-nüẅns / mënt, n. byg- 1 Depletion, dî-plî'shün, n. gwagâd, dad- 
 Dense, dens, a. tew, dwysedig ; durfing j Deplorable, dî-plô'r'ä-bl, a. galarus, trist 
 Density, dën'sî-tî, n. tewychder, cynwys-jDeplorableness, dî-plô'r'â-bl-nës, n. 
 
 edd ; durfingdra trueni, ^resymder [galaru 
 
 Dent, dent, n. bwlch, tolc, rhigol, rhint : j Deplore, dî-plô'r', vt. tosturio, gofidio, 
 
 vt. gylfu, bylchu, rhigoli |Deplumation,dëp-lu-ma'shün, n. dibluad 
 
 Dental, dën'täl, a. deintiol, danneddol j Deplume, dî-plum', vt. dibluo ; pluo 
 Denticulated, den-tik'u-la-ted, a. deint- Deponent, dî-po'nënt, n. tyst ar lw, ar- 
 
 [danneddiad, deintiad dyst, tyngedydd [difrodi 
 
 dën-tîk-u-la / shün, n. Depopulate, dî-pöp'u-lat, vt. diboblogi ; 
 
 lawg 
 Denticulation, 
 
 Dentifrice, dën'tî-f'rís, n. deint-lwch 
 Dentist, dën'tíst, n. deintydd 
 Dentition, dën-tîsh'ün, n. deintiad 
 Denudation, dën-u-da'shün, n. dynoeth- 
 
 iad, dihatriad 
 Denude, dî-nud', vt. noethi, dihatru 
 Denunciate, dî-nün'shî-at, vt. argyhuddo, 
 
 arddatgan [arddatganiad 
 
 Denunciation, dî-nün-sî-a'shün, n. 
 Deny, dî-ni', vt. gwadu; gomedd, pallu ; 
 
 dad-ddywedyd 
 Deobstruct, di-ob-strukt', vt. dirwystro 
 Deodand, dî'o-dänd, n. duwin-rodd, 
 
 dirwy, diofryd-beth 
 Deoppilate, dî-öp'î-lat, vt. digaregu, 
 
 rhwyddau fTordd 
 Deosculate, di-os-ku'lat, vt. cusanu 
 Depaint, dî-pant', vt. arlunio, darnodi 
 Depart, dî-pârt/, vi. ymadael, cefnu ar ; 
 
 ymwahanu : n. ymadawiad 
 Departure, dî-pär'tshür, n. ymadawiad 
 Department, dî-pârt'mënt, n. lie, dy- 
 
 barth, swydd 
 Depasture, dî-päs'tshür, vi. pori, porfâu 
 Depauperate, dî-pö'pür-at, vt. tlodi, 
 
 llymâu ; andwyo 
 Depectible, di-pek'ti-bl, a. glydiog 
 
 Depopulation, dî-pöp-u-la'shün, n. an- 
 
 nghyfanneddiad, difrodiad 
 Deport, dî-pô'rt', vi. ymddwyn, bucheddu : 
 
 n. ymddygiad [iaeth, dëoliad 
 
 Deportation, dî-pô'r-ta'shün, n. alltud- 
 Deportment, dî-pô'rt'mënt, n. ymddygiad 
 Depose, dl-poz', vt. tystio ar lw, tyngu ; 
 
 diswyddo 
 Deposit, dí-pöVít, n. adneu, gwystl, 
 
 cyngwystl ; gwaelodion : vt. dodi i lawr ; 
 
 gwystlo ; tystio 
 Depositary, dî-pöVí-tür-î, n. gwystl- 
 
 ddaliwr, Haw gadw 
 Deposition, dëp-o-zísh'ün, n. tystiad ar 
 
 lw ; difreinniad [trysorfa, ystordŷ 
 
 Depository, dí-pûVî-tür-í, n. cronfa, 
 Depot, da-po', n. cronfa, ystorgel), 
 
 trysorfa [gwaethygiad 
 
 Depravation, dep-ra-va'shun, n. llygriad, 
 Deprave, di-prav', vt. Hygru, halogi, 
 
 diwyno 
 Depravity, dî-präv'î-tî, n. diygioni 
 Deprecate, dëp / rî-kat, vt. gwrthymbil, 
 
 gvvrtherfyn [gwrthymbiliad 
 
 Deprecation, dep-ri-ka'shun, a. archan, 
 Depreciate, dî-prî'shî-at, vt. difrio, iselu, 
 
 bychanu [gtyfio 
 
 gvvydn, toeslyd [hoedd-ladrad Depredate, dëp'rî-dat, vt. preiddio, ys- 
 
 Depeculation, di-pek-u-la'shun, n. cy- í Depredation, dep-ri-da'shun,!!. difrodiad, 
 
 Depend, dî-pënd', vi. ymddibynu ; hy- 
 
 deru, gorphwys 
 Dependance, dî-pën'däns, n. dibyniad, 
 
 ymorphwysiad, goglud, hyder, ym- 
 
 ddiried ; atteg 
 Dependant, dî-pën'dänt, a. ymddibynol, 
 
 dibynol : n. ymddibynydd 
 Deperdition, dî-pür-dísh'ün, n. coll, 
 
 cyfrgolledigaeth 
 Dephlegm, dî-fìëm', Dephlegmate, di- 
 
 fleg'mat, vt. dilysnafeddu 
 Depict, di-pikt', vt. darlunio, darliwio 
 Depilation, dëp-î-la'shün, n. diwalltiad, 
 
 moeliad 
 Depilatory, dî-pirä-tür-î, a. moel-nawsol 
 
 anrheithiad [dadguddio 
 
 Deprehendjdëp-rî-hënd', vt. dadenhuddo, 
 Deprehension, dëp-rî-hën'shün, n. dad- 
 
 guddiad [iselu 
 
 Depress, dî-prës', vt. arlethu, gostwng, 
 Depression, dî-prësh'ün, n. pwysiant; 
 
 goriseliad ; iselder 
 Depressor, dî-prës'ür, n. gorthrymwr ; 
 
 un o gyhyrau y Hygad [diraddiad 
 
 Deprivation,dëp-rî-va'shün,n.difuddiant, 
 Deprive, di-priv', vt. difeddu; diraddu 
 Depth, depth, n. dyfnder, dyfnedd 
 Depucelate, dî-pu'sî-lat, vt. diforwyno 
 Depulsion, dî-püTshün, n. ymlidiad 
 
 ymaith 
 
 86~ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; jrzdzh. DES 
 
 Depurate, dep'u-rat, a. pur, glân : vt. 
 
 puro, coethi [coethiad 
 
 Depuration, dëp-u-ra'shün, n. puriad, 
 Deputation, dep-u-ta'shün, n. cenadwr-j 
 
 iaeth ; dirprwywyr; awdurdodi dirprwy| 
 Depute, dî-put', vt. anion dirprwy ; rhoi 
 
 swydd i un [cenadwr; 
 
 Deputy, dëp'u-tî, n. dirprwywr, rhaglaw, ! 
 Deracinate, dî-räs'î-nat, vt. diwreiddio 
 Deraign, dî-ran', vt. profi; cyfiawnâu 
 Derange, dî-ranj', vt. annhrefnu, an- 
 
 hwylio. He is deranged, mae ef maes 
 
 o'i bwyll 
 Derangement, dî-ranj'mënt, n. annhrefn; 
 
 annhrefniad ; gwallgofrwydd 
 Dereliction, der-i-lik'shim, n. gadawiad, ! 
 
 ymwrthodiad 
 Deride, dî-rid', vt. gwatwar, gwawdio 
 Derision, di-rizr/un, n. gwatwar, gwawd 
 Derisive, di-ri'siv, a. gwatwarus 
 Derivable, di-ri'va-bl, a. deilliadwy, 
 
 tarddadwy [gyrchiad, deilliad; 
 
 Derivation, der-i-va'shun, n. tardd-i 
 Derivative, di-riv'a-tiv, a. tarddedig, ; 
 
 deilliawl, hanedig 
 Derive, di-riv', v. cyrchu ; olreinio ; 
 
 tarddu, hanu, deillio [weddaf 
 
 Dernier, dür'nî-ür, a. olaf, unigol, di- 
 Derogate, dër'o-gat, v. dirmygu, bychanu; 
 
 tolio : a. gwaethygiedig, niweidiedig 
 Derogation, dër-o-ga'shün, n. lleiad, 
 
 iseliad ; anfriad [gwarthus 
 
 Derogatory, dî-rög'â-tür-î, a. anfriol, 
 Dervis, dur'vis, n. mynach Twrcaidd 
 Descant, descant, n. traethiad ; pynciad ; 
 
 ton [byncio, traethu 
 
 Descant, di-skant', vi. ardrethu, ar-j 
 Descend, dî-sënd', vi. disgyn, ymostwng;| 
 
 hanu [hiliogaeth 
 
 Descendant, dî-sën'dänt, n. hil, eppil, 
 Descendent, dî-sën'dënt, a. disgynol ; 
 
 haniadol [diraddiad: 
 
 Descension, dî-sën'shün, n. disgyniad ; 
 Descent, dî-sënt', n. disgynfa ; gor- 
 
 waered ; rhuthr ; âch. Of high 
 
 descent, boneddig. Of low descent,' 
 
 lledry w [ddangos 
 
 Describe, di-skrib', vt. darlunio, ar-j 
 Description, di-skrip'shun, n. darluniadj 
 
 darnodiad, arddulliad ; eilun, delw, 
 
 dull, bath [cyflawnj 
 
 Descriptive, di-skrip'tTv, a. darluniadol ; 
 Descry, di-skri', vt. canfod, dirnad, digelu 
 Desecrate, des'i-krat, vt. digysegru,j 
 
 halogi [iad, halogiad 
 
 Desecration, des-i-kra'shun, n. digysegr- 
 
 Desert, di-zurt', n. haeddiant, gobryn, 
 
 rhyglydd : v. gadael ; encilio ; gwrthcd ; 
 
 ifoi 
 Desert, dez'urt, n. anialwch, diffeithwch : 
 
 a. annghyfannedd, difFaith ; anial 
 Desertion, di-zur'shun, n. enciliad, 
 
 fföad, gadawiad 
 Desertless, dl-zurt'les, a. diwerth, diles 
 Deserve, di-zurv', vt. haeddu, teilyngu 
 Desiccate, di-sik'at, v. dysychu, agerddu 
 Desiccative, di-sik'a-tiv, a. dysychol 
 Desideraíajdî-síd-ü-ra'tä. — Desideratum 
 Desiderate, dî-sîd'ür-at, vt. chwennychu 
 Desideratum, dî-síd-ü-ra'tüm (pi. desid- 
 erata), n. peth dymunol 
 Design, dî-sin', n. arfaeth, amcan, bwr- 
 
 iad ; cynllun : vt. arfaethu, arofyn ; 
 
 cvnllunio. A designing person, un 
 
 dichellgar [dynodi 
 
 Designate, dës'íg-nat, vt. nodi allan, 
 Designation, dës-îg-na'shün, n. llun- 
 
 ieithiad; dynodiant 
 Designative, des'ig-na-tiv, a. arwyddaol ; 
 
 darluniadol [bwriad 
 
 Designment, dî-sin'mënt, n. dyfais, 
 Desinence, dës'î-nëns, n. terfyn, clo, 
 
 cload [fryd, ceiswiw 
 
 Desirable, di-zi'r'a-bl, a. dymunol, hy- 
 Desire, di-zi'r', n. dymuniad, erfyniad ; 
 
 chwant, hiraeth : vt. chwennych, 
 
 ewyllysio ; bod a chwant arno, erchi, 
 
 gofyn, deisyf ; blysio, hiraeth u am. 
 
 I desire no more, digon yw genyf 
 Desirous, di-zi'r'us, a. chwannog, 
 
 awyddus [heibio 
 
 Desist, dî-sîst', vi. ymattal, peidio, rhoi 
 Desistance, dî-sís'täns, n. peidiad, paid 
 Desk, desk, n. darllenfa ; areithfa ; osg- 
 
 fwrdd, ysgrifenfwrdd 
 Desolate, des'o-lat, a. anrheithiedig ; 
 
 annghyfannedd ; amddifad : vt. an- 
 
 rheithio, diffeithio 
 Desolation, dës-o-la'shün, n. annghyfan- 
 
 nedd-dra; difrodiad 
 Despair, dî-spë'r', n. anobaith : vi. ano- 
 
 beithio ; gwan-galoni 
 Despatch, dî-spätsh', n. brys, ' "dyfrys, 
 
 brys-genadwri : vt. brysio ; anfon ; 
 
 gorphen, dybenu 
 Desperado, dës-pü-ra'do, n. diriedwas, 
 
 ysgelerddyn [bwyll, fiyrnig 
 
 Desperate, dës'pür-at, a. diobaith ; byr- 
 Desnerateness, dës'pür-at-nës, n. gor- 
 
 wylltedd 
 Desperation, dës-pü-ra'shün, n. ano- 
 baith ; gorwylltiad 
 
 ~87~ 
 
DEU path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw = too, tvvk = took 
 
 Despicable, dës'pî-kä-bl, a. dirmygadwy ; ( Detainder, dî-tan'dür, n. ysgrifen i attal 
 
 salw, gorwael mewn carchar [dal 
 
 Despicableness, des'pi-ka-bl-nes, n. Detect, dî-tëkt', vt. datguddio, diargelu, 
 
 dielwigrwydd [difri'awl Detection, dl-tek'shun, n. dynoethiad, 
 
 Despisable, dî-spi r zâ-bl, n. salw, dielwig, daliad [attaliad 
 
 Despise, dl-spiz', vt. dirmygu, diystyru Detention, dî-tën'shün, n. carchariad, 
 Despite, dî-spit', vt. sarâu, anmharchu, Deter, dî-tür', vt. rhwystro ; brawychu 
 
 trallodi : n. dirmyg, diystyrwch ; cas Deterge, dî-türj', vt. glân-sychu, glanâu, 
 Despiteful, dî-spit'fẁl, a. trahâus, dygas-i carthu [lanaol 
 
 og ; sarâus [dygasedd Detergent, dî-tür'jënt, a. glanaol, clwyf- 
 
 Despitefulness, dî-spit'fẃl-nës, n. traha, Deteriorate, dî-tî'r'î-o-rat, v. niweidio ; 
 Despoil, dî-spöir, vt. anrheithio, yspeilio gwaethygu 
 Despoliation, dî-spo-lî-a'shün, n. an- Determent, dî-tür'mënt, n. rhwystr, lludd 
 
 rheithiad, difuddiad [galoni Determinable, dí-tür'mî-nä-bl, a. terfyn- 
 
 Despond, dî-spönd', vi. anobeithio, gwan- : advvy 
 Despondency, dî-spön'dën-sî, n. digal- Determinate, dî-tür'mî-nat, v. terfynu ; 
 
 ondid, gwanobaith [digalon sefydlu, gosod : a. penderfynedig 
 
 Despondent, dî-spön'dënt, a. diobaith, Determination, dî-tür-mî-na'shün, n. 
 Desponsate, dî-spön'sat, vt. dyvveddio, ; penderfyniad ; diofryd 
 
 Despot, dës'püt, n. archdeyrn ; gor- 
 thrymwr, gormeswr [iaethol 
 
 Despotic, di-spot'ik, a. tra-arglwydd- 
 
 Despotism, des'po-tizm, n. tra-awdur- 
 dod, teyrniaeth unbenaethol 
 
 Despumate, dî-spu'mat, vi. diewynu, 
 
 puro [ewyniad ; swyf Detersive 
 
 Despumation, dî-spu-ma'shün, n. di- 1 glanaol 
 
 Determinative, di-tur'mi-na-tiv, a. pen- 
 
 derfynol ; ymroddol 
 
 Determine, dî-tür'mín, v. terfynu, pen- 
 
 derfynu, penodi ; bwriadu, llwyr-fwr- 
 
 iadu ; ymrôi 
 
 Detersion, di-tür'shün, n. glanâd archoll 
 
 di-tur'siv, a. clwyf-lanaol, 
 
 [llwyr-gasâu 
 
 casâu, 
 
 Dessert, de-ziirt', n. hail o ffrwythau I Detest, dî-tëst', vt. ffieiddio, 
 Destination, dës-tî-na'shün, n. amcan, Detestable, dî-tës'tâ-bl, a. ffiaidd 
 
 lluniaethiad [dedfrydu dygas [gasrwydd, ffieidd-dra 
 
 Destine, deVtin, vt. penu ; bwriadu ; Detestableness, dî-tës'tä-bl-nës, n. at- 
 Destiny, dës'tî-nî, n. tynged, tyngedfen Detestation, dî-tës-ta'shün, n. ffieidd- 
 Destitute, dës'tî-tut, a. amddifad, iad, casineb [freinio 
 
 anghennus, amdlawd, mewn eisiau, di-. Dethrone, dî-thron, vt. diorseddu ; di- 
 
 Destitute of friends, digeraint Dethronement, dî-thron'mënt, n. dior- 
 
 Destitution, dës-tî-tu'shün, n. angen, ! seddiad 
 
 amddifedi [lladd Detinue, dët'î-nu, n. cwyn cyfraith yn 
 
 Destroy, dî-ströî, vt. dystrywio, dyfetha ; ! erbyn cam-attaliwr 
 Destructible, di-struk'ti-bl, a. dinystr-, Detonate, dët'o-nat, v. swnio fel taran 
 
 adwy [colledigaeth Detort, dî-tört', vt. gŵyrdröi, gŵyro 
 
 Destruction, dî-strük'shün, n. dystryw, j Detract, di-trakt', vt. bychanu ; athrodi, 
 Destructive, di-struk'tiv, a. dinystrol, I enllibo [absen 
 
 difrodol [dirfawr Detraction, di-trak'shun, n. enllib, athrod, 
 
 Desudation, des-u-daVnun, n. chwysiad Detractory, di- trak'tur-i, a. enllibus, 
 Desuetude, dës'wî-tud, n. annghynefìn- 1 hortiawl [wr 
 
 dra [anmherthynol Detractor, di-trak'tur, n. athrodwr, difri- 
 
 Desultory, dës'ül-tür-î, a. ansefydlog, : Detriment, dët'rî-mënt, n. colled, niw- 
 Desume, dî-sum', vt. cymeryd o wrth, I eid, argywedd [colledus 
 
 benthyca [anfonj Detrimental, dët-rî-mën'täl, a. niweidiol, 
 
 Detach, dî-tätsh', vt. neillduo ; gwahan- Detrition, dî-trísh'ün, n. treuliad 
 
 Detachment, dî-tätsh'mënt, n. gwahan- 
 lu, gwahan-rif [iad 
 
 Detail, dî'tal, n. adroddiad manol, adnod- 
 Detail, dî-tal', vt. adrodd yn fanol 
 Detain, dî-tan', vt. dal, attal, caethiwo, 
 lluddio 
 
 Detritus, dî-tri'tus, n. man falurion a 
 olchir i lawr gan afonydd ; llif-waddod 
 
 Detrude, dî-trẅd', vt. gwthio i lawr, iselu 
 
 Detrusion, di-trw'zhun, n. gwthiad i 
 lawr [y diawl 
 
 Deuce, dus, n. carden deu-lygad ; y fall, 
 
 88 ' 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 DIC 
 
 Deuterogamy, du-tü-rög'ä-mî, n. ail- 
 
 briodas 
 Deuteronomy, du-tü-rÖn'o-mî, n. eil- 
 
 ddeddf [amcan, ail-fwriad 
 
 Deuteroscopy, du-tu-ros'ko-pi, n. ail- 
 Devastate, dev'as-tat, vt. diffaetho, difrodi 
 Devastation, dev-as-ta'sbun, n. difrod- 
 
 iad, diíFaethiad [amlygu; dadblygu 
 Develop, dî-vërüp, vt. dynoethi, egluro, 
 Devexity, di-vek'sT-ti, n. gŵyredd, 
 
 lleth-redd; llethr 
 Deviate, di'vl-at, vi. gŵyro, ymgrwydro, 
 
 gwibio, gadael ffordd 
 Deviation, di-vu-a'shun, n. gŵyriad ; 
 
 trawsgiliad [dyfeiswaith 
 
 Device, di-vis', n. dyfais, dychymyg, 
 Devil, dev'l, n. diawl, diafol, cythraul, 
 
 andras : vt. gorboethi a phupyr. 
 
 Devil's-fish, môr-lyíFant 
 Devilish, dev'l-ish, a. diatlaidd, dieflig 
 Devilkin, dev'1-kin, n. dieflyn 
 Devious, di'vi-us, a. diariFordd, gvvyrog, 
 
 cyfeiliornus 
 Devise, dl-viz', vt. dyfeisio, dylunio ; 
 
 dychymyg ; cymynu : n. cymyniad ; 
 
 ewyllys [gyrnyneg 
 
 Devisee, dev-i-zT', n. derbyniwr trwy 
 Devitable, dev'i-ta-bl, a. gocheladwy 
 Devoid, dl-void', a. gwâg, llwyr-wâg, 
 
 amddifad [gwasanaeth 
 
 Devoir, dev-war', n. parch-ddangosiad ; 
 Devolution, dev-o-lu'shun, n. disgyniad, 
 
 symudiad [syrthio 
 
 Devolve, di-volv', vi. disgyn, treiglo, 
 Devonshire, dev'n-srn'r, n. Dyfneint 
 Devoration, dev-o-ra'shun, n. ysiad, 
 
 llynciad [diofrydu 
 
 Devote, di-vot', vt. cysegru, cyflwyno ; 
 Devotee, dev-o-tT', n. ymgyflwynwr ; 
 
 coelgrefyddwr [hewyd 
 
 Devotion, dî-vo / shün, n. duwiolder ; dy- 
 Devotional, dl-vo'shun-al, a. crefyddus, 
 
 crefyddol [difa 
 
 Devour, di-vuw'r', vt. gwancio, traflyncu, 
 Devout, di-vuwt', a. duwiol ; crefyddol 
 Devoutness, di-vuwt/nes, n. crefyddol- 
 
 deb, duwiol fry d 
 Dew, du, n. gwlith ; arien : vt. gwlithio 
 Dewberry, du'bër-î, n. math o fwyaren 
 Dewdrop, du'drop, n. gwlithyn 
 Dewlap, du'lap, n. tagell 
 Dewy, du'î, a. gwlithog, gwlithlawn, 
 
 arienog 
 Dexter, dek'stur, a. deheu 
 Dexterity, dëk-stèVî-tI, n. deheiukr, 
 
 medrusrwydd 
 
 Í3 
 
 Dexterous, dek stür-üs, a. deheu, hylaw, 
 
 hyfedr, celfydd 
 Dey, da, n. prif-lywydd Algiers 
 Dia-, px. trwy, try- 
 Diabetes, di-a-bi'tlz, n. trochlif, dyfrlif 
 Diabolic, di-ä-böTík, Diabolical, di-ä- 
 
 börî-käl, a. dieflig 
 Diachylon, di-ak'I-lun, n. math o eli 
 Diaconal, di-ak'o-nal, a. diaconol 
 Diacope, di-ak'o-pi, n. rhyngsang ; 
 
 math o bysgod ; cyswllt yr iâd 
 Diacoustics, di-ä-küẅs'tíks, n. seinydd- 
 
 iaeth [coronbleth 
 
 Diadem, di'ä-dëm, n. coron ; talaith, 
 Diaeresis, di-ëi'î-sís (pi. diaereses, di- 
 
 er'i-siz), n. dydoleg, dydol-nod (") 
 Diagnostic, di-ag-nos'tik, n. arwydd- 
 
 brawf, argoel-nod 
 Diagonal, di-äg'o-näl, n. croes-linell o 
 
 gongl i gongl : a. goleddf, croes 
 Diagram, di'ä-gräm, n. dyfais arddang- 
 
 osyddol [luniad 
 
 Diagraph, di'ä-gräf, n. cynllun, dar- 
 Dial, di'al, n. deial, amserfyneg 
 Dialect, di'a-lekt, n. tafodiaith, priod- 
 
 iaith, cangeniaith; geirwedd [awl 
 
 Dialectical, di-a-lek'ti-kal, a. rhesymeg- 
 Dialing, di'äl-íng, n. deialiaeth 
 Dialogue, di'ä-lög, n. cydymddyddan, 
 
 cynadledd 
 Diameter, di-äm'í-tür, n. tryfesur 
 Diametrical, di-a-met'ri-kal, a. try- 
 
 fesurol, canoldraws 
 Diamond, di'ä-münd, n. deimwnt, 
 
 adamant ; math o argraff-lythyren 
 Diapason, di-a-pa'zun, n. cyfan-gerdd 
 Diapente, di-ä-pën'tî, n. math o fedd- 
 
 yginiaeth yn cynwys pum sylwedd 
 
 wahanol [euwe 
 
 Diaper, di'ä-pür, n. lliain caerog; blod- 
 Diaphanous^i-äf'â-nüs, a. tryloew, gloew 
 Diaphoretic, di-a-fo-ret'ik, a. chwysgar 
 Diaphragm, di'ä-främ, n. y llengig 
 Diarrhoea, di-ä-rî'ä, n. y dolur rhydd, 
 
 rhydd-glwyf 
 Diary, di'ür-î, n. dyddlyfr, ddyddiadur 
 Diastole, di-äs'to-lî, n. estyniad ; ym- 
 
 lediad y galon 
 Diatonic, di-â-tön'ìk, a. trydonol 
 Dibble, dib'l, n. planbren, haiarn planu ; 
 
 v. planu 
 Dice, dis, n. pi. — Die [canol 
 
 Dichotomi, di-köt'o-mî, n. rhaniad yn y 
 Dicker, dik'ur, n. deg 
 Dictate, diktat, v. ymadroddi ; addysgu, 
 
 penodi; n. cyfarwyddyd; rheol-roddiad 
 
DIL 
 
 path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ = too, tŵk=rtook 
 
 Dictator, dîk-ta'tür, n. pen rheolwr, 
 
 archwr 
 Dictatorial, dik-ta-to'r'i-al, Dictatory, 
 
 dik'ta-tur-i, a. meistrolaidd 
 Dictatorship, dik-ta'tiir-ship, n. pen- 
 
 rheolaeth [iad 
 
 Diction, dik'shun, n. icithvvedd; ymrodd- 
 Dictionary, dík'shün-ür-î, n 
 
 geiriadur 
 Did, did, pt. — Do 
 Didactic, di-dak'tik, a. addysgedigol, 
 
 eirchiol ; athrawiaethol 
 Didapper, díd / äp-ür, n. tindroed fechan 
 Diddle, dîd'l, vi. honcian fel plentyn 
 Die, di (pi. dice), n. ffristyn, ffrist : n. 
 
 (pi. dies), bath, nôd-beiriant: vi. marw, 
 
 trengi, diffodd. Dying, yn marw ; 
 
 marwolaeth, tranc. Dice-box, fFristial, 
 
 fFristiol. To throw dice, ffristialu 
 Diet, di'et, n. ymborth, lluniaeth pen- 
 
 nodol ; eisteddfod tywysogion 
 Differ, díf'ür, vi. amrywio ; annghytuno 
 Difference, dîf'ür-ëns, n. gwahaniaeth ; 
 
 amrafael 
 Different, díf'ür-ënt, a. amrywiol, gwa- 
 
 hanol ; amgen 
 Difficile, díf'î-sîl, Difficult, dífî-kült, a. 
 
 anhawdd, caled, rhwystrus, cyfyng 
 
 Dight, dit, vt. trwsio, addurno : a. 
 
 trwsiedig 
 Digit, díj'ít, n. lied bys, f modfedd ; 
 
 unig-rif, sef a fo islaw deg ; y ddeu- 
 
 ddegfed ran o dryfesur yr haul neu'r 
 
 lloer 
 Digital, dij'î-täl, a. perthydol i'r bysedd 
 geirlyfr, (Digitalis, dij-T-ta / lis, n. bysedd y cvvn 
 Digitated, díj'î-ta-tëd, a. byseddol 
 Digladiation, di-gläd-î-a'-shün, n. ym- 
 
 gleddyfiad 
 Dignification, dig-ni-fi-ka'shiin, n. 
 
 urddasiad, dyrchafiad [asu 
 
 Dignify, dîg'nî-fì, vt. anrhydeddu, urdd- 
 Dignitary, díg'nî-tür-î, n. eglwyswr 
 
 urddasol 
 Dignity, díg'nî-tî, n. bonedd ; urddas, 
 
 bri, addurniant 
 Digraph, di'graf, n. deugraff; dwy 
 
 lythyren ag un sain 
 Digress, dî-grës', vi. gŵyro, gadael, osgöi 
 Digression, dî-grësh'ün, n. dywaniad; 
 
 osgoad 
 Digressive, dî-grèVív, a. ymhelaethol 
 Dijudicate, di-ju'dl-kat, vi. barnu rhvvng, 
 
 cylafareddu [eddiad 
 
 Dijudication, di-ju-di-ka'shun, n. cylafar- 
 Dike, dik, n. clawdd, ffos ; argae 
 
 Difficulty, dif'i-kul-ti, n. dyryswch, | Dilacerate, di-läs'ür-at, vt. dryllio, 
 caledi, astrusi, cyfyngdra [ddiried llarpio, rhwygo [iad, darniad 
 
 Diffide, dî-fìd', vi. gwan-gredu, amym 
 Diffidence, díf'î-dëns, n. anymddiried, 
 
 anhyder [petrusgar 
 
 Diffident, dîf'î-dënt, a. annghoelgar ; 
 Diffluence, díf'lu-ëns, n. hylifedd, 
 
 amlifiad 
 DifForm, dí-förm', a. annghyflun 
 DifFranchisement, di-fran'tshiz-ment, n. 
 
 difreinniad [amdaenu, tywallt 
 
 Diffuse, di-fuz', vt. taenu, Ued-wasgaru, 
 Diffuse, dî-fus', a. annghryno ; helaeth 
 Diffusible, di-fu'zi-bl, a. gwasgaradwy 
 
 taenadwy [taeniad 
 
 Diffusion, dí-fu / zhün, n. gwasgariad, 
 Diffusive, di-fu'siv, a. helaeth- daenedig, 
 
 helaeth [edd 
 
 Diffusiveness, dî-fu'sív-nës, n. gwasgar- 
 Dig, dig (pt. & pp. dug), v. cloddio, 
 
 cibio, palu [addfedu 
 
 Digest, dî-jëst', v. iawn-drefnu; treulio ; 
 Digest, di'jest, n. crynodeb o deddfau 
 
 gwladol [trefnadwy 
 
 Digestible, dî-jës'tî-bl, a. treuliadwy, 
 Digestion, dî-jës'tshün, n. treuliad; cyd- 
 
 doddiad [treul-bair 
 
 Digestive, di-jes'tiv, a. a bar dreuliad, 
 
 Dilaceration, di-läs-ü-ra'shün, n. rhwyg- 
 Dilaniate, di-län'î-at, vt. cigyddio, dryll- 
 io, darnio [iad, drylliad 
 Dilaniation, di-län-T~a'shün, n. dystryw- 
 Dilapidate, di-läp'î-dat, v. adfeilio, 
 
 ymsyrthio [iad, adfeiliad 
 
 Dilapidation, dî-läp-î-da / shün, n. difur- 
 Dilatable, di-la'tä-bl, a. lledadwy, ym- 
 
 ledawl [helaethu ar 
 
 Dilate, di-lat', v. ymhelaethu, lledu ; 
 Dilatoriness, dîrä-tür-î-nës, n. hwyr- 
 
 frydigrwydd 
 Dilatory, dírâ-tür-î, a. oedgar, hwyr- 
 
 frydig, gohiriog, diog 
 Dilemma, di-lëm'ä, n. astrusi, cyfyngder 
 
 o bob tu; anhawsder; rheswm dwy-big 
 Diligence, dîl'î-jëns, n. diwydrwydd, 
 
 dyfalwch [diflin, ëorth 
 
 Diligent, díTî-jënt, a. diwyd, ystig, 
 Dill, dil, n. ffenigl, llysiau y gwewyr 
 Dilucid, di-lu'sîd, a. eglur, gloew, tryloew 
 Dilucidate, di-lu'sî-dat, vt. egluro, am- 
 
 lygu, goleu 
 Diluent, dil'u-ent, n. teneuydd 
 Dilute, dî-lut', vt. teneuâu ; cymysgu â 
 
 dwfr ; gwanâu 
 
 90 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=zz azure; thin, this; jrrdzh. DIS 
 Dilution, dî-lu'shün, n. teneuâd, gwanâd, Director, di-rek'tur, n. cyfarwyddwr ; 
 
 tyinheriad llywydd 
 
 Diluvial, dî-lu'vî-äl, a. dylifol, llifeiriol Directorial, dî-rëk-tô'r'î-äl, n. cyfar- 
 Diluvium, dT-lu'vi-um, n. gwaelodion ar: wyddol, addysgol [rheol 
 
 ol llif Directory, di-rek'tur-T, n. cyfarwyddor ; 
 
 Dim, dim, a. tywyll, pwl, anoleu ; gwan :| Directress, dl-rek'tres, n. hyfíbrddes 
 
 vt. tywyllu, cymylu [maintioli Direful, di'r'fwl, a. echryslawn, erchyll 
 
 Dimension, dî-mën'shün, n. mesur, 'Direness, di'r'nes, n. echryslonedd 
 Diminish, dî-min'ish, v. lleiâu, bychanu;!Direption, di-rëp'shün, n. anrheithiad, 
 
 treio, cilio | trais [gün 
 
 Diminution, dîm-î-nu'shün, n. toliant, Dirge, dürj, n. galarnad, mawrnad, galar- 
 
 lleiâd, bychaniad, treiad, prinâd Dirk, durk, n. math o gleddyf byr, bidog 
 
 Diminutive, di-min'u-tiv, a. bychanig, Dirt, dürt, n. baw, torn, llaca, llaid 
 
 Ueiedigol : n. bychanig air, eiddil-air Dirtiness, dür'tî-nës, n. baweiddrwydd, 
 Diminutiveness, di-min'u-tiv-nes, n. budredd 
 
 bychander, eiddilwch Dirty, dür'tî, a. budr, brwnt, swga, 
 
 Dimissory, dím'i-sür-î, a. gollyngol bawaidd, aflan : vt. diwyno, budreddu, 
 
 Dimity, dím'î-tî, n. math o gotwm main lleidio. A dirty woman, bronten 
 Dimness, dím'nës, n. pylni, tywyllni Diruption, di-rüp'shün, n. ymdoriad, 
 
 Dimple, dim'pl, h. pannwl, bochdwll,| ymrwygiad 
 
 pant [vt. syfrdanu, byddaru jDis-, di-, dif-, px. yn arwyddo nacád, 
 
 Din, din, n. dyar, twrdd, dadwrdd, trvvst : j dadwneuthuriad, neu wahaniad 
 Dine, din, vi. ciniawa, bwyta ciniaw. Disability, dis-a-biVi-ti, n. anallu, 
 
 Dining-room, ciniawfa, ciniawgell gvvendid 
 
 Dinetical, di-net'i-kal, a. cylchdroawl, Disable, diz-a'bl, vt. analluogi 
 
 hydroawl [Disabuse, dís-ä-buz / , vt. didwyllo, iawni 
 
 Ding, ding, v. taro ; trystio, rhuo ; syfr-|Disaccommodation, dis-a-kom-o-da'- 
 
 danu : n. dyrnod, dwrn-gnith, tarawiad; shun, n. annghyfleusdra 
 Dingle, ding'gl, n, cwm, glyn, dyffryn ! Disaccord, dis-a-kord', vt. annghytuno 
 Dingy, dín'jî, a. tywyll; budr, brwnt, Disacknowledge, dis~äk-nöTëj, vt. 
 
 aflan 
 Dinner, dîn'ür, n. ciniaw, cyghno 
 Dint, dint, n. ergyd, ol ; grym, nerth, 
 
 awch : vt. tyllu, pantio, nodi [rifiad 
 Dinumeration, di-nu-mü-ra / shün, n. un- 
 Diocesan, di-os'i-zan, n. esgob 
 Diocese, di'o-sîs, n. esgobaeth 
 Dioptrical, di-op'trl-kal, a. pelldremiol 
 Dioptrics, di-op'triks, n. pell-dremiaeth 
 Dip, dip,v. trochi ; gwlychu; brâs-chwilio 
 Diphthong, dip'thong, n. deusain 
 Diploma, dî-plo'mä, n. gradd-lythyr, 
 
 gradd-fraint 
 Dipsas, dip'sas, n. math o sarph 
 
 anaddef, gwadu 
 Disadvantage, dis-ad-van'taj, n. colled, 
 
 anfantais, afles : v. colledu, drygu 
 Disadvantageous, dis-ad-van-ta'jus, a. 
 
 annghyflëus [dyeithro 
 
 DisafTect, dis-a-fekt', v. peru annghariad, 
 DisafTection, dis-a-fek'shun, n. anserch, 
 
 anfoddlonedd Jbroflad, gwâd 
 
 Disaffirmance, dís-ä-für'mäns, n.gwrth- 
 Disaffbrest, dis-ä-för'ëst, vt. digoedwigo 
 Disagree, dîs-ä-grî', vi. annghytuno 
 Disagreement, dís-â-grî'mënt, n. an- 
 
 nghydfod, annghydweddiad, annghv- 
 
 tundeb, amrafael [ffyddlawn 
 
 Diptote, dip'tot, n. enw deudreig Disalliege, dís-ä-líj', vi. myned yn an- 
 
 Diptych, dip'tik, n. cofrestr o ferthyron Disallow, dis-ä-lüẅ', vt. annghymer- 
 Dire, di'r, a. arswydus, echryslawn adwyo, gwrthod 
 
 Direct, dT-rekt', n. cyfeirnôd: a. uniawn- Disanchor, diz-ang'kur, vt. diangori 
 
 gyrch, uniawn, dioed : vt. cyfarwyddo, Disanimate, diz-an ì-mat, vt. digaloni; 
 
 addysgu ; cyfeirio dieneidio, lladd [dirymu 
 
 Direction, dî-rëk'shün', n. hyfforddiad, Disannul, dîs-ä-nül', vt. dileu, diddymu, 
 
 tywysiad, trefniad ; arch ; gorchymyn ;• Disappear, dîs-ä-pî'r', vi. difiannu, 
 
 eyfeiriad [tywysol llifanu [seithugio, twyllo 
 
 Directive, di-rek'tiv, a. hyfibrdiadol, I Disappoint, dîs-ä-pöînt', vt. siomt, 
 Directness, dT-iSjkt 'nes, n. unionder, Disappointment, d lent, n. 
 
 cyfeirioldeb siomiant 
 
DIS path, fät, ëre, mët, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twz=too, t\vk=rtook 
 
 Disapprove, dís-ä-prẅv , vt. gwrthod, 
 
 annghymeradwyo 
 Disarm, diz-arm', vt. dadarfogi, diarfu, 
 
 diarfogi [ansefydlu 
 
 Disarrange, dîs-ä-ranj', vt. dadrestru, 
 Disarray, dís-ä-ra', n. adwisg; terfysg, 
 
 annhrefn : vt. dadwisgo ; annhrefnu 
 Disaster, diz-as'tur. a. anhap, trychineb, 
 
 dryglam [anffodus 
 
 Disastrous, díz-äs'trüs, a. trychinebus, 
 Disavow, dís-â-vüẅ', v. diarddelwi 
 Disavowal, dís-ä-vü\v'äl, n. gwâd, nag- 
 Disband, dîs-bänd', vt. difyddino ; goll- 
 
 wng ymaith ; gwasgaru 
 Disbark, dis-bark', vt. dadlwytbo, glanio 
 Disbelief, dís-bî-lîf', n. annghoel, an- 
 
 fFyddiad [annghoelio 
 
 Disbelieve, dîs-bî-lîy', vt. annghredu, 
 Disbench, dîs-bëntsh', vt. dieisteddfodi 
 Disbranch, dîs-bräntsh', vt. digangenu, 
 
 digeincio [lwytho 
 
 Disburden, dís-bür'dn, vt. difeichio, dad- 
 Disburse, dís-bürs', v. gwario, treulio, 
 
 talu arian [talad; cost 
 
 Disbursement, dís-bürs'mënt, n. traul, 
 Discalceate, dîs-kärshî-at: vt. diesgidio 
 Discandy, dîs-kän / dî, vi. toddi, dad- 
 
 leitbio [ddelu 
 
 Discard, dîs-kârd', vt. diswyddo ; di'ar- 
 Discarnate, dís~kär'nat, a. dignawd 
 Disceptation, dîs-ëp-ta'shün, n. dadl ; 
 
 ymresymiad [gwahaniaethu 
 
 Discern, di-zurn', vt. canfod, dirnad, 
 Discernible, di-zur'm-bl, a. amlwg ; 
 
 dëalladwy [dirnadaeth 
 
 Discernment, di-zurn'ment, n. craiFder, 
 Discerpible, dî-sür'pî-bl, a. gwahanadwy 
 Discharge, dîs-tshârj', v. gollwng, 
 
 rhyddâu ; talu ; cyflawni ; ymarllwys ; 
 
 dilwy tho ; diswyddo ; saethu, ergydio : 
 
 n. gollyngdod ; talnod ; taliad ; ergyd 
 Discinct, di-singkt', a. llaes, rhŷdd, llac 
 Discind, dí-sìnd', vt. gwahanu, rhanu, 
 
 darnio [dylynwr 
 
 Disciple, dî-si'pl, n. dysgybl, ysgolâig, 
 Disciplinable, dís'î-plín-â-bl, a. athry- 
 
 lithgar, llywodraethus 
 Disciplinarian, dís-î-plî-në'r'î-än, n. 
 
 dysgyblwr ; carwr trefn 
 Disciplinary, dís'î-plín-ür-î, a. trefnus ; 
 
 dysgyblaidd 
 Discipline, dís'î-plin, n. dysgyblaeth ; 
 
 rheolaeth : vt. dysgyblu, addysgu, 
 
 iawn drefnu ; hyffbrddi ; ceryddu 
 Disclaim, dis-klam', vt. diarddelwi, 
 
 gwadu, gwrthod 
 
 Disclose, dis-kloz', vt. dynoethi, digelu, 
 
 amlygu 
 Disclosure, dis-klo'zhur, n. dynoethiad, 
 
 dadguddiad [liwio 
 
 Discolour, dís-kürür, vt. diliwio, dryg- 
 Discomnt, dís-küm / fít, vt. gorchfygu, 
 
 dymchwelyd [gorchfygiad 
 
 Discomfiture, dis-kum'fi-tshu'r, n. 
 Discomfort, dís-küm'fürt, vt. tristau, 
 
 gofidio, annghysuro, aflonyddu : n. 
 
 annghysur, tristwch, gofid, aflonydd- 
 
 wch [annghaiunol 
 
 Discommend, dis-ku-mend', vt. beio, 
 Discommendable, dis-kii-men'da-b], a. 
 
 beius, ceryddus 
 Discommode, dis-ku-mod', vt. blino, 
 
 aflonyddu [annghyfléus 
 
 Discommodious, dis-ku-mo'di-us, a. 
 Discompose, dis-kum-poz', vt. aflonyddu; 
 
 annhrefnu 
 Discomposure, dîs-küm-po'zhür, n. an- 
 nhrefn iad ; cynhwrf 
 Disconcert, dis-kon-surt', vt. siomi ; 
 
 terfysgu, cyffroi 
 Disconformity, dis-kon-for'mi-tT, n. 
 
 annghydffurnad 
 Discongruity, dis-kon-grw'T-tl, n. an- 
 
 nghysondeb, annghydweddiad 
 Disconsolate, dis-kon'so-lat, a. prudd, 
 
 annghysyrus [anfoddlonrwydd 
 
 Discontent, dis-kon-tent', n. tristyd, 
 Discontented, dTs-kon-ten'ted, a. an- 
 
 foddog, anesmwyth 
 Discontentment, dís-kön-tënt'mënt, n. 
 
 anfoddlondeb 
 Discontinuance, dís-kön-tín'u-äns, n. 
 
 anmharâd, peidiant, dyspeidiad, toliant 
 Discontinue, dis-kon-fn/u, v. peidio, 
 
 dibarâu ; attal 
 Discontinuity, dis-kon-ti-nu'i-ti, n. an- 
 
 nghyfander ; dibarâd 
 Discord, dis'kord, n. annghydgord ; 
 
 gwrthsain [annghydgerdd 
 
 Discordance, dis-kor'dans, n. anundeb, 
 Discordant, dis-kor'dant. a. annghywir, 
 
 annghyson, annghywair 
 Discounsel, dis-kuwn'sel, vt. gwrth- 
 
 gynhori 
 Discount, dis-kuwnt', vt. erthynu, tynu 
 
 allan [tawl-gyfrif 
 
 Discount, dis'kuwnt, n. erthyniad, toliad, 
 Discountenance, dis-kuwn'ti-nans, vt. 
 
 annghefnogi [galoni 
 
 Discourage, dis-kur'aj, vt. llwfrau, di- 
 Discouragement, dis-kur'aj-ment, n. an- 
 
 nghefnogiad, digalondid 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, Tins; jrzdzh. 
 
 DIS 
 
 Discourse, dis-ko'rs , n. ymddiddan, 
 
 traethnwd: vi. ymresymu ; traethu ; 
 
 areithio. Introductory discourse, 
 
 rhagdraeth [anfoesgar 
 
 Discourteous, dis-ko'r'tshus, a. anfwyn, 
 Discourtesy, dis-kur'ti-si, n. anfwyn - 
 
 eidd-dra 
 Discous, dis'kus, a. fel dysgl, fel coeten 
 Discover, dís-küv / ür, vt. dadguddio, 
 
 digelu, canfod 
 Discoverable, dís-küv / ür-ä-bl, a. dir- 
 
 nadwy, olrheinadwy 
 Discovery, dTs-kuv'ur-i, n. dadguddiad, 
 
 dadenhuddiad 
 Discredit, dis-kred'it, n. gwaradwydd, 
 
 annghlod, drygair : vt. annghoelio ; 
 
 gwaradwyddo [pwyllog 
 
 Discreet, dis-krit', a. call, synwyrol ; 
 Discrepance, dis-krep'ans, Discrepancy, 
 
 dis-krep'an-sT, n. annghydfod 
 Discrete, dis-krit', a. gwahanedig ; 
 
 dosparthedig 
 Discretion, dis-kresh'un, n. dyspwyll, 
 
 callineb, pwyll ; synwyr. At discre- 
 tion, heb ammodau 
 Discretionary, dis-kresh-un'ur-i, a. di- 
 
 gyfyngol, diammodol 
 Discretive, dis-kri'tiv, a. dosparthus 
 Discriminable, dis-krim'i-na-bl, a. 
 
 gwahanadvvy [haniaethu, dynodi 
 
 Discriminate, dis-krim'i-nat, v. gwa- 
 Discrimination, dîs-krím-î-na / shün, n. 
 
 gwahaniaethiad ; dynodiad 
 Discriminous, dis-krim'i-nus, a.enbydus 
 Discubitory, dís-ku'bî-tür-î, a. lled- 
 
 orweddlëol [orweddiad 
 
 Discumbencj^, dis-kum'ben-si, n. lled- 
 Discumber, djs-küm'bür, vt. diddyrysu ; 
 
 dadrwystro [amrediad 
 
 Discursion, dîs-kür'shün, n. amwibiad, 
 Discursive, dis-kur'siV, a. amredawl, 
 
 gvvibiog 
 Discursory, dis-kur'sur-i, a. rhesymiadol 
 Discus, discus, n. tail-lech, coeten 
 Discuss, dîs-küs / , vt. holi, chwilio, trin ; 
 
 eglurâu ; chwalu [ymchwiliad 
 
 Discussion, dis-kush'un, n. arholiad, 
 Discutient, dis-ku'shent, a. gwrthweith - 
 
 iol : n. meddygiaeth wrth-weithiol 
 Disdain, dís-dan', a. dirmyg, ffieiddiad; 
 
 traha ; ysgorn : v. diystyru ; ffieiddio ; 
 
 ysgornio [diystyrllyd 
 
 Disdainful, dîs-dan'fŵl, a. rTroenuclnl. 
 Disease, diz-iz', n. clefyd, dolur, clwyf, 
 
 afiechyd ; anesmwythder, poen : vt. 
 
 aflonyddu, poeni 
 
 Diseased, diz-izd', a. claf, afiachus ; 
 
 poenedig 
 Disedged, diz-ejd', a. difin, diawch, pwl 
 Disembark, dis-em-bark', v. tirio, glanio, 
 
 dadlwytho [ddyrysu, dadrwystro 
 
 Disembarras, dís-ëm-bár'äs, vt. dad- 
 Disembitter, dís-ëm-bít'ür, vt. melysu, 
 
 dadchwerwi [nghorifedig 
 
 Disembodied, dís-ëm-böd'îd, a. an- 
 Disembogue, dís-ëm-bog', v. ymarllwys ; 
 
 aberu [dad- ddyrysu 
 
 Disembroil, dis-em-brcnT, vt. difeichio, 
 Disenable, dís-ën-a / bl, vt. analluogi ; 
 
 anaddasu [dadswyno 
 
 Disenchant, dís-ën-tsbänt', vt. dadreibio, 
 Disencumber, dís-ën-küm / bür, vt. dad- 
 rwystro, difeichio 
 Disengage, dís-ën-gaj', vt. gollwng ; 
 
 diddyrysu ; rhyddâu [urddasu 
 
 Disennoble, dís-ë-no'bl, vt. diraddu, di- 
 Disentangle, dís-ën-täng'gl, vt, dad- 
 
 ddyrysu ; rhyddau [gwaredu 
 
 Disenthral, dís-ën-thröT, vt. rhyddâu, 
 Dísenthrone, dís-ën-thron', vt. diorseddu 
 Disentrance, dís-ën-träns', vt. deflròi o 
 
 lewyg [ysgar 
 
 Disespouse, dis-es-pfuvz', vt. gwahanu, 
 Disesteem, dîs-ës-tîm', n. dibarchiad, 
 
 anfri : vt. difrio, dibarchu, bychanu 
 Disfavour, dís-fa / vür, n. annghymeriad : 
 
 vt. annghefnogi ; anhoffi 
 Disfiguration, dís-fíg-ü-ra'shün, n. an- 
 
 fTurfedigaeth [harddu ; hacru 
 
 Disfigure, dís-fîg'ür, vt. anffurfio ; an- 
 Disfigurement, dís-fíg'ür-mënt, n. hyll- 
 
 iad, anfturfiad [difuddio 
 
 Disfranchise, dis-fran'tshiZjVt. difreinnio ; 
 Disfurnish, dís-für'nísh, vt. dyosg, dy- 
 
 noethi [dyosg 
 
 Disgarnish, dîs-gär'nísh, vt. diaddurno, 
 Disglorify, dîs-glô'r'î-fi, vt. darostwng, 
 
 iselu [ymarllwys 
 
 Disgorge, dís-görj', v. arllwys, chwydu ; 
 Disgrace, dîs-gras', vt. gwarthruddo ; 
 
 gwaradwyddo : n. gwradwydd ; sarâd, 
 
 cywylydd ; dianrhydedd 
 Disgraceful, dis-gras'fvvl, a. cywilyddus, 
 
 anmharchus 
 Disgracious, dîs-gra'shüs, a. annghar- 
 
 edig, anfwyn 
 Disguise, dis-giz', n. lledrith, iFuant ; 
 
 twyll-wisg : v. ymddyeithrio, fruantu, 
 
 ifugio, gwedd-ddullio, lledrithio. Dis- 
 guised in liquor, meddw 
 Disgust, dìs-güst', n. difiasrwydd ; 
 
 ffieiddrwydd : vt. díflasu, anfoddâu 
 
DIS path, fät, ere, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ = too, twkrztook 
 
 Disgustful, dîs-güst'fẁl, a. diflas, ffiaidd, 
 
 dysglaid 
 
 atgas, cas 
 Dish, dish, n. dysgl, ysgudell 
 Dishabille, dís-ä-bíl 
 
 wisg 
 Dishabit, dîs-häb'ît, vt. bwrw o gartref 
 Disharmony, dîs-hâr'mo-nî, n. an- 
 
 nghysondeb [gwangaloni 
 
 Dishearten, dîs-hâr'tn, vt. digaloni, 
 Dishevel, di-shev'el, vt. dyrysu gwallt 
 Dishonest, diz-on'est, a. anftÿddlawn, 
 
 anonest, annghywir 
 Dishonesty^iz-on'est-i, n. anonestrwydd, 
 
 annghyfiawnder ; anniweirdeb 
 Dishonour, díz-ön'ür, n. dianrhydedd ; 
 
 gwarth : vt. dianrhydeddu, gwarad- 
 
 wyddo ; diforwyno 
 Dishorn, dís-hörn', vt. digornio 
 Disincarcerate, dTs-in-kar'sur-at, vt. 
 
 rhyddâu, digarcharu 
 Disinclination, dis-m-kli-na'shun, n. 
 
 annhueddiad ; gwrthwynebiad 
 Disincline, dis-in-klin', vt. annhueddu 
 Disincorporate, dís-în-kör'po-rat, vt. 
 
 digorfíbri, gwahanu 
 Disingenuity, dîs-ín-jî-nu'î-tî, n. an- 
 
 nhegwch, hoced 
 Disingenuous, dís-ín-jën'u- üs, a. hoced- 
 
 us, dichellgar ; annheg, anonest 
 Disinherit, dís-ín-hër'ît, vt. didreftadu, 
 
 dietifeddu 
 Disinter, dîs-în-tür', vt. dadgladdu 
 Disinterested, diz-in'tur-est-ed, a. an- 
 
 hunanol ; diduedd 
 Disinterestedness, diz-m'tur-est-ed-nes, 
 
 n. dihunanedd, tegwch 
 Disjoin, dís-jôîn', vt. dadgysylltu, dad- 
 
 uno, ysgar 
 Disjoint, dís-jöînt', vt. dadgymalu 
 Disjudication, dis-ju-di-ka'shun, n. pen- 
 
 derfyniad [sylltiad 
 
 Disjunction, dis-jungk'shun, n. dadgy- 
 Disjunctive, dis-jungk'tiv, a. dadgy- 
 
 sylltiadol : n. gwahaniedydd. Dis- 
 junctive conjunction, cysylltiad gwa- 
 
 haniadol 
 Disk, disk, n. wyneb gweledig yr haul, y 
 
 lleuad, neu'r ser ; coeten, tail-lech 
 Dislike, dis-lik', n. anhoffedd, ffieiddiad, 
 
 casâd : vt. anhoffi, anngharu, easâu 
 Disliken, dis-li'kn, vt. annhebygu, an- 
 
 nghyffelybu 
 Dislimb, dís-lîm', vt. diaelodi, dryllio 
 Dislocate, dis'lo-kat, vt. dadgymalu 
 Dislocation, dis-lo-ka'shun, n. dadgy- 
 
 maliad 
 
 tarfu 
 Disloyal, 
 
 n. bore-wisg, an- Dismal, diz'mal 
 echryslawn ; hyll 
 
 Dislodge, dîs-löj', vt. dilochesu, didŷo, 
 
 [annghywir ; gwrthfreiniol 
 
 dîs-löî'äl, a. anffyddlawn, 
 
 a. cethin, erchyll, 
 
 galarus, gresynol ; 
 
 tywyll ; ansiriol. A dismal moan, 
 
 oerlef [hylldcr 
 
 Dismalness, diz'mal-nes, n. erchyllder, 
 Dismantle, dís-ruän'tl, vt. difurio ; difan- 
 
 tellu, dyosg 
 Dismask, dis-mask', vt. digelu, dihatru 
 Dismast, dís-mäst', vt. tori hwylbren, 
 
 dadliwylbreni 
 Dismay, dîs-ma', n. braw, ofn, dychryn, 
 
 arswyd : vt. brawychu, ofni, digaloni 
 Disme, dim, n. degwm [darnio 
 
 Dismember, dís-mëm'bür, vt. diaelodi, 
 Dismiss, dís-mís', vt. diswyddo ; goll- 
 
 wng ymaith ; rhyddâu 
 Dismissal, dís-mís'äl, Dismission, dis- 
 
 mîsh'ün, n. diswyddiad, gollyngdod j 
 
 anfoniad ymaith ; rhyddâd [wystìo 
 Dismortgage,- dís-mör'gaj, vt. dadar- 
 Dismount, dís-müẅnt', v. disgyn, dyfod 
 
 i lawr ; taflu i lawr, dadymchwelyd ; 
 
 didrwyllo cyflegr [ufudd-dod 
 
 Disobedience, dís-o-bî'dî-ëns, n. an- 
 Disobedient, dîs-o-bî'dî-ënt, a. anhydyn, 
 
 gwrthnysig, anufudd, anhywedd 
 Disobey, dís-o-ba', vt. anufuddâu, tros- 
 
 eddu [digio ; drygu 
 
 Disoblige, dís-o-blij', vt. anfoddâu ; 
 Disorder, dîz-öVdür, n. annhrefn, ter- 
 
 fysg ; afiechyd : vt. annhrefnu ; an- 
 
 hwylio [penrydd, didrefn 
 
 Disorderly, dîz-ör'dür~lî, a. afreolus ; 
 Disordinate, diz-or'di-nat, a. afreolaidd, 
 
 annghymedrol [weirio 
 
 Disorganize, diz-or'ga-niz, vt. dadgy- 
 Disown, diz-on', vt. gwadu, gwrthod, 
 
 diarddelwi [amledu 
 
 Dispand, dîs-pänd', vt. lledu allan, taenu, 
 Dispansion, dîs-pan'shün, n. amlediad, 
 
 ymlediad [bychanu 
 
 Disparage, dîs-pär'aj, vt. anmherchi, 
 Disparagement, dís-pär'aj-mënt, n. anfri, 
 
 gwarth, gogan, dirmyg 
 Disparate, dîs'pä-rat, a. annghyfartal 
 Disparity, dís-pär'î-tî, n. annghyfartal- 
 
 wch, annghyffelybrwydd 
 Dispart, dís-pärt', vt. rhanu, gwahanu 
 Dispassion, dís-päsh'ün, n. diddigrwydd, 
 
 llarieidd-dra 
 Dispassionate, dís-päsh'ün-at, a. araf- 
 
 aidd, pwyllus 
 Dispel, dîs-pèT, vt. chwalu, gwasgaru 
 
 94 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrzdzh. DIS 
 
 Dispensable, dîs-pën'sâ-bl, a. gwariadwy, 
 
 treuliadwy 
 Dispensary, dîs-pën'sür -î, n. cyfFerdy ; 
 
 meddygdy 
 Dispensation, dís-pën-sa / shün, n. gor- 
 
 uchwyliaeth, trefniad ; goddefiad, es- 
 
 gusodiad ; trwydded [lyfr 
 
 Dispensatory, dîs-pën'sâ-tür-î, n. cyffer- 
 Dispense, dis-pens^v. rhanu ; gweinyddu; 
 
 esgusodi 
 Dispeople, dîs-pî'pl, vt. dibobli, difrodi 
 Disperge, dís-pürj', vt. taenellu, taenu 
 Disperse, dîs-pürs', v. gwasgaru, chwalu, 
 
 taenu, hau [gwasgariad 
 
 Dispersion, dîs-pür'shün, n. gwasgarawd, | 
 Dispirit, dís-pír'ít, vt. digaloni, anwroli, 
 
 llwfrâu [o le, symud 
 
 Displace, dîs-plas', vt. annghyflëu; troi; 
 Displacency, dîs-pla'sën-sî, n. anfodd-; 
 
 lonedd ; anfoesedd [blanu! 
 
 Displant, dís-plänt', vt. diwreiddio, dad-j 
 Displantation, dís-plän-ta'shün, n. di- 
 
 wreiddiad 
 Display, dîs-pla', n. dadblygiad, arddang- 
 
 osiad : vt. gosod allan, amlygu, taenu 
 
 ar led. To display a banner, dyrchafu 
 
 baner [ at g as 
 
 Displeasant, dís-plëz / änt, a. anhyfryd,| 
 Displease, dis-pliz', vt. anfoddio, digio, 
 
 diflasu [soriant, digter; 
 
 Displeasure, dis-plezh'ur, n. anfodd,! 
 Displode, dîs-plod', vt. gollwng allan! 
 
 gyda thwrf [iadj 
 
 Displosion, dis-plo'zlmn, n. trais-ruthr-j 
 Dispoil, dîs-pöîl', vt. anrheithio, yspeilio^ 
 Disport, dîs-pô'rt', n. difyrweh : v.! 
 
 chwareu, difyru ; anlladu 
 Disposal, dis-po'zal, n. trefniad, triniad,| 
 
 rheoliad; aralliad 
 Dispose, dis-poz', vt. tueddu ; addasu ; | 
 
 trefnu, dosparthu ; cyflëu ; defnyddio. 
 
 To dispose of, gwerthu ; rhoddi; cael 
 
 gwared o. To be disposed to, bod â'i 
 
 fryd ar. To be disposed of, ar werth, í 
 
 i'w werthu 
 Disposition, dís-po-zísh / ün, n. trefniad, 
 
 dosbarthiad ; llywiad ; gogwyddiad, 
 
 cymhwysiad, tuedd, hwyl, tymmher, i 
 
 ansawdd, aniaeth, greddf 
 Dispossess, dîs-pü-zës', vt. difeddiannu ; 
 
 difeddu [moladwy 
 
 Dispraisable, dis-pra'zii-bl, a. annghan-; 
 Dispraise, dis-praz', n. annghlod, anfol- | 
 
 iant, anair : vt. anfoli, goganu, beio ; ; 
 
 cabl [lledaenu, 
 
 Dispread, dís-prëd', vt. taenu ar led, 
 
 Disprofit, dís-pröf it, n. afles, anfudd, 
 colled [brawf 
 
 Disproof, dîs-prŵf, n. dadbrawf, gwrth- 
 
 Disproportion, dîs-pro-pô'r'shün, n. an- 
 nghymesuraeth, annghyfartaledd ; an- 
 nghymedroldeb : vt. annghydranu, 
 annghymesuro ; annghyfartalu 
 
 Disproportionable, dís-pro-pô'r'shün-â- 
 bl, Disproportionate, dít-pro-pô'r'- 
 shün-at, a. annghydran, annghyfatebol 
 
 Disprovable, dîs-prẅ'vä-bl, a. gwrth- 
 brofadwy [brofi 
 
 Disprove, dis-prwv', vt. dadbrofi, gwrth- 
 
 Dispunishable, dís-pün'ísh-â-bl, a. an- 
 nghospadwy [treulio 
 
 Dispurse, dís-pürs', vt. gwastrafru, 
 
 Disputable, dis-pu'tâ-bl, a. dadleuadwy, 
 ammheus [resymwr 
 
 Disputant, dis-pu'tant, n. dadleuwr, ym- 
 
 Disputation, dís-pu-ta'shün, n. dadleuad, 
 ymddadleuad 
 
 Disputatious, dís-pu-ta'shüs, Disputa- 
 tive, dis-pu'ta-tiv, a. dadleugar, cecr- 
 aidd, ymrysongar, croes 
 
 Dispute, dís-put', n. dadl, ymryson, 
 amrafael : v. ymbyncio, dadleu, ym- 
 ryson ; gwrthwynebu [bynciwr 
 
 Disputer, dîs-pu'tür, n. dadleuwr, ym- 
 
 Disqualify, dís-kwörî-fi, vt. anaddasu, 
 annghymwyso [trallodi 
 
 Disquiet, dis-kwi'et, vt. aflonyndu, blino, 
 
 Disquiet, dis-kwi'et, Disquietude, dis- 
 kwi'i-tud, n. anesmwythder, aflonydd- 
 wch, anorphwysdra ; cynhwrf, blinder 
 
 Disquisition, dis-kwi-zish'un, n. arholiad, 
 ymchwiliad 
 
 Disregard, dís-rî-gârd', n. diystyrwch, 
 anfriad : vt. diystyru, bychanu 
 
 Disregardful, dís-rî-gârd'fẁl, a. esgeul- 
 uso ; dirmyglawn 
 
 Disrelish, dís-rërísh, n. diflasdod ; ffi- 
 eiddrwydd ; vt. diflasu ; anhoffi. 
 
 Disreputable, dís-rëp'u-tâ-bl, a. an- 
 nghlodfawr, dibarch 
 
 Disreputation, dís-rëp-u-ta'shün, Disre- 
 pute, dís-rî-put', n. anfri 
 
 Disrespect, dis-rT-spekt', n. anmharch, 
 drygfoes [foesgar, dibarchus 
 
 Disrespectful, dís-rî-spëkt'f\vl, a. an- 
 
 Disrobe, dîs-rob', vt. dadwisgo, dyosg, 
 dihatru 
 
 Disruption, dîs-rüp'shün, n. ymdoriad, 
 ymrwygiad ; gwahaniad 
 
 Dissatisfy, dí-sät'ís-fì, vt. anfoddio, 
 anfoddloni [chwilio 
 
 Dissect, di-sekt', vt. difynu ; manwl- 
 
DIS path, fät, ëre, met, mä-rîní?, pin, orb, On, curve, cut, tw:=too, t\vk=took; 
 Dissection, di-sek'shun, n. difyniad, di- Dissolve, di-zolv', v. toddi, dadleithio, 
 
 fyniaeth ymollwng ; dattod ; digorflfori ; di- 
 
 Disseize, di-siz', vt. difeddiannu, difeddu weddu. To dissolve parliament, goll- 
 Disseizee, dis-i-zl', n. un difeddiannedig wng ymaith y senedd 
 Disseizin, di-si'zm, n. difeddiad, trais- Dissolvent, di-zoYvent, n. dadmerydd, 
 
 ddifeddiad dadleithydd 
 
 Disseizor, di-si'zur, n. difeddiannwr Dissonance, dís'o-näns, 
 
 Dissemblance, dí-sëm / bläns, n. annheb- 1 seiniad 
 
 Dissonant, dís'o-nänt, n. 
 
 Dissuade, dî-swad', vt. 
 
 gwrthgymhell 
 
 ygrwydd 
 Dissemble, dí-sëm / bl, vi. ffugio, Ued- 
 
 rithio ; argelu. Dissembling, dau- 
 
 wynebog [ar led, lledu Dissuasion, di-swa'zhun, 
 
 Disseminate, dî-sëm'î-nat, vt. hau, taenu Dissyllable, dî-sîl'ä-bl, n. 
 Dissemination, dî-sem-î-na'sbün, n. : sill, dwysill 
 
 heuad, taeniad [iad Distaff, dís'täf, n. cogail, cogeilyn 
 
 Dissension, dí-sën'shün, n. annghydsyn- ,Distain, dís-tan', vt. ystaenio, goliwio ; 
 
 n. annghyd- 
 
 [annghyson 
 
 annghydsain, 
 
 gwr than nog, 
 
 [nghor 
 
 n. gwrthgy- 
 
 gair o ddvvy 
 
 Dissensious, dí-sën'shüs, a. cynhenus 
 Dissent, dí-sënt', n. annghydsyniad, 
 
 annghytundeb ; ymneillduad, neill- 
 
 duad : vi. annghytuno, annghydsynio ; 
 
 ymwahanu, ymneillduo : gwrthdybio. 
 
 Dissenting-chapel, tŷ-cwrdd ymneill- 
 
 duwyr 
 Dissentaneous, dís-ën-ta'nî-üs, a. an- 
 
 nghytunol 
 Dissenter, dî-sën'tür, n. ymneillduwr 
 Dissentient, dî-sën'shënt, a. pnnghydsyn- 
 
 iol : n. ymneillduydd, nacâwr 
 Dissertation, dîs-ür-ta'shün, n. traitli ; 
 
 ymresymiad 
 Disserve, di-surv', vt. aflesu, niweidio, 
 Disservice, dí-sür'vîs, n. annghymwynas 
 Dissever, di-sev'ur, vt. dadgysylltu, 
 
 dyranu 
 Dissidence, dîs'î-dëns, n. annghytundeb 
 Dissilition, dis-î-lísh'ün, n. ymdoriad 
 
 divvy no 
 Distance, dís'täns, n. pellder, pelldra ; 
 
 cyfrwng : vt. pellâu, gadael ar ol. A 
 
 great distance, hir-bell 
 Distant, dís / tänt, a. pell, pellenig, an- 
 
 nghysbell. Not distant, nid yn mhell 
 Distaste, dís-tast', n. diflasrwydd : vt. 
 
 diflasu ; casâu ; alaru [atgas 
 
 Distasteful, dis-tast'fvvl, a. ffiaidd, diflas, 
 Distemper, dís-tëm'pür, n. gwst, anhvvyl, 
 
 saldra : vt. annhymheru ; annhrefnu 
 Distemperate, dîs-tëm'pür-at, a. an- 
 
 nghymedrol 
 [drygu Distemperature, dîs-tëm'pür-a-tshu'r, n. 
 
 annhymerusrwydd [ëangu 
 
 Distend, dîs-tënd', vt. arledu, arlydanu ; 
 Distention, dís-tën'shün, n. llediad, ar- 
 
 lediad, ëangiad 
 Distich, dis'tik, n. pennill dwy fraich ; 
 
 cywydd deuair 
 
 Dissimilar, dí-sím'i-lur, a. annhebyg, Distil, dis-til', v. dysdyllio ; dyhidlo 
 
 amryfal, amryfeilryw, annghyfelyb 
 Dissimulation, di-sîm-u-la'shün, n. 
 
 rhagrith, íFugiad, lledrithiant 
 Dissipable, dis'î-pä-bl, a. gwasgaradwy 
 Dissipate, dís'î-pat, vt. chwalu, gwasgaru, 
 
 afradloni [iad ; gwastraiF 
 
 Dissipation, dis-î-pa'shün, n. gwasgar- 
 
 Distillation, dís-tî-la'shün, n. dysdylliad, 
 defnyniad [dysdylldy 
 
 Distillery, dis-tîrür-î, n. dysdyllyddiaeth, 
 
 Distinct, dis-tingkt', a. eglur, amlwg; 
 gwahannodol ; croew 
 
 Distinction, dis-tingk'shun, n. gwahan- 
 iaeth ; rhagoriaeth [iaethol 
 
 Dissociate, dî-so / shî-at, vt. digyfeillio, j Distinctive, dis-tmgk'tiv, n. gwahan- 
 digyfieuo [iad, gwahaniadj Distinctness, dis-tmgkt'nes, n. eglurder, 
 
 Dissociation, dí-so-shî-a / shün, n. ysgar 
 Dissolute, dis'o-lut, a. penrydd, afrad- 
 
 lawn, diiFaith 
 Dissoluteness, dís'o-lut-nës, n pen- 
 
 rhyddid, oferedd 
 Dissolution, dís-o-lu'shün, n. ymddat- 
 
 todiad, toddiad, ymddodiad ; di- 
 
 ddymiad ; gollyngiad ; marwolaeth 
 Dissolvable, dí-zörvä-bl, Dissoluble, 
 
 dis'o-lu-bl, a. dattodadwy, dadmeradwy 
 
 manwl-nodiad, amlygrwydd 
 Distinguish, dís-tîng'gwísh, v. gwahan- 
 
 iaethu, dosparthu, dynodi ; hynodi ; 
 
 enwogi [gwahanadwy 
 
 Distinguishable, di s - tin g'g wish- ä- bl, a. 
 Distort, dís-tört', vt. gŵyrgamu, cam- 
 
 ystumio [croesdroad 
 
 Distortion, dîs-tör'shün, n. camystum, 
 Distract, dîs-träkt', vt. aflonyddu, blino; 
 
 gwallgofi. To be distracted, ynfydu 
 
 96 " 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhr=z azure; thin, thìs; j^dzh. DIZ 
 
 Distraction, dís-träk'shün, n. annhrefn ; 
 
 gwallbwyll 
 Distrain, dís-tran', vt. gafaelu, atafaela 
 Distrainablejdís-tra'nâ-bl, a. atafaeladwy 
 Distraint, dîs-trant', n. atafael, atafaeliad 
 Distream, dîs-trîm', vi. llifo, dylifo, ffrydio 
 Distress, dîs-trës', n. cyfyngder, ing ; 
 
 atafaeliad ; helbul : v. arwasgu, gor- 
 
 thrymu, bîino, cystuddio, trallodu 
 Distressful, dís-trës'fẁl, a. gofidus, gor- 
 
 thrymderus, helbulus 
 Distribute, dís-tríb'ut, vt. rhanu, dos- 
 
 parthu ; cyfranu, cyflëu 
 Distribution, dís-trî-bu / shün, n. rhaniad ; 
 
 cyflëad ; iawndrefniad ; dosparthiad 
 Distributive, dis-trib'u-tiv, a. cyfran- 
 
 edigol ; haelionus [ardal 
 
 District, dvs'trikt, n. tiriogaeth ; rhandir, 
 Distrust, dís-trüst', n. anhyder, anym- 
 
 ddiried : vt. anymddiried, drwgdybio 
 Distrustful, dís-trüst'fẁl, a. drwgdybus : 
 
 pryderus [thruddo ; terfysgu 
 
 Disturb, dís-türb', vt. aflonyddu, cy 
 Disturbance, dîs-tür'bäns, n. terfysg, 
 
 cynhwrf, cyffro, aflonyddwch 
 Disuniform, dîs-u'nî-förm, a. anunffurf, 
 
 anunwedd [nghydfod 
 
 Disunion, dîs-u'nî-ün, n. ysgariad ; an- 
 Disunite, dís-u-nit', v. gwahanu, ysgaru, 
 
 daduno [oliaeth 
 
 Disunity, dís-u'nî-tî, n. anundeb, anun- 
 Disusage, dis-u'zaj, n. anarferiad, an- 
 
 nghynnefindra 
 Disuse, dis-uz', vt. anarferu, diarferu 
 Disvaluation, dis-val-u-a'shun, n. dibris- 
 
 iad, sarâd 
 Disvalue, dis-val'u, vt. dirmygu, bychanu 
 Disvouch, dis-vuwtsh', vt. gwrthbron, 
 
 anwirio, gwadu 
 Ditch, ditsh, n. clawdd, fibs, camlas : 
 
 v. cloddio. Ditch-dock, tafol Mair 
 Ditcher, dítsh'ür, n. cloddiwr, ffosiwr 
 Dithyramb, díth'í-rämb, n. gwin-gerdd, 
 
 ofer-gân 
 Ditto, dît'o, ad. eto, yr un, yr un peth 
 Ditty, dît'î, n. can, canig. A sorrowful 
 
 ditty, cwyn-gerdd 
 Diuretic, di-u ret'ik, a. troethbair 
 Diurnal, di-ür'näl, n. dyddlyfr : a. dydd- 
 
 iol, beunyddiol 
 Diuturnity, di-u-tür'nî-tî, n.parausrwydd 
 Divan, dT-van', n. y prif-gyngor yn 
 
 Nhwrci [gvvahan-ranu 
 
 Divaricate, di-vär'î-kat, v. fforchogi, 
 Divarication, di-var-i-ka'shun, n. fíbrch- 
 
 ogiad ; ymraniad 
 
 Dive, div, vi. ymsuddo, dwfn-dreiddio, 
 
 olrain 
 Diver, di'vur, n. ymsuddiwr ; dwfn- 
 
 dreiddiwr [lledwyro 
 
 Diverge, di-vurj', vi. ymbellau, osgöi, 
 Divergent, di-vur'jent, a. ymbellaol, 
 
 osgôawl [llawer 
 
 Divers, di'vurz, n. amryw, amryfal, ami, 
 Diverse, di'vurs, a. gwahanol ; annhebyg 
 Diversification, di-vur-si-fi-ka'shim, n. 
 
 amrywiad [hanredu 
 
 Diversify, dî-vür'sî-fi, vt. amrywio ; gwa- 
 Diversion, di-vur'shun, n. difyrwch ; 
 
 gŵyro ; tröad o'r neilldu 
 Diversity, di-vur'si-ti, n. amryfeiliant, 
 
 amrywiaeth [difyru, lloni 
 
 Divert, di-vurt', vt. troi o'r neilldu ; 
 Divertive, dl-vur'tiv, a. difyrus, difyrgar 
 Divertizement, di-vur'tiz-ment, n. difyr- 
 wch ; adloniad 
 Divest, dî-vëst', vt. dihatru, dyosg, di- 
 
 feddiannu [difuddiad 
 
 Divesture, di-ves'tshur, n. dyosgiad ; 
 Dividable, di-vi'da-bl, Dividant, di-vi / - 
 
 dänt, a. rhanadwy [gwahanu 
 
 Divide, dî-vid', v. cyfranu ; dosparthu ; 
 Dividend, div'i-dend, n. rhan, rhandwy ; 
 
 tal-gyfran 
 Divider, dl-vi'dur, n. rhanwr, dosparthwr 
 Dividual, di-vij'u-al, a. rhanedig, dos- 
 
 parthedig 
 Divination, div-i-na'sbun, n. dewiniaeth 
 Divine, di-vin', n. duwinydd, dewinydd : 
 
 a. duwiol, duwinyddol, dewin : v. 
 
 dewino, darogan ; dyfalu 
 Diviner, di-vi'nur, n. dewin, daroganwr 
 Divinity, dî-vîn'î-tî, n. duwdod ; duw- 
 
 inyddiaeth [ranedd 
 
 Divisibility, dî-vîz-î-bírî-tî, n. hyd- 
 Divisible, di-viz'i-bl, a. rhanadwy 
 Division, di-vizh'un, n. rhan, cyfran ; 
 
 rhaniad ; cyfraniaeth ; ymraniad 
 Divisor, dî-vi'zür, n. cyfranydd, rhan- 
 
 iedydd [ysgariaeth ; llythyr ysgar 
 
 Divorce, di-vo'rs', vt. ysgar, gwahanu : n. 
 Divorcement, di-vo'rs'ment, n. ysgariad 
 Divulgate, dî-vürgat, Divulge, di-viilj', 
 
 vt. cyhoeddi, dadgelu 
 Divulsion, dî-vürshün, dadgysylltiad, 
 
 n. dattodiad 
 Dizen, di'zn, vt. taclu, addurno, gwychu 
 Dizzard, diz'urd, n. ffol, cadafael, hurth- 
 
 gen, hurtyn 
 Dizziness, diz'i-nes, n. penysgafnder, 
 
 madrondod 
 Dizzy, diz'i, a. pensyfrdan, difeddwl 
 
 97 
 
DOO path, fat, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrztoo, twkrrtook 
 
 Do, dẅ, v. (did, done), gwneuthur, j Doit, dôît, n. darn o arian 
 
 gwneud, gwnelyd. I have done, yrDole, dol, n. cyfran, dogn ; cwynfan 
 
 wyf wedi dibenu. How do you do?! alaeth : vt. cyfranu, rhanu 
 
 Sut yr ydych chwi ? That will do, Doleful, dol'fŵl, Dolesome, dorsum, a. 
 
 gwna hwna y tro. Do not, peidiwch â. I galarus, trymllyd 
 
 Do I? A ydwyf fi? To do well, Dolefulness, doì'fẁl-nës, n. alaethus- 
 
 Uwyddo. Doings, gweithredoedd ; I rwydd, iradedd 
 
 trafferth ; ystwr Doll, döl, n. delwan plentyn 
 
 Docible,dös'î-bl, Docile, dös'îl, a. hydrin,: Dollar, döTür, n. darn arian gwerth yn 
 
 hyddysg, hydyn nghylch 4s. a 6ch. [neu ofid 
 
 Docility, do-sîrî-tî, n. hyddysgedd, Dolorific, dol-o-nf'ik, a. yn achosi poen 
 
 eorthfryd ; gwaredd ! Dolorous, döTo-rüs, a. alaethus ; galarus ; 
 
 Dock, dok, n. llongborth ; cloren march ; ! dolurus [alaeth 
 
 tafol: vt. tori. Sour dock, surain y Dolor, do'lür, n. gofid ; poen; galar, 
 
 maes. Dock-yard, llong-orsaf Dolphin, döl'fín, n. môr hwch, dolphyn 
 
 Docket, Doquet, dok'et, n. hyfforddnod, Dolt, dolt, n. delff, penbwl, hurthgen 
 
 cyfeirnod Doltish, dol'tísh, a. delffaidd, hurt, pen- 
 
 Doctor, dok'tur, n. cadeirdraw, dysg- bylaidd 
 
 awdwr, athraw Domain, do-man', n. treftadaeth, etifedd- 
 
 Doctrinal, dok'tri-nal, a. athrawiaethol iaeth, tirmeddiant; arglwyddiaeth 
 
 Doctrine, dok'trin, a. athrawiaeth, athron- |Dome, dom, n. cromen, tvvr bwaog 
 
 ddysg [ysgrifenbrawf i Domestic, do-mes'tik, a. tŷaidd, teulu- 
 
 Document, dok'u-ment, n. addysgiad ; I aidd, cartrefol : n. teulu-was, gwas, 
 Documental, dok-u-men'tal, a. hyfordd- ■ gweinydd [cartref 
 
 iadol ; ardystiol [ochrogjDomicil, döm'í-sîl, n. annedle, trigfa, 
 
 Dodecagon, do-dek'a-gunjn. dull deuddegj Dominate, döm'î-nat, v. gorthrechu, 
 Dodge, döj, v. traws-ddadleu, cecru, \ darostwng; arglwyddiaethu 
 
 geirdrôi Domination, döm-î-na'shün, n. rheoliad, 
 
 Doe, do, n. ewig 
 
 Doff, döf, vt. dadwisgo, dihatru ; gohirio 
 
 arglwyddiaeth 
 Domineer, döm-î-nî'r' 
 
 [arglwyddiaethu 
 
 v. rhwystro, tra- 
 
 Dog, dog, n. ci ; cian : v. dirgel-olrain. Dominical, do-min'T-kal, a. perthynol i'r 
 
 Dog-briar, mieri Mair, rhôs MairJ Arglwydd. Dominical-letter, llyth- 
 
 Dog-cheap, rhy isel-bris. Dog-days, yren y Sul [Dominic 
 
 dyddiau'r cŵn. Dog-fish, môrgi, Dominican, do-min'i-kan, a. o urdd 
 
 penci. Dog-kennel, cynhordy, tŷ 
 
 cvvn. Dog-sleep, ffuant-gwsg, cwsg 
 
 ci. Dog-star, seren y ci 
 
 Doge, doj, n. penllywydd Venice gynt 
 
 Dogged, dög'ëd, a. ystyfnig; ciaidd, sarug 
 
 Doggedness, dög'ëd-nës, n. ystyfnig- 
 
 rwydd ; cieidd-dra, anhynawsedd 
 
 Dogger, dög'ür, n. ysgoren, Hong fechan 
 
 Doggerel, dög'ür-ël, a. gorwael, salw, 
 
 annghelfydd : n. priddest gwael neu 
 
 afreolaidd [brathlyd 
 
 Dominion, do-mîn'yün, n. llywodraeth, 
 arglwyddiaeth, rheolaeth, awdurdod 
 
 Domino, döWî-no, n. cwcwll mynach 
 
 Don, dön, n. enwad uchelwr yn yr 
 Hispaen [doniad 
 
 Donation, do-na'shun, n. rhodd, anrheg ; 
 
 Donative, don'a-tiv, n. rhodd ; rhodd 
 ddigyfrwng : a. rhoddedig 
 
 Done, dun, pp. — Do 
 
 Donee, do-nî', n. derbyniwr rhodd 
 
 Donor, do'nör, n. anrhegwr, rhoddwr 
 
 Doggish, dög'ísh, a. ciaidd, creulawn, Doodle, dẅ'dl, n. diogyn ; oferwr, hurtyn 
 Dogma, dög'mä, n. egwyddor sefydledig ; Doom, dẅm, n. dedfryd, barn, brawd : 
 
 pwnc athrawiaethol 
 Dogmatical, dog-mat'i-kal, a. hunan- 
 
 gryf, cyndyn [ddysg | 
 
 Dogmatism, dog'ma-tizm, n. meistrol- 
 Dogmatist, dög'mä-tíst, n. awduriaeth- 
 
 wr ; dysgadwr pendant 
 Dogmatize, dog'ma-tiz, vi. awdur- 
 
 iaethu ; sicr-haeru 
 Doily, döî'lî, n. math o liain 
 
 vt. barnu, dyfarnu, collfarnu. Doom's 
 day, dydd y fain, dydd brawd. 
 Doom's day book, cofrestr o etifedd- 
 iaethau. Doom's man, barnwr 
 Door, dô'r, n. drws, dor ; porth. Door- 
 frame, attegwisg drws. Door-keeper, 
 drysor, porthor. Door-post, gorsin, 
 post drws. Upper door-post, capan 
 drws, gwarddrws 
 
 "~ 98 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. DRA 
 
 Doree, do'ra, n. yr eurgefn. Gelwir ynl 
 
 gyfTredin John Doree (jaune doré) 
 Doric, dor'ik, a. Doraidd 
 
 Dormant, dör'mänt, a. yn cysgu ; tan 
 gudd, o'r golvvg. Dormant tree, prif- 
 drawst, svvmer drws 
 Dormer, dör'mür, n, íFenestr yn nen tŷ 
 Dormitive, dor'mi-tiv, n. meddyginiaetb 
 cwsgbar [hundy; hunfay meirw 
 
 Dormitory, dör'mî-tür-î, n. ystafell gysgu, 
 Dormouse, dôr'müẅs, n. pathew 
 Dorn, dörn, n. math o bysgodyn 
 Dorp, dörp, n. pentref, cordref 
 Dorsal, dör'säl, a. cefnol 
 Dorser, dör'sür, n. cefn-gawell, baner 
 Dose, dos, n. dogn : vt. dogni 
 Dot, dot, n. man, nôd : v. manu, nodi 
 Dotage, do'taj, n. penwendid, lledfryd- 
 
 edd, gwallgof 
 Dotal, do'täl, a. gwaddolog 
 Dotard, do'türd, Doter, do'tür, n. tra- 
 
 serchwr ; un penwan 
 Dote, dot,vi.gorhom,ffol-serchu; ynfydu 
 Dottard, döt'ürd, n. coeden a doeir yn 
 
 barâus 
 Double, düb'l, a. dyblyg, deublyg, dau- 
 ddyblyg : v. plygu, dyblygu, deu- 
 blygu ; rhedeg a gwrthredeg : n. plyg, 
 dyblygiad, dill ; cymaint arall. Double- 
 meaning, mwysder 
 Doublet, duplet, n. math o wasgawd ; 
 par [aidd (£3. 4s.) 
 
 Doubloon, düb-lŵn', n. bath Hispaen- 
 Doubt, düẅt, v. ammau, petruso, rhuso : 
 
 n. ammau, ammheuaeth ; dadl 
 
 Doubtful, düŵt'fŵl, a.ammheuol, annilys, 
 
 petrusol [ddiammau 
 
 Doubtless, düẅt'lës, ad. yn ddiau, yn 
 
 Douceur, dẅ-sür', n. gwobr ; budr-wobr 
 
 Dough, do, n. toes 
 
 [devvr 
 
 Doughty, düŵ'tî, a. gwŷch, dewrwych, 
 Doughy, do'î, a. toeslyd, fel toes 
 Douse, düẅs, n. trochiad : v. cernodio ; 
 
 rhoi trochfa 
 Dove, duv, n. colomen. Stock-dove, 
 
 cuddan, ysguthan. Ring-dove, ys- 
 
 guthan gadwynog. Turtle-dove, turtur, 
 
 colomen Fair. Dove-cot, colomendy 
 Dovelike, duVlik, a. colomenaidd, di- 
 
 niweid 
 Dovetail, duv'tal, n. math o gyswllt 
 
 mewn gwaith coed : vt. cvsylltu 
 Dowable, düẅ'â-bl, a. gwaddoladwy 
 Dowager, düẅ'a-jür, n. gwraig weddw 
 Dowdy, düẅ'dî, n. benyw annhaclus ei 
 
 gwisg 
 
 Dower, düẅ'ür, Dowery, düẅ'ür-î, n. 
 
 gwaddol, cynysgaeth, agweddi 
 Dowerless, düŵ'ür-lës, a. digynysgaeth 
 Dowlas, düẅ'läs, n. math o liain cryf 
 Down, düẅn, n. manblu, pan, plucan, 
 
 goflew, plu'r gweunydd ; gwastadedd; 
 
 rhôs : ad. i lavvr, i waered, obry, tu a'r 
 
 llawr. Downs, noethdir, gwastad-dir 
 Downcast, duwn'kast, a. prudd, digalon, 
 
 crymedig [dinystr 
 
 Downfall, düŵn'föl, n. cwymp, codwm, 
 Downhill, düẅn'híl, n. g waered, gor- 
 
 waered, llethr, llechwedd 
 Downright, düẅn'rit, a. noeth, amlwg ; 
 
 didwyll, onest 
 Downward, düŵn'würd, a. tu â'r llawr 
 Downward, düwn'würd, Downwards, 
 
 duwn'wurdz, ad. i lawr, i waered, tu 
 
 ag i waered [esmwyth 
 
 Downy, düẅ'nî, a. pluaidd, mân-bluog ; 
 Dowse, düŵs, n. cernod, dyrnod, bon- 
 
 clust : vt. cernodio 
 Doxology, döks-öro-jî, n. mawl-wers, 
 
 mawl-gân 
 Doxy, dok'sT, n. cyiFoden, putain, dyhiren 
 Doze, doz, vi. huno, lledgysgu, hepian : 
 
 n. cwsg ysgafn, gogwsg 
 Dozen, duz'n, n. deuddeg, dwsin 
 Doziness, do'zî-nës, n. cysgadrwydd, 
 
 syrthni [aidd 
 
 Dozy, do'zT, n. cysglyd, syfrdan, marw- 
 Drab, drab, a. Uwyd-wyn : n. budrogen 
 Drachm, dram, n. wythfed ran o wns 
 Drachma, drak'ma, n. hen ddarn arian 
 
 werth wyth ceiniog 
 Draff, dräf, n. soeg, gweisgion, cibau, 
 
 golchion, gwaddod 
 DrafTy, dräf'î, a. soeglyd, gwaddolyd 
 Draft, draft, n. cynllun, darlun ; 
 
 hawlysgrif; arian-ysgrif 
 Drag, drag, n. car llusg ; tynfach : v. 
 
 llusgo, dylusgo ; tynu, rhwvd-dynu 
 Draggle, drag'l, v. diblo, dibl-lusgo. 
 
 Draggle-tail, yslabi 
 Dragon, dräg'ün, n. draig. Snap- 
 dragon, trwyn y llo. Dragon-fly. 
 
 gwas y neidr 
 Dragoon, drâ-gẅn', n. marchfilwT : vt. 
 
 dirgymhell, gorfodi 
 Drain, dran, n. dyfr-ffos, soch : v. dy- 
 
 hysbyddu. sychu, cwteru 
 Drainable, dra'nä-hl, a. dyhysbyddadwy 
 Drainage, dra'naj, n. dyhysbyddiaeth 
 Drake, drak, n. ceiliog hwyad, adiad, 
 
 mail art [fed ran o wns 
 
 Dram, dram, n traflwnc o wired ; ? 
 
DRO path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzztoo, tvvkrrtook; 
 Drama, dräm'ä, n. chwareu dynwaredol 
 Dramatic, drâ-mät'ík, a. chwaryddol 
 Dramatist, dräm'ä-tíst, n. awdvvr chware- 
 
 waith 
 Drank, drangk, pt. — Drink 
 Drape, drap, v. gvvneyd brethyn 
 Draper, clra'pür, n. brethynwr, llieiniwr 
 Drapery, dra'pür-î, n. brethyniaeth ; 
 
 brethynau, llieiniau [iol 
 
 Drastic, dras'tik, a. cryf, nerthol, effeith- 
 Draugh, dräf, n. golchion, soeg, sorod 
 Draught, draft, n. traflwnc, llymaid ; 
 
 Uynciad ; arloesdy, geudy ; tyn, tyn- 
 
 iad, tynfa ; arlun, cynllun ; bras- 
 
 gynllun ; gwahan-lu ; arian-ysgrif 
 
 Draught-horse, march-tynu 
 Draughts, drafts, n. math o chwareu 
 Draw, drô (drew, drawn), v. tynu, llusgo; 
 
 arwain ; llunio, Uinellu 
 Drawback, dro'bak, n. at-dal, at-daliad 
 Drawbridge, drö'bríj, n. ysgrogell 
 Drawers, drorz, n. pi. llodrau. Chest 
 
 of drawers, llogell-gist 
 Drawing, drö'íng, n. tyniad; arlun, llun, 
 
 darluniad [siared 
 
 Drawl, dröl, v. llusgo geiriau, trwm- 
 Drawn, drön, pp. — Draw 
 Dray, dra, n. car, car hir, car trol 
 Drayman, dra'män, n. cariwr, gyrwr trol 
 Drazel, dräz / ël, n. budrogen, dwgan ; 
 
 dyhiren 
 Dread, drëd, n. ofn, arswyd, braw, dychryn: 
 
 a. ofnadwy, arswydus, dychrynllyd : 
 
 vt. ofni [irad 
 
 Dreadful, drëd'fẁl, a. erchÿll, echryslawn, 
 Dreadless, drëd'lës, a. diofn, diarswyd ; 
 
 eon [vi. breuddwydio 
 
 Dream, drîm {dreamt), n. breuddwyd : 
 Dreamer, drî'mür, n. breuddwydiwr 
 Dreamless, drîm'lës, n. difreuddwydion 
 Drear, drî'r, Dreary, drî'r'î, a. hyll, 
 
 erchyll, echrysol [ylldod 
 
 Dreariness, drî'r'î-nës, n. tywyllni, erch- 
 Dredge, drëj, n. rhwyd llymeirch ; cy- 
 
 mysgedd : vt. treillio ; blodio bwyd yn 
 
 rhostio. Dredging-box, blawd-flwch, 
 
 treill-flwch 
 Dreggy, drëg'î, a. gwaddodlyd 
 Dregs, dregz, n. pi. gwaddod, gwaelodion ; 
 
 gwehilion 
 Drench, drëntsh, n. meddyglyn i farch : 
 
 vt. mwydo ; trwytho ; trochi 
 Dress, drës, n. gwisg, gwisgiad, dillad, 
 
 trwsiad ; addurniad : v. gwisgo, dilladu ; 
 
 addurno, trwsio, trin ; gwrteithio ; cy- 
 
 weirio, cyffeithio 
 
 Dresser, drës'ür, n. ceginffwrdd; gwis^wr 
 
 Dressy, dres'I, a. gwisgwych 
 
 Drew, drŵ, pt. — Draw 
 
 Dribble, drîb'l, v. defnynu; dyboeri 
 
 Dribblet, dnb'lët, n. mân-ddyled 
 
 Drier, dri'ür, n. sychydd : a. sychach 
 
 Drift, drift, n. amcan, nwyd, tuedd ; 
 
 lluchfa; cluder; croeslwybr: v. lluchio, 
 
 lluwchio ; gyru 
 Drill, dril, n. trwydden, ebill, trul ; cor- 
 
 nant; epa : vt. treulio ; dysgu milwyr; 
 
 goferu 
 Drink, dringk, n. diod, llyn, gwirod : v. 
 
 (drank, drunk) yfed ; traflyncu ; ym- 
 
 ddiodi [yfed 
 
 Drinkable, dring'ka-bl, a. yfadwy, i'w 
 Drip, drip, n. dyferiad : vi. dyferu, 
 
 defnynu. Dripping, toddion, dyferion. 
 
 Dripping-pan, padell y toddion 
 Drive, driv, (pt. drove, pp. driven) v. 
 
 gyru, gwthio, ymlid. Driven snow, 
 
 man ôd 
 Drivel, driv 7 !, n. glafoerion, ymboer ; 
 
 ynfydyn : vi. ymboeri ; ynfydu 
 Driveller, driv^-ur, n. glafoerwr ; un 
 
 penwan 
 Driver, dr^vur, n. gyrwr, gyriedydd 
 Drizzle, driz'l, vi. defnynu, gwlith- 
 
 wlawio. Drizzling weather, lleith-hîn 
 Drizzly, driz'H, a. mân-ddefnynog, 
 
 defniog 
 Droil, dröîl, vi. araf-vveithio : n. diogyn 
 Droll, drol, n. ysgentyn, digrifwas, 
 
 cellweirwr : a. digrif, cellweirus, ys- 
 
 mala 
 Drollery, dro^ür-î, n. arabedd, cymwedd 
 Dromedary, drün/î-dür-î, n. math o 
 
 gammarch [diogyn 
 
 Drone, dron, n. begegyr, bychygyr; 
 Dronish, dro'nish, a. diog, cysglyd 
 Droop, drẅp, vi. dihoeni, llipâu, methu 
 Drop, drop, n. dyferyn, dafn, defnyn ; 
 
 clust-dlysyn : v. dyferu, defnynu ; 
 
 syrthio ; gadu 
 Droplet, droplet, a. defnyn 
 Dropsical, dröp'sî-käl, a. dyfrglv/yfus 
 Dropsy, dröp^î, n. y dyfrglwyf 
 Dropwort, drôp^ürt, n. crogedyf, 
 
 crogedan [sinidr 
 
 Dross, drös, n. sorod, sothach ; gorferw ; 
 Drossy, droVi, a. sothachlyd, anmhur 
 Drought, drüẅt, Drouth, drüẅth, n. 
 
 sychder, gwres ; syched [sychedig 
 
 Droughty, drüẅ^î, a. sych-hinog, tesog, 
 Drove, drov, n. gyr, dëadell, cenfaint, 
 
 mintai : pt. — Drive 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j = dzh. DUN 
 
 Duckling, dueling, n. hwyad ieuanc 
 Duckweed, duk'wTd, n. bwyd yr hwyaid, 
 
 y gyflafan, llinos y dwfr 
 Duct, dukt, n. pibeli ; ffordd, llwybr 
 Ductile, duk'til, a. ystwyth, hyblyg, 
 
 hydyn 
 Ductility, dük-tìrî-tî, n. ystwythdra 
 Dudgeon, dúj'ün, n. bidogan ; dryg- 
 
 nwyd, Hid 
 Due, du, n. dyled ; haeddiant ; iavm ; 
 
 eiddo : a. dyledus, dyladwy ; iawn ; 
 
 da ; addas [dau 
 
 Duel, du'el, n. ornest, ymladdiad rhwng 
 Duellist, du'ë-líst, n. ornestwr 
 Duenna, du-ën'ä, n. hen lywyddes, 
 
 hynafwraig [deulais 
 
 Duet, du-ët', Duetto, du-et'o, n. can 
 Dug, dug, n. teth ; diden, did, bron : 
 
 pt. & pp. — Dig 
 Duke, duk, n. due, dug [iaeth 
 
 Dukedom, duk'dum, n. dugiaeth, due- 
 Dulcet, dürsët, a. melys, hyfryd, per, 
 
 chweg [eiddiad, melysiad 
 
 Dulciiication, dul-sT-fi-ka'shun, n. per- 
 Dulcify, dül'sî-fì, Dulcorate, dul'ko- 
 
 rat, v. melysu, pereiddo 
 Dulcimer, dürsî-mùr, n. dwsmel 
 Dullard, duKurd, n. penbwl, hurtyn, delff 
 Dull, dul. a. hurt, syfrdan, synwyr-bwl ; 
 
 marwaidd, swrth ; diflas ; di-awch, 
 
 pwl, di-flin : v. hurtio, syfrdanu ; 
 
 pylu ; trymâu [tywyllni 
 
 Dulness, dül'nës, n. hurtrwydd ; pylni ; 
 Dulocracy, du-lok'ra-si, n. gorueh-reol- 
 
 aeth, caethion 
 Duly, dull, ad. yn d dyladwy, yn addas 
 Dumb, düm, a. mud, aflafar ; dystaw, 
 
 tawelog. A dumb person, mudan. 
 
 He was struck dumb, aeth yn fud 
 Dumbness, düm'nës, n. aflafaredd. mud- 
 
 anaeth 
 Dumfound, düm'füwnd, Dumfounder, 
 
 düm'füẅn-dür, ?t. dystewi, dyrysu 
 Dumous, du'müs, a. 11 awn perthi, 
 
 Drover, dro'vur, n. porthmon, gyrwr,j 
 gyriedydd [troche 
 
 Drown, drüẅn, v. boddi, suddo, soddi, 
 Drowning, drüẅ'nîng, n. bawdd, boddiad : 
 vt. yn boddi [syrthni; 
 
 Drowsiness, druw'zi-nes, n. cysgadrwydd, ! 
 Drowsy, druw'zi, a. cysglyd, marwaidd 
 Drub, drüb, n. íFonod, llach, dyrnod, 
 Uab ; vt. llabio, Uachio, dulio, ffustio ; 
 Drudge, drüj, n. cystogwr, cystegwr ; 
 cystoges : vi. gwneyd gwaith gwael, 
 cystogi [waith, cwst 
 
 Drudgery, drüj'ür-î, n. caledwaith, budr- 
 Drug, drug, n. cyiFyr meddygol ; gwael- 
 
 beth 
 Drugget, drüg'ët, n. math o frethyn 
 Druggist, drüg'íst, n. cylferiwr 
 Druid, drv/id, n. derwydd 
 Druidical, drẅ-íd'î-käl, a. derwyddawl 
 Druidism, drw'id-izm, n. derwyddiaeth, 
 
 derwyddoniaeth 
 Drum, drum, n. tabwrdd, rhuglen : v. i 
 tabyrddu. Drum-major, prif-da-! 
 byrddwr. Drum-stick, tabyrdd-ffon 
 Drummer, drüm'ür, n. tabyrddwr 
 Drunk, drungk, a. meddw, brwysg : pp. ! 
 — Drink [brwysgyn, diotwr 
 
 Drunkard, drung'kurd, n. meddwyn, 
 Drunken, drung'kn, a. meddw, brwysg 
 Drunkenness, drung'kn- ës, n. meddw- 
 
 dod, brwysgedd 
 Dry, dri, a. sych (fern, sech), hysp (fern, 
 hesp), sychlyd, sychedig ; eras : v. 
 sychu ; crasu ; dyhysbyddu. Dry- 
 eyed, llygadsych ; dideimlad. Dry- 
 land, sychdir, tir sych. Dry-salter, 
 • cig-halltwr. Dry-shod, troedsych 
 Dryness, drones, n. sychder, crasder 
 Dual, du'al, a. perthynol i ddau, deuol 
 Duality, du-äri-tî, n. deuad 
 Dub, diib, vt. urddo, urddasu, dyrchafu 
 Dubious, du'bî-üs, a. ammheiius, petrus, 
 annilys [ansicr 
 
 Dubitable, du'bî-tä-bl, a. ammheuadwy, 
 Dubitation, du-bî-ta'shün, n. ammheu- 
 
 aeth, petrusder 
 Dublin, düb'lín, n. Dulyn [iol 
 
 Ducal, du'kitl, a. perthynol i dduc, dug- 
 Ducape, du-kap', n. math o sidanwe 
 Ducat, duk'at, n. bath tramor, yn werth 
 
 yn arian, tu a 3s, 4c. ; yn aur, 9*. 4c. 
 Duchess, dütsh'ës, n. duges 
 Duchy, dütsh'î, n. tiriogaeth dug 
 Duck, diik, n. hwyad, hwyaden : v. 
 trochi, ymsuddo, taflu dan ddwfr. 
 Ducking-stool, ystôl drochi 
 
 Dampish, düm'písh, n. dystaw-ddig, 
 gosarug 
 
 Dump] in g, dumpling, n. rholen, poten 
 
 Dumps, dumps, n. ysmigwst 
 
 Dun, dun, a. gwineu-ddu, llwyd-ddu : n. 
 ceispwl : v. dirgymhell, mynych ofyn 
 dyled. Dun-bee, Dun-flv, clvrvn 
 llwyd 
 
 Dunce, duns, n. brebwl, delír^ penbw] 
 
 Duncery, dün'sùr-î, n. hurtrwydd, pen- 
 by In i 
 
 ToT" 
 
EAR path, fät, ere, met, ma-rTne, pin, orb, on, curve, cut, tvvrrtoo, twk = took ; 
 
 Dung, dung, n. torn, baw ; tail ; biswael,' Dusty, düs'tî, a. llychlyd, llychwin 
 ebod : v. teilo, tomi, bisweilio ; gwr- Dutch, dütsh, a. Is ellmynaidd. Th( 
 teithio [carchar dutch language, yr Is-allmanaeg. 
 
 Dungeon, dün'jün, n. daeardy, dyfngell, Dutch-myrtle, mordywydd 
 
 Dunghill, düng'híl, n. tomen-dail 'Duteous, du'tshüs, Dutiful, du'tî-fẃl, a. 
 
 Dungy, dung 7 !, a. teilavvg, tomlyd ; ufudd, gostyngedig 
 
 budr, aflan [ddegiaeth Dutifulness, du'ti-iYvl-nes, n. dyled- 
 
 Duodecimals, du-o-deVi-malz, n. deu-| garweh ; ufudd-dod 
 
 Duodecimo, du-o-desVmo, a. deuddeg- 
 
 piyg 
 
 Dupe, dup, n. dyn hydwyll, symlyn, 
 
 gwirionyn : vt. twyllo, siom-ddenu 
 Duple, di/pl, a. deublyg, dyblyg 
 Duplex, du'pleks, a. dyblyg, cyfaosawdd 
 Duplicate, du'plî-kat, n. adysgrifen, ad- 
 
 lythyr : a. deublygol, dyblyg 
 Duplication, du-plT-ka'shun, n. deu- 
 
 blygiad : adluniad 
 Duplicature, du'-plT-ka-tshu'r, n. deu- 
 
 blygiaeth, dyblygedd 
 Duplicity, du-plís'î-tî, n. dyblygrwydd, 
 
 dau-wyneb [safadwy, cryf 
 
 Durable, du'r'ä-bl, a. parâus, paraol, 
 Durability, du'r-ä-bîrî-tî, n. parâusder 
 Durance, du'r'áns, n. carchariad, caeth- 
 
 iwed, dalfa 
 Duration, du-ra'shun, n. parad; arosiad 
 Dure, du'r, vi. parâu, aros, sefyll 
 Dureless, du'r'les, a. dibara, darfodedig 
 Duress, du'r'es, n. carchariad ; trais- 
 
 ddaliad 
 Durham, dür'ám, n. Deifr, Dewyr 
 During, du'r'ing, pre. yn parâu ; tra 
 
 parao, cyd ag, hyd tra [wch 
 
 Durity, du'r'î-tî, n. caledrwydd, caled- 
 Durst, durst, pt. — Dare [y nos 
 
 Dusk, dusk, n. cyfnos, cyflychwyr, gwyll 
 Duskish, dus'kish, Dusky, dus'ki, a. 
 
 godywyll, lled-dywyll 
 Duskishness, duYkish-nes, n. tywyllni, 
 
 lled-dyvvyllni 
 Dust, dust, n. llwch, pylor ; meilon ; 
 
 ifylor : v. dylychio ; llychwino, llych- 
 
 iannu 
 
 Duty, du'tî, n. dyled, dyledsvvydd ; gwas- 
 
 anaeth ; cyllid, toll, teyrnged, 
 
 treth. On duty, yn nghyflawniad ei 
 
 swydd 
 
 Duumvirate, du-iim'vT-rat, n. llyvvodr- 
 
 aeth ddeuol 
 Dwarf, dwarf, n. cor, coryn (fern, corcn), 
 
 nar ; pegor: a. coraidd 
 Dwarfish, dwär'físh, a. coraidd, naraidd 
 Dwell, dwël (dwelt), vi. anneddu, trigo, 
 trigiannu ; aros ; ymhelaethu. Dwel- 
 ling, dwelling-place, annedd, preswyl- 
 fod, tv, anneddfa, trígfa, preswylfa, 
 cartref 
 Dwelt, dwelt, pt. &*pp. — Dwell 
 Dwindle, dwYn'dl, vi. dihoeni, gwanáu, 
 
 gwywo 
 Dye, di, n. lliw, gne : vt. lliwio, lliwo. 
 Dye-house, lliwdy. Dyer's weed, 
 banadlos, eurfanadl 
 Dyer, di'iir, n. lliwydd, lliwiwr 
 Dynasty, dín'äs-tî, n. llin o freninoedd ; 
 
 teyrnach ; rheolaeth 
 Dyscracy, dis'kra-sl, n. anhawnt, drwg 
 
 ansawdd corfF 
 Dysentery, dís'ën-tür-î, n. clefyd y gwaed 
 Dysnomy, dís'no-mî, n. annghyfraith ; 
 
 drwg-lywiad 
 Dysopsia, dís-öp'shî-ä, n. byr olwg 
 Dyspepsia, dîs-pëp / shî-â, n. annhreuliad 
 bwyd yn y cylla [cnoi 
 
 Dysphagia, dís-fa'gl-á, n. anhawsder 
 Dysphonia, dís-fo'nî-ä, n. attal dywediad 
 Dyspnceia, dîsp-nî'â, n. difìÿg anadl, 
 byr anadl [dwfr 
 
 Dysuria, dìs-u'r'î-ä, n. y tostedd, atta] 
 
 E 
 
 T7ACH, îtsh, pro. pob, pob un. Each 
 ! other, y naill y Hall, eu gilydd. On 
 
 each side, o'r ddeutu, ar bob ochr 
 
 Eager, I'gür, a. taer, awyddus ; awchus ; 
 gwancus ; haerllug [chwant 
 
 Eagerness, î'gûr-nës, n. awydd ; dir- 
 
 Eagle, î'gl, n. eryr (fern, eryres). Eagle- 
 eyed, llygadlym, llygadgrafY. Eagle- 
 stone, eryrai, eryrfaen 
 
 Eaglet, î'glët, n. eryran, cyw eryr 
 Ear, î'r, n. clust, ysgyfarn ; twysen ; 
 dolen : v. twysenu, hedeg ; hadu. To 
 give ear, ymwrando. About one's 
 ears, am ei ben. Having ears, clyst- 
 iog. Ear-shot, yn nghyraedd y glust. 
 Ear-ring, clust-dlws, clust-fodrwy 
 Earl, ürl, n. iarll. Earl-marshal, swydd- 
 og milwrol 
 
 ~ ÍQ2~ 
 
Earldom, ûrl'düm, n. iarllaeth 
 Earless, î'r'lës, a. diglust, heb glust 
 Earliness, ür'lî-nës, n. cynarwch, 
 
 boreuedd [ad. yn fore 
 
 Early, úr'lî, a. eynar ; prydlavvn ; bore : 
 Earn, ürn, vt. ennill, elwa 
 Earnest, ür'nëst, a. difrif, prysur; diwyd, 
 
 taer : n. ern, ernes, gwystl ; difrifwch 
 Earnestness, ür'nëst-nës, n. dyfalwch, 
 
 awydd-fryd, taerineb 
 Earth, ürth, n. daear, tir, pridd ; y llawr ; 
 
 daearen : v. priddo, claddu ; daearu ; 
 
 ymddaearu. Earth-born, ganedig 
 
 o'r pridd. Earth-worm, amwyden, 
 
 abwydyn [priddlyd 
 
 Earthen, ür'thn, a. o'r pridd, priddol, 
 Earthenware, ür'thn-wê'r, n. llestri pridd 
 Earthliness, ürth'lî-nës, n. daearoldeb 
 Earthling, ürth'líng, n. bydol-ddyn 
 Earthly, ürth'lî, a. daear ol, bydol 
 Earthquake, urth'kwak, n. daeargryd, 
 
 daeargryn [anmhur 
 
 Earthy, ür'thî, a. daearaidd, priddlyd; 
 Earwig, î'r'wîg, n. prif y glust 
 Ease, Tz, n. gorpbrwysdra, llonyddwch ; 
 
 rhwyddineb : vt. esmwytho ; llinaru ; 
 
 cysuro. To give ease, esmwythâu 
 Easel, î'zl, n. attegwŷdd, arliwydd 
 Easement, iz'ment, n. esmwythâd, 
 
 ysgafnâd 
 Easily, i'zi-li, ad. yn hawdd, yn esmwyth. 
 
 Easily pleased, diddig, hyfodd 
 Easiness, T'zT-nes, n. rhwyddyd, hwyl- 
 
 usder; hynawsedd 
 East, îst, n. dwyrain, codiad haul 
 Easter, is'tür, n. gwyl y Pasc, y Pasc 
 Easterly, îs'tür-lî, a. dwyreiniol : ad. tu 
 
 a'r dwyrain 
 Eastern, îs'türn, a. dwyreiniol 
 Eastward, îst'würd, ad. tu a'r dwyrain 
 Easy, î'zî, a. hawdd, esmwyth, rhwydd ; 
 
 hynaws ; meddal. Of easy temper, 
 
 hynaws, araf, dioddefgar 
 Eat, It (pt. ate, eat, ët ; pp. eaten, î'tn), 
 
 vt. bwyta, ymborthi ; difa, treulo, ysu. 
 
 Eating-house, bwyt-ty 
 Eatable, î'tâ-bl, a. bwytadwy : n. bwyd 
 Eater, î'tür, n. bwytäwr ; dyn glwth 
 Eaves, îvz, n. bargod, bondo 
 Eavesdrop, Tvz'drop, vi. clustfeinio dan 
 
 fargod [wr chwedlau ; clepiwr 
 
 Eavesdropper, Tvz'drop-ur, n. gwrandaw- 
 Ebb, ëb, n. trai, adlif, mordrai, ertrai, 
 
 dysdyll : vi. treio, adlifo ; lleiau 
 Ebon, ëb'ün, Ebony, ëb'ün-î, n. math o 
 
 bren du caled o'r India 
 
 ore] fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j=dzh. EDG 
 
 Ëbionites, ëb'yün-its. n. canlynwyr 
 
 Ebion, y rhai a wrthodant bob efengyl 
 
 ond yr eiddo Mathew [edd 
 
 Ebriety, î-bri'î-tî, n. meddwdod, brwysg- 
 Ebriosity, î-brî-ös'î-tî, n. ymroddiad i 
 
 feddwdod 
 Ebullition, ëb-ü-lísb/ün, n. gorferwad, 
 
 crychias ; cynhwrf 
 Eccentric, ëk-sën'trík, a. gŵyrog, yn 
 
 cilio oddiwrth y canolbwynt; afreol- 
 
 aidd ; anmhwyllog ; pengam 
 Eccentricity, ek-sen-tris'i-ti, n. gŵyr- 
 
 ogrwydd ; gwallgofrwydd 
 Ecclesiastes, ë-kiî-zT-äs'tîz, n. llyfr y 
 
 Pregethwr [g wr eglwysig 
 
 Ecclesiastic, e-kli-zT-as'tik, n. eglwyswr, 
 Ecclesiastical, e-kli-zi-as'ti-kal, a. 
 
 eglwysaidd, eglwysig 
 Echinated, i-ki'na-ted, a. dreiniog, 
 
 gwrychog [ddraenog 
 
 Echinus, i-ki'nus, n. draenog; y môr- 
 Echo, ek'o, n. adsain, dadsain, adlef, 
 
 careg ateb : v. adseinio, dadseinio, 
 
 adleisio [amlygiad, eglurâd 
 
 Eclaircissement, e-kle'r'sis-mong, n. 
 Eclat, a-klo', n. dyscleirdeb ; urddun- 
 
 iant, clod [i ddewis 
 
 Eclectic, ek-lek'tik, a. dewisol ; â hawl 
 Eclipse, T-klips', n. diiFyg ; cil, cwmwl : 
 
 v. peru diflfyg ; cymylu, tywyllu 
 Ecliptic, i-klip'tik, n. cylch y ditTygion 
 Eclogue, ek'log, n. bugeilgerdd 
 Economical, ëk-o-nöm / î-käl, a. teulu- 
 
 wriaethol ; cynil ; diwastraff 
 Economist, î-kön / o-mîst, n. cynilwr ; 
 
 iawn-drefnwr [cynilo 
 
 Economize, i-kon'o-miz, v. trefnyddu ; 
 Economy, i-kon'o-mi, n. teuluyddiaeth ; • 
 
 cynildeb 
 Ecstasy, ëk'stâ-sî, n. perlewyg, gorawen 
 Ecstatic, ek-stat'ik, a. pêr-lesmeiriol, 
 
 pêr-lewygol 
 Ectype, ek'tip, n. adysgrifen ; arlun 
 Edacity, î-däs'î-tî, n. gwanc, glythni 
 Edder, ëd'ür, n. caead penclawdd 
 Eddy, ëd'î, n. cylchdroad dwfr neu wynt ; 
 
 gwrthlif : a. cylchdroawl ; chwyrn- 
 
 dro a wl [ d wfrgl wy fu s 
 
 Edematouse,î-dëm'ä-tüs, a. chwyddedig, 
 Edentated, î-dën'tä-tëd, a. diddannedd 
 Edge, ëj, n. min ; awch ; ymyl, cwr, 
 
 ochr, goror : v. minio, awchu, hogi ; 
 
 cilio ymaith. To set the teeth on 
 
 edge, peru y ddeincod. Edged tools, 
 
 oflferynau awch. A two-edged sword. 
 
 cleddyf dau-finiog 
 
 105 
 
EIG path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrrtoo, twk=took ; 
 Edgeless, ëj'lës, a. pŵl, difin, di-awch jEfficience, ë-fîsh'ëns, n. effeithiad, 
 Edgewise, ej'wiz, ad. tu ar min achosiad ; grym [nerthog 
 
 Edible, î'dî-bl, a. bwytadwy, a ellir ei j Efficient, ë-físh'ënt, a. effeithiol, achosol, 
 
 fwyta [hoeddiadi Effigy, ëfî-jî, n. llun, eilun, delw, dy- 
 
 Edict, i'dikt, n. deddf gyhoedd, cy-j luniad [tarddiad 
 
 Edification, ed-i-fi-ka'shun, n. adeilad- Efflorescence, ëf-lo-rës'ëns, n. blodeuad ; 
 
 aeth ; addysgiad [waith Efflorescent, ëf-lo-rës'ënt, a. blodeuog, 
 
 Edifice, ëd'î-fís, n. adail, adeilad, adeil- blodeuwedd [tarddiad 
 
 Edify, ëd'î-fi, vt. adeiladu, addysgu ; Effluence, ëriu-ëns, n. dylifiad, dulliad, 
 
 darbwyllo Effluent, ëflu-ënt, a. dylifol, ffrydiol, 
 
 Edile, î'dil, n. enw swyddog Rhufeinig tarddiadol 
 
 Edinburgh, ëd'ín-bürg, n. Eiddin, Edyn ; Effluvium, e-flu'vi-um (pi. effluvia, 
 
 Castell y Morwynion ë-flu'vî-â). n. chwys hedion, chwys- 
 
 Edit, ed'it, vt. darparu gvvaith i'r wasg darth, arogl-hedion, sawr-hedion, mŵs 
 
 Edition, î-dísh'ün, n. argraffiad Efflux, efluks, n. ffrydiad, dylifiad, 
 
 Editor, ëd'î-tür, n. golygydd 
 Editorial, ëd-î-tô'r'î-äl, a. arolygawl 
 Educate, ej'u-kat, vt. meithrin ; a- 
 
 ddysgu ; hyffbrddi 
 Education, ej-u-ka'shun, n. dysg, 
 
 addysg, addygiad [dangos 
 
 Educe, î-dus', vt. dwyn neu dynu allan, 
 Eduction, i-duk'shun, n. dygiad allan, 
 
 amlygiad [iad, pereiddiad 
 
 Edulcoration, i-dul-ko-ra'shun, n. melys- 
 Eel, îl, n. llysŵen (pi. llysŵod) 
 EfFable, ëf'ä-bl, a. hydraeth, traethadwy, 
 
 hyson [dilëu 
 
 Efface, ë-fas', vt. dinystro, diddymu; 
 Effect, e-fekt', n. effaith, canlyniad ; lies 
 
 rhediad [gwthio 
 
 Effbrce, ë-fô'rs', vt. dirio, dirgymhell ; 
 Effort, ëf'ürt, n. dyrawr, cais, hvvp, 
 
 hypynt, ymdrech, egni. To make an 
 
 effort, cynyg ymdrech, ymegnio 
 Effbssion, ë-fösh'ün, n. cloddiad, paliad 
 Effrontery, ë-frün'tür-T, n. digywilydd- 
 
 dra, anfoes [llewyrchiad 
 
 Effulgence, ë-fürjëns, n. arddiscleirdeb; 
 Effulgent, ë-ful'jënt, a. gloew, disclaer ; 
 
 Uewyrchus [colli 
 
 Effuse, e-fuz', v. tywallt ar led; gollwng ; 
 Effusion, e-fu'zhun, n. tywalltiad; 
 
 gwastraffiad 
 
 Eft, eft, n. genau goeg, budr-chwilen 
 budd ; ystyr, amcan, dyben, perwyl :ÍEgestion, î-jës'tshün, n. carthiad y corff 
 vt. effeithio, achosi ; arlwyddo ; dwyn i; Egg, eg, n. wy : vt. cyffröi, anog, cy- 
 
 mhell, symbylu, gwthio, gyru, cyn- 
 hyrfu. Addled egg, wyclwc. Egg-shell, 
 plisgyn wy 
 
 Ef- 
 
 ben ; digoni ; cyflawni, cwblâu 
 
 fects, da, daoedd, eiddo 
 Effectible, e-fek'ti-bl, a. effeithiadwy, 
 
 gwneuthuradwy [grymus Eglantine, ëg'län-tin, n. mieri Mair, 
 
 Effective, e-fek'tiv, a. effeithiol ; galluog, dyrysien bêr. Eglantine berries, 
 Effectless, e-fekt'les, a. dieffaith, dirym, egroes. Wild eglantine rhôs y cwn 
 
 difudd Egotism, eg'o-tizm, n. myfiaeth, hunan- 
 
 Eflector, e-fek'tur, n. effeithiwr, achosydd oliaeth [ganmolydd 
 
 Effectual, e-fek'tshu-al, a. effeithiol, j Egotist, ëg'o-tîst, n. myfiwr, hunan- 
 
 gorol, achosol; digonol Egotistical, eg-o-tis'ti-kal, a. hunanfalch 
 
 Effectuate, e-fek'tshu-at, vt. effeithio, \ Egotize, eg'o-tiz, vi. myfio, hunanfoli 
 
 achosi, dwyn i ben 'Egregious, î-grî'jî-üs, a. nodedig, hynod; 
 
 Effectuation, e-fek-tshu-a'shun, n. eff-l gwrthun [rwydd, aruthredd 
 
 eithiolaeth, digoniant ; Egregiousness, î-grî'jî-üs-nës, n. hynod- 
 
 Effeminacy, ë-fëm'î-na-sî, n. maswedd- Egress, î'grës, Egression, î-grësh'ün, n. 
 
 dra, mwythusder mynediad allan, ymadawiad 
 
 Effeminate, ë-f ëm'î-nat, a. merchedaidd, Egret, î'grët, n. aderyn y bwn 
 
 benywaidd : vt. masweddu, gwreigeiddio Egriot, î'grî-üt, n. math o surianen 
 Effervesce, ef-ur-ves', vi. dyferwi, ym- Egyptian, í-jîp'shän, n. Aiphtwr : a. 
 
 gynhyrfu [ymgynhyrfiad! Egypt, î'jîpt, n. yr Aipht [Aiphtaidd 
 
 Effervescence, ëf-ür- ves'ens, n. dyferwiad, 
 Effete, ë-fît', a. meithiantlyd, gwanllyd 
 Efficacious, ëf-î-ka / shüs, a. effeithiol 
 Efficacy, efi-ka-si, n. efteithioldeb 
 
 Eh, a, int. ow ! och fi ! ha ! 
 
 Eight, at, a. wyth [ar bymtheg 
 
 Eighteen, a-tîn', a. deunaw, tri (fern, tair) 
 
 Eighteenth, a-tînth', a. deunawfed 
 
 _ - 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. ELL 
 
 Eighth, atth, a. wythfed 
 
 Eightieth, a'tî-ëth, a. pedwar-ugeinfed 
 
 Eighty, a'tî, a. pedwar ugain 
 
 Eigne, a'ni, a. cyntafanedig 
 
 Eisel, î'sël, a. gwinegr, aesel ; surbeth 
 
 Electric, T-lek'trik, a. trydanol. Electric 
 
 fluid, lluchiasan 
 Electrical, i-lek-tri'kal, a. trydanol 
 Electrician, l-lek-trish'an, n. trydanwr 
 Electricity, l-lek-tris'i-ti, n. trydaniaeth 
 
 Either, î'THür, a. un o'r ddau, y naill | Electrify, i-lek'tri-fi, vt. trydanu. Elec- 
 
 neu y Hall : con. naill ai trifying machine, peiriant trydanol 
 
 Ejaculate, i-jak'u-lat, v. saethu, ergydio;| Electuary, i-lek'tshu-ur-i, n. cyffaith ; 
 
 saeth-weddio ; gvvaeddi cymysgedd tew [elusenol 
 
 Ejaculation, l-jak-u-la'shun, n. gwaedd, Eleemosynary, ël-î-möz'î-nür-î, a. 
 
 saethweddi ; ergydiad Elegance, el'i-gaiis, n. dillni, tlysni, 
 
 Ejaculatory, i-jak'u-la-tur-T, a. saethol ; prydferthwch [wych; hyawdi 
 
 diragfyfyr [didyo Elegant, eKi-gant, a. dillynaidd, gor- 
 
 Eject, i-jekt', vt. bwrw allan, taflu allan; Elegiac, el-i-ji'ak, a. alaethol, galarnadol 
 Ejection, l-jek'shun, n. bwriad allan ; Elegiast, ël-î-ji'äst, Elegist, èTî-jîst, n. 
 
 didyad ysgrifenydd marwnadau 
 
 Ejectment,î-jëkt'mënt,n. ysgrifendidyad Elegy, ël'î-jî, n. marwnad, galarnad 
 Eke, îk, vt. estyn allan; cyflenwi : ad. 'Element, èTî-mënt, n. elfen, elfydd ; 
 
 hefyd, heblaw hyn, yn mhellach, gyda egwyddor 
 
 hyny, yn yr un modd 
 Elaborate, î-läb'o-rat, a. cywrain,manwl; 
 llafur-fawr : vt. llafurio, ymboeni 
 
 Elemental, ël-î-mën'täl, Elementary, 
 ël-î-mën'tür-î, a. elfenol, elfyddol ; 
 egwyddorol ; dechreuol, gwreiddiol 
 
 Elance, î-läns', vt. bwrw allan, saethu Elench, I-lengk', n. cyfrwys ddadl, twyll 
 
 allan ddadl 
 
 Elaphine, ërâ-fîn, a. perthynol i'r carw i Elephant, el'i-fani, n. eliphant, cawrfil 
 Elapse, î-läps', vi. myned heibio, dianc,j Elephantine, ël-î-fäi/tín, a. cawrfilaidd 
 
 ymlithro, ffoi [ystwyth 
 
 Elastica-las'tik, a. gwrthneidiol ; twythol, 
 Elasticity, î-läs-tîs'î-tî, n. ystwythder 
 Elate, î-lat', a. derchafedig, uchelfrydig, 
 
 penuchel : vt. dyrchafu ; balchio 
 Elation, î-la'shün, n. ymfalchi'ad, ym- 
 
 chwydd 
 Elbow, èTbo, n. penelin, clin ; plyg ; 
 
 ongl. Elbow-chair, cadair ddwyfraich. 
 
 Elbow-room, lie i droi ; rhyddid 
 Elder, el'dur, n. henuriad, henadur, 
 
 hynafjwr; ysgawen : a. hŷn, hynach, 
 
 heneiddiach : cd. — Old. Dwarf elder, 
 
 ysgaw Mair 
 Elderly, ërdür-lî, a. henaidd, oedranus 
 Eldership, ël'dür-shíp, n. henaduriaeth 
 Eldest, ërdëst, a. hynaf, heneiddiaf, 
 
 Elevate, el'i-vat, vt. dyrchafu, urddasu ; 
 
 lloni : a. dyrchafedig, uchel 
 Elevation, el-i-va'shun, n. dyrchafiad; 
 Eleven, T-lev'n, a. un-ar-ddeg [uchder 
 Eleventh, l-lev'nth, a. unfed-ar-ddeg 
 Elf, ëlf (pi. elves), n. ellyll, anysbryd, 
 
 diafol. Elf-lock, cudyn yr ellyll 
 Elfin, ël'f in, Elfish, èTfísh, a. ellyllaidd 
 Elicit, î-lîs'ít, vt. dwyn i oleuni, eglurâu 
 Elicitation, î-lís-î-ta'shün, n. eglurâd 
 
 trwy weithred 
 Elide, î-lid', vt. chwilfriwio, dinystrio 
 Eligibility, ël-î-jî-bírî-tî, n. dewisoldeb, 
 
 dymunoldeb, rbagoriaeth [munol 
 
 Eligible, ërî-jî-bl, a. dewisiadwy ; dy- 
 Eliminate, î-lím'î-nat, vt. gollwng yn 
 
 rhvdd, rhyddiu [gwrthodiad 
 
 henaf : sd. — Old [alan Elimination, î-lîm-î-na'sbün, n. deoliad ; 
 
 Elecampane, ël-î-käm-pan', n. march- Elinguid, î-lîng'gwíd, a. mud. dilafar, 
 Elect, T-lekt', vt. ethol, dewis : a. ethol- ! aflafar [wahaniad 
 
 edig, detholedig. The elect, yr ethol- Eliquation, ei-i-kwa'shun, n. tawdd- 
 
 edigion [edigaeth Elision, î-lízh'ün, n.toriadymaith. Mark 
 
 Election, î-lëk'shün, n. etholiad, ethol-' of elision, or apostrophe ('), sillgoll 
 Elective, i-lek'tiv, a. etholiadol, dewis- Elite, ê-lît', n. pi. dewisolion 
 
 iadol. Elective franchise, etholfraint jElixation, l-lik-sa'shun, n. araf-ferwad 
 Elector, î-lëk'tür, n. etholwr, dewisydd j Elixir, T-lik'sur, n. sylwedd-lyn ; meddvg- 
 Electoral, i-lek'to-ral, a. etholyddawl | Elk, elk, n. math o garw mawr [lyn 
 
 Electorate, I-lek'to-ra^n.ardal-etholyddjj Ell, el, n. llathen a phedwarran 
 
 etholyddiaeth [elydr Ellipsis, ë-lîp'sís (pi. ellipses, ë-lìp'sîz), 
 
 Electre, i-lek'tur, n. gwefr, ystor coeth ;| n. dull hirgrwn ; diffyg, agen 
 
 15 
 
 105 
 
EMB path, fát, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, twrrtoo, tvvk=took ; 
 
 Elliptical, ë-lîp'tî-käl, a. hirgrynol ; 
 
 diiFygiol ; ammheuol 
 Elm, elm, n. llwyf, llwyfan. Witch-elm, 
 
 llwyfanen lyfnddail 
 Elocution, ël-o-ku'shün, n. ffraethoneg, 
 
 parabledd ; araethyddiaeth 
 Elodes, î-lo'díz, n. chwys glefyd 
 Elongate, î-löng'gat, vt. hwyâu, estyn ; 
 
 dychwelyd [hwyâd, pellâd 
 
 Elongation, î-long-ga'shün, n. estyniad, 
 Elope, î-lop', vi. dianc, encilio ; rhedeg 
 
 i bant yn ddirgel [ymadawiad 
 
 Elopement, î-lop'mënt, n. enciliad, íFöad, 
 Elops, î'löps, n. math o bysgodyn 
 Eloquence, ëro-kwëns, n. hyawdledd, 
 
 íFraethineb [hyawdl 
 
 Eloquent, ëro-kwënt, a. parablus, ffraeth, 
 Else, ëls, a. all, arall : ad. os amgen, pe 
 
 amgen, onidê, oni bai hyny 
 Elsewhere, ëls / whê'r, ad. mewn He arall 
 Elucidate, î-lu'sî-dat,vt. eglurâu, amlygu 
 Elucidation, î-lu-sî-da / shün, n. eglurâd, 
 
 amlygiad 
 Elucidator, î-lu'sî-da-tür, n. eglurâwr 
 Elucubration, î-lu-ku-bra'shün, n. nos- 
 
 gyfansoddiad [ochel 
 
 Elude, î-lud', vt. gochelyd, cyfrwys- 
 Eludible, î-lu'dî-bl, a. gocheladwy 
 Elumbated, î-lüm'ba-tëd, a. gwan yn yr 
 
 arenau [ystryw 
 
 Elusion, î-lu'zhün, n. cyfrwys-ocheliad, 
 Elusive, î-lu'sîv, Elusory, î-lu'sür-î, a. 
 
 gochelus, hocedus 
 Elute, î-lut', Elutriate, î-lu'trî-at, vt. 
 
 golchi ymaith, glanâu, puro ; hidlo 
 Eluxate, î-lük'sat, vt. dadgymalu 
 Elver, el'vur, n. mân lysŵen 
 Elves, elvz, n. pi. — Elf [hyfrydlawn 
 
 Elysian, î-lízh'yän, a. paradwysaidd, 
 Elysium, î-lízh'yüm, n. hyfryd-ddolydd 
 Emaciate, î-ma'shî-at, v. teneuo, culâu, 
 
 curio ; gwastio [ffrydiol 
 
 Emanant, ëm'â-nänt, a. deillio, tarddiol, 
 Emanate, ëm'ä-nat, vi. deillio o, dylifo o 
 Emanation, ëm-ä-na'shün, n. deilliad, 
 
 tarddiad 
 Emanative, ëm'â-na-tív, a. deilliol 
 Emancipate, î-män'sî-pat, vt. breinnio, 
 
 digaethu, rhydd-ollwng, rhyddâu 
 Emancipation, î-män-sî-pa'sbün, n. 
 
 rhyddfreinniad ; gwaredred 
 Emasculate, i-mas'ku-lat, vt. dyspaddu, 
 
 anwrio ; amrywio 
 Emasculation, î--mäs-ku-la'shün, n. an- 
 
 wriad, dyspaddiad [sypio 
 
 Embale, ëm-bal', vt. cydrwymo, cyd- 
 
 Embalm, ëm-bäm', vt. perarogli, per- 
 
 eneinio [hwylio 
 
 Embargo, ëm-bâr'go, n. gwaharddiad i 
 Embark, em-bark', v. myned, neu osod 
 
 ar long ; hwylio ; ymrwymo ; ymosod ar 
 Embarkation, ëm-bär-ka'shün, n. ar- 
 
 hwyliad, cychwyniad [dyrysu 
 
 Embarrass, ëm-bär'äs, vt. rhwystro, 
 Embarrassment, ëm-bär'äs-mënt, n. 
 
 cyfyng-gynghor [diraddu 
 
 Embase, ëm-bas', vt. llygru, gwaethu, 
 Embassador, ëm-bäs'â-dür, Embassy, 
 
 ëm'bäs-î, n. cenadwriaeth, cenadwri, 
 
 cen adiaeth. — Ambassador 
 Embattle, ëm-bät'l, vi. byddino, llueddu 
 Embay, ëm-ba', vt. llochi, cornelu, cil- 
 
 fachu ; trochi [harddu, gwycho 
 
 Embellish, ëm-bèTísh, vt. addurno, 
 Embellishment, ëm-bërísh-mënt, n. 
 
 addurn, hardd-wisgiad 
 Embers, em'burz, n. marwor, marwydos, 
 
 lludw, ulw. Ember-days, dyddiau y 
 
 lludw. Ember- week, wythnos y cyd- 
 
 goriau 
 Embezzle, em-bez'l, vt. celcio, darn- 
 
 guddio, dwyn y peth a roddwyd dan 
 
 ymddiried iddo 
 Embezzlement, ëm-bëz'l-mënt, n. darn- 
 
 guddiad, afradiad 
 Emblaze, em-blaz', Emblazon, ëm- 
 
 bla'zn, vt. addurno ; llunio arfau 
 
 bonedd 
 Emblem, ëm'blëm, n. arwyddlun 
 Emblematical, ëm-blî-mät'î-käl, a. ar- 
 
 wyddlunol, arwyddol 
 Emblements, ëm'blî-mënts, n. pi. iFrwyth 
 
 Uafurdir, cnwd 
 Embody, ëm-böd'î, vt. corffori 
 Embolden, em-bol'dn, vt. hyfâu, ëoni, 
 
 calonogi [gorymddwyn 
 
 Embolism, em'bo-lizm, n. dysoddiad, y 
 Emboss, em-bos', vt. boglynu ; amgâu 
 Embow, ëm-bo', vt. crymu, bwâu; mydu 
 Embowel, ëm-büẅ'ël, vt. tynu perfedd, 
 
 diberfeddu 
 Embrace, ëm-bras', vt. cofleidio, breicli- 
 
 eidio : n. cofleidiad, gwasgiad 
 Embrasure, em-bra'zhur, n. saeth-dwll 
 Embrocate, em'bro-kat, vt. twymolchi, 
 
 twymrwbio 
 Embrocation, em-bro-ka'shun, n. twym- 
 
 fwydiad, golchdrwyth [brodio 
 
 Embroider,ëm-brôî'dür, vt. brwydweithio, 
 Embroidery, ëm-bröî'dür-î, n. brodiad, 
 
 brwydwaith [aflonyddu 
 
 Embroil, em-broil', vt. enyn terfysg, 
 ~ ÎÖ6~ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. ENC 
 Embrothel, ëm-bröth / ël, vt. cau o fewn; Empire, em'pi'r, n. amherodraeth 
 
 puteindy | Empiric, em-pir'Tk, n. coegfeddyg, crach- 
 
 i Embryo, ëm / brí-o, n. cynffurf, milrith,! feddyg [crachfeddygol 
 
 llysrith, anelvvig ddefnydd ; peth an- Empirical, em-pir'i-kal, a. coegfeddygol, 
 
 orphen [diwygiad Empiricism, ëm-pír'î-sízm, n. crach- 
 
 Emendation, ëm-ën -da'shün, n. gwellâd, feddygiaeth [dwbio 
 
 Emendator, ëm / ën-da-tür, n. gwelläwr, Emplaster, ëm-pläs / tür, vt. plastrio, 
 
 diwygiwr ;Emplastic, em-plas'tik, a. glynol, eliol, 
 
 Emerald, ëm'ür-äld, n. gwyrddfaen glydiog [huddo 
 
 Emerge, î-mürj', vi. deilliaw o Emplead, ëm-plíd', v. arddadlu ; cy- 
 
 Emergency, î-mür'jën-sî, n. deilliad ; Employ, ëm-plöî', vt. rhoi gwaith i; 
 
 dirdro, dirni, diffyg gorchwylâu ; arferu, defnyddio. To 
 
 Emergent, î-mür'jënt, a. deilliol employ one's time, treulo ei amser 
 
 Emerods, em'ur-odz, n. clwyf y march- Employ, ëm-plöî', Employment, em- 
 
 ogion, lledewigwst 
 Emersion, î-mür'shün, n. dadsuddiant 
 Emery, ëm'ür-î, n. mŵn yn cynwys clai. 
 
 plöî'mënt, n. gorchw) T l,galwad, gwaith; 
 gwasanaeth, galwedigaeth, swydd ; 
 defnyddiad 
 
 callestr, a haiarn [a. cyfogol Employer, ëm-plöî'ür, n.rhoddwr gwaith; 
 
 Emetic, i-met'ik, n. cyfogydd, carthlyn : cyflogwr [llygru 
 
 Emication, ëm-í-ka / shün, n. gwreichiant Empoison, em-poi'zn, vt. gwenwyno, 
 Emigrant, ërn'î-gränt, n. ymfudwr, ym-j Emporium, ëm-pô'r'î-üm, n. prif- 
 
 giliwr: a. crwydrol [mudo farchnadfa 
 
 Emigrate, em'î-grat, vi. symud trigias, Empress, ëm'prës, n. amherodres 
 Emigration, ëm-î-gra'shün, n. ymfudiad Emprise, em-priz 7 , n. anturiaeth 
 Eminence, ëm'î-nëns, n. rhagoriaeth, Emptiness, ëm'tî-nës, n. gwagder, gor- 
 
 hynodedd, enwogrwydd ; uchedd, ar- ' wagedd, coegedd 
 
 ucheledd ; copa, pen , Emption, ëm'shün, n. pryniad ; rhyddâd 
 
 Eminent, ëm'î-nënt, a. uchel, enwog, Empty, ëm'tî, a. gwag, gorwag, coeg : 
 
 hynod, ardderchog v. arllwys, gwagâu; dysnyddu ; difuddio 
 
 Emissary, ëm'í-sür-î, n. cenadwr ; eel- Empyreal, ëm-pír'î-äl, a^uwchwybrenol, 
 
 genad, yspiwr [fwriad allan wybrol 
 
 Emission, î-mîsh'ün, n. anfoniad neu Empyrean, ëm-pir'î-än, n. nef y nefoedd 
 
 Emit, î-mít', vt. rhoddi neu fwrw allan 
 Emmet, ëm'ët, n. morgrugyn 
 Emmew, ë-mu', vt. cau i fewn, argâu 
 
 Empyrosis, ëm-pî-ro'sîs, n. goddaith, 
 
 cydlosgiad 
 Emu, î'mu, n. estrys y deheu 
 
 Emolliency, î-möryën-sî, n. mwythedd,| Emulate, em'u-lat, vt. cydorchestu ; cen- 
 
 meddaledd [tynerolj figenu ; efelychn [cydymdrech 
 
 Emollient, î-möryënt, a. meddalaol, 1 Emulation, ëm-u-la'shün, n. cydymgais, 
 Emollition, ëm-ö-lísh'ün, n. tyneriad, Emulator, ëm-u-la'tür, n. cydymgeiswr 
 
 ystwythiad [elw, ennill Emulgent, î-müTjënt, a. sugnawl ; dy- 
 
 Emolument, î-mòTu-mënt, n. budd, cêd, ! hysbyddol [trechgeisiol 
 
 Emotion, î-mo / shün, n. cyffroad, ysgog- Emulous, ëm'u-lüs, a. awyddus i ragori; 
 
 iad, cynhyrfiad [pawlwânu Emulsion, î-müTshün, n. meddvg-laeth 
 
 Empale, em-pal 7 , vt. argâu, pawlgâu ; En-, em-, im-, px. yn arwyddo gwneu- 
 Empalement, ëm-parmënt, n. argaead ; thuriad ; am- 
 
 pawl-waniad Enable, en-a'bl, vt. nerthu, galluogi 
 
 Empeople, ëm-pî'pl, vt. pobli, poblogi Enact, ën-äkt', vt. deddfu, sefydlu, gosod 
 Emperor, ëm'pür-ür, n. amherawdwr, Enallage, î-naTâ jl, n. nevvidiad geiriau 
 
 ymherawdwr, unben, archdeyrn Enambush, ën-am'b\\sh, vt. cynllwyn ; 
 
 Emphasis, ëm'fä -sis (pi. emphases, em 7 - dirgelu 
 
 fä-sîz), n. pwyslais, dirlais Enamel, en-äm'el, vt. arliwio, amliwio : 
 
 Emphatic, em-fat'ik, Emphatical, ëm- n. arliw, amliwiad 
 
 fat'i-kal, a. arnodol, arbenodol, tra- Enamour, ën-äm'ür, vt. enyn cariad 
 
 phwysig ; grymus, nerthol jEnarration, ën-ä-ra'shün, n. mynegiad 
 
 Emphysematous, ëm-fî-sî'mâ-tüs, a. adroddiad [caethiwo 
 
 chwyddedig | Encage, en -kaj', vt. cau i fynu, argâu ; 
 
 I 
 
ENF path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pîn, örb, ön, curve, cut, twzrtoo, twkrztook; 
 Encamp, ën-kämp', v. gwersyllu I Endamage, ën-däm'aj, vt. niweidio, 
 
 Encampment, en-kamp'ment, n. gwer-j colledu, aflesu [turio 
 
 syll, gwersyllt, lluesty i Endanger, ën-dan 'jür, vt. peryglu, an- 
 
 Encephalgia, ën-sëf-ärjî-ä, n. dolur yn Endangerment, ën-dan'jür-mënt, n. 
 
 y pen 
 
 [cyíFröi' perygl, enbydrwydd 
 
 Enchafe, en-tshaf, vt. llidio, cynhyrfu, Endear, ën-di'r', vt. anwylâu, anwylo 
 Enchain, ën-tshan', vt. cadwyno, tido,! Endearment, ën-dî'r'mënt, n. anwylder, 
 
 rhwymo [hudo serch' cariieiddwch 
 
 Enchant, ën-tshänt', vt. swyno, cyfareddu, ! Endeavour, ën-dèVür, n. cais, egni, ym- 
 Enchanter, ën-tshän'tür, n. swynwr, drech, llafur : v. egnio, ymegnio, 
 
 hudolwr [edd, hudoliaeth ymgeisio 
 
 Enchantment, ën-tshänt'mënt, n. cyfar- 
 Enchantress, ën-tshän'trës, n. dewines, 
 
 hudoles [mewn aur, gordlysâu 
 
 Enchase, ën-tshas', vt. gosod tlysau 
 Encircle, ën-sür'kl, vt. cylchynu, am- 
 
 gylchu [yn, modrwyig 
 
 Encirclet, ën-sür'klët, n. cylchig, cylch- 
 Encloister, ën-klôî'stür, vt. cau mewn 
 
 mynachty [cylchynu 
 
 Enclose, en-kloz', vt. amgâu, gwarchâu, 
 Enclosure, en-klo'zhur, n. cae, cadlas, 
 
 cenfaes, caeadle 
 Encomia, ën-ko'mî-â, n. pi. — Encomium 
 Encomiast, ën-ko'mî-äst, n. molydd, 
 
 Endemial, ën-dî'mî-äl, Endemic, ën- 
 
 dem'ik, a. perthynol i ryw wlad, lie, 
 
 neu genedl 
 Endenize, en-den'iz, Endenizen, ën- 
 
 den'T-zn, vt. rhyddâu, breinnio 
 Endite, ën-dit', vt. cyfansoddi ; traethu 
 
 sylwedd llyfr 
 Endive, en'div, n. ysgall y meirch 
 Endless, ënd'lës, a. diddiwedd, diderfyn, 
 
 didranc 
 Endorse, ën-dôrs', vt. arysgrifenu 
 Endorsement, ën-dörs'mënt, n. arysgrif 
 Endow, ën-düẅ', vt. gwaddoli, cynys- 
 
 gaethu ; donio 
 
 gwawdydd [clod, molawd, arwyrain Endowment, ën-düẅ'mënt, n. gwaddol- 
 
 Encomium, en-ko'mi-um, n. (encomia) 
 
 Encompass, en-kum/pas, vt. cwmpasu, 
 amgylchu [amgylchyniad 
 
 Encompassment, en-kum'pas-ment, n. 
 
 Encore, ong-ko'r', ad. eto, unwaith eto : 
 vt. galw am fyned dros yr un gân 
 eilwaith 
 
 Encounter, en-kuwn'tur, n. ymgyrch, 
 gwrthdrin, brwydr : vt. cyfarfod ; ym- 
 ladd ; gwrthwynebu; brwydro 
 
 Encourage, en-kur'aj, vt. cefnogi, calon- 
 ogi, gwroli [nogaeth ; calondid 
 
 Encouragement, en-kur'aj-ment, n. an- 
 
 Encroach, en-krotsh', vi. cyfyngu, gor- 
 mesu ; traisfeddiannu 
 
 Encroachment, en-krotsh'ment, n. gor- 
 mes, traws-ymwthiad [beichio 
 
 Encumber, en-kum'bur, vt. gorlwytho, 
 
 Encumbrance, ën-kürn'bräns, n. arludd, 
 rhwystr, baich, arlwyth. An encum- 
 brance on an estate, dyled ar dir 
 
 Encyclical, en-sik'li-kal, a, cylchytiol, 
 cylchaidd 
 
 Encyclopedia, ën-si-klo-pî'dî-ä, n. cylch 
 y celfyddydau, corff o wybodaeth neu 
 addysg 
 
 End, end, n. diwedd, terfyn, pen ; dyben ; 
 amcan, bwriad : v. gorphen, terfynu, 
 cwblâu, diweddu. To the end that, er 
 mwyn, fel. Never ending, diderfyn 
 
 iad ; arddawn, dawn, rhodd ; doniad, 
 
 rhoddiad 
 Endue, ën-du', vt. donio ; cynysgaethu 
 Endurable, ën-du'r'â-bl, a. goddefadwy 
 Endurance, ën-du'r'äns, n. parâd ; 
 
 goddefiant [ymaros 
 
 Endure, ën-du'r', v. parâu ; goddef, 
 Endwise, end'wiz, ad. gerfydd ei ben, ar 
 
 ei ben [wr ; andras 
 
 Enemy, ën'î-mî, n. gelyn, gwrthwyneb- 
 Energetic, ën-ür-jët'îk, a. grymus, 
 
 nerthol, effeithiol [bywiogi 
 
 Energize, ën'ür-jiz, vt. grymuso, nerthu ; 
 Energy, ën'ür-jî, n. grym, gallu, yni, 
 
 nerth [dinerthu, gwanâu 
 
 Enervate, i-nur'vat, Enerve, i-nurv', vt. 
 Enervation, en-ur-va'shun, n. liesgâd, 
 
 llethiad, dinerthiad 
 Enfeeble, ën-fî'bl, vt. gwanâu, llesgâu, 
 
 eiddilo [iant 
 
 Enfeoff, ën-fef', vt. gosod mewn medd- 
 Enfeoffment ën-fëf'mënt, n. gosodiad 
 
 mewn meddiant [cadwyno 
 
 Enfetter, ën-fët'ür, vt. llyffetheirio, 
 Enfilade, öng-fî-läd', n. cydres, cydres- 
 
 iad : vt. cydresu ; saethu ar draws 
 
 cydres 
 Enforce, ën-fô'rs', vt. rhoi mewn grym a 
 
 gweithrediad ; cyfnerthu, grymuso ; 
 
 dirgymhell, dirio 
 
 ÍÖ8 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. ENS 
 
 Enforcement, ën-fô'rs'mënt, n. gorfod- 
 
 iad ; cyfnerthiad [rhyddâu 
 
 Enfranchise, en-fran'tshiz, vt. breinnioli; 
 Enfranchisement, en-fran'tshiz-ment, n. 
 
 breinniad; rhyddâd 
 Engage, ën-gaj', v. ammodi ; rhwymo, 
 
 ymrwymo ; ymgyduno, addaw ; denu ; 
 
 ymosod ar ; ymladd, brwydro. To 
 
 engage one's affections, tynu neu 
 
 ennill ei serch 
 Engagement, ën-gaj'mënt, n. cytundeb ; 
 
 rhwymedigaeth ; ymrwymiad, ammod ; 
 
 gorchwyl ; brwydr [luyddu 
 
 Engarrison, ën-gär'î-sn, vt. gwarch- 
 Engender, ën-jën'dür, vt. epilio, cenedlu ; 
 
 magu ; achosi, peri 
 Engine, ën'jîn, n. peiriant ; offeryn. Fire- 
 engine, diiFoddyr. Steam engine, 
 
 agerbeiriant 
 Engineer, ën-jî-nî'r', n. peiriannydd 
 Engird, ën-gürd', vt. amrwymo, am- 
 
 wregysu [Seison 
 
 England, îng'gländ, n. Lloegr, gwlad y 
 English, îng'glîsh, a. Seisonig: n. math 
 
 o argraff-lythyren. English language, 
 
 Saesonaeg, Seisonaeg. Englishman, 
 
 Sais. English channel, y Môr Udd. 
 
 English flour, blawd Lloegr 
 Englut, en-glut 7 , vt. ymrythu, gorlenwi; 
 
 glythu ; gwancio 
 Engorge, ën-görj', vt. bolrythu, Uyncu 
 Engraft, ën-gräft / , vt. impio 
 Engrail, ën-gral', vt. ymyl-fylchu 
 Engrain, ën-gran', vt. dwfn-liwio, adliwio 
 Engrave, en-grav', vt. cerfio, crifellu, 
 
 ysgythru [ydd 
 
 Engraver, en-gra'vur, n. cerfiwr, crified- 
 Engraving, en-gra'ving, n. cerfiad, ys- 
 
 gythriad ; darlun [llwyr-feddiannu 
 
 Engross, ën-gros', vt. glan-ysgrifenu ; 
 Engrossing, ën-gro'síng, n, glân-ysgrif- 
 
 eniad ; rhagbryniad [mwyâu ; codi 
 Enhance, ën-häns', vt. ychwanegu ; 
 Enhancement, ën-häns'ment, n. mwyâd, 
 
 ychwanegiad ; codiad 
 Enigma, î-nîg'mä, n. dammeg, cymyg, 
 
 dychymyg [dammegol 
 
 Enigmatical, i-nig-mat'i-kal, a. aneglur, 
 Enjoin, ën-jöîn', vt. gorchymyn, erchi ; 
 
 cyfarwyddo 
 Enjoy, ën-jöî', vt. meddu, mwynâu, ym- 
 
 hyfrydu yn. To enjoy one's self, bod 
 
 wrth ei fodd 
 Enjoyment, ën-jöî'mënt, n. mwyniant, 
 
 meddiant, amwes [cyneu 
 
 Enkindle, en-kin'dl. vt. enyn, enynu, 
 
 Enlarge, ën-lärj , v. ychwanegu ; ëangu, 
 
 helaethu, ymhelaethu ; rhyddâu 
 Enlargement, ën-lârj'mënt, n.helaethiad; 
 
 gollyngdod 
 Enlighten, en-li'tn, vt. goleuo ; egluro 
 Enlink, ën-lîngk', vt. cadwyno, tido ; 
 
 cydrwymo [cofrestru 
 
 Enlist, ën-líst', v. rhestru, ymrestru, 
 Enliven, en-li'vn, vt. adfywio, bywiogi ; 
 
 sirioli [bywâd 
 
 Enlivening, en-li'vn-ing, n. bywiocâd, 
 Enmesh, ën-mësb/, vt. rhwydo, maglu, 
 
 dyrysu [edd, casineb 
 
 Enmity, ën'mî-tî, n. gelyniaeth, dygas- 
 Ennoble, e-no'bl, vt. urddasu, ardderch- 
 
 ogi, urddo [iad, uchraddiad 
 
 Ennoblement, ë-no'bl-mënt, n. urddas- 
 Ennui, ôn-wî', n. lludded, blinder 
 Enodation, î-no-da / shün, n. dattodiad, 
 
 dad-glymiad [ysgelerder 
 
 Enormity, î-nör'mî-tî, n. anfadrwydd, 
 Enormous, î-nör'müs, a. anfadlawn, ys- 
 
 geler, dirfawr, dros fesur, difesur ; 
 
 anwedd, anferth 
 Enough, î-nüf', n. digon, digonedd, 
 
 gwala: a. & ad. digon. Large enough, 
 
 digon mawr, digon o faint. To give 
 
 one enough, digoni, llenwi, boddloni 
 Enrage, ën-raj', vt. gwylltio, cynddeir- 
 
 iogi, llidio 
 Enraged, ën-rajd', a. Uidiog, gwyllt, 
 
 gorwyllt [foddâu 
 
 Enrapture, ën-räp'tshür, v. gorloni, gor- 
 Enravishment, en-rav'ish-ment, n. gor- 
 
 londer, perlewyg 
 Enrich, ën-rîtsh', vt. cyfoethogi ; brasâu 
 Enring, en-ring', v. cylchynu, modrwyo 
 Enrobe, ën-rob', vt. dilladu ; hardd- 
 
 wisgo, arwisgo [amrolio 
 
 Enrol, ën-rol', vt. cofrestru, coflvfru ; 
 Enrolment, ën-rormënt, n. cofrestriad 
 Enroot, ën-rẅt', vt. gwreiddio 
 Ens, enz, n. bod, hanfod, bodoliaeth 
 Ensample, ën-säm'pl, n. enghraiflt, cyn- 
 
 llun 
 Ensanguine, ën-säng'gwîn, vt. llychwino 
 
 â gvvaed [diogelu 
 
 Ensconse, ën-skÖns', vt. amgloddio, 
 Enseam, ën-sìm', vt. cydwnio, gwnio i 
 
 fynu [ddifFyn, noddi 
 
 Enshield, ën-shîld', vt. gorthoi, am- 
 
 ( Enshrine, ën-shrin', vt. coffru; creir- 
 
 I ^ gadw 
 
 i Ensign, ën'sin, n. Human ; baner, 
 
 llumanwr, banierydd 
 'Enslave, en-slav', vt. cacthiwo, caethu 
 
 109 
 
EPE path, fät, ere, met, ma-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzrtoo, twkrrtook ; 
 Enslavement, en-slav'ment, n. caethiwed,i Entoil, ën-tôîr, vt. dyrysu, maglu ; ym- 
 
 caethiant [rhwydo ; rwystro [bedd, daearu 
 
 Ensnare, ën-snë'r, vt. maglu, bachellu, Entomb, ën-tẅm', vt. claddu, dodi mewn 
 Ensnarer, ën-snë'r'ür, n. byddaglwr, Entomology, ën-to-möTo-jî, n. trych- 
 
 maglwr bryfdraeth [fedd, ymysgaroedd 
 
 Ensnaring, ën-snë'r'íng, a. bachellgar ; Entrails, en'tralz, n. pi. coluddion, per- 
 
 dichellgar Entrance, ën'träns, n. mynediad i mewn ; 
 
 Ensteep, ën-stîp', vt. mwydo, sicio, sicioni drws ; porth ; cychwyniad ; derbyniad 
 Ensue, ën-su', vi. arganlyn, dyfod ar ol, Entrance, en-trans', vt. rhoi mewn llewyg 
 
 dylyn, canlyn Entrap, ën-träp', vt. maglu, bachellu, 
 
 Ensuing, ën-su'íng, a. canlynol, nesaf rhwydo, dyrysu 
 
 Entreat, ën-trît', v. atolygu, deisyfu, 
 
 ymhwedd, ymbil, erfyn, dymuno 
 Entreaty, ën-trî'tî, n. erfyniad, ymbiliad, 
 gweddi [coelio 
 
 Entail, en-tar, n. rhwymiad anaralladwy Entrust, ën-trüst', vt. ymddiried, hyderu; 
 
 ar etifeddiaeth : vt. sicrâu etieddiaeth Entry, ën'trî, n. cyntor, cyntedd, porth ; 
 
 fel nas gellir ei harallu ; anaralJu mynediad i mewn ; meddianniad, gores- 
 
 Entame, ën-tam', vt. dofi, hyweddu gyn ; cofnodiad, Uyfriad ; mewniad 
 
 Entangle, ën-täng'gl, vt. dyrysu, maglu,: Entwine, en-twin 7 , vt. cyfrodeddu, am- 
 
 rhwydo, clymu dröi, cordeddu [hinonaidd 
 
 Enter, ën'tür, v. myned neu ddyfod i Enubilous, î-nu'bî-lüs, a. digwmwl, teg, 
 
 mewn ; ysgrifenu mewn ; cychwyn. Enucleate, l-nu'kli-at, vt. dignewullu ; 
 
 To enter into a bond, ymrwymo. To| eglurûu 
 
 sicrau 
 
 Ensure, ën-shŵ'r', vt. diogelu^ 
 digolledu 
 
 Entablature, ën-täb'lä-tshu'r, Entable- 
 ment, ën-ta'bl-mënt, n. capan colofn 
 
 enter into conversation, dechreu ym- 
 
 ddiddan. To enter into covenant, 
 
 ammodi, cytuno. To enter into ser- 
 vice, cyflogi 
 Enterology, ën-tü-röro-jî, n. coluddiaeth 
 Enterparlance, en'tür-pâr-läns, n. cyf- 
 
 lafaredd, cylafaredd 
 Enterprise, ën'tür-priz, n. arfeiddiad, an- 
 
 turiaeth : vt. anturio, arfeiddio 
 Entertain, ën-tür-tan', vt. llettyo, gwestu, 
 
 difyru [croesawgar 
 
 Entertaining, ën-tür-ta'nîng, a. dyddan, 
 Entertainment, ën-tür-tan'mënt, n. lletŷ- 
 
 ad ; cynaliaeth ; gwledd ; difyrwch, 
 
 chwareu [dyrchafu 
 
 Enthrone, ën-thron', vt. gorseddu ; 
 Enthusiasm, en-thu'zl-azm, n. pen- 
 
 boethder, gwynfydiaeth 
 Enthusiast, en-thu'zl-ast, n. gwyllt- 
 
 ymdorwr, gwynfydwr 
 Enthusiastic, en-thu-zi-as'tik, a. brwd- 
 
 frydus, penboeth 
 Enthymeme, ën'thî-mîm, n. cyfreswm 
 
 anmheriFaith 
 Entice, ën-tis', vt. hudo, denu, llithio 
 Enticement, ën-tis'mënt, n. llithiad, 
 
 hudoliaeth, deniad 
 Entire, ën-ti'r', a. cyfa, cyfan, cyflawn, 
 
 cyfangwbl, hollol, llwyr 
 Entitle, ën-ti'tl, vt. enwi, rhoi enwad ; 
 
 rhoi hawl [aeth 
 
 Entity, ër/tî-tî, n. hanfod, bod ; hanfod- 
 
 Enumerate, î-nu'mür-at, vt. cyfrif, rhifo 
 Enumeration, î-nu-mü-ra'shün, n. cyf- 
 
 rifiad, rhifiad 
 Enunciate, î-nün / shî-at, vt. datgan, 
 
 adroùd, hysbysu, llefaru, cynanu 
 Enunciation, l-nun-shi-a'shun, n. ad- 
 
 roddiad, hysbysiad, cynaniad [arlenu 
 Envelop, ën-vël'üp, vt. cuddio, enhuddo, 
 Envelope, en'vT-lop, n.gorchudd; amlen, 
 
 llythyrglawr ; gorthöydd 
 Envenom, en-ven'um, vt. gwenwýno 
 Enviable, en'vT-a-bl, a. cenfigenadwy 
 Envier, ën'vî-ür, n. cenfigenwr 
 Envious, en'vi-us, a. cenfigenus, dygas 
 Environ, en-vi'r'un, vt. amgylchu; am- 
 
 wregysu ; gwarchâu 
 Environs, ën-vi'r'ünz,n.pl. amgylchoedd, 
 
 y wlad o amgylch [negeswr 
 
 Envoy, en'voi, n. cenadwr, cenad,herodr, 
 Envy, ën'vî, n. cenfigen : vt. cenfigenu 
 En womb, ën-wẅm', vt. iFrwythloni ; 
 
 cuddio, celu [amdöi 
 
 Enwrap, ën-räp', vt. amblygu, amwisgo, 
 Epact, i'pakt, n. y gwahaniaeth (un 
 
 diwrnod ar ddeg) rhwng y flwyddyn 
 
 heulaidd â'r un leuadawl 
 Epaulet, ëp'ô-lët, n. ysgwydd-addurn 
 Epaulment, î-pörmënt, n. ystlyswaith 
 
 amddiffynfa [clodforol 
 
 Epenetic, ëp-î-nët'ík, a. canmolawl, 
 Epenthesis, î-pën'thî-sís, n. chwanegiad 
 
 llythyren yn nghanol gair 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh: 
 
 Ephemera. î-fëm'ür-ä, n. pi. eilion neu 
 
 pryfed un dydd ; cryd diwrnod 
 Ephemeral, î-f ëm'ür-äl, a. dyddiol 
 Ephemeris, î-fëm'ür-ís, n. dyddlyfr y 
 
 planedau 
 Ephemerist, î-fëm'ür-îst, n. sêrolygydd 
 Ephialtes, ef-i-al'tiz, n. yr hunllef, yr 
 
 hunllewyg [wisg 
 
 Ephod, ëf'üd, n. ysgwyddlian, ysgwydd- 
 Epi-, ep-, px. ar 
 Epic, ep'ik, a. hanesiol, arwraidd. Epic 
 
 poem,pryddesthanesiol,cerddarwraidd 
 Epicedium, ëp-î-sî'dî-üm, n. galar-gan, 
 
 marwnad 
 Epicene, ëp'î-sîn, a. deurywiol, deuryw 
 Epicure, ep'i-ku'r, n. glythyn, ancwynai, 
 
 moethyn 
 Epicurean, ep-i-ku-n'an, a. blysig, 
 
 moethgar, glwth 
 Epicurism, ep'i-ku'r-izm, n. glythineb, 
 
 blysigrwydd 
 Epidemic, ëp-î-dëm'ík, n. haint llynol 
 Epidemic, ep-i-dem'ik, Epidemical, ëp- 
 
 î-dëm / î-käl, a. cyfrredin, ymdanol, 
 
 llŷn, llynawl [groen 
 
 Epidermis, ëp-î-dür'mís, n. y rhwyd- 
 Epigastric, ep-i-gas'trik, n. perthynol 
 
 i'r rhan uchaf o'r bol 
 Epigram, ëp'î-gräm, n. englyn, pennill 
 Epigrammatic, ep-i-gra-mat'ik, . a. 
 
 englynaidd; digrif-lym, sylwedd-lawn 
 Epigrammatist, ëp-î-gräm'ä-tîst, n. 
 
 englynydd, englynwr [lech 
 
 Epigraph, ëp'î-gräf, n. argraff, argrafF- 
 Epilepsy, ëp'î-lëp-sî, n. yr haint dygwydd, 
 
 llesmeirglwyf [i'r haint dygwydd 
 
 Epileptic, ep-i-lep'tik, a. darostyngedig 
 Epilogue, ëp'î-lög, n. diweddglo ol- 
 
 araeth 
 Epipastic, ëp-î-päs'tîk, a. pothellbair 
 Epiphany, î-pîrâ-nî, n. yr ystwyll 
 Episcopacy, i-pis'ko-pa-si, n. esgobaeth; 
 
 esgobyddiaeth [gobaidd 
 
 Episcopal, i-pis'ko-pal, a. esgobawl, es- 
 Episcopalian, î-pís-ko-pa / lî-än, n. es- 
 
 gobaethwr [swydd esgob 
 
 Episcopate, i-pis'ko-pat, n. esgobaeth, 
 Episcopy, î-pís'ko-pî, n. arolygiaeth ; 
 
 chwyliad 
 Episode, ëp'î-sod, n. adgan, ystlysgan 
 Epispastic, ep-is-pas'tik, a. tyniadol, 
 
 sugnol : n. chwydalen 
 Epistle, î-pîs'l, n. llythyr, epistol 
 Epistolary, î-pîs'to-lür-î, a. llythyraidd, 
 
 epistolaidd 
 Epitaph, ëp'î-täf, n. beddargrafF 
 
 z azure; thin, thìs; j = 
 î-píth-ä 
 
 dzh. 
 
 EQU 
 
 la mi-um, n. 
 
 Epithalamium, 
 
 priodasgerdd 
 Epithem, ëp'î-thëm, n. golch, golchiad 
 Epithet, ëp'î-thët, n. addas-air, enw dodi ; 
 
 cylym-air [fyriad, crynoad 
 
 Epitome, î-pít'o-mî, n. crynodeb, tal- 
 Epitomist, î-pît'o-míst, n. crynowr, 
 
 talfyrwr 
 Epitomize, i-pit'o-miz, vt. crynöi, talfyru 
 Epoch, ep'uk, n. cyff cyfrif, priodnôd 
 
 amser 
 Epode, ëp'od, n. trydydd pennill cerdd 
 Epopee, ëp-o-pî', n. cerdd arwraidd, 
 
 difrif-gerdd [wych 
 
 Epulary, ëp'u-lür-î, a. gloddestawl ; llon- 
 Epulation, ëp-u-la'shün, n. gwledd, 
 
 cyfeddach ; llonder 
 Epulosity, ëp-u-lös'î-tî, n. glythineb, 
 
 glythi, gloddest 
 Epulotic, ep-u-lot'ik, a. clwyf-iachaol 
 Equability, ëk-wä-bîrî-tî, n. cymhwys- 
 
 dra, cyfartaledd [gwastad 
 
 Equable, ek'wa-bl, a. cyfartal, cymhwys, 
 Equal, i'kwul, a. cyfartal, cystal, cysdadl, 
 
 cydradd : n. un cydradd, cydraddolwr : 
 
 vt. cysdadlu, cydraddu, cymeinnio, 
 
 bod yr un faint ag. Of equal breadth, 
 
 height, length, weight, cyfled, cyfuwch, 
 
 cyhyd, cydbwys 
 Equalize, I'kwul-iz, vt. cyfartalu, 
 
 cymhwyso [taliad 
 
 Equalization, i-kwul-i-za'shim, n. cyfar- 
 Equality, î-kwöTî-tî, n. cydwastadrwydd, 
 
 cydraddoldeb 
 Equanimity, i-kwa-nim'i-ti, n. cymod- 
 
 oldeb, tawelfryd [boddlawn 
 
 Equanimous, i-kwan'i-mus, a. tawel, 
 Equation, i-kwa'shun, n. cyfartaliad, 
 
 cymedriad [canolgylch 
 
 Equator, i-kwa'tur, n. y cyhydedd, y 
 Equatorial, ek-wa-to'r'i-alja. cyhydeddol 
 Equerry, ek'wur-i, n. marchwr, gwas- 
 
 trawd [urddasol 
 
 Equestrian, l-kwes'trT-an, n. marchogol ; 
 Equiangular, ek-wi-ang'gu-lur, a. cyf- 
 
 ongl [cynghoesawl 
 
 Equicrural, ëk-wî-krŵ'r'äl, a. cyfystlys. 
 Equidistant, ëk-wî-dTs'tänt, a. cydbell, 
 
 o'r un bellder [lun 
 
 Equiform, ek'wl-form, a. cyflun, gogvf- 
 Equiformity, ëk-wî-för'mî-tî, n. cyilun- 
 
 edd 
 Equilateral, ëk-wl-lät'ür-äl, a. cyfochrog 
 Equilibriate, ëk-wî-lîb'rî-at,vt.cv(Hnvvso 
 Equilibrium, ëk-wî-líb'rî-üm, n. cyd- 
 
 bwysedd, cydbwysiad, cydbwys 
 
ESC path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, 
 Equinal, i-kwi'nal, a. perthynol i'r ceffyl, 
 
 marchol [reidiol, cyfreidiol 
 
 Equinecessary,ëk-wî-nës'ë-sür-î, a. cyd- 
 Equinoctial, ëk-wî-nök'shäl, a. cyhyd- 
 
 eddol. The equinoctial line, y cyhyd- 
 edd, cylch y cyhydedd 
 Equinox, ek'wi-noks, n. cyhydedd dydd 
 
 a nos. Vernal equinox, alban eilir, 
 
 Mawrth 21fed. Autumnal equinox, 
 
 alban elfed, Medi 21fed 
 Equinumerant, ëk-wî-nu'mür-änt, a. 
 
 cydrifol [seirchio 
 
 Equip, î-kwíp', vt. taclu, offeru, trecio, 
 Equipage, ek'wi-paj, n. taclau, tree, 
 
 seirch [treciad, seirchiad 
 
 Equipment, i-kwip'ment, n. tacliad, 
 Equipoise, ëk'wî-pöîz, n. cydbwysedd 
 Equipollency, ëk-wî-pòTën-sî, n. cyf- 
 
 alluedd, cydnerth [cyfrymus 
 
 Equipollent, ëk-wî-pòTënt, a. cydnerthol, 
 Equiponderance, ëk-wî-pön'dür-äns, n. 
 
 cydbwysedd [cydbwys 
 
 Equiponderant, ëk-wî-pön'dür-änt, a. 
 Equiponderate, ek-wi-pon'dur-at, vt. 
 
 cydbwyso [cyfiawn, cymhwys 
 
 Equitable, ëk'wî-tä-bl, a. iawn, uniawn, 
 Equity, ëk'wì-tî,n. cyfiawnder, uniondeb ; 
 
 cywirdeb. Court of equity, llys cyd- 
 
 wybod [ydd, cywerth 
 
 Equivalence, l-kwiv'a-lens, n. cyfwerth- 
 Equivalent, i-kwiv'a-lent, n. cydwerth, 
 
 cywerthydd: a. cywerthol, cyfwerthol 
 Equivocal, î-kwìVo-käl, a. amwys, am- 
 
 mheus, mwys 
 Equivocate, i-kwiv'o-kat, vi. mwys-eirio, 
 
 deu-eirio; dywedyd celwydd 
 Equivocation, I-kwiv-o-ka'shun, n. 
 
 mwys-eiriad, amwysedd 
 Equivocator, i-kwiv'o-ka-tur, n. am- 
 
 wyswr, nydd-eiriwr ; celwyddwr 
 Equivoke, Equivoque, ek'wi-vok, n. 
 
 geirdro, mwysair, mwysdro 
 Era, î'r'â, n. cyff cyfrif, prifnod amser 
 Eradiation, î-ra-dî-a'shün, n. pelydriad, 
 
 gwreichioniad [dadwreiddio 
 
 Eradicate, i-rad'i-kat, vt. diwreiddio, 
 Eradication, î-räd-î-ka / shün, n. dad- 
 
 wreiddiad ; dinystriad 
 Erase, î-ras', vt. dilëu, crafu ymaith ; difa 
 Erasement, î-ras'mënt, n. dilëad; difäad 
 Ere, ê'r, pre. cyn. Ere long, cyn bo 
 
 hir. Ere now, cyn hyn. Ere while, 
 
 yn ddiweddar, gynneu fach 
 Erect, i-rekt', a. syth (fern, seth), un- 
 
 iawnsyth ; uniawn : vt. adeiladu, codi, 
 
 sythu, syth-godi 
 
 örb, on, curve, cut, twzztoo, twk=took ; 
 Erection, î-rëk'shün, n. adeiladiad ; 
 
 sythgodiad [sythder 
 
 Erectness, î-rëkt'nës, n. uniawn-safiad, 
 Eremite, ër'î-mit, n. meudwy 
 Eremitical, ër-î-mît'î-käl, a. meudwyol 
 Ergo, ür'go, con. am hyny, gan hyny, o 
 
 herwydd, paham 
 Eringo, î-ríng'go, n. celyn y môr 
 Eristic, i-ris'tik, a. dadleuol 
 Ermine, ür'min, n. pali, cath bali ; croen 
 
 mân-flewog y gath bali 
 Ermined, ür'mínd, a. mewn dillad o 
 
 groen cath bali 
 Erode, î-rod', vt. amgnoi, ysu, difa, rhydu 
 Erogation, ër-o-ga'shün, n. rhoddiad 
 Erosion, î-ro'zhün, n. ysiad, amgnoad 
 Err, ür, vi. ymgrwydro, gwibio, diar- 
 
 iForddi ; camsynied, cyfeiliorni ; cam- 
 
 wneuthur, dotio 
 Errand, ër'änd, n. neges, cenadwri, 
 
 herodraeth. Errand-boy, negeswas 
 Errant, ër'änt, n. crwydraidd, gwibiog 
 Errantry, ër'änt-rî, n. crwydredigaeth 
 Errata, ë-ra'tâ, n. pi. — Erratum 
 Erratic, ë-rät'ík, a. crwydraidd. Er- 
 ratic stars, sêr gwibiog 
 Erratum, ë-ra'tüm, n. bai, gwall mewn 
 
 ysgrifeniad neu argraffiad 
 Erroneous, ë-ro'nî-üs, a. cyfeiliornus, 
 
 amryfus, beius [olrwydd, bai 
 
 Erroneousness, ë-ro'nî-üs-nës, n. geu- 
 Error, ër'ür, n. cyfeiliornad ; geugred; 
 
 bai, camgymeriad 
 Erse, ürs, n. & a. Gaeleg 
 Erst, ürst, ad. gynt, cyn hyn 
 Erubescence, ër-u-bës'ëns, n. gwrid- 
 
 cochiad ; ymwridiad [eirio 
 
 Eructate, i-ruk'tat, vi. darlyncu, byth- 
 Eructation, i-ruk-ta'shun, n. darlynciad; 
 
 bytheiriad [eigaidd 
 
 Erudite, ër'u-dit, a. dysgedig, ysgol- 
 Erudition, ër-u-dísh'ün, n. dysgeidiaeth, 
 
 ysgoleigdod 
 Eruginous, î-rẅ'jî-nüs, a. efyddaidd 
 Eruption, î-rüp'shün, n. ball, crugdardd; 
 
 chwyrndarddiad, rhuthriad allan, toriad 
 
 allan [ruthrawl 
 
 Eruptive, l-rup'tiv, a. ymdorawl ; ym- 
 Erysipelas, ër-î-sîp'î-läs, n. tan iddwf 
 Escalade, es-ka-lad', n. mur-ddringiad 
 Escape, es-kap', v. dianc, cilio, ffoi ; 
 
 gochelyd : diangfa, ymwared, iFoad 
 Escargatoire, es-kar-ga-twar', n. nyth- 
 
 lwyth o falwod 
 Eschalot, ësh-â-löt', n. math o wynwyn 
 Eschar, es'kar, n. craith 
 
 fl2 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhmz azure; thin, thìs; j — dzh. EUC 
 
 Escharotic, ës-kä»röt'ík, a. llosgawl, 
 
 ysol, dif äol [diarddelwi 
 
 Escheat, ës-tshît', n. diarddelwad : v. 
 Escheator, ës-tshî'tür, n. dirwywr 
 Eschew, ës-tshu', vt. gochel, cilio rhag, 
 
 ffoi, ymochel [cymhorth 
 
 Escort, es'kort, n. canymdo, porth, 
 Escort, es-kort', vt. canymdòi, noddi, 
 
 diogelu 
 Escritoir, ës»krî-twär', n. ysgrifen-gist 
 Esculent, es'kulent, a. bwytadwy : n. 
 
 bwyd [Yspaen 
 
 Escurial, es-ku'r'i-al, n. llys brenin 
 Escutcheon, i-skut'shun, n. arf-gwnsallt, 
 
 pais arfau 
 Esox, i'soks, n. y penhwyad 
 Espalier, ës-päryür, n. coeden wastad- 
 
 ganghenog 
 Especial, î-spësh'äl, a. arbenig ; neill- 
 
 duol ; enwedigol ; prif, penaf ; priodol 
 Especially, î-spësh'äl-î, ad. yn enwedig, 
 
 yn benodol [yspeiad 
 
 Espial, î-spi'äl, n. sylwad, ardremiad ; 
 Espier, î-spi'ür, n. yspeiwr [iaeth 
 
 Espionage, ës'pî-o-naj, n. gwyliedydd- 
 Espousal, i-spuw'zal, a. dyweddiol, 
 
 priodasol : n. dyweddiad, priodas 
 Espouse, i-spuwz', vt. dyweddio ; priodi ; 
 
 noddi [gwylio 
 
 Espy, î-spi', v. selu, canfod, yspeio, syllu ; 
 Esquire, i-skwi'r', n. yswain, cludydd 
 
 arfau byrdraeth 
 
 Essay, es'a, n. cais ; prawf, cynbrawf; 
 Essay, ë-sa', vt. gwneyd prawf neu gais, 
 
 ymgeisio 
 Essayist, ës'a-íst, n. traethodwr 
 Essence, ës'ëns, n. anian, sylwedd, cyn- 
 
 ryw; hanfod; perogl : vt. pêrarogli 
 Essential, ë-sën'shäl, a. hanfodol, syl« 
 
 weddol, anhepgorol: n. bod, hanfod, 
 
 hanfodaeth. Essentials, pethau an- 
 hepgorol 
 Essoin, ë-söîn', n. asswyn, esgusawd 
 Establish, î-stäb / lîsh, vt. sefydlu, cad- 
 
 arnâu, gosod [awduredig 
 
 Established, î-stäb'lísht, a. sefydledig; 
 Establishment, î-stäb'lîsh-mënt, n. sef- 
 
 ydliad ; cyfnerthiad. The establish- 
 ment, yr eglwys sefydledig 
 Estate, î-stat', n. etifeddiaeth, treftad- 
 
 aeth; golud; cyflwr, ansawdd. Man's 
 
 estate, oedran gwr, cyflawn oedran 
 Esteem, î-stîm', n. cymeriad, cyfrifiad, 
 
 bri, parch: vt. parchu, dyfrio ; cyfryf; 
 
 prisio [gwerthfawr 
 
 Esteemable, ës'tî-mâ-bl, a. hybarch ; 
 _ 
 
 Estimate, ës'tî-mat, vt. prisio ; cyfrif : 
 
 n. prisiad, cyfrif 
 Estimation, ës-tî-ma'shün, n. parch, 
 
 cymeriad ; cyfrifiad 
 Estival, es'ti-val, a. hafaidd, hafawl 
 Estivate, es'ti-vat, vi. treulio'r hâf 
 Estrade, ës-träd', n. ystrad, gwastadle, 
 
 dyffryn [pellâu 
 
 Estrange, î-stranj', vt. estroni, dyeithrio; 
 Estrangement, î-stranj'mënt, n. estron- 
 
 iad, dyeithriad ; pellâd 
 E stray, î-stra', n. anifail crwydr, 
 
 crwydryn : vi. crwydro 
 Estreat, î-strít', n. adysgrifen 
 Estuary, ës'tshu-ür-î, n. caincfor, cilfor 
 Estuate, es'tshu-at, vi. berwi, tarddellu, 
 
 chwyddo [chwyddiad 
 
 Estuation, ës-tshu-a'shün, n. berwad, 
 Esurient, i-zu'r'i-ent, a. newynog 
 Esurine, ez'u-rin, a. ysol, difaol 
 Etch, ëtsh, vt. darlunio a surai 
 Etching, ëtsh'îng, n. math o gerfiad- 
 
 aeth, surddarluniad 
 Eternal, î-tür'näl, a. tragywyddol, byth- 
 
 ol, annherfynol 
 Eternalize, í-tür'näl-iz, Eternize, î-tür'- 
 
 niz, vt. tragwyddoli, bytholi, anfarwoli 
 Eternally, î-tür'näl-î, ad. byth, byth 
 
 bythoedd, yn oes oesoedd, yn dragy- 
 
 wyddol [oldeb 
 
 Eternity, î-tür'nî-tî, n. byth, tragywydd- 
 Etesian, i-ti'zhan, a. blynyddol, amserol 
 Ether, î'thür, n. uwch-awyr, awyr pur, 
 
 uwch-wybr 
 Ethereal, î-thî'r'î-äl, a. awyrol, wy- 
 
 brenol ; pur 
 Ethic, eth'ik, Ethical, eth'i-kal, a. 
 
 moesol, moesaidd [athroniaeth 
 
 Ethics, eth'iks, n. moesaddysg, moes- 
 Ethnic, eth'mk, a. cenedlig : n. pagan, 
 
 cenedlddyn 
 Ethology, î-thòTo-jí, n. moesogaeth, 
 
 moes-draethawd [ddefod 
 
 Etiquette, et'l-ket, n. arfer, defod, ar- 
 Etui, ët-wî', n. offer-wain 
 Etymological, et-i-mo-loj'i-kal, a. cyf- 
 
 iachol, tadogaethol [iachvdd 
 
 Etymologist, ët-î-mòTo-jîst, n. cyf- 
 Etymology, ët-î-möro-jî, n. geirydd- 
 
 iaeth; geirdarddiad [tadogair 
 
 Etymon, ët'î-mön, n. gwreiddair, cynair, 
 Eu, px. da [diolchus 
 
 Eucharist, u'ka-rist, n. cymun ; coffa 
 Eucharistical, u-ka-ris'ti-kal, a. cy- 
 
 munol ; diolchus 
 Euchology, u-köro-jî, n. ffurf o weddi'au 
 
 113 r 
 
EVI path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tvvrztoo, twk=took 
 
 Eucrasy, u'krä-sî, n. ardymher iachus 
 y corff [sudd y corff 
 
 Euchymy, u'ki-mi, n. ardymher iachus 
 Eulogist, u'lo-jîst, n. molwr, canmolwr 
 Euology, u-òTo-jî, n. clodair, molawd 
 Eunuch, u'niik, n. dyspaidd ; ystafellydd 
 Eunuchate, u'nuk-at, vt. dyspaddu 
 Eupathy, u'pâ-thî, n. teimlad da 
 Eupepsy, u-pëp / sî, n. cydferwad neu 
 
 dreuliad da 
 Euphonical, u-fon'i-kal, a. perseiniol 
 Euphony, u'fo-nî, n. pereiddsain, er 
 
 ddygan [ogleddwynt 
 
 Euroclydon, u-rok'li-dun, n. dwyrein- 
 Europe, u'r'op, n. Europa, Europ, Ewrop 
 European, u'r-o-pî'än, a. Ewropaidd : 
 
 n. Ewropiad 
 Eurus, u'r'us, n. dwyreinwynt 
 Eurythmy, u-rîth'mî, n. iawndrefn, cyd- 
 
 weddiad 
 Eutaxy, u'tak-si, n. trefn sefydledig 
 Euthanasy, u'tban-a-zi, n. marvvolaeth 
 
 ddedwydd 
 Eutrophy, u'tro-f i, n. iawn-faethiad 
 Evacuate, i-vak'u-at, v. arloesi, gwagâu, 
 
 dyspyddu ; gadael [arloesiad 
 
 Evacuation, î-väk-u-a'shün, n. gwagâd, 
 Evade, î-vad', vt. cilio, gochelyd; mwys- 
 
 eirio [crwydrad 
 
 Evagation, î-vä-ga'shün, n. gwib ; 
 Evagination, î-yäj-î-na'shün, n. tyniad, 
 
 dadweiniad -^ " [difant 
 
 Evanescence, ev-a-nes'ens, n. diflanedd ; 
 Evanescent, ev-a-nes'ent, a. diflanol, 
 
 difanol, dedwinol [aidd 
 
 Evangelical, ëv-än-jërî-käl, a. efengyl- 
 Evangelism, l-van'jel-izm, n. efengyl- 
 
 iaeth [efengyles 
 
 Evangelist, i-van'jel-ist, n. efengylwr ; 
 Evangelize, i-van'jel-iz, vt. efengylu 
 Evanid, i-van'id, a. gwanaidd, diflanol, 
 
 diflanus [anweddu 
 
 Evaporate, i-vap'o-rat, v. mygdarthu, 
 Evaporation, i-vap-o-ra'shun, n. myg- 
 
 darthiad [mwys-eiriad 
 
 Evasion, i-va'zhun, n. cyfrwys-ocheliad, 
 Evasive, î-va / sîv, a. gochelus, cyfrwys 
 Eve, îv, n. min nos, noswyl, nos o flaen 
 
 gwyl. On the eve of departure, ar 
 
 fynediad, ar fin mynediad 
 Even, i'vn, a. gwastad, cydwastad, gwas- 
 
 tad-lyfn ; llyfn ; cyfartal, gogymaint ; 
 
 tawel : ad. hyd yn nod ; yn ddiau, 
 
 sef; yn yr un modd. To be even 
 
 with a person, talu y pwyth i un. 
 make even, gwastadâu 
 
 To 
 
 Evening, î'vn-íng, Even, i'vn, n. pryd- 
 
 nawn, min nos, yr hwyr, ucher, ech- 
 
 wydd, diwedd-dydd. Evening-prayer, 
 
 prydnawnol weddi 
 
 Evenness, T'vn-es, n. cyfartaledd, llyfn- 
 
 dra ; tawelwch 
 
 Event, î-vënt', n. dygwyddiad; canlyn- 
 
 iad, diwedd. At all events, beth bynag 
 
 Eventerate, i-ven'tur-at, vt. rhwygo neu 
 
 agor y bol [p w ysig 
 
 Eventful, i-vent'fwl, a. dwys-ganlyniadol, 
 
 Eventide, i'vn-tid, n. ucherddaw, piyd- 
 
 nawn [yllio ; chwilio allan 
 
 Eventuate, i-ven'ti-lat, vt. nithio, gwynt- 
 
 Eventual, i-ven'tshu-al, a. dygwyddol ; 
 
 canlyniadol 
 Ever, ev'iir, ad. bob amser, yn wastad, 
 erioed, byth, yn dragywydd. For 
 ever and ever, byth bythoedd, yn oes 
 oesoedd 
 Evergreen, ev'ur-grin, a. byth-ddeiliog, 
 byth-wyrdd : n. pren neu lysieuyn 
 byth-wyrdd 
 Everlasting, ëv-ür-läs'tîng, a. tragy- 
 
 wyddol, didranc : n. byth 
 Everlastingness, ëv-ür-läs'tîng-nës, n. 
 
 byth, tragywyddolrwydd 
 
 Everlastingly, ëv-ür-läs'tîng-lî, ad. yn 
 
 dragywydd, byth [bythfodawl 
 
 Everliving, ev-ur-liv'ing, a. anfarwol, 
 
 Evermore, ëv-ür-mô'r', ad. yn ddidawl, 
 
 yn ddidranc, yn oes oesoedd 
 Eversion, i-vur'shun, n. dadymchweliad 
 Evert, î-vürt', vt. dymchwelyd ; didrefnu 
 Every, ev'ur-i, a. pob, pob un, pawb ; 
 pob peth. Every other day, bob 
 ail ddydd 
 Everywhere, ev'ur-i-whe'r, ad. yn mhob 
 lie, yn mhob man [olrain 
 
 Evestigate, i-ves'ti-gat, vt. chwilio allan, 
 Evict, i-vikt', vt. difeddiannu, difeddu 
 Eviction, i-vik'sliun, n. prawf, tyst ; 
 
 dyfarniad 
 Evidence, ev'i-dens, n. tyst, tystiolaeth ; 
 
 eglurder : vt. tystio, profi ; amlygu 
 Evident, ev'i-dent, a. amlwg, goleu, 
 
 honaid, eglur 
 Evil, î'vl (worse, worst), a. drwg, blin, 
 drygionus, anfad: n. drwg, niweid, 
 aflwydd, anffawd ; drygioni ; abred : 
 ad. yn ddrwg ; yn neweidiol. King's 
 evil, clefyd y brenin, manwyn. Evil- 
 doer, drwgweithredwr, drygddyn 
 Evilness, l'vl-nes, n. drygioni 
 Evince, T-vins', v. arddangos ; brofi 
 Evincible, l-vin'si-bl, a. arddangosadwy 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=r z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 EXC 
 
 Eviration, ev-i-ra'shun, n. anwrrywiad ; 
 
 dyspaddiad 
 Eviscerate, T-vis'ur-at, vt. diberfeddu 
 Evitable, ev'i-ta-bl, a, gocheladvvy 
 Evitate, ev'i-tat, vt. gochel, cilio rhag, 
 
 dianc rhag [gwysiad o 
 
 Evocation, ev-o-ka'shun, n. galwad allan, 
 Evoke, i-vok', vt. galw ar, ymbil, gwysio 
 Evolation, ëv-o-la / shün, n. ehediad 
 
 ymaith [troell-ysgogiad 
 
 Evolution, ev-o-lu'shun, n. dadblygiad ; 
 Evolve, i-volv', v. dadblygu, egori ; 
 
 treiglo ; rhoddi allan ; ymagor 
 Evulgate, î-vürgat, vt. cyhoeddi 
 Evulsion, î-vüTshün, n. tyniad allan, 
 
 diwreiddiad 
 Ewe, u, n. dafad ; mamog. A young 
 
 ewe, hespin, dafadan. An ewe with 
 
 young, mamogiad 
 Ewer, u'ür, n. dyfr-lestr, ystên 
 Ex-, e-, ef-, px. allan, o 
 Exacerbation, eg-zas-ur-ba'shun, n. 
 
 gerwinder, uchder clefyd 
 Exact, eg-zakt', a. manwl, cywraint, 
 
 vt. mynu, 
 
 dir- 
 
 n. cribddail, 
 cywirdeb, 
 
 cryno ; llym ; cywir : 
 
 geisio, traws-fynu 
 Exaction, eg-zak'shun, 
 
 gorthrymdreth, gormes 
 Exactness, eg-zakt'nes, n 
 
 cywreinrwydd, manyldra 
 Exaggerate, ëg-zäj'ür-at, vt. a. mwyâu, 
 
 trymâu, pentyru 
 Exaggeration, eg-zaj-u-ra'shun, n. ych- 
 
 wanegiad, helaethiad 
 Exalt, eg-zolt', vt. mawrâu, mawrygu, 
 
 dyrchafu [dyrchafiad 
 
 Exaltation, eg-zol-ta'shun, n. arwyrain ; 
 Examination, ëg-zäm-î-na'shün, n. ym- 1 
 
 holiad, chwiliad, ymofyniad, profiad ; ! 
 
 prawf [profi, chwilio 
 
 Examine, eg-zam'in, vt. holi, arholi, • 
 Examiner, eg-zam'in-ur, n. holydd, ar- 
 
 holwr, chwiliwr [cynllun; 
 
 Example, eg-zam'pl, n. annghraifft, 
 Exanimate, eg-zan'T-mat, a. dienaid, j 
 
 difywyd, diyspryd : vt. dieneidio ; di- 
 
 galoni [iad; digalondid 
 
 Exanimation, ëg-zän-î-ma'shün,n.treng- ; 
 Exarch, eks'ark, n. rhaglaw, llywydd;! 
 
 cenadwr 
 Exarchate, eks'ar-kat, n. rhaglawiaeth 
 Exasperate, eg-zas'pur-at, vt. cyffröi, ' 
 
 chwerwi, Uidio, cythruddo 
 Exasperation, ëg-zäs-pü-ra'shün, n.l 
 
 gorddigiad [o blwyf 
 
 Exauctorate, eg-zok'to-rat, vt. difuddiol 
 
 Excalceated, ëks-käl shî-at-ëd, a. di- 
 
 esgid, troednoeth 
 Excandescence, ëks-kän-dës / ëns, n. 
 
 poethni, gwres ; gwylltineb 
 Excarnate, eks'kar-nat, Excarnificate, 
 
 eks-kar-nif'i-kat, vt. dignawdio ; cig- 
 
 yddio [cloddio 
 
 Excavate, eks'ka-vat, vt. cafnu, ceudyllu, 
 Excavation, ëks-kä-va'shün, n. tir-dor- 
 
 iad, tir-gloddiad 
 Exceed, ek-sid', vt. rhagori, blaenori, 
 
 myned tu hwnt i 
 Exceeding, ek-si'ding, a. yn rhagori ; 
 
 rhagorol ; dirfawr ; iawn 
 Exceedingly, ek-si'ding-li, ad. tra, dros 
 
 ben [trechu 
 
 Excel, ëk-sèT, v. blaenori, rhagori; 
 Excellence, ek'sel-ens, n. rhagoriaeth, 
 
 ardderchawgrwydd, godidogrwydd, 
 
 enwogrwydd; urddas 
 Excellent, ek'sel-ent, a. rhagorol ; od ; 
 
 godidog ; gwiw; ardderchog 
 Except, ek-sept', pre. eithr, oddieithr, 
 
 ond, onid, namyn, heblaw, oddigerth : 
 
 con. oddieithr ; oni, onid, oni bai ; pe 
 
 na, os na, pe nad, os nad : v. eithro, 
 
 llysu, gadael allan ; gwrthddadleu 
 Exception, ek-sep'shun, n. eithriad, 
 
 gwrthddadl, nam, ardroad 
 Exceptionable, ëk-sëp / shün-â-bl, a. 
 
 eithradwy, gwrthodadwy 
 Exceptious, ëk-sëp / shüs, a. hyfeiawl, 
 
 cecrus [eithriol 
 
 Exceptive, ek-sep'tiV, a. llysiannol, 
 Excern, ek-surn', vt. hidlo allan, gwasgu 
 
 allan [lloffiad ; detholiad 
 
 Excerption, ek-surp'shun, n. pigiad, 
 Excess, ek-ses', n. gormodedd, annghy- 
 
 medroldeb 
 Excessive, ek-ses'iv, a. gormodol, rhy, 
 
 dirfawr. Excessively large, tra mawr 
 Exchange, eks-tshanj', n. newidwriaeth, 
 
 cyfnewidty : vt. cyfnewid, newid 
 Exchequer, ëks-tshëk-ür, n. sylltv, y 
 
 trysorlys [trethadwy 
 
 Excisable, ëk-si'zâ-bl, a. tolladwy, 
 Excise, ek-siz', n. toll, cyllid, treth : vt. 
 
 gosod toll. Excise-man, tollydd, 
 
 cyllidwr [dinystriad 
 
 Excision, ëk-sízh'ün, n. trychiad ; 
 Excite, ek-sit', vt. cynhyrfu, annog, 
 
 annos ; cyftìòi 
 Excitement, ek-sit'ment, n. cyfíìòad, 
 
 annogaeth, annosiad, cynhyriiad 
 Exclaim, eks-klam', vi. crochletain. 
 
 gwaeddi, bloeddio ; wiFdo 
 
 FÎ5 
 
n. 
 
 EXH path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, ön, curve, cut, tẅrrtoo, tẃk=took 
 Exclamation, eks-kla-ma'shun, n. ban- 'Executrix, eks-ek'u-triks 
 
 lef, cri ; rhyfeddeb. Note of exclama- weinyddes 
 
 tion, rhyfedd-nod ( ! ) [leisiol Exigesis, eks 
 
 Exclamatory, ëks-kläm'ä-tür-î, a. croch- 
 Exclude, eks-klud', vt. cau allan, bwrw 
 
 allan ; gwrthod, gwahardd 
 
 cymyn- 
 
 [iad 
 
 jî'sís, n. eglurâd, espon- 
 
 Exegetical, ëks-î-jët'î-käl, a. egluraol 
 
 Exemplar, eg-zem'plur, n. cynllun, 
 
 engraifft, deongliad 
 
 Exclusion, eks-klu'zhun, n. gwrthodiad, Exemplary, ëg'zëm-plür-î, a. dilyn-wiw, 
 
 llysiant [neillduol, didolj anghreifftiol 
 
 Exclusive, eks-klu'siv, a. Uysiannol, Exemplification, ëg-zëm-plî-fî-ka'shün, 
 Excogitate, eks-koj'i-tat, vt. dyfeirio ; n. arddangosiad, cynddelwad 
 
 cael allan [dychymyg; Exemplify, ëg-zëm'plî-fi ŷ vt. egluro, 
 
 Excogitation, eks -köj-î-ta'shün, n.dyfais, | adysgrifenu, dangos 
 Excommunicate, eks-ku-mu'ni-kat, vt. Exempt, eg-zemt', vt. rhyddâu, dirwymo, 
 
 esgymuno [shun, n. esgymundodj esgusodi : a. rhydd, esgusodol 
 
 Excommunication, ëks-kü-mu-nî-ka'- Exemption, ëg-zëm'shün, n. trwydded, 
 
 vt 
 
 digroeni, 
 di- 
 
 Excoriate, ëks-kô'r'î-at, 
 
 blingo ; pilio 
 Excoriation, ëks-kô'r-î-a'shün, 
 
 groeniad ; dirisgliad 
 Excorticate, ëks-kör'tî-kat, vt. dirisglo 
 Excreate, eks'kri-at, vt. hochi, hochboeri 
 Excrement, eks'kri-ment, n. ysgarth ; torn 
 Excremental, ëks-krî-mën'täl, a. ys- 
 
 garthawl [iad, attwf, oddf, hwrwg 
 
 Excrescence, ëks-krës'ëns, n. gorthwf- 
 Excretion, eks-kri'shun, n. ysgarthiad, 
 
 ymgarthiad [krî'tür-î, a. arloesol 
 
 Excretive, eks-kri'tiv, Excretory, eks- 
 Excruciate, ëks-krŵ'shî-at. vt. arteithio, 
 
 dirboeni [esgusodi 
 
 Exculpate, eks-kul'pat, vt. difeio, 
 Exculpation, ëks-kül-pa'shün, n. difeiad, 
 
 digyhuddiad, esgus [daith; gwibiad 
 Excursion, eks-kuVshun, n. gwib-ym- 
 Excursive, ëks-kür'sív, a. gwib-deithiol 
 Excusable, eks-ku'za-bl, a. esgusadwy, 
 
 maddeuadwy [diheurol 
 
 Excusatory, eks-ku'za-tur-i, a. esgusol, 
 Excuse, eks-kus', n. esgus, esgusawd, 
 
 diheurad. Without excuse, diesgus 
 Excuse, eks-kuz', vt. esgusodi ; diheuro ; 
 
 maddeu 
 Execrable, ëks'î-krä-bl, a. atgas, mell- 
 
 digedig, ysgeler [rhegu, ffieiddio 
 
 Execrate, eks'i-krat, vt. melldithio, 
 Execration, ëks-î-kra / shün, n. melldith, 
 
 rhegfa, rheg 
 Execute, eks'i-kut, vt. cyflawni, cwblâu ; 
 
 rhyddfraint 
 Exenterate, ëks-ën'tür-at, vt. diberfeddu 
 Exequies, eks'i-kwiz, n. arwyliant, arwyl 
 Exercent, ëg-zür'sënt, a. arferiaethol, 
 
 yn ymarfer â 
 Exercise, ëks'ür-siz, n. ymarferiad, 
 
 gorchwyl, gwaith, llafur ; ymarial, 
 
 ymysgwyd ; ymdrech-waith ; dogn- 
 
 waith : v. arferu, ymarfer, profi, trin 
 Exercitation, eg-zur-si-ta'shun, n. ym- 
 arferiad 
 Exert, eg-zurt', vt. ymegnio, ymdrechu, 
 
 ymorchestu. To exert an influence 
 
 on, effeithio ar 
 Exertion, eg-zur'shun, n. ymroddiad, 
 
 ymegn'iad, ymdrech 
 Exesion, eg-zi'zhun, n. bwytâd trwodd 
 Exestuation, eg-zes-tshu-a'shun, n. go- 
 
 ferwad, crychias 
 Exeter, eks'i-tur, n. Caerwysg 
 Exfoliate, eks-fo'li-at, vt. deilio allan ; 
 
 delltenu 
 Exhalation, eks-ha-la'shun, n. myg- 
 
 darthiad ; ager, tawch [darthu 
 
 Exhale, eg-zal', v. anadlu allan ; myg- 
 Exhaust, ëg-zöst', vt. gwagâu, gwanâu ; 
 
 dyhyspyddu [gwanâd 
 
 Exhaustion, eg-zos'tshun, n. gwagâd, 
 Exhaustless, eg-zost'les, a. annyspydd- 
 
 adwy [gosod allan 
 
 Exhibit, eg-zib'it, vt. dangos, darlunio, 
 Exhibition, eg-zi-bish'un, n. arddangos- 4 
 
 iad ; heidd-wobr i ysgoleigion 
 
 dienyddio. To execute judgement, Exhibitioner, eg-zi-bish'un-ur, n. ys 
 
 gwneuthur barn 
 Execution, ëks-î-ku'shün, n. cyflawniad ; 
 
 golâig gwobrwyedig [bywiogi 
 
 Exhilarate, ëg-zîrür-at, v. lloni, sirioli, 
 
 dienyddiad [dienyddwr Exhort, ëg-zört', vt. cynghori, annog, 
 
 Executioner,ëks-î-ku'shün-ür,n.crogwr, cymhell [annogaeth ; rhybydd 
 
 Executive, eks-ek'u-tiv, a. gweithred- Exhortation, ëks-hör-ta'shün,n.cynghor, 
 
 iadol; llywiol [weinydd Exhortative, eg-zor'ta-tiv, Exhortatory, 
 
 Executor, eks-ek'u-tur, n. cymyn-| eg-zor'ta-tur-i, a. annogaethol 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jr^dzh. EXP 
 
 Exhumation, eks-hu-ma'shun, n. symud- 
 
 iad o'r bedd, dadgladdiad 
 Exigence, eks'i-jens, n. angen, gofyniad; 
 
 achos [annghenrhaid ; dir-achos 
 
 Exigent, eks'j-jent, n. dir-angen ; 
 Exiguous, eg-zig'u-us, a. bychan, eiddil 
 Exile, eks'il, n. alltud ; alltudes ; alltud- 
 
 aeth, alltudedd, herwriaeth, deoliad : 
 
 vt. alltudo, allvvladu, deol, difròi 
 Exilement, eg-zirment, n. alltudaeth 
 Exility, eg-zil'i-ti, n. eiddilwch, meinder 
 Exinanition, eg-zin-a-nish'un, n. gwag- 
 
 âd ; diddymiad [bod yn fyw 
 
 Exist, eg-zist', vi. bod, hanfodi, byw, 
 Existence, eg-zis'tens, n. bod, bodol- 
 
 iaeth, hanfod [raewn bod 
 
 Existent, eg-zis'tent, a. bodawl,hanfodol, 
 Exit, eks'it, n. mynediad allan ; ymad- 
 
 awiad ; marwolaeth. Pie made his 
 
 exit, aeth allan [n. ymadawiad 
 
 Exodus, eks'o-dus, Exody, ëks'o-dî, 
 Exomphalos, ëg-zörn'fä-lüs, n. bogeil- 
 
 rwyg, toriad lien-gig 
 Exonerate, eg-zon'ur-at, vt. esmwythâu, 
 
 difeichio [feichiad, dadlwythiad 
 
 Exoneration, eg-zon-u-ra'shun, n. di- 
 
 hyblyg, hynaws 
 Exoptable, eg-zop'ta-bl, a. dymunol 
 Exorable, ëks'o-râ-bl, a. cymodadwy, 
 Exorbitance, ëg-zôr'bî-täns, n. annghy-j 
 
 medroldeb [gormodoli 
 
 Exorbitant, ëg-zôr'bî-tänt, a. anwedd,; 
 Exorbitate, eg-zor'bi-tat, vi. draws- j 
 
 wyro, d'iarfForddi [edduj 
 
 Exorcise, eks'or-siz, vt. tyngedu, cyfar-' 
 Exorcism, eks'or-sizm, n. swyngyfar-| 
 
 edd, tynghediaeth [swynwrj 
 
 Exorcist, eks'or-sist, n. tynghedydd, 
 Exordium, eg-zor'di-um, n. rhagdraeth, 
 
 rhagymadrodd, rhagrith 
 Exornation, eks-or-na'shuns n. addurn ; 
 
 addurniad [fodol 
 
 Exortive, ëg-zör'tîv, a. dwyreiniol, cy- 
 Exosseous, eg-zosh'us, a. diesgyrn 
 Exotic, eg-zot'ik, a. dieithrol, estronol, 
 
 pellenig : n. peth tramor 
 Expand, eks-pand', v. taenu, lledu ; 
 
 ymledu, ymagor ; darledu ; dadblygu 
 Expanse, eks-pans', n. eangder ; ymlediad 
 Expansion, eks-pan'shun, n. taeniad, 
 
 eangiad, llediad, chwyddiant 
 Expansive, eks-pan'siv, a. ymdaenol, 
 
 ymledol [ymledu 
 
 Expatiate, ëks-pa'shî-at, vi. ymhelaethu ; 
 Expatriate, eks-pa'tri-at, vt. allvvadu, 
 
 alltudio, difröi 
 
 Expatriot, eks-pa tri-üt, n. annghy- 
 
 wleidiad ; alltud [edrych am 
 
 Expect, eks-pekt', vt. dysgwyl, aros, 
 Expectable, eks-pek'ta-bl, a. dysgwyl- 
 
 iadwy 
 Expectancy, eks-pek'tan-si, n. dysgwyl- 
 
 iad ; etifeddiaeth dysgwyliedig 
 Expectant, eks-pek'tant, a. dysgwylgar : 
 
 n. dysgwyliwr 
 Expectation, eks-pek-ta'shun, n. dys- 
 
 gwyliad ; ymarosiad 
 Expectorate, eks-pek'to-rat, vt. poeri, 
 
 peswch-boeri [peswch-boeriad 
 
 Expectoration, ëks-pëk-to-ra / shün, n. 
 Expedience, eks-pi'di-ens, n. cyfaddas- 
 
 rvvydd, cymhwysder ; lies 
 Expedient, eks-pl'di-ent, a. addas, cy- 
 
 mhwys, cyílëus ; llesol : n. dyfais, 
 
 ffordd addas 
 Expedite, eks'pl-dit, vt. dirwystro, 
 
 rhwyddâu, prysuro : a. rhwyddawl, 
 
 parod 
 Expedition, eks-pi-dish'un, n. prysuriad, 
 
 cyflymedd, brys ; hynt filwraidd, ym- 
 
 gyrcbiad [cyüym, esgud 
 
 Expeditious, ëks»pî-dísh'üs, a. ebrwydd, 
 Expel, ëks-për, vt. bwrw allan, gyru 
 
 ymaith, tarfu [gwario, treulio 
 
 Expend, ëks-pënd / , vt. difa, afradlu ; 
 Expenditure, eks-pen'di-tshu'r, n. traul, 
 
 cost ; treuliad 
 Expense, eks-pens', n. traul, cost 
 Expenseless, eks-pens'les, a. didraul, 
 
 digost ; rhâd [costus ; drud 
 
 Expensive, eks-pen'siv, a. treulfawr, 
 Experience, eks-pi'r'i-ens, n. prawf, 
 
 profiad ; hirbrawf, ymbrawf, ymarfer- 
 
 iad ; cyfarvvyddyd : vt. profi ; teimlo, 
 
 ymbrofi [ig ; cyfarwydd 
 
 Experienced, eks-pi'r'i-enst, a. profied- 
 Experiment, eks-per'i-ment, n. prawf; 
 
 cais, cynyg : vi. gwneuthur prawf 
 Experimental, eks-per-i-men'tal, a. 
 
 profiadol 
 Expert, eks-piirt', a. cyfarwydd, hyfedr, 
 
 hyddysg, medrus, bylaw 
 Expertness, eks-purt'nes, n. deheurwydd, 
 
 medrusrwydd [dileadwy 
 
 Expiable, ëks'pî-ä-bl, a. maddeuadwv, 
 Expiate, eks'pi-at, vt. gwneyd iawn ; 
 
 dyhuddo [iawniad 
 
 Expiation, ëks-pî-a'shün,n.iawn ; cymod; 
 Expiatory, ëks'pî-â-tür-î, a. dyhuddol, 
 
 cymodroddawl 
 
 Expiration, ëks-pî-ra'shün, n. anadliad 
 
 allan ; ymadawiad ; terfyniad 
 
 __ 
 
EXT path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzztoo, twkrrtook 
 
 Expire, eks-pi'r', v. anadlu allan ; trengi, 
 
 darfod ; diweddu [agoryd 
 
 Explain, eks-plan', vt. egluro, dehongli, 
 Explanation, eks-pla-na'shun, n. eglur- 
 
 âd, amlygiad 
 Explanatory, ëks-plän'ä-tür-î, a. eglur- 
 
 aol, amlygiadol [dianngenraid 
 
 Expletive, eks'pli-tiv, n. gair llanw, gair 
 Expletory, eks'pli-tur-I, a. cyflenwol, yn 
 
 llenwi [dehongladwy 
 
 Explicable, ëks'plî-kä-bl, a. egluradwy, 
 Explicate, eks'-plT-kat, vt. dadblygu, 
 
 dattod, egluro 
 Explication, ëks-plî-ka'shün, n. dad- 
 
 blygiad, debongliad [agoriadol 
 
 Explicative, ëks'plî-ka-tív, a. egluraol, 
 Explicator, eks'pll-ka-tur, n. eglurawr 
 Explicit, ëks-plís'ít, a. amlwg, eglur, 
 
 penodol, manwl 
 Explode, eks-plod', v. hwtio, gvvrthod 
 
 yn ddirmygus. The theory is ex- 
 ploded, mae'r tyb wedi ei ddadbrofi 
 Exploit, eks-ploTt', n. gorchest, gwrol 
 
 waith, gorchestwaith 
 Exploration, eks-plo-ra'shun, n. iForiad 
 
 chwiliad allan 
 Explore, eks-plo'r', vt. chwilio allan. 
 Explosion, eks-plo'zhun, n. ffrwydriad, 
 
 ysgortiad ; ergyd [tân-ruthrol 
 
 Explosive, eks-plo'siv, a. ysgortiawl, 
 Export, eks'po'rt, n. nwydd tramoredig 
 Export, eks-po'rt', vt. anfon allan, tros- 
 
 glwyddo, allgludo 
 Exportation, eks-po'r-ta'shun, n. tra- 
 
 moriad, môr-drosiad 
 Expose, eks-poz', vt. amlygu, dynoethi, 
 
 dangos allan ; gwaradwyddo ; peryglu 
 Exposition, eks-po-zish'un, n. egoriad, 
 
 eglurâd ; sefyllfa [arnodydd 
 
 Expositor, eks-poz'i-tur, n. dehonglwr, 
 Expostulate, eks-pos'tshu-lat, vt. ym- 
 
 liwied, ymddadleu, ymresymu 
 Expostulation, eks-pos-tshu-la'shun, n. 
 
 ymresymiad [ymliwaidd 
 
 Expostulatory, eks-pos'tshu-la-tur-i, a. 
 Exposure, eks-po'zhur, n. dynoethiad; 
 
 gwaradwyddiad [dehongli 
 
 Expound, eks-puwnd', vt. egluro, egori, 
 Expounder, eks-puwn'dur, n.dehonglydd, 
 
 lladmerydd 
 Express, eks-pres', vt. mynegi, dywedyd, 
 
 adrodd ; datgant, traethu ; darlunio ; 
 
 gwasgu allan, gwryfio : a. pennodol, 
 
 Expression, eks-presli'im, n. gair, ym- 
 
 adrodd, dywediad ; dull ymadrodd ; 
 
 gwasgiad allan. Expression of coun- 
 tenance, dull gwynebpryd 
 Expressive, eks-pres'iv, a. mynegol ; 
 
 darluniadol; dwys-ddyvvedol, grymus ; 
 
 cynwysfawr 
 Expressly, ëks-prës'lî, ad. wrth ei enw, 
 
 yn benodol, yn eglur [datganiad 
 
 Expressure, eks-presh'ur, n. mynegiad, 
 Exprobrate, eks'pro-brat, vt. edliw, ym- 
 
 liw, dannod 
 Exprobration, eks-pro-bra'shun, n. ed- 
 
 liwiant, dannodiaeth, cyhuddiad, dir- 
 
 mygus [trosi 
 
 Expropriate, eks-pro'pri-at, vt. arallu ; 
 Expugn, eks-pun', vt. gorthrechu, 
 
 gorchfygu ; tarfu 
 Expugnable, ëks-püg / nä-bl, a. goresgyn- 
 
 adwy, ennilladwy [fygiad, trechiad 
 
 Expugnation, eks-pug-na'shun, n. gorch- 
 Expugner, eks-pu'nur, n. gorthrechwr 
 Expulsion, eks-pul'shun, n. tarfiad ; 
 
 troad neu fwriad allan 
 Expulsive, ëks-pürsív, a. a yro allan 
 [ffbrio, olrhain Expunction, eks-pungk'shun, n. dilead, 
 
 tyniad ymaith [allan 
 
 Expunge, eks-punj', vt. dilëu ; croesi 
 Expurgation, ëks-pür-ga / shün, n. glanâd, 
 
 puredigaeth [glanâu 
 
 Expurgate, eks-pur'gat, vt. carthu ; puro, 
 Expurgatory, ëks-pür'gâ-tür-î, a. ys- 
 
 garthol, glanweithiol 
 Exquisite, ëks / kwî-zít, a. rhagorol, od- 
 
 iaeth, godidog, dethol ; periFaith, eithaf 
 Exquisiteness, eks'kwi-zit-nes, n. man- 
 
 ylrwydd, cywreinrwydd, destlusrwydd 
 Exsanguious, ek-sang'gwi-us, a. diwaed 
 Exsibilate, ek-sib'i-lat, vt. hysio neu 
 
 hwtio ymaith 
 Exsiccant, ek-sik'ant, a. sychaidd 
 Exsiccate, ek-sik'at, vt. sychu, dysychu 
 Exsuccous, ek-suk'us, a. sychlyd, disudd 
 Exsuction, ek-suk'shun, n. sugniad allan 
 Exsudation, ek-su-da'shun, n. chwysiad, 
 
 dyhidlad 
 Exsude, ek-sud', v. chwysu 
 Exsuscitate, ek-sus'T-tat, vt. dihuno, 
 
 cyfíröi 
 Extancy, eks'tan-si, n.codiad, chwyddiad 
 Extant, eks'tant, a. yn bod, mewn bod, 
 
 i'w gael 
 Extasy, eks'ta-si. — Ecstasy 
 
 eglur, hysbysol, gwir : n. brys-genad 
 Expressible, eks-pres'i-bl, a. traethadwy, 
 darluniadwy 
 
 Extemporaneous, ëks-tëm-po-ra ni-üs, 
 Extemporary, ëks-tëm'po-rür-î, a. di- 
 ragfyfyr, disyfyd 
 
 118 
 
ore; fate?, line, no, mute; she, zhrrrz azure; thin, this; jrrdzh. EXU 
 
 Extempore, eks-teu/po-ri, ad. yn ddi- 
 
 fyfyr, yn ddiattreg 
 Extemporize, eks-tem'po-riz, vi. llafaru 
 
 yn ddiragfyfyr [eangu, arledu 
 
 Extend, eks-tend', v. estyn, cyraedd, 
 Extensible, eks-ten'sl-bl, a. estynadwy, 
 
 lledadwy 
 Extension, eks-ten'shun, n. estyniad, 
 
 arlediad, eangiad 
 Extensive, eks-ten'siV, a. eang, helaeth, 
 
 maith [gyraeddiad, eangder 
 
 Extensiveness, eks-ten'siv-nes, n. am- 
 Extent, eks-tent', n. cyraedd, helaethder, 
 
 maint [ysgafnâu 
 
 Extenuate, eks-ten'u-at, vt. lleiâu, 
 Extenuation, ëks-tën-u-a'shün, n. lleiad; 
 
 esgusodiad 
 Exterior, eks-tiVi-ur, a. allanol, oddi 
 
 allan, o faes: n. tu faes, ymddangosiad 
 
 allanol 
 Exterminate, eks-tur'mi-nat, vt. di- 
 
 wreiddio, llwyr-ddyfethu 
 Extermination, eks-tur-mi-na'shun, n. 
 
 diwreiddiad 
 External, ëks-tür'näl, a. nesaf allan, 
 
 allanol, o'r tu allan 
 Externals, eks-tur'nalz, n. pi. allanolion 
 Extersion, ëks-tür'shün, n. dilead, 
 
 rhwbiad ymaith 
 Extil, eks-til', vi. dyhidlo neu ddysdyllu o 
 Extillation, eks-ti-la'shun, n. dyhidliad 
 Extinct, ëks-tîngkt, a. diiFoddedig ; wedi 
 
 darfod 
 Extinction, eks-tmgk'shun. n. diffodd- 
 
 iad ; llwyr- ddyfethiad ; dilead 
 Extinguish, eks-ting'gwish, vt. diffodd ; 
 
 diddymu, dilëu ; llwyr- ddifa 
 Extinguishable, eks-tmg'gwish-a-bl, a. 
 
 diifoddadwy [ffbddydd 
 
 Extinguisher, eks-tmg'gwish-ur, n. di- 
 Extirpate, eks-tur'pat, vt. diwreiddio ; 
 
 dinystrio [wreiddiad ; dystrywiad 
 
 Extirpation, eks-tur-pa'shun, n. di- 
 Extol, ëks-tör, vt. mawrygu, dyrchafu, 
 
 arwyrain, canmol, clodfori 
 Extorsive, eks-tor'siv, a. treisiol, crib- 
 
 ddeilaidd 
 Extort, ëks-tört', vt. cribddeilio, edwica, 
 
 gwasgu [gorthrymiant 
 
 Extortion, eks-tor'shun, n. cribddail, 
 Extortionate, ëks-tör'shíín-ar, a. treisiol 
 Extortioner, eks-tor'shim-Cir, n. crib- 
 
 ddeiliwr, gorthrymwr 
 Extra-, px. allan o, tu hwnt i 
 Extract, eks-trakt', vt. dethol, gwasgu, 
 
 tynu neu bigo allan 
 
 Exstract, eks trakt, n. detholiad, dewis- 
 
 ran, sylwedd-ran. Extracts, pigion, 
 
 dewision, dyfyniadau 
 Extraction, eks-trak'shun, n. tyniad 
 
 allan, gwelygordd bonedd, cyff. Of 
 
 low extraction, Uedryw. Of high ex- 
 traction, diledryw, boneddig 
 Extractor, eks-trak'tur, n. tyniedydd 
 Extrajudical, ëks-trâ-ju-dîsh'äl, a. allan 
 
 o reoi cyfraith, afreolaidd 
 Extramission, eks-tra-mish'un, n. an- 
 
 foniad allan [bydol 
 
 Extramudane, eks-tra-mun'dan, a. tra- 
 Extraneous, eks-tra'nl-us, a. estronaidd, 
 
 arallaidd, allanol, diberthynas, an- 
 
 mherthynol 
 Extraordinary, eks-tror'di-nur-i, a. 
 
 hynod, annghyfredin, od, odiaeth, 
 
 anarferol [anmhhvyfol 
 
 Extraparochial, eks-tra-pa-ro'kT-al, a. 
 Extravagance, eks-trav'a-gans, n. afrad, 
 
 gwastraff, gormodedd, difrodaeth, 
 
 afradlonedd ; afresymoldeb 
 Extravagant, ëks-träv / ä-gänt, a. gor- 
 
 mod, gwastraíFus, difrodus, didrefn, 
 
 afresymol ; afradlawn 
 Extravagate, eks-trav'a-gat, vi. ynfyd- 
 
 siared, ffladru [o'i briod lestr 
 
 Extravasated, eks-trav'a-sa-ted, a. allan 
 Extravenate, eks-tra-vi'nat, a. wedi 
 
 tarddu o'r gwythienau [allan 
 
 Extraversion, ëks-trä-vür'shün, n. tafliad 
 Extreme, eks- trim 7 , n. eithafedd, terfyn, 
 
 y nod pellaf : a. eithaf, pellaf, diweddaf ; 
 
 dirfawr, rhyfawr, gor-, tra-. Extreme 
 
 heaviness, trathrymder. Extreme age, 
 
 gorhenaint [ddirfawr, yn dra 
 
 Extremely, eks-trim^i, ad. dros ben, yn 
 Extremity, ëks-trëm'î-tî, n. pen pellaf, 
 
 eithaf, cwr eithaf, cyfyngder, gwasgfa ; 
 
 enbydrwydd [ddyrysu ; dadfaglu 
 
 Extricate, eks'tri-kat, vt. rhyddâu; di- 
 Extrication, eks-tri-ka'shun,!!. diddyrys- 
 
 iad, dirwydiad [allanol 
 
 Extrinsic, ëks-trín / sík, a. anmhriodol, 
 Extrude, eks-trwd', vt. gwthio ymaith ; 
 
 bwrw allan [ymaith 
 
 Extrusion, ëks-tr\v'zhün, n. gwthiad 
 Extuberance, ëks-tu'bür-äns, n. oddf, 
 
 hwrwg, twddf [chwyddiad 
 
 Extumescence, eks-tu-mes'ens, n. 
 Exuberance, eg-zu'bur-ans, n. arddig- 
 
 onedd ; gordyfiant [gormodol 
 
 Exuberant, ëg-zu'bür-änt, a. rhylawn, 
 Exuberate, eg-zu'bur-at, vi. gorlenwi, 
 
 gorlifo 
 
 " 119 
 
FMC path, fät, ëre, mët, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tŵ— too, twkzztook ; 
 
 Exuccous, ek-suk'us. — Exsuccous 
 
 Exude, ek-sud', v. — Exsude 
 
 Exulcerate, eg-zul'sur-at, vi. gwelio, 
 Uynori [iad, crawniad 
 
 Exulceration, ëg-zül~sü-ra'shün, n. gwel- 
 
 Exult, ëg-zült', vi. gorfoleddu, llawen- 
 ychu 
 
 Exultation, eg-zul-ta'shun, n. gorfoledd, 
 gorhoen, ymorfoleddiad, ymffrost 
 
 Exundation, eks-un-da'shun, n. gorllif, 
 Uifeiriant 
 
 Exuperance, ek-su'pur-ans, n. traphwys 
 
 Exustion, eg-zus'tshun, n. llosgiad, 
 trylosgiad 
 
 Exuviae, eg-zu'vi-I, n. pi. crwyn a fwrir 
 
 Eyas, i'as, n. hebog ieuanc 
 
 Eye, i, n. llygad ; golwg, trem, gweled ; 
 blaguryn ; rhwyll ; nythaid o goed ieir ; 
 vt. llygadu, tremio, edrych, gwylio. 
 Eye-ball, canwyll y llygad. Eye- 
 brow, ael y llygad. Eye -drop, 
 
 deigryn. Eye-glass, gwydr-ddrych* 
 Eye-lash, blew yr amrant. Eye-lid, 
 amrant, caead llygad. Eye-service, 
 golwg-wasanaeth. Eye-shot, cipolwg, 
 tremyn. Eye-sight, golwg. Eye-sore, 
 peth cas i'r golwg. Eye- string, g'iau 
 y llygad. Black-eyed, llygad-ddu. 
 Blear-eyed, llygad-wlyb. Evil-eyed, 
 eiddigus. Goggle-eyed, llygad-fawr. 
 Moon-eyed, cibddall. One-eyed, un- 
 llygeidiog. Squint-eyed, llygad-gam, 
 llygad-draws. Wall-eyed, llygad- 
 frith. To cast sheep's eyes, edrych ar 
 ŵyr ar un 
 
 Eyeless, Ties, a. dilygad, dall 
 
 Eyelet, i'lët, Eylet-hole, i'lët-hol,n. olp, 
 olpai, twll olpai 
 
 Eyeot, Tot, n. ynysan, ynisig 
 
 Eyre, ë'r, n. llys barnwr ymdeithiol, 
 cylchlys 
 
 Eyry, î'r'î, n. nythle adar ysglyfgar 
 
 F 
 
 JpABACEOUS, fä-ba'shüs, a. o natur 
 
 ffaen, ffaenaidd 
 
 Fable, fa'bl, n. ffug-chwedl, rhith hanes, 
 
 dammeg ; iFalsedd : v. ffuglunio, ffug - 
 
 io, chwedlu [waith, cydwe 
 
 Fabric, fa'brik, n. adail, adeiliad, adeil- 
 
 Fabricate, f ab'ri-kat, vt. adeilio ; llunio ; 
 
 iFurfio ; llyfelu 
 Fabrication, fäb-rî-ka'shün, n. adeilad- 
 
 iad, gwneuthuriad ; anwiredd 
 Fabulist, fäb'u-líst, n. chwedlydd, dam- 
 
 megwr 
 
 Fabulous, fäb'u-lüs, a. dychymygol, 
 
 ffugiol, disail [rwydd 
 
 Fabulousness, f äb'u-lüs-nës, n. ffugiol- 
 
 Facade, fâ- sad', n. gwyneb adeiliad 
 
 Face, fas, n. gwyneb, gwynebpryd, 
 
 arwyneb : v. wynebu, gwynebu, gwrth- 
 
 wynebu. Bare-faced, digwylydd. 
 
 Double-faced, dau-wynebog, rhagrith- 
 
 iol. Pale-faced, wyneb-lwyd, piglas, 
 
 gweblas. Shame-faced, cywylyddus. 
 
 A wry face, gwep. Facing a person, 
 
 gyferbyn âg un. To make faces, 
 
 gwepio 
 
 Facet, fas'et, n. arwyneb bychan 
 
 Facetious, fâ-sî'shüs, a. cellweirus, 
 
 arabeddus, digrif [digrifwch 
 
 Facetiousness, f ä-si'shüs-nës, n. arabedd, 
 
 Facial, fa'shal, a. gwynebol. Facial 
 
 angle, ongl o furfir gan linellau o'r 
 
 clust i'r genau, ac o'r genau i'r talcen 
 
 Facile, fäs'íl, a. hawdd, rhwydd, hyblyg, 
 
 hydyn [rwyddo 
 
 Facilitate, fä-síl'î-tat, vt. rhwyddâu, hy- 
 Facility, fä-síl'î-tî, n. hwylusdod, 
 
 rhwyddineb [anfad, diried 
 
 Facinorous, fâ-sîn'o-rüs, a. ysgeler, 
 Fact, fakt, n. gweithred ; ffaith. In 
 
 fact, mewn gwirionedd 
 Faction, fak'shun, n. plaid, ymblaid, 
 
 terfysgblaid [bleidgar 
 
 Factious, fak'shus, a. terfysgus, ym- 
 Factitious, f ak-tish'us, a. gwneuthuredig 
 Factor, fak'tur, n. goruchwylydd, dir- 
 
 prwy, rhyngfaelydd [dros arall 
 
 Factorage, fak'tur- aj, n. marchnadaeth 
 Factorship, fak'tur-ship, n. goruchwyl- 
 
 iaeth 
 Factory, fak'tur-i, n. gweithfa; trigle 
 
 neu gymdeithias masgnachwyr dir- 
 
 prwyol [gwaith 
 
 Factotum, fak-to'tum, n. gwas pob 
 Faculty, fak'ul-ti, n. medr, galluedd 
 
 braint ; cynneddf ; y gymdeithas fedd- 
 
 ygol, y meddygon 
 Facundity, fä-fcün'dî-tî, n. hyawdledd, 
 
 íFraethineb [siared 
 
 Faddle, fad'l, vi. ofera, ffwdanu, ofer- 
 Fade, fad, v. edwi, difanu, diflanu, 
 
 dihoeni ; gwywo. Apt to fade, diflan- 
 
 adwy. Never-fading, anniflanol 
 Fady, fa'dî, a. diflan, gwywedig, edwin 
 Faeces, fi'siz, n. ysgarthion 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhr=z azure; thin, tiiìs; j = dzh. FAN 
 
 Fall,fôl (fell, fallen), vi. cwympo, syrthio; 
 
 tramgwyddo; dygwyddo: n. cwymp, 
 
 cwympiad, codwm ; disgyniad, syrth- 
 
 iad ; dygwydd, syrth ; dinystr. To 
 
 fall in with, cyfarfod. To fall out, 
 
 digvvydd ; ymryson, cwympo maes. 
 
 To fall back, cilio yn ol, encilio. 
 
 Falling sickness, yr haint dygwydd 
 
 Fallacious, fä-la'shüs, a. twyllodrus, 
 
 twyllgar, fFugiol [iaeth 
 
 Fallacy, färä-sî, n. twyll, hoced, hudol- 
 
 Fallen, förn, pp. — Fall [gwendid 
 
 Fallibility, fäl-î-bíl^î-tî, n. hydwylledd, 
 
 Fallible, fäl'î-b], a. hyball, hysiom, 
 
 hyfeth 
 
 n. braenar, adwydd: v. 
 
 hyddliw, gwyrieu-goch : 
 
 Fallow-deer, danys, gafr 
 
 Fag, fag, v. baeddu, euro; ymflino, Uesg- 
 
 âu. Fag-end, gobed brethyn, y pen 
 
 gwaethaf 
 Fagot, fäg'üt, n. ffagod, ffasgell, ced- 
 
 ysen, cidysen : vt. ffagodi, cydrwymo, 
 
 cidysio 
 Fail, fal, vi. ffaelu, methu ; pallu ; tori i 
 
 fyny. Never-failing, diball 
 Failure, fa'lu'r, n. ffaeliad, methiant, 
 
 pall, gwalliad, difFyg, bai ; toriad 
 Fain, fan, a. awyddus, chwannog, ewyll- 
 
 ysgar : ad. yn chwannog, tan orfod. 
 
 I fain would, chwenychwn, da fyddai 
 
 genyf 
 Faint, fant, a. egwan, methedig, llwfr ; 
 
 aneglur : vi. llesmeirio, llewygu ; 
 
 llesgâu [1yd 
 
 Faintish, fan'tish, a. gwanllyd, gwanych- 
 Faintness, fant'nes, n. gwendid, Uesgedd, 
 
 llyfrder 
 Fainty, fan'tl, a. llesmeiriol, lftvfr, egwan 
 Fair, fë'r, n. fFair ; y rhyw fenywaidd : 
 
 a. teg, glan, prydferth, telaid, mwyn- 
 
 aidd ; gloew, claer ; cyfiawn, didwyll. 
 
 Fair or foul, teg neu annheg 
 Fairing, fë'r'íng, n. ífeiryn, rhodd o iFair 
 Fairness, fë'r'nës, n. tegweh, glendid; 
 
 uniondeb 
 Fairy, fê'r'î, n. ellyll, anyspryd : a. 
 
 perthynol i'r tylwyth teg. Fairies, y 
 
 tylwyth teg 
 Faith, fath, n. ffydd, crediniaeth, cred, 
 
 coel ; hyder, ymddiried ; iFyddlondeb. 
 
 To break one's faith, tori ei air 
 Faithful, fath'fw], a. ffyddlawn, cywir, 
 
 didwyll. The faithful, y fFyudloniad, 
 
 y credinwyr 
 Faithfulness, fath'fẁl-nës, n. iFyddlon- 
 deb, cywirdeb 
 Faithless, fath'les, a. diffydd, digred ; 
 
 aniFyddlawn 
 Fake, fak, n. torch rhaíF, un tro ar raff 
 Fakir, fa'kur, n. plaid o grefyddwyr 
 
 penboeth yn y dwyrain [bachog 
 
 Falcated, fal'ka-ted, a. crymanaidd ; 
 Falcation, fäl-ka'shün, n. gŵyrni, crym- 
 
 edd [crwm-gleddyf 
 
 Falchion, föl'tshün, n. cryman-gledd, 
 Falciform, fäl'sî-fôrm, a. bachog, crwm, 
 
 cryman-ddull 
 Falcon, fo'kn, n. math o hebog 
 Falconer, fo'kn- fir, n. hebogydd 
 Falconet, fäl'ko-nët, n. cyflegr bychan 
 Falconry, fö'kn-rí, n. hebogyddiaeth 
 Faldstool, föld'stẁl, n. niainc a ddefn- 
 
 yddir i goroni 
 
 17 
 
 Fallow, fal'o, 
 
 braenaru : { 
 
 braenariiw. 
 
 danys, hydd 
 False, föls, a. anwir, fFugiol, gau, cel- 
 
 wyddog, twyllodrus. A false oath, 
 
 geu-lw, anudon, llw anudon 
 Falsehood, föls'hẁd, Falsity, föTsî-tî, 
 
 n. ffalsedd, geudeb 
 Falsifier, försî-fi-ür, n. íFugiwr, gau- 
 
 eiriwr [gwrthbrofi 
 
 Falsify, försî-fi, v. ffugio ; llygru ; 
 Falter, fòTtür, vi. petruso; bloesgi, methu 
 Faltering, f ol'tiir-ing, n. bloesgni, bloesg- 
 
 edd 
 Fame, fam, n. bri, clod, enwogrwydd, 
 
 enw ; gair, son, chwedl, newydd 
 Famed, famd, a. enwog clodfawr, hyglod 
 Fameless, fam'lës, a. anenwog, anhynod 
 Familiar, fâ-míFyür, a. cyfeillgar, cyf- 
 
 eillaidd ; adnabyddus ; teuluaidd : n. 
 
 cyfaill, cydnabod. Familiar spirit, 
 
 yspryd dewiniaeth 
 Familiarity, fä-míl-î-är'î-tí, n. cydna- 
 
 byddiaeth ; cyfeillach ; cynefindra 
 Familiarize, f ä-míl'yür -iz, vt. cynefino, 
 
 ymgynefino [ach 
 
 Family, f äm'î-lî, n. teulu ; cenedlaeth, 
 Famine, fäm / în, n.newyn, diftyg ymborth 
 Famish, f äm'ísh, v. newynu ; marw o 
 
 newyn [hyglod, nodedig 
 
 Famous, fa'mus, a. clodfawr, enwog, 
 Fan, fan, n. gwyntyll, nithkn : vt. 
 
 gwyntyllio, puro, nithio 
 Fanatic, fâ-nat'ìk, n. penboethiad; crel- 
 
 yddwr penboeth 
 Fanatical, fä-natì-käl, a. penboeth, 
 
 gwallgofus 
 Fanaticism, fä-nät'î-sîzm, n. penboeth- 
 
 ni, gwallbwyll [iedig 
 
 ,, 
 
 Fancied, fan'sid, a. dychymygol, fFug- 
 
Fx\T path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, örh, ön, curve, cut, twrztoo, twkrrtook; 
 
 Fanciful, fän'sî-fẁl, a. dychymygus, Farriery, fär'I-ür-î, n. meirch feddyg- 
 coelgar, fíòldybus [pwyaeth' iadaeth 
 
 Fancifulness, fän'sî-fẁl-nës, n. mym- ; Farrow, fär'o, vt. bwrw perchyll, dyfod â 
 
 Fancy, fän'sî, n. dychymyg, darfelydd ; pherchyll : n. torllwyll. A sow in 
 oferdyb, mympwy, lled-tyb ; serch, farrow, hŵch dorog. A farrow cow, 
 hoifedd : v. dŷcbymgn, íFugu ; tybio ; myswynog 
 serchu Farther, fär'Tiiîir, a. pellach : ad. yn 
 
 Fandango, fän-däng'go, n. math o daplas mhellach; eto, hefyd : cd. — Far 
 
 Fane, fan, n. teml, addoldy Farthest, fär'THëst, a. pellaf, eithaf, 
 
 Fanfaron, f än 'fa- run, n. bygylwr, gwag- eithafig : sd. — Far 
 
 ymffrostiwr [bocsacli, ffrost Farthing, fär'Ti-rîng, n. ffyrlling 
 
 Fanfaronade, fän-fä-ro-nad / , n. rhodres, Farthingale, fär'THÍng-gal, n. cylchbais, 
 
 Fang, fang, n. ysgythr ; crafanc, ewin paisgylch 
 
 Fangled, fang'gld, a. coeg-ffiirfledig, Faces, f as'lz, n. ysgub o wiail a ddygid 
 ífugiedig [grafanc o flaen hen lywiawdwyr Rhufain 
 
 Fangless, f äng'lés, a. diysgythr, di- Fascia, fäsh'ä, n. addurn-dalaith 
 
 Fannel, fän'ël, Fanon, fän'ün, n. ys- Fasciated, fäsh'î-a-tëd, a. rhwymedig a 
 gwyddrwyll offeiriad gwiail [rhwymiad 
 
 Fantastic, fan-tas'tik, Fantastical, fan- Fasciation, fäsh-î-a'shün, n. cyfrwymiad, 
 tas'tl-kal, a. ffol-dybus, coegfalch, Fascicular, fa-sik'u-lur, a. rhwymynol 
 penchwiban ; mympwy ol, anwadal Fascinate, f as'T-nat, vt. rheibio, hudo, 
 
 Fantasticalness, fän-täVtî-käl-nës, n. swyno [tyniad, llithiad 
 
 anwadalwch I Fascination, fäs-î-na'shün, n. llygad- 
 
 Fantasy, fän'tä-sî, n. mympwy, oferdyb Fascine, fä-sîn', n. ffagoden, cidysen, 
 
 Far, far (farther, farthest), a. pell,! cedysen 
 
 pellenig, annghysbell ; hirbell : adv. Fasinous, fäs'î-nüs, a. rheibiol, swynol 
 yn mhell, pell. By far, o lawer. Fashion, fásh'ün, n. dull, gwedd, dull- 
 He is not far off, nid yw efe mhell. As! wedd, ffurf, ffunud, llun ; ffordd, 
 far, cybelled. Thus far, hyd yma.' modd; arfer, defod: vt. ffurfio, llunio, 
 Far better, llawer gwell. agweddu. In this fashion, fel hyn. 
 
 Farce, färs, n. coegchwareu; esgusbeth, To fashion alike, cydlunlio 
 
 lliw o beth [digrifol Fashionable, fäsh'ün-ä-bl, a. dull-wiw ; 
 
 Farcical, far'si-kal, a. coegchwareuol ; dillynaidd ; moddgar, harddfoes 
 
 Fast, fast, n. ympryd, dirwest, cythlwng: 
 vi. ymprydio, dirwestu, ymattal : a. 
 tyn, sicr, diysgog, diogel, safadwy ; 
 buan, cyilym, ffest, chwai : adv. yn 
 dyn, yn fuan. Fast-asleep, mewn 
 trwm-gwsg. Fast- day, dydd ympryd 
 Fasten, fas'n, v. sicrâu ; cadarnâu ; 
 gafaelu, rhwymo 
 
 Farcy, f âr sî, n. y clefri mawr, gwahan- 
 
 glwyf y meirch. Water farcy, y 
 
 clefri dyfrllyd 
 Fardel, fär'dël, n. sypyn [erw; 
 
 Fardingdeal, fâr'díng-dîl, n. chwarter| 
 Fare, fë'r, n. lluniaeth, bwyd ; ymborth ; 
 
 clud-lôg : vi. bod, byw ; ymdaro ; 
 
 ymborthi 
 Farewell, fë'r-wèT, int. bydd wych, j^n Fastidious, fäs- tíd'yüs, a. cymhenfalch, 
 
 iach : n. cyfarchiad ymadawol, caniad íFroenuchel [hausder 
 
 yn iach. To bid farewell, canu yn iach Fastidiousness, fas-tTd'yus-nes, n. tra- 
 Farinaceous, fär-î-na'shüs, a. blodwy, Fastigium, fäs-íîj'î-üm, n. talog, talfa 
 
 blodiog , Fastness, fäst'nës, n. sadrwydd ; di- 
 
 Farm, f arm, n. tyddyn, syddyn, fferm : ogelfa ; sicrâd [uchel, balch 
 
 vt. amaethu ; llafurio'r tir IFastuous, fäs / tshu-üs, a. trahaus, ffroen- 
 
 Farmer, fâr'mür, n. amaetftydd, hwsmon, 'Fat, fat, n. brasder; mehin ; gwêr ; 
 
 ífermwr bloneg : a. bras, tew ; firwythlon 
 
 Farmost, far'most, n. eithaf, pellaf 
 
 Farness, fär nës, n. pellder, pelledd 
 Farraginous, fä-räj'î-nüs, a. cymysg 
 Farrago, fa-ra'go, n. cymysgedd, cy- 
 
 gwerog, blonegog. To grow fat, 
 tewâu, brasâu. To make fat, pesgi, 
 brasâu. Fat-witted, penbylaidd, syn- 
 wyrbwl 
 
 .mysg-grug [pedolwr. Fatal, fa'tal, a. tyngedfenol ; angeuol, 
 
 Farrier, fär'î-ür, n. meddyg meirch;! marwol 
 
 Î22 
 
ore; fate, line, no, rmrte; she, zh~ z azure; thin, thìs; jndzh. FEC 
 
 Fatalism, fa'tal-izm, n. tyngedfenydd- 
 
 iaeth 
 Fatalist, fa'täl-îst, n. tyngedfenydd 
 Fatality, fä-täFî-tî, n. angeuolrwydd ; 
 tyngedfen [anochel 
 
 Fatally, fa'täl-î, ad. yn angeuol ; yn 
 Fate, fat, n. tynged ; aníFawdd, aflwydd, 
 
 dinystr, dyrraith ; dedfryd 
 Fated, fa'ted, a. arfaethedig, rhaglun- 
 
 iedig. Ill fated, anffodiog, trwch 
 
 Father, fâ'THür, n. tad : vt. tadu, tadogi, 
 
 mabwysiadu [tadogaeth 
 
 Fatherhood, fä'THür-hẁd, n. tadaeth, 
 
 Fatherless, fä'THür-lës, a. di-dad, am- 
 
 ddifad [tad, yn dadol 
 
 Fatherly, fâ'THür-lî, a. tadol : ad. fel 
 
 Fathom, fäTH'üm, n. gwrhyd, ehwech 
 
 troedfedd : vt. gwrhydio ; plymio ; 
 
 amgyíFred [annirnadwy 
 
 Fathomless, fäTH / üm-lës, a. diwaelod ; 
 
 Fatidical, fa-tid'I-kal, a. tynged-fynegol, 
 
 prophwydol [euol 
 
 Fatiferous, fâ-tíf'ür-üs, a. marwol, ang- 
 
 Fatigue, fä-tîg', n. lludded, blinder : vt. 
 
 peru lludded, blino, lluàdedu 
 Fatling, failing, n. anifail pasgedig 
 Fatness, f ät'nës, n. tewder, brasder ; 
 ffrwythlondeb [tewychu 
 
 Fatten, fät'n, v. tewâu, pesgi, brasâu, 
 Fatuity, fâ-tu'î-tî, n. íFolineb, hurtrwydd 
 Fatuous, fät'shu-üs, a. delffaidd, ynfyd 
 Faucet, fö'sët, n. dwsel 
 Fault, f ôlt, n. bai ; trosedd ; amryfusedd, 
 cwl ; anaf. Fault-finder, beiwr. To 
 commit a fault, troseddu. To find 
 fault, beio, bwrvv bai 
 Faultíness, förtî-nës, n. beiusrwydd ; 
 drygedd [nam, perffaith 
 
 Faultless, fölt'lës, a. difai, diddrwg ; di- 
 Faulty, föl'tî, a. beius, ar fai, o le, cylus, 
 
 anaddas, gwallog 
 Faun, fön, n. duw gwledig, gwyddan 
 Fauna, fö'nä, n. anifeiliaid ardal 
 Favillous, fa-vil'us, a. lludwaidd 
 Favour, fa'vdr, n. hoffedd, serch, cymer- 
 iad, ewyllys da, hawddgarwch ; cv- 
 mwynas ; ysnoden rodd : vt. hoffi ; 
 cymwynasu ; derbyn wyneb. Ill- 
 favoured, hagr, anferth. Well-favour- 
 ed, pryclweddol [cymwynasol 
 Favourable, fa'viir-a-bl, a. hynaws ; 
 Favourableness, fa'vur-fi-bl-nes, n. tir- 
 iondeb, rhadlonded [cefnogwr 
 Favourer, fa'vur-ur, n. hoíFwr, noddwr. 
 Favourite, fa'vur-it, a. cu, liofl : n. hoff- 
 ddyn, anwylyd 
 
 Fawn, fön, n. elain, rhydain, carw 
 
 ieuanc : vi. llydnu ; truthio, gwen- 
 
 ieithio ; cynfFoni 
 Fay, fa, n. ellyll, anysbryd : v. cysylltu 
 Feaberry, fî'bër-î, n. eirynen Mair, 
 
 grwyswydden 
 Fealty, fî'äl-tî, n. ffyddlondeb ; gwiriog- 
 
 aeth 
 Fear, fi'r, n. ofn, arswyd ; braw, dychryn ; 
 
 arynaig : v. ofni ; dychrynu, arswydo. 
 
 To put in fear, brawychu, peri ofn ar. 
 
 Without fear, diofn, hŷ, dewr 
 Fearful, fî'r'fŵl, a. ofnus, brawychus ; 
 
 ofnadwy 
 Fearfulness, fî'r'fẁl-nës, n. ofnusrwydd ; 
 
 llyfrdra ; echryslonrwydd 
 Fearless, fî'r'lës, a. diofn, dibryder, 
 
 diarswyd 
 Fearlessness, fî'r'lës-nës, n. ëonder, di- 
 
 ofnusrwydd, dewrder [hawsedd 
 
 Feasibility, fî-zî-bírî-tî, n. hywneledd, 
 Feasible, fi'zi-bl, a. hawdd ei wneud ; 
 
 dichonadwy 
 Feast, fist, n. gwledd ; cyfeddach ; 
 
 gŵyl : v. gwledda ; gloddestu, wttresu. 
 
 Wedding feast, neithior. Feast-rite, 
 
 defod gwledd. A solemn feast, cylch- 
 
 ŵyl, uchel-ŵyl [bolerwr 
 
 Feaster, fîs'tür, n. gwleddwr ; wttreswr, 
 Feasting, f Is'ting, n. cyfeddach : v. yn 
 
 gwledda 
 Feat, fit, n. camp, gorchest, rhagorgamp 
 Feather, fëTH'ür, n. pluen, plufen (pi. 
 
 plu, pluf ): vt. pluo; dibluo; addurno 
 
 â phluf. Feathered fowls, ehediaid, 
 
 adar asgellog. Feather-bed, gwely 
 
 plu. Feather- dresser, plufwr, pluwr 
 Featherless, f ëTH'ür-lës, a. diblu; croen- 
 
 llwm [yn dlws 
 
 Featly, fît'lî, ad. yn ddeheuig, yn hyfedr, 
 Featness, fît'nës, n. destledd, deheuder 
 Feature, fî'tshür, n. wyneb-pryd, gwedd- 
 
 nodiad 
 Feaze, fiz, vt. dadtroi, dadblethu 
 Febrific, fi-brif'ik, a. crydbair 
 Febrifuge, fëb'rî-füj, n. meddygiaeth 
 
 wrth-grydawl : a. gwrth-grydol, tarf- 
 
 grydol [erydol 
 
 Febrile, fëb'rìl, a. crvd-bar, twymynol, 
 February, f ëb'rŵ-ür-î, n. Chwefror 
 Februation, fëb-rẅ-a'shün, n. huredig- 
 
 aeth [gwaelodiad 
 
 Feculence, fek'u-lens, n. gwaddodiad, 
 
 Feculent, fek'u-lent, a. gwaddodlyd 
 
 Fecund, feVund, a. ffirwythlawn, tor- 
 
 eithiog, ffaeth 
 
 _ 
 
FER path, fät, ere, met, mä-rln<?, pin, orb, on, curve, cut, tẅ = too, twkmtook ; 
 Fecundate, f ek'un-dat, vt. ffrwythloni | Felon, f ël'ün, n. lleidr, cyflafanwr, drwg- 
 Fecundity, fi-kun'di-tl, n. ffrwythlon- i weithredwr ; bystwn, gwrllys : a. 
 deb ; toraeth ffyrnig [lladradawl ; ysgeler 
 
 Fed, fed, pt. & pp. — Feed : Felonious, fî-lo'nî-üs, a. cyflafanol, 
 
 Fedary, fëd'ür-î, Federary, fëd'ür-ür-î, Felony, fërün-î, n. cyflafan, lladrad 
 
 n. cyfranogwr [ammodol I Felt, felt, n. brethyn llawban, brethyn 
 
 Federal, fëd'ür-äl, a. cyfammodol, hetiau : vt. llawbanu : pp. — Feel 
 Fee, fî, n. gwobr, tâl, cyflog: vt. cyflogi;Feltre, fèTtür, n. pen ddwyfroneg 
 
 gwobrwyo; Uwgr-wobrwyo. Fee farm, Felucca, fi-luk'a, n. bâd â chwech rhwyf 
 tir cydnabod. Fee simple, hawl-rydd/ Female, fî'mal, a. benywaidd, benywol : 
 Fee-tail, hawl ammodol n. benyw, dynes, merch, bun, gwraig 
 
 Feeble, fî'bl, a. gwan, egwan, eiddil, jFemecovert,fìm-ko-vürt',n. gwraig briod 
 llesg. To make feeble, to wax feeble, Femesole, fîm-sor, n. benyw weddw 
 to grow feeble, gwanâu, Uesgâu [wch Feminality, fëm-í-när-î-tî, n. ben- 
 
 Feebleiless, fî'bl-nës, n. gwendid, eiddil 
 Feed, fid (fed), v. porthi, bwydo; tewâu, 
 
 pesgi; yspori: n. ebran, ceirch-ddogn; 
 
 porthiant [bwytâwr 
 
 Feeder, fî'dür, n. porthydd; maethydd ; 
 Feel, fîl (felt), v. teimlo ; profi; ymdeimlo 
 Feeling, filing, n. teimlad ; profiad ; 
 
 syniad 
 Feet, fit, n. pi.— Foot 
 Feign, fan, v. dychymgu; ffuantu, ym- 
 
 rithio [rhithiol 
 
 Feigned, fand, a. gau, ffugiol, iFuantus, 
 Feint, fant, n. rhith, lledrith, lliw : a. 
 
 gau, gwâg, íFugiol, íFals 
 Felicitate, fî-lís'î-tat, vt. llwyddiannu, 
 
 dedwyddo ; dymuno llwyddiant, llon- 
 
 gyfarch [ddymuniant 
 
 Felicitation, fî-lîs-î-ta'shün, n. llwydd- 
 Felicity, fî-lîs'î-tî, n. dedwyddwch, ded- 
 
 wyddyd, gwynfyd, llwydd 
 Feline, fi'lin, a. cathaidd, fel cath 
 Fell, fël, a. creulawn, gwaedlyd, ffyrnig : 
 
 n. croen, bling-groen : vt. tori i lawr, 
 
 taro i lawr ; cymynu : pt. — Fall 
 Fellable, fèTä-bl, a. tailadwy, addas i'w 
 
 dori 
 Feller, fel'ür, n. cymynwr, taflwr coed 
 Fellmonger, fël'müng-gür, n. crwynwr, 
 
 crwynfaelwr 
 Felloe, f el'o, n. cameg, cylch olwyn 
 Fellow, fël'o, n. cyfaill, cydymaith, 
 
 cymhar, cydradd, cydwr, brodawr ; 
 
 cyd- : vt. cymharu, cyfieuo ; cyffelybu. 
 
 Fellow- creature, cydgreadur. Fellow- 
 soldier, cydfilwr. A wicked fellow, 
 
 dyhiryn. A little fellow, dynyn 
 Fellowship, fëro-shîp, n. cymdeithas, 
 
 cydgyfeillach, cyfranogaeth 
 Fellwort, f ël'würt, n. chwerwlys 
 Felly, fèTî, ad. yn ffyrnig, yn greulawn : 
 
 n. cylch olwyn, cameg 
 Felo de se, fî-lo-dî-sî', n. hunan-leiddiad 
 
 yweiddrwydd 
 Feminine, fenVi-nin, a. benywaidd 
 Femoral, fëm'o-räl, a. morddwydol 
 Fen, fën, n. corsdir, cors, gwaun-wleb ; 
 
 morfa. Fen-berries, ceirios y waun. 
 
 Fen-cricket, rhinc y tês. Fen-duck, 
 
 cors hwyad 
 Fence, fens, v. cau, caeru, amgau, am- 
 
 gaeru, argâu ; amddiffyn ; chwareu 
 
 ditTyn a'r cleddyf: n. gwrych, cae, 
 
 pawlgae ; diogelfa. A fenced city, 
 
 dinas gadarn, dinas gaerog 
 Fencer, fën^ür, n. cleddyfwr, cleddyfydd 
 jFencible, fën'sî-bl, a. amddifFynadwy, 
 
 diffynadwy : n. amddifTynwr 
 Fencing, fencing, n. cleddyfyddiaeth 
 Fend, fend, v. cadw draw ; dadleu ; 
 
 gwrthresymu [wyd-gylch 
 
 Fender, fën'dür, n. gwalc aelwyd, ael- 
 Fenestral, f î-nës'träl, a. ffenestrol 
 Feneration, fën-ü-ra'shün, n. arlog, ocr, 
 
 ocraeth 
 Fenugreek, fen'u-grik, n. y grogwyran 
 Fennel, fën'ël, n. ffenigl 
 Fenny, fën'î, a. corsog, corslyd 
 Feodal, fu'dal, a. gwriogaethol ; a ddalier 
 
 dan arall [aeth 
 
 Feodary, fi^dür-í, n. deiliad dan wriog- 
 FeoíF, f ëf, vt. rhoi llwyr feddiant 
 Feoffee, f ë-íY, n. meddiannydd cyflawn 
 Feoffer, fëf'ür, n. rhoddwr mewn medd- 
 
 iant 
 Feoffment, ferment, n. llawn feddiant 
 Feracious, fî-ra / shüs, a. ffrwythlawn, 
 
 cnydiol 
 Feracity, fî-räs'î-tî, n. ffrwythlonedd 
 Feral, f î'r'äl, a. alaethus, galarus ; 
 
 marwol [seibiant 
 
 Feriation, fî'r-î-a'shün, n. cadwad gwyl ; 
 
 Ferine, fiVin, a. gwylltfilaidd, an war, 
 
 ffyrnig [ffyrnigrwydd 
 
 Feriness, fí-ri'nës, Ferity, fë/î-tî, n. 
 
 Î24 
 
ore; fate, line, no, mute ; she, zh = z azure; thin, this; j = dzh. FID 
 
 Ferment, für'mënt, n. eples, ymvvaith ; 
 
 cynhwrf [lefeinio ; bragodi 
 
 Ferment, für-mënt', v. gweithio; eplesu, 
 
 Fermentation, für-mën-ta'sbün, n. ym- 
 
 weithiad, ymferwad, ymgynhyrfiad ; 
 
 ymlefeiniad [lefeiniol 
 
 Fermentative, fiir-men'ta-tiv, a. eplesol, 
 
 Fern, fürn, n. rhedynen (pi. rhedyn) 
 
 Ferny, f ür'nî, a. rhedynog, rhedynaidd 
 
 Ferocious, fî-ro'shüs, a. ffyrnig, gor-j 
 
 wyllt, creulawn [creuloneddj 
 
 Ferocity, fî-rös'î-tî, n. mileinrwydd, 
 
 Ferreous, f ër'î-üs, a. haiarnaidd, o haiarn 
 
 Ferret, fër'ët, n. ieugen, iFured : vt. 
 
 olrain, hela, ffuredu ; chwilio allan 
 Ferriage, fër'î-aj, n. porth-lôg, porth-dâl 
 Ferruginous, fë-rẅ'jî-nüs, a. haiarnaidd 
 Ferrule, fër'îl, n. amdorch, amgarn : 
 
 vt. amgarnu, amdorchi 
 Ferry, fër-î, n. porth, porthfa, ceubalfa : 
 v. croesi y borth, trosglwyddo. Ferry- 
 boat, ceubal, ysgraff, trosglwyddfâd. 
 Ferry-man. porthwas, ysgraffwr 
 Fertile, für'tîl, a. fTrwythlawn, cnydfawr, 
 
 ffaeth 
 Fertility, für-tîl'î-tî, n. ifrvvythlondeb 
 Fertilize, fu/tii-liz, vt. iFrwythloni 
 Ferula, fër'ẅ-lä, n. crafell i guro Haw 
 Fervency, für'vën-sî, Ferventness, füi'- 
 vënt-nës, n. gwresogrwydd, awyddfryd, 
 taerni, taerineb [tanbaid, taer 
 
 Fervent, fur'vent, a. brwd, gwresog, 
 Fervescent, für-vës'ënt, a. poethawl, 
 
 twymnawl 
 Fervid, f ur'vid, a. brwdfrydus, gwresog 
 Fervour, fur'vur, n. gwresogrwydd, taer- 
 ineb 
 Fescue, fes'ku, n. cyfeirbin, dangosbin 
 Fessitude, fës'î-tud, n. lludded, blinder 
 Festal, fës'täl, a. gwleddawl, lion, gor- 
 hoenus [braenu 
 
 Fester, fës'tür, vi. crawni, gori, madru, 
 Festinate, fës'tî-nat, a. buan, ffrystiog, I 
 
 brysgar 
 Festination, fës-tî-ria'shün, n. brys, | 
 
 brysiad, ffrwst, ffrystiad 
 Festival, fës'tî-väl, n. gŵyl, gwledd ; 
 dydd gŵyl : a. gwleddol. High fes- 
 tival, uchel ŵyl. Principle festival,; 
 prif ŵyl, gŵyl arbenig [hoenusj 
 
 Festive, fes'tiv, a. gwleddol, gwestfaol,; 
 Festivity, f ës- tív r î-tî, n. llawenydd, di-j 
 fyrwch ; gwledd [flodau 
 
 Festoon, fës-tẅn', n. addurn-bleth o 
 Festucous, feVtu-kus, a. o wellt 
 Fetal, fî'täl, a. milritliol 
 
 Fetch, fëtsh, vt. cyrchu, ceisio, hoi ; 
 
 dwyn, cywain, cludo ; cyrhaeddyd ; 
 
 dwyn pris : n. ystryw ; dichelldro ; 
 
 ystranc. Far-fetched, annaturiol, 
 
 maes o le [brwnt 
 
 Fetid, fët'íd, a. drewllyd ; atgas, ffiaidd, 
 
 Fetidness, f ët'íd-nës, n. drewi, drewsawr, 
 
 drewdod [lawn 
 
 Fetiferous, fî-tîf'ür-üs, a. hilig, ffrwyth- 
 
 Fetish, fetish, n. eilun Indiaidd 
 
 | Fetlock, fet'lok, n. cudyn egwyd, egwyd, 
 
 swrn, mwydle ; deilw, meilwn 
 \ Fetor, fî'tör, n. drygsawr, gwynt cas 
 Fetter, fët'ür, n. llyfTethar, hual, gefyn, 
 | burwy : vt. llyfFetheiro, hualu, troedogi 
 i Fettle, f et'l, vi. simera, ofera ; gwag 
 i daclu [ydd 
 
 Fetus, fî'tüs, n. milrhith, an el wig ddefn- 
 Feud, fud, n. dygasedd; cynhen, ymryson 
 Feudal, fu'dal, a. gwriogaethol 
 Feudatory, fu'dä-tür-î, a. deiliaid dan 
 
 wriogaeth 
 Fever, fl'vur, n. cryd, twymyn, lluch- 
 eden, poethgryd ; teithion. Inter- 
 mittent fever, cryd dyspeidiol. A 
 continual fever, cryd diddyspaid. In- 
 flammatory fever, y cryd poeth. 
 Putrid fever, y dwymyn fraenol 
 Feverfew, fi'vur-fu, n. llysiau'r fam 
 Feverish, fi'vur-ish, a. crydawl, poeth 
 Few, fu, a. ychydig, bychydig ; anaml. 
 In few words, mewn byr eiriau. There 
 are but a few of them, nid oes nemawr 
 o honynt 
 Fewness, fu'nës, n. anamledd, anamlder, 
 bychodedd [iad 
 
 Fiat, fi'ät, n. gorchymyn, deddf ; gosod- 
 Fib, fib, n. ffug, geudeb, anwiredd, cel- 
 wydd: vi. dywedyd celwydd, celwyddu, 
 iFugio 
 Fibber, fíb'ür, n. celwyddwr, iFugiwr 
 Fibre, fi'bür, n. man edefyn (pi. man 
 
 edafedd, man wraidd) 
 Fibrous, fì'brüs, a. mân-wreiddiog 
 Fickle, fik'l, a. anwastad, anwadal, an- 
 
 safadwy, ysgoew, oriog, gwammal 
 Fickleness, fîk'l-nës, n. anwastadrwydd 
 Fictile, ffk'til, a. o bridd, cleiog, priddin 
 Fiction, fik'shun, n. ffugchwedl, fiugiad ; 
 anwiredd, celwydd [íís, a. ftugiol 
 
 Fictious, fiVshiis, Fictitious, fîk-tìsli'- 
 Fiddle, fid'l, n. crwth : vi. crythorio. 
 Fiddle-faddle, coegwaith, oferedd. 
 Fiddle- stick, bwa crwth, Iriloryn. 
 Fiddle-string, tant crwth. Scotch 
 fiddle, y crafu 
 
 125 
 
; Filaceous, fî-la'shîís, a. edafeddog, man- 
 wreiddiol 
 
 FIN path, fat, ere, met, mâ-rîne, pîn, ôrb, on, curve, ciit, tw = too, twkrztook ; 
 Fiddler, fíd'lür, n. crythor, ffilor 
 Fidelity, fî-dèTî-tî, n. ffyddlondeb, cy 
 
 wirdeb, uniondeb Filacer, fîrä-sür, n. swyddog cyfreithiol 
 
 Fidget, fij'et, vi. ofer-hela, fTwdanu ; Filament, fíl'â-mënt, n. man edefyn ; 
 
 sygogi : n. ffwdan ; un fwdanllyd mân-wreiddyn 
 
 Fidgety, fij'et-T, a. aflonydd, anesmvvytb Filbert, fîl'bürt» n. cneuen y gerddi 
 
 Fiducial, fî-du'shäl, a. ymddiriedus, 
 
 fíyddiadol 
 Fiduciary, fî-du'shür-î, n. ymddiried- 
 
 olwr : a. hyderus 
 Fie, fi, int. ifei ! ffi ! bach ! 
 Fief, fif, n. maenor wriogaethol 
 Field, fîld, n. cae, maes, maesan ; cad- 
 
 faes. Field-book, llyfr tir-fesurwr. 
 
 To take the field, myned allan i ryfel 
 
 Filch, filtsh, vt. chwiwo, chwiwbigo, 
 chwiwladrata 
 
 Filcher, fîrtshür, n. chwiwleidr, ysgipiwr 
 
 File, fil, n. durlif; rhes; rhestr ; llinyn : 
 v. durlifo; rhencio ; llinynu. File- 
 cutter, gôf durlifiau. File-dust, blawd 
 durlif, durlifion 
 
 Filemot, fil'I-mot, n. lliw dalen wyw- 
 edig, melyn-lvvyd 
 
 meio [lwyd Filial, fîl'yäl, a. mabol, mabaidd 
 
 Fieldfare, fîld'fë'r, n. socan eira, socan Filiation, fíl-î-a'shìin, n. mabwysiad 
 Fiend, find, n. cythraul, diafl, ellyll, dera 1 Filigree, fil'i-gri, n. gwaith edafog ar 
 Fiendlike, find'lik, a. dieflyg | aur neu arian 
 
 Fierce, fî'rs, a. ffyrnig, gerwin, gorwyllt, Fill, fil, v. llenwi, diwallu, digoni 
 
 creulavvn. To grow fierce, cynddeir 
 
 iogi [cieidd-dra 
 
 Fierceness, fî'rs'nës, n. fTyrnigrwydd, 
 
 Fiery, fi'r'i, a. tanllyd, tanbaid, o dan ; 
 
 poeth 
 Fife, fif, n. pib feinllais, chwibanogl 
 Fifer, fì'für, n. pibydd, chwibanydd 
 Fifteen, fif- tin', a. pymtheg 
 Fifteenth, fíf-tînth', a. pymthegfed 
 Fifth, fifth, a. pummed 
 Fiftieth, fíf'tî-ëth, a. degfed a deugain 
 
 cyforio : n. llonaid, gwala ; digon ; 
 
 digonedd. To take one's fill, ym- 
 
 lenwi, ymddigoni 
 Fillet, fil'et, n. ysnoden, ffunen, rhwym- 
 
 yn ; eiriongylch ; morddwyd-ddryll : 
 
 vt. rhwynio ; addurngylchu 
 Fillibeg, fîri-bëg, n. gwisg yn yr Alban, 
 
 math o bais fechan 
 Fillip, fíríp, n. cnipws, cnocell : v. 
 
 rhoi cnipws neu gnocell 
 Filly, fíl'î, n. eboles, ffilog 
 
 Fifty, fif'tî, a. haner cant, deg a deugain Film, film, n. pilen, pilionen, cronen 
 
 Fig, fig, n. tngysen: pi. ffigys. Fig- 
 tree, ffigysbren, fíìgyswydden 
 
 Fight, fit (pt. & pp. fought), v. ymladd, 
 ymwrio ; rhyfela : n. ymladdfa, brwydr, 
 câd, aer 
 
 Figment, fig'mënt, n. íFug-chwedl, ftug- 
 ddyfais, dychymyg 
 
 Filmy, fil'mi, a. pilenog, croenynaidd 
 Filter, fîl'tür, n. hydlydd : v. hidlo, 
 
 glân-hidlo [torn 
 
 Filth, filth, n. bryntni, budredd ; baw, 
 Filthiness, firthî-nës, n. bryntni, 
 
 budreddi, aflendid [ffiaidd, aflan 
 
 Filthy, fírthî, a. brwnt, bawlyd, budr, 
 
 Figulate, fig'u-lat, a. priddgleiog, priddhv Filtration, fíl-tra'shün, n. hidlad, glân- 
 
 Figurable, fíg'u-rä-bl, a. lluniadwy, hidlad 
 
 hylun [edd Fimbriate, fim'brî-at, vt. ymyl weithio 
 
 Figurability, fig-u-rä-bîrî-tî, n. hylun- 1 Fin, fin, n. aden neu asgell pysgodyn 
 
 Figural, fig'u-räl, Figurate, fig'u-ratj Finable, fi'nä-bl, a. dirwyadwy 
 
 a. darluniadol [lluniad Final, fi'nal, a. diweddaf, terfynol, cwblaol 
 
 Figuration, fig-u-ra'shün, n. ffurfiad, j Finale, fî-nâ'lê, n. diwedd cerdd 
 
 Figurative, fig'u-ra-tiv, a. cysgodol ; Finally, fi'näl-î, ad. o'r diwedd, yn 
 arddangosol ; ail-ystyriaethol ; traws- 1 derfynol 
 fudol ; allegol i Finance, fî-näns', n. ardreth y deyrnas 
 
 Figure, fig'ür, n. llun, dull, ffurf, fTunud, Financial, fî-nän'shäl, a. ardrethol 
 ystum, gwedd, agwedd ; eilun, delw ; Financier, fín-än-sî'r', n. trysorydd, 
 rhith, cyifelybiaeth, alleg, aralledd, golygydd y sylltty 
 troellymadrodd ; rhifnod : v. llunio, ! Finch, f intsh, n. pine, pincyn, pila, telor 
 ifurfio ; rhifnodi ; cysgodi. Figure- ! Find, find (pt. & pp. found), vt. cael, 
 head, addurn yn fioreg Hong. To cut deall. To find fault, beio. How do 
 a mean figure, bod â golwg gwael arnol, you find yourself? sut yr ydych chwi ? 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhmz azure; thin, thìs; jrzdzh. FIT 
 
 Firm, furm, vt. cadarnâu, sefydlu, 
 cryfau 
 
 Fine, fin, a. main, manwl ; man ; pur, 
 dilin, coeth ; tlws, pine, lluniaidd, 
 gvvych, teg, hârdd: n. dirwy, camlwrw, 
 íForíîed : vt. dirwyo ; coethi, puro, 
 glân-buro. Fine-spun, cywreiniol. 
 Fining-house, coethdy, terdy. Fining- 
 pot, tawddlestr, coethlestr. In fine, 
 yn olaf, yn y diwedd 
 Finely, fin'lî, ad. yn wych, yn dlws ; 
 yn fanwl [gwyehder 
 
 Fineness, fYnes, n. meinder ; purder ; 
 Finer, fì / nür, n. purwr, coeth wr, glanâwr 
 Finery, fi'nür-i, n. gwyehder, harddwisg; 
 coeth-ffwrn, coeth- efail [dichell 
 
 Finesse, fî-nës', n. ystryw, ystranc, 
 Finew, fín'u, n. braen-llwydni 
 Finger, fíng'gür, n. bys (pi. bysedd) : 
 vt. bysio, bysdeimlo ; ymdrafod. 
 Fore-finger, myneg-fys. Middle- 
 finger, hir-fys, canol-fys. Ring- 
 finger, bys y fodrwy. Little-finger, 
 bys bach. Light-fingered, long- 
 fingered, lladronaidd. Finger-post, 
 myneg-bost 
 Finical, fir/i-kal, a. cymhenffol, coeg- 
 
 ynaidd, pine 
 Finicalness, fin'i-kal-nes, n. coegen- 
 
 eiddrwydd 
 Finis, fi'nis, n. y diwedd, y terfyn 
 Finish, finish, v. diweddu, gorphen, 
 cwblâu ; perfTeithio : n. cwblâd ; per- 
 íFeithiad [benwr 
 
 Finisher, fîn'ísh-ür, n. gorphenwr, dy- 
 Finite, fi'nit, a. terfynol, mesurol, 
 meidrol [meidroldeb 
 
 Finiteness, fi'nit-nes, n. terfynoldeb, 
 Finless, fín'lës, a. diesgyll, diedyn 
 Finny, fín'î, a. adeiniog fel pysg 
 Fir, fûr, n. ffeinidwydden 
 Fire, fi'r, n. tân, ufel ; goddaith, tan- 
 llwyth : v. ufelu ; tanio ; goddeithio. 
 Fire-arms, arfau tan. Fire-brand, 
 pentewyn, tewyn ; ilaglydd. Fire- 
 damp, tanchwa, tanfa. Fire-drake, 
 awyrdan. Fire-engine, diííbddyr. 
 Fire-fly, math o locn. Fire-proof, 
 tân-brawf. Fire-wood, tanwydd, coed 
 tân. St. Anthony's fire, tan iddwf. 
 To set on fire, to set fire to, tanio, 
 gosod ar dan 
 Fireman, fi'r'man, n. tân-ddifoddwr 
 Fireside, fi'r'sid, n. aelwyd, simdde; teulu 
 Firing, fì'r'îng, n. cynud, tanwydd ; 
 
 taniad 
 Firk, furk, vt. ifiangellu, cystwyo 
 Firkin, f ur'kin, n. llestr o naw galwyn 
 
 vt. cadarnâu, 
 
 a. cadarn, dianwadal, diysgog, 
 
 sad, cryf: n. enwau cydfasgnachwyn 
 
 Firmament, für'mä-mënt, n. fiurfafen, 
 
 awyren, entrych . [wybrenol 
 
 Firmamental, für-mä-mën'täl, a. awyrol, 
 
 Firmness, f ürm'nës, n. cadernid, cryfder, 
 
 disigledd 
 First, fürst, a. unfed, cyntaf; blaenaf; 
 prif, penaf: ad. yn gyntaf. First- 
 born, cyntafanedig, cynblentyn. First- 
 fruit, blaenifrwyth. First-milk, cyn- 
 llaeth, cynlaeth: s. d. — Fore [anedig 
 Firstling, fürst'líng, n. anifail cyntaf- 
 Fiscal, fis'kal, a. perthynol i gyllid y 
 
 deyrnas 
 Fish, físh.n. pýsg,pysgodyn : v. pysgota; 
 treillio, rhwydo. Fish-garth, fish- 
 wear, cored. Fish-market, marchnad 
 bysgod. Fish-pond, pysgodlyn. 
 
 Fish-spawn, grawn pysgod. Cod- 
 fish, penfras. Cray-fish, ceimweh 
 coch. Dog-fish, penci. Flat-fish, 
 lleden, llythien. Needle-fish, môr- 
 nodwydd. Saw-fish, môr-lif. Sword- 
 fish, cledd-bysg 
 Fisher, físr/ür, Fisherman, fîsh'ür-män, 
 
 n. pysgodwr, pysgotwr 
 Fishery, físh'ür-î, n. pysgodfa, pysgedie 
 Fishing, fîsh'íng, n. pysgota. Fishing- 
 rod, gwialen bysgota, genwair 
 Fishguard, fîsh'gârd, n. Abergwaun 
 Fishmonger, físh'müng-gür, n. gwerth- 
 
 wr pysgod 
 Fishy, fîsh'î, a. pysgodawl, pysgodaidd 
 Fissile, fîs^îl, a. holltadwy ; hyhollt 
 Fissure, físh'ür, n. hollt, agen : vt. hollti, 
 
 agenu 
 
 Fist, fist, n. dwrn. Close-fisted, arian- 
 
 gar, cybyddol, cynil [orvn 
 
 Fistula, fís'tshu-lä, n. pibglwyf, piblyn- 
 
 Fistuîous, fís'tshu-lüs, a. pibellog, pib- 
 
 glvvyfus [ymladd a dyrnau 
 
 Fisty, fís'tî, n, dyrnol. Fisty-cuff, 
 
 Fit, fit, n. llewyg, gloes; cyrch y cryd, 
 
 chwiw : a. addas, cymhwys, cymesur, 
 
 cyfladd, gweddus, rhesymol, uniawn : 
 
 v. cyfaddasu, oydtaro ; cyfateb, cyd- 
 
 weddu ; darparu, parotoi ; cyweirio. 
 
 To fit out, trwsio [Uygod 
 
 Fitches, fi't'shiz, n. gwygbys, pýs y 
 
 Fitch, fitsh, Fitchet, fìt'shët, n. ffwlbart, 
 
 gwichyll 
 Fitful, fítìWl, a. anwadal, gwammal 
 Fitness, fit'nes, n. addasnvvdd, cy- 
 mhwys der 
 
 127 
 
FLA path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, 
 Fitting, f ît'ín g, a. cymhwys, cyfaddas, 
 Fitz, fits, n. mab, ap, ab [addas 
 
 Five, fiv, a. pump, pum 
 Fives, fivz, n. chwarae pel humog ; 
 
 afiechyd ar feirch [ptyg 
 
 Fivefold, fiv'fold, a. pum-dyblyg, pum- 
 Fix, fiks, v. sicrâu, sefydlu, gosod ; 
 
 caledu ; ymsefydlu ; ymgaledu 
 Fixed, fikst, a. sefydledig, sicr, dian- 
 
 wadal 
 Fixedness, fik'sed-nes, n. diysgogrwydd 
 Fixidity, fík-síd'î-tî, Fixity, fik'si-ti, n. 
 
 tyn-osodiad [nghyffro 
 
 Fixture, fiks'tshur, n. dodrefn an- 
 Fizgig, fiz'gig, n. tryfer morwyr 
 Fizz, fiz, Fizzle, fiz'l, vi. sio 
 Flabbiness, fiäb'î-nës, n. lliprynrwydd, 
 
 meddalwch [llibin, llac 
 
 Flabby, íläb'î, a. llipa, meddal, masw, 
 Flaccid, flak'sid, a. nychlyd, llibin, 
 
 llipa ; gwyw [twy thder 
 
 Flaccidity, fläk-sîd'î-tî, llipryndod ; ys- 
 Flag, flag, n. Human, baniar, penwn ; 
 
 llech-faen, fîlag ; hesgen : vt. llipâu, 
 
 llesgâu, diffygio. Flag-ship, Human- 
 long. Flag-staff', Uuman-bren 
 Flagellant, fläj'ë-lánt, n. dilynwr y 
 
 meudwy Rainer, yr hvvn a ddaliodd 
 
 fod fflangelliad mor rinweddol â bed- 
 
 ydd neu'r cymun ; ffrewyllydd, fflang- 
 
 ellwr [iad, ffrewylliad 
 
 Flagellation, fläj-ë-la'shün, n. fflangell- 
 Flagellate, fläj'ël-at, vt. fflangellu 
 Flageolet, fläj-o-lët', n. pibell, chwib- 
 
 anogl 
 Flagginess, fläg'î-nës, n. lliprynrwydd, 
 
 llacrwydd [diflas 
 
 Flaggy, fläg'î, a. llipa, llibin, ymollyngol; 
 Flagitious, flâ-jísh'üs, a. anfad, drwg, 
 
 ysgeler [hirwch, anfadrwyddi 
 
 Flagitiousness, flä-jísh'üs-nës, n. dy- j 
 Flagon, fläg'ün, n. cvvpan grothog, costrel 
 Flagrancy, fla'gran-sT, n. hynodrwydd, 
 
 fflamiad ; ysgelerder 
 Flagrant, fla'grant, a. gwresog, brwd, 
 
 llachar, fflamiol ; hynod ; cyhoedd; 1 
 
 gwarthus, ysgeler 
 Flail, flal, n. ffust. Flail-handle, troed-, 
 
 iFust. Flail-yard, gwial-ffust 
 Flake, flak, n. tafell, fflochen, clwyden ; ! 
 
 gwanaf : vi. fflochenu 
 Flaky, fla'ki, a. clwydenog, fílochenog 
 Flam, flam, n. chwedl, celwydd, siom, 1 
 
 coeg : vt. siomi, twyllo ; chwedla 
 Flambeau, fläm'bo, n. carth-ganwyll, 
 
 canwyll byg 
 
 orb, on, cürví>, cut, tw = too, twkzrtook; 
 'Flame, flam, n. fflam, ff'agl, gweniflain : 
 
 vi. fflamio, íFaglu ; enyn 
 
 Flamen, mVmen, n. offeiriad Paganaidd 
 
 gynt [a choesau hir 
 
 Flamingo, flä-mîng'go, n. aderyn â gwddf 
 
 Flammation, flä-ma'shün, n. fflamiad, 
 
 ffligliad 
 jFlammeous, flam'yus, a. iflamaidd 
 | Flammiferous, flä-míf'ür-üs, a. fflara- 
 i ddwyn [boer 
 
 Flammivomous, flä-mív'o-müs, a. fflam- 
 Flamy, fla'mT, a. íflamlyd, iflamiog, 
 I ffaglog 
 Flank, flangk, n. tenewyn ; adeinlu, 
 
 ystlys-lu : v. ymylu 
 Flannel, flän'ël, n. gwlanen 
 , Flap, flap, n. palfod ; llipddarn, gwerchyr ; 
 cantel : v. palfodio ; lliprynu. The 
 flaps, afiechyd ar vveflau meirch 
 Flapdragon, fläp'dräg-ün, n. math o 
 
 chwareu 
 Flare, flë'r, v. difa ; gwan-oleuo ; serenu 
 | Flash, flash, n. Uucheden, mellten ; fflam- 
 iad, mellteniad ; gwagfostiad: v. mellt- 
 enu, lluchedenu [diflas 
 
 Flashy, flash'!, a. disylwedd, bostgar ; 
 Flask, flask, n. costrel, fflask ; pylorflwch 
 Flasket, flas'ket, n. cawell, basged 
 Flat, flat, a. gwyneb-wastad, gwastad, 
 llyfn, lleddf; diflas: n. beisle, traeth- 
 ell. To lay flat, rhoi yn ei orwedd. 
 To lie flat, gorwedd yn ei hyd 
 Flatness, flät'nës, n. gwastadrwydd ; di- 
 flasrwydd [pylu 
 
 Flatten, flät'n, v. gwastadâu ; marvveiddio, 
 Flatter, flät'ür, vt. gwenieithio, truthio 
 Flatterer, flät'ür-ür, n. gwenieithwr, 
 truthfolwr [glafriad 
 
 Flattery, flät'ür-î, n. gweniaith, truth, 
 Flattish, flät'ísh, a. lledwastad ; lled- 
 
 ddiflas 
 
 Flatulence, flät'u-lëns, Flatulency, íîät'- 
 
 u-lën-sî, n. gwyntchwydd, gwynt yn y 
 
 cylla 
 
 Flatulent, flät'u-lënt, a. gwyntchwyddol, 
 
 gwyntog [ei wyneb 
 
 Flatwise, flat'wiz, ad. ar ei wastad, ar 
 
 Flaunt, flänt, vi. ymrodresu, coegym- 
 
 drwsio : n. balchdro ; ymlediad 
 
 Flavourous, fla'vür-üs, a. blasus, sawrus, 
 
 aroglbêr [sawr, arogl 
 
 Flavour, fla'vur, n. archwaeth, bias, 
 
 Flavous, fla'vus, a. melyn 
 
 Flaw, flô, n. agen, gogen, fflaw, hollt, 
 
 rhwyg, breg, bradwy ; bai, diíFyg, gwall, 
 
 meth: vt. fflawio, agenu, hollti, rhwygo 
 
 Î28 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; jndzh. FLO 
 
 Flawy, flö'î, a. agenog, fflawiog ; gwallus 
 
 Flax, flaks, n. llin. Flax-comb, heislan. 
 
 Flax-dresser, llinwr. Flax-raiser, 
 
 codwr llin 
 
 Flaxen, flak'sn, a. o lin, llinaidd. Flaxen 
 
 hair, gwallt goleu 
 Flay, fla, vt. pilio, digroeni, blingo 
 Flea, flT, n. chwanen : v. chweina. Flea- 
 bite, brath chwanen. Flea-bitten, 
 wedi ei frathu gan y chwain ; manog ; 
 gorwael 
 Fleak, flik, n. cudyn, edefyn 
 Fleam, flîm, n. ffiaim 
 Fleawort, flî'würt, n. llysiau y llydw 
 Fleck, flek, Flecker, flek'ur, vt. manu, 
 
 britho 
 Fled, fled, pt. & pp.— Flee [plu 
 
 Fledge, flëj, vt. pluenu, magu plu, rhoi 
 Fledged, flëjd, a. pluenog, pluog, Uawn 
 
 pluf 
 Fledgeling, flëj'líng, n. cyw pluog 
 Flee, ílî (pt. & pp. fled), vi. ffoi, cilio, 
 dianc [cneifio ; yspeilio 
 
 Fleece, flîs, n. cnu, cnuf, cnaif: vt. 
 Fleecy, flî'sî, a. cnuog, gwlanog 
 Fleer, flî'r, n. gwawd ; v. gwatwor, 
 gwawdio [gar 
 
 Fleering, flí'r'íng, a. gwatwarus, gwawd- 
 Fleet, fllit, n. llynges, llyng-fintai ; 
 crigyll : a. cyflym, buan, buandroed : 
 vi. cyflymu, diflanu. 
 Fleeting, fluting, a. diflanedig, yn myned 
 
 heibio. Fleeting- dish, ysgal hufen 
 Fleetness, fiît'nës, n. buander, c}'flymdra 
 Flesh, flesh, n. cig, cigfwyd, cnawd ; 
 cyhyr : vt. annog ; caledu ; gorlenwi. 
 Flesh-brush, croen-ysgrafell. Flesh- 
 colour, cigliw ; gwyngoch. Flesh-fly, 
 cyhyryn. Flesh-fork, cigwain. Flesh- 
 hook, cigfach. Proud flesh, cig 
 marw [cnodigrwydd 
 
 Fleshiness, flësh'î-nës, n. cigogrwydd, 
 Fleshless, flësh'lës, a. dignawd ; teneu 
 Fleshliness, flësh'lî-nes, n. cnawdolrwydd 
 Fleshly, flësh'lî, a. cnawdol ; cnawdwyllt 
 Fleshmonger, flësh'müng-gür, n. cigydd, 
 
 cigwerthwr ; llatai 
 Fleshy, fleshy, a. cigog, cnawdog, tew 
 Fletch, flëtsh, vt. pluo fel saeth 
 Fletcher, flët'shür, n. saer saethau ; 
 paledrydd [dagrau 
 
 Fletiferous, flî-tTf'ür-üs, a. yn achosi 
 Flew, flu, n. gweflau bytheuad: pt. — Fly 
 Flewed, flud, a. gweflog, llaeswefl 
 Flexibility, flëk-sî-bilì-tî, n. hyblyg- 
 rwydd, ystwythder 
 
 Í8 
 
 Flexible, flek sî-bl, a. hyblyg, ystwyth, 
 
 plygadwy ; hydro ; hydrin, ystumgar 
 Flexion, flek'shun, Flexure, flek'shur, 
 
 n. plygiad, troad, ystumiad ; camedd, 
 
 cemi [camedig 
 
 Flexuous, flek'shu-us, a. cam, ystumiol, 
 Flicker, flik'ur, vi. ysgwyd adenydd, 
 
 ysgwyd 
 Flier, fli'ür. n. ehedydd ; iFoadur ; ciliwr 
 Flight, flit, n. hedfa ; encil, ffbad. 
 
 Flight of steps, rhes o risiau. To put 
 
 to flight, gyru ar ffo [gwyllt 
 
 Flighty, fli'ti, a. ansefydlog ; ysgafn, 
 Flimsy, flirr/zT, a. masw, gwan, gwael ; 
 
 distadl [ymollwng 
 
 Flinch, flîntsh, vi. olgilio ; ymlacâu, 
 Fling, fling (pt. & pp. flung), vt. taflu, 
 
 bwrw, ergydio, lluchio : n. tafl, tafliad, 
 
 ergyd 
 Flint, flint, n. callestr, careg dan, cellt. 
 
 Flint-hearted, dideimlad. Skin-flint, 
 
 cybydd [Fflint 
 
 Flintshire, flînt'shî'r, n. Teg-eingl, swydd 
 Flinty, flîn'tî, a. callestrol, celltaidd 
 Flip, flip, n. math o gymysg-ddiod 
 Flippancy, flíp'än-sî, n. sionc-lafar, 
 
 gorifraethder [sionc 
 
 Flippant, flîp'änt, a. ffraeth, tafodrydd ; 
 Flirt, flürt, n. ysponc; hoeden, mwyglen. 
 
 vt. taflu gwawd; sionc-neidio; chwyfio 
 
 gwynt ; anwadalu ; hoedena 
 Flirtation, flür-ta'shün, n. sionc-ysgog- 
 
 iad, mursendod [flanu 
 
 Flit, flît, vi. symud ; hedeg heibio ; di- 
 Flitch, flîtsh, n. hanerob, hanereg, ystlys 
 
 mochyn 
 Flitter, flî^ür, n. dernyn cremog. All 
 
 to flitters, yn ufflon, yn chwilfriw. 
 
 Flitter-mouse, ystlum 
 Float, flot, v. nofio, ysgafn nofio, nofio 
 
 ar wyneb: n. cludair; llif, llifiant, dylif 
 Flock, flok, n. dëadell, praidd ; Uu ; 
 
 haid ; mintai, tyrfa ; casnach, cneifion 
 
 gwlan : vi. cyd-dyru, cydj T mgasglu, 
 
 ymdyru [cystwyo 
 
 Flog, flog, vt. fflangellu, fFrewyllio ; 
 Flood, flud, n. llif, llifddwfr, llifeiriant, 
 
 ftrydlif, rhyferthwy ; cefnllif, dylif ; 
 
 llanw, gorllanw • vt. Uifo ; gorlifo, 
 
 llifeirio, dyfru. Flood-gate, dyfrddor, 
 
 bala llyn. Flood-mark, 6] grym llif 
 Flook, fl\vk, n. adfach, gafaelfach anger 
 Floor, flô'r, n. llawr : v. llorio ; llech- 
 
 lorio. Floor-cloth, llawrlen, llorlen 
 Floral, flô'r'àl, a. blodeuaidd 
 
 Floret, flo'^et, n. bloden 
 
 129 
 
FOG path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tw=:too, twkr=took ; 
 Florid, floVid, a. blodeuog, godidog 
 harddwych ; tirf, ireiddlawn ; gwrid- 
 
 goch, gwridog 
 Floridness, flör'îd-nës, n. gwridgochder ; 
 
 llysni ; tirfder [a ddwg flodau 
 
 Floriferous, flo-rîf'ür- üs, a. blodeu-fâg, 
 Florin, florin, n. darn arian o werth dau 
 
 swllt 
 Florist, florist, n. blodeuwr, blodeuydd 
 Flosculous, flòVku-lüs, a. blodeuydd 
 Floss, flös, n. manblu 
 Flota, flo'tä, Flotilla, flo-tîl'ä, n. 
 
 llynges Yspaenaidd 
 Flotson, flöt'sün, n. nwyddau yn cael 
 
 eu gyru hyd y môr 
 Flounce, flûẅns, n. addurn ymyl gwisg, 
 
 sider : v. sideru ; ymdaflu, ymddigio 
 Flounder, flüẅn'dür, vi. ymluchio ; 
 
 ymsoddi : n. lleden, llythien (pi. 
 
 llythi) 
 Flour, flüẅ'r, n. blawd, peillied, peillion, 
 
 paill, mungan : vt. blodio 
 Flourish, flür'ísh, n. blodeuwaith ; blaen- 
 
 gerdd, rhag-chwareu ; gwagfost, ym- 
 
 iFrost : vi. blodeuo ; addurno ; llwyddo, 
 
 iFynu, rhag-chwareu ; ffrostio, gwag- 
 
 fostio [a. llwyddiannus 
 
 Flourishing, flür'ísh-íng, n. blodeuad : 
 Flout, flüẅt, v. gwawdio : n. gwawd 
 Flow, flo, vi. dylifo ; tarddu, deillio ; 
 
 rhedeg: n. llif, ffrwd, llanw; rhediad, 
 
 llifiant. To flow again, adlifo. To 
 
 flow back, gwrthlifo. To flow out, 
 
 llifo allan, tarddu. A flow of spirits," 
 
 llawndid o ysbryd 
 Flower, flüẅ'ür, n. blodeuyn 
 
 blaendardd : vi. 
 
 Flowers, gwull 
 
 camined, elestr 
 Floweret, flüŵ'ür-ët, n. bloden [lawn 
 Flowery, flüẅ'ür-î, a. blodeuog, blodeu- 
 Flown, flon, pp. — Fly [safadwy 
 
 Fluctuant, fluk'tshu-ant, a.anwastad,an- 
 Fluctiiate, fluk'tshu-at, vi. bwhwman, 
 
 anwadalu [log ; petrusol 
 
 Fluctuating, f luk'tshu-a-ting, a. ansefyd- 
 Fluctuation, fluk-tshu-a'shun, n. an- 
 
 wadalwch ; yrndoniad 
 Flue, flu, n. manblyf, manflew, pan ; 
 
 pibell simdden [edd 
 
 Fluency, flu'ën-sî, n. rhugledd, hyawdl- 
 Fluent, flu'ent, a. hyawdl, ffraeth, 
 
 parablus 
 Fluid, flu'id, n. aw, gwy, llifnodd, 
 
 gwlybwr : a. hylif, ffrydiol, rhedegog, 
 
 llifiannaidd 
 
 , blodyn, 
 blodeuo, gwullio. 
 Flower-de-luce, 
 
 Fluidity, flu-íd'î-tî, n. hylifedd, ffrydiol- 
 
 rwydd 
 Fluke, fluk, n. adfach, gafaelfach 
 
 angor ; lleden, llythien 
 Flummery, flüm / ür-î, n. llymry, uwd 
 
 sucan, mwdran. Flummery- stuff, 
 
 bwyd sucan 
 Flung, flung, pt. & pp. — Fling 
 Flurry, flür'î, n. chwa o wynt; iFrwst, 
 
 ffwdan 
 Flush, flush, a. iawn ; gor-llawn ; balch : 
 
 n. gwridliw ; gwrid ; haflug, amledd : 
 
 v. gwridgochi, cochi ; gorlenwi ; gor- 
 
 loni 
 Fluster, flüs'tür, n. cynhwrf, derfysg, 
 
 ffwdan : v. annhrefnu ; ffwdanu 
 Flute, f lut, n. pibell, chwibanogl ; rhych : 
 
 vt. rhychu, rhigoli 
 Fluted, fluked, a. rhychawg, rhigolawg 
 Flutter, flüt'ür, v. ymhedfan, ymchwyf- 
 
 ian ; ymddyrysu, ymderfysgu, ffwdanu : 
 
 n. ysgydwad adenydd ; curiad y galon; 
 
 cyffroad, ffwdan 
 Flux, fluks, n. llif, dylif; gwacdlif; 
 
 llifeiriad ; y dolur rhydd, y bib, dar- 
 
 ymred 
 Fluxibility, flük-sî-bîrî-tî, n. hylifedd 
 Fluxion, fluk'shun, n. darlifiad, rhediad, 
 
 ffrydiad 
 Fly, fli (flew, flown), n. gwybedyn, cyl- 
 
 ionyn, ednogyn ; clyryn, cleren : vi. 
 
 ehedeg, ehedfan ; ffoi ; ymhollti. 
 
 Fly-blows, chwyth y cilion. To let 
 
 fly, saethu, ergydio. Dragon-fly, 
 
 gwas y neidr, gwaell neidr, chwildarw. 
 
 Spanish-flies, cylion paradwys 
 Flying, flying, n. ehediad ; ffbad : a. 
 
 hedegog 
 Foal, fol, n. ebol (fern, eboles), llwdn : 
 
 v. llydnu, bwrw ebol. In foal, cyfebol 
 Foam, fom, n. ewyn, ysgai, swyf, burym ; 
 
 dystrych : vi. malu ewyn, bwrw ewyn, 
 
 ewynu ; glafoeri 
 Foamy, fí/mî, a. ewynog, ewynllyd 
 |Fob, fob, n. coden oriawr: vt. siomi, 
 
 twyllo, dichellu 
 Focus, fo'kus (pi. foci, fo'si), n. cynull- 
 
 fan pelydr ; aelwyd, ffbc 
 Fodder, föd^r, n. porthiant, gogawr : 
 
 vt. porthi, ebranu 
 Foe, fo, n. gelyn, casddyn, gwrthwynebwr 
 Foetus, fftüs, n. anelwig ddefnydd, 
 
 milrith 
 
 Fog, fog, n. niwl, tarth, caddug ; adladd 
 
 Fogage, fög^j, n. myn-gwellt, sech-borfa 
 
 Foggy» f og'h a. niwlog ; godywyll 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhr=z azure; thin, thìs; j = dzh. FOR 
 
 Foible, fôî'bl, n. gwendid, y man gwan 
 Foil, foil, vt. cilgwthio, gorchfygu, 
 
 maeddu : n. gorfychiad ; prawfgledd ; 
 
 gwrthlun 
 Foin, fôîn, n. ysgŵd, ysgẁth, gwân: v. 
 
 gwanu, brathu 
 Foison, fol'zn, n. helaethrwydd, digonedd 
 Foist, föîst, vt. ffugddodi 
 Fold, fold, n. cail, corlan ; iFald, Hoc ; 
 
 plyg, dyblygiad : v. corlanu, iFaldio ; 
 
 Foot, fẁt (feet), n. troed, pêd, pedd, 
 troedfedd : v. troedio, pedestru, sathru, 
 cerdded. Four-footed, pedwarcarniol, 
 pedwartroediog. Light-footed, gwisgi, 
 ysgafn troed. Nimble-footed, buan- 
 droed. Splay-footed, troed-gall. 
 Sure-footed, diasgendraed. Web- 
 footed, cyfan-droed. To set on foot, 
 rhoi dechreuad i beth 
 
 Football, fŵt'böl, n. pel droed [bren 
 
 plygu, dyblygu. A hundred-fold, Footbridge, fŵt'bríj, n. pont droed, pont- 
 
 can-plyg. Easily folded, hyblyg Footing, fẁt'íng, n. cerddediad; pedestrig; 
 
 Foliage, fo'lî-aj, n. dail ; deilfrig, deil- lie troed, ymsefydliad ; sefyllfa ; cyflwr ; 
 
 iant [deilio ammod 
 
 Foliate, fo'lî-at, a. deiliog : v. daleni, Footman, fẁt'män, n. pedesrydd, gvvr 
 Foliation, fo-lî-a'shün, n. daleniad ; traed. Running-footman, rhedeg-was 
 
 blodeuddail Footpad, fẁt'päd, n. lleidr traed, Ueidr 
 
 Folio, fo'lî-o, n. dalen lawn : a. unplyg, pen ffordd 
 
 llawn-ddalen, dalenlawn [ion Footpath, fẁt'päth, n. llwybr troed, 
 
 Folk, fok, Folks, foks, n. pi. pobl, dyn- j troed-ffordd 
 
 Follicle, fòTî-kl, n. hâd-goden ; cibyn Footpost, fẁt'post, n. traed-redegwr 
 Follow, fòTo, v. canlyn, dylyn ; erlyn, Footstep, fẁt'stëp, n. ôl troed, cam, 
 
 erlid, ymlid arlwybr 
 
 Follower, föTo-ür, n. canlynwr, dilyner j Footstool, fẁt'stŵl, n. troedfainc, lleithig 
 Folly, fori, n. ynfydrwydd, ffoledd, Fop, föp, n. ysgoegyn, mursyn, coegyn 
 
 ffolineb Foppery, f öp'ür-î, n. mursendod, balchder 
 
 Foment, fo-mënt', vt. cynhesu, twym- j Foppish, föp'ísh, a. coegynaidd,coegwych 
 
 dwyro : twymolchi ; achlesu, magu, 
 cefnogi. To foment a quarrel, chwythu 
 marwor annghydfod [olehiad 
 
 Fomentation, fo-mën-ta'shün, n. twym- 
 Fond, fond, a. hofF, maldodus ; ysmala ; 
 ffol [lota 
 
 Fondle, fon'dl, vt. gorhoffi, llochi, dor- 
 Fondling, fondling, n. anwylyd, hoffdyn ; 
 maldod [faldodus ; yn ffol 
 
 Fondly, f önd'lî, ad. yn anwesog ; yn 
 
 Foppishness, föp ísh-nës, n. coegftbledd; 
 
 coegddull 
 For, for, pre. tros, yn lie, rhag, er, oblegid : 
 
 con. canys, oblegid, oherwydd, gan, 
 
 am, o blaid, o achos, o ethryb 
 Forage, f or'aj, n. gogawr, ebran, porth- 
 
 iant : v. casglu porthiant ; anrheithio 
 Foraminous, fo-räm/î-nüs, a. tyllog 
 Forasmuch, for-az-mutsh', con. yn gy- 
 
 maint, gan, o herwydd, am 
 
 Fondness, fondles, n. gorhoffedd, cudeb, Forbear, för-bë'r' (pt. forbore, för-bò'r', 
 maldod pp. forborne, för-bô'rn'), v. ymattal, 
 
 Font, font, n. bedyddfaen, bedyddfan peidio ; goddef, cyd-ddwvn 
 
 Fontanel, fön'tâ-nël, n. agen yn y siol j Forbearance, för-bë'r'äns, n. dyoddef- 
 
 Food, fẅd, n. maeth, ymborth, bwyd, | garweh, ymaros 
 
 lluniaeth [lluniaeth Forbid, fôr-bid' (pt. forbade, för-bäd', 
 
 Foodful, fẅd'fŵl, a. maethlawn, llawnj pp. forbidden, för-bíd'n), v. gwahardd, 
 
 Foodless, fẅd'lës, a. difwyd 
 
 Fool, fŵì, n. ynfyd-ddyn, fTol-was, fTwl, 
 hurtyn : v. siomi, twyllo ; ofera, 
 afradu. To make a fool of, siomi, 
 twyllo . [gwegi 
 
 Foolery, fŵ'lür-î, n. ífoledd ; íììloreg. 
 
 gomedd. God forbid, na ato Duw 
 Force, fò'rs, n. grym, gallu, nerth, egni, 
 
 dirni ; trais, gorthrech, gorfod ; byddin, 
 
 llu, milwyr: v. dirgymhell; gwthio; 
 
 goresgyn [diallu 
 
 Forceless, fô'rs'lës, a. dirym, dinerth, 
 
 Foolish, fẅ lîsh, a. ffol, annoeth, ynfyd, Forceps, för'sëps, n. gefail llawfeddyg 
 annghall [annoethineb Forcible, fô'r'sî-bl, a. oadarn, grymus, 
 
 Foolishness, fẅ'lîsh-nës, n. ffolineb,! nerthol 
 
 Foolscap, fwlz'kap, n. math o bapyr o Ford, fô'rd, n. rhyd, rhydle, bais : vt. 
 
 ychydig faintioli [ion| rhydio, beisio, croesi [adwy 
 
 Fooltrap, fŵl'träp, n. magi i ddal ynfyd- Fordable, fô'r-dä-bl, a. rhydadwy, beis- 
 
 _ __ 
 
FOR path, fät, ëre, mët, mä-rine, pin, ôrb, ön, curve, cut, tẅ = too, t\vk=:took ; 
 
 Fore, fô'r (former, foremost, first), a. 
 
 blaen, blaenaf : ad. yn mlaen : px. 
 
 cyn-, rhag-, blaen- 
 Foreappoint, fô'r-ä-pöînt', vt. rhagbe%odi 
 Forebode, fô'r-bod', vt. darogan, rhag- 
 
 argoeli 
 Forecast, fo'r-kast' (pt. & pp. forecast), 
 
 v. rhagddarbod, rhaglunio 
 Forecast, f o'r'kast, n. rhagddyfais, rhag- 
 
 weliad [Hong 
 
 Forecastle, fo'r'kas-1, n. fflureg, blaen 
 Forecboose, fo'r-tshwz' (pt. forechose, 
 
 f ô'r-tshos', pp. forechosen, f ô'r-tsho'- 
 
 zn), vt. rhagddewis 
 Foredeck, fo'r'dek, n. arfwrdd blaen 
 
 Hong [rhagbenu 
 
 Foredoom, fô'r-dẅm', vt. rhagarfaethu, 
 Forefather, fô'r'fâ-Tiiür, n.hynaf, cyndad 
 Forefend, fô'r-f end', vt. rhagddiogelu ; 
 
 troi heibio ; rhwystro 
 Forefoot, fô'r'fŵt, n. troed blaen 
 Forego, fo'r-go' (pt. forewent, f ô'r-wënt'; 
 
 pp. foregone, f ô'r-gön'), vt. rhoi i fyny ; 
 
 rhagfyned ; gollwng gafael 
 Forehead, för'ëd, n. tal, talcen 
 Foreign, för'ín, a. estronol, tramor, 
 
 pellenig [dyeithriad 
 
 Foreigner, för'ín-ür, n. alltud, estron, 
 Forejudge, fô'r-jüj', vt. rhagfarnu 
 Foreknow, fô'r-no' (pt. foreknew, fô'r- 
 
 nu'; pp. foreknown, f ô'r-non'), vt. rhag- 
 
 wybod ; rhagddeall 
 Foreknowledge, fô'r-nòTëj, n. rhagwy- 
 
 bodaeth 
 Foreland, fô'r'länd, n. penrhyn, pentir 
 Forelay, fô'r-la', vt. cynllwyn, rhagodi 
 Forelock, fo'r'lok, n. taldrwch, cudyn 
 
 talcen. Take time by the forelock, 
 
 brysio, achub yr adeg 
 Foreman, f ô'r'män, n. blaenor ; hy- 
 
 fforddwr 
 Forementioned, f ô'r-mën / shüfid, a. rhag- 
 
 grybwylledig 
 Foremost, fô'r'most, a. blaenaf : ad. yn 
 
 mlaenaf: s.d. — Fore 
 Forenoon, f ô'r'nẅn, n. bore, rhagnawn, 
 
 anterth 
 Forensic, fo-ren'sik, a. cyfreithiol 
 Foreordain, fô'r-ör-dan', vt. rhagdrefnu, 
 
 rhagarfaethu [blaen 
 
 Forepart, fô'r'pärt, n. rhag flaen, pen 
 Forerun, f ô'r-rün' (pt. foreran, pp. fore- 
 run), vt. blaenredeg, rhagredeg 
 Forerunner, f ô'r-rün'ür, n. rhagflaenydd, 
 
 rhagredwr 
 Foresail, fô'r'sal, n. hwyl blaen llong 
 
 Foresee, fô'r-sî' (pt. foresaw, fô'r-sô'; 
 
 pp. foreseen, fô'r-sîn'), vt. rhagweled ; 
 
 rhagwybod 
 Foreshow, f ù'r-sho', vt. rhagddangos ; 
 
 darogan [welediad 
 
 Foresight, fô'r'sit, n. rhagolwg, rhag- 
 Foreskin, fo'r'skin, n. blaen-groen 
 Forest, for'est, n. coedwig, fforest, 
 
 gwigfa, celli : vt. íforestu, gwigio 
 Forestall, fô'r-stöT, vt. rhagbrynu, 
 
 edwica [fibrestwr 
 
 Forester, för'ës-tür, n. ceidwad coedwig, 
 Foretaste, f ô'r'tast, n. blaenbrawf, rhag- 
 
 flas [chwaethu 
 
 Foretaste, fô'r-tast', vt. rhagbrofi, cyn- 
 Foretell, fu'r-tel' (pt. & pp. foretold), v. 
 
 rhagfynegi, darogan [cynbwyll 
 
 Forethought, fô'r'thöt, n. rhagfwriad, 
 Foretoken, fo'r'to-kn, n. rhagarwydd, 
 
 argoel [argoelio 
 
 Foretoken, fo'r-to'kn, vt. rhagarwyddo, 
 Fore ward, fô'r'wörd, n. y wyneb, y tu 
 
 wyneb 
 Forewarn, fò'r-wörn', vt. rhagrybuddio 
 Forfeit, för'fít, n. camlvvrw, dirwy ; 
 
 colled ; penyd : vt. fforfFedu, colli, 
 
 talu camlwrw [fForffediad 
 
 Forfeiture, för'fî-tshu'r, n. collediad, 
 Forfex, for'feks, n. gwellaif 
 Forficula, f or-fik'u-la, n. pryf y clust 
 Forge, fó'rj, n. íFwrn-weithdy, morth- 
 
 wylfa ; fFwrn ; gefail : vt. morthwylio ; 
 
 ffugio, fTugfathu 
 Forger, fò'r'jür, n. íFugluniwr, ffugiwr 
 Forgery, fô'r'jür-î, n. íFugiad ; ffug- 
 
 ysgrifeniad ; twyll-fathiad 
 Forget, fôr-gët' (pt. forgot, f ôr-göt' ; 
 
 pp. forgotten, fôr-göt'n), vt. ebargofio, 
 
 annghofio, gollwng yn annghof 
 Forgetful, för-gët'fẁl, a. annghofus, 
 
 gwan ei gôf 
 Forgetfulness, för-gët'fŵl-nës, n. 
 
 annghof, ebargofiad 
 Forgive, for-giv' (pt. forgave, for-gav' ; 
 
 pp. forgiven, for-giv'n), vt. macldeu i ; 
 
 rhyddâu. Ready to forgive, maddeugar 
 Forgiveness, for-giv'nes, n. maddeuant, 
 
 gollyngdod 
 Fork, fork, n. fTorch, pigfForch ; cig- 
 
 wain. Tuning-fork, cyweirfForch 
 Forked, fork'ed, a. iForchog 
 Forlorn, för-lôrn', a. diymgeledd, di- 
 
 gyfaill, amddifad, truan ; gwrthodedig, 
 
 colledig, diobaith. Forlorn-hope, 
 
 tamaid angau; myntai a osoder ar 
 
 orchwyl dra enbydus 
 
 132 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzb. FOU 
 
 Forlornness, för-lör'nës, n. amddifedi 
 Form, form, n. fFurf, dull, agwedd; modd, 
 
 trefn, ystum ; gwâl ysgyfarnog : vt. 
 
 fiurfio, llunio, ystumio 
 Form, fô'rni, n. mainc, gorseddfa 
 Formal, formal, a. ffurfiol ; rheolaidd, 
 
 trefnus ; fTurfgar 
 Formalist, för'mäl-îst, n. un ffurfiol, 
 
 ffurfiolwr, arddefodwr 
 Formality, för-mäl'î-tî, n. ffurfioldeb ; 
 
 trefnusrwydd, arddefod, urddfoes 
 Formalize, for'ma-liz, v. fiurfio ; ffurfioli 
 Formation, för-ma / shün, n. fFurfiad, 
 
 lluniad, ardumiad [lluniadwy 
 
 Formative, for'ma-tiV, a. ffurfiadwy, 
 Former, för'mür, n. íFurfiwr, lluniwr, 
 
 lluniedydd : a. cynt, blaenorol : c.d. 
 
 —Fore 
 Formerly, för'mür-lî, ad. gynt, cyn hyn, 
 
 er ys talm, er ys llawer dydd 
 Formic, for'mik, a. morgrugaidd 
 Formidable, för'mî-dâ-bl, a. arswydus, 
 
 bravvychus, ofnadwy 
 Formless, förm'lës, a. dilun, aflunaidd 
 Formula, för'mu-lä, n. íFurf-reol, íFurf 
 Formulary, f ôr'mu-lür-î, n. iFurflyfr ; 
 
 rheol [godinebu 
 
 Fornicate, for'm-kat, vi. puteinio. 
 Fornication, för nî-ka / shün,n. puteindra, 
 
 anniweirdeb [gordderchwr 
 
 Fornicator, for'ni-ka-tur, n. puteiniwr, 
 Fornicatress, for'ni-ka-tres, n. putan, 
 
 anlladferch 
 Forsake, for-sak' (pt, forsook, för-sẁk'; 
 
 pp. forsaken, for-sa'kn), vt. gadael, 
 
 gadu, ymadael â 
 Forsooth, för-sẅth', ad. yn wir, ddiau 
 Forswear, f ör-swë'r' (pt. forswore, pp. 
 
 forsworn), v. anudoni, tyngu anudon 
 Fort, fô'rt, n. caer, castell, llysdin, am- 
 
 ddiiFynfa 
 Forte, för'të, n. lleisiad llawn-gryf 
 Forted, fô'r'tëd, a. caerog, castellog 
 Forth, fô'rth, ad. allan, yn mlaen, rhag 
 
 Haw, i maes. To set forth, cychwyn ; 
 
 gosod allan. To bring forth, dwyn allan 
 Forthcoming, f o'rth-kum'ing, a. parod 
 
 i ymddangos [rhag blaen 
 
 Forthright, fô'rth'rit, ad. ^ yn uniawn, 
 Forthwith, fô'rth-wîtb', ad.'yn ddiattreg, 
 
 yn ddioed 
 Fortieth, fôr'tî-ëth, a. deugeinfed 
 Fortification, för-tî-fî-ka'shün, n. am- 
 
 ddiffynfa, amgaer 
 Fortify, för'tî-fi, vt. cadarnfiu, cryfau ; 
 
 caeru, amgaeru 
 
 Fortilage, fó'r'tî-laj, Fortlet, fô'rt'lët, 
 
 n. castellyn 
 Fortitude, för'tî-tud, n. gwroldeb, calon - 
 
 did, mawrfrydcdd, glewder ; cadeniid, 
 
 grym, dewrder [ncs 
 
 Fortnight, fört'nit,n.py thefnos,pymtheg- 
 Fortress, f ör'trës, n. amddiiFynfa, caer; 
 
 castell [dygwyddol 
 
 Fortuitous, för-tu'î-tüs, a. damweinrol, 
 Fortuity, fôr-tu'î-tî, n. damchwaen, 
 
 dygwyddiad 
 Fortunate, för'tshu-nat, a. ffyniannus, 
 
 hylwydd, íFodiog, llwyddiannus 
 Fortune, for'tshun, n. tyngedfen ; hap, 
 
 damwain ; ffawd, ffyniant ; gwaddol ; 
 
 cynysgaeth. Fortune-hunter, gwa- 
 
 ddolgeisiwr. Fortune-teller, adroddwr 
 
 tesni 
 Forty, för'tî, a. deugain, dau ugain 
 Forum, fô'r'üm (pi. fora, fô'r'ä), n. 
 
 areithle, brawdle 
 Forward, för'würd, a. ëon, hyfaidd ; 
 
 awyddus ; cynnar : adv. yn mlaen, 
 
 rhagddo : vt. hyrwyddo ; cyfarwyddo, 
 
 prysuro. From this time forward, o 
 
 hyn allan 
 Forwardness, för'würd-nes, n. parod- 
 
 rwydd, avvyddfrydedd; digywilydd- 
 
 dra ; cynarwch 
 Forwards, for'wurdz, ad. yn mlaen, yn y 
 
 blaen, rhag blaen, rhagddo, rhago. 
 Foss, fös, n. ífos, clawdd 
 Fossil, fös'îl, n. mwn : a. a gloddir i 
 
 fyny, mwn awl 
 Fossilist, fös'î-líst, n. casglwr mwnau 
 Foster, f ös'tür, vt. magu, maethu, meith- 
 
 rin ; annog, cefnogi. Foster-father, 
 
 tad maeth. Foster-brother, brawd- 
 
 maeth, brawd unfron 
 Fosterage, fös'tür-aj, n. meithriniad, 
 
 maethiad 
 Fought, föt, pt. & pp.— Fight 
 Foul, finvl, a. aflan, brwnt, budr, an- 
 
 mhur; annheg, anonest ; afiach : vt. 
 
 diwyno, budreddu. Foul rope, rhaff 
 
 ddyryslyd. Foul wind, gwynt croes. 
 
 To run foul of, gwrthdaro, rbydeg ar 
 
 draws 
 Foulness, mul'iies, n. bryntni, budreddi ; 
 
 gwrthuni; annhegwch 
 Found, fûẅnd, vt. seilio, sylfaenu, sef- 
 
 ydlu ; bwrw ; gosod sail : pt. & pp. — 
 
 Find 
 Foundation, füẅn-da'shün, n. sail, syl- 
 
 fan, gwaelod. Foundation-stone, syl- 
 
 faen, careg sylfan 
 
FRE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, ö 
 Founder, füŵn'dür, n. seiliwr, sylfaenwr ; 
 
 sefydlwr ; bwriwr, toddydd : v. suddo ; 
 
 ymddryllio ; cloffi 
 Foundery, f üẅn'dür-î, Foundry, füŵn'- 
 
 drî, n. tawdd-dŷ, tawddle 
 Foundling, füẅnd'líng, n. plentyn cael, 
 
 plentyn diarddelw 
 Fount, füẅnt, Fountain, füŵn'tan, n. 
 
 ffynnon, ffynnonell. Fount of types, 
 
 nifer cyfrdro o argraff-lythyrenau. 
 
 Fountain-head, llygad y ffynnon 
 Fountful, füẅnt'fŵl, a. llawn iFynnonau 
 Four, fô'r, a. pedwar (fern. pedair).| 
 
 Four-cornered, pedronglog. Four-| 
 
 fold, pedwarplyg; ar ei bedwerydd. j 
 
 Four-score, pedwar ugain 
 Fourbe, fẅ'rb, n. dichellwr, twyllwr 
 Fourchy, fŵ'r'shî, n. íForch, pigflbrch 
 Fourteen, fô'r-tîn', a. pedwar-ar-ddeg 
 Fourteenth, fó'r-tînth', a. pedwerydd-ar-, 
 
 ddeg [waredd)| 
 
 Fourth, fô'rth, a. pedwerydd, (fern, ped- 
 Fow], füẅl, n. aderyn, edn, ehedyn,' 
 
 ehediad : vi. adara, saethu adar. | 
 
 Water-fowl, adar y dwfr, adar cyf'an- 
 
 droed. Fowling-piece, adar-udiyll, 
 
 ddryll adara 
 Fowler, füŵ'lür, n. adarwr 
 Fox, foks, n. cadno, llwynog, gwyddgi.j 
 
 Bitch fox, cadnòes, llwynoges, Uwyn- j 
 
 ogast. Fox-case, croen-llwynog. 
 
 Fox- chase, helfa llwynog. Fox- 
 hunter, heliwr llwynog 
 Foxglove, foks'gluv, n. bysedd y cwn 
 Foxlike, foks'lik, a. cadnòaidd, llwyn- 
 
 ogaidd [iFyddlondeb 
 
 Foy, fôí, n. gwledd gychwyn ; ffydd, 
 Fraca, fra-ka', n. ymryson, cecraeth 
 Fract, frakt, vt. tori, darnio, traws-dori 
 Fraction, frak'shun, n. toriad, rhwygiad; 
 
 twnrif, darn o rif 
 Fractional, frak'shun-al, a. twnrifol 
 Fractious, frak'shus, a. ceintachlyd, 
 
 cecrus, croes 
 Fractiousness, fräk'shüs-nës, n. croes- 
 
 ineb, ceintachrwydd 
 Fracture, frak'tshur, n. toriad, gorthor- 
 
 iant; bwlch: vt. tori, dryllio 
 Fragile, fräj'íl, a. brau, breuol, hydor 
 Fragility, frä-jíl'î-tî, n. breuder, breuolder 
 Fragment, frag'ment, n. dryll, darn, 
 
 cetyn, cilcyn, biwionyn, briwysionyn 
 Fragmentary, fräg'mën-tür-î, a. o fan 
 
 ddarnau 
 Fragrance, fra'grans, Fragrancy, fra'- 
 
 grän-sî, n. perarogledd 
 
 rb, on, curve, cut, tw — too, twkrrtook ; 
 Fragrant, fra'grant, a. peraroglus 
 Frail, fral, a. brau, gwan ; anwadal ; 
 
 hyfeth, hygwymp, darostyngedig i 
 
 wendidau : n. basged frwyn ; brwyn 
 Frailty, fral'tî, n. breuolder ; gwendid, 
 
 llesgedd 
 Frame, fram, n. ffurf, ansawdd, agwedd, 
 
 trefn ; cyfansoddiad, adeiliad, cydosod- 
 
 iad, cyd-drefniad ; swydd, llwyf, atteg- 
 
 wŷdd, gwalc ; ystram : vt. ifuvfio, 
 
 llunio, cyfansoddi, cyd-drefnu ; dy- 
 
 feisio ; ymgylchu 
 Franc, frangk, n. darn arian Ffrengig o 
 
 werth deg ceiniog 
 France, fräns, n. Ffrainc 
 Franchise, fran'tshiz, n. braint, ethol- 
 
 fraint, rhyddfraint : vt. breinnio, 
 
 rhyddâu [Francis 
 
 Franciscan, fran-sis'kan, a. o urdd St. 
 Frangible, frän'jî-bl, a. hydor, breuol, 
 
 toradwy 
 Frank, frangk, n. Ffrencyn ; rhyddâd- 
 
 llythr: a. firanc, by wiog ; rhwydd- 
 
 galon, hael; didwyll: vt. rhyddfreinnio 
 Frankalmoigne, fráng-liäl-möîn', n. 
 
 elusendir 
 Frankincense, frang'kin-sens, n. thus 
 Frankly, frangk'li, ad. yn rhydd, o fodd, 
 
 yn rhwydd [claufrydedd 
 
 Frankness, frangk'nes, n. rhydd-der, 
 Frantic, fran'tik, a. gwallgofus, gorwyllt, 
 
 ynfyd [gwallgof 
 
 Franticness, fran'tik-nes, n. gorphwyll, 
 Fraternal, frâ-tür'näl, a. brawdol, brawd- 
 
 gar [brodoriaeth 
 
 Fraternity, frä-tür'nî-tî, n. brawdoliaeth, 
 Fraternization, frat-ur-m-za'shun, n. 
 
 brodoriad, brawdoliad 
 Fraternize, frat'ur-niz, vi. brawdoli, 
 
 brodori 
 Fratricide, frat'rî-sid, n. brawd-laddiad ; 
 
 brawd-leiddiad [ystryw 
 
 Fraud, fröd, n. twyll, hocedwaith, siom, 
 Fraudless, fröd'lës, a. didwyll 
 Fraudulence, frö'du-lëns, Fraudulency, 
 
 frô'du-lën-sî, n. dichell, twyll, hoced- 
 
 iaeth 
 Fraudulent, frö'du-lënt, Fraudful, frôd'- 
 
 fŵl, a. twyllodrus 
 Fraught, fröt, a. Uwythog, llawn : n. 
 
 llwyth. Fraught with danger, peryglus, 
 
 llawn perygl 
 Fray, fra, n. ymryson ; ymgiprys, ym- 
 
 laddfa : v. ymdreilio, ymrwbio ; dych- 
 
 rynu [mympwy : vt. britho 
 
 Freak, frik, n. chwidr-dro, ysmal-dro, 
 
 134 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh~z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 FRI 
 
 Freakish, fri kish, a. penchwiban, penwan 
 Freakishness, fri'kish-nes, n. penwendid, 
 
 penchwidredd [fan 
 
 Freckle, frek'l, n. brych, brychyn, brych- 
 Freckled, frek'ld, a. brychedig, brychlyd 
 Freckliness, frek'li-nes, n. brychni 
 Freckly, frek'li, a. brychlyd 
 Free, frî, a. rhydd, breinniol; hael, parod, 
 
 rhwydd, eon, hy : vt. rhyddâu ; breinnio, 
 
 breinnioli. To set free, rhyddâu 
 Freebooter, frî'bẅ-tür, n. yspeiliwr, ys- 
 
 glyfaethwr [rhydd 
 
 Freeborn, frî'bôrn, a. wedi ei eni yn 
 Freedom, frî'düm, n. rhyddid, rhydd- did , 
 
 dinas fraint 
 Freehold, fri'hold, n. rhydd- ddaliad, 
 
 rhyddfeddiant 
 Freeholder, frî'hold-ür, n. rhydd-ddeil- 
 
 iad, uchelwr [hael 
 
 Freely, frî'lî, ad. yn rhydd, yn rhodd, yn 
 Freeman, frî'män, n. dinesydd, bwrdais ; 
 
 gwr rhydd 
 Freeness, frî'nës, n. rhwydd-deb, haeledd 
 Freestone, fri'ston, n. careg nadd, maeth 
 
 o dywodfaen [dybiwr 
 
 Freethinker, fri'thing-kur, n. rhydd- 
 Freeze, friz (froze, frozen), v. rhewi, 
 
 oer-geulo 
 Freight, frat, n. llwyth Hong ; hur Hong : 
 
 vt. llwytho Hong 
 French, frëntsh, a. Ffrengig. French- 
 man, Ffrancwr. French language, 
 
 Ffranceg. French woman, Ffrances 
 Frenchify, frën'tshî-fì, vt. ffrengigio 
 Frenetic, fri-net'ik, a. gwallgofus, gor- 
 
 wyllt, ynfyd, iFyrnig 
 Frenzy, fren'zi, n.gorphwyll, cynddaredd 
 Frequency, fri'kwen-si, n. mynychder 
 Frequent, fri'kwent, a. mynych, ami, 
 
 cyffredin 
 Frequent, fri-kwent', vt. myny ch-dramwy, 
 
 mynych-gyrchu, mynychu, cyniwair 
 Frequented, fri-kwen'ted, a. mynychedig, 
 
 hygyrch 
 Frequenter, fri-kwen'tur, n. mynych 
 
 ymgyrchwr, cyniweiriwr 
 Frescade, fres-kad', n. cysgodfa 
 Fresco, fresco, n. cysgod, oeravvel ; îr- 
 
 arliwiad 
 Fresh, fresh, a. newydd, crai, cri ; fFres, 
 
 croew, gwyrf ; bywiog ; gvvridog, tirf; 
 
 go-oer [creio 
 
 Freshen, fresh'n, v. croewi ; bywiogi ; 
 Freshlet, frësh'lët, n. llyn o ddwfr croew 
 Freshness, frësh'nës, n. croewder ; byw- 
 
 iogrwydd 
 
 Fret, fret, v. rhuglo, rhwbio ; digio» 
 
 blino, chwerwi : n. cythrudd, soriant ; 
 
 treuliad [digofus 
 
 Fretful, fret'fvvl, a. anfoddog, anynad, 
 ÌFretfulness, frët'fŵl-nës, n. ffromdei, 
 
 drygnawsedd [rhwyll 
 
 Fretwork, fret'wurk, n. rhwyll waith, 
 Friable, fri'ä-bl, a. hyfriw, briwysionllyd 
 Friar, fri'ür, n. mynach, crefydd-frawd 
 Friarlike, fri'ur-lik, a. mynachaidd 
 Friary, fri'ür-î, n. mynachlog, mynachdy 
 Fribble, frîb'l, n. ffrityn, íFrilyn, eiddilyn : 
 
 vi. íFritian, ofer-chwareu, ofera 
 Fricassee, frik-a-si', n. manfwyd 
 Friction, frik'shim, n. rhatbiad, rhwbiad, 
 
 rhwtiad 
 Friday, fri'da, n. dydd Gwener. Good 
 
 Friday, dydd Gwener y Croglith 
 Friend, frënd, n. cyfaill, cydymaith, car. 
 
 To make friends, cymodi, atgymodi ; 
 
 ymgymodi [amddifad 
 
 Friendless, frënd'lës, a. digyfaill, diborth, 
 Friendliness, frënd'lî-nës, n. cyfeill- 
 
 garwch [caruaidd, hynaws 
 
 Friendly, frënd'lî, a. cyfeillgar, caredig, 
 Friendship, frend'ship, n. cyfeillach ; 
 
 caredigrwydd 
 Frieze, Frize, friz, n. brethyn tewban ; 
 
 addurn-dalaith pen colofn 
 Frigate, frig'at, n. ysgafn-long rhyfel 
 Fright, frit, n. arswyd, echryn, ofn, braw, 
 
 orn, dychryn : vt. arswydo, dychrynu 
 Frighten, fri'tn, vt. brawychu, dychrynu, 
 
 peri ofn ar 
 Frightful, frit'fwl, a. dychrynllyd, hagr, 
 
 erchyll, anferth, ofnadwy, arswydus 
 Frigid, frîj'íd, a. oer, rhewllid; marwaidd, 
 
 egwan. Frigid zone, rhewgylch 
 Frigidity, frî-jîttî-tî, n. oerni; marweidd- 
 
 dra, g wen did 
 Frigorific, fri-go-rîrîk, a. oeriadol 
 | Frill, fril, v. crynu : n. crych-ddill, ffril 
 Fringe, frînj, n.sider, ymyhve, amaerwy : 
 
 vt. eiddio, sitrachu, sideru 
 Fripperer, frip'ür-ür, n. gwerthwr hèn 
 
 ddillad ; bragaldiwr 
 Frippery, fríp'ür-î, n. gwerthle hen 
 
 bethau ; hên ddillad ; baldordd, gwag- 
 
 siarad : a. gwael, dirmygus 
 Friseur, fri-zur', n. gwallt-drwsiwr, 
 
 gwallt-drinwr 
 Frisk, frisk, n. crychnaid, rhont : vi. 
 
 crychneidio, crychlamu, rhonta 
 Frisket, fris'ket, n. llen-gylch, haiarn- 
 
 gylch argraifwasg [rhontus 
 
 I Frisky, fris'ki, a. chwareugar, nwyfus. 
 
FUC path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twin too, tŵk = took ; 
 Frit, frit, n. lludw i wneyd gwydr j Froze, froz, pt. — Freeze 
 
 Frith, frith, n. cyfyngfor, cainc o for Frozen, fro'zn, pp. — Freeze 
 
 Fritinancy, frít'î-nän-sî, n.ysgrêchjCrêch Fructiferous, fruk-tif'ur-us, a. cynyrch- 
 Frìtter, frit'ür, n. cremogen, mioden,' iol, cnydiol 
 
 craramwythen : vt. manddryllio. To Fructify, früVtî-fì, v. cnydio ; ffrwyth- 
 
 fritter away, lleiâu, gwastraiFu iannu, iFrwythloni 
 
 Frivolity, frî-vöTî-tI, n. gorwaeledd, Fructuous, frük'tshu-üs, a. cnydfawr, 
 
 coegedd, folineb, oferedd ffrvvythlawn 
 
 Frivolous, friv'o-lus, a. dibwys, gorwag, Frugal, frẅ'gäl, a. cynil, ymarbedus ; 
 
 disylwedd [modrwyo anhael [dyfalwch 
 
 Frizz, friz, Frizzle, friz'l, vt. crychu, Frugality, frẅ-gäl'î-tî, n. cynildeb ; 
 Fro, fro, ad. o, yn ôl Frugiferous, frẅ-jif 'ür-üs, a. cnydiol, 
 
 Frock, frok, n. twyg, hugan, arwisg ifrvvythol, ffrvvythddwyn 
 
 Frog, frog, n. llyffant inelyn, ffroga ; Frugiverious, frw-jiVur-us, a. yn bwyta 
 
 bywyn earn cefFyl. Frog-spawn, aeron, aeron-fwyta 
 
 griíFt, griífyll, penbyliaid Fruit, frŵt, n. íFrwyth, enwd, cynyrch ; 
 
 Froise, froiz, n. cremog, crammwyth toraeth ; aeron. Fruit-bearing, yn 
 
 Frolic, froTik, n. gwamalwch, cellweir- dwyn ffrwyth, cnydiol. Fruit-tree, 
 
 gamp : a. chwareugar : vi. masweddu, pren ffrwythau 
 
 prancio, chwareu Fruitage, frẅ'taj, n. ffrwythau, íFrwythydd 
 
 Frolicsome, fròTîk-süm, a. gorhoenus, Fruiterer, frẅ'tür-ür, n. aeron-werthydd 
 
 afieitbus, chwareugar ; difyr Fruitery, frŵ'tür-î, n. iFrwythfa ; aeron- 
 
 From, from, pre. o, oddi, o with, oddiwrthj gell 
 Front, frünt, n. tal, talcen ; gwy neb, tui Fruitful, frẅt'fŵl, a. ffrwythlawn, cnyd- 
 
 blaen ; blaen : v. gwynebu fawr, toreithiog ; iFaeth 
 
 Frontal, frontal, n. tal-addurn ; talaith : Fruitfulness, frẅt'fẁl-nës, n. ffrwythlon- 
 
 a. perthynol i'r talcen. Frontal bone,! deb, ffrwythlonedd [meddiant 
 
 asgwrn y talcen j Fruition, frŵ-ísh'ün, n. mwyniant, 
 
 Frontier, frön'tî'r, n. cyffin, terfyn : a. Fruitive, frw'T-tiv, a. mwynaol, medd- 
 
 cyffiniol [Ffrengig iannol 
 
 Frontiniac, fron-tin'yak, n. math o win Fruitless, frẅt'lës, a. ofer, seithug, diles, 
 Frontispiece, frön'tis-pîs, n. wyneb-j difudd, anfuddiol ; diffrwyth 
 
 addurn, wyneblun Frumentaceous, frẅ-mën-ta'shüs, a. o 
 
 Frontless, frünt'lës, a. talgryf, haerllug ýd ; tebyg i yd 
 
 Frontlet, frontlet, n. talaith, rhagdal Frumentarious, frŵ-mën-të'r'î-üs^.ydol 
 Frost, frost, n. rhew. Frost-bitten, Frumenty, frŵ'mën-tî, n. cawl gwenith 
 
 deifiedig gan rew. Hoar-ffrost, barug, Frump, frümp, n. cellwair, gwawd : vt. 
 
 llwydrew gwawdio, gwatwar 
 
 Frosty, frös'tî, a. rhewlyd, rhewllyd Frush, früsh, n. bywyn earn ceffyl : vt. 
 
 Froth, froth, n. ewyn, ewyn-gant, burym, tori, ysigo, malurio 
 
 broch. To skim off froth, diewynu Frustrable, früs'trä-bl, a. siomiadwy 
 Frothiness, fröth'î-nës, n. ewynedd ; Frustrate, früs'trat, vt. seithugo, siomi ; 
 
 ysgafnder, gwagder diddymu : a. ofer, difudd, diles 
 
 Frothy, frothy, a. ewynog ; disylwedd, Frustraneous, früs-tra'nî-üs, a. seithug, 
 
 gwag [vt. crychu ofer, aflesol [siomiant 
 
 Frounce, früẅns, n. annhrefn ; dafaden : Frustration, früs-tra'shün, n. seithugiad, 
 Froward, fro'würd, a. cyndyn, anhydyn, Frustrative, frus'tra-tiv, a. seithugiol, 
 
 anhywaith, ystyfnig twyllodrus 
 
 Frowardness, fro'würd-nës, n. cyndyn- JFrustrum, früs'trüm, n. dernyn toredig 
 
 rwydd, afrywiogrwydd jFrutescent, frẅ-tës'ënt, a. manwyddog 
 
 Frower, fro'ür, n. dellt-gyllell, holltydd Fry, fri, n. grawn pysgod ; pysg-haig 
 
 Frown, früẅn, n. cuch, cuweb, gwg, 
 cilwg : vt. cuchio, cuwehio, gygu 
 
 manbysg: v. eras- b obi, ffrio. Frying- 
 pan, padell ffrio 
 
 Frowning, früẅ'nîng, a. cuchiog, digus,|Fryed, frid, a. crasboeth, ffriedig 
 
 cilygus [drewllyd ; tywyll Fub, fub, vt. bwrw heibio, oedi ; siomi 
 
 Frowzy, früŵ / zí, Frowy, früẅ'î, a. mws, 'Fucate, fu'kat, a. rhith-liwiedig 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; jrrdzh. FUR 
 
 Fucus, fu'kus, n. golchliw, arlíw ; môr- 
 
 lysieuyn [feddwi ; cyfeddwogi 
 
 Fuddle, füd'l, v. ymyfed, diota, ym- 
 Fuddled, fud'ld, a. meddw, brwysg 
 Fuddler, füd'lür, n. meddwyn 
 Fudge, füj, n. ffug, ffugbeth, ffugwaith 
 Fuel, fu'el, n. tanwydd, cynud, tan went 
 Fugacious, fu-ga'shüs, a. hedegol, 
 
 ffbadurus 
 Fugacity, fu-gäs'î-tî, n. iFoadusrwydd 
 Fugitive, fu'ji-tiv, n. ffbadur, enciliwr : 
 
 a. ffbadurus, crwydrus, hyffb ; ysgafn, 
 
 difyfyr, hedegol 
 Fugue, fug, n. canred mewn cerdd 
 Fulciment, fùTsî-mënt, n. cynalbost, 
 
 ateg 
 Fulcrum, fuTkrum, n. gwifrwym 
 Fulfil, fẁl-fír, vt. cyflawni, dybenu, 
 
 gorphen, cwblâu 
 Fulfilment, fẁl-fìVmënt, n. cwblad 
 Fulgency, fùTjën-sî, n. dyscleirdeb, 
 
 gloewder 
 Fulgent, fulgent, a. dysclaer, llachar 
 Fuliginous, fu-líj'î-nüs, a. huddyglyd ; 
 
 myglyd 
 Fulimart, fu'lî-märt, n. ffwlbart 
 Full, fŵl, a. llawn, cyflawn ; cyfan ; per- 
 
 ffkith : n. llonaid : v. panu. Full of 
 
 sorrow, gofidus 
 Fuller, fẁrür, n. panwr, panydd, golch- 
 
 ydd. Fuller's earth, gogarth, pridd y 
 
 panwr 
 Fullery, fẁrür-î, n. pandy, melin-banu 
 Fulling, fẁrîng, n. pan, panfa, paniad 
 Fully, fwl% ad. yn gyfan, yn hollol, yn 
 
 gwbl, yn llawn, yn gyflawn 
 Fulminant, füTmî-nänt, a. taranllyd ; 
 
 bygylus 
 Fulminate, f ürmî-nat, v. taranu ; bwgwth 
 Fulmination, fül-mî-na / shün. n. taran- 
 
 iad ; bygythiad [bygy thiol 
 
 Fulminatory, f üTmî-na-tür-î, a. taranol : 
 Fulness, fẁl'nës, n. Uawnder, cyflawnder ; 
 
 gwala [brwnt ; truth fwyn 
 
 Fulsome, fürsüm, a. chwydlyd, ffiaidd, 
 Fulsomeness, fùTsüm-nës, n. bryntni, 
 
 ifieiddrwydd ; gorfwynder 
 Fulvid, fuTvid, a. melyngoch 
 Fumado, fu-ma'do, n. pysgodyn coch, 
 
 pysgodyn mygiedig 
 Fumble, füm'bl, v. llaw-weithio, trin 
 
 yn chwithig [hylaw 
 
 Fumbler, f üm'blür, n. bongler, un an- 
 Fume, fum, n. tarth, ager ; mwg ; 
 
 digter : v. mygu ; sori, digio, brochi, 
 
 ffromi ; mwg-sychu 
 _ 
 
 Fumet, fu'mët, n. cagl hýdd 
 
 Fumid, fu'mîd, a. myglyd ; tarthiol, 
 
 tarthlyd 
 Fumigate, fu'mî-gat, vt. mygdarthu, 
 
 mygu [darthiad 
 
 Fumigation, fu-mî-ga'shün, n. myg- 
 Fumitory, fu'mî-tür-î, n. cwd y mwg, 
 
 pwff y mwg. Hedge-fumitory, mwg 
 
 y perthi 
 Fumy, fu'mî, a. mygdarthiol 
 Fun, fun, n. digrifwch, ysbleddach, cell- 
 
 wair, difyrwch [ddawnsio 
 
 Funambulate, fu-nam'bu-lat, vi. rhaff- 
 Funambulist, fu-näm'bu-lîst, n. rhaiF- 
 
 ddawnsiwr [igaeth 
 
 Function, füngk / shün, n. swydd, galwed- 
 Functionary, fungk'shun-ur-i, n. un 
 
 mewn swydd, swyddog 
 Fund, fund, n. cyff, arian-gyff, trysorfa 
 Fundament, fün'dâ-mënt, n. yr eistedd- 
 fod, y cyfeistedd, y rhefr, y cwthr 
 Fundamental, f ün-dâ-mën'täl, a. sylfaen- 
 
 ol ; gwreiddiol ; hanfodol ; arbenig, 
 
 prif, penaf : n. gwreiddbwnc 
 Fundamentally, fün-dä-mën'täl-î, ad. 
 
 yn y sylfaen, yn sylfaenol 
 Funeral, fu'nür-äl, n. angladd, arwyl, 
 
 claddedigaeth 
 Funereal, fu-nî'r'î-äl, a. galarus, trist, 
 
 gresynol ; tywyll, angladdol 
 Fungous, f üng'güs, a. madarchaidd, ys- 
 
 pyngaidd ; masw 
 Fungus, fungous (pi. fungi, fün'ji), n. 
 
 meddal-gig; madarch, bwyd ellyllon 
 Funicular, fu-nik'u-lur, a. mân-edefynog 
 Funk, fungk, n. drewdawch, tagfwg : vi. 
 
 drewi trwy ofn 
 Funnel, fün'ël, n. ffynel, twmfted, pibell 
 Funny, fün'î, a. digrifol, arabeddus, 
 
 ysmala, cellweirus 
 Fur, für, n. mân-flew, pan, ffwrwr; cen : 
 
 vt. panu ; cenu ; crestemi 
 Furacity, fu-räs'î-tî, n. lladraeth 
 Furbelow, für'bî-lo, n. sider, amaerwv 
 Furbish, für'bísh, vt. gloewi, caboli, 
 
 llathru, trwsio [trwsiwr 
 
 Furbisher, für'bìsh-ür, n. llugenydd ; 
 Furcate, f ur'kat, a. ffbrchog 
 Furcation, f ur-ka'shun, n. ffbrchogrwydd 
 Furious, fu'r'î-üs, a. cynddeiriog, ffyrnig, 
 
 dywal [ffyrnigrwydd 
 
 Furiousness, fu'r'î-üs-nës,n. cynddaredd, 
 Furl, fürl, vt. crychio, plygu, cymhlygu 
 Furlong, für'löng, n. ystaden, wythfed 
 
 ran milldir [milwr 
 
 Furlough, für'lo,n. ysgrifen ymabseniad 
 
 Í37 
 
GAL path, fät, ëre, mët, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw=:too, twk=took 
 
 Furmenty, für'mën-tî, n. cawl gwenith 
 Furnace, f ür'nas, n. ffwrn, ffoc ; odyn, 
 
 cyl, cylyn ; creisier 
 Furnish, für'nîsh, vt. dodrefnu ; diwallu, 
 
 digoni ; cynal, cynysgaeddu, darparu, 
 
 arlwyo [parwr 
 
 Furnisher, für'nîsh-ür, n. diwallwr, dar- 
 Furniture^ür'nî-tshu'rjn.dodrefnjlestri; 
 
 taclau, tree, offer, arfau ; addurnau 
 Furrier, für'î-ür,n. gwerthwr pan, panydd 
 Furrow, für'o, n. cwys ; rhŷch ; rhigol ; 
 
 ffoSjiFynegl: vt. cwyso,rhychu; ffyneglu 
 Furry, für'î, a. pânog ; cenog 
 Further, f ür'THür, a. pellach : ad. yn 
 
 mhellach, eto, hefyd, heblaw hyn ; 
 
 mwy : vt. rhwyddâu, hyrwyddo, dwyn 
 
 yn mlaen : cd. — Far 
 Furtherance, für'THür-äns, n. rhwyddâd, 
 
 cynorthwyad, dygiad yn mlaen 
 Furthermore, für'THür-mô'r, ad. yn 
 
 mhellach, heblaw hyn, hefyd 
 Furthermost, f ür'THür-most, Furthest, 
 
 f ür'THëst, pellaf, eithaf, olaf: sd. — Far 
 Furtive, f ur'tiv, a. lladradol 
 Furuncle, fur'ung-kl, n. llynoryn 
 Fury, fu'r'î, n. cynddaredd, ffyrnigrwydd, 
 
 gorphwyll ; cythreules. Furies, plant 
 
 y fall, cethyrn, cythreuliaid 
 Furze, furz, n. eithin 
 
 Furzy, fur'zl, a. eithinog 
 
 Fuse, fuz, v. toddi ; ymdoddi 
 
 Fusee, Fusil, fu-zi', n. dryll-ysgafn, 
 
 llaw-ddryll 
 Fusible, fu'zi-bl, a. toddadwy, hydawdd 
 Fusilier, fu-zi-li'r', n. milwr yn cario 
 
 dry 11 ysgafn 
 Fusion, fu'zhun, n. toddiad, dadleithiad 
 Fuss, füs, n. ffwdan, dadwrdd, gwag 
 
 helynt, ffrwst 
 Fust, fust, n. paladr colofn 
 Fustian, füs'tshän, n. math o frethyn ; 
 
 iaith chwyddedig 
 Fustic, fus'tik, n. math o bren lliwio 
 Fustilarian, füs-tî-lê'r'î-än, n. bawddyn, 
 
 adyn [llwydni 
 
 Fustiness, füs'tî-nës, n.drewiant; mysni; 
 Fusty, füs'tî, a. llwyd ; drewllyd ; mws 
 Futile, fu'til, a. gwag, coeg, siaradus ; 
 
 dilês [ffladredd 
 
 Futility, fu-til'i-ti, n. gwagedd, oferedd ; 
 Future, fu'tshür, a. dyfodol, dyfodadwy, i 
 
 ddyfod : n. yr amser i ddyfod. For 
 
 the future, o hyn allan 
 Futurity, fu-tu'r'î-tî, n. yr amser i ddy- 
 fod, dyfodiant 
 Fuzz, fuz, n. lluwchion : vi. lluwchio ; 
 
 dadwau. Fuzz-ball, cwd y mwg 
 Fy, Fie, fi, int. ffei ! ffi ! hach ! wfFt! 
 
 G 
 
 G 
 
 AB, gab, Gabble, gab'l, vi. clebran : 
 n. gwag-siarad, baldordd, debar 
 Gabardine, gäb-ür-dîn', n. mantell 
 
 werddonig, bugeilwisg 
 Gabel, ga'bel, n. treth, ardreth 
 Gabion, ga'bî-ün, n. cawell llawn o bridd 
 Gabionade, ga'bî-ün-ad, n. amddiffyn- 
 
 waith gewyll llawn o bridd 
 Gable, ga'bl, n. talcen tŷ 
 Gaby, ga'bî, n. hurtyn, delff, clwpa 
 Gad, gäd, n. llafn o aur, cŷn, crifell : vi. 
 
 crwydro, gwibio, rhodiena. Gad-fly, 
 
 cacynen y meirch 
 Gaelic, ga / lîk, n. Gaeleg 
 GaíF, gaf, n. math o fach pysgota 
 Gaffer, ga^ur, n. hên wr [yspardun 
 
 Gafíle, gäfO, n. gaflach ; tynfach ; 
 Gag, gag, n. safn-glo : vt. cau y safn 
 Gage, gaj, n. gwystl, arwystl, adneu : vt. 
 
 gwystlo, arwystlo. Green gage, eirynen 
 
 wen (pi. eiryn gwyn) 
 Gaggle, gag / l, vi. — Cackle 
 Gaiety, ga^-tî, n. gorhoen, llonder, 
 
 hoewder, llonwychder 
 
 Gaily, ga'lî, ad. yn hoew-wych ; yn 
 
 llawen 
 Gain, gan, n. elw, budd, ced, mael, 
 
 mantais : v. elwa, ennill, manteisio, 
 
 cyraedd [raeddadwy 
 
 Gainable, ga'nä-bl, a. ennilladwy ; cy- 
 Gainful, ganŴl, a. ennillfawr, buddfawr, 
 
 cêdlawn [dielw 
 
 Gainless, gan^ës, a. difudd, diennill, 
 Gainsay, gan'sa (pt. & pp. gainsaid, 
 
 gan'sëd), vt. gwrthddywedyd, ammhau 
 Gait, gat, n. rhodiad ; agweddfoes 
 Gaiter, ga / tür, n. brocsen 
 Gala, gaOä, n. prif-wyl 
 Galaxy, gaFak-si, n. y llwybr llaethog, 
 
 eirianrod ; Caer Gwdion ; galaeth ; 
 
 heol y gwynt 
 Gale, gal, n. awel, chwa 
 Galeated, gaKi-a-ted, a. helmog 
 Gall, göl, n.bustl, geri ; dygasedd ; cneuen 
 
 dramor : v. digroeni, dolurio, poeni. 
 
 Gall-stones, ceryg yn y pledren. Gall- 
 bladder, co den y bustl 
 Gallant, gaKant, a. gwrol, dewrwych 
 _ 138 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; jzndzh. GAR 
 
 gor- 
 
 Gallant, gä-länt', n. cariad-dyn, 
 
 dderchwr: a. careugar 
 Gallantness, gäi'änt-nës, n. gwrolder, 
 
 dewrder, dewredd 
 Gallantry, gäränt-rî, n. dewredd ; nwyf- 
 
 neges ; gwychder ; anlladrwydd 
 Galleas, gál'yäs, n . math o rwyf-long 
 Galleon, gäl'yün, n. Hong Yspaenaidd 
 Gallery, gärür-î, n. oriel, uchlawr, gris- 
 
 Uofft 
 Galley, gäl'î, n. rhwyf-long ; offeryn 
 
 argraffydd. Galley-foist, math o gwch 
 
 neu fad mawr 
 Galliard, gal'yurd, n. hoewddyn ; 11am- 
 
 ddawns, corelw 
 Gallic, garik, a. Ffrengig; yn perthyn 
 
 i fath o gneuen dramor [aidd 
 
 Gallican, gärî-kän, a. Ffrengig, Ffrainc - 
 Gallicism, gal'i-sizm, n. llafarddull 
 
 Ffrengig [lodrau, rhydd-glôs 
 
 Galligaskins, gal-i-gas'kinz, n. uch- 
 Gallimaufry, gärî-mö-frî, n. cymysg- 
 
 fwyd, cymysgedd 
 Gallinule, gäl'î-nul, n. corsiar 
 Galliot, gäl'yüt, n. llong ysgafn 
 Gallipot, gal'i-pot, n. blwch enaint 
 Gallon, gärün, n. galwyn, galwynaid, 
 
 pedwar chwart 
 Galloon, gä-lẅn', n. ysnoden gref 
 Gallop, gärüp, n. carlam, gwilhobain : 
 
 vi. carlamu, gwilhobain 
 Gallow, gal'o, vt. dychrynu, brawychu. 
 
 Gallow-glass,hendraed-filwrIwerddon 
 Galloway, gal'o-wa, n. crynfarch 
 Gallows, gärüs, n. crogbren, pren 
 
 dyoddef 
 Galvanic, gäl-vän'ík, a. trydanol 
 Galvanism, gärvä-nízm, n. trydaniaeth 
 
 fferyllaidd, neu heb rwbiad 
 Gambado, gam-ba'do, n. math o fotasen Garget, gadget, n. math o haint ar 
 Gamble, gam'bl, vi. chwareu am arian;! anifeiliaid [n. gwddf-olch 
 
 chwiredu Gargle, gär'gl, vt. golchi y safn a'r gwddf : 
 
 Gambler, gäm'blür, n. twyll-chwareuydd Gargol, gär'gül, n. haint ar foch 
 Gamboge, gäm-bẅj', n. math o sudd Garish, gê'r'ish, a. hoewych, coegwych, 
 
 llysieuaidd o liw melyn nwyflawen [talaith 
 
 Gambol, gäm'bül, n. chwydawiaeth, Garland, garland, n.coronbleth,gwyrlen, 
 
 crychnaid,pranc: vi. crychlamUjrhontU! Garlick, gar'lik, n. garlleg. Wild garlic, 
 Gambrel, gäm'brël, n. coes ôl march : troed yr asen [g w isg> achre 
 
 vt. clymu wrth y goes Garment, gär'mënt, n. dilledyn, twyg, 
 
 Game, gam, n. chwarae, chware, camp ; Garner, gär'nür, n. ysgubor, ydle, ydloftt, 
 
 asgafaeth, helwriaeth : vi. chwareu, ytty : vt. ysguborio, ystorio, ydgellu 
 
 campio ; gwawdio, cellwair. Game- Garnet, gíir'nët, n. maen rliudd gwerth- 
 
 cock, ceiliog ymladd. Game-keeper, 
 
 ceidwad helwriaeth. Gaming-house, 
 
 chwareudy ; chwiredfan. Game- leg, 
 
 coes clymedig, coes cam 
 
 Gamesome, gam'süm, a. chwarëus; nwyfus 
 Gamester, gam'stür, n. chwareuydd 
 Gammer, gäm'ür, n. hen fenyw 
 Gammon, gäm'ün, n. cnuch mochyn 
 Gamut, gäm'üt, n. seinradd, graddeg, 
 
 egwyddor cerddoriaeth 
 Gander, gän'dür, n. ceiliogwydd 
 Gang, gang, n. mintai, torf, haid : vi. 
 
 hyntio, myned 
 Ganglion, gäng'glî-ün, n. chwydd y giau 
 Gangrel, gäng'grël, n. lleban, llabwst, 
 
 llabi 
 Gangrene, gäng'grîn, n. madredd, cig 
 
 marw, braenedd : v. magu cig drwg 
 Gangrenous, gäng'grî-nüs, a. braenedig, 
 
 mallus 
 Gangway, gang'wa, n. rhodfa ar long 
 Gannet, gan'et, n. gwylan lwyd, hucan 
 Gantlet, gantlet, Gantelope, gänt'lop, n. 
 
 dyrnfol, gwial-gosp 
 Ganza, gan/za, n. math o wydd wyllt 
 Gaol, jal, n. carchar 
 Gaoler, ja'lür, n. ceidwad carchar 
 Gap, gap, n. bwlch, adwy ; agen, agen- 
 
 dor [agenu, ymagor 
 
 Gape, gap, vi. dylyfu gên ; llygadrythu ; 
 Garb, gärb, n. gwisg, trwsiad, arddull 
 Garbage, gär'baj, n. syrth ; ysgarthion ; 
 
 tripa [dethol 
 
 Garble, gär'bl, vt. darnbigo, difrychu ; 
 Garboil, gär'böîl, n. cynhwrf, ymgripys, 
 
 terfysg, cyffroad 
 Garden, gär dn, n. gardd : v. garddu. 
 
 Kitchen-garden, arbawr, ceginardd 
 Gardening, gär'dn-îng, n. garddwrddiaeth 
 Gare, gë'r, n. gwlan garw ; ceden 
 Garfish, garfish, n. y môr-nodwydd, y 
 
 cornbig [ceglyn 
 
 Gargarism, gär'gär-îzm, n. golch safn, 
 
 fawr, rhuddem, gwenithfaen 
 Garnish, gär'nîsh, vt. addurno, harddu, 
 
 trwsiadu : n. addurn 
 Garniture, gär'nî-tshu'r, n. addurniad 
 
 139 
 
GEN path, fät, ëre, met, mä-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, tvv = too, twk=took 
 
 Garret, gär ët, n. nen-loíFt, uch-ystafell, 
 
 uch-lofft, nenawr 
 Garreteer, gär-ët-î'r', n. a fo byw mewn 
 
 uch-lofft, nenorydd 
 Garrison, gär'î-sn, n. gwarchawdlu, mil- 
 
 wrfa : vt. gvvarchluyddu, gosod llu i 
 
 warchod, amddiffyn 
 Garron, gär'ün, n. corfarch, crynfarch 
 Garrulity, gä-rẅ'lî-tî, n. dywedgarwch ; 
 
 baldordd [us 
 
 Garrulous, gär'u-lüs, a. tafodrydd,siarad- 
 Garter, gâr'tür, n. gardas : v. gardasu. 
 
 Garter king-at-arms, arwyddfardd y 
 
 gardys. Knight of the garter, march- 
 
 og y gardys aur 
 Garth, garth, n. cored bysgota ; clos 
 Gas, gas, n. nwy ; hylosg 
 Gasconade, gas-ko-nad',n. bocsach, coeg- 
 
 folach, brol : vi. brolio, gwagfostio 
 Gash, gash, n. archoll, dyfndoriad : vt. 
 
 archolli, hacio, trychu [glos 
 
 Gaskins, gas'kinz, n. uch-lodrau, rhydd- 
 Gasp, gasp, n. tyniad anadl ; chwŷth : 
 
 vi. tynu anadl mewn Uudded : dyhëu; 
 
 hiraethu 
 Gate, gat, n. porth, talddrws, Uidiart 
 
 clwyd. Gate-house, cynhordy, porth- 
 
 dy, tolldy. Gate-keeper, porthor ; 
 
 drysor 
 Gather, gäTH'ür, vi. casglu, cynull, 
 
 crynòi, pentyru ; crawni, gori ; tewychu ; 
 
 plygu : n. plygiad 
 Gaud, göd, n. coegaddurn : tegan 
 Gaudiness, gö'dî-nës, n. coegwychder, 
 
 ceinedd 
 Gaudy, gö'dî, a. coegwych, gorwych, 
 
 hoewffol : n. gŵyl, gwledd 
 Gauge, gaj, n. cyfartalai ; mesurai ; 
 
 mesur : vt. mesuro, ffonfesuro ; cyfar- 
 
 talu [fesurydd 
 
 Gauger, ga'jür, n. mesurydd ; ffon- 
 Gaunt, gänt, a. cul, achul, culfain, teneu 
 Gauntlet, gäntlët, n. dyrnfol, maneg 
 
 ddur 
 Gaul, göl, n. Ffrainc ; Ffrancwr 
 Gauze, goz, n. teneuwe o lin neu sidan, 
 
 niwlwe 
 Gave, gav, pt. — Give 
 Gavel, gav'el, n. treth, teyrnged; ardreth. 
 
 Gavel-kind, rhaniad tir yn gyfartal 
 
 rhwng meibion 
 Gaveloc, gäVî-lök, n. trosol haiarn 
 Gavot, ga-vot', n. ton fywiog ; chwai- 
 
 daplas 
 Gawk, gok, Gawky, go'ki, n. yslebog, 
 
 yslebryn, hurtyn 
 
 Gawn, gön, n. baril. Gawn-tree, trestl 
 
 barilau [dyddan 
 
 Gay, ga, a. gwych, dillyn, hoenus, 
 Gayety, ga'î-tî. — Gaiety 
 Gaze, gaz, n. sylliad; ardrem ; hylldrem: 
 
 vi. syllu, ardremio, llygadrythu. Gaz- 
 
 ing-stock, gwawd [methdahvyr 
 
 I Gazette, ga-zet', n. newyddiadur; rhestr 
 
 Gazetteer, gäz-ë-tî'r', n. llyfr daear- 
 
 draethol 
 Gear, gî'r, n. cêr, seirch, tree, taclau, 
 
 trefnau ; tresi ; offer ; trvvsiad 
 Geese, gîs, n. pi. — Goose 
 iGelable, jël'ä-bl, a. ceuladwy, hygaui 
 Gelatine, jërä-tín, n. glydgeuled, ceuled 
 Gelatinous, jî-lät'î-nüs, a. ceuledig 
 Geld, geld, vt. dyspaddu ; cyweirio : n. 
 
 treth. Gelded bull, adfvvl, attarw. A 
 
 gelding horse, march dyspaidd, adfarch 
 Gelid, jël'îd, a. fferllyd, rhewedig, oer 
 Gem, jëm, n. glain, gem, em, tlvvs ; cyn- 
 
 flaguryn 
 Gemination, jëm-î-na'shün, n. ad-ddy- 
 
 blygiad, adblygedd 
 Gemini, jëm'î-ni, n. arwydd y gefeilliaid 
 Geminous, jëm'î-nüs, a. dyblyg, dau- 
 
 ddyblyg [gemawg 
 
 Gemmary, jëm'ür-î, Gemmy, jëtn'î, a. 
 Gender, jen'dür, n. rhyw, ystlen ; math : 
 
 v. cenhedlu, eppilio, hilio ; magu. 
 
 Neuter gender, y canolryw 
 Genealogical, ji-in-a-loj'i-kal, a. achawl 
 Genealogist, jî-nî-äro-jìst, n. achwr, 
 
 hanesydd achau [achyddiaeth 
 
 Genealogy, jî-nî-äro-jî, n. ach, cenedl ; 
 Genera, jën'ür-ä, n. pi. — Genus 
 General, jën'ür-äl, a. cyffredin, mynych, 
 
 cyfFredinol : n. cadilaenor, llueddwr 
 Generalissimo, jën -ür-äl-îs'î-mo, n. pen- 
 
 ciwdod [rwydd 
 
 Generality, jën-ü-räTÌ-tî, n. cyffredinol- 
 Generalization, jen-ur-al-i-za'shun, n. 
 
 dosparthiad 
 Generalize, jen'ur-al-iz, vt. dosparthu 
 Generally, jën'ür-äl-î, ad. yn gyffredin, 
 
 yn gyffredinol, yn fynychaf, gan mwyaf, 
 
 yn amlaf [iaeth 
 
 Generalness, jën'ür-äl-nës, n. cyffredin- 
 Generalship, jën'ür-äl-shîp, n. cad- 
 
 flaenoriaeth ; medr lluyddol 
 Generate, jën'ür-at, vt. cenedlu, eppilio; 
 
 magu 
 Generation, jën-ü-ra'shün, n. cenedliad, 
 
 hiliad, cenedlaeth, hiliogaeth ; genedig- 
 
 aeth; oes [iol 
 
 Generative, jen'ur-a-tiv, a. hiliawl, eppil- 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; jzzdzh. GHE 
 
 Generic, jî-nër'ík, Generical, ji-nër î- 
 
 kal, a. rhywogaethol [tirionwch 
 
 Generosity, jën-ü-rös'î-tî, n. haelioni ; 
 Generous, jën'ür-üs, a. hael, haelionus ; 
 
 rhwyddgalon, boneddigaidd 
 Genesis, jën'î-sís, n. cenedliad ; llyfr 
 
 cenedliad [math o wenci 
 
 Genet, jën'ët, n. math o farch cyflym ; 
 Genial, jî'riî-äl, a. genedigol, naturiol, 
 
 hiliogaethol ; rhywiol, rhywiog ; lion, 
 
 gorhoenus 
 Genialness, jî'nî-äl-nës, n. rhywiogrwydd 
 Geniculate, ji-nik'u-lat, a. cylymog, 
 
 clymog 
 Genii, jî'nî-i, n. pi. — Genius 
 Genio, jî'nî-o, n. dyn o feddwl neillduol 
 Genital, jën'î-täl, a. cenedlawl, hiliawl 
 Genitals, jen'i-talz, n. rhanau cenedliad 
 Geniting, jën'î-tíng, n. afal cynar 
 Genitive, jër/í-tîv, a. hiliawl, tarddiadol. 
 
 Genitive case, achos meddiannol 
 Genius, jî'nî-üs, n. yspryd da neu ddrwg 
 
 (pi. genii) ; athrylith, anian, awen, 
 
 anian-duedd ; dyn athrylithfawr (pi. 
 
 geniuses) [dlws 
 
 Genteel, jën-tîr,n.moesawg, gweddeidd- 
 Genteelness, jën-tîrnës, n. boneddig- 
 
 eiddrwydd [lys 
 
 Gentian, jën'shän, n. crwynllys, chwerw- 
 Gentianella, jën-shän-èTä, n. math o 
 
 lysieuyn 
 Gentil, jën'tîl, n. cynronyn 
 Gentile, jen'til, n. cenedlddyn Ethnig : 
 
 a. cenedlig [wch 
 
 Gentilesse, jën-tî-lës', n.moes, moesgar- 
 Gentilizm, jen'ti-lizm, n. eilunaddol- 
 
 iaeth, paganiaeth [uchelraddd 
 
 Gentility, jën-tîl'î-tî, n. boneddigaeth ; 
 Gentle, jën'tl, a. boneddig; tirion, rhad- 
 
 lawn, mwynaidd, esmwyth ; gwâr, dôf, 
 
 araf : n. cynronyn ; hebog 
 Gentleman, jën'tl-män, n. gŵr boneddig, 
 
 boneddwr 
 Gentleness, jën'tl-nës, n. addfwynder, 
 
 tiriondeb [foneddig 
 
 Gentlewoman, jën'tl-wẁm-än, n. gwraig 
 Gently, jënt'lî, ad. yn dirion, yn addfwyn, 
 
 gan bwyll [gwyr-da 
 
 Gentry, jën'trî, n. pi. boneddigion ; 
 Genuflection, jen-u-fiek'shun, n. plygiad 
 
 glin [cynwynol 
 
 Genuine, jën'u-ín, a. pur, digymysg ; 
 Genuineness, jën'u-în-ës, n. purdeb ; 
 
 cywirdeb 
 Genus, jî'nüs (pi. genera), n. math, 
 
 rhywogaeth, tylwyth, teulu 
 
 Geodsesia, ji-o-di'zha, n. wyneb-fesur- 
 
 iaeth [daearddarluniwr 
 
 Geographer, jî-ög / -rä-für, n. daearyddwr, 
 Geographical, jî-o ■grafi-ka), a. daear- 
 
 ddarluniol 
 Geography, jî-ög'rä-fî, n. daearyddiaeth, 
 
 daearddarluniad 
 Geology, ji-oVo-ji, n. daearddysg. daear- 
 
 draith, daeareg 
 Geomancy, jî'o-män-sî, n. daeargoel 
 Geometer, jî-Öm'î-tür, Geometrician, 
 
 jî-öm-î-trîsh'än, n. daearfesurydd 
 Geometrical, ji-o-met'ri-kal, a. mesur- 
 
 egol [fesuriaeth 
 
 Geometry, jî-öm'í-trî, n. mesureg, daear- 
 Geoponic, ji-o-pon'ik, a. amaethyddol 
 Geoponics, ji-o-pon'iks, n. arddwriaeth, 
 
 amaethyddiaeth [yddiaeth 
 
 Georgic, jor'jik, n. pryddest ar amaeth- 
 Geranium, jî-ra'nî-üm, n, math o flod- 
 
 euyn 
 Germ, jürm, Germen, jür'mën, n. bragur, 
 
 blaguryn, impyn, eginyn 
 German, jür'män, n. Allman : a. All- 
 
 manaidd; cyfnesaf; unwaed. Brother- 
 
 german,brawdundad, unfam. Cousin- 
 
 german, cefnder unwaed. German 
 
 Ocean, y Mor Tawch 
 Germander, jür'män-dür, n. derwen 
 
 Caersalem 
 Germany, jür'män-î, n. yr Allmaen, 
 
 gwlad yr Eìlmyn 
 Germinate, jür'mî-nat, v. blaguro ; egino ; 
 
 braguro 
 Germination, jür-mî-na'shün, n. blaen- 
 
 darddiad, blaendwf [iadol 
 
 Gerund, jër'ünd, n. sylweddair cyfran- 
 Gest, jest, n. arddangosiad, gweithred 
 Gestation, jës-ta'shün, n. dygiad yn y 
 
 groth, cyfebriad 
 Gesticulate, jes-tik'u-lat, vi. ystumio 
 Gesticulation, jes-tik-u-la'shun, n. ys- 
 
 tumiad [ystum 
 
 Gesture, jës'tshür, n. agwedd, arddull, 
 Get, get (pt. & pp. got), v. cael, caffael ; 
 
 ceisio ; darparu ; ennill ; myned, dy- 
 
 fod. To get up, codi, cyfodi. To get 
 
 down, disgyn, dyfod i lawr 
 Gewgaw, gu'gö, n. coegbeth ; tegan : a. 
 
 diwerth 
 Ghastliness, gäst'lî-nës, n. hvllrwydd, 
 
 erchylldod ; truanwedd, gwehvedd 
 Ghastly, gäst'lî, a. ellyllaidd, erchyll, 
 
 irad, girad, cethin, gwelw, hyll 
 Gherkin, gur'kin, n. cucumer c\ffeith- 
 
 iedig 
 
 141 
 
GLA path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twr= too, twkzrtook ; 
 
 Ghost, gost, n. yspryd ; ellyll, bwbach, Gip, jip, vt. tynu perfedd ysgadan 
 bwgan, gwyll. Holy Ghost, YsprycL Gipsy, jíp'sî, n. crwydryn, crwydriad 
 
 Glan. To give up the ghost, marw 
 
 trengi 
 Ghostly, gost'lî, a. ysprydol ; ellyllaidd 
 Giant, ji'ant, n. cawr 
 Giantess, ji'änt-ës, n. cawres ; gwiddan 
 Gibber, gîb'ür, vi. ffregodi, baldorddi 
 Gibberish, gîb'ür-îsh, n. ffrec, ffregawd 
 
 baldordd ; gwagedd, gwagsiarad 
 Gibbet, jíb'ët, n. crogbren, crogwydd 
 
 pren dyoddef : vt. crog-osod, crogi 
 Gibbosity, gí-bös'î-ti, 
 
 crymedd 
 
 Giraffe, jî-räf, n. cawrlewpard 
 Girandole, zhi'r'an-dol, n. canwyllbren 
 
 inawr 
 Gird, gürd (girt), vt. amwregysu, 
 
 gwregysu, gwisgo ; cenglu ; gwatwar : 
 
 n. pang, poen 
 Girder, gür'dür,n. gwregysdrawst, llogail 
 Girdle, gür'dl, n. gwregys, rhwymyn ; 
 
 cengl ; plane. Girdle-cake, bara 
 
 plane 
 n. crwmddull, Girl, gürl, n. geneth, bachgenes, hocrell, 
 
 herlodes, llances. A little girl, croten 
 
 Gibbous, gib us, a. crymaidd, cefn-grwn Girlish, gür'lísh, a. genethaidd, plentyn- 
 
 Gibe, jib, n. gwawd, gwatwar : v. goganu, aidd 
 
 gwawdio [hwyaden Girrock, gir'uk, n. môrnodwydd 
 
 Giblets, jîb'lëts, n. syrth gŵydd neu Girth, gürth, n. cengl ; cylchfesur, 
 
 Giddiness, gíd'î-ncs, n. penddaredd, cwmpas : pt. & pp. — Gird 
 madrondod; y bendro ; penchwiban- Gist, jist, n. prif bwnc mewn dadl 
 dod, anofaledd , Give, giv (pt. gave, gav ; pp. given, 
 
 Giddy, gíd'î, a. syfrdan, penchwiban ; giv'n), v. rhoddi, anrhegu, donio ; 
 
 anwadal, diofal, byrbwyll 
 Gift, gift, n. rhodd, dawn, anrheg, gwobr 
 Gifted, gifted, a. doniol, dawnus 
 Gig, gig, n. cerbydan ; tro-degan 
 Gigantic, ji-gan'tik, Giantlike, ji'änt- 
 
 lik, a. cawraidd, dirfawr 
 Giggle, gîg'l, vi. cilchwerthin, ffol- 
 
 chwerthin 
 Giglot, gig'lot 
 
 ymroddi. To give way, cilio. To give 
 advice, cynghori. To give offence, 
 anfoddáu. To give in, rhoddi i fyny. 
 To give battle, brwydro, yrnladd. To 
 give over, peidio â. Given to laugh- 
 ing, chwerthingar. Given to drink- 
 ing, diodgar 
 [trythylles, hoeden Giver, giVur, n. rhoddwr, doniwr, deon, 
 n. mwyglen, coegen cyfranwr [afu glas 
 
 Gild, gild (gilt), vt. euro, goreuro Gizzard, giz'urd, n. glasog, glas-gylla, 
 
 Gilder, gìYdür, n. goreurwr, eurwr Glacial, gla'shäl, a. iâaidd, rhewllyd 
 
 Gill, gîl, n. cyffoden, cymones ; tagell, Glaciate, gla'shî-at, vi. ceulo, rhewi, troi 
 
 crogen yn iâ 
 
 Gill, jil, n. pedwaran peint ; dail eidral, Glaciation, gla-shí-a'shün, n. iâad, troad 
 
 eiddew y ddaear yn iâ, rhewiad 
 
 Gillyflower, jírî-flûẅ-ür, n. blodeuyn Glacis, glä-sîs', n. llethrglawdd 
 
 Gorphenaf, llysiau y Haw Glad, glad, a. llawen, lion, siriol, hoenus. 
 
 Gilt, gilt, pt. & pp. — Gild I am glad, mae yn dda genyf 
 
 Gilthead, gilt'hed, n. eurben, banwes i Gladden, glad'n, v. lloni, llawenâu, 
 Gimbal, jim'bal, n. modrwy ddyblyg cysuro ; ymlawenâu 
 
 Gimcrack,jim'krak, n. tegan,ffril, ffrilyn Glade, glad, n. goleufvvlch, llanerch 
 Gimlet, gîm'lët, n. ebillen, trwyddew Gladiator, gläd'T-a-tür, n. cleddyfwr, 
 Gimp, gimp, n. eirion-we o sidan ymladdwr [edd 
 
 Gin, jin, n. magi, croglath, annel, Gladness, gläd'nës, n.llawenydd, gorfol- 
 
 byddagl ; meryw-wyrod Gladsome, gläd'süm, a. dyddanus, difyr, 
 
 Ginger, jín'jür, n. poethwraidd tramor lion, llawen 
 
 Gingerbread, jín'jür-brëd, n. bara pêrflas ( Glair, glê'r, n. gwyn ŵy ; math o waew- 
 Gingerly, jín'jûr-lî, ad. yn araf, ynj ffon : vt. arddwbio â gwyn ŵy 
 
 esmwyth [danneddi Glamorgan, glä-mör'gän, n. Morganwg 
 
 Gingival, jin'jT-val, a. perthynol i gig y Glance, gläns, n. cipolwg, tremyn; pel- 
 
 Gingle, jîng'gl, n. tine, tincian, rhinc 
 v. tincio, cyd-dincio, tincian 
 
 edryn : v. ciledrych ; ysgafn-gyf hwrdd 
 peledru 
 
 Ginnet, jín'ët, n, ceffyl bach cyflym, Gland, gland, n. chwaren, cilchwyrn 
 
 corfarch 'Glandage, glan'daj. n. porthiant ar mês 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. GNA 
 
 Glanders, glan'durz, n. clwy yr ysgyfaint, 
 
 clwy y chvvarenau [meslawn 
 
 Glandiferous, glän-dífür-üs, a. mesawg, 
 Glandular, glän'du-lür, a. chwarenog 
 Glandulosity, glän-du-lös'î-tî, n. chwa- 
 
 reniaeth 
 Glare, glë'r, n. gorddyscleirder, arddys- 1 
 
 glaerder : vt. arwynygio, serenu, 
 
 dysgleirio 
 Glass, glas, n. gwydr ; gwydryn ; gwydraid, 
 
 gwydrynaid [tryloew 
 
 Glassy, gläs'î, a. o wydr, gwydraidd ; 
 Glastonbury, gläs'n-bër-î, n. Ynys Afall- 
 
 ach, Ynys Wydryn 
 Glaucous, glö / küs, a. gwyrdd-lwyd 
 Glave, glav, n. cleddyf llydan 
 Glaze, glaz, vt. gwydro ; caboli, llathru, 
 
 arliwio 
 Glazier, gla'zhur, n. gwydrwr, gwydrydd 
 Gleam, glim, n. llachar, llygeidyn, pel- \ 
 
 ydryn : vi. tywynu, pelydru, llucho 
 Glean, glîn, v. lloffa, casglu lloffion 
 Gleaner, glî'nür, n. lloffwr ; casglwr 
 Glebe, glib, n. clasdir, tir eglwys;| 
 
 tywarchen 
 Glede, glîd, n. barcutan 
 Glee, glî, n. llonder, llawenydd, gorawen 
 Gleek, glik, n. cynghanedd ; cerddor ; 
 
 gwawd : vi. cellwair ; gwawdio, gwat- 
 
 war 
 Gleen, glin, vi. poeth-dywynu, llewyrchu 
 Gleet, glît, n. hadred, hadlif ; dyfrlif 
 Gleety, glî'tî, a. crawnaidd ; hadlifaidd 
 Glen, glen, n. glyn, cwm, dyffryn 
 Glene, glîn, n. twll y llygad 
 Glib, glib, a. llyfn, yslib, llithrig, hylithr 
 Glibness, glíb'nës, n. llyfnedd ; parod- 
 
 rwydd [lifo 
 
 Glide, glid, vi. ymlithro, ymlusgo ; llyfn- j 
 Glimmer, glîm'ür, vi. godywynu, gwan- 
 
 lewyrchu 
 Glimpse, glimps, n. golewyrch ; lledolwg, 
 
 cipolwg 
 Glisten, glis'n, Glister, glîs'tür, vi. claer- 
 
 lewyrchu, gorddyscleirio, echdywynu 
 Glitter, glít'ür, vi. dyscleirio, tywynu : n. 
 
 gorddyscleirdeb 
 Gloat, glot, vi. traws-edrych, cipdremio 
 Globe, glob, n. pel, pellen, cronen, 
 
 cronell 
 Globose, glo-bos', Globous, glo'bus, 
 
 Globular, glöVu-lür, Globulous, glöb'- 
 
 u-lüs, a. cronellog, crwn, cyfrgrwn, 
 
 amgrwn [grymedd 
 
 Globosity, glo-bös'î-tî, n. cronelliad, am- 
 Globule, gloVul, n. crynyn ; defnyn 
 
 Glomerate, glöm'ür-at, vt. cronellu? 
 
 pellenu : a. cronelledig 
 Gloom, glẅm, Gloominess, glŵ'mî-nës, 
 
 n. caddug, tywyllni, gorbrudd-der, 
 
 trymder meddwl [gorbrudd 
 
 Gloomy, glẅ'mî, a. caddugol, cyrnylog ; 
 Glorification, glo'r-i-fi-ka'shun, n. go- 
 
 goneddiad 
 Glorify, glô'r'î-fì, vt.gogoneddu ; clodfori, 
 
 mawrygu, moliannu [dderchog 
 
 Glorious, glô'r'î-üs, a. gogonawl ; ar- 
 Glory, glô'r'î, n. gogoniant ; godidawg- 
 
 rwydd ; clod, bri, mawl, molawd ; 
 
 anrhydedd ; urddas : vi. ymogoneddu, 
 
 ymiFrostio ; bostio 
 Gloss, glös, n. egluriad, agoriad ; rhith- 
 
 ddehongliad ; wyneb-liw, dysgleirdeb 
 
 arwynebol : vi. dehongli, eglurâu ; 
 
 arlathru 
 Glossalgia, glö-särjî-ä, n.poenyn y tafod 
 Glossary, glös^ir-î, n. geirddehonglydd ; 
 
 geirlyfr, geireglureg 
 Glossiness, glöYî-nës, n. Uathreiddrwydd ; 
 
 wyneb-lyfnedd 
 Glossographer, glö-sög^ä-für, Glos- 
 
 sologist, glö-söro-jîst, n. geirdde- 
 
 honglwr [honglyddiaeth 
 
 Glossography, glö-sög^ä-fî, n. geirdde- 
 Glossy, glöYî, a. claerlyfn,llathr,dysclaer 
 Glottis, glöt'ís, n. beudagfwlch 
 Gloucester, glös / tür, n. Caerloew 
 Glout, glüẅt, v. edrych yn guchiog, gygu 
 Glove, gluv, n. maneg, amlaw ; dyrnfol 
 Glover, glìr/ür, n. menygwr, dyrnfolydd 
 Glow, glo, vi. twymwrido ; gwyniasu, 
 
 ymboethi: n. twymwrid ; poethias. 
 
 Glow-worm, y gyfarwydd, magien 
 Gloze, gloz, vi. gwenieithio ; wyneb liwio 
 Glue, glu, n. glyd, ysgrawling, syth : vt. 
 
 glydio, ysgrawlingo ; asio. Glue- 
 boiler, glydiwr 
 Gluey, glu'î, a. glydiog, hylyd, gwydn 
 Glueyness, glu'î-nës, n. glydrwydd, 
 
 gwydnedd 
 Glum, glum, a. anhylon, diserch, sarug 
 Glut, glut, vi. gorlenwi, arddigoni, 
 
 gwancio : n. gormodedd, arddigonedd 
 Gluten, glu r tën, n. glydd llysieuol 
 Glutinous, glu r tî-nüs, a. glydiog, ys- 
 
 grawlingaidd [rythwr, rhemwth 
 
 Glutton, glut'n, n. glwth, gewai, bol- 
 Gluttonize, glut'n-iz, vi.ymrythu, glythu 
 Gluttonous, glüt'n-üs, a. bolrwth, rheibus; 
 Gluttony, glüt'n-î, n. glythineb, bol- 
 
 rythni, glythni [chwyrnu 
 
 Gnar, när, Gnarl, nârl, vi. grymial, 
 
 143 
 
GOR path, fät, ëre, mët, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrztook ; 
 Gnarled, närld, a. cylymog, cygnog ; Gold, gold, n. aur. Gold-beater, aur- 
 
 garw ddalenwr. Gold-finer, eurydd, purwr 
 
 Gnash, näsh, v. rhincian ; ysgyrnygu aur. 
 
 Gnat, nät, n. gwybedyn, ednogyn, cylion- Golden, gol'dn, a. euraid, euraidd, eurin 
 
 yn [ysu Goldfinch, gold'fintsh, n. telor, eurbinc, 
 
 Gnaw, no, v. cnoi, deintio; amgnòi; difa, i peneuryn 
 
 Gnoflf, nöf, n. cybydd Goldsmith, goldsmith, n. eurych, gof 
 
 Gnome, nom, n. yspryd dychymygol yn aur [phastwn 
 
 trigo yn nghanol y ddaear Golf, golf, n. math o chwareu â phêl a 
 
 Gnomon, no'mün, n. mynegfys, bys deial Gome, gom, n. cymysg-iraid 
 Gnomonics, no-mon'iks, n. y gelf o Gondola, gön'do-lä, n. math o gwch 
 
 ddeialu Gondolier, gön-do-lî'r', n. ysgraffwr, 
 
 Gnostics, nos'tiks, n. plaid o grefyddwyr| badwr 
 
 yn y ganrif gyntaf Gone, gön, pp. — Go 
 
 Gnu, nu, n. math o garvv j Gonfalon, gön'fâ-lön, n. Human, baner 
 
 Go, go (went, gone), vi. myned; cychwyn ; Gong, göng, n. math o symbal 
 
 cerdded, rhodio. To go back, dy- Gonorrhoea, gön-o-rî'â, n. hadred, hadlif 
 
 chwelyd. To go with, cydfyned a. Good, gẁd (better, best), a. da, daionus, 
 
 To let go, gollwng ymaith, gadael yn 
 
 rhydd. To go well with, bod yn 
 llwyddiannus. A go-between, cyf- 
 ryngwr. To go beyond, twyllo, siomi 
 
 Goad, god, n. garthion, swmbwl, irai, 
 ierthi : vt. symbylu, pigo ; gyru, adnog 
 
 Goal, gol, n. gâl, crychnod 
 
 Goat, got, n. gafr, cidws, Hill. Goat- 
 herd, bugail geifr. Goat sucker, 
 troellwr, aderyn. A young goat, 
 efyrnig. A gelded goat, hyfr 
 
 Goatish, go'tîsh, a. gafraidd ; mŵs, 
 trythyll, fel bwch gafr 
 
 Gob, göb, Gobbet, goVet, ri. tamaid 
 
 mad ; llesol, buddiol : n. da, daioni, 
 
 budd, lies, mad, Had, mêd. Goods, 
 
 nwyddau. Household goods, dodrefn. 
 
 Good-bye, yn iach. Good-natured, 
 
 hynaws. As good, cystal. A good 
 
 way off, yn mhell, encyd o ffordd. A 
 
 good while, encyd o amser. As good 
 
 as his word, cystal a'i air 
 
 Goodliness, gẁd'lî-nës, n. tegwch, pryd- 
 
 ferthwch [cain 
 
 Goodly, gẁd'lî, a. hardd, teg, prydferth, 
 
 Goodness, gẁd'nës, n. daioni, tosturi, 
 
 madedd. Have the goodness to, bydd- 
 
 wch gystal â 
 
 safnaid [flyncu Goosander, gẅ'sän-dür, n. math o wydd 
 
 Gobble, gob'1, v. cegu, bochlwytho, tra- ! Goose, gẁs (geese), n. gwydd. Wild 
 
 Goblet, goblet, n. ffiol, cwpan, gwn, 
 
 mail 
 Goblin, goblin, n. ellyll, gwyll 
 
 geese, elcys. Wild goose chase, ym- 
 drech ffbl ac ofer. Goose-pen, fFronc 
 gwyddau 
 
 Goby, go'bî, n. hud, siom, twyll, rhithdro Gooseberry, gẁz'bër-î, n. eirinen Mair, 
 
 God, god, n. Duw, Duw Celi, Naf, Nêr, j grwysen. Gooseberry-bush, eur- 
 
 Iôn, lor: vt. dwyfoli, duwioli, addoli.; ddrainen. Gooseberry-fool, grwys- 
 
 God- father, alltraw, tad-bedydd. God- fwyd [potenog 
 
 mother, mam-fedydd. God-son, mab- Gorbellied, gör'bël-îd, a. cestog, bolrwth, 
 
 fedydd Gordian, gör'jän, a. astrus, dyrus, 
 
 Goddess, göd'ës, n. duwies rhwystrus 
 
 Godhead, göd'hëd, n. duwdod, duwdeb, Gore, gô'r, n. gor, gwyar, gwaedgrawn ; 
 
 duwiaeth [nuwiol cwysed : vt. cornio ; gori 
 
 Godless, göd'lës, a. didduw, annuw, an- Gorge, görj, n. corn gwddf, corn pori, 
 Godlike, god'lik, a. duwiaidd, dwyfol sefnig : v. gorlenwi, dyslyncu, gwancio 
 
 Godliness, göd'lî-nës, n. duwioldeb, dwyf- j Gorgeous, gör'jüs, a. hoew-wych, claer- 
 older [yddol! wych, gorwych [der 
 
 Godly, göd / lî, a. duwiol, dwyfol, cref- 
 Godward, göd'würd, ad. tu ag at Dduw 
 Godwit, göd'wít, n. aderyn hirgoes. 
 
 Common godwit, chwiogen y mynydd 
 Goggle, gögl, vi. llawnrythu, ydrych yn 
 
 Hygadgam 
 
 Gorgeousness, gör'jüs-nës, n. gorwych- 
 Gorget, gör'jët, n. broneg, brondor ; 
 
 mynyglwisg 
 Gorgon, gö/gün, n. anghenfil, hyllyn 
 Gormandize, go^man-diz, vi. bolrythu, 
 
 gorfwyta, glythinebu 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; j = dzh. GRA 
 
 Gorse, görs, n. eithin 
 
 Gory, gô'r'î, a. gorllyd, gwaedlyd 
 
 Goshawk, gos'hok, n. cuddon-walch, 
 
 gwalch mawr 
 Gosling, goz'ling, n. gwyddan, cyw gwydd 
 Gospel, gös'pël, n. efengyl, newydd da 
 Gossamer, gös'ä-mür, n. gosymerth, 
 
 gwavvn 
 Gossip, gös'îp, n. chvvedlai, clepwraig, 
 
 clecai : vi. clecian, chwedleua 
 Got, got, pt. & pp.— Get 
 Gothic, goth'ik, a. Gothaidd, hen-ddull- 
 
 iawg. Gothic type, llythyrenau 
 
 GOTHAIDD 
 Gouge, gẅj, n. gaing gau, cŷn llwy 
 Gourd, go'rd,n. math o gostrel; cicaion 
 Gourdy, gô'/dî, a. a fo â choesau chwydd- 
 
 edig 
 Gout, guẅt, n. cymalvvst. Gout-weed, 
 
 llysiau y gymalwst [anllyfn 
 
 Gouty, güẅ'tî, a. troedwstog ; cnyciog, 
 Govern, guv'urn, v. llywodraethu, rheoli, 
 
 llywio [hydrin, rheoladwy 
 
 Governable, güv'ür-nä-bl, a. hylyw, 
 Governance, guVur-nans,!). llywodraeth, 
 
 llywodri, llywiedigaeth 
 Governant, guv'ur-nant, Governess, 
 
 guv'ur-nes, n. llywiadures, athrawes 
 Government, guv'urn-ment, n. llyw- 
 odraeth, gwledwch 
 Governor, gtr/ür-nür, n. llywydd, llyw- 
 
 odraethwr, llywiawdwr 
 Gown, gûẅn, n. gwn, ysgin, hug, twyg. 
 
 Gown-man, ysginawg 
 Gowned, güẅnd, a. gynog, ysginog 
 Grabble, grab 7 !, vi. palfu, palfalu ; 
 
 chwilota 
 Grace, gras, n. rhad, Had, gras, rhadlon- 
 
 edd ; ced, caredigrwydd ; bendith ; 
 
 gweddusrwydd : vt. urddasu ; pryd- 
 
 ferthi, addurno. Graces, rhadau, 
 
 grasusau ; taleidion ; moes-dduwiesau, 
 
 y tair chwaer delediw [cain, teg 
 
 Graceful, gras'fwl, a. prydferth, telaid, 
 Gracefulness, gras'fẁl-nës, n. harddwch, 
 
 gweddusder [anfad 
 
 Graceless, grasses, a. diras, anrasol, 
 Gracile, grus'Tl, a. main, eiddil 
 Gracious, gra'shüs, a. rhadlawn,trugarog, 
 
 tirion, graslawn [rwydd 
 
 Graciousness, gra'shüs-nës, n. graslon- 
 Gradation, grä-da'shün, n. graddiad, 
 
 gradd, esgyniad 
 Gradatory, gräd'â-tür-î, n. rhes o risiau 
 Gradient, gra'dî-ent, a. mynedawl ; 
 
 gradd-fynedol 
 
 20 
 
 Gradual, graj'u-al, a. graddol 
 Graduate, graj'u-at, n. graddolwr, urdd- 
 
 awg : v. graddio, graddoli, graddogi 
 Graduation, gräj-u-a'shün, n. graddedig- 
 
 aeth, graddiant 
 GraíF, gräf, Graft, graft, n. imp, impyn ; 
 
 iFos : vt. impio. Grafting-stock, 
 
 coettrych. To cleft-graft, hollt-impio 
 Grain, gran, n. gronyn; temig ; mymryn ; 
 
 yden ; graen. Grain of wood, llin, 
 
 llinon. Cross-grained, afrywiog. 
 
 Grains, soeg 
 Grallatores, gral-a-to'r'lz, n. pi. rhyd- 
 
 yddion, hirgoesion, adar coes-hir 
 Grallic, grarik, a. tudfachog, a choesau 
 
 hirion, hirgoes, coes-hir 
 Gramineal, grä-mîn'yäl, Graminous, 
 
 gräm'î-nüs, Graminaceous, gräm-î- 
 
 na / shüs, a. glaswelltog 
 Graminivorous, gräm-ì-nív'o-rüs, a. yn 
 
 bwyta glaswellt [ieithadur 
 
 Grammar, gräm'ür, n. grammadeg, 
 Grammarian, grä-mê'r'î-än, n. gram- 
 
 madegydd, ieithydd [madegol 
 
 Grammatical, gra-mat'i-kal, a. gram- 
 Grammatist, gräm'ä-tíst, n. crach-ram- 
 
 madegwr 
 Grampus, gräm'püs, n. môrhwch, morfil 
 Granary, grän'ür-î, n. ystordy ŷd, ydle, 
 
 heiniardy 
 Grand, grand, a. mawrwych, mawreddus, 
 
 prif, arbenig, uchel, dyrchafedig, ar- 
 
 dderchog, godidog 
 Grandam, grän / däm, n. nain; hen fenyw 
 Grandchild, grand'tshild, n. wyr 
 Granddaughter, grän'dö-tür, n. wyres. 
 
 Great granddaughter, gorwyres 
 Grandee, grän-dî', n. pendefig, uchelwr 
 Grandeur, grän'jür, n. mawrwychder, 
 
 rhwysg 
 Grandfather, gränd'fâ-THür, Grandsire, 
 
 grand'si'r, n. taid, tadcu, hendad. 
 
 Great grandfather, hendaid. Great 
 
 grandfather's father, gorhendaid 
 Grandiloquence, gran-diVo-kwens, n. 
 
 chwyddiaith 
 Grandiloquent, gran-dil'o-kwent, Gran- 
 
 diloquous, gran-dil'o-kwus, a. ehwydd- 
 
 edig 
 Grandmother, gränd'mÜTH-ür, n. nain, 
 
 mamgu. Great grandmother, hennain, 
 
 gorhenfam. Great grandmother's 
 
 mother, gorhennain 
 Grandson, gränd'síín, n. wyr. Great 
 
 grandson, gorwyr. Grandchild's 
 
 grandson, goresgynydd 
 
GRE path, fät, ërr, met, mâ-rîm, pin, orl), on, cfirvp, cut, twzrtoo, twkzrtook ; 
 Grange, granj, n. maerdy, hafotty; ydlan, I Gratitude, grät'î-tud, n. d wch, 
 
 ydle [grawn iolwcli 
 
 Graniferous, grâ-nîf'ür-üs, a. yn dwyn I Gratuitous, grä-tu'í-tüs, a. anrhegol ; 
 Granite, grän'ít, n. gronynficn rhad ; gwirfoddol ; dibrawf 
 
 Granivorous, gra-niv'o-rus, a. yn byw Gratuity, grfi-tu'î-tî, n. rhodd, gwobr ; 
 ar rawn cydnabyddiad [llon-gyfarch 
 
 Grant, grant, n. rhoddiad, anrhcg ; Gratulate, grät'u-lat, vt. cyfarch gwell, 
 goddefiad; cenad, caniatad: vt. rhoddi, Gratulation, grät-u-la'shttn, n. cyd- 
 cenadu ; addef; caniatâu [jàà\ lawenâd, hawddammhor, lhvydd- 
 
 Grantee, grän-tî', n. derbyniwr, derby n-l anerchiad [awl, cyfarcbiadol 
 
 Grantham, gränt'häm, n. Caergraint jGratulatory, grät'u-la-tür-T, a. anerch- 
 Grantor, grän-tör', n. rhoddwr, caniatâwr Grave, grav, a. difrif, dwys, sobr ; go- 
 Granulary, grän'u-lùr-î, a. gronynol,! dywyll : n. bedd, beddrod: v. (grch 
 
 graeanol [)' nu cerfio, crifellu ; crafu. Grave-clothes, 
 
 Granulate, grän'u-lat, vt. graeanu, gron- amdo. Grave-stone, careg bedd, 
 Granulation, grän-u-la'shün, n. gronyn-i beddfaen, beddlech 
 
 iad, graeaniad Gravel, grav'el, n. graean, marian, gro ; 
 
 Granule, gran'ul, n. gronyn, graeanen grut ; graeanwst : vt. graeanu ; 
 
 Granulosity, grän-u-ÌÖs'î-tî, n. graeanderj rysu [1yd 
 
 Granulous, gran'u-lus, n. graeanol, Gravelly, graVel-T, a. graeanog, graean- 
 gronynog, gronynol Gravely, grav'li, ad. o ddifrif, yn ddwys ; 
 
 Grape, grap, n. gwinronyn (pi. grawn yn sobr 
 
 gwin, gwinrawn). Grape-shot, math Graven, gra'vn, pp. — Grave 
 o beleni dryll [cywraint, manwl Graveness, gray Del, n. difrifoldeb, 
 
 Graphic, graf'ik, a. argraffol, darluniadol ; dwysder, sobrwydd [crifell 
 
 Grapnel, gräp'nël, n. gafaelfach, angoryn Graver, gra'vur, n. cerflwr ; cyn cerfio, 
 Grapple, gräp'l, v. bachu, bachgydio ; Gravidity, grä-víd'î-tî, n. beichiogrwydd 
 ymgydio, cydymgydio : n. gafaelfach ; Gravitate, grav'i-tat, vi. dyscyrchu, dym- 
 Grapy, gra'pî, a. llawn gwinrawn gyrchu, creiddio 
 
 Grasp, grasp, v. gafaelu, tyn-afaelu, Gravitation, gràVî-ta-shün, n. dyscyrch- 
 crafangu : n. crafangaid, dyrnaid ; iad, dymgyrchiad, creiddiad 
 dwrn-wasgiad, gafaeliad; afflau, gafael Gravity, grav'i-ti, n. gobwysiad ; difrif- 
 Grass, gräs, n. glaswellt, gwelltglas, ! wch. Centre of gravity, craidd 
 
 porfa, gwellt. Latter-grass, aethwellt, Gravy, gra'vi, n. sudd cig, irnodd cig tew 
 adladd. Blade of grass, blewyn glas. Gray, gra, a. llwyd, blawr, llwydwyn. 
 Reed-grass, cawn. Scurvy-grass, j Gray-beard, henddyn, henwr. Black- 
 llysiau'r llwy. Hound-grass, glas-; ish gray, raven gray, llwyd- ddu, dulwyd 
 wellt y own. Cock's-foot grass, dantGrayish, gra'ish, a. lledlwyd, golwyd. 
 y ci [rhedyn j Grayish blue, llwydlas. Grayish white, 
 
 Grasshopper, gräs'höp-ür, n. ceiliog llwydwyn 
 Grassy, gräs'î, a. glaswelltog, porf äog, | Grayling, gra'lîng, n. teimbysg, gwyniad 
 
 irlas 
 Grate, grat, a. alch; gradell: v. rathellu, 
 
 rhygnu ; gofidio, aufoddâu 
 Grateful, grat'fẁl, a. diolchgar, boddus, 
 
 derbyniol [wch 
 
 Gratefulness, grat'fẁl-nës, n. diolchgar- 
 Grater, gra'tür, n. rhathell, crafell 
 Gratification, grat-i-fi-ka'shun, n. 
 
 boddâd, boddloniad ; taliad ; digoniad 
 Gratify, grät'î-fi, vt. boddâu, boddloni ; 
 
 talu, gwobrwyo 
 Grating, gra'ting, a. garw, anhyfryd, 
 
 llym : n. alchwaith ; eiswaith ; cledriad 
 Gratis, gratis, ad. am ddim, yn rhad, 
 
 yn rhodd 
 
 Graze, graz, v. pori, porfâu ; go- 
 gyfhwrdd 
 
 Grazier, gra'zhur, n. porfäwr, porthwr 
 anifeiliaid, porthmon 
 
 Grease, grîs, n. ir, iraid, saim, mehin 
 
 Grease, griz, vt. iro, seimio, ireidio 
 
 Greasiness, gri'zi-nes, n. seimlydrwydd ; 
 brasder [llythnig 
 
 Greasy, gri'zi, a. seimlyd, ireidlyd ; 
 
 Great, grat, a. mawr, mawreddus ; cyf- 
 rinachol. As great, cymaint. How 
 great soever, pa faint bynag. In- 
 finitely great, anfeidrol o faint. To 
 make great, mawrâu, mawrygu. A 
 
 great swelling, gorchwydd 
 
 _ _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jrrdzh. GRO 
 
 Greatness, grat'nes, n. maintioli, maint ; 
 
 mawredd ; mawrwychedd, rhwysg, 
 
 bonedd 
 Greave, griv, n. coesarn, coesarf, botas 
 Grebe, grîb, n. tindroed 
 Grecian, gri'shan, a. Groegaidd : n. 
 
 Groegwr 
 Grecism, gri'sizm, n. Groegeiddiaeth 
 Greece, grîs, n. gwlad Roeg, bro Gryw 
 Greediness, grî'dî-nës, Greed, grid, n. 
 
 ainc, awydd, trachwant, gwanc, rhaib, 
 
 bolrythni 
 Greedy, grî'dî, a. chwannog, awchus, 
 
 rheibus, trachwantus, gwancus, bol- 
 
 rwth [Groegwr 
 
 Greek, grik, n. Groeg ; Groegaeg ; 
 Green, grin, a. gwyrdd ; llysieuol ; gwir- 
 
 ion. Green cheese, caws newydd. 
 
 Green finch, llinos werdd. Green 
 
 gage, yr eirinen werdd. Green grass, 
 
 glaswellt. Green horn, gwirionyn. 
 
 Green-house, llysieudy. Green sick- 
 ness, y glasglwyf. Greens, bresych ; 
 
 cawl. Green trees, glasgoed. Bluish 
 
 green, gwyrddlas. Sea-green, mor-liw. 
 
 The green-eyed monster, eiddigedd 
 Greenish, grî'nîsh, a. gwyrddaidd, lled- 
 
 wyrdd. Greenish blue, gwyrddlas 
 Greenness, grî'nës, n. gwyrddedd, 
 
 gwyrddlesni ; irder ; anaddfedrwydd 
 Greet, grit, vt. anerch, llwyddanerch, 
 
 cyfarch [anerchiad 
 
 Greeting, grî'tîng, n. anerch, cyfarch, 
 Gregarious, grî-gê'r'î-üs, a. dëadellog, 
 
 minteiog 
 Grenade, grî-nad', n. tân-belen 
 Grenadier, grën-â-dî'r', n. talfilwr ; tân- 
 
 belenydd 
 Grew, grẅ, pt. — Grow 
 Grey, gra, a. — Gray 
 Greyhound, gra'hüẅnd, n. milgi, hyddgi. 
 
 Greyhound-bitch, milast 
 Grice, gris, n. pi, grisiau 
 Gridelin, grîd'î-lín, a. symudliw, gwyn- 
 
 goch [greidyll 
 
 Gridiron, grîd'i-ürn, n. alch, greidell, 
 Grief, grlf, n. gofid, tristwch, trymder, 
 
 tristyd, cystudd, blinder, alaeth, galar 
 Grievance, gri'vans, n. gofid, gormes, 
 
 sarâd ; cwyn 
 Grieve, griv, v. gofidio. tristâu ; galaru 
 Grievous, gri'vus, a. trwm, gorthrwm, 
 
 poenus, gofidus, blin,tral]odus, galarus 
 Grievousness, gri'vus-nes, n. trymder ; 
 
 atgasedd, blinder [grufft, egrifft 
 
 Griffin, gríf'ín, Griffon, gríf'ün, n. gruff, 
 
 Grig, grig, n. corlyswen ; ysgentyn 
 Grill, grîl, vt. rhostio ar alch 
 ÌGrillade, grî-lad', n. bwyd rhostiedig ar 
 
 alch [hyll 
 
 ; Grim, grim, a. cuchiog, gerwin, gygus, 
 Grimace, grî-mas', n. mingamiad, 
 
 hylldrem. To make a grimace, min- 
 
 gamu, gwneyd gwep, gwepio 
 Grimalkin, grî-märkín, n. hen gath 
 Grime, grim, n. parddu ; budreddi, baw, 
 
 llaid : vt. budreddu, pardduo, dwbio 
 íGrimness, grîm'nës, n. cuchiogrwydd, 
 
 gerwindeb, hyllder 
 Grin, grin, vi. esgyrnygu; coeg-chwerth- 
 
 in : n. dysgyrniad, esgyrnygiad 
 Grind, grind (ground), v. malu, chwil- 
 
 friwio ; breuanu, llifo ; gorthrymu. 
 
 To grind on a grind-stone, llifo. To 
 
 grind the teeth, rhincian dannedd. 
 
 Grind-stone, breuanllif, maenllifo 
 ! Grinder, grin'dür, n. malwr, llifiannwr ; 
 
 cilddant. Grinders, dannedd malu 
 ; Grinning, grín'íng, a. dysgyrnol 
 Gripe, grip, n. crafangiad ; tynwasgiad ; 
 
 crafanc : vt. crafangu ; tynwasgu ; 
 
 cribddeibio ; cnoi. Gripes, cnofa, 
 
 bolgnofa, bolwst, gwaew 
 jGrisamber, grís-äm'bür, n. gwefr 
 , Grise, gris, n. porchellyn 
 | Grisette, gri-zet', n. merch, geneth 
 Griskin, gris'kin, n. glain cefn mochyn 
 Grisly, griz'll, a. erchyll, hyll, ffyrnig, 
 
 ofnadwy 
 Grist, grist, n. mâl, maliad ; ýd i'w 
 
 falu ; arfael 
 Gristle, grisO, n. madruddyn, mwythan. 
 
 The gristle between the nostrils, teis- 
 
 ban y ddwyffroen [ynog 
 
 Gristly, grîs^î, a. madruddog, madrudd- 
 Grit, grit, n. grut, graeanlwch, grutfaen 
 ! Grittiness, grît'î-nës, n. graeanogrwydd, 
 
 grutnaws [grutiol 
 
 Gritty, grîrt, a. graeanllyd, tywodlyd, 
 Grizzled, griz^d, a. llwyd, dulwyd, 
 
 llwydwyn 
 Groan, gron, n. och, erthwch, griddfan, 
 
 cwyn : vi. ochneidio, griddfan, tuchan 
 Groat, gröt, n. pedair ceiniog 
 Grocer, gro / sür, n. pêrlysiwr, chweg- 
 
 nwyddwr. Green grocer, bresychwr 
 Grocery, gro r sur-i, n. pêr-lysiau 
 Grog, grog, n. gwirod a dwfr 
 Grogram, grög'räm, n. math o sidan 
 
 cyfrodeddwe 
 
 Groin, groin, n. cesail morddwyd, cylch 
 
 yr arffed, gweryd 
 
 _ 
 
GUI path, fät, ëre, met, mâ-rine, pin, orb, on, curve, cut, tw=:too, twk = took ; 
 Groom, grŵm, n. marchwas, gwastrawd GruíF, grüf, Grum, grüm, a. sarug, 
 Groove, grwv, n. rhigol, rhych, ceu- diserch, garw [fwynder 
 
 rigol : vt. rhigoli, rhychu Gruffness, grüf'nës, n. sarugrwydd ; an- 
 
 Grope, grop, vi. palfalu, pa!fu, ymbalfalu Grumble, grüm'bl,vi. grwgnach, grymial; 
 Gross, gros, a. tew, bras ; braisg ; Grume, grẅm, n. gvvaed tolchenog ; 
 
 gwrthun ; anmbur; hurtbwl : n. cyfan- tuchan [ceulvvaed 
 
 rif; deuddeg dwsin. In the gross, yn Grumous, grẅ'müs, a. tolchenog, ceulog 
 
 ei grynswth, y cyfan drwyddo. To Grunt, grunt, n. rhoch, grydwst : vi. 
 
 make gross, to become gross, brasâu rhochi, rhochain, erthrychain fel moch 
 Grossbeak, gros'bik, n. y gylfinbraff Grunter, grün'tür, n. rhochwr ; math o 
 
 Grossness, grosses, n. tewedd ; anmbur- bysg [edd 
 
 edd [addurngell Gryphosis, gri-fo'sîs, n. clefyd yr ewin- 
 
 Grot, grot, Grotto, gröt'o, r. ogofdy, Guaiacum, gwa'ya-kum, n. math o goed 
 Grotesque, gro-tesk', a. digrifddull, tramor [môr-adar 
 
 digrifwedd Guano, gu-â'no, n. adardom, ysgarthion 
 
 Ground, grüẅnd, n. llawr, daear ; sail, Guarantee, gär-än-tî', Guaranty, gär'- 
 
 sylfaen ; gwaelod ; testun, cynddefn-' än-tî, n. gwarantydd, mechniydd : vt. 
 
 ydd : vt. seilio, sylfaenu ; sefydlu : pt. ' ateb dros ; mechni'o 
 
 & pp. — Grind. Ground-colour, cyn- Guard, gärd, n. gwyliadwriaeth ; gochel- 
 
 lliw. Ground-plot, seilddarlun. 
 
 Ground-work, sail, gosail. To gain' 
 ground, cryfâu, cynyddu. Grounds, 
 seiliau ; gwaddodion 
 Groundless, grüŵnd'lës, a. disail, di 
 reswm 
 
 iad ; gwyliwr ; gwarchodlu ; gos- 
 gorddlu : v. cadw, amddiffyn, diogelu, 
 gwarchadw ; gwylied, gwartu. Fire- 
 guard, cylch aelwyd. Life-guards, 
 gosgordd y frenines. Rear-guard, 
 ol-fyddin. Van-guard, blaen-fyddin 
 
 Groundling, grüŵnd'líng, n. pysgodyn Guardian, gâr'dî-än, n. gwarcheidwad, 
 a driga yn ngwaelod dwfr [sailj arffedogwr, gwarchodydd, ymgeleddwr, 
 
 Groundsel, grüẅnd / sël, n. hiniog, go-j noddwr, golygwr : a. gwarcheidwadol. 
 
 Group, grẅp, n. twr, crug, lluaws, swp j Board of guardians, bwrdd gwar- 
 vt. cydosod cheidwaid [cheidwadaeth 
 
 Grouse, grüẅs, n. ceiliog du, ceiliog y Guardianship, gär'dî-än-shîp, n. gwar- 
 y mynydd [breisgion Guardless, gärd'lës, a. diwyliadwriaeth, 
 
 Grouts, grüẅts, n. pi. rhynion, rhynflawd, diofal, penrhydd ; dinodded 
 
 Grove, grov, n. Uwyn, cell, celli, gwigfa Gubernation, gu-bür-na'shün, n. rheol- 
 
 Grovel, groVl, vi. ymlusgo; ymfaweiddio aeth, gofal 
 
 Grow, gro (pt. & pp. grew, grown), v. Gudgeon, güj / ün, n. gwyniad ; symlyn 
 tyfu, prifio; chwanegu; codi. To grow Guerdon, gür'dün, n. gvvobr, gwobrwy, 
 bold, ymhyfâu. To grow day, dyddâu. tâl, iawn 
 
 To grow fat, tewâu. To grow old, Guess, gës, n. amcan, dyfaliad, tybiaeth, 
 heneiddio. To grow worse, gwaethygu. i dychymyg : v. dyfalu, bwrw amcan, 
 To grow together, cydtyfu lied- dy bio, dychymygu 
 
 Growl, grûŵl, v. chwyrnu, grymial, ; Guest, gëst, n. gwestai, gwestwr, osb. 
 grwgnach, rhochi Guests, gwahoddedigion 
 
 Grown, gron, pp. — Grow 
 
 Guggle, güg 7 !, vi. bwrlymu, boglynu 
 
 Growth, groth, n. twf, tyfiant, tyfiad, Guidage, giMaj, n. gwobr hyfforddwr 
 cynydd; cynyrch, adgen | Guidance, g^dans, n. hyffbrddiad, ar- 
 
 Grub, grub, n. corbryf; cynronyn : v. 
 diwreiddio, dadwreiddio ; chwynu 
 
 Grubble, grub r l, v. ymbalfalu ; ymgribo 
 
 Grudge, grüj, n. dygasedd, cenfigen, 
 Hid : v. gwarafun, grwgnach. To owe 
 a grudge, dal gwg, cadw Hid, dwyn 
 malais 
 
 Gruel, grẅ'ël, n. cawl, grual, isgell. 
 Barley-gruel, heidd-gâwl. Water- 
 gruel, dyfr-gawl, cawl dwfr 
 
 weiniad, tywysiad, cyfarwyddiad, cy- 
 
 farwyddiad 
 Guide, gid, n. hyfforddwr, cyfarwyddwr : 
 
 vt. cyfarwyddo, tywys, arwain 
 Guideless, gid^ës, a. dihyfforddiad 
 Guidon, gi'dun, n. llumanwr ; Human, 
 
 baner 
 Guild, gild, n. cymdeithas, brawdoliaeth, 
 
 corfforiaeth ; dirwy, treth, ardreth. 
 
 Guild-hall, bwrdeisdy, llys y dref 
 
 148 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh:=z azure; thin, thìs; jrrdzh. HAB 
 
 Guile, gil, n.twyll, dichell, hoced, ystryw 
 Guileful, gil'fẃl, a. hocedus, dichellgar 
 Guilefulness, gil'fẁl-nës, n. twyllgarwch 
 Guileless, gi'les, a. didwyll, annichellgar 
 Guillotine, gîl-yo-tîn', n. peiriant i dori 
 
 pen cyflafanwr, peiriant dienyddol : 
 
 vt. tori pen 
 Guilt, gilt, n. euogrwydd ; bai, pechod 
 Guiltiness, gírtî-nës, n. euogrwydd 
 Guiltless, gîlt'lës, a. dieuog, difai, di- 
 
 bechod 
 Guilty, gíl'tî, a. euog, beius 
 Guinea, gín'î, n. gwlad yn Africa ; darn 
 
 aur o werth un swllt ar ugain 
 Guise, giz, n. modd, dull, sut, Hun, 
 
 gwedd, rhith ; defod, arfer ; gwisgiad 
 Guitar, gî-târ', n. math o offeryn cerdd 
 Gulch, gültsh, n. bolerwr, ymrythwr, 
 
 glwth 
 Gules, gulz, a. rhudd coch, rhuddgoch 
 Gulf, gulf, n. morgainc ; cadduglyn, 
 
 llynclyn ; môr-gerwyn ; gagendor 
 Gulfy, gürfî, a. llynclynog 
 Gull, gül, n. gwylan ; gwirionyn, sjmilyn : 
 
 vt. twyllo, hudo, siomi, hocedu 
 Gullet, gül'ët, n. sefnig, corn breuant, 
 
 corn y gwddf, breuant, cegen 
 Gullibility, gül-î-bíl'î-tî, n. hygoeledd, 
 
 gwiriondeb, gwirionyni 
 Gully, gül'î, vi. cegleisio, gorlyncu : n. 
 
 math o fibs. Gully-hole, iFosdwll 
 Gulosity, gu-lös'î-tî, n. gwanc, rhaib, 
 
 glythi, glythedd 
 Gulp, gulp, n. traflwnc, darlwnc, cegiad: 
 
 vt. traflyncu, darlyncu, cegu 
 Gum, güm, n. glyd, gwyddlyd, môl : vt. 
 
 sythu, glydio, glyd-ddwbio. Gums, 
 
 gorchfannau, cig y dannedd. Gum- 
 boil, llynoryn yn nghig y dannedd 
 Gummy, güm'î, a. glydiog ; molog 
 Gun, gun, n. gwn, cyflegr, dryll tanio. 
 
 Great gun, cyflegr mawr, magnel 
 Gunnel, Gunwale, gün'ël, n. trawst Hong 
 Gunner, gün'ür, n. gynwr, cyflegrwr 
 Gunnery, gün'ür-î, n. gynyddiaeth 
 Gunpowder, gün'püẅ-dür, n. fflamlwch, 
 
 pylor gwn 
 Gunshot, gün'shöt, n. ergyd gwn 
 
 Gunsmith, gün'smîth, n. gof gynau, 
 
 gwn-werthwr 
 Gunstock, gun'stok, n. bon gwn 
 Gurge, gürj , n. llynclyn, pwll tro 
 Gurgion, gür'jün, n. blawd garw 
 Gurnet, gür'nët, Gurnard, gür'nürd, n. 
 
 pengernyn 
 Gush, gush, n. ffrwd, gorlif; llifeiriad : 
 
 vi. ffrydio ; liifeirio, pistyllio 
 Gusset, güs'ët, n. cwysed, Hain, dernyn 
 Gust, güst, n. awel, chwa, hyrddwynt ; 
 
 chwaeth, bias [blasiad 
 
 Gustation, güs-ta'shün, n. archwaethiad, 
 Gustatory, güs'tâ-tür-î, a. archwaethol 
 Gustful, güst'fẁl, a. archwaethus, blasus 
 Gusto, güs'to, n. sawr, chwaeth, bias 
 Gusty, güs'tî, a. chwaol, ystormus, awelog 
 Gut, güt, n. perfeddyn, coluddyn, mon- 
 
 ochen : vt. diberfeddu, tynu perfedd. 
 
 Guts, perfedd, coludd, ymysgaroedd 
 Gutling, güt'lîng, n. monochenen 
 Gutter, güt'ür, n. ííos, dyfrglawdd, cwter, 
 
 rhewyn : v. flfosi, cwteru 
 Guttle, güt'l, vt. cegu, ymddyfoli, bolera, 
 
 glythinebu, traflyncu 
 Guttler, güt'lür, n. bolerai, bolrythwr 
 Guttural, güt'ür-äl, a. cegaidd ; garw- 
 
 seiniol, sefnigol 
 Guy, gi, n. dyrwynraff i long 
 Guzzle, guz'l, vi. ymyfed, cofTtio, bol- 
 
 rythu, traflyncu, glythinebu 
 Guzzler, guz'lur, n. traflyncwr, cofFtiwr, 
 
 glwth [ysgolwr 
 
 Gymnasiarch, jim-na'zhi-ark, n. pen- 
 Gymnasium, jim-na'zln-um, . ym- 
 
 ddrechle, gorchestfa 
 Gymnastic, jim-nas'tik, a. gorchestol, 
 
 noeth-ymdrechol. Gymnastics, ym- 
 
 drechwaith [iasol 
 
 Gymnotus, jím-no'tüs, a. llysŵen lluch- 
 Gynecocracy, jin-i-kok'ra-si, n. llywodr- 
 
 aeth y bais, llywodraeth benywod 
 Gyration, ji-ra'shün, n. chwildroad, 
 
 cylchdroad 
 Gyre, ji'r, n. cylchwy ; chwildro : vt. 
 
 chwildroi [ddewiniaeth 
 
 Gyromancy, ji'r'o-män-sî, n. math o 
 Gyves, jivz, n. gefynau, hualau 
 
 H 
 
 TJA, hä, int. ha ! och ! i Haberdasher, häb'ür-däsh-ür, n. gwerth- 
 
 Habeas-corpus, ba-bî-äs-kör'püs,j wr mân-nwyddau, man-nwyddwr 
 n. llythyr dyfyn neu wŷs i ddwyn Haberdashery, häb-ür-däsh'íir-î, n. man- 
 
 carcharor i'r frawdle 
 Haak, hak, n. y cegddu. 
 
 Hake 
 
 nwyddau 
 
 [eu halltu a'u sychu 
 
 Haberdine, häb'ür-dín, n. penfras wedi 
 
HAL path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, o 
 Habergeon, häb / ür-jün, n. dwyfroneg, 
 
 lluryg 
 Habiliment, hä-bîri-mënt, n. dillad, 
 
 trwsiad, gwisg [mhwyso 
 
 Habilitate, hâ-bírî-tat, vt. addasu, cy- 
 Hability, ha-hil'I-tr, n. — Ability 
 Habit, häb'ít, n. eyflwr, ansawd ; defod, 
 
 arfer ; greddf, tuedd ; agwedd, dull, 
 
 moes ; gwisg, gwisgad ; acen : vt. 
 
 gwisgo, dilladu, trwsiadu 
 Habitable, häb'î-tä-bl, a. preswyliadwy 
 Habitant, habitant, n. trigwr, cjf- 
 
 anneddwr, preswylydd 
 Habitation, häb-î-ta'shün, n. trigfan, 
 
 annedd, cartref, preswylfa 
 Habitual, hä-bít'shu-äl, a. arferol, 
 
 defodol ; cyson ; ansoddol 
 Habituate, hâ-bít'shu-at, vt. cynefino, 
 
 ym arfer 
 Habitude, häb'î-tud, n. greddf-duedd ; 
 
 ymarfer, cynefindra ; perthynas 
 Habnab, häl/näb, ad. yn fyrbwyll, ar, 
 
 amcan [mynych arfer; 
 
 Hack, hak, v. hacio, tori; liurio allan ; 
 Hack, hak, Hackney, kak'nT, n. yr hyn 
 
 a logir neu a arferir yn fynych. Hack- 
 horse, ceffyl llôg. Hack-servant, 
 
 gvvas i bawb. Hackney-coach, cer- j 
 
 byd Hog 
 Hackle, hak'l, n. heisyllt, crib llin,| 
 
 heislan : vt. cribo, heislanu 
 Had, had, pt. & pp. — Have 
 Haddock, had'uk, n. math o for-bysg 
 Hades, ba'diz, n. cartref ysbrydion ym- 
 
 adawedig; uifern 
 Haematoid, hî'mä-töîd, a. gwaedlyd 
 Hasmatosis, hî-mä-to'sís, n. gwaedlif 
 Haemorrhoids, hi'mor-oldz, n. pi. clvvyf 
 
 y marchogion 
 Haft, haft, n. earn, said ; coes ; dwrn : | 
 
 vt. carnio, gosod earn neu ddwrn 
 Hag, hag,- n. gwiddanes ; hên wrach ; 
 
 hudoles : vt. aflonyddu, poeni, blino. 
 
 Hag-ridden, a flinir gan yr hunllef 
 Haggard, häg'ürd, a. gwrthun ; truan, 
 
 cul ; gwyllt : n. gweirlan, ydlan 
 Haggis, häg'ís, n. selsigen friwgig 
 Haggish, hag'ish, a. gwiddanaidd, hagr, 
 
 hyll, gwrachaidd 
 Hagiogracy, ha-jr-ok'ra-si, n. llywodr- 
 
 aeth offeiriadol 
 Haggle, hag 7 !, vi. gwrthun-dori ; edwica 
 Hagiographer, ha-jî-ög'rá-für, n. ys- 
 
 grifenydd santaidd 
 Hagiology, ha-jî-öYo-jí, n. hanes bywyd- 
 
 au y saint 
 
 rb, on, eurv^, cut, t\\— too, t\vk 
 Hail " 
 
 took; 
 cenllysg, cesair : int. 
 
 ha), n. 
 groesaw! henffych well! vi. bwrw cen- 
 llysg ; cyfarch-alw. Hailstone, ces- 
 eiryn, careg genllysg 
 Haily, ha'lî, a. cenllysgog, ceseiriog 
 Hair, hë'r, n. gwallt, briger ; blew. 
 Horse-hair, rhawn, A single hair, 
 blewyn. Hair-brained, penfibl, pen- 
 chwiban. Hair-breadth, lied blewyn. 
 Hair-cloth, earthen rawn. Red-haired, | 
 pengoch. gwallt-goch 
 Hairiness, hë'r'î-nës, n. blewogrwydd 
 Hairless, hë'r'lës, a. moel, diflew ; peufoel 
 Hairy, hë'r'î, a. blewog, gwalltog; garw 
 Hake, hak, n. y cegddu 
 Halberd, härbûrd, n. ffbn-fwyell, gwaew- 
 ffon [wr 
 
 Halberdier, häl-bür-dî'r', n. ffbn-fwyell- 
 Halcyon, häl'shün, a. tawel, teg : n. 
 
 math o aderyn ; pioden y dwfr 
 Hale, hal, a. iach, iachus, cryf ; pybyr : 
 
 vt. llusgo, Uurgunio, dirdynu 
 Half, häf (pi. halves), n. haner, hanereg : 
 vt. tori neu ranu yn haner, haneru. 
 Half-bred, cymysgryw,lledryw. Half- 
 moon, haner lleuad. Half-naked, 
 haner noeth. Half-pike, gwaewffbn 
 fer. Half-seas-over, meddw, brwysg. 
 Half-witted, haner call. Half-way, 
 ar haner ffbrdd 
 Halfpenny, ha'pen-I, n. dimai (pi. half- 
 pence, ha'pëns). Three halfpence, 
 ceiniog a dimai. Seventeen pence 
 halfpenny, deunaw ond dimai. Have 
 you halfpence? Oes genych ddimeiau ? 
 Halfpennyworth, ha'pën-î-würth, n. 
 
 gwerth dimai, dimeiwerth 
 Halibut, härî-büt, n. lleden y môr 
 Hall, höl, n. llys ; neuadd ; dadleudy ; 
 
 eisteddlýs. Town hall, llys y dref 
 Hallage, höTaj, n. toll marchnatty 
 Hallelujah, häl-î-ìu'yâ, vi. molwch yr 
 
 Arglwydd : n. mawlgan 
 Halloo, hä-lẅ', v. gawri, bloeddio : n. 
 
 dolef ; bloedd, gwaedd 
 Hallow, häro, vt. cysegru, santeiddio 
 Hallowed, häl'o-ëd, a. santeiddiedig, 
 bendigedig, cysegredig, cysegrlân, 
 glwys [[camsyniad; gwallgofrwydd 
 Hallucination, hä-lu-sî-na'shün, n. gwall, 
 Halm, horn, n. callod, gwellt, cyrs 
 Halo, ha'lo, n. gnotai ; cylch oddeutu'r 
 
 haul neu'r planedau 
 Halse, Hawse, hös, n. rhaif-dwll Hong 
 Halser, Hawser, hö'sür, n. tynraff i 
 lusgo long 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. HAR 
 
 Halt, hölt, n. cloffni; heciad ; gor- 
 
 phwysiad : a. cloff: vi. hecian ; cloffi ; 
 
 sefyll, aros 
 Halter, höTtür,n.cenystr, tennyn; cortyn, 
 
 corden ; penrheiFyn : vt. cebystru ; 
 
 tenynu 
 Halve, hav, vt. haneru. deubarthu 
 Halves, havz, n. pi. — Half 
 Ham, ham, n. ffolen, morddwyd ; y gar; 
 
 maerdy 
 Hamated, ha'mâ-tëd, a. a bachau ynddo 
 Hame, ham, n. mynci 
 Hamlet, häm'lët, n. maesdref, rhandir ; 
 
 pentref 
 Hammer, häm'ür, n. morthwyl ; gordd : 
 
 v. morthwylio ; pwyo. The yellow 
 
 hammer, melynyr eithin [wely 
 
 Hammock, ham'uk, n. gwely crog, crog- 
 Hamper, häm'pür, n. cawell, ffiasg : vt. 
 
 dyrysu, rhwystro, maglu. A small 
 
 hamper, cawellan 
 Hamstring, hamstring, n. llinyn y gar : 
 
 vt. tori llinyn y gar 
 Hanaper, hän'ä-pür, n. sylltty, trysorfa 
 Hand, hand, n. Haw; lied Haw, dyrnfedd, 
 
 pedair modfedd : v. estyn ; arwain 
 
 gerfydd y Haw ; trosglwyddo ; traddodi. 
 
 Hand-breadth, dyrnfedd, lied Haw. 
 
 Hand- cuff, llaw-doreh, llyfethar. 
 
 Hand-maid, Hawforwyn. Hand-mill, 
 
 breuan, llawfelin. At hand, gerllaw, 
 
 yn agos. Hand in hand, law yn llaw. 
 
 Off hand, ar unwaith, maes o law, yn 
 
 ddioed. To get the upper hand, 
 
 gorthrechu. Even-handed, cyfiawn. 
 
 One-handed, unllaw. Open-handed, 
 
 llaw-agored, hael 
 Handful, händ'fẁl, n. dyrnaid, llawaeth, 
 
 llonaid llaw ; crafangaid 
 Handicraft, han'di-kraft, n. llaw-gel- 
 
 fyddyd, crefft 
 Handicraftsman, han'di-krafts-man, n. 
 
 llaw-gelfyddydwr 
 Handiness, hän'dî-nës, n. deheurwydd, 
 
 hylawder, parodrwydd 
 Handiwork, hän'dî-würk, n. llaw-waith, 
 
 gorchwyl 
 Handkerchief, hang'kur-tshif, n. cadach, 
 
 llawfoled, llawliain 
 Handle, han'dl, n. earn, said ; coes ; 
 
 troed ; dolen, dwrn, dyrnddol : vt. 
 
 llofi, dylofì ; trin ; teimlo [ig 
 
 Handsel, händ'sël, n. goseb, honsel, calen- 
 Handsome, händ'süm, a. hardd, glân, 
 
 tlws, prydferth, têg ; gweddus, gwedd- 
 aidd ; golygus ; hael 
 
 Handsomeness, händ / sürn-nës, n. teleid- 
 
 rwydd, tegweh, prydferthwch,harddwch, 
 
 gweddeidd-dra [trosol 
 
 Handspike, hand'spik, n. trosolbren, 
 Handwriting, händ'ri-tíng, n. llawysgrif, 
 
 llawysgrifen 
 Handy, hän'dî, a. hylaw, deheuig, parod, 
 
 medrus. Handy-dandy, minddu man- 
 
 ddel [ymddibynu 
 
 Hang, hang {hung), v. crogi ; dibynu ; 
 Hanger, hangar, n. bidog, byr-gleddyf. 
 
 Hanger-on, truthymlynwr, dibynydd 
 Hanging, hanging, n. croglen, caeadlen 
 Hangman, hangman, n. crogwr, dien- 
 
 yddiwr 
 Hank, hangk, n. cengl ; cloffrwym : vi. 
 
 cenglu, cenglu edau 
 Hanker, hang'kur, vi. chwantu, blysio. 
 
 To hanker after, chwennychu, hiraethu 
 
 am 
 Hansel, hän / sël, n. goseb, honsel, calenig 
 Hap, häp, n. hap, damwain, damchwaen : 
 
 vi. hapio, dygwyddo, dygwydd 
 Hapless, häp'lës, a. anhapus, anffodiog 
 Haply, häp'lî, ad. o ddamwain, ysgatfydd, 
 
 efallai, nid hwyrach, hwyrach 
 Happen, hap'n, vi. damweinio, cymeryd 
 
 lie, dygwyddo, dygwydd 
 Happiness, häp'î-nes, n. dedwyddweh, 
 
 dedwyddyd, hapusrwydd, gwynfyd ; 
 
 ffawd 
 Happy, häp'î, a. dedwydd, gwynfydedig 
 Harangue, hä-räng', n. araeth, araw T d ; 
 
 hir-chwedl : v. areithio ; hir-chwedleua 
 Harass, här'äs, vt. aflonyddu, dyrysu, 
 
 blino ; anrheithio 
 Harbinger, här'bín-jür, n. rhagredegwr, 
 
 blaenred 
 Harbour, här'bür, n. porthladd, llong- 
 
 borth ; angorfa ; Hetty : v. llettya ; 
 
 croesawn, arfolli ; llochesu ; noddi 
 Harbourage, hâr'bür-aj, n. Hetty, lloches 
 Harbourless, hâr'bür-lës, a. dinodded ; 
 
 diborth 
 Hard, hard, a. caled, durfin, durfing, tyn, 
 
 cynil, crintach ; annyner : ad. yn agos. 
 
 Hard by, ger, gerllaw. Hard of hear- 
 ing, trwm ei glywed. Hard-hearted, 
 
 creulawn, calon-galed. Hard to learn, 
 
 anhawdd. Hard-mouthed, a phen 
 
 anhydyn. Hard- ware, durnwyddau, 
 
 d urge In* 
 Harden, här'dn, v. caledu ; ymgaledti 
 Hardiness, hâr'dî-nës, n. ëonder, hyfder, 
 
 gwroldeb, dewredd 
 Hardish, hâr'dísh, a. gogaled, lled-galed 
 
HAT path, fät, êre, mët, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzrtoo, tŵk = took ; 
 
 Hardly, hârd'lî, ad. yn galed ; yn Harpooner, hâr-pẅ'nür, Harpooneer, 
 anhawdd ; yn orthrymus ; yn brin, o här-pẅ-nî'r', n. tryferwr 
 braidd, prin [hawsder Harpsichord, harp'si-kord, n. math o 
 
 Hardness, härd'nës, n. caledwch ; an- ofteryn cerdd 
 
 Hardship, hardship, n. caledi, cam, Harpy, här'pî, n. aderyn aflan ; rheib- 
 gorthrymder ddyn, cribddeiliwr. White-headed 
 
 Hardy, här'dî, a. caled, cadarn, cryf ; hý, harpy, cath y wern, y penwyn 
 
 calonog, hyfaidd, devvr, eofn. Fool- Harridan, här'î-dän, n. hen butain, earn 
 hardy, rhyfygus, ynfyd-ddewr butain 
 
 Hare, hë'r, n. ysgyfarnog, ceinach : vt. Harrier, här'î-ür, n. helgi, ceinachgi ; 
 brawychu ; aflonyddu. Hare-brained,; bwncath, bod y gwerni. Hen-harrier, 
 penchwiban, anwadal. Hare-hearted,! hebog llvvydlas 
 
 ofnus, digalon. Hare's-foot, meillion Harrow, här'o, n. og, oged : vt. llyfnu, 
 cedenog. Hare-lip, bylchfin, gwefus ogi. To harrow up the feelings, 
 fylchog. Hare-pipe, yslepan, magi. aflonyddu, dwysbigo'r teimladau 
 Buck-hare, ysgyfarnog wrryw. Doe Harsh, harsh, a. garw, afrywiog, llym, 
 hare, fenyw [puteindy sarug [sarugrwydd 
 
 Harem, hê'r'em, a. tŷ y gwragedd, Harshness, härsh'nës, n. gerwindeb, 
 
 Hariolation, hë'r-î-o-la'shün, n. dewiniad Harslet, härs'lët, Haslet, häs'lët, n. 
 
 Hark, hark, int. hai ! ho ! gwrando ! syrth mochyn, perfedd mochyn 
 clyw ! vi. gwrando, clustfeinio '■ Hart, härt, n. hydd carw ; eilon ; elain 
 
 Harleigh, här'la, n. Harlech, Caer Coll- Hartshorn, härts'hörn, n. corn yr hydd 
 wyn [digrifwas Harvest, har'vest, n. cynauaf: vt. 
 
 Harlequin, hâr'lî-kín, n. ysgentyn, cynauafa, cywain. Harvest-home, 
 
 Harlot, här'lüt, n. putan, mwyglen, cynauaf-wledd. Harvest-lord, blaenor 
 dyhiryn y fedel 
 
 Harlotry, här'lüt-rî, n.puteindra, godineb Hash, hash, n. briwgig, mângig : vt. 
 
 Harm, harm, n. niweid ; sarâd ; colled; briwo, mân-friwo cig 
 
 drwg ; cam: vt. niweidio, colledu, Hasp, hasp, n. cloig, cloigyn, hespyn : 
 drygu vt. cloigynu, hespenu 
 
 Harmful, hârm'fẁl, a. niweidiol,dryglawn \ Hassock, has'uk, n. hesor, clustog benlin 
 
 Harmless, härm'lës, a. diniwed, diddrwg, |Hast, häst, vt. mae genyt 
 
 diadwyth [rwydd, Haste, hast, n. brys, ffrwst, prysurdeb : 
 
 Harmlessness, hârm / lës-nës, n. diniweid- | v. brysio, prysuro, dyfrysio. Make 
 
 Harmonic, har-mon'ik, Harmonious, haste, brysiwch 
 
 här-mo'nî-üs, a. cynghaneddol, cy- Hasten, ha'sn, v. brysio, prysuro 
 nghanol, cydseiniol Hastiness, ha'stî-nës, n. íFwdan, byr- 
 
 Harmonics, har-mon'iks, n. cynghan-' bwylldra [iFrwythau cynar 
 
 ddysg, athrawiaeth cynghanedd Hastings, ha'stingz, n. pi. pŷs cynar; 
 
 Harmoniousness, hâr-mo'nî-üs-nës, n.jHasty, ha / stî, a. brysiol, íFrystiol, buan ; 
 cydseiniolrwydd, cysondra byrbwyll, nawswyllt, brysgar ; anystyr- 
 
 Harmonist, här'mo-nîst, n. cynghan - 
 
 eddwr, cerddor 
 Harmonize, har'mo-niz, v. cynghanu, 
 
 cynghaneddu, cydseinio, cysoni 
 Harmony, här'mo-nî, n. cynghanedd, 
 
 peroriaeth ; cysondeb 
 Harness, här'nës, n. harnais, cêr, seirch, 
 
 iol. Hasty-pudding, gwynod, brys- 
 
 boten 
 Hat, hat, n. het ; heulrod, capan. 
 
 Hat-band, llinyn het, rhwymyn het 
 Hatch, hätsh, n. deoriad, nythlwyth, 
 
 haid o gywion ; gwarddrws : v. deori ; 
 
 dyfeisio, llunio 
 
 tree; arfogaeth, rhyfelwisg : vt. har- iHatchel, hat'shel, n. heisyllt, heislan, 
 
 neisio, seirchio ; arfogi. Harness- crib llin : vt. cribo, heislanu 
 
 maker, harneisiwr Hatchet, hät'shët, n. bwyell, cymynai 
 
 Harp, hârp, n. telyn : vi. telynorio, Hatchment, hätsh'mënt, n. marw-gwn- 
 
 chwareu ar y delyn sallt [glawrddorau Hong 
 
 Harper, hâr'pür, n. telynor, telynwr (Hatchway, hatsh'wa, n. fTordd dros 
 
 Harpoon, här-pẅn', n. tryfer morfeirch : Hate, hat, \t. casâu, fíìeiddio: n. cas, 
 
 vt. tryferu ' casineb, dygasedd. I hate, cas genyf 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; jzzdzh. HEA 
 
 Hateful, hat'fwl, 
 
 ffiaidd 
 Hatefulness, hat'fŵl-nës, n. dygasrwydd 
 Hatred, hatred, n. cas, casineb, dygasedd 
 Hatter, hät'ür, n. hetwr, hetiwr 
 Hattock, hat'uk, n. ysgub o ŷd ; cogwrn 
 Haughtiness, hö'tî-nës, n. balchder, 
 
 traha, balchedd 
 Haughty, hö'tî, a. balch, uchelfrydig, 
 
 ffroenuchel, trahaus, uchel 
 Haul, höl, vt. tynu, dirdynu, llusgo 
 Haum, horn, n. callod, gwellt, cyrs 
 Haunch, häntsh, n. morddwyd, clun, 
 
 iFolen 
 Haunt, hänt, n. cyrchfa, cyniweirfa, 
 
 cyrchle : vt. cyniwair, mynych-gyrchu 
 
 cas, atgas, dygas,| Haziness, ha'zi-nes, n. niwliogrwydd 
 [dygasedd Hazy, ha'zi, a. niwliog, godywyll 
 
 He, hi, pro. efe, ef, e ; efo, fo, o. He 
 also, yntau 
 
 Head, hëd, n. pen; copa, clopa; talcen; 
 blaen ; blaenor, penaeth : vi. blaenori, 
 llywio ; dibenu. Head-band, pen- 
 rwymyn. Head-borough, maer bwr- 
 deisdref. Head-land, penarth, pentir, 
 penryn ; talar. Head-piece, helm, 
 penffestin; deall. Light-headed, pen- 
 ysgafn, syfrdan, ehud. Thick-headed, 
 hurt, pendew, pengam. Forepart of 
 the head, iâd. Side of the head, cern. 
 Top of the head, coryn, siol. To make 
 head against, gwrthsefyll 
 
 aflonyddu [mefyseni Headache, hed'ak, n. dolur neu gur pen 
 
 Hautboy, ho'böî, n. rhibib, telgorn ; \ Headily, hëd'î-lî, ad. yn chwidr-wyllt 
 Hauteur, ho-tür', n. balchder, trahausder Headiness, hëd'î-nes, n. ehudrwydd ; 
 
 Have, hav (had), vt. cael, meddu, medd- 
 iannu ; dwyn. I have, mae genyf, 
 
 cryfder diod 
 Headless, hedges, a. diben, heb ben 
 
 mae i mi. I have been, yr wyf wedi Headlong, headlong, ad. yn bendra- 
 
 
 r 
 
 bod. To have mercy, cymeryd dru- 
 garedd, trugarâu 
 Haven, ha'vn, n. porthladd, llong-borth, 
 
 aber, cilfach [Hwlffbrddj Headstrong, 
 
 Haverfordwest, hav-ur-fo'rd-west', n.! cyndyn 
 Havoc, hav'uk, n. difrod, anrhaith, hafog : | Heady, hëd'î 
 
 vt. difrodi, hafogi, anrheithio 
 Haw, hö, n. pilen ar lygad ceffyl; 
 grawn y ddraenen wen, cyrafol y moch 
 Hawk, hok, n. hebog, gwalch, cudyll, 
 curyll : v. heboga; hoch-boeri ; gwica. 
 Hawk's beard, llysiau y gwalch. 
 Sparrow-hawk, cydyll coch. Hawk- 
 weed, llysiau yr hebog 
 Hawker, hö / kür, n. hebogydd ; gwicawr, 
 
 gwicwr, edwicwr 
 Hawthorn, hö'thörn, n. yspyddaden, 
 
 draenen wen 
 Hay, ha, n. gwair, gweirwellt, gwyran. 
 Hay-cock, mwdwl gwair. Hay-field, 
 gweirglawdd, cae gwair. Hay-loft, 
 taflod wair. Hay -maker, cyweiriwr 
 gwair. Hay-rick, dâs wair. Hay- 
 yard, hay-garth, or haggard, ydlan, Hearsay, hî'r'sa, n. sôn, sŵn, siarad, gair 
 gweirlan I Hearse, hürs, n. elor feirch, elor-gerbyd 
 
 Hazard, häz'ürd,n. enbydrwydd, perygl^ Heart, hârt, n. calon ; canol ; rhuddin, 
 
 madruddyn pren. Heart-ache, dolur 
 calon, trallod. Heart-burn, ingloes, 
 llosg cylla. Heart's-ease, y feidiog 
 drilliw, y blodeu ofer-garu. Heart- 
 felt, teimledig yn y gydwybod. Heart- 
 rending, torgalonus. Heart-strings, 
 gewynau y galon. Broken- heart, calon 
 doredig. Broken-hearted, calonfriw, 
 
 l53 
 
 mwnwgl : a. chwyrnwyllt, byrbwyll ; 
 
 serth [blaenoriaeth 
 
 Headship, hëd'shîp, n. penaduriaeth, 
 hëd / ströng, a. anhywedd, 
 [brwysgaidd 
 a. ehud, byrbwyll; cryf, 
 Heal, hîl, v. iachâu, meddyginiaethu 
 Health, hëlth, n. iechyd, pwynt. In 
 
 health, iach, yn iach. Your health, 
 
 iechyd da i chwi 
 Healthful, hëlth'fẁl, Healthy, hërthî, a. 
 
 iach, iachusol [rwydd 
 
 Healthfullness, hëltlr'fẁl-nës, n. iachus- 
 Heap, hîp, n. crug, twr, pentwr, carnedd, 
 
 twmpath : vt. crugio, pentyru, cludeirio 
 Hear, hi'r (pt. & pp. heard, hürd), v. 
 
 clywed, erglywed ; gwrando. I have 
 
 heard, clywais son [ydd 
 
 Hearer, hî'r'ür, n. clywedydd, gwrandaw- 
 Hearing, hî'/íng, n. clyw, clybod, 
 
 clywedigaeth ; gwrandawiad ; achlust, 
 
 gosteg [clustfeinio 
 
 Hearken, har'kn, v. gwrandaw, andaw, 
 
 antur ; damwain ; hap : vt. anturio, 
 pydio, peryglu. Hap-hazard, dam- 
 wain noeth [peryglus 
 Hazardous, haz'ur-dus, a. enbydus, 
 Haze, haz, n. niwl, tarth, tawch 
 Hazel, ha'zl, n. collen : a. gwinau goleu, 
 fel collen. Hazel-grove, coll-lwyn, 
 collwydd, celli 
 
 21 
 
HEL path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tvvntoo, twkzztook ; 
 wedi tori ei galon. Faint-hearted, llwfr,' Hebrides, heb'ri-diz, n. Heledd, 
 llesg. False-hearted, twyllodrus, an- 1 Ynysoedd Heledd [anifail 
 
 ffyddlon. Great-hearted, mawrfrydig, 'Hecatomb, hek'a-tom, n. aberth can 
 dewr. Hollow-hearted, rhagrithiol. Hectic, hek'tik, a. gwastadol, dibaid 
 Light-hearted, llawen, hoenus. Open- j Hectolitre, hëk'to-lî-tür, n. mesur 
 hearted, calon rhwydd, hael. True- [ Ffrengig, yn cynwys 22.009668 o 
 hearted, pur, ffyddlon. Of little heart, j alwynau, neu 2.7512085 o bwyseli 
 gwan ei galon. To learn by heart,! Prydeinig 
 
 dysgu ar ei dafod. [siriolij Hector, hek'tur, n. bygylwr, ymffrostiwr: 
 
 Hearten, här'tn, vt. calonogi, cefnogi, | v. bygylu, bwgwth, bocsachu 
 Hearth, hârth, n. aelwyd Hederaceous, hëd-ü-ra'shüs, Hederal, 
 
 Heartiness, här'tî-nës, a. diffuantrwydd ; hëd'ür-äl, a. eiddewog 
 
 calonogrwydd, yni, dyfalwch Hedge, hej, n. gwrych, gwydding, perth : 
 
 Heartless, härt'lës, a. digalon, diyspryd, v. cau, bidio, cloddio. Hedging-bill, 
 
 annewr [diffuant cryman cau, gwyddlif 
 
 Hearty, här'tî, a. calonog ; iachus ; Hedgehog, hëj'hög, n. draenog, ballog, 
 Heat, hit, n. gwres, brydaniaeth ; poeth- armell. Sea-hedgehog, môr-ddraenog. 
 der, twymdra ; cynhesrwydd ; ias, — Echinus 
 angerdd ; rhedfa, gyrfa : v. twymno, j Hedger, hëj'ür, n. caewr, gwrychwr 
 
 twymo, poethi ; cynhesu; ymdwymno 
 Heath, hîth, Heather, hî'thür, n. grug, 
 
 myncog; grugos; rhos. Heath-ber- 
 ries, gryglys, grygon 
 Heathen, hî'THn, n. cenedlddyn, ethnig : 
 
 a. cenedlig, digred 
 Heathenish, hî'THn-îsh, a. cenedlig, 
 
 digred, paganaidd [annghred 
 
 Heathenism, hi'THn-izm, n. paganiaeth ; 
 Heathy, hî'thî, a. grugog 
 Heave, hiv, v. codi ; chwyddo ; dyheu : 
 
 n. dyrchafael ; codiad 
 Heaven, hev'n, n. nef : pi. nefoedd 
 Heavenliness, hev'n-li-nes, n. nefolder, 
 
 nefolrwydd 
 Heavenly, hev'n-li, a. nefolaidd, nefol 
 Heaviness, hev'i-nes, n. trymder, trist- 
 
 wch ; pwys 
 Heavy, hev'i, a. trwm, pwysfawr, dwys, 
 
 pwysig ; cysglyd ; hwyrdrwm ; trist, 
 
 athrwm, athrist. Heavy-laden, llwyth- 
 
 og, trymlwythog. Top-heavy, pen- 
 
 drwm ; meddw 
 Hebdomad, heb'do-mad, n. wythnos 
 Hebdomadal, hëb-döm'ä-däl, Hebdoma- 
 
 dary, hëb-döm'â-dür-î, a. wythnosol 
 Hebetate, hëb'î-tat, vt. hurtio, pylo, 
 
 marweiddio 
 Hebetude, hëb'î-tud, n. pylni, hurtrwydd 
 Hebraism, hi'bra-izm, n. priod-ddull 
 
 Hebrëaidd 
 Hebraist, hî'bra-íst, Hebrewist, hî'brẅ- 
 
 ist, Hebrician, hî-brîsh'än, n. He- 
 
 brëwr 
 Hebrew, hî'brẅ, n. Hebrëwr : a. He- 
 
 brëig, Hebreaidd. 
 Hebräeg 
 
 Hebrew language, 
 
 Hedgerow, hëj ro, n. gwydding, gwyddi, 
 
 cae 
 Heed, hid, n. gofal, pwyll, gwrandawiad, 
 
 ystyriaeth, gocheliad : v. ystyried, 
 
 pwyllo ; ymgadw 
 Heedful, hîd'fẁl, a. gofalus, gochelgar, 
 
 gwagelog 
 Heedfulness, hîd'fẁl-nës, n. ymogeliad, 
 
 gwageliad [esgeulus 
 
 Heedless, hîd'lës, a. anochelgar, diofal, 
 Heel, hîl, n. sawdl, ffal, tap: v. sodli; 
 
 gogwyddo, taplasu [n. tepyn 
 
 Heelpiece, mTpîs, v. tapio, trwsio sawdl : 
 Heft, heft, n. — Haft [etaniaid 
 
 Hegira, hëj'î-rä, n. cyffcyfrif y Mahom- 
 Heifer, hëf'ür, n. anner, treisiad ; 
 
 meinoles 
 Heigho, hi'ho, int. hoho ! haiho ! j 
 Height, hit, n. uchder, uchelder ' 
 Heighten, hi'tn, vt. uchelu, dyrchafu, 
 
 codi yn uwch ; mwyâu 
 Heinous, ha'nüs, a. echryslawn, anfad, 
 
 ysgeler, cyflafanaidd 
 Heinousness, ha'nüs-nës, n. erchylldra, 
 
 drygedd, ysgelerder 
 Heir, ë'r, n. etifedd, treftadog ; edlin. 
 
 Joint-heir, cydetifedd. Heir- apparent, 
 
 edlin 
 Heiress, ë'r'ës, n. etifeddes, treftadoges 
 Heirless, ë'r'lës, a. dietifedd 
 Heirship, ë'r'shíp, n. treftadogoeth 
 Heliacal, hî-li / ä-käl, a. heulaidd, yn 
 
 gadael neu yn dyfod i mewn i oleuni 
 
 yr haul [dröellog 
 
 Helical, hèTí-käl, a. nydd-dròedig, nydd- 
 
 Heliocentric, hî-lî-o-sën'trîk, a. gwel- 
 
 edig o'r haul 
 
 _ _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; j — dzh. HER 
 Heliolatry, hî-lî-öTä-trî, n. addoliad yr Henbane, hën'ban, n. ffa y moch, y bela 
 
 haul 
 
 Helioscope, hî'lî-o-skop, n. heul-ddrych 
 Heliotrope, hî'lî-o-trop, n. blodeuyn yr 
 
 haul ; gwaed-faen 
 Helix, heriks, n. llinell nydd-dröellog 
 Hell, hël, n. ufTern, alis, afagddu, 
 
 annwfn. Hell-black, erchyll-ddu. 
 
 Hell- born, dieflyg, gwarthus. 
 
 cat, hen wrach 
 Hellebore, hërî-bô'r, n. pelydr Yspaen 
 
 Henchman, hëntsh'män, n. gwas, dilynwr 
 Hence, hens, ad. oddi yma : int. ymaith ! 
 
 ffwrdd ! 
 Henceforth, hëns'fô'rth, Henceforward, 
 hëns-fö'r'würd, ad. bellach, rhagllaw, 
 mwyach, o hyn allan 
 Hend,hend, vt. gafaelu, dal; amgylchynu 
 Hell-jHepatical, hi-pat'i-kal, a. afuol, afuaidd 
 Hepatitis, hep-a-ti'tis, n. enyfa yr afu 
 Heptagon, hëp'tä-gün, n. dull seithochr 
 Hellish, hèTísh, a. uffernol, uffernig | Heptagonal, hëp-täg'o-näl, a. seithochrol 
 
 Hellishness, hërîsh-nës, n.uíFernolrwyddjHeptangular, hëp-täng'gu-lür, a. seith- 
 Helm, helm, n. llyw ; helm, penawr onglog [iaeth 
 
 Helmet, hel'met, n. helm, penwisg dur, \ Heptarchy, hep'tar-ki, n. seith-lywydd- 
 penffestin [haint y chwys ! Her, hür, pro. ei, hi. Hers, eiddi. Her 
 
 Helodes, hi-lo'diz, n. cryd chwyslyd, 
 Helot, hërüt, n. caethwas Spartaidd 
 Helotism, hel'ut-izm, n. caethwasanaeth, 
 
 caethrawd, caethiwed 
 Help, help, n. porth, cynorthwy ; ym- 
 
 geledd : v. cymhorth, cynorthwyo, 
 
 cyfnerthu, helpio. So help me God 
 
 (in oaths), fel yr atebaf i Dduw 
 Helpful, hëlp'fẁl, a. cynorthwyol, ym- 
 
 geleddgar 
 Helpless, hëlp'lës, a. digymhorth, di- 
 
 nodded, diymgeledd 
 Helpmate, help'mat, n. cydymaith, cyfaill 
 Helterskelter, hël-tür-skërtûr, ad. yn 
 
 ddidrefn 
 Helve, helv, n. coes bwyell, troed, earn 
 Helvetic, hel-vet'ik, a. perthynol i'r 
 
 Swissiaid 
 Hem, hem, n. hem, gwrym, gwald, haech : 
 
 vt. hemio, gwrymio ; amgylchynu 
 Hemi, px. haner 
 Hemiplegy, hëm'î-plëj-î, n. parly s 
 
 also, hithau 
 Herald, hër'äld, n. achwydd, achwr ; 
 
 cyhoeddwr ; herodr : vt. cyhoeddi ; 
 
 herodri 
 Heraldry, hër'äld-rî, n. achyddiaeth ; 
 
 arwyddfarddoniaeth ; herodraeth 
 Herb, hürb, n. llysieuyn, glaswelltyn 
 Herbaceous, hür-ba'shüs, a. llysieuaidd ; 
 
 llysieugar 
 Herbage, hür'baj, n. porfa, tir, porfa, 
 
 llysiau ; degwm porfa ; rhydd-did i 
 
 gyd-bori. Fresh herbage, irwellt 
 Herbal, hür'bäl, n. llysieulyfr 
 Herbalist, hür'bäl-íst, n. llysieuydd 
 Herbivorous, hür-bív'o-rüs, a. yn bwyta 
 
 llysiau, llys-fwyta 
 Herby, hür'bî, a. llysieulyd,llawn o lysiau 
 Herculean, hur-ku'li-an, a. cawraidd, 
 
 gorchestol 
 Hercules, hur'ku-Kz, n. Ercwlf, Ercwl 
 Herd, hürd, n. gyr ; mintai, cenfaint, 
 
 gre, deadell : v. cydymdyru, deadellu 
 
 lleawl, parlys mewn un haner o'r corfTj Herdsman, hurdz'man, n. bugail, grewr, 
 
 I 
 
 Hemisphere, hëm'î-sfî'r, n. hanergrwn 
 arddrych [crwn 
 
 Hemispherical, hëm-î-sfër'î-käl, a. haner 
 
 Hemistich, hem'i-stik, n. haner llinell 
 
 Hemlock, hëm / lök, n. cegid 
 
 Hemorrhage, hëm'ör-aj, n. gwaedlif, 
 tarddeiliad gwaed 
 
 Hemorrhoids, hem/or-oidz, n. pi. clwyf y 
 march ogi on 
 
 Hemp, hemp, n. cywarch. Fimble- 
 hemp, cywarch benyw 
 
 Hempen, hem'pn, a. cywarchog, o 
 gywarch 
 
 Hen, hën, n. iâr, giâr, dicen. Hen- 
 pecked, tan gnwc gwraig. Heath-hen, 
 iar y mynydd. Moor-hen, cotiar, 
 corsiar 
 
 deadellwr 
 Here, hî'r, ad. yma, yn y lie hwn, yn y 
 
 fan yma, yn y fan hon ; dyma, llyma. 
 
 Here he is, dyma fe [yma 
 
 Hereabouts, hî'r'ä-büẅts, ad. o ddeutu 
 Hereafter, hî'r-äftür, ad. wedi hyn, ar 
 
 ol hyn, o hyn allan, rhagllaw : n. y 
 
 byd i ddyfod 
 Hereat, hî'r-ät', ad. ar hyn, wrth hyn 
 Hereby, hî'r-bî', ad. wrth hyn 
 Hereditable, hî-rëd'î-tä-bl, Heritable, 
 
 hër'î-tä-bl, a. etifeddadwy 
 Hereditament, hër-î-dít'â-mënt, n. da 
 
 etifeddol treftadol 
 
 Hereditary, hî-rëd'î-tür-î, a, etifeddol, 
 
 Hereford, her' 
 Henffordd 
 
 fô'rd, n. Caerffawvdd, 
 
 155 
 
HIG path, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, 
 Herefrom, hî'r-fröm', ad. oddiyma 
 Herein, hî'r-ín', Hereinto, hî'r-ín'tŵ, ad. 
 
 yn hyn ; yma ; i hyn 
 Hereof, hî'r-öf', ad. o hyn ; ex 
 Hereon, hî'r-ön', Hereupon, hî'r-üp-ön', 
 
 ad. ar hyn 
 Heresiarch, her'i-si-ark, n. blaenor 
 
 geugred, archwrthgredwr 
 Heresy, hër'î-sî, n. geugred, gwrthgred, 
 
 geugrefydd, geulith, camgred,geuffydd 
 Heretic, her'i-tik, n. geugrefyddwr, cam- 
 
 gredwr, geuffyddiwr 
 Hereto, hî'r-tŵ', Hereunto, hî'r-ün-tŵ', 
 
 ad. i hyn, at hyn, wrth hyn ; hyd yn 
 
 hyn [hy n > °' r blaen 
 
 Heretofore, hî'r-tẅ-fô'r', ad. gynt, cyn 
 Herewith, hî'r-wîth', ad. efo hyn, gyda 
 
 hyn 
 Heriot, hër'î-üt, n. ebediw 
 Heritage, hër'î-taj, n. etifeddiaeth, tref- 
 
 tadaeth 
 Hermaphrodite, hür-mäf'ro-dit, n. deu- 
 
 rywyn : a. deurywiol 
 Hermaphroditical, hür-mäf-ro-dît'î-käl, 
 
 a. deurywiol 
 Hermetic, hür-mët'îk, Hermetical, hür- 
 
 met'i-kal, a. fferyllaidd 
 Hermit, hür'mît, n. meudwy, didryfwr, 
 
 elaig [meudwyfan 
 
 Hermitage, hür'mî-taj, n. meudwyfod, 
 Hermitical, hur-mit'i-kal, a. meudwyol, 
 
 didryf 
 Hernia, hür'nî-ä, n. rhwyg ; bolystyn, 
 
 torgest, toriad lien-gig [dewryn 
 
 Hero, hî'r'o, n. arwr, gwron, gwrolddyn, 
 Heroic, hl-ro'ik, Heroical, hi-ro'i-kal, 
 
 a. gwronaidd, mawrfrydig, tra-gwrol, 
 
 arwrol. Heroic verse, mesur deg 
 
 troed 
 Heroine, hër'o-în, n. arwraig, arwres 
 Heroism, her'o-izm, n. arwredd, arwr- 
 
 iaeth, gwroliaeth 
 Heron, hër'ün, n. crëyr, crychydd 
 Heronry, hër'ün-rî, n. creyrfa 
 Herpes, hur'piz, n. tarddwraint ; tan 
 
 iddwf 
 Herring, hër'íng, n. penwag, ysgadenyn. 
 
 Pickle-herring, croesan, ysgentyn 
 Herself, hür-sëlf', pro. hi ei hunan, ei 
 
 hunan 
 Hesitancy, hez'i-tan-si, n. petrusder, 
 
 ammheuaeth, oediad 
 Hesitate, hez'i-tat, vi. petruso, gohirio, 
 
 oedi ; ammhau ; geirdagu 
 Hesitation, hez-i-ta'shun, n. petrusder ; 
 
 geirdagiad; ammheuaeth 
 
 örb, on, curve, cut, twzztoo, twkrztook; 
 
 Hesperian, hës-pî'r'î-än, a. gorllewinol 
 Heteroclite, hët'ür-o-klit, n. sylweddair, 
 
 peth, neu ddyn afreolaidd : a. afreol • 
 
 aidd 
 Heteroclitical, hët-ür-o-klît'î-käl, a. 
 
 afreolus, gŵyrol [iol, geuol 
 
 Heterodox, het'ur-o-doks, a. gwrthdyb- 
 Heterodoxy, het'ur-o-dok-si, n. allfarn, 
 
 geuddysg, geuffydd 
 Heterogeneal, hët-ür-o-jî'nî-äl, Hetero- 
 geneous, hët-ür-o-jî'nî-üs, a. allryw, 
 
 amryfeilryw, brithryw 
 Hetman, hët'män, n. llywydd 
 Hew, hu (hewn), vt. naddu, tori 
 Hewn, hun, pp. — Hew [ochrog 
 
 Hexagon, hek'sa-gun, n. corff chwech- 
 Hexagonal, hëg-zäg'o-näl, a. chwech- 
 
 ochrol, chwechongl, chwechonglog 
 Hexameter, heg-zam'i-tur, n. chwebanog, 
 
 mesur chwe-throed 
 Hey, ha, Heyday, ha'da, int. ha ! wi ! oi ! 
 
 oian ; oio ! haio ! hai ! [fFosp 
 
 Hiation, hi-a'shün, n. dylyfiad gên ; agen , 
 Hiatus, hi-a'tus, n. agen, gagendor, 
 
 gagen 
 Hibernal, hi-bür'näl, a. gauafaidd 
 Hibernate, hi'bür-nat, vi. gauafu 
 Hiburnation, hi-bür-na'shün, n. geuafiad 
 Hibernia, hi-bür'nî-ä, n. yr Iwerddon 
 Hibernian, hi-bür'nî-än, n. Gwyddyl, 
 
 Gwyddel : a. Gwyddelig, Iwerddonig 
 Hiccup, Hiccough, hik'up, n. ig, yr ig : 
 
 vi. igian, eigian 
 Hick wall, hik'wol, Hickway, hik'wa, n. 
 
 caseg y ddryghin, delor y derw, cy- 
 
 mynwr y coed 
 Hide, hid (pt. hid hid ; pp. hidden, 
 
 hid'n, hid hid), v. cuddio, celcio, 
 
 celu, dirgelu : n. croen, cen, bling- 
 
 groen. Hide-and-seek, mig-ymgudd- 
 
 iad. Hide-bound, croenrwym 
 Hideous, hîd'yüs, a. hyll, erchyll, echrys- 
 
 lawn 
 Hie, hi, vi. brysio, prysuro, ffrystio. 
 
 Hying, yn prysuro ; prysuriad 
 Hierarch, hi'i-rark, n. penadur eglwysig 
 Hierarchy, hi'i-rar-ki", n. llywodraeth 
 
 eglwysig 
 Hieroglyph, hi'î-ro-glîf, Hieroglyphic, 
 
 hi-î-ro-glífîk, n. nod arwyddol, 
 
 arwyddlun 
 Hieroglyphical, hi-i-ro-glifi-ka], a. 
 
 batheiniol, arwyddol 
 
 Higgle, hig'l, vi. edwica, tynfasgnachu 
 
 Higgledy-piggledy, híg-1-dî-píg'l-dî, ad. 
 
 yn draphlith, yn ddidrefn 
 
 — 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin^ JHis; j_ dzh. HOA 
 
 High, hi, a. uchel, ban, banog, tal ; balch ; 
 drud ; llawn ; croch ; mawr. High- ! 
 flown, uchel-falch. High-mettled, | 
 ffroen-uchel. High-minded, uchel- 1 
 frydydig. High-road, y ffordd fawr, 
 cefn-ffordd. High-spirited, calonog,! 
 hy. Ten feet high, deg troedfedd o| 
 uchder. As high, cyfuwch. It is 
 high time, mae'n llawn bryd. To set 
 on high, dyrchafu. From on high, 
 oddi uchod [mynydd-dir 
 
 Highland, hi'land, n. ban, ucheldir, 
 
 Highlander, hi'län-dür, n. mynyddwr 
 
 Highly, bi'lî, ad. yn fawr; yn falch ; yn 
 uchel. Highly-seasoned, poeth i'r 
 chwaeth [blaenaf 
 
 Highmost, hi'most, a. uchaf; cyntaf, 
 
 Highness, hi'nes, n. uchder, uwchder, 
 uchelder, uchelradd [lawn 
 
 Highwater, hi'wö-tür, n. gorllanw, gor- 
 
 Highway, hi'wa, n. ffordd fawr, prif- ffordd 
 
 Highwayman, hi'wa-man, n. lleidr pen 
 ffordd 
 
 Hilarity, hî-lär'î-tî, n. llawenydd, hoen- 
 usrwydd, hyfrydwch 
 
 Hilary, híl'ür-î, n. yn agos i ŵyl Hilary 
 (Ionawr 13). Hilary-term, un o 
 dymhorau y gyfraith, yn dechreu yn 
 Ionawr {. Ho< 
 
 Hilding, hil'ding, n. bawddyn gi 
 
 Hill, hîl, n. bryn, moel, cefn, gi* .rum. 
 Ant-hill, myrdwyn Wpath 
 
 Hillock, hil'iik, n. bryncyn, pone, twm- 
 
 Hilly, hîl'î, a. mynyddig, bryniog 
 
 Hilt, hilt, n. earn cleddyf 
 
 Him, him, pron. ef, efe, efo, fo, o. Him 
 also, yntau 
 
 Himself, hîm-sëlf, pron. ei hun, ei 
 hunan. He is beside himself, mae efe 
 allan o'i bwyll 
 
 Hind, hind, n. ewig; llafur-was, gwas 
 taiog: a. ol 
 
 Hinder, hín'dür, v. rhwystro, attal, 
 rhagod, lluddias, llesteirio 
 
 Hinderance, hín-dür-äns, Hidrance, 
 hîn'dräns, n. rhwystr, Uestair, lludd 
 
 Hindermost, hin'dür-most, Hindmost, 
 hind'most, a. olaf, diweddaf ; bonawl 
 
 Hinge, hînj, n. colyn drws, crogfach 
 
 Hint, hint, n. amnaid, awgrym, arwydd : 
 vt. amneidio, crybwyllo 
 
 Hip, hip, n. clun, pen uchaf y glun ; 
 duegwst, pruddglwyf; ogfaen ; ffrwyth 
 marchfieri, egroesen : vt. llaesu cymal 
 pen y glun. Hip-shot, wedi ysigo 
 pen y glun, clunlaes 
 
 Hippish, hîp'ísh, a>4sel o ysbryd, trist 
 Hippishness, hîp'ísh-fî^ n. clefyd y 
 
 ddueg, pruddglwyf; iselder^ySÌiryd 
 Hippocentaur, híp-o-sën'tör, n. mailr-S 
 
 anghenfil, dynfarch 
 Hippogriff, hip'o-grif, n. march asgellog 
 
 dychymygol 
 Hippopotamus, híp-o-pöt'ä-müs, n. yr 
 
 afonfarch, behemoth yr Ysgrythyr 
 Hire, hi'r, n. cyflog, hur, Hog : vt. 
 
 cyflogi, hurio, llogi [hurwas 
 
 Hireling, hi'r'ling, n. gwas cyflog ; 
 Hirsute, hür-sut', a. blewog, cedenog ; 
 
 garw 
 His, hiz, pron. eiddo ef, ei eiddo, ei 
 Hiss, his, n. chwithrwd, chwithlais, si ; 
 
 kwt: v. chwythleisio, sio, hwtio 
 Hist, hist, int. ust ! tewch ! taw ! 
 Historian, his-tô'/î-än, n. hanesydd, 
 
 ysdoriawr [ysdoriawl 
 
 Historical, his-to/i-kal, a. hanesol, 
 Historify, hîs-tö/î-fi, vt. hanesu, adrodd 
 Historiographer, hîs-to-rî-og'rä-für, n. 
 
 hanesydd ; brudai 
 Historiography, hís-to-rî-ög'râ-fî, n. 
 
 hanesyddiaeth 
 History, hîs'tür-î, n. hanes, brud, ysdori; 
 
 edrybod, hanesyddiaeth 
 Histrionic, his-tri-oVik, a. chwarë'yddol 
 Hit, hit(pt. & pp. hit), n. ergyd, taraw- 
 
 iad ; damwain : v. taro, cyfhwrdd ; 
 
 dygwyddo 
 Hitch, hitsh, v. gafaelu, bachu : n. 
 
 cwlwm ; gafaelfach 
 Hitchel, hít'shël, n. heisyllt 
 Hithe, hÌTH, n. porthladd bychan 
 Hither, hiTi^ur, ad. yma, hyd yma, tu 
 
 ag yma 
 Hithermost, hiTH r ur-most, a. nesaf yma 
 Hitherto, hiTH^ir-tw, ad. hyd yma, hyd 
 
 yn hyn 
 Hitherward, hÍTH'ür-wörd, ad. tu ag yma 
 Hive, hiv, n. eweh gwenyn, bodrydaf : v. 
 
 cychu, llestru gwenyn 
 Ho, ho, int. ho ! hai ! clyw ! clyweh ! 
 Hoar, hô'r, a. llwyd, llwydwyn, blawr. 
 
 Hoar-frost, Uwydrew, barug, arien 
 Hoard, hô'rd, n. cuddfa, cuddgrug ; 
 
 cronfa: v. casglu, tyru, croni 
 Hoariness, hô'r'î-nës, n. llwydedd ; pen- 
 
 wyni, penllwydni 
 Hoarse, ho'rs, a. cryg, cryglyd. To 
 
 grow hoarse, crygu, myned yn gryg 
 Hoarseness, hô'rs'nës, n. crygni, crygi, 
 
 crygiant 
 
 [penllwyd 
 
 Hoary, hoVi, a. llwyd, blawr, arienog 
 " 157 
 
1 » 
 
 HON path, fät, êre, m»> ' m '^' me ' P 1 "' 5r ^' ?,"' *"'•<**. tẅ=t °°. tŵk=took ; 
 
 hoced, siom : vt. Hollow, hoi o, n. ceule, ceudwll, can, 
 ceued: a. cau, cafnog, ceuol; diwaelod: 
 v. ceuo, cafnu 
 Hollowness, hòTo-nës, n. ceuedd, ceudod 
 
 Hoax, hoks, n. twyJ 
 
 ao 
 
 twyllo, siom^ ta - n> pentan . faen 
 ^\9P 9 hob 7 !, n. herciad; dyryswch, 
 
 magi, trallod: vi. hercian, cloff-gerdded Holly, hòTî, n. celynen, pren celyn. 
 Hobby, höb'î, n. corfach; math o hebog;! Holly-grove, celyneg, celynllwyn 
 
 hurtyn ; anwylbeth, hoiFbeth 
 Hobgoblin, höb'gob-lîn, n. ellyll, 
 
 bryd, bygwydd, bo 
 Hobnail, hob'nal, n. hoel glopa 
 
 Hollyhock, hòTî-hök, n. hocys bendigaid 
 anys- Holm, holm, n. prinwydden, y dderwen 
 fyth-ddeiliog, glasdonen ; maran, 
 marian, marianedd, ynys mewn afon 
 
 Hock, hok, n. coesgyn, gar, coesddarn Holocaust, hòTo-köst, n. llosgaberth, 
 blaen o gig mochyn ; math o win poethoffrwm [ — Help 
 
 Hock, hok, Hockle, hok'l, vt. tori gewyn Holpen, hòTpn, a. cynorthwyedig : pp. 
 y gar Holster, horstür, n. gwain llawddryll 
 
 Hocuspocus (hoc est corpus, hwn yw'r Holy, ho'lî, a. santaidd, glan, cysegredig. 
 
 corff), ho-küs-po'küs, n. hud, hud a 
 
 ffug, hoced, twyll 
 Hod, hod, n. cafn cymrwd, hawc 
 Hodful, höd'fŵl, n. bawcaid 
 Hoddy, höd'î, a. cryf, iachus 
 Hodman, höd'män, n. cymrydwr, hawcwr 
 Hodgepodge, hoj'poj, Hotchpotch, 
 
 hotsh'potsh, n. cymysgedd didrefn 
 Hodiernal, ho-dî-ür'näl, a. perthynol i 
 
 heddyw 
 Hoe, ho, n. chwynogl, caib, cribyngaib, 
 
 vt. chwynogli, cribyn-geibio 
 Hog, hog, n. mochyn, llwdn hwch, twrch. 
 
 Hog's lard, bloneg. Hog-cot, Hog-sty, 
 
 cwt, twlc mochyn 
 Hoggerell, hög'ür-ël, n.hespwrn, hespin 
 Hoggish, hög'ísh', a. mochaidd; drelaidd 
 Hoggishness, hög'ísh-nës, n. mocheidd- 
 
 dra 
 Hogherd, hög'hürd, n. ceidwad moch 
 Hogo, ho'go, n. drewiant, drewdod 
 Hogshead, hogz'hed, n. myddi, 63 galwyn 
 Hoiden, höî'dn, n. hoiden, hobi 
 Hoititoity, höî-tî-tôî'tî, int. hai, haio, ha 
 Hoist, höîst, vt. codi, dyrchafu 
 Hold, hold, n. gafael, dalfa ; amddiiFynfa ; 
 
 lloches; ceudod llong: v. (pt. held, 
 
 held ; pp. held, hoiden, holcln), dal ; 
 
 gafael ; attal ; cadw : int. dal ! aros ! 
 
 paid ! To lay hold of, ymaflyd yn. 
 
 To hold one's peace, tewi, tewi â son 
 Holdfast, holdfast, n. gafaelfach, dalbren 
 Hole, hoi, n. twll, bwt ; ffau 
 Holidam, hörî-däm, n. santeiddfam 
 Holiday, Holyday, hòTî-da, n. dydd gŵyl 
 Holiness, ho'lî-nës, n. santeiddrwydd 
 Holland, hòTänd, n. Is-Almaen ; math 
 
 o liain 
 Holloa, Hollo, hö-lo', int. hai! cly w ! 
 
 gwrandaw ! vi. galw, gwaeddi : n 
 
 gwaedd, galwad 
 
 The holy of holies, cysegr santeiddiolaf 
 Holyhead, höl-î-hëd', n. Caergybi 
 Holywell, höl'î-wël, n. TrefTynnon 
 Homage, hom'aj, n. ymostyngiad, addol- 
 iad, gwriogaeth [warogaeth 
 
 Homager, höm'a-jür, n. deiliad dan 
 Home, hom,n. cartref, tref, trigfa, haddef: 
 ad. adref, i dref ; at y pwnc. Home 
 thrust, gwth hyd adref. Home-spun, 
 cartrefig, a wnaed gartref ; diaddurn 
 Homeliness, hom'lî-nës, n. cartrefeidd- 
 
 rwydd 
 Horn* >- V^m'li, a.cartrefaidd, gwladaidd 
 
 mesur Hebreaidd o 
 [adref 
 
 Horn mia, n «Qr, n. 
 
 gyltnianj^heint 
 Homtjyddç 7 hom'würd, ad. adref, tuag 
 Homi 1 "- , höm'î-sid, n. lleiddiad dyn, 
 
 llofrudd ; dynladdiad, galanas, llofrudd- 
 
 iaeth [draethawd 
 
 Homily, höm'î-lî, n. byrdraeth, byr- 
 Hommoc, hom'uk, n. bryncyn, garth, 
 
 gallt 
 Homocentric, ho-mo-sen'tnk, a. cy- 
 
 mherfeddol cynghraidd 
 Homoeopathy, ho-mî-öp'ä-thî, n. y 
 
 gelfyddyd o iachâu â dognau o an- 
 
 feidrol iychander 
 Homogeneous, ho-mo-jî'nî-üs, a. cyd- 
 
 rywiog, unryw, cyfunryw 
 Homogeneousness, ho-mo-jfnî-üs-nës, 
 
 n. cydrywiaeth 
 Homologous, ho-mòTo-güs, a gogymedr, 
 
 gogyfartal, cyfíelyb [ammhëus 
 
 Homonymous, ho-mön'î-müs, a. mwys, 
 Homophonous, ho-möf'o-nüs, a. ^unsain, 
 
 gogydsain [unseinedd 
 
 Homophony, ho-möf'o-nî, n. cydseinedd, 
 
 Homotonous, ho-möt'o-nüs, a. unwedd 
 
 Hone, hon, n. hogfaen, ellynfaen, hogalen 
 
 Honest, ön'ëst, a. cyfiawn, cywir, di- 
 
 dwyll, gonest, addwyn 
 
 _ 
 
de 
 
 I 
 
 ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. HOR 
 
 Hops, hops, n. pi. llewyg y blaidd, hopys 
 Horal, hô'r'äl, Horary, hô'r'ür-î, a. awrol, 
 
 oriawl 
 Horde, hô'rd, n. tylwyth, torf, mintai 
 Horehound, hô'r'hüẅnd, n. môr-ddanadl. 
 White horehound, Uwyd y cwn [wel 
 Horizon, ho-ri'zun, n. terfyn-gylch, gor- 
 Horizontal, hor-T-zon'tal, a. gwastad ; 
 
 terfyn-gylchol ; gorweddol 
 
 Horn, hörn, n. corn. Horn-book, llyfr 
 
 corn. Hunting-horn, helgorn. Inner 
 
 horn, mab gorn. Without horns, 
 
 moel, digorn. Green horn, gwyrionyn 
 
 Hornblende, hörn'blënd, n. math o gareg 
 
 Horned, horned, a. corniog, cyrnig 
 
 Hornet, hornet, n. cacynen y meirch, 
 
 chwiliores 
 Hornpipe, hörn'pip, n. math o daplas 
 Horny, horn 7 !, a. cornaidd, cyrnaidd 
 Horologe, hö/o-löj, n. awrfynegydd 
 Horology, hör'o-lo-jî, n. awronaeth 
 Horometry, ho-röm'î-trî, n. awrfesur- 
 iaeth [y planedau 
 
 Horoscope, hoVo-skop, n. cyd-dremiad 
 Horrent, hÖr'ënt, a. gwrychog, garw ; 
 
 dychrynllyd 
 Horrible, hör'î-bl, a. erchyll, ofnadwy, 
 
 hyll, dychrynllyd, echryslawn 
 
 Horribleness, hör'î-bl-nës, n. echryslon- 
 
 edd, erchylldra [anferth 
 
 Horrid, hör'íd, a. erchyll, echrydus, 
 
 Horrific, ho-rif'ik, a. dychrynllyd, ar- 
 
 swydus 
 Horrisonous, ho-rís'o-nüs, a. erchyll- 
 seiniol [erchylldod 
 
 Horror, hör'ür, n. arswyd, dychryn, braw, 
 Horse, hörs, n. march ; cefFyl : v. rhoi ar 
 farch ; marchogaeth. Horse-block, 
 caregfarch,esgynfaen. Horse-breaker, 
 torwr meirch. Horse-cloth, hws, 
 cefnlliain. Horse-dealer, porthmon 
 meirch. Horse-fly, cacynen y meirch. 
 Horse-laugh, crechwen. Horse-race, 
 marchred, marchredegfa. Horse-shoe, 
 pedol ceifyl. Horse-trappings, seirch. 
 Entire horse, march. Hobby-horse, 
 cefryl pren. Pack-horse, pynfarch. 
 Race-horse, rhedfarch, rhedegfarch. 
 Stalking-horse, cefFyl brethyn. War- 
 horse, cadfarch. On horse-back, ar 
 gefn cefFyl, yn marchgau, yn marchau 
 Horseman, hörs'män, n. gwr march, 
 marchog [wriaeth 
 
 Horsemanship, hörs'män-shîp, n. march- 
 Hortation, hôr-ta'shün, n. annogaetb, 
 cynghor 
 
 "Î59 
 
 Honesty, ön ës-tî, n. uniondeb, addwyn- 
 der, gonestrwydd, cyvviredd 
 
 Honey, hün'î, n. mêl. Honey-bag, cwd 
 y mêl, cylla gwenyn. Honey-comb, 
 dil mêl, crwybr. Honey-dew, mêl- 
 wlith, mêl-gawod. Honey-moon, mis 
 yr afaeth, mis cyntaf ar ol priodi. 
 Honey-mouthed, mwyn-dafod 
 
 Honeysuckle, hun'i-suk-1, n. gwyddfid, 
 gwyddwydd 
 
 Honeywort, hün'î-würt, n. llysiau y mêl 
 
 Honied, hün'îd, a. llawn mêl, melus 
 
 Honorary, ön'o-rür-î, a.mygedol, mvged ; 
 anwobrwyedig, heb ei dalu 
 
 Honorificabilitudinity, ön-o-rîf-í-kä-bíl- 
 î-tu-dín'î-tî, n. anrhydeddusrwydd ; 
 (y gair hwyaf yn y iaith Seisnig) 
 
 Honour, ön'ür, n. anrhydedd, bri, parch, 
 enw, ardduniant, urddas, ermyg, ed- 
 myg: vt. anrhydeddu, parchu. With- 
 out honour, dibarch, dianrhydedd 
 
 Honourable, ön'ür-â-bl, a. anrhydeddus, 
 parchus [rhydeddusrwydd 
 
 Honourableness, ön'ür-â-bl-nës, n. an- 
 
 Hood, hẁd, n. cwfl, cwcwll, penguweh 
 
 Hoodwink, hẁd\vîngk, vt.mwgydu, gor- 
 chuddio 
 
 Hoof, hẅf, n. earn, ewin-garn 
 ho >Hoofed, hẅft, a. carniog, carnol. Hoofed 
 tri j animals, carnolion 
 ard, Hoofless, hẅflës, a. digarn 
 
 Hook, hwk, n. bach, bechyn : v. bachu, 
 dyfachu, dal. Bill-hook, glaif. Fish- 
 hook, bach pysgota. Pruning-hook, 
 gwyddif. Reaping-hook, cryman. 
 By hook or by crook, rhyw ffordd neu 
 gilydd. Hook and eye, bach a llygad, 
 bach a dolen 
 Hookah, hẅ / kâ, n. math o bib hir 
 Hoop, hẅp, n. cylch, cylchyn, cant: v. 
 cylchu, cantio. Hooping-cough, y pas 
 Hoot, hẅt, v. hwtian, hwtio 
 Hop, hop, n. go-naid, hwp, dylam ; 11am 
 un droed : v. llemain, hecian ; hopysu 
 Hope, hop, n. gobaith, goglud, hyder : v. 
 gobeithio, hyderu, ymddyried. Hope- 
 deserted, diobaith. Forlorn hope, 
 tamaid angau 
 Hopeful, hop'fŵl, a. gobeithiol ; golygus 
 Hopefulness, hop'fẁl-nës, n. gobeithiol- 
 rwydd [dihyder 
 
 Hopeless, hop'les, a. diobaith, anobeithiol, 
 Hopelessness, hop'lës-nës, n. anobaith 
 Hopper, höp'ür, n. hopran melin ; basged 
 Hopple, hop'l, vt. rhwymo y traed yn 
 nghyd 
 
HUM path, fät, ère, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkzrtook ; 
 
 Hortative, hör'tâ-tîv, Hortatory, hör tâ- 
 
 tür-î, a. annogaethol, rhybyddiol 
 Horticulture, hor'ti-kul-tshur, n. gardd- 
 
 wrddiaeth [gardd 
 
 Hortulan, hör'tu-län, a. garddawl, fel 
 Hosanna, ho-zan'a, n. gair Hebräeg, yn 
 
 arwyddo " Achub, attolwg" 
 Hose, hoz, n. hosan 
 
 Hosier, ho'zhur, n. hosanydd, hosaneuwr 
 Hospitable, hös'pî-tä-bl, a. llettygar, 
 
 croesawgar 
 Hospital, hös'pî-täl, n. ysbytty, clafdy 
 Hospitality, hös-pî-tärî-tî, n. lletty- 
 
 garwch, ysbyd, haelioni 
 Host, host, n. llu, byddyn ; Uettywr ; 
 
 tafarnwr ; aberth yr offeren 
 Hostage, hos'taj, n.mach, gwystl, gwystl- 
 
 ddyn [wraig 
 
 Hostess, hos'tes, n. llettywraig ; tafarn- 
 Hostile, hös'tíl, a. gelyniaethus, gelynol; 
 
 rhyfelgar 
 Hostility, hös-tìTî- tî, n.gwrthryn, gelyn- 
 
 iaeth, gelynolrwydd ; rhyfel ; casineb 
 Hostler, ös'lür, n. marchwas, ostler 
 Hostry, hos'trî, n. marchdy cyffredin 
 Hot, hot, a. twym, gwresog, brwd, poeth. 
 
 Hot-brained, penboeth, ffrochwyllt. 
 
 Householder, hüẅs'hol-dür, n. gwr tŷ, 
 
 perchen tŷ 
 Housekeeper, hûẅs'kî-pür, n. perchen if, 
 
 teuluyddes 
 Houseless, huwz'les, a. diannedd, di- 
 
 gartref [luaidd 
 
 Housemaid, hüẅs'mad, n. morwyn deu- 
 Housewife, huz'wif (pi. housewives, 
 
 huz'wivz), n. teuluyddes 
 Housewifery, huz'wif- rî, n. teuluyddiaeth 
 Housing, huw'zmg, n. hws, huling march 
 Hovel, hov'el, n. penty, bwthyn, clerty 
 Hover, hoVur, vi. chwyfio, hofio, hofian, 
 
 cwhwfanu, chŵylo, ehedfan 
 How, hüẅ, ad. pa, mor, pa mor, pa gyn, 
 
 pa fodd, pa sut. How old is he ? beth 
 
 y w ei oedran ? [oil 
 
 Howbeit, hüẅ-bî'ít, ad. er hyny, er hyn 
 However, huw-ev'ur, Howsoever, hüẅ- 
 
 so-ev'ur, ad. pa fodd bynag, beth 
 
 bynag ; er hyny, anllai 
 Howitzer, hüẅ'ît-zür, n. math o gyflegr 
 Howl, hüŵl, Howling, hüẅ'lîng, n. ud, 
 
 udiad, udfa ; oernad 
 Howl, hüẅl, vi. udo, udain ; oernadu 
 Howlet, hüŵ'lët, n. dylluan ieuanc 
 Hox, hoks, vt. tori llinyn y gar 
 
 Hot-headed, penboeth, ffyrnig, gor- Hoy, hoi, n. math o long fechan 
 
 wyllt. Burning hot, poeth angerddol. 
 Red hot, gwynias, yn dan coch 
 Hotbed, höt'bëd, n. gwely brwd 
 Hotel, ho-tèT, n. Hetty cyffredin, ostl 
 Hothouse, hòYhüẅs, n. twymdy 
 Hotspur, höt'spür, n. dyn nwydwyllt, 
 Hottentot, höt'ën-töt, n. brodor Penryn 
 
 Gobaith Da ; dyn gwyllt 
 Hough, hok, n. gar : vt. tori llinyn y gar 
 Hound, hûẅnd, n. bytheuad, huad, 
 huadgi, helgi. Blood-hound, gwaedgi. 
 Hound-bitch, bytheuades. Hound- 
 fish, y pysg picwd, penci. Hound- tree, 
 pisgwydden [awrwydryn 
 
 Hour, üẅ'r, n. awr. Hour-glass, awrwydr, 
 Hourly, üẅ'r'lî, ad. bob awr : a. oriawl 
 House, hüẅs (pi. houses, huw'ziz), n. 
 tŷ: v. dwyn i dŷ, tyo, llettya. House- 
 warming, gwledd gynhesiad tŷ. 
 Dwelling-house, tŷ annedd, trigfan. 
 Pest-house, heint-dy. Play-house, 
 chwareu-dy. Public-house, tafarn. 
 A summer dwelling-house, hafod, 
 hafod-ty 
 Housebreaker, huws'bra-kur, n. ty-dorwr 
 Housebreaking, hüẅs / bra-kíng, n. ty- 
 doriad [tŷ ; tyaid 
 
 Household, hüẅs'hold, n. teulu, tylwyth ; 
 
 Hubbub, hü^üb, n. gwag derfysg, da- 
 
 dwrdd, godwrdd [bras 
 
 Huckaback, huk'a-bak, n. math o liain 
 Huckle, huk^, n. gafael y glun. Huckle- 
 
 backed, cefn-grwm. Huckle-bone, 
 
 asgwrn y glun [wr 
 
 Huckster, huk'stur, n. edwicwr, adwerth- 
 Huddle, hüd^, vt. brysdyru ; brysguddio : 
 
 n. cymysgfa 
 Hue, hu, n. lliw, eiliw, gwawr, gwedd, 
 
 gne, gorne ; gwaedd. Hue-and-cry, 
 
 gwaedd ac ymlid 
 Huff, hüf, n. anfoddlonedd, soriant ; 
 
 sarâd : v. senu ; sardio, bygylu 
 Huffish, hüf îsh, a. anniddig ; trahaus- 
 
 falch 
 Hug, hug, vt. cofleidio, breicheidio : n. 
 , cofleidiad, breicheidiad 
 Huge, huj, a. dirfawr, aruthrol, amrosgo, 
 
 anferthol [fawredd 
 
 Hugeness, huj'nes, n. aruthredd, gor- 
 Huguenots, hu^î-nüts, n. llysenw ar y 
 
 Protestaniaid Calfinaidd yn Ffrainc 
 
 Hulk, hulk, n. corff Hong, cyffllestr 
 
 Hull, hül, n. corff Hong ; cibyn, plisgyn 
 
 Hully, hûYí, a. cibynog, plisgog, eisinog 
 
 Hum, hum, n. si gwenyn, si ; sibrwd : 
 
 v. mwngial ; mudleisio 
 
 ___ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=dzh. 
 
 HUS 
 
 Human, hu'man, a. dynol, dyniadol. 
 
 Human nature, dynoliant, dynoliaeth 
 Humane, hu-man', a. hynaws, tirion, 
 
 dyn-garol [grammadegydd 
 
 Humanist, hu'man-ist, n. ieithydd, 
 Humanity, hu-män'î-tî, n. dynoliaeth, 
 
 dyn-garwch [eiddio 
 
 Humanize, hu'man-iz, vt. dynoli, gwar- 
 Humber, humour, n. afon Hymyr 
 Humble, um'bl, a. difalch, gostyngedig, 
 
 ufudd; gwael, isel, tlawd : vt. iselu, 
 
 darostwng. Humble-bee, gwenynen 
 
 wyllt 
 Humbles, n. pi. — Umbles 
 Humbug, hüm / büg, n. twyll : vt. twyllo 
 Humdrum, hüm'drüm, a. pendrwm : n. 
 
 delff [lleithio 
 
 Humectate, hu-mek'tat, vt. gwlychu, 
 Humeral, hu'mür-äl, a. ysgwyddol 
 Humid, hu'mid, a. gwlyb, llaith, ir ; 
 
 dyfrllyd 
 Humidity, hu-mîd'î-tî, n. lleithder, 
 
 gwlybrvvydd, gwlybaniaeth 
 Humific, hu~mif ik, a. lleithbair, gwlyb- 
 
 yrog [iselu 
 
 Humiliate, hu-míl'î-at, vt. darostwng, 
 Humiliation, hu-mîl-î-a'shün, n. iseliad, 
 
 darostyngiad ; ymostyngiad, gostyng- 
 
 iad 
 Humility, hu-míl'î-tî, n. isel-frydedd, 
 
 gostyngeiddrwydd, difalchedd 
 Hummingbird, hüm'íng-bürd, n. math o 
 
 aderyn bach 
 Humour, u'mür, vt. boddâu, mwyndrin : 
 
 n. irnaws, sudd, llyn, gorlif; tuedd, 
 
 tymher, mympwy; arabedd, cellwair, 
 
 digrifwch» Good-humoured, hynaws, 
 
 addfwyn. Ill-humoured, anfwyn, 
 
 sarug 
 Humourist, u'mür-îst, n. gwamalddyn 
 Humourous, u'mür-üs, a. penchwiban, 
 
 gwamal ; digrif, hoenus, cellweirus, 
 
 ysmala ; irnawsaidd, llynorol 
 Humoursome, u'mür-süm, a. gwyniawg, 
 
 anfoddawg, anniddig, anynad, dryg- 
 
 naws, anwadal 
 Hump, hump, n. crwmach. Hump-back, 
 
 cefn crwm. Hump-backed, cefn-grwm, 
 
 crwca, cefn-gam 
 Hunch, hüntsh, n. penelinawd, crwmncli : 
 
 vt. penelino ; dyrnodio. Hunch- 
 backed, ysgwyddgam, cefn-grwm 
 Hundred, hundred, n. cantref : a. cant. 
 
 Hundred times, canwaith 
 Hundredth, hundredth, a. canfed 
 Hung, hung, pt. & pp. — Hang 
 
 22 
 
 Hunger, hüng'gür, n. newyn, chwant 
 
 bwyd : v. newynu, dwyn newyn, bod a 
 
 chwant bwyd arno 
 Hungriness, hüng'grî-nës, n. newyndod 
 Hungry, hüng'grî, a. a chwant bwyd ar, 
 
 newyn og, gwancus [was 
 
 Hunks, hungks, n. cerlyn, cybydd, crin- 
 Hunt, hunt, n. helyddiaeth ; helfa, hela ; 
 
 haid o helgwn ; v. hela, hely, hel, 
 
 helcyd ; asgafaethu ; erlyn, ymlid, 
 
 erlid; olrain [farch 
 
 Hunter, hün'tür, n. heliwr ; helgi ; hel- 
 Hunting, hunting, n. helwriaeth ; helfa 
 Huntress, hün'trës, n. helyddes, helwraig 
 Huntsman, huntsman, n. helwr, heliwr 
 Huntsmanship, hünts'män-shíp, n. medr 
 
 helwriaethol 
 Hurden, hür'dn, n. math o liain bras 
 Hurdle, hûr'dl, n. clwyd, clwyden, 
 
 pleiden : vt. clwydo, gwial-glwydo 
 Hurds, hurdz, n. breision llin 
 Hurl, hurl, v. taflu, ergydio, chwyrnellu, 
 
 chwyrndaflu : n. tafl, chwyrndafliad, 
 
 ergyd 
 Hurlbat, hürrbät, n. maneg ddyrnodio 
 Hurlwind, hürrwínd, n. trowynt, corwynt 
 Hurly, hür'lî, n. trwst. Hurly-burly, 
 
 cynhwrf, terfysg 
 Hurrah, hẁ-rä', int. hwra ! 
 Hurricane, hur'i-kan, n.gyrwynt, rhuthr- 
 
 wynt, tymestl, hyrddwynt 
 Hurrier, hür'î-ür, n. ffrystiwr, ystunwr 
 Hurry, hür'î, n. ffrwst, brys, fíwdan, ffull : 
 
 v. prysuro, brysio. ystuno, iFwdanu 
 Hurst, hürst, n. coed, gwig, coedwig 
 Hurt, hurt, n. niwed, afles, drwg; anafod: 
 
 vt. (pt. & pp. hurt), niweidio, colledu; 
 
 dolurio ; drygu 
 Hurtful, hürt'fŵl, a. niweidiol, anafol 
 Hurtle, hür'tl, vt. hergydio, gwrthdaro. 
 
 Hurtle-berry, llusen, llus'ien 
 Hurtless, hurtles, a. diddrwg, diniwed 
 Husband, huz'band, n. gwr priod, gwr ; 
 
 priod: vt. iawn-drefnu ; amaethu. 
 
 Ship's husband, dirprwywr perchen- 
 
 ogion Hong [gweddw 
 
 Husbandless, huz'band-les, a. heb wr, 
 Husbandman, huz'band-man, n. arddwr, 
 
 amaethydd 
 Husbandry, hüz'bänd-rî, n. llafuriaeth, 
 
 arddwriaeth, amaethyddiaetb ; cynildeb 
 Hush, hush, int. ust ! taw ! ystaw ! v. 
 
 dystewi, gostegu ; dyhuddo. Hush- 
 money, arian taw, cyflog tewi 
 Husk, husk, n. plisgyn, usyn, eisinyn, 
 
 cib, cibyn, coden, mesglyn 
 
 Í6Î 
 
HYS path, fät, ëre, met, mä-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, twzztoo, twkmtook 
 
 Husky, hus'ki, a, usawg, eisinog, cibog 
 Hussar, hw-zar', n. math o farchiilvvr 
 Hussy, huz'i, n. dyhiren, maden, cecren 
 Hustings, hus'tingz, n. pi. esgynlawr, 
 
 taflod areithio 
 Hustle, hüs'l, vt. cydysgwyd, ysgytian 
 Huswife, huz'wif, n. teuluyddes — House- 
 wife 
 Hut, hut, n. bwth, twlc, ffronc, cut 
 Hutch, hütsh, n. ydgist ; cist cwningen 
 Hux, huks, vi. pysgota penhwyad a bach 
 Huzza, hw-za', n. bloedd, bloddest, 
 
 banllef: vi. bloeddio : int. hwra ! 
 Hyacinth, hi'ä-sínth, n. math o faen 
 
 gwerthfawr ; cenin y brain. Wild 
 
 hyacinth, glas y llwyn. 
 Hyades, hi'â-dîz, Hyads, hi'adz, n. pi. y 
 
 pum seren siriol, y twr ser 
 Hyaline, hi'â-lín, a. gwydraidd, crisial- 
 
 aidd, tryloew 
 Hybrid, hybrid, n. milyn neu lysieuyn 
 
 cymysgryw : a. cymysgryw 
 Hydra, hi'dra, n. ffugsarff amlben a 
 
 laddwyd gan Ercwlf; cydrif o sêr 
 
 deheuol 
 Hydragogue, hi'drä-gög, n. meddygin- 
 
 iaeth i garthu y llif-lynoedd 
 Hydraulic, hi-dro'Jik, a. awellaidd 
 Hydraulics, hi-dro'liks, n. awelliaeth 
 Hydrocele, hi'dro-sîl, n. dyfrglwyf y gaill 
 Hydrocephalus, hi-dro-sèTä-lüs, n. dyfr- 
 glwyf yn y pen 
 Hydrogen, hi'dro-jen, n. ulai 
 Hydrographer, hi-drög'rä-für, n. môr- 
 
 ddarluniwr 
 Hydrography, hi-drög'rä-fî, n. môr- 
 
 ddarluniad 
 Hydrology, hi-dröro-jî, n. dyfrdraeth 
 Hydromancy^hi'dro-män-sî, n. dyfrogan, 
 
 dyfrgoel [ddwfr 
 
 Hydromel, hi'dro-mël, n. medd, mêl- 
 Hydrometer, hi-dröm'í-tür, n. dyfr- 
 
 fesurydd [ddaredd 
 
 Hydrophobia, hi-dro-fo'bî-â, n. y gyn- 
 Hydropical, hi-dröp'î-käl, a. dyfrglwyf- 
 
 us, dyfrol 
 Hydrops, hydrops, n. dyfrglwyf 
 Hydrostatics, hi-dro-stat'iks, n. dyfr- 
 
 bwv siant, awsafiaeth 
 Hydrothorax, hi-dro-tbo'r'aks, n. dyfr- 
 glwyf y fron 
 Hydrotic, hi-drot'ik, n. meddyginiaeth i 
 
 symud ymaith ddwfr neu lysnafedd 
 Hydrous, hi'drüs, a. dyfrol 
 Hyemal, hi-î'mäl, a. gauafaidd, gauafol 
 Hyena, hi-î'nä, n. gwylltfìl fFyrnig 
 
 Hygeian, hi-jî'än, a. iechydol 
 Hygiene, hi-jî'în, n. iechyd ; ífordd i 
 
 gadw iechyd 
 Hygrometer, hi-gröm / î-tür, Hygroscope, 
 
 hi'gro-skop, n. offeryn i fesur lleithder 
 
 yr awyr 
 Hymen, hi'men, n. duw priodas ; priodas 
 Hymeneal, hi-më-nî'äl, Hymenean, hi- 
 
 më -nl'an, a. priodasol : n. priodasgerdd 
 Hymn, him, n. emyn, cathl, mawlgerdd : 
 
 v. canu mawl, dyganu, emynu 
 Hymnist, hím'níst, n. emynydd, hymnwr 
 Hymnology, hîm-nöro-jî, n. casgliad o 
 
 hymnau 
 Hyper-, px. yn arwyddo gormodaeth 
 Hyperbole, hi-pür'bo-lî, n. gormodiaith, 
 
 gorwireb 
 Hyperbolical, hi-pür-börî-käl, n. dros 
 
 ben gwir, gormodol 
 Hyperbolize, hi-pur'bo-liz, v. mwyâu 
 Hyperborean, hi-pür-bô'r'î-än, a. uch- 
 
 ogleddig, gogleddol: n. gogleddwr 
 Hypercritic, hi-pur-krit'ik, n. beirniad 
 
 rhyfanwl 
 Hyphen, hi'fen, n. cysylltnod, cyplysnod 
 
 (-) [cwsgbair 
 
 Hypnotic, hip-not'ik, n. meddyginiaeth 
 Hypo-, px. tan- 
 Hypochondria, hip-o-kon'dri-a, n. clefyd 
 
 y ddueg, gwyntglwyf ; iselder yspryd, 
 
 pruddglwyf 
 Hypochondriac, hip-o-kon'dn-ak, a. 
 
 claf o'r ddueg, pruddglwyfus : n. un 
 
 pruddglwyfus [rith, ffug 
 
 Hypocrisy, hî-pök'rî-sî, n. rhagrith, lled- 
 Hypocrite, hip'o-krit, n. rhagrithiwr, 
 
 íFuantwr [rithiol, ffuantus 
 
 Hypocritical, hTp-o-krit'i-kal, a. rhag- 
 Hypostasis, hî-pös'tä-sîs, n. hanfodoldeb, 
 
 personoldeb 
 Hypostatical, híp-o-stät'î-käl, a. han- 
 
 fodol ; sylweddol 
 Hypothesis, hî-pöth'î-sîs (pi. hypotheses, 
 
 ln-poth'i-siz), n. amcansail, lledtyb, 
 
 tybiad 
 Hypothetical, hip-o-thet'I-kal, a. tybiol, 
 
 tyb-seiliedig 
 Hyrax, hi'r'aks, n. cwningen y creigiau 
 Hyson, hi'sün, n. math o de gwyrdd 
 Hyssop, hîs'üp, n. isop 
 Histeric, his-ter'ik, Hysterical, hîs-tër'- 
 
 î-käl, a. mamwstaidd, dirgrynol 
 Hysterics, his-ter'iks, n. pi. y famwst, 
 
 clefyd y fam [y groth 
 
 Hysterotomy, hîs-tî-röt'o-mî, n. difyniad 
 Hystrix, his'tnks, n. ballasc, draenog 
 " ÎÖ2 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, THIS; j = dzh. ILI 
 
 T i, pro. mi, myfi ; i. I also, minau 
 ' Iambic, i-am'bik, n. math o fydraeth, 
 yn cynwys sill fer a hir bob yn ail 
 
 Ibex, i'beks, n. math o afar wyllt 
 
 Ibis, i'bís, n. aderyn AiiFtaidd 
 
 Ice, is, n. iâ ; caenrew 
 
 Ichneumon, lk-nu'mun, n. llygoden 
 Pharaoh 
 
 Ichnographer, ik-nog'ra-fur, n. seil- 
 ddarluniẅr 
 
 Ichnography, ik-nog'ra-fi, n. cynllun 
 adail 
 
 Ichor, i'kor, n. cornwydlif, sudd y corff 
 
 Ichorous, i'kor-us, a. nodd-lifawl, dyfr- 
 
 llyd 
 
 Ichthyologist, îk-thî-öTo-jîst, n.pysgydd 
 Ichthyology, îk-thî-öro-jî, n. pysgydd- 
 
 iaeth 
 Icicle, i'sT-kl, n. cloyn iâ, cloch iâ 
 Iciness, i'sî-nës, n. iäaeth, iâedd; oerder 
 Icon, î'kün, n. cywirlun, llun, darlun, 
 
 delw [doriad 
 
 Iconoclasm, i-kon'o-klazm, n. delw- 
 Iconoclast, i-kon'o-klast, n. delw-dorwr 
 Iconolater, i-ko-nörâ~tür, n. eilun 
 
 addolwr, delw addolwr 
 Icosahedral, i-ko sä-hî'dräl, a. ugain- 
 
 ochrog 
 Icosahedron, i-ko-sa-hi'drun, n. corff 
 
 ugain-ochrog [raelyn 
 
 Icteric, ik-ter'Tk, a. claf o'r cryd 
 Icterus, lk'ti-rus, n. y clefyd melyn 
 Icy, i'sî, a. llawn iâ, rhewlyd, iäaidd 
 Idea, i-dî'â, n.meddylddrych, meddylrith, 
 
 dychymyg; amgyffred, cyiFred ; tyb ; 
 
 meddwl 
 Ideal, i-dî'äl, a. dychymygol, tybiol 
 Idealism, i-di'al-izm, n. ansylweddiaeth, 
 
 meddylddrychiaeth, cred y rhai a 
 
 haerant nad oes sylwedd corffbrol 
 Identic, i-den'tik, Identical, i-den'ti-kal, 
 
 a. yr un, unrhywiol, hwnw ei hun 
 Identify, i-dër/tî-fi, vt. profi mae efe ei 
 
 hunan yw, profi unrhywdeb, hunan- 
 
 iaethu 
 Identity, i-dën'tî-tî, n. unrhywdeb, 
 
 hunandeb 
 Ides, idz, n . pi. enw a roddid gynt ar am- 
 
 ryw o ddyddiau y flwyddyn ; sef y 15fed 
 
 o Fawrth, Mai, Gorphenaf, a Hydref, 
 
 a'r 13fed o'r misoedd ereill 
 Idiocy, îd'yo-sî, Idiotcy, îd'yüt-sl, n. 
 
 gwallgofrwydd, ynfydrwydd 
 
 Idiom, îd'yüm, n. priod-ddull iaith, 
 
 ieithwedd, ebddull 
 Idiosyncrasy, id-yo-sm'kra-si, n. tym- 
 
 mher priodol, priod-ddull meddwl 
 Idiot, íd'yüt, n. íFol geni, ynfydyn, un 
 
 coeg, hurtyn, gwirionyn [iaith 
 
 Idioticon, Td-i-ot'i-kun, n. geiriadur un- 
 Idiotism, id'yo-tizm, n. gwallgof; yn- 
 fydrwydd ; priod-ddull iaith, ebddull 
 Idle, i'dl, a. diog, segur, dioglyd ; diwaith, 
 
 gwagj coeg : v. diogi, segura, ofera 
 Idlness, i'dl-nës, n. diogi, segurdod 
 Idler, id'lür, n. diogyn, segurwr, segur- 
 
 ddyn 
 Idol, i'dül, n. delw, eilun, eilundduw 
 Idolater, i-döTä-tür, n. delw-addolwr, 
 
 eilun-addolwr, geuaddolwr 
 Idolatriz, i-dörä-triz, vi. delw-addoli 
 Idolatrous, i- dòTä-trüs, a. eilun-addolgar 
 Idolatry, i-doTä-trî, Idolism, i'do-lizm, 
 
 n. eilun-addoliaeth 
 Idolize, i'do-liz, vt. gorhoíîì, gorberchi, 
 
 addoli 
 Idoneous, î-do'nî-üs, a. addas, cymhwys 
 Idyl, Vail, n. bugeilgerdd ; can fer, canig 
 If, if, con. os, od, o, pe, ped, pes. If not, 
 
 os ni, os na, onid, onidê 
 Igneous, îg'nî-üs, a. tanllyd, tanawl, 
 
 llachar 
 Ignis fatuus, îg'nis fat'u-us (pi. ignes 
 
 fatui, ig'mz fat'u-i), n. llewyrn, mall- 
 dan, ellyll-dan 
 Ignite, îg-nit', v. ennyn, tanio, cyneu 
 Ignitible, îg-ni'tî-bl, a. llosgadwy, 
 
 cyneuol 
 Ignition, íg-nîsh'ünjn.tandawd^nnyniad 
 Ignivomous, ig-niv'o-mus, a. yn bwrw 
 
 allan tân [salw 
 
 Ignoble, îg-no'bl, a. anenwog ; gwael, 
 Ignominious, îg-no-mîn'yüs, a. gwarthus, 
 
 cywilyddus [gwarth 
 
 Ignominy, îg'no-mîn-î, n. gwaradwydd; 
 Ignoramus, íg-no-ra'müs, n. dyn an- 
 
 wybodus, hurthgen, penbwl 
 Ignorance, íg'no-räns, n. anwybodaeth, 
 
 annysg 
 Ignorant, îg'no-ränt, a. anwybodus, an- 
 
 neallus, anhyddysg, anhyfedr, diwybod 
 Ignore, íg-nô'r', vt. gwrthod, gwadu, 
 
 honi anwybodaeth o beth 
 II, îl, px. di-, an- 
 
 Iliac, Tl'yuk, a. coluddaidd, coluddawl 
 Iliad, îl'yad,n.cerdd arwraiddgan Homer 
 
1MB path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw— too, twkrztook; 
 
 111, îl (worse, worst), a. drwg ; claf, sal, 
 salw, afiach, drwg ei hwyl ; beius : ad. 
 yn ddrwg : n. drwg, niweid ; anhap, 
 adfyd, trueni. Ill-advised, disynwyr, 
 drygbwyll, haerllug. Ill-affected, 
 drygnawsus. Ill-bred, anfoesog, 
 
 anfoesgar. Ill-contrived, afluniaidd, 
 annghryno, annhaclus. Ill-fated, 
 aflwyddiannus. Ill-manners, anfoes. 
 Ill-natured, drwg-anwydus, anfoddog. 
 Ill-sorted, annghymbar, annghydwedd. 
 Ill-starred, anffodus, anhapus. Ill- 
 timed, allan o amser, anamserol. Ill- 
 will, dygasedd, ewyllys drwg. As ill, 
 cynddrwg. Ill at ease, clâf; anes- 
 mwyth [mherffaith 
 
 Ulaborate, î-läb'o-rat, a. dilafur ; an- 
 Illacerate, î-läs'ür-at, Illacerable, î-läs'- 
 ür-ä-bl, a. anhyrwyg [ddagrau 
 
 Illachrymable, l-lak'-ri-ma-bl, a. di- 
 Illapse, î-läps', n. arlithrad ; rhuthrad 
 Illaqueate, î-läk'wî-at, vt.rhwydo, maglu, 
 
 dyrysu 
 Illation, î-la'shün, n. casgliad, canlyniad 
 Illative, îrä-tív, a. canlyniadol ; casgl- 
 
 iadol 
 Illaudable, î-lö'dâ-bl, a. annghanmol- 
 
 adwy, anhyfawl, anhyglod 
 Illegal, î-lî'gäl, a. annghyfreitblawn 
 Illegality, íl-î-gärî-tî, n. annghyfreith- 
 
 londeb 
 Illegible, í-lëj'î-bl, a. annarllenadwy 
 Illegibility, í-lëj-î-bîl'î-tî, n. annarllen- 
 
 olrwydd 
 Illegitimacy, í-lî-jít'î-ma-sî, n. bas- 
 
 darddiaeth ; annghyfreithlondeb 
 Illegitimate, íl-î-jít'î-mat, a. basdardd- 
 
 aidd ; annghyfreithlon 
 Illeviable, í-lèVyâ-bl, a. anngbasgladwy 
 Illiberal, î-líb'ür-äl, a. anhael, bawaidd, 
 
 crintach, anhyged ; anfoneddigaidd 
 Illiberality, î-líb-ü-rärî-tî, n. anhaelder, 
 crintachrwydd ; anfoneddigrwydd ; an- 
 syberwyd [annhêg 
 
 Illicit, í-lîs'ít, a. annghyfreithlawn, 
 Illighten, î-li'tn, vt. goleuo ; egluro 
 Illimitable, î-lìm'î-tä-bl, a. annherfyn- 
 
 adwy 
 Illiterate, î-lît'ür-ar, a. diddysg, an- 
 
 llythrenog, annysgedig 
 Illness, ìYnës, n. afiechyd, clefyd, an- 
 il wyldeb, anhwyl ; bai ; drygioni 
 Illogical, l-loj'i-kal, a. annadlol, afres- 
 
 ymegol 
 Illude, í-lud', vt. twyllo, siomi, cellwair, 
 gwawdio 
 
 Illume, í-lum', Illumine, í-lu'mín, Illu- 
 minate, í-lu'mî-nat,vt. goleuo, eglurâu, 
 llewyrchu, llewychu ; liarddu 
 Illumination, í-lu-mî-na'shün, n. goleu- 
 ad, llewyrchiad, claer-oleuad ; canwyll- 
 iad ; egluriad [iaeth 
 
 Illusion, i-lu'zhun, n. twyll, hud, hudol- 
 Illusive, i-lu'siv, Illusory, i-lu'sur-I, a. 
 hudolawl, lledrithiog, siomgar, ffals, 
 twyllodrus, gau 
 Illustrate, î-lüs'trat, \t. gloewi ; egluro, 
 
 amlygu, goleuo 
 Illustration, íl-üs-tra'shün, n. eglurâd, 
 
 agoriad ; darlun 
 Illustrative, i-lus'tra-tiv, a. egluraol, 
 agoriadol [enwog, godidog 
 
 Illustrious, î-lüs'trî-üs, a. ardderchog, 
 Image, irn'aj, n. delw, eilun, llun, darlun; 
 rhith, cyffelybiaeth, arddull ; tyb : vt. 
 llunio, darfelyddu, tybied. Image- 
 worship, eilun-addoliaeth [iaeth 
 Imagery, îm'a-jür-î, n. delwant, arlun- 
 Imaginable, î-máj'î-nä-bl, a. dychymyg- 
 adwy [tybiol 
 Imaginary, î-mäj'î-nür-î, a. dychymygol, 
 Imagination, î-mäj-î-na'shün, n. dy- 
 chymyg, meddwl, tyb, amgyffred, 
 darfelydd, dirnadiad 
 Imagine, î-mäj'ín, v. dychymygu, tybio 
 Iman, i'man, n. offeiriad Mahometanaidd 
 Imbank, im-bangk', vt. amgloddio, am- 
 
 gâu^ 
 Imbecile, ím-bî-sîr, a. gwan, diallu, 
 
 dirym, egwan ; penwan 
 Imbecility, îm-bî-síl'î-tî, n. eiddilwch, 
 
 gwendid, gwander 
 Imbibe, ím-bib', vt. sugno, derbyn, llyncu 
 Imbitter, ím-bít'ür, vt. chwerwi, tra- 
 
 chwerwi 
 Imbody, ím-böd'î, vt. corffori, cynwys 
 Imbolden, im-bol'dii, vt. hyfâu, ëoni ; 
 
 calonogi, cefnogi 
 Imbosom, mi-bwz'um, vt. mynwesu 
 Imbound, îm-büẅnd', vt. amgâu, am- 
 
 gylchu 
 Imbow, îm-bo', vt. bwâu, mydu 
 Imbower, ím-büẅ'ür, vt. gŵyddwasgodi, 
 gŵyddguddio [doriad ceuol 
 
 Imbrication, ím-brî-ka'shün, n. bwlch- 
 Imbrown, ím-brüẅn', vt. llwyd-wineuo 
 Imbrue, ím-brẅ', vt. trochi, gwlychu, 
 mwydo [anifeilâu 
 
 Imbrute, îm-brẅt', vt. anifeilyddio, 
 Imbue, ím-bu', vt. tryliwio ; egwyddori 
 Imburse, ím-bürs', vt. dwyn cost, edryd 
 arian dyledus 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, this; j = dzh. IMP 
 
 Imbursement, ím-bürs mënt, n. cost, traul 
 Imitable, îm'î-tä-bl, a. dylanadwy, dyn- 
 
 waredadwy [ychol 
 
 Imitary, ím'î-tür-î, a. dynwaredol, efel- 
 Imitate, ím'î-tat, vt. dynwared, efelychu, 
 
 arddullio [efelychiad 
 
 Imitation, ím'î-ta'shün, n. tebygiad, 
 Imitative, im'i-ta-tiv, a. arddulliog, 
 
 eilfyddog [waredydd 
 
 Imitator, îm'î-ta-tür, n. efelychwr, dyn- 
 Immaculate, i-mak'u-lat, a. difrycheulyd, 
 
 pur, glân [adwy 
 
 Immalleable, î-màTyä-bl, a. anfwrthwyl- 
 Immanacle, î-män'ä-kl, vt. Uyfetheirio, 
 
 rhwymo 
 Immane, í-man', a. dirfawr, creulawn 
 Immanent, ím / ä-nënt, a. mewnol, priod- 
 
 ol, hanfodol, naturiol 
 Immanifest, í-män'î-fëst, a, ammheuol, 
 
 aneglur, anamlwg [cieidd-dra 
 
 Immanity, í-män'î-tî, n. creulonedd, 
 Immarcessible, ím-är-sës'î-bl, a. anni- 
 
 flanedig [anŵraidd 
 
 Immartial, í-mär'shäl, a. anfilwraidd, 
 Immask, i-mask', vt. mwgydu, Uen- 
 
 guddio 
 Immaterial, îm-ä-tFr'î-äl, a. annghorff- 
 
 orol; annefnyddiol ; dibwys, disylwedd, 
 
 diwerth 
 Immaterialism, îm-ä-tî'r'î-äl-mTi, n. 
 
 annghoríFolaeth, ansylweddoliaeth 
 Immateriality, îm-ä-tí'r-î-ärî-tî, n. an- 
 
 nghorfforoldeb ; annefnyddiol deb 
 Immature, ím-ä-tu'r', a. anaddfed, an- 
 
 mhrydlawn [rwydd 
 
 Immaturity, îm-â-tu'r'î-tî, n. anaddfed- 
 Immeasurable, l-mezh'ur-a-bl, a. an- 
 
 fesurol, difesur 
 Immediacy, í-mî'dî-a-sî, n, annibyndod 
 Immediate, í-mî'dî-at, a. digyfrwng ; 
 
 diattreg, dioed, uniongyrchol, diaros 
 Immedicable, i-med'l-ka-bl, a. anfedd- 
 
 iginiaethol 
 Immemorable, í-mëm'o-rä-bl, a. anhygof 
 Immemorial, ím-î-mô'r'î-äl, a. dros ben 
 
 côf; hen [dirfawr 
 
 Immense, î-mëns', a. anfeidrol, tramawr, 
 Immensity, î-mën'sî-tî, n. anfeidroldeb 
 Immensurable, í-mën'shu-rä-bl, a. an- 
 
 fesurol, anfeidrol 
 Immerge, í-mürj', Immerse, î-mürs', v. 
 
 suddo, trochi 
 Immerit, í-mër'ít, n. annheilyngdod, 
 
 anwiwdeb 
 Immersion, í-mür'shün, n. soddiad, 
 
 trochiad 
 
 Immethodical, im-i-thod'i-kal, a. an- 
 
 nhrefnus, didrefn, direol 
 Imminence, îm'î-nëns, n. agosrwydd 
 Imminent, ím'î-nënt, a. ymwng, cyfagos, 
 
 agos, bygythiol, yn crogi uwch ben 
 Imminution, ím-î-nu'shün, n. lleiâd, 
 
 bychaniad [adwy 
 
 Immiscible, î-mîs'î-bl, a. annghymysg- 
 Immission, î-mísh'ün, n. tafliad i mewn 
 Immit, í-mît', vt. tafiu i mewn 
 Immix, í-mîks, Immingle, í-míng'gl, vt. 
 
 cymysgu [adwy 
 
 Immixable, i-miks'a-bl, a. annghymysg- 
 Immobility, ím-o-bírî-tî, n. ansymud- 
 
 oldeb, annghyíFröedigaeth, diysgog- 
 
 rwydd, disigledd 
 Immoderate, î-mod'ür-at, a. annghy- 
 
 medrol, annghymesur, anweddol, gor- 
 
 modol 
 Immoderateness, î-möd'ür-at-nës, n. 
 
 annghymedroldeb 
 Immodest, î-möd'ëst, a. anweddol, an- 
 
 niwair, digywilydd, anllad 
 Immodesty, í-möd'ës-tî, n. anweiddeidd- 
 
 dra, anniweirdeb 
 Immolate, im'o-lat, vt. aberthu, offrymu 
 Immolation, îm-o-la'shün, n. aberthiad, 
 
 oiFrymiad [eddol 
 
 Immoral, í-mör'äl, a. anfoesol, anfuch- 
 Immorality, îm-o-rärî-tî, n. anfoesoldeb 
 Immortal, í-mör'täl, a. anfarwol, didranc 
 Immortality, ím-ör-tärî-tî, n. anfarwol- 
 
 deb [oli, anfarwoli 
 
 Immortalize, i-mor'tal-iz, vt. tragwydd- 
 Immovable, i-mw'va-bl, a. diysgog, 
 
 diymmod, ansymudol, dianwadal, disigl 
 Immunity, î-mu'nî-tî, n. breinniolaeth, 
 
 trwydded, rhyddid 
 Immure, î-mu'/, vt. caethiwo, amgaeru 
 Immusical, î-mu'zî-käl, a. anngherddgar 
 Immutability, î-mu-tâ -bîl'î-tî, n. dian- 
 wadal wch, annghyfnewidioldeb 
 Immutable, r-mu'ta-bl/a, annghyfnewid- 
 
 iol, digyfnewid, sicr 
 Imp, imp, n. imp, impyn ; dieflyn, mab 
 
 y fall : vt. impio ; helaethu ; estyn, 
 
 hwyâu [wasgu 
 
 Impact, im-pakt', vt. gyru yn agos, taer 
 Impaint, ím-pant', vt. arliwio, darlun- 
 
 liwio [niweidio 
 
 Impair, ím-pë'r', v. lleiâu ; gwaethygu, 
 Impalm, ím-päm', vt. llawafaelu 
 Impalpable, im-pal'pa-bl, a. annheim- 
 
 ladwy 
 Impalsy, ím-pöTzî, vt. taro a'r parlys 
 Impannel, im-pän / ël, vt. tyngu rheithwyr 
 
 165 
 
IMP path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw=too, twk=:took ; 
 
 Imparadise, íin-pär ä-dis, vt. rhoi mewn 
 
 gwynfyd 
 Imparity, ím-pär'î-tî, n. annghyfartaledd 
 Imparlance, ím-pär'läns, n. cynadledd, 
 
 cyflafaredd, oed-gais [rhoddi 
 
 Impart, îm-pärt', vt. cyfranu, cyfroddi, 
 Impartance, îm-pär'täns, n. cyfraniad ; 
 
 anrheg 
 Impartial, ím-pär'shäl, a. diduedd, an- 
 
 mleidgar, teg, cyfiawn, didderbyn 
 
 wyneb [mhleidgarwch 
 
 Impartiality, ím-pâr-shärî-tî, a. an- 
 Impartible, îm-pär'tî-bl, a. cyfranadwy 
 Impartment, ím-pärt'mënt, n. cyfraniad, 
 
 rhoddiad [anhydraidd 
 
 Impassable, îm-päs'â-bl, a. anhyffordd, 
 Impassible, ím-päs'î-bl, Impassive, 
 
 lm-pas'iv, a, anhyboen 
 Impassibility, îm-päs-î-bîrî-tî, n. an- 
 
 mhoeniad 
 Impassion, îm-päsh'ün, vt. ennynu 
 Impatience, ím-pa'shëns, n. diamynedd- 
 
 garwch, anamynedd 
 Impatient, ím-pa'shënt, a. diamynedd 
 
 anoddefgar, anymarôus, dibwyll, 
 
 awchus, gwyllt 
 Impatronize, im-pa'tro-niz, vt. rhoddi 
 
 mewn meddiant o fywioliaeth eglwysig 
 Impawn, îm-pön', vt. arwystlo, gwystlo 
 Impeach, îm-pîtsh, vt. cyhuddo, achwyn 
 
 ar, argyhuddo 
 Impeachment, îm-pîtsh'mënt, n. cyhudd, 
 
 cyhuddgŵyn,cyhudded, achwyn; attalfa 
 Impeccability, im-pek-a-bil'i-ti, n. an- 
 
 hybechedd [dibechod 
 
 Impeccable, ím-pëk'ä-bl, a. anhybech, 
 Impede, îm-pîd', vt. attal, rhwystro, 
 
 lluddias, lluddio 
 Impediment, îm-pëd'í-mënr, n. attalfa, 
 
 rhwystr, lludd, goludd, attal. Imped- 
 iment in one's speech, attal- dywedyd 
 Impel, îm-pèT, vt. cymhell, annog, 
 
 gyru, hyrddio, gwthio yn mlaen 
 Impellent, îm-përënt, a. dirgymhellol 
 Impend, îm-pënd', vi. crogi uwch ben ; 
 
 dynesu 
 Impendent, îm-pën'dënt, Impending, 
 
 ím-pën'díng, a. yn crogi uwch ben, 
 
 bygythiol, agos 
 Impenetrability, îm-pën-î-trä-bîrí-tî, n. 
 
 annrheiddadrwydd 
 Impenetrable, îm-pën'î-trä-bl, a. an- 
 
 nrheiddiadwy, anhydraidd 
 Impenitence, ím-pën'î-tëns, n. anedi- 
 
 feirwch, calon-galedwch 
 Impenitent, îm-pën'í-tënt, a. anedifeiriol 
 
 Impennous, ím-pën'üs, a. diedyn, dies- 
 
 gyll, anadeiniog 
 Imperate, îm'pür-at, a. gwirfoddol 
 Imperative, lm-per'a-tiv, a. gorchymynol, 
 
 archedigol 
 Imperceivable, im-pur-si'va-bl, Imper- 
 ceptible, im-pür-sëp'tî-bl, a. anwel- 
 
 adwy, annirnadwy, anhysyn, anhywel 
 Imperfect, im-pur'fekt, a. anmherffaith, 
 
 diffygiol. Imperfect tense, amser 
 
 anorphenol 
 Imperfection, lm-pur-fek'shun, n. an- 
 
 mheríFeithrwydd, diíFyg, gwall, bai, 
 
 meth, íFael [iedig, didwll 
 
 Imperforate, ím-pür'fo-rat, a. annhreidd- 
 Imperial, ím-pî'r'î-äl, a. amherodrawl, 
 
 ymerodrol [awdrwydd 
 
 Imperialist, ím-pî'r'î-äl-îst, n. amher- 
 Imperious, îm-pî'r'î-üs, a. meistrolgar, 
 
 trahâus, tra-awdurdodaidd 
 Imperiousness, îm-prr'î-üs-nës, n. ar- 
 
 glwyddeiddrwydd 
 Imperishable, ím-për'îsh-ä-bl, a. di- 
 
 ddarfod, didranc [ol 
 
 Impersonal, ím-pür'sün-äl, a. anmherson- 
 Imperspicuous, nn-pur-spiVu-us, an- 
 
 amlwg, aneglur [arbwylladwy 
 
 Impersuasible, îm-pür-swa / zî-bl, a. an- 
 Impertinence, im-pür'tî-nëns, n.diberth- 
 
 ynasedd; coeghyfder; traws-ymwthiad 
 Impertinent, îm-pür'tî-nënt, a. an- 
 
 mherthynasol ; ymyrgar ; coegfTol, 
 
 haerllug ; ymwthiol ; digywilydd 
 Imperturbable, ím-pür-tür'bâ-bl, a. 
 
 annghyfroadwy, tawel, llonydd, distaw 
 Impervious, îm-pür'vî-üs, a. annhry- 
 
 wanadwy, anhydraidd, anhygyrch 
 Impetrate, îm'pî-trat, vt. argaíFael, cael 
 
 trwy erfyn 
 Impetuosity, îm-pët-shu-òYî-tî, n. tan- 
 
 beidrwydd, angerdd, fTyrnigrwydd, 
 
 cynddaredd 
 Impetuous, ím-pët'shu-üs, a.egniol, gor- 
 
 wyllt, poethlyd, íFromwyllt, íFyrnig, 
 
 brysgar [ynt 
 
 Impetus, îm'pî-tüs, n. egni, rhuthr, llueh- 
 Impiety, ím-pi'î-tîjn. annuwioldeb, dryg- 
 
 ioni [arwystlo 
 
 Impignorate, ím-pîg'no-rat, vt. gwystlo, 
 Impinge, ím-pînj', vi. taro yn erbyn, 
 
 gwrthdaro 
 Impinguate, îm-pîng'gwat, vt. pesgi, 
 
 tewâu, brasâu 
 Impious, îm-pi'üs, a. annuwiol, anfad, 
 
 anwir 
 Impish, ím'písh, a. impaidd, dieflig 
 
 l66~ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 IMP 
 
 Implacability, ìm-pla-kä-bîl î-tî, n. an- 
 
 nyhuddiant, annghymodlonedd 
 Implacable, im-pla'ka-bl, a. annghy- 
 
 modlavvn, anfaddeugar 
 
 [planu 
 
 Implant, îm-plänt', vt. impio ; gwreiddio 
 Implausible, lm-plo'zi-bl, a. anweddol, 
 
 annhebygol, afresymol, anolygus, 
 
 gwrthun [gwyno 
 
 Implead, îm-plîd', vt. argyhuddo; hawl- 
 Implement, ím'plî-mënt, n. trecyn, 
 
 offeryn, peiriant, arf (pi. cêr, tree, offer, 
 
 celfi, peiriannau ; arfau ; dodrefn ; 
 
 llestri) [lenwad 
 
 Impletion, ím-plî'shün, n. llenwad, cyf- 
 Implex, im'pleks, a. cymhlethedig, dyrus 
 Implicate, lm'pli-kat, vt. cymhlethu ; 
 
 cydgynvvys 
 Implication, ím-plî-ka / shün, n. cydym- 
 
 bleth ; cydgasgliad ; dirganlyniad 
 Implicit, ím-plís'ít, a. cuddgasgliadol 
 
 canlynol ; dibynol ar arall, diymchwil - 
 
 iad, cymhleth 
 Implicitly, îm-plís'ît-lî, ad. o ganlyniad ; 
 Implore, ím-plô'r', vt. atolygu, ymbil, ! 
 
 erfyn, erchi 
 Implumous, îm-plu'müs, a. diblu 
 Imply, îm-pli', vt. cynwys ; dal allan ; 
 
 arwyddo 
 Impoison, im-poi'zn, vt. gwenwyno 
 Impolicy, ím-pöTî-sî, n. annghallineb, 
 
 annoethedd, ffoledd 
 Impolite, ím-po-lit', a. anfoesog, difoes 
 Impolitic, ím-pörî-tík, a. annghyfrwys, 
 
 annghall, annoeth 
 Imponderable, ím-pön'dür-ä-bl, a. an- 
 
 mhwysig, dibwys. Imponderables, 
 
 sylweddau anmhwysig; sef, gwres, 
 
 goleuni, a thrydaniaeth 
 Imponderous, ím-pön'dür-üs, a. dibwys, 
 
 anmhwysig 
 Imporosity, îm-po-rös'î-tî, n. dwysder, 
 
 durfingrwydd [annhyllog 
 
 Imporous, ím-pô'r'üs, a. durfing, didwll, 
 Import, îm'pô'rt, n. cynwysiad, llawn- 
 
 ystyr, arwyddocâd ; defnydd 
 Import, îm-pô'rt', vt. arwyddo ; cynwys ; 
 
 perthynu ; dwyn neu drosglwyddo i 
 
 fewn, atgludo 
 Importance, îm-pör-täns', n. pwys ; 
 
 mawr-ganlyniad ; cynwysiad, ystyr ; 
 
 grym. Matters of importance, gorch- 
 
 wylion pwysig 
 Important, ím-pör'tänt, a. pwysfawr, 
 
 pwysig, dirfawr ; dwys-ganlyniadol 
 Importation, ím-pô'r-ta'shün, n. dygiad 
 
 i mewn o wledydd tramor, atgludind 
 
 Importer, ím-pô'r'tür, n. mewn-dros- 
 
 glwyddydd [werth 
 
 Importless, ím-pört'lës, a. dibwys, di- 
 Importunate, ím-pör'tshu-nat, a. taer, 
 
 deisyfgar, cethrus 
 Importune, ím-pör-tun', vt. dyfal-geisio, 
 
 taer-erfyn, cethru 
 Importunity, îm-pör-tu'nî-tî, n. taerni, 
 
 ymnedd ; haerllugrwydd 
 Imposable, im-po'za-bl, a. arddodadwy 
 Impose, im-poz', vt. gosod ar, trethu. 
 
 To impose upon, twyllo 
 Imposer, im-po'zur, a. arddodwr ; twyllwr 
 Imposition, im-po-zish'un, n. arddodiad, 
 
 gosodiad ; ardrethiad ; gormes ; siom, 
 
 twyll. Imposition of hands, arddod- 
 iad dwylaw 
 Impossibility, îm-pös-î-bîrî-tî, n. anallu, 
 
 analluoldeb, annichonrwydd 
 Impossible, îm-pös'î-bl, a. anallu, an- 
 
 hyall, annichonadvvy 
 Impost, impost, n. toll, treth, ardreth, 
 
 cyllid [llynori, casglu 
 
 Imposthumate, îm-pos'tshu-mat, v. 
 Imposthume, îm-pos'tshum, n. llynoryn, 
 
 llynor, addwyd, gôrgasgliad 
 Impostor, ím-pös'tür, n. twyllwr, hudwr; 
 
 siomwr [twyll 
 
 Imposture, îm-pös'tshür, n. hudoliaeth, 
 Impotence, ím'po-tëns, Impotency, ím'- 
 
 po-tën-sî, n. analluedd, annerth, 
 
 dialluedd, gwendid 
 Impotent, ím'po-tënt, a. analluog, di- 
 
 rym, dinerth ; heb allu ymrain 
 Impound, ím-püẅnd', vt. gwarchâu, 
 
 caethiwo 
 Impoverish, lm-poVur- ash, vt. tlodi, di- 
 
 gyfoethogi ; llymâu, diffrwytho, gwagâu 
 Impoverishment, îm-pö/ür-ísh-mënt, n. 
 
 llymâd 
 Impower, îm-püẅ'ür, vt. galluogi 
 Impracticability, îm-präk-tî-kä-bîrî-tî, 
 
 n. annichondeb, anarferolrwydd 
 Impracticable, im-prak'ti-ka-bl, a. an- 
 
 wneuthuradwy, anhywnel, anarferadwy 
 Imprecate, im'pri-kat, vt. deisyfu drwg, 
 
 rhegu, melldithio 
 Imprecation, lm-pri-ka'shiin, n. rhegiad, 
 
 melldithiad 
 Imprecatory, im'pri-ka-tur-i, a. dnvg- 
 
 erfyniol, melldithiol 
 Imprecision, ìm-prî-sízh'ün, a. anfanyl- 
 
 rwydd [anoresgyn adwy 
 
 Impregnable, îm-prëg'nâ-bl, a. cadarn, 
 Impregn, îm-prîn', Impregnate, Tm- 
 
 preg'nar, vt. beichiogi, fThvythloni 
 
 16~7 
 
INA 
 
 path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, orb, ön, curve, cut, tẅ=too, tẁk=:took ; 
 
 Imprejudicate, îm-prî-ju-dî'kat, a. di- 
 ragfarn 
 
 Impress, ím'prës, n. argraff, gwasg nod ; 
 dirgymhelliad 
 
 Impress, îm-prës', vt. argraffu, nodi; 
 dirgymhell, argymhell 
 
 Impressible, ím-prës'î-bl, a. argrafFadwy 
 
 Impression, ím-prësh'ün, n. argraffiad ; 
 argraíF; nôd, ol 
 
 Impressment, îm-prës'mënt, n. dirgy- 
 mhelliad [graffiad 
 îm- prësh'ür, 
 
 Impressure, im-presn ur, n. gwasg 
 
 Imprimis, îm-pri'mîs, ad. yn y lie cyntaf Impulsive, îm-pürsív, a. dirgymhellol 
 
 Imprudent, ím-prw'dënt, a. annghall, 
 
 anhybwyll [dra 
 
 Impudence, ím'pu-dëns, n. digywilydd- 
 Impudent, ím'pu-dënt, a. haerllug, di- 
 
 gywilydd [ymosod ar 
 
 Impugn, ím-pun', vt. gwrthwynebu, 
 Impuissance, ím-pu'í-säns, n. annerth, 
 
 gwendid, llesgedd 
 Impulse, Tm'püls, n. gwthiad, cynhyrfiad, 
 
 cymhelliad, diriad, cyiFroad 
 Impulsion, îm-pùTshün, n. iFwyrad, 
 
 gyrawd 
 
 Imprint, ím'prînt, n. argraff-nod ; enw'r 
 
 argraffydd 
 Imprint, ím-prínt', vt. argraffu 
 Imprison, im-priz'n, vt. carcharu 
 Imprisonment, lm-priz'n-ment, n. carch- 
 
 ariad [nhebygolrwydd 
 
 Improbability, ím-pröb-ä-bírí-tî, n. an- 
 Improbable, îm-pröb'ä-bl, a. annhebygol 
 Improbate, im'pro-bat, vt. gwrthod, 
 
 annghymeradwyo 
 Improbation, im-pro-ba'shun,n. llysiant, 
 
 gwrthodiad, annghymeradwyaeth 
 Improbity, ím'pröb'î-tî, n. anonestrwydd, 
 
 annghywirdeb, anuniondeb 
 Improlificate, im-pro-lif'i-kat, vt. 
 
 ffrwythiannu, beichiogi 
 Impromptu, îm-prömp'tu, a. difyfyr : 
 
 ad. yn ddifyfyr 
 Improper, ím-pröp'ür, a. annghymhwys, 
 
 anaddas, annghyfaddas ; anweddus 
 Impropriate, îm-pro'prî-at, vt. priodoli, 
 
 neillduoli 
 Impropriation, îm-pro-prî-a'shün, n. 
 
 Impunity, ím-pu'nî-tî, n. anngherydd, 
 
 annghosp 
 Impure, îm-pu'r', a. anmhur, brwnt, 
 
 budr, aflan, annghoeth, halogedig, 
 
 annher 
 Impurity, îm-pu'r'í-tî, n. anmhuredd, 
 
 aflendid, budreddi 
 Impurple, ím-pür'pl, vt. glasgochi 
 Imputable, îm-pu'tâ-bl, Imputative, ìm- 
 
 pu'ta-tiv, a. cyfrifadwy ; cyfrifol 
 Imputation, îm-pu-ta'shün, n. cyfrifiad 
 Impute, îm-put', vt. cyfrif i ; priodoli ; 
 
 gosod yn erbyn, bwrw ar 
 Imputrescible, ím-pu-trës'î-bl, a. an- 
 
 llygradwy 
 In, in, pr. yn, mewn, o fewn. In that, 
 
 am, o herwydd, o achos 
 In-, ig-, il-, im-, ir-, px. di-, an- ; 
 
 mewn, ar [gwendid 
 
 Inability, în-ä-bírî-tî, n. anallu, annerth, 
 In abstinence, în-äb'stî-nëns, n. diym- 
 
 arbediad 
 Inaccessible, m-ak-ses'i-bl, a. anhygyrch 
 
 priodoliad ; bywioliaeth neu diroeddj Inaccuracy, in-ak'u-ra-si, n. annghy- 
 
 eglwysig yn nwylaw gŵr lleyg 
 Impropriator, îm-pro'prî-a-tür, n. gŵr 
 
 lleyg y n feddiannu tiroedd eglwysig 
 Impropriety, îm-pro-pri / í-tî, n. an- 
 
 mhriodolder, annghymwysder 
 Improsperous, îm-prös'pür-üs, a. an- 
 
 íìÿniannus, aflwyddiannus 
 Improvable, lm-prw'va-bl, a. diwyg- 
 
 iadwy, gwelladwy, diwylliadwy 
 Improve, im-prwv', v. gwellâu, gwella, 
 
 diwygio, diwyllio 
 Improvement, im-prwv'ment, n. diwyg- 
 
 iad, gwelliant, gwellâd 
 Improvidence, im-proVi-dens, n. an- 
 
 narbodaeth 
 Improvident, îm-pröVî-àënt, a. annar- 
 
 bodus ; diragddarbod 
 Imprudence, ím-prẅ'dëns, n. annoeth- 
 
 ineb, ffbledd, drygbwyll 
 
 wirdeb ; camsyniad 
 
 Inaccurate, in-ak'u-rat, a. annghywir 
 
 Inaction, m-ak'shin^n. anwaith; seguryd, 
 diogi, segurdod, syrthni 
 
 Inactive, in-ak'tiv, a. anweithgar, diog, 
 anfywiog, dioglyd, swrth 
 
 Inactivity, in-ak-tiv'i-tijn.diogi, syrthni, 
 gorphwysdra 
 
 Inadequate, in-ad'i-kwat, a. annghyf- 
 addas, annghyfartal, annghyfatebol, 
 diffygiol [byniadwy 
 
 Inadmissible, în-äd-mîs'î-bl, a. aner- 
 
 Inadvertence, m-ad-vur'tens, n. ansylw, 
 ansyniad, anystyriaeth 
 
 Inadvertent, în-äd-vür'tënt, a. ansyniol, 
 anofalus, anystyriol [adwy 
 
 Inalienable, ln-a'H-en-a-bl, a. anarall- 
 
 Inalimental, în-äl-î-mën'täl, a. difaeth, 
 
 anfaeth 
 
 __ . __ _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; jrrdzh. INC 
 
 Inamissible, ín-ä-mís'î-bl, a. anhygoll 
 Inamorato, ín-äm-o-ra'to, n. carwr, 
 
 cariad-ddyn 
 Inane, in -an', a, gwag, diddefnydd, ofer 
 Inangular, ín-äng'gu-lür, a. anonglog 
 
 Incarcerate, ín-kär'sür-at, vt. carcharu, 
 
 caethiwo [oli 
 
 Incarn, in-karn', vt. cnawdio; ymgnawd- 
 
 Incarnadine, în-kär'nä-dín, a. cigliw, 
 
 rhuddgoch : vt. cochliwio 
 
 Inanimate, in- än'î-mat, a. difywyd, anfyw, Incarnate, în-kär / nat, a. cnawdol 
 
 marw [ioldeb Incarnation, ih-kar-na'shun, n. cnawd- 
 
 Inanimation, în-än-î-ma'bhün, n. anfyw-! oliaeth, cnawdiad 
 Inanition, în-ä-nîsh'ün, Inanity, ín-än'- Incarnative, in-kar'na-tiv, a. cnawdbair 
 
 î-tî, n. gwagder [anflys Incase, in-kas', vt. amwisgo, gweinio 
 
 Inappetence, în-äp'î-tëns, n. anchwant, Incautious, in-ko'shus, a. anochelgar, 
 Inapplicable, in-ap'tt-ka-bl, a. annghy-j anofalus [ceuog, ceuol 
 
 mwysiadol, annghyfaddasol jlncavated, ing'ka-va-ted, a. cafnog, 
 
 Inapplication, în-äp-lî-ka / shün, n. an- Incendiary, ín-sën'dî-ür-î, n. ffaglydd, 
 
 ymroddiad [anaddas; iHeimiad, ; terfysgydd [darth 
 
 Inapposite, in-ap'o-zit, a. annghyfaddas, Incense, ín'sëns, n. arogldarth, myg- 
 Inapt, în-äpt / , a. annghymwys \ Incense, ín-sëns', vt. digio, cyffröi, llidio 
 
 Inarable, ín-är'ä-bl, a. anarddadwy jlncensement, ín-sëns'mënt, n. digder 
 
 Inarticulate, in-ar-tik'u-lat, a. an-Ineension, ìn-sën'shün, n. cyneuad, 
 
 nghroew, aneglur [aneglurdebj enyniad 
 
 Inarticulation, in-ar-tik-u-la'shun, n.jlnsensor, în-sën'sür, n. cyffrôwr, enynwr 
 Inartificial, ín-âr-tî-físh'äl, a. annghel- Incensory, în-sën'sür-î, n. llestr arogl- 
 
 fydd 
 Inattention, ín-ä-tën'shün, n. anwran- 
 
 dawiad, diofalwch, esgeulusdod 
 Inattentive, ín-ä-tën'tív, a. diofal, es- 
 
 geulus, anystyriol 
 Inaudible, ín-ö'dî-bl, a. anhyglyw, disain 
 Inaugurate, în-ö'gu-rat, vt. urddfreinnio, 
 
 urddedigo, cysegru, gosod mewn swydd 
 Inauguration, ín-ö-gu-ra / shün, n. urdd- 
 
 iad, urddeiniad, cysegriad 
 Inaurate, ín-ö'rat, vt. goreuro 
 Inauspicious, ín-ös-písb'üs, a. anffbdus, 
 
 drwg-argoelus, drwg-ddaroganus, an- 
 
 ffodiog 
 Inbeing, în'bî-îng, n. anwahanolrwydd 
 Inborn, inborn, a. cynenid, mewnol 
 Inbred, în'brëd, a. greddfol, naturiol 
 Incalculable, ín-kärku-lâ-bl, a. an- 
 
 nghyfrifadwy [iad 
 
 Incalescence, in-ka-les'ens, n. gwresog- 
 Incandescence, ln-kan-des'ens, n. gwyn- 
 
 iasiad, gwynboethni 
 Incandescent, in-kan-des'ent, a. gwyn- 
 
 boeth, gwynias [gan, cyfareddgan 
 
 darth 
 Incentive, m-sen'tiv, n. cynhyrfiad, an- 
 
 nogiad : a. annogol, cynhyrfiol 
 Inception, în-sëp'shün, n. dechreuad, 
 
 dechreu 
 Incertitude, în-sür'tî-tud, n. ansicrwydd, 
 
 ammhau, annilysrwydd 
 Incessant, în-sës'änt, a. dibaid, didor, 
 
 didawl 
 Incest, invest, n. llosgach, ymlosgach 
 Incestuous, ín-sës'tshu-üs, a. euog o 
 
 losgach 
 Inch, intsh, n. modfedd, lied bawd 
 Inchoate, ing'ko-at, a. dechreu 
 Inchoation, in-ko-a'shun, n. dechreuad, 
 
 dechre [dechreuol 
 
 Inchoative, ing'ko-a-tiv, a.dechreuedigol, 
 Inchpin, întsh'pín, n. herwth hydd 
 Incident, ín'sî-dënt, Incidence, ín'sî- 
 
 dëns, n. damwain, dygwyddiad, hap, 
 
 damchwaen, dychwaen 
 Incident, în'sî-dënt, Incidental, ín-sî- 
 
 dën'täl, a. damweiniol 
 Incinerate, ín-sín'ür-at, vt. llosgiyn ulw 
 
 Incantation, in-kan-ta'shun, n. swyn-l Incipient, în-sîp'yënt, a. decbreuol 
 Incapability, ín-ka-pâ-bírî-tî, n. analluJlncircumspection, în-sür-küm-spëk'- 
 
 anaddasrwydd [anaddas! shün, n. diamwelediad 
 
 Incapable, in-ka'pa-bl, a. analluog, j Incise, in-siz', vt. tori, parthu, trychu 
 
 Incapacious, ln-ka-pa'shus, a. anhelaeth, 
 
 aneang, cyfyng 
 Incapacitate, in-ka-pas'i-tat, vt. anadd 
 
 asu, analluogi 
 Incapacity, in-ka-pas'i-ti, n. analluedd 
 
 annghymwysder, anfedr 
 
 23 
 
 Incision, în-sîzh'ün, Incisure, în-sîzh'- 
 
 ür, n. haciad, toriad 
 Incisor, ín-si'sür, n. blaenddant 
 Incite, ín-sit', vt. annog, cyfFroi, cynhvrfu 
 Incitement, ín-sit'mënt, Incitation, in- 
 
 sî-ta'shün, n. annogiad 
 
 "169 
 
INC path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, ön, curve, cut, tẅ = too, twkrrtook ; 
 Incivility, ín-sî-vîrî-tî, n. anfoesgarwch.Incompactness, in-kum-pakt'nes, n. an- 
 
 anfoes [io | nghrynodeb 
 
 Inclasp, ín-kläsp', vt. tyn-afaelu, cofleid- Incomparable, ín-köm'pür-ä-bl, a. an- 
 Inclemency, in-klem'en-si, n. afrywiog- 1 nghydmarol, digyffelyb, digymhar, 
 
 rwydd, garwder, gerWindeb ; creulon- digynyg, digystal, rhagorol 
 
 edd ; oerder [iog Incompassionate, in-kum-pash'un-at, a. 
 
 Inclement, in-klem'ent, a. gerwin, afryw- annbrugarog, annosturiol 
 Inclinable, in-kli 'nâ-bl, a. tueddol, parod Incompatibility, ín-kürn-pftt-í-bíTî-tî, 
 Inclination, in-kli-na'shun, n. tueddiad, n. annghydweddiad, gwrthwynebrwydd 
 
 gogwyddiad, tueddfryd, lled-awydd ; Incompatible, in-kum-pat'i-bl, a. an- 
 
 ewyllys [lleddfu nghydweddol 
 
 Incline, în-klin', v. tueddu, gogwyddo, Incompetence, m-kom'pi-tens, n. an- 
 Inclip, ín-klîp', vt. amgâu, cau i rnewn nghymwysder, annghyfaddasrwydd 
 Inclose, in-kloz', vt. cau i mewn, am- Incompetent, ín-kÖm pî-tënt, n. anaddas, 
 
 gylchu [ e dig annigonol, annghyfaddas 
 
 Inclosure, in-klo'zhiir, n. cae, maes cae- Incomplete, ln-kiim-pllt', a. anngliyfan, 
 Incloud, in-kluwd', vt. tywyllu, cymylu ! annghvvbl, anmherrfaith, annghyflawn 
 Include, în-klud', vt. cau i mewn, ilncomplex, in-kum-pleks', a. annghym- 
 
 cynwys blyg 
 
 Inclusion, in-klu'zhun, n. cynwysiad Incompliable, in-kum-pli'a-bl, a. an- 
 Inclusive, in-klu'siv, a. cynwysedig,| nghydsyniol 
 
 cyfrifedig j Incomposite, ln-kum-poz'it, a. digymysg 
 
 Incoagulable, in-ko-ag'u-la-bl, a. an- Incomprehensibility, în-köm-prî-hën-sî- 
 
 ngheuladwy bîl'î-tî, n. anamgyffrediad 
 
 Incogitancy, in-koj'i-tan-si, n. anfeddyl-j Incomprehensible, in-kom-pri-hen'si-bl, 
 
 garwch [& ar ! a « anamgyíFredadwy, annealladwy, an- 
 
 Incogitative, m-koj'i-ta-tiv, a. anfeddyl- nirnadwy, anhydyb 
 
 Incognito, in-kog'm-to, Incog, in-kog', 
 
 ad. yn anadnabyddus, yn ddirgel, dan 
 
 gêl 
 Incoherence, ín-ko-hî'r'ëns, Incoher- 
 
 ency, în-ko-hî'r r ën-sî, n. annghyd- 
 
 lyniad, annghysondeb, annghyfundeb 
 Incoherent, in-ko-hi'r'ent, a. annghyson, 
 
 annghytunol, annghydweddol 
 Incolumity, in-ko-lu'mi-ti, n. diogelwch 
 Incombustible, in-kum-bus'ti-bl, a. an- 
 
 hylosg, anllosgadvvy [cyllid 
 
 Income, ing'kum, n. derbyniadau, rhent, 
 Incommensurable, in-ku-men'shu-ra-bl, 
 
 a. annghymesuradwy 
 Incommensurate, in-ku-men'shu-rat, a. 
 
 annghyfeidrol, annghymesur 
 Incommiscible, in-ku-mis'i-bl, a. an- 
 
 nghymysgadwy, anfysgadwy 
 Incommode, in-ku-mod', vt. rhwystro, 
 
 peri annghyfleusdra, blino 
 Incommodious, în-M-mo'dî-üs, a. an- 
 
 nghyfìëus 
 Incommunicable, în-kü-mu nî-kâ-bl, a. 
 
 annghyfranadwy ; annhraethadwy 
 Incommunicative, in-ku-mu'ni-ka-tiv, 
 
 a. annghyfranol 
 Incommutable, in-ku-mu'ta-bl, a. an- 
 
 nghyfnewidiadwy, annghyfnewidiol 
 Incompact, in-kum-pakt', a. annghryno 
 
 Incomprehension, ln-kom-pri-hen'shun, 
 
 a. anamgyffred 
 Incompressible, in-kiim-pres'i-bl, a. 
 
 annghydwasgadwy, annghyfyngadwy 
 Incomputable, ín-küm-pu'tä-bl, a. an- 
 
 nghyfrifadwy, aneirif 
 Inconcealable, în-kön-sî'lä-bl, a. an- 
 
 ngheladwy 
 Inconceivable, ln-kon-si'va-bl, Incon- 
 
 sëp'tî-bl, a. annirnadwy, annealladwy, 
 
 anhydyb 
 Inconcinnity, m-kon-sin'i-ti, n. an- 
 
 nhrefnusrwydd 
 Inconcludent, in-kon-klu'dent, a. an- 
 
 nghanlyniadol 
 Inconclusive, in-kon-klu'siv, a. an- 
 
 nybenol, anorphenol 
 Inconcoct, ín-kön-kökt r , a. annhreul- 
 
 iedig, anaddfed [nhreuliant 
 
 Inconcoction, in-kon-kok'shun, n. an- 
 Inconcurrence, m-kon-kur'ens, n. an- 
 
 nghytyniad [nghydred 
 
 Inconcurring, m-kon-kur'ing, a. an- 
 Inconcussible, in-kon-kus'i-bl, a. an- 
 
 ysgwydadwy 
 Incondite, în-kön'dît, a. aflathraidd, 
 
 annghydwedd, annhrefnus, trwsgl 
 Incongealable, in-kon-ji'la-bl, a. an- 
 
 ngheuladwy, anhyrew 
 - Î7Ö 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh~z azure; thin, thìs; jrrdzh. 
 
 INC 
 
 Incongruity, in-kon-grw'i-ti, Incongru- 
 ence, in-kong'grw-ens, n. annghyson- 
 deb, annghydweddiad, gwrthwyneb- 
 rwydd, annghytundeb 
 
 Incongruous, in-kong'grvv-us, a. an- 
 nghyson, annghydwedd 
 
 Inconsciousness, m-kon'shus-nes, n. 
 anymwybyddiaeth [nghanlynol 
 
 Inconsequent, ín-kön / sî-kwënt, a. an- 
 
 Inconsiderable, ln-kon-sid'ur-a-bl, a. 
 annghyfrifol, bychan, dibwys 
 
 Inconsiderableness, in-kon-sid^jr-a- bi- 
 nes, n. annghyfrifodeb, bychander 
 
 Inconsiderate, m-kon-sid'ur-at, a. anys- 
 tyriol, byrbwyll, diofal 
 
 Inconsiderateness, in-kon-sid'ur-at-nes, 
 Inconsideration,m-kön-sîd-ü-ra'shün, 
 n. anystyriaeth, diystyriaeth, byrbwyll- 
 dra 
 
 Inconsistency, în-kön-sîs'tën-sî, n. an- 
 nghydweddiad, annghytundeb, an- 
 nghysondeb 
 
 Inconsistent, ln-kon-sis'tent, a. annghyd- 
 weddol, annghyson [nyddanadwy 
 
 Inconsolable, in-kon-so'la-bl, a. an- 
 
 Inconsonancy, m-kon'so-nan-si, n. an- 
 nghynghanedd, annghysondeb 
 
 Inconsonant, ln-koi/so-nant, a. an- 
 nghydlais, annghyilafar 
 
 Inconspicuous, in-kon-spik'u-us, a. 
 anhywel, anamlwg 
 
 Inconstancy, in-kOn'stan-si, n. anwadal- 
 wch, anííÿddlondeb [anwadal 
 
 Inconstant, in-kon'stant, a. ansefydlog, 
 anwadal, anffyddlon [nifadwy 
 
 Inconsumable, in-kon-su'ma-bl, a. an- 
 
 Inconsummate, in-kon-sum'at, a. an- 
 mherffaith, annghyilawn 
 
 Incontemplative, in-kon-tem'pla-tiv, a. 
 anfyfyrgar 
 
 Incontestable, in-kon-tes'ta-bl, a. an- 
 nadleuadwy 
 
 Incontiguous, in-kon-tig'u-us, a. an- 
 nghyf hwrdd, annghydol, annghyfagos 
 
 Incontinence, in-koi/ii-nens, n. anni- 
 weirdeb, anymattal, diattaliad, anllad- 
 rwydd ; godineb 
 
 Incontinent, ln-koi/ti-nent, a. aniwair, 
 anymattalus, trythyll, anllad, godineb- 
 us [adwy, anattalLidwy 
 
 Incontrollablejin-kon-tro'la-bl, a. afreol- 
 
 Incontrovertible, in-kon-tro-vur'ti-bl, a. 
 annadleuadwy [nghyfleusdra 
 
 Inconvenience, m-kon-vi'm-ens, n. an- 
 
 Inconvenient, ín-kön-vî'nî-ënt, a. an- 
 nghyflëus, anaddas 
 
 Inconversable, in-kon-vur'sa-bl, a. di- 
 
 ymddyddan, anymadroddus, anhyfwyn 
 Inconvertible, ín-kön-vúr'tí-bl, a. an- 
 
 hydro, annhroadwy 
 Inconvexity, in-kon-vek'si-ti, n. an- 
 
 nghrymder, annghrymedd 
 Inconvincible, ín-kön-vîn'sî-bl, a. anar- 
 
 gyhoeddadwy [cyfuno, uno 
 
 Incorporate, in-kor'po-rat, v. coriFori, 
 Incorporation, în-kör-po-ra / shün, n. 
 
 n. cydgorfforiad, corfforiad 
 Incorporeal, in-kor-po'r'i-al, Incorporal, 
 
 in-kor'po-ral, Incorporate, in-kor'po- 
 
 rat, a. annghoríFol, digorff; ysbrydol 
 Incorporeity, in-kor-po-rl'i-tl, a. an- 
 
 nghorfFoldeb 
 Incorrect, in-ko-rekt', a. annghywir, 
 
 gwallus. Incorrect diction, cam-eiriad 
 Incorrectness, in-ko-rekt'neSjn. annghy- 
 
 wirdeb [iadwy 
 
 Incorrigible, in-kor'i-ji-bl, a. anniwyg- 
 Incorrupt, in-ko-rupt', a. anllygredig, 
 
 dilwgr, pur, glân, purlan 
 Incorruptibility, în-kö-rüp-tî-bírî-tî, n. 
 
 anllygradwyaeth, anllygredigaeth 
 Incorruptible, in-ko-rup'ti-bl, a. an- 
 
 llygradwy 
 Incorruption, in-ko-rup'shun, n. an- 
 llygredigaeth [llygredd 
 Incorruptness, în-kö-rüpt'nës, n. an- 
 Incrassate, in-kras'at, vi. tewâu, tewychu 
 Incrassation, in-kra-sa'shun, n. tewâd, 
 
 tewychiad [iaeth i dewâu 
 
 Incrassative, ln-kras'a-tiv, n. meddyg- 
 Increase, ing'kris, n. cynydd, mwyâd, 
 
 prifiant, cynyrch, chwanegiad, tyfiant, 
 
 twf 
 Increase, m-kris', v. cynyddu, tyfu, 
 
 cynyrchu, prifio ; chwanegu, mwyâu ; 
 
 estyn, arledu, eangu 
 Increate, íng / krî-at, a. digrëedig 
 Incredibility, ín-krëd-î-bírî-tî, n. an- 
 
 hygoeledd [hygred 
 
 Incredible, m-kred'i-bl, a. anhygoel, an- 
 Incredulity, in-kri-du'li-ti, n.annghred- 
 
 iniaeth, annghoelgarwch 
 Incredulous, ín-krëd'u-lüs, a. annghred- 
 
 iniol, annghoelgar 
 Incremable, ín-krî'mä-bl, a. anhylosg 
 Increment, lng'kri-ment, n. cynydd, 
 
 cynyrch ; graddiaith [dwrdio, senu 
 Increpate, lng'kri-pat, vt. ceryddu, 
 Increpation, ín-krî-pa'shün, n. seniad ; 
 
 ceryddiad, sen 
 
 Increscent, m-kres'ent, a. cynyddol, 
 
 mwyaol 
 
 _ 
 
IND path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkrrtook 
 
 Incriminate, in-krim'i-nat, vt. cyhuddo, 
 
 euogi [caenu 
 
 Incrust, ín-krüst', vt. crestenu, crawenu, 
 Incrustation, ín-krüs-ta'shün,n. crestiad, 
 
 craweniad 
 Incubate, ing'ku-bat, vi. deor, deorain ; 
 
 eistedd ar wyau 
 Incubation, in-ku-ba'shun, n. deoriad 
 Incubus, ing'ku-bus, n. hunllef 
 Inculcate, ín-küTkat, vt. hyfforddu ; 
 
 mynych-rybuddio, addysgu 
 Inculcation, ln-kul-ka'shun, n. addysg- 
 
 iad, hyfforddiad 
 Inculpable, ín-kürpâ-bl, a. difeius, difai 
 Incult,ín-kült', n. anniwylliedig, diddrin- 
 
 iaeth, divvrtacth 
 Incumbency, in-kum'ben-si, n. meddiant 
 
 ofywioliaetheglwysig; rhwymedigaeth, 
 
 dyledswydd 
 Incumbent, in-kum'bent, n. perchenog 
 
 byvvioliaeth eglwysig : a. perthynol i, 
 
 yn gorphwys ar, dyladwy, dyledus 
 Incur, ín-kür', vt. rhedeg i, tynu arno, 
 
 dyfod dan, haeddu 
 Incurable, in-ku'r'a-bl, a. anwelladwy, 
 
 anfeddyginiaethol, anaele 
 Incurious, in-kuYi-us, a. anfanwl, an- 
 
 ymofyngar [rutbriad 
 
 Incursion, ín-kür'shün, n. ymgyrch, 
 Incurvate, in-kur'vat, vt. plygu, camu, 
 
 crymu [plygiad 
 
 Incurvation, ln-kur-va'shun, n. crymiad, 
 Incurvity, in-kur'vi-ti, n. camder, cemi, 
 
 gwyrni, crymiad 
 Indagate, în'dä-gat, vt. chwilio, olrain 
 Indagation, în-dä-ga'shün, n. cbwiliad, 
 
 olrheiniad [arholwr 
 
 Indagator, ín'dâ-ga-tür, n. chwiliwr, 
 Indart, în-därt', vt. picellu i, picio i 
 Indebted, în-dët'ëd, a. mewn dyled, 
 
 dyledus ; rhwymedig 
 Indecency, ín-dî'sën-sî, n. anweddeidd- 
 
 dra [diaddwyn, anhardd 
 
 Indecent, ín-dî'sënt, a. anweddaidd, 
 Indeciduous, ín-dî-sîd'u-üs, a. annhy- 
 
 walltiol [derfyniad 
 
 Indecision, în-dî-sízh'ün, n. anmhen- 
 Indecisive, m-di-si'siv, a. anmliender- 
 
 fynol [nhreigliadwy 
 
 Indeclinable, in-di-kli'na-bl, a. an- 
 Indecorous, ín-dî-kô'r'üs, a. anweddus, 
 
 gwrthün, anaddwyn 
 Indecorum, in-di-ko'r'um, n. anweddus- 
 
 der, anharddwch, anweddeidd-dra 
 Indeed, în-dîd', ad. yn wir, yn ddiau, 
 
 mewn gwirionedd, yn sicr 
 
 Indefatigable, ín-dî-fät'î-gä-bl, a. diflin, 
 
 dyfal, anhyflin, diludded, glew 
 Indefatigability, în-dî-fät-î-gä-bîrî-tî, 
 
 n. diflinder, diflinedd, glewder 
 Indefeasible, ín-dî-fî'zî-bl, a. anni- 
 
 ddymadwy 
 Indefectible, m-di-fek'ti-bl, a. anhyball, 
 
 anniifygiadwy, diball 
 Indefectibility, ín-dî-fëk-tî-bírî-tî, n. 
 
 anhyballedd, annifFygrwydd 
 Indefensible, Tn-dî-fën'sî-bl, a. anym- 
 
 ddiflfynadwy, anniffynadwy 
 Indefinable, ín-dî-fi'ná-bl, a. annarlun- 
 
 iadwy 
 Indefinite, ín-dëf'î-nít, a. anmbenodol 
 Indefiniteness, ín-dëf'î-nît-nës, n. an- 
 
 nherfyncdigaeth 
 Indeliberate, ín-dî-lîb'ür-at, a. byrbwyll, 
 
 diragfwriad, anmhwyllog 
 Indelible, m-del'i-hl, a. annileadwy 
 Indelicacy, ín-dërî-ka-sî, n. annestledd, 
 
 annillynedd, anfoesgarwch 
 Indelicate, în-dërî-kat, a. annestlus, 
 
 annyner ; anfoesgar 
 Indemnification, m-dem-nl-fi-ka'shun, 
 
 n. digollediad, diogeliad rhag colled 
 Indemnify, ín-dëm'nî-fì, vt. digolledu, 
 
 sicrâu, diogelu 
 Indemnity, în-dëm / nî-tî, n. digollediad ; 
 
 diogeliad. Act of indemnity, gweith- 
 
 red ebargofiad 
 Indemonstrable, ín-dî-mön'strâ-bl, a. 
 
 anmhrofadwy 
 Indent, ín-dënt', v. min-fylchu, bylchu ; 
 
 ammodi, ymrwymo : n. bwlch 
 Indentation, ín-dën-ta'shün, n. bylchiad 
 Indenture, ín-dën'tshür, n. bylchiad, 
 
 bylchdoriad ; cyfammod 
 Independence, în-dî-pën'dëns, n. anni- 
 
 byniaeth 
 Independent, m-dî-pën'dënt, a. annibyn- 
 
 ol : n. annibynwr. The Independents, 
 
 Anymddibynwyr, Annibynwyr 
 Indescribable, m-di-skri'ba-bl, a. annar- 
 
 luniadvvy, annhraethadwy 
 Indesert, ín-dî-zürt', n. annheilyngdod 
 Indesinent, ín-dës'î-nënt, a. dibaid 
 Indestructible, in-di-struk'ti-bl, a. an- 
 
 nyfethadvvy 
 Indeterminable, în-dî-tür'mî-nä-bl, a. 
 
 annherfynadwy 
 Indeterminate, în-dî-tür'mî-nat, a. an- 
 
 sefydlog, anmhenodol, annherfynedig 
 Indevotion, m-di-vo'shun, n. annuw- 
 
 iolfryd 
 Indevout, m-di-vuwt', a. anaddolgar 
 
 172 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; jzrdzh. 
 
 IND 
 
 Index, in'deks, n. dangoseg, mynegai, 
 
 mynegfys : pi. (indices, m'di-siz), 
 
 mesur alsoddol 
 Indexterity, ín-dëks-tër'î-tî, n. anneheu- 
 
 der, anneheuedd, anneheurwydd 
 Indicant, m'di-kant, a. mynegol, amlygol 
 Indicate, m'di-kat, vt. dangos, mynegi, 
 
 hysbysu, arnodi 
 Indication, în-dî-ka'shün, n. dangosiad, 
 
 arwydd, nod 
 Indicative, in'di-ka-tiv, a. dangosiadol ; 
 
 arwyddol ; mynegol 
 Indicative, m-dik'a-tiv, a. (y modd) 
 
 mynegol 
 Indict, ín-dit', vt. achwyn ar, cyhuddo 
 Indictable, ín-di'tä-bl, a. cyhuduadwy 
 Indiction, in-dik'shun, n. cyhuddwŷs ; 
 
 cylch o amseryn cynwys 15 mlynedd 
 Indictment, ín-dit'mënt, n. cyhudd, cy- 
 
 huddgwyn 
 Indifference, în-dîf'ür-ëns, n. diofalwch, 
 
 annhueddgarwch, difaterwch, oerfel- 
 
 garwch, anofaledd 
 Indifferent, în-díf'ür-ënt, a. anofalus, 
 
 diofal ; annhueddgar ; diawydd ; o 
 
 ychydig bwys ; canolig 
 Indigence, ín'dî-jëns, n. annghenoctyd, 
 
 tlodi, eisiau, annghen 
 Indigene, ín'dî-jîn, n. priodor 
 Indigenous, în-dîj'í-nüs, a. genedigol, 
 
 cynenid 
 Indigent, ín'dî-jënt, a. annghenus, tlawd, 
 
 rheidus 
 Indigested, ín-dî-jës'tëd, a. didrefn ; 
 
 annhreuliedig 
 Indigestible, în-dî-jës'tî-bl, a. anhydraul 
 Indigestion, ín-dî-jës'tshün, n. diffyg 
 
 traul bwyd ; annhreuliad 
 Indigitate, ín-díj'î-tat, vt. bys-nodi, 
 
 eglur-brofi 
 Indign, ín-din', a. annheilwng, anwiw 
 Indignant, în-dîg'nänt, a. digllawn, 
 
 ffromddig 
 Indignation, în-dîg-na'shün, n. dig, Hid, 
 
 digofaint, soriant, digllonedd, bar 
 Indignity, ín-díg'nî-tî, n. anmharch, 
 
 sarâd, anfri 
 Indigo, ín'dî-go, n. lliw glas, glas yr 
 
 India : a. du-las 
 Indiligent, ín-dírî-jënt, a. annyfal, diog, 
 
 anniwyd, segurllyd 
 Indirect, in-di-rekt', a. annghyfeiriol, 
 
 gwyrgyrchol ; anuniawn, annheg, an- 
 
 uniongyrch 
 Indirectness, in-di-rekt'nes, n. annghyf- 
 
 eiriolrwydd ; anunionrwydd 
 
 Indiscernible, in-di-zur'm-bl, a. anhy- 
 
 wel, anweledig, anamlwg 
 Indiscerptible, ín-dí-sürp'tî-bl, a. an- 
 
 hydor, annrylliadwy 
 Indiscreet, in-dis-krit', a. ansynwyrol, 
 
 annghall, annoeth, drygbwyll 
 Indiscretion, in-dis-kresh/un, n. an- 
 
 nghallineb, ffolineb 
 Indiscriminate, ln-dis-krim'i-nat, a. di- 
 wahan, didrefn 
 Indiscrimination, in-dis-krim-i-na'shun, 
 
 n. anwahaniaeth 
 Indispensable, în-dís-pën'sä-bl, a. an- 
 
 hebgorol, anhebgor [wasgaradwy 
 
 Indispersible, în-dís-pür'sî-bl, a. an- 
 Indispose, m-dis-poz', vt. anaddasu ; 
 
 annhueddu, anhwylo 
 Indisposed, in-dis-pozd', a. anhwylus, 
 
 annhrefnus, afiachus, lledglaf; an- 
 
 nhueddol 
 Indisposition, ln-dis-po-zish'un, n. an- 
 
 hwyl, annhuedd, afiechyd 
 Indisputable, în-dîs'pu-tä-bl, a. diddadl, 
 
 diammheuol, annadleuadwy 
 Indissolubility, în-dís-o-lu-bíl'î-tî, n. 
 
 annattodrwydd 
 Indissoluble, în-dîs'o-lu-bl, Indissolv- 
 
 able, ín-dí-zòTvä-bl,a. anhydawdd, an- 
 
 nhoddadwy, annattodadwy 
 Indissolvent, ín-dí-zörvënt, a. annattodol 
 Indistinct, în--dís-tíngkt', a. aneglur, an- 
 
 hyglyvv, anamlwg 
 Indistinction, in-dis-tingk'shun, Indis- 
 tinctness, in-dis-tingkt'nes, n. aneglur- 
 
 der, anamlygrwydd 
 Indistinguishable, în-dîs-tìrig'gwísh-ä- 
 
 bl, a. diwahan, anwahanol [wch 
 
 Indisturbance, ín-dîs-tür'bäns, n. tawel- 
 Indite, ín-dit', vt. cyfansoddi, ysgrifenu 
 Individual, in-di-vij'u-al, a. diwahan ; 
 
 neillduol : n. un, un dyn, un neillduo 
 Individuality, ín-äî-vfj-u-àTî-tî, n. han- 
 
 fodaeth neillduol 
 Individually, ln-di-vij'u-al-i, ad. bob yn 
 
 un [hybarthedd 
 
 Indivisibility, ln-di-viz-i-bil'i-ti, a. an- 
 Indivisible, in-di-viz'i-bl, a. anhyran, 
 
 anhybarth 
 Inducible, ín-dòVî-bl, Indocile, în-dös'- 
 
 îl, a. anhyddysg, annysgadwy, an- 
 
 hydrin, anhywaith [rwydd 
 
 Indocility, ín-do-sîl'î-tî, n. anhyddysg- 
 Indoctrinate, in-dok'tri-nat, vt. athraw- 
 
 iaethu, dysgu 
 Indolence, în'do-lëns, n. seguryd, syrth- 
 
 ni, diogi, segurdod 
 
nelastic, ín-î-läs'tík, a. anhydwyth 
 nelegance, în-èTî-gäns, n. annhlysni, 
 
 annillynder, anwychder 
 nelegant, în-eTî-gänt, a. annghymhen, 
 
 annhlws, anmhrydferth 
 neligible, ín-ël'î-jî-bl, a. annewisiol 
 neloquent, in-ei'o-kwent, a. anifraeth, 
 
 anhyawdl 
 nept, ín-ëpt', a. anaddas, fíbl, ofer, an- 
 
 efrydiol, diles, difudd 
 neptitude, ín-ëp'tî-tud,n.anaddasrwydd; 
 
 ffoledd [fartaledd 
 
 nequality, ín-î-kwöTî-tî, n. annghy- 
 nequipollent, ín-î-ltwíp'öl-ëjlt, a. an- 
 
 iighyfrymus [nghyfiawn 
 
 nequitable, in-ek'wi-ta-bl, a. an- 
 nequi valve, ín-ëk'wî-välv, a. â chragenau 
 
 annghyfartal [nadwreiddiol 
 
 neradicable, in-i-rad'i-ka-bl, a. an- 
 nergetic, in-ur-jet'ik, a, hwyrdrwm, 
 
 anfywiog, marwaidd [adwy 
 
 nerrable, ín-ër'ä-bl, a. annghyfeiliorn- 
 
 INE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, On, curve, cut, tw = too, twk 
 Indolent, in do-lënt, a. swrth, dioglyd, 
 
 esgeulus [adwy 
 
 Indomitable, ín-dom'î-tä-bl, a. annof- 
 Indorse, ín-dörs', vt. arysgrifenu, cefn- 
 
 ysgrifenu [grif 
 
 Indorsee, în-dôr-sî', n. derbyniwr arys- 
 Indraught, în'dräft, n. ffrydle, mynedfa i 
 
 mewn [trwytho 
 
 Indrench, ín-drëntsh', vt. mwydo ; trochi, 
 Indubious, ín-du'bî-üs, indubitable, in- 
 
 du'bî-tâ-bl, a. anmhetrus, diammheu- 
 
 ol, diau, dilys [denu; cymhell 
 
 Induce, ín-dus', vt. tueddu, darbwyllo ; 
 Inducement, ín-dus'mënt, n. annogaeth 
 Induct, in-diikt', vt. a r wain i mewn; 
 
 gosod mewn meddiant o eglwys, rhoi 
 
 goresgyn 
 Induction, in-duk'shun, n. gosodiad 
 
 mewn meddiant, dygiad i mewn, 
 
 rhoddiad goresgyn 
 Inductive, in-duk'tiv, a. arweiniol 
 Indue, ín-du', vt. cynysgaethu, donio 
 Indulge, ín-dülj', v. boddâu, mwyth- 
 
 foddio, llochi, maldio, cocru, anwesu ; 
 
 caniatâu 
 Indulgence, ín-dürjëns, n. anwes, lloch- 
 
 iad, cyd-ddygiad; tynerwch, hynaws- 
 
 edd ; maddeuant-lythyr y Pab 
 Indulgent, ín-düTjënt, a. anwesgar, tyner 
 Indult, în-dült', Indulto, în-düTto, n. 
 
 braint, trwydded 
 Indurate, in'du-rat, v. caledu, haiarnu 
 Induration, în-du-ra'shün, n. caledwch 
 Indure, în-duT', v. parâu ; dyoddef, ym- 
 
 aros 
 Industrious, în-düs'trî-üs, a. diwyd, , 
 
 llafurus, dyfal, gweithgar 
 Industrial, ín-düs / trî-äl, a. diwydiol 
 Industry, m'düs-trî, n. diwyddrwydd, 
 
 dyfal wch 
 Inebriate, în-î'brî-at, vt. meddwi, brwysgo 
 Inebriation, în-î-brî-a'shün, Inebriety, 
 
 in- î-bri'î-tî, n. meddwdod 
 Inedited, ín-ëd'î-tëd, a. annghyhoeddedig 
 Ineffable, în-ëfä-bl, a. anhydraeth, an- 
 
 nghyson, annhraethadwy 
 Ineffective, in-e-fek'tiv, Ineffectual, în- 
 
 ë-fëk'tshu-äl, a. aneffeithiol, dieffaith ; 
 
 aflesol 
 Inefficacious, ln-ef-i-ka'shus, a. egwan, 
 
 dirym, dinerth, dirinwedd 
 Inefflcacy, ín-ëfî-ka-sî, n. aneffeithiol-- 
 
 deb, gwendid [analluedd 
 
 Inefficiency, în-ë-físh'en-sî, n. anallu, 
 Inefficient, în-ë-fîsh'ënt, a. analluog, 
 
 dieffaith 
 
 took; 
 
 nert, ín-ûrt, a. swrth, anfywiog, diegni 
 uertness, ín-ürt'nës, n. anfywiogrwydd, 
 
 syrthni, [anmhrisiadwy 
 
 nestimable, ín-ës'tî-mâ-bl, a. anhy werth, 
 nevident, în-ëv'î-dënt, a. anamlwg, 
 
 aneglur, anhywel 
 nevitable, in-ev'i-ta-bl, a. anocheladwy 
 nexcitable, in-ek-si'ta-bl, a. annghyffro 
 nexcusable, in-eks-ku'za-bl, a. diesgus, 
 
 anesgusodol 
 nexhalable, ín-ëg-za'lä-bl, a. dian- 
 
 weddadwy []edig 
 
 nexhausted, ín-ëg-zös / tëd, a. annyspydd- 
 nexhaustible, in-eg-zoVtT-bl, a. annys- 
 
 pyddadwy ; diddarfod 
 nexistence,ín-ëg-zîs'tëns, n. anfodolaeth 
 nexistent, in-eg-zis'tent, a. dihanfod, 
 
 anhanfod 
 nexorable, in-eks'o-ra-bl, a. annyhudd- 
 
 adwy, annghymodlawn, diysgog 
 nexpansible, ln-eks-pan'si-bl, a. an- 
 
 nhaenol [asrwydd 
 
 nexpedience, in-eks-pi'di-ens, n. anadd- 
 nexpedient, in-eks-pi'di-ent, a. an- 
 
 nghyfaddas ; annghyflëus ; anfuddiol, 
 
 aflesol [frysgar, oedog 
 
 nexpeditious, in-eks-pu-dish'us, a. an- 
 nexperience, ln-eks-pi'r'i-ens, n. an- 
 
 ymarferiaeth, anmhrofiad 
 nexpert, ín-ëks-pürt', a. annghyfarwydd, 
 
 anfedrus [adwy, annileadwy 
 
 nexpiable, in-eks'pi-a-bl, a. aniawn- 
 nexplicable, m-ëks'plî-kâ-bl, a. an- 
 
 nattodol, anegluradwy 
 
 Í74 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j=dzh. INF 
 
 Inexplicit, in-eks-plis'it, a. aneglur, 
 
 tywyll [nhraethadwy 
 
 Inexpressible, in-eks-pres'T-bl, a. an- 
 Inexpugnable, in-eks-pug'na-bl, a. an- 
 
 oresgynadwy [tyniad 
 
 Inextension, in-eks-ten'shun, n. anys- 
 Inextinguishable, in-eks-ting'gwish-a- 
 
 bl, a. anniffoddadwy 
 Inextricable, in-eks'tri-ka-bl, a. annat- 
 
 todadwy, dyrys 
 Ineye, in-i', vi. llygad-irnpio, irapio 
 Infallibility, in-fäl-î-bîl'î-tî, n. anfFael- 
 
 edigrwydd, anhydwylledd, anfethiant, 
 
 annghyfeiliornad 
 Infallible, in-falt-bl, a. anffaeledig 
 I nfame, în-fam', vt. enllibo, difrio, athrodi 
 Infamous, ín'fä-müs, a. gwaradwyddus, 
 
 gwarthus, cywylyddus 
 Infamy, ín'fä-niî, n. anair, gwaradwydd, 
 
 enllib, gwarth 
 Infancy, în'fän-sî, r. mabandod, mebyd, 
 
 maboed. From his infancy, o'i faban- 
 
 dod, er yn blentyn 
 Infant, in'fänt, n. maban, baban, mebai: 
 
 mebyn, dyn bach ; yn ol cyfraith 
 
 Lloegr, un dan un flwydd ar ugain oed 
 Infanta, in-fan'tâ, n. enwawd ar dywys- 
 
 ogesau Portugal ac Yspaen 
 Infanticide, în-fän'tî-sid, n. maban - 
 
 laddiad 
 Infantile, in-fan'til, Infantine, în-fän'tîn, 
 
 n. mabanaidd, plentynaidd 
 Infantry, ín'fän-trî, n. milwyr traed, 
 
 peddyd, traedfilwyr 
 Infatuate, in -fat'shu-at, vt. ynfydu, pen- 
 
 wanu, gorphwyllo ; llygad-tynu, 
 
 rheibio : a. penwan, ynfyd 
 Infatuation, ín-fät-shu-a'shün, n, ynfyd- 
 
 iad, anmhwylliad; anmhwyllineb, 
 
 penwendid, ynfydrwydd [adwy 
 
 Infeasible, in-fi'zi-bl, a. anwneuthur- 
 Infect, in-fekt', vt. llynu, adwytho, plâu, 
 
 heintio, gwenwyno ; llygru, halogi 
 Infection, in-fek'shun, n. llwgr, haint, 
 
 haint glynol 
 Infectious, in-fek'shus, a. heintus, ad- 
 
 wythig, heintddwyn 
 In fecund, in-fek'und, a. anffrwythlawn, 
 
 difTaeth 
 Infecundity, in-fi-kun'di-ti, n. an- 
 
 fFrwythlondeb 
 Infelicity, ín-fî-1ís'î-tî, n.annedwyddwch 
 Infer, in- fur 7 , vt. casglu, tynu casgliad 
 Inference, în'für-ëns, n. casgliad 
 Inferior, în-fî'r'i-ür, a. is, iselach, gwael- 
 
 ach ; llai : n. isaliad, israddwr 
 
 Inferiority, ín-fî'r-î-ör'î-tî, n. isiaddiad, 
 
 isgyflwr, gwaelder, iseledd, isder 
 Infernal, în-f fir näl, a. ufFernol, dieflig 
 Inferrible, Tn-fër'î-bl, a. casgliadwy 
 Infertile, ín-für'tîl, a. anfFrwythlawn, 
 
 difTaeth [londeb 
 
 Infertility, ín-für-tîrî-tî, n. anfTrwyth- 
 Infest', in-fëst', vt. ailonyddu, blino 
 Infestive, in-fes'tiv, a. anllon, dilon, aflon 
 Infidel, în'fî-dël, n. annghredadyn, an- 
 
 ffyddiwr : a. annghrediniol, digred 
 Infidelity, ín-fî-dërî-tî, n. annghredin- 
 
 iaeth, anifyddiaeth ; anffyddlondeb, 
 
 bradwriaeth 
 Infinite, ín'fî-nít, a. anfeidrol, aneirif, 
 
 annherfynol ; afrifed, dirif, diderfyn 
 Infiniteness, în'fî-nit-nës, Infinitude, 
 
 in-fín'î-tud, Infinity, ín-fîn'î-tî, n. 
 
 anfeidroldeb, afrifoldeb 
 Infinitive, in-fin'i-tiv, a. annherfynol, 
 
 annherfynadwy 
 Infirm, în-fürm', a. egwan, gwan ; claf, 
 
 methianllyd, llesg, dinerth, dirym : 
 
 vt. gwanâu, llesgâu ; ysgwyd 
 Infirmary, ín-fûr'mür-î, n. yspytty, 
 
 clafdy 
 Infirmity, ìn-für'mî-tî, n. gwendid, 
 
 llesgedd ; afiechyd 
 Infirmness, în-fürm'nës, n. eiddilwch, 
 
 llesgedd, gwendid 
 Infix, in-fiks', vt. gyru i mewn ; sicrâu 
 Inflame, în-flam', v. enyn, frlamio ; 
 
 cyffröi, llidio 
 Inflammability, în-fläm-ä-bîrî-tî, n. 
 
 frlamlydrwydd, hylosgrwydd 
 Inflammable, în-flärn'ä-bl, a. hylosg, 
 
 fHamvchadvvy 
 Inflammation, ín-flä-ma'shünjn.frlameg, 
 
 brydaniaeth ; enynfa, tandde, llosgfa 
 Inflammatory, ín-fläm / ä-tür-î, a. fílam- 
 
 egol, cyfTrous 
 Inflate, in-flat 7 , vt. chvvyddo, balchio 
 Inflation, ín-fla'shün, n. chwyddiad ; 
 
 ymchwydd, gwyntchwydd ; gwynt- 
 
 ogrwydd 
 Inflect, in-flekt', vt. plygu ; treiglo, troi, 
 
 newid, amrywio, amrywioli 
 Inflection, in-nek'shim, n. plygiad i 
 
 mewn ; croes-ogwyddiad ; newidiad, 
 
 cyweiriad ; treigliad 
 Inflexibility, ín-flëk-sî-birî-tî, n. an- 
 
 ystumiad, anystwythder, anhyblygedd, 
 
 diblygedd 
 Inflexible, in-flek'si-bl, a. anhyblyg, an- 
 
 ystwyth ; diysgog 
 
 Inflict, in-flikt/, vt. rhoddi cosp, cospi 
 
 _ 
 
INH path, fát, ëre, met, mâ-rîné?, pin, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkzrtook; 
 
 Infliction, in-nik'shun, n. cosp-roddiad, 
 
 cospedigiaeth [iadol 
 
 Inflictive, in-flik'tiv, a. coipedigol, ccsp- 
 Influence, ín'flu-ëns, n. eiFeithioldeb, 
 
 dy Ian wad ; rhinwedd : vt. dylanwadu ; 
 
 cynhyrfu, annog [dylifol 
 
 Influent, ín'flu-ënt, a. yn llifo i mewn, 
 Influential, ín-flu-ën'shäl, a. dylanwadol, 
 
 cynhyrfol, cymhellol, annogol 
 Influenza, in-flu-en'za, n. annwydhaint, 
 
 annwydwst 
 Influx, in'fluks, n. dylifiad, ymlanwad, 
 
 rhediad i mewn, ymlifad 
 Infold, ill-fold', vt. dyblygu ; amwisgo, 
 
 amblygu [dalenu 
 
 Infoliate, ín-fo'lî-at, vt. deiliannu, deilio, 
 Inforce, ín-fô'rs'. — Enforce 
 Inform, ín-förm / , v. hysbysu, addysgu, 
 
 cyfarwyddo, adrodd, mynegi. To in- 
 form upon, achwyn ar, cyhuddo 
 Informal, Tn-för'mäl, a. afreolaidd, 
 
 afreolus [cyhuddwr 
 
 Informant, in-för'mänt, n. mynegwyr ; 
 Information, ín-för-ma'shün, n. hysbys- 
 
 rwydd ; hanes ; addysg ; achwyniad, 
 
 cyhuddiad 
 Informer, ín-för'mür, n. hysbyswr; 
 
 achwynwr, cyhuddwr [swyd 
 
 Informidable, ín-för'mî-dä-bl, a. diar- 
 Informity, ín-för'mî-tî, n. afluneidd-dra; 
 
 annhrefn [dori 
 
 Infract, in-frakt', vt. tori, dryllio; man- 
 Infraction, in-frak'shun, n. toriad, dryll- 
 
 iad 
 Infralapsarian, în-frä-läp-së'r'î-än, a. ar 
 
 ol cwymp Adda : n. tan -gwympiedydd 
 Inframundane, în-frâ-mün'dan, a. isfydol 
 Infrangible, ín-frän'jî-bl, a. annhoradwy, 
 
 anhyfryw [anfynychder 
 
 Infrequency, în-frî'kwën-sî, n. anamledd, 
 Infrequent, in-fri'kwent, a. anaml, an- 
 
 fynych, anarferol [rhewi 
 
 Infrigidate, ín-frîj'î-dat, vt. oeri, fferu, 
 Infringe, în-frînj', vt. tori, troseddu 
 Infringement, ín-frinj'mënt, n. toriad, 
 
 trawsdoriad, troeseddiad [Ion 
 
 Infructuose, m-fruk'tshu-os, a. anfFrwyth- 
 Infrugiferous, ín-frẅ-jîf'ür-üs, a. di- 
 
 ffrwyth, heb ddwyn ffrwyth 
 Infucate, in-fu'kat, vt. arliwio 
 Infumate, în-fu'mat, vt. mŵg-sychu 
 Infuriate, în-fu'r'î-at, a. cynddeiriog- 
 
 wyllt, gorwyllt, ffyrnig, llidiog 
 Infuscate, în-fuVkat, vt. duo, pygdduo 
 Infuse, in-fuz', vt. tywallt i mewn ; 
 
 mwydo, trwytho, sicio 
 
 Infusible, în-fu'zî-bl, a. annhoddadwy 
 Infusion, m-fu'zhun, n. tywylltiad, 
 
 mwydiad; mwydlyn, isgell 
 Infusive, in-fu'siv, a. trwythol, mwydol 
 Ingelable, ín-jèTä-bl, a. anngheuladwy 
 Ingeminate, în-jëm'î-nat, vt. dyblu, ail- 
 
 adrodd, ail-ddywedyd [iad 
 
 Ingemination, ín-jëm-î-na'shün,n. dybl- 
 Ingenerate, ín-jën'ür-at, Ingenerated, 
 
 în-jën'ür-at-ëd, a. naturiol, noturiol, 
 
 cynenid, greddfol 
 Ingenious, ín-jî'nî-üs, a. athrylithus, 
 
 cywrain, celfyddgar, dyfeisgar 
 Ingenite, ín-jën'ít, a. cynenid, naturiol 
 Ingenuity, în-jî-nu'î-tî, n. cywreinrwydd, 
 
 cywreindeb, athrylith, celfyddgarwch 
 Ingenuous, în-jën'u-üs, a. didwyll, teg, 
 
 rhydd, rhwydd, annichellgar 
 Ingenuousness, ín-jën'u-üs-nës, a. di- 
 
 ffuantrwydd, tegwch 
 Ingest, ín-jëst', vt. taflu i'r cylla 
 Inglorious, în-glô'r'î-üs, a. annghlod- 
 
 fawr, anenwog, dianrhydedd, gwarthus, 
 
 dirmygus 
 Ingot, îng'güt, n. clamp, neu dalp o aur 
 
 neu arian 
 Ingraft, ín-gräft', vt. impio; dwfnsefydlu 
 Ingrain, în-gran', vt. dwfn-osod 
 Ingrate, îng'grat, n. anniolchyn, dyn 
 
 diddiolch : a. anniolchgar, diddiolch 
 Ingratiate, ín-gra'shî-at, vt. ennill bodd 
 
 da, ymlusgo i gymeriad 
 Ingratitude, în-grät'î-tud, n. anniolch- 
 
 garwch 
 Ingredient, ín-grî'dî-ënt, n. cyffyr, defn- 
 
 ydd, cymysgran 
 Ingress, íng'grës, n. dyfodiad i mewn 
 Ingression, în-grësh'ün, n. mynediad i 
 
 mewn ; porth 
 Inguinal, îng'gwî-näl, a. arifedol 
 Ingulf, în-gülf', vt. sugno i lynclyn ; 
 
 llyncu 
 Ingurgitate, în-gür'jî-tat, v. rheib-lyncu 
 Ingustable, ín-güs'tâ-bl, a. anarchwaeth- 
 
 adwy, diflas 
 Inhabile, ín-häb'îl, a. anfedrus 
 Inhabit, ín-häb'ít, v. cartrefu, cyfanneddu, 
 
 trigo, preswylio 
 Inhabitable, ín-häb'î-tâ-bl, a. trigiannol, 
 
 cyfanneddol 
 Inhabitant, în-häb'î-tänt, n. trigiannydd, 
 
 cyfanneddwr, preswyliwr, cartrefwr, 
 
 Inhabitants of the same place, cyd- 
 
 drygolion 
 Inhale, în-hal', vt. tynu i mewn gyda'r 
 
 anadl, anadlu i mewn 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; jrrdzh. 
 
 INN 
 
 Inharmonious, in-hâr-mo'nî-üs, a. an- 
 
 nghynghaneddol 
 Inhearse, în-hûrs', vt. amgâu mewn 
 
 beddadail [gtynu ar 
 
 Inhere, ín-hî'r', vi. dwfn ymlynu, 
 Inherence, în-hî'r'ëns, n. glyniad, ym- 
 
 lyniad [lynol 
 
 Inherent, în-hî'r'ënt, a. cynenid ; dwfn- 
 Inherit, ín-hër'ít, vt. etif'eddu ; medd- 
 
 iannu, perchenogi 
 Inheritable, ín-hër'î-tä-bl, a. treftadol 
 Inheritance, ín-hër'î-täns, n.etifeddiaeth. 
 
 Paternal inheritance, treftadaeth 
 Inheritor, ín-hër'î-tür, n. etifedd 
 Inheritress, în-hër'î-trës, Inheritrix, in- 
 
 her'i-triks, n. etifeddes 
 Inhesion, ín-hî'zhün, n. dwfnlyniad ; 
 
 greddfiad, ymlyniad 
 Inhibit, ín-híb'ít, vt. gwahardd, gwarafun, 
 
 lluddias [iad, attaliad 
 
 Inhibition, în-hî-bîsh'ün, n. gwahardd- 
 Inhospitable, ín-hòYpî-tä-bl, a. anlletty- 
 
 gar, annghroesawgar 
 Inhospitableness, ín-hös'pî-tà-bl-nës, a. 
 
 an Hetty garwch 
 Inhuman, ín-hu'män, a. annynol, creu- 
 
 lawn, dideimlad 
 Inhumane, ín-hu-man', a. anhynaws, 
 
 annhyner, annhirion, annyn-gar 
 Inhumanity, ín-hu-män'î-tî, n. creulon- 
 
 deb, cieidd-dra 
 Inhumate, in-hu'mat, Inhume, ín-hum', 
 
 vt. claddu, daearu [wynebus 
 
 Inimical, in-im'i-kal, a. gelynol, gwrth- 
 Inimitable, în-ím'î-tä-bl, a. anefelych- 
 
 adwy, digyíFelyb, rhagorol 
 Iniquitous, in-ik'wi-tus, a. drygionus, 
 
 annghyfiawn, traws 
 Iniquity, ín-ík'wî-tî, n. drygioni, anwir- 
 
 edd, camwedd, annghyfiawnder, tros- 
 
 edd. To commit iniquity, troseddu 
 Initial, ín-îsh'äl, a. dechreuol, egwyddor- 
 
 ol. Initial letters, dechreuolion 
 Initiate, ín-ísh'î-at, vt. egwyddori ; der- 
 
 byn i mewn ; dechreu 
 Initiation, ín-ísb-î-a'shün, n. cychwyn- 
 
 iad, egwyddoriad, gosodiad mewn 
 
 swydd [iadol 
 
 Initiatory, ín-ísh'yâ-tür-î, a. egwyddor- 
 Inject, in-jekt', vt. chwistrellu i, taflu i 
 
 mewn [mewn 
 
 Injection, ln-jek'shun, n. chwistrelliad i 
 Injudicable, ín-ju'dî-kâ-bl, a. anfarnadwy 
 Injudicial, ín-ju-dîsh'äl, a. annghyfreith- 
 
 iol [ansynwyrol, annoeth 
 
 Injudicious, ín-ju-dísh'üs, a. difarn, 
 
 24 
 
 Injunction, in-jungk'shun,n. gorchymyn, 
 
 arch, archiad ; gwaharddiad 
 Injure, ín'jür, vt. niweidio, colledu, 
 
 drygu [sarâus, traws 
 
 Injurious, ín-ju'r'î-üs, a. camweddus, 
 Injuriousness, ín-ju'r'î-üs-nës, n. cam- 
 
 weddusrwydd [colled 
 
 Injury, ín'jür-î, n. cam, sarâd, niwed, 
 Injustice, ín-jüs'tîs, n. annghyfiawnder, 
 
 cam 
 Ink, ingk, n. du, înc, du ysgrifenu 
 Inkhorn, ingk'orn, n. corn du, du-gorn 
 Inkle, ing'kl, n. llinynwe gul 
 Inkling, ingk'ling, n. awgrym, amnaid, 
 
 arwydd 
 Inky, íng / kî, a. duog 
 Inland, ín'länd, a. diarfor, canoldirog : 
 
 n. canoldir [gyfraith 
 
 Inlaw, ín-lö', vt. dwyn dan nawdd y 
 Inlay, în-la' (pt. & pp. inlaid, în-lad'), 
 
 vt. brith-addurno, brithosod 
 Inlet, in 'let, n. ffrydle, adwy, mynedfa i. 
 
 Sea-inlet, môr-giltach, angorfa 
 Inly, în'li, a. mewnol, tufewnol 
 Inmate, in'mat, n. llettywr, gwestai, 
 
 cyttywr 
 Inmost, în'most, a. nesaf i mewn, dyfnaf 
 Inn, in, n. tafarn, tafarndy, ostl, Hetty, 
 
 gwestfa, gwestle. Inns of court, 
 
 ysgoldai cyfreiihwyr 
 Innate, í-nat', a. cynenid, naturiol, 
 
 mewnol [adwy 
 
 Innavigable, l-nav'i-ga-bl, a. anforwy- 
 Inner, ín'ür, a. tufewnol, nes i mewn 
 Innermost, ín'ür-most, a. nesaf i mewn 
 Innerve, í-nürv' s vt. cryfâu 
 Innings, in'ingz, n. pi. tiroedd a en- 
 
 nillwyd o'r mor [tywr 
 
 Innkeeper, in'kip-ur, n. tafarnwr, gwest- 
 Innocence, în'o-sëns, n. diniweidrwydd 
 Innocent, ín'o-sënt, a. diniwed, gwiriou, 
 
 dieuog, glân, diddrwg, difai, pur : n. 
 
 un diniwed; gwirionyn. Innocents' 
 
 Day, Gwyl y Gwirioniaid 
 Innocuous, i-nok'u-us, a. diniwed, di- 
 ddrwg, diberygl 
 Innominate, í- nöm'î-nat, a. dienw 
 Innovate, rn'o-vat, v. newyddu, newid 
 
 defod 
 Innovation, in-o-va'shun, n. dygiad 
 
 defod newydd i mewn, defod-newidiad 
 Innovator, in'o-va-tur, n. newyddiwr, 
 
 newidiwr 
 Innoxious, i-nok'shus, a. diddrwg, di- 
 niwed [awgrym 
 Innuendo, ín-u-ën'do, n. lled-aiwydd, 
 
 177 
 
INS path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrrtook 
 
 Innumerable, í-nu'mür-ä-bl, a. aneirif, 
 
 afrifed, dirif, dirifedi 
 Innutritious, ín-u- trismus, a. anfaethlawn 
 Inobservable, în-öb-zür'vä-bl, a. an- 
 
 nodadwy 
 Inoculate, ín-Ök'u-lat, vt. impio ; llygad- 
 
 impio, bywyllu ; gosod y frêch wen 
 Inoculation, m-ok-u-la'shun, n. llygad- 
 
 impiad ; fFordd o roddi y frêch wen 
 Inodorous, ín-o'do-rüs, a. diarogl, an- 
 
 sawrus 
 Inoffensive, m-o-fen'siv, a. diniwed, 
 
 diddrvvg, didramgwydd 
 Inofficial, ín-8-físh'äl, a. answyddol 
 Inofficious, în-Ö-fîsh'üs, a. anymyrgar 
 Inopinate, în-öp'î-nat, a. annysgwyliedig 
 
 Insatisfaction, in-sat-is-fak'shun, n. 
 
 anfoddlonrwydd 
 Insaturable, ín-sät'shu-râ-bl, a. an- 
 
 lanadwy [cyflwyno 
 
 Inscribe, in-skrib', vt. arysgrifenu ; 
 Inscription, în-skrîp shun, n. arysgrifen, 
 
 craiíìt, argrafF; cyflwyniad, argyflwyn- 
 
 iad [iadwy, anchwiliadwy 
 
 Inscrutable, ín-skrẅ'tä-bl, a. anolrein- 
 Insculp, ín-skülp / , vt. cerfio, crifio, 
 
 crifellu [crifelliad 
 
 Insculpture, Tn-skulp'tshur, n. cerfiad, 
 Inseam, ín-sîm', vt. gwrym-wnio 
 Insect, in'sekt, n. trychbryfyn, trych- 
 
 filyn ; pi. trychfilod 
 Insection, in-sek'shun, n. toriad i, trwch 
 
 Inopportune, în-öp'ör-tun, a. anmhryd- Insectivorous, ín-sëk-tîv o-rüs, a. yn 
 
 bwyta trychfilod 
 Insectologer, Tn-sëk-töTo-jür, n. darlun- 
 
 iwr trychfilod 
 Insecure, in-si-ku'r', a. anniogel, ansicr 
 Insecurity, in-si-ku'r'i-ti, n. anniogel- 
 
 wch, perygl 
 Insensate, ín-sën'sat, a. dideimlad, hurt 
 Insensibility, în-sën-sî-bírî-tî, n. an- 
 
 nheimladrwydd 
 cysylltu [cysylltiad Insensible, ín-sën / sî-bl, a. annheimlad- 
 
 lawn, anamserol [thrymol 
 
 Inoppressive, in-o-preViv, a. anor- 
 Inordinate, ín-ör'dî-nat, a. annghynes, 
 afreolus, anweddol, gormodus. In- 
 ordinate desire, trachwant 
 Inorganic, m-or-gan'ik, a. anermigol, 
 anmheiriannol, annghyfluniol, anar- 
 dumig 
 Inosculate, în-ös ku-lat, v. cyfuno, uno, 
 
 Inosculation. in-os-ku-la'shun, a. cusan, 
 Inquest, ing'kwest, n. chwiiiad, iheith- 
 
 hulhd, holiad. Coroner's inquest, 
 
 trengholiad 
 Inquietude, ín-kwi'î~tud, n. anesmwyth- 
 
 der, ailonyddwch 
 Inquiuate, íng'kwî-nat, vt. halogi, llygru, 
 
 ctiwyno [llygiiad 
 
 Inquination, in-kwi-na'shim, n. halogi ad, 
 Inquire, in-kwi'r', v. ymofyn, lioli, gofynj Insertion, în-sür'shün, n. gosodiad i 
 Inquiry, in-kwi'r'i, n. ymofyniad, holiad raewn ; yr hyn a osodir i mewn 
 Inquisition, în-kwî-zísh'ün, n. chwyliad, Inservient, in-sur'vi-ent, a. defnyddiol, 
 
 chwil-lŷs [holgarj gwasanaethgar, atebol i ddyben 
 
 Inquisitive, in-kwiz'i-tiv, a. ymofyn-gar, Inshell, in-shel', vt. cuddio mewn cragen 
 Inquisitor, m-kwiz'i-tur, n. chwiliedydd Inside, în-sid', n. y tu mewn : a. mewnol 
 Inquisitorial, m-kwiz-I-to'r'i-al, a. Insiduous, în-síd'u-üs, a. dichellgar, 
 
 wy, anweladwy, anamgyffredadwy â'r 
 
 synwyrau allanol ; dideimlad 
 Insentient, în-sën'shënt, a. disynwyr, 
 
 dideimlad 
 Inseparability, în-sëp-ür-ä-bîrî-tî, n. 
 
 anueilltuoldeb, anesgaraeth 
 Inseparable, ín-sëp'ür-ä-bl, a. anwahan- 
 
 advvy, anesgarol [mewn 
 
 Insert, ín-sürt', vt. gosod neu ddodi i 
 
 chwiliedyddaidd, cbwil-lysaidd 
 Inrail, ín-ral', vt. amgledru, amgarfanu 
 Inroad, in'rod, n. ymgyrch, rhuthrgyrch 
 Insalubrious, ìn-sâ-lu'brî-üs, a. afiachus, 
 
 afiach [iaethol 
 
 Insatiable, în-sän'â-bl, a. anfeddygin- 
 Insane, în-san', a. gwallgofus, ynfyd, 
 
 anmhwyllog, gorphwyllus 
 Insanity, în-sän'î-tî, n. ynfydrwydd, 
 
 gorphwyll, gwallgofrwydd 
 Insatiable, ín-sa'shî-ä-bl, Insatiate, in- 
 
 sa'shi-at, a. anniwalladwy, gorwancus, 
 
 annigonol, diwala 
 
 twyllgar, bradwrus 
 Insiduousness, in-sicl'iv-us-iies, n. twyll, 
 
 dichell, bradusrwydd 
 Insight, in'sit, n. dwfn olygiad, cyfar- 
 
 wyddyd, golwg i'r tu mewn 
 Insignia, ín-sîg'nî-ä, n. arwyddion o 
 
 swyddogaeth neu anrhydedd 
 Insignificance, în-sîg-nífî-käns, n. an- 
 
 sylwedd, dibwysedd ; anarwyddocâd 
 Insignificant, în-sîg-nífî-känt, a. di- 
 
 sylwedd, dibwys, diystyr 
 
 Insincere, în-sín-sî'r', a. annghywir, 
 
 rhagrithiol, twyllodrus, gau 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. INS 
 
 Insincerity, în-sîn-sër'î-tî, n. fíuant- 
 
 rwydd, rhagrith 
 Insinuant, în-sín'u-änt, a. gwenieithol 
 Insinuate, in-sin'u-at, v. truth-ymlusgo, 
 
 gwenieithio ; lled-arwyddo, amneidio 
 Insinuation, ín-sîn-u-a / shün, n. truth- 
 
 ymlusgiad, cyfrwys-grybwylliad, lled- 
 
 grybwylliad [merf 
 
 Insipid, în-sîp'íd, a. diflas, anrnlasus, 
 Insipidity, în-sî-pîd'î-tî, n. diflasrwydd, 
 
 adflas, merfdra 
 Insipience, în-sip'yëns, n. íFoledd, pen- 
 
 wendid, hurtrwydd 
 Insist, în-sist', vi. sefyll ar; haeru, honi; 
 
 dirgyinhell, dal haer [rwydd 
 
 Insitiency, în-sîsh'ën-sî, n. disyched- 
 Insition, ín-sísh'ün, n. impiad 
 Insobriety, în-so-bri'î-tî, n. meddwdod ; 
 
 rhysedd [gar 
 
 Insociable, în-so'shî-â-bl, a. annghyfeill- 
 Insolate, in'so-lat, vt. haul-sychu 
 Insolation, în-so-la'shün, n. haul- 
 
 sychiad, dynoethiad i belydrau'r haul ; 
 
 gordarawiad yr haul, neu glefyd a 
 
 achosir gan ei belydrau 
 Insolence, în'so-lëns, n. trahausder, 
 
 gorhyfder [falch 
 
 Insolent, ín'so-lënt, a. haerllug, traws- 
 Insoluble, în-sòTu-bl, a. annhoddadwy, 
 
 anhydawdd 
 Insolvency, ín-sörvën-sî, n. methdaliad, 
 
 palldaliad, toredigaeth 
 Insolvent, ln-soi'vent, n. methdalwr, 
 
 palldalwr : a. analluog i dalu, wedi 
 
 tori [iog 
 
 Insomnious, în-söm'nî-üs, a. breuddwyd- 
 Insomuch, în-so-mütst/, ad. yn gymaint 
 
 ag, gan, hyd oni, fel, nes, fel ag 
 Inspect, lti-spekt', vt. edrych i raewn i, 
 
 golygu [olygiad, arolygiad 
 
 Inspection, m-spek'shun, n. goruch- 
 Inspector, in-spek'tur, n. arolygvvr, 
 
 ymwelwr, goruchwiliwr 
 Inspersion, ín-spür'shün, n. ardaenelliad 
 Insphere, în-sfî'r', vt. gosod raewn rhod 
 Inspirable, ín-spi'r'ä-bl, a. anadladwy 
 Inspiration, ín-spî-ra'shün, n. anadliad ; 
 
 ysbrydoliad, ysbrydoliaeth 
 Inspire, ín-spi'r', v. tynu yr anadl i 
 
 raewn, anadlu i ; ysbrydoli 
 Inspirit, în-spír'ít, vt. bywiocâu, rhoi 
 
 ysbryd mewn un, calonogi, cefnogi 
 Inspissate, în-spîs'at, vt. tewychu, tewâu 
 Inspissation, ín-spi-sa'shün, n. tewych- 
 
 iad [vvch, cyfnewidioldeb 
 
 Instability, ín-stä-bîrî-tî, n. anwadal- 
 
 Instable, în-sta'bl, a. anwastad, anwadal, 
 
 gwammal 
 Install, în-stöl', vt. urddo, graddio : 
 
 gorseddu, rhoddi mewn meddiant 
 Installation, în-stö-la'shün, Installment, 
 
 ín-störmënt, n. urddiad, gorseddiad 
 Instance, în'stäns, n. anghraiíFt, cynllun; 
 
 dymuniad, deisyfiad, taergais : v. son 
 
 am, rhoi cynllun 
 Instant, instant, n. cythrym, mynydyh, 
 
 amrantiad : a. taer ; diattreg, ebrwydd. 
 
 The fifth instant, y pummed dydd o'r 
 
 mis presenol, y pummed cyfisol 
 Instantaneous, în-stän-ta'nî-üs, a. cyth- 
 
 rymol, disyfyd, disymwth 
 Instantly, ín'stänt-lî, ad. yn daer, yn 
 
 ddyfal ; mewn mynudyn, ymwng, yn 
 
 ddioed, yn ddiaros, toe 
 Instate, ín-stat', vt. gosod mewn rhyw 
 
 urdd neu sefyllfa, urddasu 
 Instaurate, ín-stö'rat, vt. adferi, adgy- 
 
 weirio, adnewyddu 
 Instauration, m-stö-ra'shün, n. adferiad 
 Instead, ín-stëd', ad. yn lie, tros ; cystal â 
 Instep, ín'stëp, n. gwar troed, arsang 
 Instigate, în'stî-gat, vt. cynhyrfu, annog, 
 
 cymhell, annos 
 Instigation, în-stî-ga'shün, n. cynhyrfiad 
 Instigator, ín'stî-ga-tùr, n. cynhyrfwr, 
 
 annogwr, cymhell wr 
 Instil, in- sti?, vt. defnynu i mewn ; 
 
 egwyddori 
 Instillation, în-stî-la'shün, n. cyfraniad 
 
 addysg, egwyddoriad 
 Instinct, in'stingkt, n. greddf, anian- 
 
 duedd : a. bywiog ; cymhelledig 
 Instinctive, ln-stingk'tiv, a. greddfol, 
 
 anianol 
 Institute, în'stî-tut, n. egwyddor, cyn- 
 
 ddeddf, deddf, cywraith ; gosodiad ; 
 
 cymdeithas, celfyddfa : vt. gosod, 
 
 sefydlu ; addysgu 
 j Institution, în-stî-tu'shün, n. gosodiad, 
 
 sefydliad; addysgiad ; celfyddfa 
 .Instruct, in-strukt', vt. addysgu, cyfar- 
 
 wyddo, dysgu, hyfforddi 
 Instruction, in-struk'shun, n. addysg, 
 
 hyffbrddiad, cyfarwyddiad ; dysg. Ju- 
 venile instruction, mabinogi 
 Instructive, in-stiuk'tiv, a. athrawaidd, 
 
 addysgiadol, dysgedigol 
 Instructor, in-sti ü;< tür. n dysgawdwr, 
 
 athraw, cy&rwyddwr, dysgedydd 
 Instructress, ín-strük'trës, n. athrawes 
 [Instrument, ín'strẅ-mënt, n. offeryn, 
 
 peiriant, trecyn ; ysgrifen, gweithred 
 
 mi 
 
INT path, fat, êre, mët, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tẅntoo, twkrntook ; 
 
 Instrumental, în-strẅ-mën'täl, a. offer- 
 
 ynol, defnyddiol 
 Instrumentality, în-strẅ-mën-tärí-tî, n. 
 
 ofFerynoldeb 
 Insuavity, ln-swav'T-ti, n. ansirioldeb 
 Insubjection, in-sub-jek'sbun, n. annar- 
 
 ostyngiad [ymostyngiad 
 
 Insubmission, in-süb-mîsh'ün, n. an- 
 Insubordinate, in -süb-ör'dî-nat, a. af- 
 
 reolus, terfysglyd 
 Insubordination, ín-süb-ör-dî-na'shün, 
 
 n. afreoledd, terfysg [efadwy 
 
 Insufferable, ín-süf'ür-ä-bl, a. anniodd- 
 Insufficiency, în-sü-físh'ën-sî, n. an- 
 
 nigonedd ; anallu [anaddas 
 
 Insufficient, ín-fiü-físh'ënt, a. annigonol, 
 Insufflation, în-sü-fla'shün, n. anadliadar 
 Insular, în'su-lür, a. ynysol ; ynysog 
 Insulate, în'su-lat, vt. ynysu, neillduo, 
 
 dydoli 
 Insult, Tn'sült, n. sarâd, dirmyg, traha 
 Insult, în-sült', vt. dirmygu, anmharchu, 
 
 anfr'io [gwatwarus 
 
 Insulting, in-suKting, a. diystyrllyd, 
 Insuperable, în-su'pür-â-bl, a. anorch- 
 
 an- 
 
 an- 
 
 an- 
 
 Intelligencer, ín-tërî-jën-sür, n. new- 
 
 yddiwr 
 Intelligent, în-tërî-jënt, a. deallgar, 
 
 synwyrol, deallus, gwybodus 
 Intelligible, ín-tël'î-jî-bl, a. dealladwy, 
 
 hawdd ei ddeall 
 Intemperament, ín-tëm'pür-â-mënt, n. 
 
 annhymmer, ansawdd drwg 
 Intemperance, ín-tëm'pür-äns, n 
 
 nhymmer; annghymedroldeb, 
 
 nhymmerusedd ; meddwdod 
 Intemperate, în-tëin'pür-at, a. 
 
 nhymmerus; annghymedrol 
 Intemperature, în-tëm'pür-a-tshúr, n. 
 
 annhymmerusedd 
 Intenabie, ín-tën'ä-bl, a. annaliadwy 
 Intend, ín-tënd', v. meddwl, bvvriadu, 
 
 amcar.u, bod ar fedr 
 Intendancy, în-tën'dän-sî, n. golygiaeth, 
 
 golygiad [ucbwylivvr 
 
 Intendant, ín-tën'dänt, n. golygvvr, gor- 
 Intendment, in -tënd'mënt, n. bwriad, 
 
 gwirfeddwl, dyben 
 Intenerate, în-tën'ür-at, vt. meddalu, 
 
 tyneru 
 
 fygol 
 
 Insuperableness, ín-su'pur-ä-bl-nës, n. 
 Insupportable, ín-sü-pô'r'tâ-bl, a. an- 
 
 oddefadwy [attaliol 
 
 Tnsuppressible, ìn-sü-prës'î-bl, a. an- 
 Insurance, în-shẅ'r'äns, n. diogeliad, 
 
 digollediad. Insurance-office, diogel- 
 
 fa, digolledfa 
 Insure, în-shẅ'r', v. diogelu, digolledu 
 Insurgent, ín-sür'jënt, n. terfvsgwr 
 Insurmountable, ín-sür-müẅn'tâ-bl, a. 
 
 anorchfygadwy 
 Insurrection, in-su-rek'shun, n. terfysg, 
 
 gwrthgodiad 
 Intactable, in-tak'ta-bl, a. annbeimladwy 
 
 [anortodedd Intense, în-tëns', a. angerddol, tanbaid, 
 
 Intaglio, in-täl'yo, n. careg geu-gerfiedig tënt'lî, ad. yn dra-dyfal, o Iwyrfryd 
 
 Intangible, ín-tän'jT-bl,a. digyfíyrddaduy 
 Intastable, în-ta'stä-bl, a. anarchwaeth- 
 
 adwy 
 Integer, ín'tî-jür, n. cyfanrif, sym 
 Integral, în'tî-gräl, a. cyfan, cyflawn 
 Integrity, ín-tëg'rî-tî, n. uniondeb, cy- 
 
 wirdeb [croenyn, pilen 
 
 Integument, în-tëg'u-mënt, n. croen, 
 Intellect, m'te-lekt, n. deal!, dealltwr- 
 
 iaeth ; synwyr 
 Intellective, în-të-lëk'tîv, Intellectual, 
 
 in-te-lek'tshu-al, a. deallawl, dealltawl, 
 
 dealledigol 
 Intelligence, ín-tèTí-jëns, n. dealltwr- 
 
 iaeth, gwybodaeth; hysbysrwydd,hanes 
 
 tervvyn, tramawr, tradwys, dwys 
 Intenseness, ín-tëns'nës, Intensity, Tn- 
 
 tën'sî-tî, n. tanbeidrvvydd, yngder, 
 
 angerddolder ; dirfawredd 
 Intensive, Tn-ten'siv, a. dwys-ddyfal, 
 
 II awn gofal 
 Intent, ín-tënt', a. a'i fryd, llwyrfrydig, 
 
 tra-dyfal : n. bwriad, atncan, bryd, 
 
 medr ; meddwl ; ystyr ; dyben ; golwg 
 Intention, ín-tën'shün, n. amcan, bryd, 
 
 bwriad, cyngyd [bwriadol 
 
 Intentional, ìn-ten'shün-äl, a. amcanol, 
 Intentive, in-ten'tiv, a. bwriadlawn, dyfal 
 Intentively, in-ten'tiv-li, Intently, in- 
 
 calon, yn wresog [nM'alwch 
 
 Intentness. în-tënt'nës, n. diwydrwydd, 
 Inter, ín-tür', vt. claddu, daearu 
 Inter-, px. rhwng : cy-, cyd- 
 Intercalary, in-tur'ka-lur-I, a. ymsang- 
 
 awl. Intercalary days, dyddiau ym- 
 
 sang, y gorymddwyn. Intercalary 
 
 stanza, y gair cyrch, ymsang raewn 
 
 cerdd 
 Intercalate, ín-tür'kä-lat, vt. dodi i mewn 
 Intercalation, in-tur-ka-la'shun, n. go- 
 
 sodiad y gorymddwyn 
 Intercede, ín-tür-sîd', vi. myned rhwng ; 
 
 cyfryngu ; eiriol [edigol 
 
 Intercedent, ín-tür-sî'dënt, a. cyfryng- 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thi's; j = dzh. INT 
 
 Intercept, ín-tür-sëpt', vt. rhwystro, 
 attal, rhagod, lluddias, rhagddal 
 
 Interception, ín-tûr-sëp'shün, n. rhagod, 
 rhagddaliad [dod, eirioliaeth 
 
 Intercession, ín-tûr-sësh'ün, n. cyfryng- 
 
 Intercessor, ín-tür-sës'ür, n. cyfryngwr, 
 eiriolwr, eiriolydd 
 
 Interchain, în-tûr-tshan', vt. cydgadwyno 
 
 Interchange, ín-tür-tshanj', vt. cyd- 
 newid, cydgyfnewid [iad 
 
 Interchange, în'tiir-tshanj, n. cydnewid- 
 
 Interchangeable, ín-tür-tshan'jä-bl, a. 
 cydgyfnewidiol 
 
 Interchan^ement, ín-tür-tshanj'mënt, n. 
 cydgyfnewidiad [rhwng 
 
 Tntercident, ín-tür'sî-dënt, a. yn dyfod 
 
 Intercipient, în-tür-síp'yënt, a. lludd- 
 iavvl, rhagodawl : n. rhwystr 
 
 Interclude, în-tûr-klud / , vt. cau allan, 
 lluddias 
 
 Intercolumniation, ín-tür-ko-lüm-nî-a'- 
 shün, n. cyfwng colofnau 
 
 Intercommon, m-tur-kom'un, v. cyd- 
 fwyta ; cydbori 
 
 Intercomtnnnicate, m-tur-ku-mu'ni-kat, 
 vi. cydgyfranogi, cydgyfrinachu 
 
 Intercommunity, ín-tûr-Uü-mu'nî-tî, n. 
 cydfeddiant, cydgyfranogiad 
 
 Intercostal, în-tür-kös'täl, a. rhwng yr 
 asenau 
 
 Intercourse, ln'tur-ko'rs, n. rhyddrediad; 
 cvdfasgnach ; cyweithas ; cydgyfeillach 
 
 Intercur, m-tur-kur', vi. dyfod rhwng ; 
 dygwyddo 
 
 Intercurrence, ln-tur-kur'ens, n. dyfodfa 
 rhwng, dygwyddiad rhwng 
 
 Interdict, in-tur-dikt/, vt. gwahardd, 
 cyhoeddwahardd ; dwys-warafun ; es- 
 gymuno [grif 
 
 Interdict, in'tur-dikt, n. gwahardd ys- 
 
 Interdiction, in-tur-dik'shun, n. gwa- 
 harddiad 
 
 Interest, ín'tür-ëst, n. budd, cyfles, lies, 
 elw; rhan, hawl, braint; Hog, ocraeth : 
 vt. bod mewn gofal ; dwyn dan ofal, 
 peri gofal, cynhyrfu. Compound in- 
 terest, arlog, adlog. To take an in- 
 terest in, gofalu am, ymdrafferthu yn 
 nghylch 
 
 Interested, ìVtür-ës-tëd, a cyfranog 
 
 Interesting, în-tur-ës'tíng, a. pwysfawr, 
 tadwys, dyddorol 
 
 Interfere, în-tür-fî'r', vi. cyfryngu, ym- 
 yru, ymhel 
 
 Interference, în-tür-fî'r'ëns, n. cyfryng- 
 iad ; ymyraeth 
 
 Interfluent, ín-tür'flu-ënt, Interfluous, 
 
 ín-tûr'flu-üs, a. yn llifo rhwng 
 Interfulgent, ín-tür-füTjënt, a. yn ty- 
 
 wynu rhwng [rhwng 
 
 Interfused, în-tür-fuzd', a. tywalltedig 
 Interim, în'tür-îm, n. cyfamser, cyfrwng 
 Interior, ín-trr'î-ür, a. tufewnol, nesaf i 
 
 mewn : n. perfedd wlad, canol gwlad 
 Interjacent, în-tür-ja'sënt, a. yn gorwedd 
 
 rhwng, rhyngorweddol, cyfryngol 
 Interject, in-tur-jekt', v. taflodi ; taflu 
 
 rhwng 
 Interjection, ín-tür -jek'shun^. taflodiad, 
 
 cyfryngdafl ; cyfryngair, cyfryngiad, 
 
 ebychiad, ebychair 
 Interjective, ln-tur-jek'tiV, a. taflodawl 
 Interjoin, ín-tür-jôîn', vt. cydgysylltu 
 Interknowledge, în-tür-nöl'ëj, n. cyd- 
 
 wybodaeth [cyfresu 
 
 Interlace, în-tür-las', vt. cymhlethu ; 
 Interlapse, ín'tür-läps, n. cyfamser, ys- 
 
 paid rhwng dau bryd 
 Interlard, ín-tür-lärd', vt. brasfysgu, 
 
 brasfritho 
 Interleave, m-tur-liv', vt. gosod dail 
 
 gwynion rhwng y rhai argraiFedig, 
 
 rhyng-ddalenu, rhyng-ddeilio 
 Interline, în-tür-ìin', vt. rhyng-linellu 
 Interlinear, în-tür-lîn'yür, a. rhyng- 
 
 linellog 
 Interlineation, în-tür-lín-î-a'shün, n. 
 
 rhynglinelliad, adlinelliad 
 Interlink, in-tur-lingk', vt. cydgadwyno 
 Interlocution, in-tur-lo-ku'shiin, n. 
 
 cydsiarad [chwedleuwr 
 
 Interlocutor, in-tur-lok'u-tur, n. cyd- 
 Interlocutory, m-tur-lok'u-tur-i, a. cyd- 
 
 ymatebol [mewn, rhyngymyru 
 
 Interlope, Tn-tür-lop', vi. ymwthio i 
 Interloper, în-tür-lo'pür, n. rhyngym- 
 
 yrwr, gormesfasgnachwr 
 Interlucent, ín-tür-lu'sënt, a. yn tywynu 
 
 rhwng 
 Interlude, ín'tür-lud, n. coeg-chwarae 
 Interlunar, în-tür-lu'nür, a. rhwng yr 
 
 hen leuad a'r newydd 
 Intermarry, ín-tür-mär'î, vi. cydbriodi, 
 
 priodi yn mysg eu gilydd 
 Intermeddle, ín-tür-mëd'l, v. ymyru, 
 
 ymhel [rhodreswr 
 
 Intermeddler, ín-tür-mëd'lür, n. ymyru r, 
 Intermedial, în-tür-mî'dî-äl, Intermedi- 
 ate, ín-tür-mî'dî-at, a. cyfryngol, cyf- 
 
 ryngedig, cyfryngaidd 
 Intermedium, m-tür-mî'dî-üm, n. cyf- 
 rwng, cyfwng 
 
INT path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw=too, twk=took; 
 
 Interment, în-tür'mënt, n. claddiad, 
 
 claddedigaeth, daeariad 
 Intermication, in-tur-mi-ka'shun, n. 
 
 tywyniad rhwng 
 Intermigration, ín-tür-mî-gra'shün, n. 
 
 newydiad trigfan 
 Interminable, în-tür'mî-nä-bl, Inter- 
 
 minate, în-tür'mî-nat, a. diderfyn 
 Intermingle, în-tür- míng'gl, v. cydgy- 
 
 mysgu, cymysgu 
 Intermission, în-tür-mîsh'ün, n. dyspaid, 
 
 paid, hamdden, gorphwysiad, seibiant 
 Intermit, ín-tür-mît', v. dyspeidio, peidio 
 Intermittent, ín-tür-mît'ënt, a.dyspeidiol 
 Intermix, in-tur-miks', v. cymysgu, 
 
 cydgymysgu 
 Intermixture, in-tur-miks'tshur, n. 
 
 cymysgedd [fynyddoedd 
 
 Intermontane, ín-tür-mon'tan, a. rhyng- 
 Intermural, în-tür-mu'r'äl, a. rhwng dau 
 
 fur [canolbarthol 
 
 Internal, ín-tür'näl, a. mewnol, tufewnol, 
 International, ín-tür-näsh'ün-äl, a. 
 
 rhwng wahanol wledydd 
 Internicine, ín-tür-nî'sin, a. marwol, 
 
 angeuol, dinystriol 
 Internecion, în-tür-nî'shün, n. cyilafan, 
 
 galanas [rwng-genad 
 
 Internuncio, în-tür-nün'shî-o, n. cyf- 
 Interpellation, în-tür-pë-la / shün, n. 
 
 gwysiad, galwad [ddadlu 
 
 Interplead, ín-tür-plîd', vi. dadlu, rhyng- 
 
 Interpolate, ín-tür'po-lat, vt. ffugddodi, 
 
 ,chwanegu yn lladrataidd mewn llyfr 
 
 neu ysgrifen, Uygru 
 Interpolation, în-tür-po-la'shün, n. gau- 
 
 ychwanegiad, llygriad 
 Interpolator, în-tür'po-la-tür, n. ffug-gy- 
 
 mysgwr, newidiwrystyr, llygrwr llyfrau 
 Interposal, ín-tür-po'zäl, Interposition, 
 
 ín-tür-po-zísh'ün, n. cyfryngiad, cyf- 
 
 ryngdod ; cyfrwng 
 Interpose, m-tur-poz', v. myned rhwng, 
 
 cyfryngu [cyneithu 
 
 Interpret, în-tür'prët, vt. dehongli; 
 Interpretation, m-tür-prî-ta'shün, n. 
 
 dehongliad 
 Interpreter, în-tür'prët-ür, n. dehonglwr; 
 
 cyfieithydd 
 Interpunction, m-tür-püngk'shün, n. 
 
 rhyngnodiad, gwahannodiad 
 Interregnum, în-tü-rëg'nüm, Interreign, 
 
 în'tü-ran, n. y cyfrwng rhwng dau 
 
 frenin [deyrn 
 
 Interrex, in'tu-reks, n. rhaglaw, rhyng- 
 Interrogate, ín-tër'o-gat, v. holi, gofyn 
 
 Interrogation, ín-tër-o-ga'shün, n. 
 
 holiad, holedigaeth, gofyniad. Note 
 
 of interrogation, gofynnod (?) 
 Interrogative, m-tu-rog'a-tiv, a.holiadol, 
 
 holedigol : n. gofyniad, gair holiadol, 
 
 megys pwy, pa, ai, a, onid 
 Interrogator, ín-tër'o-ga-tür, n. holwr, 
 
 ymofynydd, gofynwr 
 Interrogatory, ín-tü-rög'â-tür-î, a. hol- 
 iadol : n. gofyniad, holiad 
 Interrupt, în-tü-rüpt', vt. rhwystro, 
 
 godori, attal, lluddio 
 Interruption, m-tü-rüp'shün, n. rhwystr, 
 
 aflonyddiad [grifenu 
 
 Interscribe, ín-tür-skrib', vt. rhyngys- 
 Iniersecant, în-tür-sî'känt, a. cynghroes 
 Intersect, in-tur-sekt', v. cynghroesi, 
 
 croesi eu gilydd 
 Intersection, in-tur-seVshun, n. cy- 
 
 nghroesiad, croesdoriad, ymgroesiad 
 Interseminate, in-tur-sem'i-nat, vt. hau 
 
 yn mysg 
 Intersert, m-tür-sürt', vt. gosod neu 
 
 ddodi rhwng, rhwngosod 
 Intersertion, în-tür-sür'shün, n. rhwng- 
 
 osodiad, rhyngddodiad 
 Intersperse, ín-tür-spürs', vt. gwasgaru 
 
 yma thraw, rhyn gwasgaru 
 Interspersion, în-tür-spür'shün, n. mysg- 
 
 wasgariad, rhyngwasgariad 
 Interstellar, în-tûr-stërür, a. rhwng y ser 
 Interstice, ín-tür'stís, n. cyfrwng, cyfwng 
 Intertexture, in-tur-teks'tshur, n. cy- 
 
 mhlethiad, cydwead 
 Intertwine, ín-tür-twin', v. cymhlethu 
 Interval, ín/tür-väl, n. cyfrwng, cyfwng, 
 
 cyfwlch, bwlch, adwy ; hamdden, 
 
 seibiant [fod rhwng 
 
 Intervene, in-tur-vin', vi. cyfryngu, dy- 
 Intervention, in-tur-ven'shun, n. cy- 
 fryngiad 
 Intervert, in-tur-vurt', vt. gwyrdröi, tro 
 Interview, in'tur-vu, n. cyfrwch, ym- 
 
 gyfarfod, cydymweliad 
 Intervolve, în-tür-völv', vt. cyd-ddyrysu 
 Interweave, m-tur-wiv', vt. cymhlethu, 
 
 cydweu 
 Intestacy, ìn-tës'tä-sî, n. annghymynedd 
 Intestate, în-tës'tat, a. heb ewyllys, 
 
 diewyllys, digymyn [coluddol 
 
 Intestinal, ín-tës'tî-näl, a. perfeddol, 
 Intestine, ín-tës'tín, a. tufewnol, cartref- 
 
 ol. Intestines, ymysgaroedd, per- 
 
 fedd, coluddion 
 Inthral, in-throl', vt. caethiwo, caethu, 
 
 gorthrymu 
 
 Í82 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrr z azure; thin, Tiiis; j = dzh. 
 
 INV 
 
 Inthralment, ín-thröTmënt, n. caethiwed, 
 
 caethfyd [seddu 
 
 Inthrone, ín-thron', vt. dyrchafu, gor- 
 Intirnacy, ín'tî-ma-sî, n. cyfeillach, cyd- 
 
 nabyddiaeth 
 Intimate, în'tî-mat, a. cyfeillgar, anwyl, 
 
 agos : vt. yngan, arwyddo : n. cyfaill 
 
 cyfeillachwr [crybwylliad 
 
 Intimation, ín-tî-ma'shün, n. ynganiad, 
 Intimidate, ín-tîm'î-dat, vt. digaloni, 
 
 peru ofn, brawychu [ychiad 
 
 Intimidation, ín-tím-î-da'shun, n. braw- 
 Intitle, in-ti'tl, Intitule, în-ti'tul, vt. 
 
 enwi, rhoddi hawl. Intituled, a elwir, 
 
 a envvir 
 Into, ín'tẅ, pr. i, i mewn i [adwy 
 
 Intolerable, în-töTür-ä-bl, a. anoddef- 
 Intolerance, ín-törür-äns, n. annghyd- 
 
 ddygiad, anoddefgarwch 
 Intolerant, în-törür-änt, a. anoddefgar, 
 
 annghydoddef [seiniadaeth 
 
 Intonation, ín-to-na'shün, n. seiniad ; 
 Intort, in- tort', vt. dirdroi, plethu 
 Intoxicate, in-tok'si-kat, vt. meddwi, 
 
 brvvysgo [meddvvdod 
 
 Intoxication, ln-tok-si-ka'shun, n. 
 Intractable, in-trak'ta-bl, a. anhyvvaith, 
 
 anhydrin, cyndyn, afreolus 
 Intractableness, in-trak'ta-bl-nes, n. 
 
 cyndyn rwydd [yddwch 
 
 Intranquillity, în-trän-kwîrî-tî, n. aflon- 
 Intransitive, ln-tran'si-tiv, a. didrosiad, 
 
 ansymudol. Intransive verb, perwydd- 
 
 iad rhydd, perwyddiad canolig, berf 
 
 ganolig 
 Intranslatable, în-trän-sla'tä-bl, a. an- 
 
 nghyfieithadwy 
 Intransmutable, în-träns-mu'tä-bl, a. 
 
 annewidiadwy [tyru 
 
 Intreasure, m-trezh'ur, vt. trysori, pen- 
 Intrench, în-trëntsh', v. amgloddio, am- 
 
 gaeru ; gormesu, cyfyngu 
 Intrenchmënt, ín-trëntsh'mënt, n. am- 
 
 glawdd, amgaer [hy, hyf, dewr 
 
 Intrepid, în-trëp'îd, a. gwrol, diofn, ëon, 
 Intrepidity, m-trî-píd'î-tî, n. gwrolder, 
 
 dewrder, dewredd, glevvder, eofnder 
 Intricacy, m'tri-ka-sl, n. dyryswch, as- 
 
 trusi [astrus 
 
 Intricate, m'tri-kat, a. dyrys, rhwystrus, 
 Intrigue, ín-trîg',n. cudd-neges; dichell- 
 
 waith ; nwyf-gyfrinach, nwyf-neges : 
 
 vt. cudd-negeseua 
 Intrinsic, in-trm/sik, Intrinsical, în- 
 
 tnn'si-kal, a. priodol, hanfodol, gwir- 
 
 berthynol 
 
 Intro-, px. i mewn 
 
 Introduce, în-tro-dus', vt. arwain i mewn, 
 
 rhagarwain ; rhwngosod 
 Introduction, ln-tro-duk'shun, n, ar- 
 
 weiniad i mewn ; rhwngosodiad ; rhag- 
 
 ymadrodd, rhagdraith, rhaglith 
 Introductive, ín-tro-dük / tív, a. arweiniol ; 
 
 rhaglith ol [iad i mewn 
 
 Introgression, în-tro-grësh / ün, n. dyfod- 
 Intromission, în-tro-mîsh'ün, n. anfon- 
 
 iad i mewn, gollyngiad i mewn 
 Intromit, ín-tro-mît', vt. gollwng i mewn 
 Introspect, in-tro-spekt', vt. edrych i 
 
 mewn 
 | Intrude, ìn-trẅd', v. ymwthio i mewn; 
 
 trais-ruthro ; gormesu ar ; ymyru 
 Intruder, în-trŵ'dür, n. traws-ymwthiwr 
 Intrusion, ln-trw'zhun, n. ymwthiad, 
 
 traws-ymwthiad, gormesiad ; traws- 
 
 feddianniad 
 Intrusive, m-trw'siv, a. traws-ymwthiol 
 Intrust, ín-trüst', vt. ymddiried, gosod 
 
 dan ofal 
 Intuition, în-tu-îsh'ün, n. canfodiad 
 
 trwyadl, treiddiad meddwi 
 Intuitive, it-tu'i-tiv, a. yn gwybod ar 
 
 unwaith, yn amgyíFred heb resymu, 
 
 meddylgraíF [dymchwydd 
 
 Intumescence, în-tu-mës'ëns, n. chwydd, 
 Inturgescence, în-tür-jës'ëns, n.chwydd- 
 
 iad, dargodiad 
 Inumbrate, în-üm'brat, vt. gorchuddio â 
 
 chysgodion, cysgodi 
 Inunction, in-ungk'shun, n. eneinniad 
 Inundate, în-ün'dat, vt. llifeirio â dwfr, 
 
 gorlifo, rhyferthwyo 
 Inundation, ín-ün-da'shün, n. Uifddwfr, 
 
 llifeiriant, llif [igeiddrwydd 
 
 Inurbanity, în-ür-bän'î-tî, a. anfonedd- 
 Inure, în-u'r', vt. cyneflno, arferu 
 Inurement, ín-u'r'mënt, n. cynefindra 
 In urn, în-ürn', vt. claddu, daearu 
 Inustion, în-üVtshün, n. nodiad â than, 
 
 llosgnodiad 
 Inutile, ín-u'tíl, a. diddefnydd, aflesol, 
 
 diles, annefnyddiol [afles 
 
 Inutility, ín-u-tìrî-tî, n. anfuddioldeb, 
 Invade, in-vad', vt. rhuthro i, ymosod ar, 
 
 cyrchruthro, trais-ruthro, rhuthro 
 Invalescence, în-vâ-lës'ëns, n. iechyd, 
 
 cryfder, nerth 
 Invalid, ín-väríd, a.gwan, dirym, dinerth 
 Invalid, ín-vä-lîd', n. methfilwr ; un claf 
 Invalidate, în-väl'î-dat, vt. gwanàu ; 
 
 dirymu [anallu 
 
 Invalidity, în-vä-lîd'î-tî, n. dirymedd ; 
 
 183 
 
IRE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tw=ztoo, twkrztook; 
 
 Invaluable, in-val'u-a-bl, a. uwchlaw 
 
 gwerth, tragwerthfawr, anhywerth 
 Invariable, in-ve'r'i-a-bl, a. digyfnewid, 
 
 annghyfnewidiol [ymosodiad 
 
 Invasion, m-va'zhun, n. rhuthrgyrch, 
 Invasive, în-va'sîv, a. trais-ruthrol, 
 
 rhuthrol 
 Invective, in-vek'tiv, n. duchan, gogan- 
 
 air, enllibiaetb : a. goganus, enllibus, 
 
 sen-gar [goganu 
 
 Inveigh, in-va', vi. difri'o, cablu, senu, 
 Inveigle, in-vi'gl, vt. twyllo, llithio, 
 
 hudo, denu 
 Inveiglement, ín-ví'gl-mënt, n. hudol- 
 
 iaeth, twylliad, deniad 
 Invendible, in-ven'di-bl, a. anwerthadwy 
 Invent, în-vënt', vt. dyfeisio, dycbymygu 
 Invention, în-vën / shün, n. dyfais, dar- 
 
 felyddiad ; dychymyg 
 Inventive, in-ven'tiv, a. dyfeisgar ; ys- 
 
 trywgar 
 Inventor, in-ven'tur n. dyfeisiwr, dar- 
 
 felyddwr, awdwr ; lluniwr, dychymygwr 
 Inventory, în'vën-tür-î, n. llechres o 
 
 enwau da a dodrefn ; dodrefnres 
 Inverse, ín-vüTs',a. gwrthdroedig, gwrth- 
 
 gyiatebol 
 Inversion, m-vur'shun, n. gwrthdroad 
 Invert, m-viirt', vt. gwrthdroi ; traws- 
 
 ddodi 
 Invest, m-vest', vt. gwisgo, urddo ; 
 
 gosod mewn meddiant ; amgâu, gwar- 
 
 chae [adwy 
 
 Investigable, m-ves'ti-ga-bl, a. olrein- 
 Investigate, in-ves'ti-gat, vt. olrain, 
 
 chwilio allan [reiniad 
 
 Investigation, în-vës-tî-ga'shün, n. ol- 
 Investiture, in-ves'tl-tshu'r, n. rhoddiad 
 
 meddiant ; urddosodiad, urddwisgiad, 
 
 urddasiad 
 Investive, ln-ves'tiv, a. cylchynol, am- 
 
 gylchol ; gwisgiadol 
 Investment, ln-vest'ment, n. gwisgad ; 
 
 urddiad ; rhoddiad medddiant ; gwar- 
 
 chaead 
 Inveteracy, in-vet'ur-a-si, n. canlid, 
 
 cyndynrwydd, hir barâd 
 Inveterate, ín-vët'ür-at, a. hen, sefydlog, 
 
 gwrthnysig [gyndynrwydd 
 
 Inveterateness, în-vët'ür-a<t-nës, n. hên 
 Inveteration, in-vet-u-ra'shun, n. can- 
 
 lidiad [atgas 
 
 Invidious, in-vid'yus, a. cenfigenus ; 
 Invidiousness, in-vid'yus-nes, n. cenfigen 
 Invigorate, in-vig'o-rat, vt. cryfâu, 
 
 bywioli, arialu, nerthi 
 
 Invincible, ín-vîn'sî-bl, a. anorchfygol, 
 
 anorchfygadwy, anorfodadwy, anorfod 
 Inviolable, in-vi'o-la-bl, a. annhoradwy; 
 
 anhalogadwy 
 Iuviolate, in-vi'o-lat, a. dihalog ; an- 
 
 nhoredig [ddwbio 
 
 | Inviscate, m-vis'kat, vt. dwbio ; ym- 
 
 Invisibility, ín-víz-î-bîrî-tî, n. anweled- 
 
 igrwydd 
 Invisible, in-vîz'i-bl, ri. anweledig, 
 
 anweladvvy, anhywel. Invisible green, 
 
 du-wyrdd 
 Invitation, ín-vî-ta'shün, n. gwahoddiad, 
 
 galwad ; deniad 
 Invite, in-vit', v. gwahodd, galw ; denu 
 Invocate, in'vo-kat, vt. galw ar, gweddi'o 
 
 ar, ymbil [deisyiiad 
 
 Invocation, in-vo-ka'shun, n. galwad ar, 
 Invoice, in'vois, n. llwyth-restr, llwyth- 
 
 lechres, cofrestr o lwyth Hong 
 Invoke, in-vok', vt. galw ar, ymoralw, 
 
 ymbil 
 Involuntarily, in-vol'un-tur-i-H, ad. o 
 
 anfodd [anewyllysgar 
 
 Involuntary, în-vòTün-tür-î, a. anfoddus, 
 Involution, in-vo-lu'shun, n. cymhlyg- 
 
 iad, dyblygiad, cymhlethiad 
 Involve, in-volv', vt. dyrysu, cymysgu, 
 
 cymhlethu ; maglu ; cynwys. In- 
 volved, mewn dyled 
 Invulnerable, ín-vürnür-ä-bl, a. anhy- 
 
 glwyf, anarch olladwy, anhywan 
 Inward, în'würd, Inwardly, în'würd-lî, 
 
 Inwards, in'wurdz, ad. o'r tu mewn, o 
 
 fewn, oddifewn ; yn y galon 
 Inward, ín'würd, a. mewnol, tufewnol 
 Inwards, m'wurdz, n.pl.coluddiomperf edd 
 Inweave, in-wiv', vt. cymysg-wau, 
 
 cyfrodeddu, gwau i mewn 
 Inwood, în-wẁd', vt. cuddio mewn coed- 
 wig 
 Inwreathe, în-rîTH', vt. amdorchi 
 Inwrought, în-rôt', a. addurnedig â 
 
 gwaith 
 Ionic, i-on'ik, a. dull mewn adeiladaeth, 
 
 Ioniaidd 
 Iota, i-o'tä, n. iot, mymryn, tipyn 
 Iotacismus, i-o-tâ-sîs'müs, n. gwall yn 
 
 y peiriannau ymadrodd 
 Ipecacuanha, lp-T-kak-u-an'a, n. 
 
 gwreiddyn cyfogbair 
 Ir, px. — In 
 Irascible, î-räs'î-bl, a. hyddig, digiadwy, 
 
 cyíFröadwy, annghymodol, gwaedwyllt 
 Ire, i'r, n. dig, digder, digllonedd, bar, 
 
 llid, llidiogrwydd, gwyth 
 
 Î84 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 IRR 
 
 Ireful, i'r'fẁ], a. digllawn, llidiog, ffyrnig, 
 
 gwythig, gwythol, gwythog 
 Ireland, i'r'land, n. Ywerddon, Iwerddon 
 Irenieal, i-ren'i-kal, a. heddychol, tang- 
 
 nefeddus [enfys 
 
 Iridescent, ír-î-dës'ënt, a. lliwiog fel yr 
 Iris, i'r'is, n. yr enfys, bwa y gwlaw ; 
 
 elestr. Stinking iris, llysiau yr hych- 
 
 gryg 
 Irish, i'r'ish, a. Gwyddelig : n. pi. y 
 
 Gwyddelod. Irish language, Gwydd- 
 
 eleg 
 Irishman, i'r'îsh-män, n. Gwyddyl, 
 
 Gwyddel 
 Irk, urk, vt. dygn-nino, blino, goíìdio 
 Irksome, urk'sum, a. blinderus, gofidus 
 Iron, Turn, n. haiarn : a. haiarnaidd : vt. 
 
 haîarnu ; llyfnâu. Iron- clad, arfog, 
 
 llurygog. Iron-mould, ystaen melyn 
 
 mewn lliain. Iron-sick, haiarn-glaf, 
 
 pan fo Hong yn gollwng dwfr am fod 
 
 yr hoelion a'r haiarn wedi rhydu a 
 
 darfod. Iron-work, gwaith haiarn 
 Ironical, i-ron'i-kal, a. gwawdieithiol, 
 
 gwatwarus 
 Ironmonger, i'ürn-müng-gür, n. haiarn - 
 
 werthwr, haiarnwr, heiernydd 
 Ironmongery, i-ürn-müng'gür-î, n. 
 
 nwyddau haiarn [iaith 
 
 Irony, i'r'ün-î, n. gogan-wawd, gwawd- 
 Irony, i'ürn-î, a. haiarnllyd ; caled 
 Irradiance, î-ra'dî-äns, n. pelydredd, llew- 
 
 yrch, dyscleirdeb, claerder 
 Irradiate, 1-r.a'dT-at, vt. pelydru, goleuo, 
 
 dysgleirio 
 Irradiation, ì-ra-dî-a'shün, n. dyscleir- 
 
 iad, goleuad, pelydriad 
 Irrational, î-räsh'ün-äl, a. direswm, an- 
 
 mhwyllog, afresymol 
 Irrationality, î-räsh-ün-ärî-tî, n. afres- 
 
 ymoldeb, gwailbwyll 
 Irreclaimable, lr-i-kla'ma-bl, a. an- 
 
 niwygiadwy 
 Irreconcilable, ir-i-kon-si'la-bl, a. an- 
 
 nghymodadwy, annghymodlawn 
 Irrecoverable, îr-î-küv'ür-ä-bl, a. anad- 
 
 feradwy, cyfrgolledig, anwelladwy, di- 
 
 adfer 
 
 [tyngadwy 
 
 Irreducible, îr-î-du'sî-bl, a. annaros 
 Irrefragable, í-rëfrä-gâ-bl, a. annhor- 
 
 adwy, anwrthwynebadwy, diymwad 
 Irrefutable, îr-T-fu'tä-bl, a. anwrthbrof- 
 
 adwy [afreolus 
 
 Irregular, î-rëg'u-lür, a. annhrefnus, 
 Irregularity, î-rëg-u-lär'î-tî, n. annhrefn- 
 
 edd, afreoledd, annhrefn 
 
 25 
 
 Irregulate, T-reg'u-lat, vt. annhrefnu 
 Irrelative, í-rëra-tîv, a. diberthynas 
 Irrelevant, í-rèTî-vänt, a. anmherthynol 
 Irreligion, ír-î-líj'ün, n. annghrefydd, 
 
 annuwiaeth, annuwioldeb 
 Irreligious, ír-î-líj'üs, a. annghrefyddol 
 Irremeable, î-rî'mî-ä-bl, a. annychwel- 
 
 adwy, diadlam 
 Irremediable, ír-î-mî'dî-ä-bl, a. anfedd- 
 
 iginiaethol, anfeddygol, diymwared, 
 
 anwelladwy [adwy 
 
 Irremissible, îr-î-mís'î-bl, a. anfaddeu- 
 Irremovable, ir-irmw'va-bl, a. ansymud- 
 
 adwy [obrwyadwy 
 
 Irremunerable, ír-î-mu'nür-ä-bl, a. an- 
 Irreparable, î-rëp'ür-ä-bl, a. anadgy- 
 
 weiriadwy, anwelladwy 
 Irrepealable, îr-î-pî'lä-bl, a. anniddym- 
 
 adwy [adwy 
 
 Irrepleviable, îr-î-plëy'yä-bl, a. anadfer- 
 Irreprehensible, í-rëp-rî-hën'sî-bl, a. 
 
 difeius, diargyhoedd, difai 
 Irrepressible, ír-î-prës'î-b], a. anattaliol, 
 
 anattaladwy [diwarth 
 
 Irreproachable, îr-î-pro'tshä-bl, a. difefl, 
 Irreprovable, rr-i-prw'va-bl, a. difai, 
 
 anhyfai [wrthwynebedd 
 
 Irresistibility, îr-î-zîs-tî-bírî-tî, n. an- 
 Irresistible, lr-i-zis'ti-bl, a. anwrthwy- 
 
 nebol 
 Irresoluble, i-rez'o-lu-bl, a. anhydawdd 
 Irresolute, i-rez'o-lut, a. diymroad, an- 
 
 wadal, gwan-galon 
 Irresolution, î-rëz-o-lu'shün, n. gwan- 
 
 galondid, anwadalwch, annewredd 
 Irretrievable, ir-i-tri'va-bl, a. anadfer- 
 
 adwy [anfri 
 
 Irreverence, l-rev'ur-ens, n. anmharch, 
 Irreverent, î-rëv'ür-ënt, a. anmharchus, 
 
 anedmygol, dibarch 
 Irreversible, ír-î-vür'sî-bl, a. diwrth- 
 
 droawl, anniddymadwy 
 Irrevocable, i-rev'o-ka-bl, a. anwrthalw- 
 
 adwy, diadlam 
 Irrigate, ír'î-gat, vt. dyfrâu ; dyfru, am- 
 
 ddyfru, gwlychu ; mwydo 
 Irrigation, îr-î-ga / shün, n. dyfrâd 
 Irriguous, í-rîg'u-üs, a. amddyfrol, dyfrol 
 Irrision, í-rízh'ün, n. gwawdiad, gwat- 
 
 wariad [anfoddus 
 
 Irritable, îr'î-tâ-bl, a. hyddig, digus, 
 Irritate, îr'î-tat, vt. ystuno, cynhyrfu, 
 
 herio, gwytho 
 Irritation, ír-î-ta'shün, n. anfoddogiad, 
 
 cyffroad, ystuniad [gwlyehiad 
 
 Irroration, îr-o-ra'shün, n. gwlithiad, 
 
JAL path, fät, ère, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twrztoo, twk=took ; 
 
 Irruption, í-rüp shün, n. rhuthrlif ; 
 
 rhuthrgyrch 
 Is, iz, vi. mae, sydd, yw, ydyw, oes; am- 
 ser presenol Be. Is there ? a oes ? 
 There is, oes. Is there not? onid 
 oes ? There is not, nac oes. Is he 
 [she, or it] ? a ydyw ? He [she, or 
 it] is, ydyw. She is not here, nid 
 ydyw hi yma. He is wise, y mae efe 
 yn ddoeth. It is he is wise, efe sydd 
 ddoeth [blaenorol 
 
 Isagogical, i-sa-goj'i-kal, a. arweiniol, 
 [satis, i-sa'tîs, n. glaslys, llysiau y Uiw 
 Ischury, ís'ku'r-î, n. attaliad y dwfr 
 Isinglass, i'zing-glas, n. pysglyd 
 Island, i'land, Isle, il, n. ynys. A little 
 
 island, ynysig, ynysan 
 Islander, i'län-dür, n. ynyswr, ynysydd 
 Islet, i'let, n. ynysan, ynysig. Islet-hole, 
 
 olpai, olp 
 Isochronal, i-sòVro-näl, a. cyd-baraol 
 Isolate, i'so-lat, vt. neillduo, gwahan- 
 ddodi, unigo [edig 
 
 Isolated, i'so-la-ted, a. unigol, neilldu- 
 Isosceles, i-sos'i-liz, a. deugyfochrog 
 Israelite, iz'rel-it, n. Israeliad ; Iuddew 
 Issue, ish'u, n. mynediad allan ; diwedd, 
 canlyniad ; tarddiad, tarddell, ffynon- 
 ell; llynor, llifweli, dyferlif; hiliog- 
 aeth, hil, eppil, had : v. tori, codi, 
 tarddi, deillio, neu ifrydio allan ; cy- 
 hoeddi, danfon allan 
 
 JABBER, jäb'ür, vi. gwagsaried, bal- 
 
 dordd : n. baldordd, debar 
 Jabberer, jäb'ür-ür, n. bryddonwr, llolyn 
 Jacent, ja'sent, a. yn ei orwedd, gorwedd- 
 ol [fawr 
 
 Jacinth, ja'sînth, n. math o faen gwerth- 
 Jack, jak, n. bêr-dröydd ; marchbren 
 llifo ; y penhwyad ; ceiliog hebog. 
 Jack-a-dandy, coegyn. Jack-a-lan- 
 tern, ellylldân, malldân. Jack-ketch, 
 dienyddiwr cyffredin, crogydd. Jack- 
 pudding, digrifwas, ysgentyn. Boot- 
 jack, botasyn, botas-was 
 Jackal, jak'ol, n. gwas y Hew 
 Jackalent, jak'a-lent, n. dynyn yswil 
 Jackanapes, jak'an-aps, n. epa, gwrab ; 
 
 coegyn 
 Jackdaw, jak'do, n. cogfran, coegfran, 
 
 corfran, cawci, palores 
 Jacket, jak'et, n. hugan, hugyn, toryn, 
 siaced 
 
 Issueless, ísh'u-lës, a. dieppil, diblant 
 Isthmus, íst'müs, n. cyfyngdir, lleindir 
 It, it, pron. efe, fe, e, ef; hi; efo, fo, o. 
 It is I, myfi yw. It is I that speak, 
 myfi sydd yn llefaru. It is so, felly y 
 mae. Is it not so ? onid felly y mae ? 
 . It is cold, y mae hi yn oer. It dawns, 
 y mae hi yn gwawrio 
 Italy, ít'â-lî, n. Eidal, Ital 
 
 Italic, i-tal'ik, a. Italaidd 
 
 [aidd 
 
 Italics, î-täríks, n. pi. llythyrenau Ital- 
 Itch, itsh, vi. ysu ; cosi : n. y crafu, yr 
 
 ymgrafu, y cosi [ysfan 
 
 Itching, îtsh'íng, n. côs, cosfa, ysfa, 
 Item, i'tëm, ad. hefyd : n. amnaid, 
 
 awgrym ; pen, peth, pwnc 
 Iterant, ìYür-änt, a. ad-ddywedol 
 Iterate, ît'ür-at, vt. ailddywedyd, ad- 
 
 wneuthur [adwneuthuriaeth 
 
 Iteration, ít-ü-ra^hün, n. ailfynegiad; 
 Itinerant, i-tîn'ür-änt, a. teithiol, am- 
 
 deithiol, cylchdeithiol : n. teithiwr, 
 
 ymdeithiwr, cylchdeithiwr 
 Itinerary, i-tín'ür-ür-î, n. teithlyfr : a. 
 
 crwydrol, ymdeithiol [deithio 
 
 Itinerate, i-tn/ür-at, vi. teithio, cylch- 
 Itself, ít-sëlf', pron. ei hun, ei hunan 
 Ivory, i'vo-rî, n. dant y cawrfil, ifori. 
 
 Ivory-black, ifori llosgedig, mil-ddu- 
 
 losg, golosg-esgym 
 Ivy, Tvi, n. eiddiorwg, eiddew. Ground 
 
 ivy, llysiau'r esgyrn, y ganwraidd las 
 
 Jacobin, jak^-bin, n. plaid chwildròus 
 
 yn.Ffrainc 
 Jacobite, jak'o-bit, n. pleidiwr Iago II. 
 Jaculation, jak-u-la^hun, n. tafliad, er- 
 
 gydiad 
 Jade, jad, n. dyhiren, budrogen; salfarch, 
 
 diogfarch : v. blino, ystrancio, llwfrâu 
 Jadish, ja^îsh, a. dioglyd; castiog; anllad 
 J a g> jäg, n. rhint, rhwgn, bwlch : vt. 
 
 sitrachu, rhygnfylchu 
 Jaggy, jäg r î, a. sitrachog, rhintach, Uarp- 
 
 iog, rhygnfychog 
 Jaguar, jäg-u-är', n. teigr Americanaidd 
 Jah, jâ, n. Arglwydd, Duw, lor, Jehofah 
 Jail, jal, n. carchar, carchardy. Jail- 
 bird, carcharor, carcharores 
 Jailer, ja'lür, n. ceidwad carchar, carchar- 
 
 geidwad 
 Jakes, jaks, n. ysgothfa, geudy 
 Jalap, jaKap, n. gwreiddyn carthiadol, 
 
 carthwreiddyn 
 
 186 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 JOC 
 
 Jam, jam, n. aeron-gyffaith : vt. tyn- 
 
 wasgu, tyn-gynio, llethu, briwio 
 Jamb, jamb, n. ystlysbost, gorsin 
 Jangìe, jang'gl, n. ymgecraeth, baldordd; 
 
 swn diderfyn : vi. ymdaeru, ymryson 
 Janitor, ján'î-tür, n. ceidwad drws, porth- 
 
 or, drysor 
 Janizary, jan'i-zur-i, n. milwr yn Nhwrci 
 January, jän'u-ür-î, n. Ionawr 
 Japan, jâ-pän', n. gwlad yn y dwyrain ; 
 barnais : vt. arliwio, barneisio, claerliwio 
 Jar, jär, n. costrel, costrelan ; annghyd- 
 sain; annghydfod: v. ysgortio, gwrth- 
 eirio; gwrthdaro ; costrelu, A-jar, 
 yn gilagored 
 Jarful, jär'fŵl, n. costrelaid 
 Jargon, jâr'gün, n. ffreg, íFregod, ffiloreg, 
 
 brithiaith, briwiaith 
 Jargonelle, jär-go-nèT, n, math o ellygen 
 Jasey, ja'zi, n. gwalltgapan 
 Jasmine, jaz'min, n. — Jessamine 
 Jasper, jäs'pür, n. maen gwerthfawr 
 Jaundice, jân'dîs, n. y melyni, y cryd 
 melyn. To look at a thing with a 
 jaundiced eye, bod gan un ragfarn yn 
 erbyn peth 
 Jaunt, jänt, n. darymred, hytynt: vi. 
 
 gwibrodio, darymred 
 Jauntiness, j ân'tî-nës, n .ysgafnder, hawnt 
 Jaunty, jän / tî, a. trwsiadus, hoenus 
 Javelin, jav'lin, n. picell, gwaew, gwaew- 
 
 ffon 
 Jaw, jo, Jawbone, jö-bon', n. yr ên, cern, 
 bochgern, mant, aelgerth, elgeth. 
 Locked jaw, ymgauad yr ên, clefyd y 
 giau a effeithia er analluogi asgwrn yr 
 ên. Lower jaw, isfant. Upper jaw, 
 gorfant [caseg y dryghin 
 
 Jay, ja, n. piogen y coed, ysgrech y coed, 
 Jazel, ja'zel, n. math o faen glas gwerth- 
 fawr 
 Jealous, jèTüs, a. eiddigus, drwgdybus 
 Jealousy, jël'üs-î, n. eiddigedd; drwgdyb 
 Jean, jan, n. math o gotymwe 
 Jeer, jî'r, n. gwawd, gwatwariaith : v. 
 gwawdio, gwatwar [Uyd 
 
 Jeering, jî'r'îng, a. gwawdus, gwatwar- 
 Jehovah, jî-ho'vâ, n. Duw, Jehofah, Ar- 
 
 glvvydd, lor 
 Jejune, jej'un, a. sychlyd ; difudd, diflas 
 Jejuneness, jëj'un-ës, n. diflasrwydd 
 Jelly, jèTî, n. ceulfwyd, ceuled 
 Jennet, jën'ët, n. march Ysbaenaidd 
 
 bychan 
 Jenneting, jën'ët-îng, n. math o afal 
 cynar, afal minswyn 
 
 Jeopard, jëp'ürd, Jeopardize, jep'ur-diz, 
 
 vt. peryglu, enbydu 
 Jeopardous, jëp'ür-düs, a. peryglus, en- 
 
 bydus 
 Jeopardy, jëp'ür-dî, n. perygl, enbyd- 
 
 rwydd, pŷd 
 Jerboa, jür-bo'â, n. math o bathew 
 Jerk, jurk, n. ysbonc, 11am, naid; tafliad: 
 
 v. ysboncio ; taflu dan fraich 
 Jerkin, jur'kin, n. hugan ; math o hebog 
 Jersey, jür'zî, n. math o frethyn 
 Jessamine, jës'ä-mîn, n. blodeuyn per- 
 
 aroglus 
 Jest, jest, n. gwatwar, cellwair, digrifair: 
 
 vi. cellwair, cellweirio 
 Jester, jës'tür, n. cellweiriwr, digrifwas 
 Jesuit, jez'u-it, n. pleidiwr Pabydd 
 Jesuitical, jëz-u-ît'î-käl, a. mwyseiriog, 
 
 dichellgar, cyfrwys 
 Jesus, ji'zus, n. Iesu, Gwaredwr, Iach- 
 
 awdwr 
 Jet, jet, n. muchudd, maen muchudd ; 
 
 ffrydiad, pistylliad : vi. corbelu, taflu 
 
 allan, ysgwyddo, tarddu [iad 
 
 Jetsam, jët'säm, n. daoedd o longddryll- 
 Jetty, jet 7 !, a. du, muchuddol 
 Jew, ju, n. Iuddew, Iddew. Jew's-harp, 
 
 ysturmant [enaig 
 
 Jewel, ju'el, n. gem, em, glain, tlws ; 
 Jeweller, ju'ël-ür, n. gemydd, ceinionydd 
 Jewellery, ju'ël-ür-î, n. gemyddiaeth 
 Jewess, ju'ës, n. Iuddewes, Iddewes 
 Jewish, ju'ish, a. Iuddewaidd, Iuddewig 
 Jib, jib, n. y gynhwyl mewn llong 
 Jiboya, jî-böî'â, n. sarff Americanaidd 
 Jiffy, jîfî, n. mynydyn 
 Jig, jig, n. llamddawns: v. crychlamu, 
 
 llamddawnsio 
 Jilt, jilt, n. cariadferch dwyllodrus, twyll- 
 
 odres, dyhiren : v. twyllo, siomi 
 Jingle, jîng'gl, v. toncio, tincio, tincian 
 Job, job,n.tasg, gorchwyl : v.gorchwylio; 
 
 tasgu 
 Jobber, jöb'ür, n. prynwr a gwerthwr, 
 
 masgnachydd, porthmon, tasgiedydd, 
 
 tasgwr. Stock-jobber, arian-fasgnach- 
 
 wr 
 Jockey, jok'i, n. marchogwr ; porthmon 
 
 ceffylau ; torwr ceffylau, marchdorwr : 
 
 vt. siomi, twyllo 
 Jocose, jo-kos', Jocular, jok'u-lur, a. 
 
 llawen, digrif ; cellweirus 
 Jocularity, jölt-u-lär'î-tî, n. cellweirgar- 
 
 wch, digrifwch 
 Jocund, joVund, a. llonwych, difyrlon, 
 digrif, lion, chwarëus, hoew 
 
JUM path, fät, êre, met, ma-rîne, pin, ôrb, ön, curve, cut, tẅ=too, tŵk=took; 
 
 Jog, jög, Joggle, jög'l, n. lled-ysgydwad, 
 hone : v. lled-wthio, penelino ; ys- 
 gwyd, ysgytio ; goduthio ; honcian. A 
 jog trot, goduth 
 
 Joyless, jöi'lës, a. annyddan, aflawen, 
 
 prudd, dilawenydd 
 Joyous, jôî'üs, a. llawen, dyddanus, 
 
 hoenus, gorfoleddus 
 
 Join, jöîn, v. cydio, cysylltu, uno, asio, Jubilant, ju'bî-länt, a. gorfoleddol 
 
 cydrwymo [asiad Jubilee, ju'bî-lî, n. gŵyl gyhoedd; 
 
 Joinder, jöîn'dür, n. cysylltiad, cydiad 
 Joiner, jöîn'ür, n. cysylltwr, asiedydd ; 
 
 saer coed 
 Joinery, jöî'nür-î, n. saerniaeth 
 Joint, joint, n. cyswllt, cymal, cwgn ; 
 
 dryll : v. rhanu, gwahanu ; cyfuno : 
 
 a. cyd-. Joint-heir, cydetifedd. Joint 
 
 suriety, cydfechniwr 
 Jointer, jöîn'tür, n. Uyfniedydd, saer coed 
 Jointres, jöîn'trës, n. gwraig waddolog 
 Jointure, jöîn'tshür, n. cynysgaeth, ag- 
 
 weddi 
 Joist, jöîst, n. dist, trawst, ceibr 
 Joke, jok, n. cellwair, gwawdair : v. cell- 
 
 wair, cellweirio 
 Jole, jol, n. pen pysgodyn 
 Jollity, jol'i-tY, n. hoewder, hoenusrwydd, 
 
 llawenydd, gorllonder ; cyfeddach, 
 
 rhysedd 
 Jolly, jöTî, a. llonwych, hoew-wych, 
 
 llawen ; boliog. Jolly-boat, iolfad 
 Jolt, jolt, n. ysgytiad, ysgydwad, hypynt: 
 
 v. ysgytio, honcian. Jolt-head, pen- 
 
 bwl, delff, clwpa 
 Jordan, jör'dän, n. yr Iorddonen 
 Jorden, jör'dn, n. pot, llestr, troeth-lestr 
 Jostle, jos'l, vt. herwythio, ysgytio : n. 
 
 ysgwyddiad, hergwd 
 
 blwyddyn gollyngdod 
 Judaic, ju-da'ik, Judaical, ju-da'i-kal, a. 
 
 Iuddewaidd 
 Judaism, ju'da-izm, n. Iuddewiaeth 
 Judaize, ju'da-iz, v. Iuddeweiddio 
 Judge, jüj, n. barnwr, brawdwr, ynad; 
 
 beirniad : v. barnu ; dirnad ; cyfrif, 
 
 iawnddeall 
 Judgement, jüj'mënt, n. barn, brawd, 
 
 barnedigaeth ; dedfryd ; iawnfarn ; tyb, 
 
 meddwl. Judgement-day, dydd y 
 
 farn. Judgement-seat, gorsedd barn 
 Judicatory, ju'di-ka-tur-i, n. brawdle, 
 
 brawdlys, brawdwriaeth : a. barnol, 
 
 cyfreithiol 
 Judicature, ju'di-ka-tshur, n. yngneid- 
 
 iaeth; brawdwriaeth ; awdurdod i farnu ; 
 
 brawdlys 
 Judicial, ju-dîsh'äl, a. barnol, brawdwr- 
 
 aidd, barnedigol ; cyfreithiol 
 Judiciary, ju-dísh'yür-î, n. brawdlys, 
 
 brawdle ; brawdwriaeth : a. barnol, 
 
 cyfreithiol 
 Judicious, ju-dísh'üs, a. call, deallus, 
 
 synwyrol, doeth ; medrus, cyfarwydd 
 Jug, jüg, n. ysten, piser, diodlestr 
 Jugal, ju'gal, a. tebyg i iau. Jugal bone, 
 
 asgwrn y rudd 
 
 Jot,jot, n.mymryn, tipyn, iot: nt. cofnodi Juggle, jüg'l, n. hud, siom, twyll : v. 
 
 Jotting, jöt ing, n. cofnod, cofnodiad 
 Journal, jür'näl, n. dyddlyfr; teithlyfr 
 Journalist, jür'näl-íst, n. ysgrifenydd 
 
 dyddlyfr, newyddiadurwr 
 Journey, jü/nî, n. taith, ymdaith, helynt: 
 
 vi. teithio, ymdeithio, hyntio 
 Journeyman, jü/nî-män, n. dyddweith- 
 
 iwr, hurweithiwr 
 Journeywork, jur'ni-wurk, n. dyddwaith 
 Joust, just, n. math o rith-ymladdfa ar 
 
 feirch [lion, llawen 
 
 Jovial, jo'vi-al, a. digriflon, llonwych, 
 Jovialness, jo'vi-al-nes, n. digrifweh, 
 
 Uonder, llawenwch 
 Jowl, jol, n. pen, cern. Cheek by jowl, 
 
 ochr yn ochr 
 Joy, jöî, n. llawenydd, gorfoledd : v. 
 
 lloni, llawenychu, sirioli, gorfoleddu 
 Joyful, jöî'fẁl, a. llawen, gorfoleddus, 
 
 lion, hoenus [llawenydd 
 
 Joyfulness, jöî'fŵl-nës, n. lloniant, 
 
 hudo, hocedu, chwido, twyllo 
 Juggler, jüg^ür, n. chwidw, hudolwr; 
 
 twyllwr 
 Juggling, jugging, n. chwidogaeth ; 
 
 hoced 
 Jugular, ju'gu-lür, a. perthynol i'r gwddf. 
 
 Jugular- vein, gwythi'en y gwddf, gwddf- 
 
 wythien 
 Jugulate, ju r gu-lat, vt. tori gwythi'en y 
 
 gwddf, lladd trwy tori'r gwddf 
 Juice, jus, n. sug, sugn, sudd, nodd 
 Juiceless, jus'les, a. sych, disudd, dinodd 
 Juiciness, ju'sî-nës, n. irder, ireidd- 
 
 dra, iredd 
 Juicy, ju r sî, a. noddlyd, iraidd, suddlawn 
 Jujube, ju^ub, n. math o gyffaith, sudd 
 
 cyfFeithiedig 
 Julep, ju^ëp, n. meddyglyn melys 
 July, ju-lr 7 , n. Gorphenaf 
 Jumble, jüm r bl, n. cymysgfk, mwchwl : 
 
 vt. cymysgu, didrefnu 
 
 Î88 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; j — dzh. KEE 
 Jump, jump, n. naid, 11am : vi. neidio, Jury, ju'r'î, n. rheithwyr. Coroner's 
 
 Uamu, crychneidio, llamsach jury, trengreithwyr. Grand jury, 
 
 Jumper, jüm'pür, n. neidiwr, 11am- uwchreithwyr. Petty jury, isreith- 
 
 sachwr ; plaid o grefyddwyr penboeth wyr. Special jury, rheithwyr neill- 
 Jumps, jumps, n. math o wasgrwym duol. Jury-mast, hwylbren amserol 
 
 Juncate, jung'kat, n. pêr-deisen, am- Just, just, a. iawn, cyfiawn, uniawn, gwir, 
 
 meuthyn j cywir, cyfartal, teg, rhinweddol, di- 
 
 Juncous, jung'kus, a. Uafrwynog dwyll : ad. yn uniawn, yn gywir, yn 
 
 Junction, jungk'shun, n. cydiad, cyfun- gymhwys; yn agos; prin, braidd. Just 
 
 published, newydd ei gyhoeddi. 
 
 iad ; undeb. Junction of rivers, aber 
 Juncture, jungk'tshur, n. cydiad; cyswllt, 
 
 cyfwlch, cyfwng, cyfrwng ; agwedd 
 June, jun, n. Mehefin, Myhefin 
 Jungle, jüng'gl, n. coedwal, coedwig, 
 
 coedwigfa 
 Junior, ju'nî-ür, a. iau, ieuangach ; ieuaf 
 Juniper, ju'nî-pür, n. meryw, merywen 
 Junk, jungk, n. Hong fechan Chinëaidd ; 
 
 hen raffau 
 Junket, jung'ket, n. ammeuthyn : vi. dir- 
 
 gelwledda 
 Junto, jün'to, n. cydgyfrinachwyr ; ym- 
 
 blaid, cydfwriadwyr 
 Juppon, jü-pön', n. math o hugan fer 
 Jupiter, ju'pî-tür, Jove, jov, n. Iau, Io 
 Jurat, ju'r'at, n. hedd-ynad 
 Juridical, ju-ríd'î-käl, a. cyfreithiol, 
 
 brawdfaol 
 Jurisconsult, ju'r'is-kon-sult, n. deddf- 
 
 gynghorwr 
 Jurisdiction, ju'r-is-dik'shun, n. awdur- 
 
 dodaeth, rhaglawiaeth, brawdwriaeth 
 Jurisprudence, ju'r-îs-prẅ'dëns, n. gwy- 
 
 bodaeth yn y gyfraith, deddf-wybod- 
 
 aeth 
 Jurist, ju'r'îst, n. cyfreithiwr gwladol 
 
 Juror, ju'r'ür, Juryman, 
 rheithiwr 
 
 jivr l-man, n. 
 
 Just 
 so, Ye, felly. To just mention, gosonio 
 
 Justice, jüs / tís, n. cyfiawnder, barn ; 
 rhesymoldeb ; ynad. Justice of the 
 peace, ynad yr heddwch. Chief-jus- 
 tice, prifynad. Lord chief-justice, 
 arglwydd brifynad 
 
 Justiceship, jüs / tís-shîp, n. ynadaeth, 
 yngneidiaeth [nad, barnwr 
 
 Justiciary, jüs-tísh'yür-î, n. ynad, yng- 
 
 Justifiable, jüs'tî-fi-ä-bl, a. cyfiawn- 
 adwy, amddifFynadwy [iawnâd 
 
 Justification, jus-ti-fi-ka'shun, n. cyf- 
 
 Justificator, jus'ti-fi-ka-tur, Justifier, 
 jüs'tî-fi-ür, n. cyfiawnâwr 
 
 Justify, jüs'tî-fì, vt. cyfiawnâu, dieuogi, 
 amddifFyn 
 
 Justle, jus'l, v. gwthio, hyrddio, hergydio 
 
 Justness, jüst'nës, n. cyfiawnder, union- 
 deb ; rhesymoldeb 
 
 Jut, jut, vi. corbedu, taflu allan 
 
 Jutty, jüt'î, n. ysgwyddiad ; crogiad 
 drosodd : v. corbedu 
 
 Juvenile, ju'vi-nil, a. mabin, mabinog, 
 ieuanc. Juvenile game, mabolgamp 
 
 Juvenility, ju-vî-nîrî-tî, n. mabinog- 
 rwydd 
 
 Juxtaposition, juks-ta-po-zish'un, n. 
 
 1 cyferbyniad, cyfosodiad 
 
 K 
 
 TTALENDAR,kärën-dür, n. amseroni 
 Kail, Kale, kal, n. math o fresych 
 Kali, ka'li, n. gwŷg, gwymon 
 Kam, kam, a. cam, gwyrgam, plygedig 
 Kaw, ko, vi. creu, cogor fel bran 
 Kayle, kal, n. ceilys, chware ceilys 
 Keck, kek, vi. hachio, ymchwydu 
 Keckle, kek'l, vt. amgortio rhafF; hachio 
 Kecks, keks, Kecksy, kek'si, n. cegid 
 Kedger, kej'ur, n. angor bychan, llusg 
 
 angor 
 Keel, kil, n. trumbren, gwaelod Hong 
 Keelfat, kil'fat, n. cerwyn, llestr oeri 
 Keelhale, kil'hal, Keelhaul, killiol, vt. 
 
 llusgo dan y trumbren 
 
 r 
 
 Keelson, keTsun, n. y pren nesaf at 
 
 drumbren Hong 
 Keen, kin, a. craff, llym, awchlym, 
 
 awchus, miniog ; cyfrwysgall, synwyr- 
 
 lym. Keen-eyed, llygadlym 
 Keenness, km'es, n. crafFder, llymder, 
 
 awchlymedd ; gorawydd 
 Keep kip (pt. & pp. kept), v. cadw, dal, 
 
 cynal ; magu : n. diogelfa, cadarnfa, 
 
 castell, daeargell ; cadwraeth. To 
 
 keep silence, tewi 
 Keeper, ki'pur, n. ceidwad, gwarcheidwad 
 Keeping, ki'ping, n. cadwraeth 
 Keepsake, kip'sak, n. rhodd er cadw 
 
 cofFadwriaeth y rhoddwr, cofrodd 
 
 ÍS9 
 
KNA path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tẅirtoo, twkzrtook; 
 
 Keg, keg, n. barilan 
 
 Kelp, kelp, n. lludw gwymon, gwrthsur 
 
 Ken, ken, n. golvvg, trem, tremyn : vt. 
 
 canfod, gweled ; dirnad, gwybod 
 Kent, kent, n. Caint 
 Kennel, ken'el, n. tŷ cŵn, cŷndy, cyn- 
 
 llwst ; cnud o gŵn hela ; geuiFos 
 Kept, kept, pt. & pp. — Keep 
 Kerbstone, kurb'ston, n. maen yn ymylu 
 llwybr [neisiad 
 
 Kerchief, kur'tshif, n. cadach, moled, 
 Kern, kurn, n. milwr Gwyddelig ; breu- 
 
 an : vi, graenu, gronynu 
 Kernel, kur'nel, n. cnewullyn, bywyn 
 Kersy, kur'zi, n. math o frethyn caerog 
 Kestrel, kestrel, n. cudyll, cudyll coch 
 Ketch, ketsh, n. llong fawr drom. Jack- 
 ketch, crogydd 
 Kettle, ket'l, n. callawr, crochenyn. 
 
 Kettle-drum, tabwrdd pres 
 Kex, keks, n. cegid 
 
 Key, kî, n. agoriad, allwedd; cywair. 
 Key-note, cyweirnod, cyweirsain. 
 Master-key, allwedd i agor amryw 
 gloau, prif- allwedd. Flat key, lleddf 
 gywair. Sharp key, lion gywair 
 Keyage, ki'aj, n. porthladd-doll 
 Keyhole, kfhol, n. twll y clo 
 Keystone, ki'ston, n. careg clo 
 Kibe, kib, n. malaith, cibwst, llosgeira 
 Kick, kik, n. troediad, cic : v. troedio ; 
 
 gwingo, cicio 
 Kickshaw, kik'sho, n. dysglaid o ddant 
 
 ethion 
 
 Kickshoe, kik'shw, n. digrifddyn, dawns - 
 Kid, kid, n. myn gafr ; cidysen o eithin 
 Kidder, kid'ur, n. edwicwr ŷd 
 Kidnap, kid'nap, vt. lladrata plant neu 
 
 Kind, kind, n. rhyw, rhywogaeth, math, 
 ystlen, natur : a. cymwynasgar, caru- 
 aidd, hynaws, mwyn, mwynasgar, cu, 
 caredig. Be kind enough, da chwi. 
 Of the same kind, cydryw. If you 
 will be so kind, os gwelwch yn dda 
 
 Kindle, kin'dl, v. enyn, enynu, cyneu 
 
 Kindly, kind'li, ad. yn gymwynasgar, yn 
 hynaws : a. rhywiog ; addfwyn, teg 
 
 Kindness, kindles, n. mwynas, rhadlon- 
 edd, cymwynasgarwch, caredigrwydd 
 
 Kindred, kin'dred, n. cystlynedd, 
 perthynas, cyfathrach, carennydd, 
 trâs, cydgenedl, ceraint: a. cydrywiol, 
 perthynol 
 
 Kine, kin, n. pi. buch, buchod, gwartheg. 
 Milch kine, da blithion. — Cow 
 
 King, king, n. b renin, teyrn, unben, 
 rhi. King-at-arms, pen-arwyddfardd. 
 King's evil, clwy'r brenin. King's 
 stone, math o forbysg 
 
 Kingcraft, kingcraft, n. teyrn-ystryw 
 ingdom, king'dum, n. teyrnas, brenin- 
 ieth. Animal kingdom, y grëedig- 
 aeth anifeilaidd. Vegetable kingdom, 
 y grëedigaeth lysieuol. Mineral king- 
 dom, y grëedigaeth ddifywyd 
 
 Kingfisher, king'fish-ur, n. glâs y dorian 
 
 Kingly, king'li, a. breninol, ardderchog 
 
 Kingship, king'ship, n. brenindod, teyrn- 
 edd, breninfraint 
 
 Kinsfolk, kinz'fok, n. ceraint, perthynas- 
 au, cydgenedl 
 [iwr Kinsman, kinz'man, n. car, cyfnesaf; 
 
 ddynion 
 
 [plantleidr 
 
 Kidnapper, kid näp-ür, n. lleidr dynion, 
 Kidney, kid'ni, n. aren, elwlen : math, 
 
 rhyw. Kidney-beans, ffa Ffrengig 
 Kilderkin, kírdür-kín, n. mesur gwlyb 
 
 o 18 galwyn, haner baril 
 Kill, kil, vt. lladd, dieneidio, llofruddio 
 Killer, kiTur, n. lladdwr, lleiddiad, 
 
 llofrudd 
 Killow, kîro, n. prudd dulâs 
 Kiln, kil, n. odyn, cyl, cylyn. To kiln- 
 dry, crasu ar odyn [pais 
 Kilt, kilt, n. math o wisg Albanaidd, 
 Kimbo, kim'bo, a. cam, plygiedig, crwm. 
 
 With his arms a-kimbo, a'i ddwylaw 
 
 yn mhen ei glun 
 Kin, kin, n. car, perthynas, cydryw, 
 
 carennydd. Next of kin, cyfnesaflad 
 
 cyfathrachwr. Kinsmen by the fa- 
 ther's side, tadwys. Kinsmen by the 
 mother's side, mamwys 
 Kinswoman, kinz'wwm-an, n. cares 
 Kipskin, kips'kin, n. croen anner 
 Kirk, kurk, n. addoldy ; eglwys 
 Kirtle, kur'tl, n. arwisg, hugan, gwn 
 Kiss, kis, n. cusan : vt. cusanu. Kis- 
 sing-crust, y crawen lie y cyfhyrdda 
 dwy dorth a'u gilydd. To kiss one 
 another, ymgysanu [cath fechan; 
 
 Kit, kit, n. crwth bychan ; ystwc llydan, 
 Kitchen, kit r shen, n. cegin. Kitchen- 
 maid, ceginferch. Kitchen- stuff, bras- 
 der y crochan 
 Kite, kit, n. barcut, barcutan, bod, beri 
 
 beiri. Frog-kite, bod y gwerni 
 Kitten, kit'n, n. mabcath, cath fechan : 
 
 vi. bwrw cathod 
 Klick, klik, vi. clecian, tincian 
 Knab, nab, vt. tryst-gnoi, tryst-frathu 
 Knack, nak, n. ystranc, ystryw ; medr 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j=rdzh. LAC 
 
 Knittle, nit'l, n. llinyn rhedeg 
 Knives, nivz, n. pi. — Knife 
 Knob, nob, n. cnap, cwgn, cnwc, oddfyn 
 Knobby, nob'î, a. cnapiog, cnyciog 
 
 Knacker, nak'ur, n. prynwr hen gerTylau 
 Knag, nag, n. cwlwm, cwgn 
 Knaggy, näg'î, a. clymog, cygnog 
 Knap, nap, n. cnap, telpyn, twmpath, 
 
 crug : vt. brathu, cipgnoi, gwringain 
 Knappy, nap 7 !, a. cnapiog 
 Knapsack, nap'sak, n. ysgrepan milwr 
 Knapweed, näp'wîd, n. y bengaled 
 Knar, när, Knarl, nârl, n. clwm, cwlwm 
 Knarled, nârld, a. clymog, cylymog 
 Knave, nav, n. dyhiryn, crogyn, twyllwr 
 Knavery, na'vur-i, n. dihyrwch, anfad- 
 
 rwydd, twyll 
 Knavish, na'vish, a. anfad, anonest 
 Knead, nîd, vt. tylino 
 
 trough, cafn tylino 
 
 Knock, nok, n. cnoc, ffat, dyrnod, llab : 
 
 v. cnocio, taro, euro, dulio 
 Knocker, nok'ur, n. tarawydd ; ystwifwl 
 Knoll, nol, v. canu cnull, cnullio 
 Knot, not, n. clwm, cwlwm; cymal, cwgn : 
 v. clymu ; uno ; dyrysu. Bow-knot, 
 cwlwm dolen. Gordian knot, cwlwm 
 annattodadwy ; cwlwm priodas 
 Knotted, nöt'ëd, Knotty, nöt'î, a. clym- 
 og, cygnog, dyrys [Rhwsia 
 Kneading- Knout, nüŵt, n. fíìangell a ddefnyddir yn 
 Know, no (knew, known), v. gwybod, 
 
 Knee, nî, n. glin, pen y lin, pen y glin.! deall, dirnad, adnabod, nabyddu, ad- 
 Knee-deep, hyd y gliniau. Knee-pan,! waen. To know beforehand, rhag- 
 padell pen y glin wybod. To let one know, hysbysu 
 
 Kneed, nîd, a. gliniog. Knock-kneed, j peth i un. To make known, hysbysu 
 glin-gul, glin-gam j Knowing, no'ing, a. gwybodus, deallus ; 
 
 Kneel, ml (pt. & pp. knelt, nëlt), vj.j medrus, cyfarwydd [yn fedrus 
 
 penlinio, myned ar liniau Knowingly, no'îng-lî, ad. trwy wybod 
 
 Knell, nëì, n. cnul, cnull, clul 
 
 Knew, nu, pt. — Know 
 
 Knife, nif (pi. knives), n. cyllell, twea. 
 
 Bowie-knife, brath-gyllell. Pruning- j 
 
 knife, cyllell ysgythru 
 Knick-knack, mk'nak, n. tegan 
 Knight, nit, n. marchog. Knight- 
 errant, crwydrfarchog. Knight-service, 
 
 cadweini 
 Knighthood, nit'hẁd, n. marchogiaeth 
 Knightly, nit'lî, a. marchogaidd 
 Knit, nit (pt. & pp. knit), v. gwau ; 
 
 clymu ; cysylltu. To knit the brows, 
 
 gygu, cuchio, talgrychu 
 Knitter, nít'ür, n. gwëwr, wëyddg, 
 
 gweuydd 
 
 T A, lô, int. wele! nycha! och fi! 
 
 Labdanum, läb'dä-nüm, n. ystawr 
 
 Creta [adfeiliad, dirywiad 
 
 Labefaction, lab-i-fak'shun, n. gwanâd, 
 Label, la'bel, n. llabed, llabedyn 
 Labent, lament, a. llyfn, llithrig 
 Labial, la'bî-äl, a. gwefusol, gweflol. 
 
 Labial consonants, gwefusolion 
 Laborant, läb'o-ränt, n. íFeryll, íFeryllydd 
 Laboratory, läb'o-ra-tür-î, n. gweithfa : 
 
 fferyllfa, gweithdy fferyllydd 
 Laborious, la-bô'r'î-üs, a. llafurus ; 
 
 poenfawr, poenus, gweithgar 
 Labour, la'bür, n. llafur, gwaith, trafod, 
 
 Knowledge, nörëj, n. gwybodaeth; deall- 
 twriaeth ; adnabyddiaeth ; cyfarwyddyd. 
 Not to my knowledge, [na ddo] er 
 dim a wn i. Without my knowledge, 
 heb wybod i mi. To the best of my 
 knowledge, hyd eithaf fy nghwybod- 
 aeth 
 
 Known, non, pp. — Know 
 
 Knuckle, nuk'l, n. cymal, migwrn, cwgn : 
 vi. migyrnu, rhoi migwrn ar lawr 
 
 Knuff, nüf, n. delff, drel, lleban 
 
 Kokob, ko'kob, n. sarff wenwynig 
 
 Koran, koVan, n. Bibl y Mahometan- 
 iaid [dychymygol 
 
 Elraken, kra / ken, n. mor-anghenfil 
 
 Krout, kruwt, n. cawl bresych 
 
 trafael, poen, lludded, gorchwyl ; 
 gwewyr esgor : v. llafurio, gweithio, 
 ymboeni, trafferthu; ymegnio, ymor- 
 chestu. Labouring man, gweithwr, 
 dydd weithiwr. Light labour or ex- 
 ercise, golafur [furwr 
 Labourer, la'bür-ür, n. gweithiwr, 11a- 
 Laburnam, lä-bür'nüm, n. y ddrewgoed 
 Labyrinth, läb'î-rínth, n. dyrysfa, dyrysle 
 Lac, lak, n. math o ystawr meddygol 
 Lace, las, n. ysnodyn, ymylwe, addurnwe, 
 sider ; plethlinyn, carai : vt. ysnodenu ; 
 cau â charai 
 Laceman, las^än, n.ysnodenwr, siderwr 
 
LAN path, fät, ëre. met, mä-rînr, pîn. örb, on, curve», cut, twrrtoo, tvvkntook ; 
 Lacerable, läs'ùr-ä-bl, a. rhwygadwy, Lamb, lam, d. oen : vi. bwrw oen ; 
 
 hyrwyg [darnio, llarpio dwys-guro. Little ewe lamb, oenig. 
 
 Lacerate, läs'ür-at, vt. rhwygo, dryllio, Little lamb, oenyn. In lamb, cyfoen 
 Laceration, läs-ü-ra'shün, n. rhwygiad, Lambative.lätn'bâ-tîv,a. i'wleibio,hylaib 
 
 llarpiad [deigrynog Lambent, lam'bënt, a. lleibiol, llyfol 
 
 Lachrymal, läk'rî-mài, a. deigriol, Lambkin, lam'kin, n. oen bach, oenan, 
 Lachrymation, läk-rî-ma'shün, n deigr- oenyn [hynaws 
 
 iad, dagreuad [lestr Lamblike, lam'lik, a. addfwyn, oenaidd, 
 
 Lachrymatory. läk'rî-ma-tür-î. n. deigr- Lame, lam, a. clofF, efrydd, anafus; 
 Laciniated, lâ-sìn'î-a-tèd. a. siderog gwan, anmherffaith : vt. cloffi, anafu, 
 
 Lack. lak. n. eisiau, diffyg, gwall : v. efryddu 
 
 bod mewn angen, bod âg eisiau ar. Lamellar, lam'ël-ür, a. dalenog 
 
 Lack-brain, ynlyd, on disynwyr Lameness, lam'nës, n. eloffhi, cloffi 
 
 Lackaday. läk'â-da, int. och ! och fi ! Lament, lä-ment', v. galaru, cwynfan ; 
 Lacker, lak'ur, n. eurliw, melynliw, alaethu, wylofain [gresynol 
 
 barnais : vt. eurliwio, melynliwio Lamentable, läm'ën-tä-bl, a. galarus, 
 
 Lackey, lak'i, n. gwastrodyn, troedwas. Lamentation, läm-ën-ta'shün, n. galar, 
 
 gwas troed [talfyrog galarnad, cwynfan, alaeth, wylofain, 
 
 Laconic, lä-kòn'ìk, a. byreiriog, byr, doloch, cwyn, galargwyn 
 Laconism, lak'o-nizm, n. byreiriad, ber- Lamina, läm'î-nä (pi. laminae, läm'î- 
 
 iaith [llaethog ni), n. haen ; dalen 
 
 Lactant, lak'tant, a. yn rhoi llaeth, Laminated, làm'î-na-tëd, a. dalenog, 
 Lactary, läk'tür-î, a. llaethol : n. llaethdy gorchuddedig â llafnau-teneu 
 Lactation, lak-ta'shim, n. llaethiad Lammas, läm'äs, n. y dydd cyntaf o 
 Lacteal, läk'tî-äl, Lacteous, làk'tî-üs. Awst, dydd Awst 
 
 a. llaethog, llaethlyd; llaethliw Lamp, lamp, n. llusern, llugorn, erllen 
 
 Lactescent, lak-tt-s'ent, Lactific, lak- Lampass, lam'pas, n. y findag, mindag 
 
 tif'ik, a. blithog [llanc Lampblack, lamp'blak, n. huddygl, par- 
 
 Lad, läd, n. bachgen, hogyn, llencyn, ddu 
 
 Ladder, läd'ür, n. ysgol, liettring Lampeter, läm'pi-tür, n. Llanbedr 
 
 Lade, lad (laden), vt. llwytho, pynorio Lampoon, läm-pŵn', n. gogan-gerdd, 
 Laden, la'dn, pp. — Lade & Load duchan : vt. duchanu, goganu 
 
 Lading, la'ding, n. llwyth ; baich, pwn Lampooner, läm-pŵ'nür, n. duchanwr, 
 Ladle, la'dl. n. lledwad ; llwy goganwr [bendoll 
 
 Ladleful. la'dl-fŵl, n. lledwedaid; Uwyaid Lamprey, läm'pra, n. lleiprog, llysŵen 
 Lady, la'dî, n. arglwyddes, pendefiges, Lanarious, lä-në'r'î-üs, a. gwlanog 
 
 boneddes, rhies, rhian. Lady-bird, Lanary, la'nür-î, n. gwlandy 
 
 Lady-cow, math o drychfilyn. Lady- Lancaster, lang'kas-tur, n. Caerwerydd 
 
 day, Gŵyl Fair y cyhydedd, y 25ain o Lance, läns, n. gwaew, gwaewrTon, par, 
 
 Fawrth rheinen : vt. ffleimio, agor dolur, 
 
 Ladylike, la'dî-lik, a. rhianaidd, tyner rheinio 
 
 Lag, lag, vi. dyfod yn olaf, llercian : a. Lancet, län'sët, n. fflaim 
 
 olaf, diweddaf, diocaf : n. yr olaf Lancinate, län'sî-nat, vt. rhwygo, llarpio, 
 
 Laggard, läg'ürd, a. araf, hwyrol, diog : dryllio, darnio 
 
 n. diogyn Land, land, n. daear, tir ; gwlad : v. 
 
 Lagger, läg'ür, n. llercyn ; diogyn 
 Lagoon, lâ-gẅu', Lagune, lâ-gun', 
 
 morlyn 
 Laic, la'ít, n. gŵr llëyg, llëygwr 
 Laic, la'ik, Laical, la'I-kal, a. llëygiol 
 Laid, lad, pt. & pp. — Lay 
 Lain, Ian, pp. — Lie 
 Lair, lê'r, n. gorweddle gwylltfil 
 Laird, lë'rd, n. arglwydd maenor 
 Laity, la'tî, n. llëygion, gwyr llëyg 
 Lake, lak, n. Ujm, llwch ; lliw coch 
 
 tirio, glanio ; dadlwytho. Land-for- 
 ces, milwyr. Land-tax, y dreth fawr, 
 treth y frenines. Arable-land, llafur- 
 dir. Dry-land, sychdir. High-land, 
 ucheldir. Low-land, iseldir 
 
 Landau, län- dö', n. math o gerbyd 
 
 Landed, län'dëd, a. tiriog ; wedi tirio. 
 Landed-property, tiriogaeth 
 
 Landgrave, land'grav, n. enwad yn yr 
 Almaen [tir-ddaliwr 
 
 Landholder, länd'hol-dür, n. deiliad ti- | 
 
 T92~ 
 
ore; fate, ling, no, mute; she, zh=z azure; thin, this; jrzdzh. LAT 
 
 Landing, län'díng, n. porthfa. Land- 
 ing-place, pen grisiau 
 Landlady, länd'la-dî, n. meistres tir ; 
 
 tafarnwraig, meistres tafarn 
 Landless, länd'lës, a. didir 
 Landlord, landlord, n. meistr tir ; 
 tafarn wr [terfyn 
 
 Landmark, land'mark, n. ffin, cyffin, 
 Landscape, land'skap, n. arbeiaeth, golwg 
 ar diroedd. Landscape painting, dar- 
 luniadaeth arbeiawl 
 Landsurveyor, land'sur-va-ur, n. daear- 
 
 fesurydd 
 Landwaiter, länd'wa-tür, n. toll-wyliwr 
 Landward, länd'würd, ad. tua'r tir 
 Lane, Ian, n. heolan, heol gyfyng, wtre 
 Language, lang'gwaj, n. iaith ; tafod- 
 iaith, ymadrodd. A strange language, 
 annghyfiaith. Barbarous language, 
 brithiaith, briwiaith. One's native 
 language, iaith ei fam. Welsh lan- 
 guage, Cymraeg [null tafod 
 Langwet, läng'gwët, n. unryw beth yn 
 Languid, läng'gwîd, a. llesg, methedig, 
 
 egwan, digalon, dihoen 
 Languish, läng'gwîsh, vi» nychu, methu, 
 
 dihoeni, llesgâu, gwanâu 
 Languishment, läng'gwîsh-mënt, n. 
 
 nychdod, dihoeniad, nych 
 Languor, läng'gwür, n. gwendid, llesg- 
 
 edd, llyfrdra, nychdod 
 Laniary, län'yür-î, n. cigyddfa, cigyddle. 
 
 Laniaries, ysgythr-ddant 
 Laniate, län'î-at, vt. darnio, cigyddio j 
 Laniferous, lä-níf'ür-üs, Lanigerous, 
 
 lä-níj'ür-üs, a. gwlanog 
 Lanifìce, län'î-fîs, n. gweithfa gwlan 
 Lank, langk, a. cul, teneu ; llibyn, llipa. 
 
 A lank person, Uabwst, llabi 
 Lankness, langk'nes, n. teneuder 
 Lanner, län'ür, n. math o hebog 
 Lanneret, län'ür-ët, n. hebogyn 
 Lansquenet, lans'ken-et, n. milwr traed; 
 
 math o chware cardiau 
 Lantern, län'türn, n. llusern. Lantern- 
 jaws, gwyneb teneu 
 Lantwit-major, läut-wit-ma'jür, n. Llan- 
 
 Illtudfawr 
 Lap, lap, n. arffed ; aíîlau, aríFedog : v. 
 
 llepian ; amblygu 
 Lapdog, läg'dög, n. arffedgi 
 Lapful, läp'fẁl, n. arffedaid ; arffedogaid' 
 Lapicide, läp'T-sîd, n. saer ceryg 
 Lapful, láp'fŵl, n. arffedaid ; arffedogaid 
 Lapidary, iäp'í-dür-î, Lapidist, läp'î-díst, 
 j n. maenydd, maen-gabolwr, gemydd 
 
 Lapidate, läp'î-dat, vt. llabyddio, lladd J. 
 
 â cheryg 
 Lapidation, läp-î-da'shün, n. llabyddiad 
 Lapideous, lâ-pîd'yüs, a. caregaidd, 
 
 caregog, maenol 
 Lappet, läp'ët, n. llipddarn 
 Lapse, laps, n. llithrad, syrthiad ; gwall : 
 
 vi. llithro, cwympo; dygwydd. Lapse 
 
 of time, enyd 
 Lapsed, iäpst, a. syrthiedig; wedi myned 
 
 heibio 
 Lapstone, läp'ston, n. arffedfaen crydd 
 Lapwing, lapsing, n. cornicell, corn- 
 
 chwigl [long 
 
 Larboard, lâr'bô'rd, n. yr ochr aswy i 
 Larceny, lär'sî-nî, n. lladrad. Petty 
 
 larceny, chwiwladrad 
 Larch, lârtsh, n. llarswydden 
 Lard, lärd, n. bloneg : v. blonegu ; pesgi 
 Larder, lâ/dür, n. cig-gell, cigdy; bwyd- 
 
 gell 
 Large, lärj, a. helaeth, eang, mawr, maeth, 
 
 gorfawr. As large, cymaint. At large, j 
 
 yn rhydd ; yn gyilawn. To set at 
 
 large, rhyddâu [der 
 
 Largeness, lärj^nës, n. mawredd, helaeth- 
 Largess, lâr'jës, n. anrheg, rhodd 
 Lark, lark, n. uchedydd, ehedydd, hed- 
 
 ydd, meilierydd. Wood-lark, eniden 
 Larkspur, larkspur, n. llysiau'r uchedydd 
 Lartim, lär'üm, n. rhybudd 
 Larva, lar'va (pi. larvse, lar'vi), n. macai 
 Larynx, lar'ingks, n. beudag 
 Lascivious, la-siv'yus, a. anllad, nwyfus, 
 
 trythyll, anniwair [rwydd 
 
 Lasciviousness, lä-sìVyüs-nës, n. anllad- 
 Lash, läsh, n. llach, gwialenod ; carai, 
 
 fílangell : v. llachio, niangellu, ffrew- 
 
 yllu ; rhwymo 
 Lask, îäsk, n. y dolur rhydd 
 Lass, las, n. merch, herlodes, llances, 
 
 geneth. Lass-lorn, wedi colli ei gariad 
 Lassitude, läs'î-tud, n. lludded, blinder 
 Last, last, a. olaf, diweddaf: ad. yn olaf: 
 
 sd. — Late : vt. parâu, para, aros, ym- 
 
 aros : n. pren troed ; rhif neu bwysau 
 
 o amryw fath. At last, o'r diwedd, yn 
 
 y diwedd. To breathe one's last, 
 
 trengu, marw [safadvvy 
 
 Lasting, läs'tîng, a. parâus, paraol, 
 Latch, lätsh, n. clicied : v. cliciedu 
 Latchet, lät'shët, n. carai neu linyn esgid 
 Late, lat (latter, last), a. hwyr, diweddar: 
 
 ad. yn hwyr. Of late, yn ddiweddar. 
 
 To grow late, hwyrâu, myned yn hwyr 
 Latency, la'tën-sî, n. tywyllni, aneglurder 
 
 
 26 
 
 193 
 
LAY path, fät, ère, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅntoo, twkrrtook 
 
 Lateness, lat nës, n. diweddarwch, hwyr- 
 edd [ig, anamlwg 
 
 Latent, lament, a. dirgel, cudd, cuddied- 
 Lateral, lät'ür-äl, a. ystlysol, ochrol 
 Lateran, lät'ür-än, n. eglwys yn Rhufain 
 Lath, lâth (pi. laths, laTHz), n. aseth, 
 
 eisen, dellten : vt. eisio, delltu 
 Lathe, laTH, n. troell, troädur, turn 
 Lather, laTH'ür, n. sebondrwyth : v. 
 
 seboni, sebondrwytho 
 Latin, lät'ín, n. Lladin, Lladinaeg : a. 
 
 Lladinaidd 
 
 Latinism, lät'ín-îzm, n Lladinddull ; 
 
 Lladiniaeth [wr 
 
 Latinist, lät'ín-íst, n. Lladinydd, Lladin- 
 
 Latinity, lä-tîn'î-tî, n. Lladiniaeth, 
 
 Lladin croew 
 Latinize, lat'in-iz, v. Lladinio 
 Latish, lavish, a. hwyredd, lied hwyr 
 Latitancy, lät'î-tän-sî, n. celedigaeth 
 Latitant, lät'î-tänt, a. cuddiedig, celedig 
 Latitude, lät'î-tud, n. Uedred; Uydander, 
 eangder; pellder oddiwrth y cyhydedd 
 Latitudinarian, lät-î-tu-dî-në'r'î-än, n. 
 
 rhydd-dybiwr, penrhyddiad 
 Latrant, la'trant, a. cyfarthol 
 Latten, lät'ën, n. Uatwm, alcan, efydd 
 Latter, lät'úr, a. olach, hwyrach, diwedd- 
 arach ; ^laf, hwyraf, diweddaraf o'r 
 ddau. . sd. — Late [wellt 
 
 Lattermath, lät'ür-mäth, n. adladd, aeth- 
 Lattice, lät'ís, n. dellt; delltwaith, 
 
 cledrwy : vt. delltu, eisio, cledrwyo 
 Laud, löd, n. mawl, moliant, clodforedd, 
 canmoliaeth : vt. canmol, clodfori, moli 
 Laudable, lö'dä-bl, a. canmoladwy, gwiw- 
 glod, hyglod [y pabi 
 
 Laudanum, löd / ä-nüm, n. sylweddnaws 
 Laudatory, lö'dâ-tür-î, a. moliannol, 
 
 clodforol, canmolaethol 
 Laugh, lâf, v. chwerthin, chwarddu. 
 Laughing-stock, gwatwarnôd. Horse- 
 laugh, crechwen. To burst out a 
 laughing, codi chrychwen. To laugh 
 at one, chwerthyn am ben un ; gwatwaru 
 Laughable, läf'ä-bl, a. chwerthinus, 
 digrif [chwerthiniad 
 
 Laughter, läf'tür, n. chwerthin, chwardd, 
 Launch, läntsh, v. gwthio neu ddisgyn 
 
 i'r môr ; ergydio, tailu, bwrw 
 Launder, län'dür, n. dyfrgafn 
 Laundress, län'drës, n. golchyddes 
 Laundry, lân'drî, n. golchdy, golchfa 
 Laureate, lô'rî-at, n. cadeirfardd, pen- 
 
 fardd, llawrwyddfardd 
 â llawrwydd 
 
 a. coronedig 
 
 Laurel, lör'ël, n. llawrwydd, pren y ger- 
 
 win : vt. coroni â llawrwydd 
 Lauriferous, lö-ríf'ür-üs, a. yn dwyn 
 
 llawrwydd 
 Lava, la'va, n. sylwedd gwydrol a ffryd- 
 
 ia allan o losgfynyddoedd, llosgwy 
 Lavation, la-va'shun, n. golchiad; glanâd 
 Lavatory, läv / ä-tür-î, n. golchfa; baddon, 
 
 ymdrochle, trochfa, trochle 
 Lave, lav, v. golchi ; trochi ; dyfrâu 
 Lavender, lav'en-dur, n. llafant 
 Laver, la'vur, n. noe, golchnoe, osged 
 Lavish, lav'ish, vt. afradu, gwastraiFu, 
 ofera, treulio : a. rhy-hael, treulgar, 
 afradlon, gwastraffus [lonedd 
 
 Lavishness, läv'îsh-nës, n. corawd, afrad- 
 Law, lö, n. cyfraith, deddf; rheol. Canon 
 or ecclesiastical law, cyfraith eglwys. 
 Ceremonial law, cyfraith ddefodol, 
 cyfraith Iuddewig, cyfraith Moses. 
 Civil law, cyfraith y byd, cyfraith 
 wladol. Common law, cyfraith anys- 
 grifenedig, cyfraith y wlad. Martial 
 law, cyfraith rhyfel. Moral law, y 
 ddeddf foesol. Organic law, deddf 
 ardumiol. Physical law, deddf natur- 
 iol. Poor law, cyfraith tlodion. 
 Statute law, cyfraith ysgrifenedig, 
 cyfraith seneddol 
 Lawful, lö'fŵl, a. cyfreithlawn 
 Lawfulness, lö'fŵl-nës, n. cyfreithlonedd 
 Lawgiver, lö'gív-ür, n. deddfwr, deddf- 
 
 roddwr 
 Lawless, lc/les, a. digyfraith, diddeddf 
 Lawn, Ion, n. llanerch, gwastadfaes ; 
 sindal [raith 
 
 Lawsuit, lö'sut, n. cynghaws, cwyn cyf- 
 Lawyer, lö'yür, n. cyfreithiwr 
 Lax, laks, a. rhydd ; llac, yslac ; an- 
 nghryno, annghywraint, didrefn : n. y 
 dolur rhydd ; math o bysgodyn 
 Laxation, lak-sa^hun, n. rhyddâd; llacad 
 Laxitive, lak^i-tiv, a. rhyddaol, rhydd- 
 
 bair : n. carthai, cyffyr rhyddaol 
 Laxity, lak'si-ti, Laxness, laks'nes, n. 
 
 rhyddni, darymred, y dolur rhydd 
 Lay, la, n. can, cerdd ; pruddgerdd ; 
 haen : a. Uëygol : vt. (pt. & pp. laid), 
 gosod, dodi, lieu ; gostegu ; dal, cy- 
 ngwystlo ; dodwy : pp. — Lie. Lay- 
 land, gwyndwn, tondir. To lay about 
 one, llachio, iFonodio. To lay aside, 
 rhoi heibio. To lay out money, 
 treulio arian. To lay up, ystorio. I 
 lay it down, yr wyf yn ei osod i lawr. 
 
 I lay down, gorweddais 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhr=z azure; thin, thìs; j = dzh. LEG 
 Layer, la'ür, n. haen, gwanaf ; gwely ; Leathern, lëTH'ürn, a. lledrin, o ledr 
 
 plan-frigyn, plan-gyff; iar ddodwyog 
 Layman, la'man, n. gwr lleyg, lleygwr 
 Laystall, la'stöl, n. tomen, tomle 
 Lazar, la'zur, n. dyn heintus. Lazar- 
 
 house, clafdy [yspytty 
 
 Lazaretto, laz-a-ret', n. clafrdy, clafdy; 
 Laziness, la'zi-nes, n. diogi, syrthni ; Leaved, livd, a. deiliog. 
 
 seguryd, segurdod [dioglyd, amlddeiliog 
 
 Lazy, la'zi, a. diog, musgrell, swrth, ! Leaven, leVen, n. surdoes, eples : vt. 
 Lea, lî, n. tir cauedig, llawnt, doldir surdoesu, eplesu, lefeinio 
 
 Lead, led, n. plwm ; plymen | Leaves, Kvz, n. pi. — Leaf. Park-leaves, 
 
 Lead, lid (pt. & pp. led), v. arwain,| dail twrch 
 
 tywys ; blaenori |Lech, lëtsh, vt. llyfu 
 
 Leaden, led'n, a. o blwm I Lecher, lët'shür,n. anlladwas, gordderch- 
 
 Leader, lî'dür, n. arweinydd, tywysog, ! wr-: vi. puteinio, trythyllu 
 
 blaenor. Leader of a faction, corn y Lecherous, lët'shür-üs, a. trythyll, an- 
 
 Leathery, lëTn'ür-î, a. lledraidd, fel lledr 
 Leave, lîv, n. cenad, rhyddid, trwydded, 
 caniatâd: v. (pt. & pp. left), gadael; 
 gadu ; ymgadw â. To leave by will, 
 cymynu. To leave off, peidio â. Leav- 
 ings, gweddillion, olion 
 
 Many-leaved, 
 
 gynhen 
 
 Leaf, lîf (pi. leaves), n. deilen, dalen 
 Leafless, lîf'lës, a. diddaiì, heb ddalen 
 
 Had, serth [tesach 
 
 Lechery, lët'shür-î, n. anlladrwydd, dyre, 
 Lection, lek'shun, n. darllen, darlleniad 
 
 League, lTg, n. cyfammod, cyfundeb ; |Lectionary, lek'shun-ur-i, n. llyfr gwas- 
 
 tair milltir : vi. cynghreirio. cyfuno anaeth Pabaidd 
 
 Leak, lik, n. agen, hollt, dyferfa, dyfer- Lecture, lek'tshur, n. llith, darlith, llen- 
 
 hollt : v. gollwng dwfr, dyfer-ollwng. 
 
 To spring a leak, ymagenu 
 Leakage, lfkaj, n. iawn am golled a geir 
 
 trwy ddyferholltau 
 Leaky, ll'kT, a. agenog, holltog 
 Lean, lîn, a. teneu, cul : v. (pt. & pp. 
 
 leant, lent), pwyso ar; gogwyddo at 
 
 lith; pregeth, gwers ; sen, cerydd : v. 
 
 darllain, pregethu, darlithio 
 Lecturer, lek'tshur-ur, n. darlithiwr, 
 
 pregethwr [yddiaeth 
 
 Lectureship, lek'tshur-ship, n. darllen- 
 Led, led, pt. & pp. — Lead 
 Ledge, lej, n. rhes, haen ; cefnen ; ymylfa 
 
 Leanness, lîn'ës, n. teneuder, culni, culi Ledger, lëj'ür, n. cyfriflyfr, gorsaflyfr. 
 Leap, lip, n. naid, 11am, crychlam: v.| Ledger-lines, llinellau chwanegol 
 (pt. & pp. leapt, lëpt), neidio, llamu,:Lee, ìî, n. yr ochr gyferbyn a'r gwynt. 
 
 crychneidio. Leap-frog, math o chware 
 plant. Leap-year, blwyddyn naid 
 
 Learn, lürn, v. dysgu, cymeryd dysg; 
 deall. Apt to learn, hyddysg 
 
 Learner, lür'nür, n. dysgwr, ysgolaig 
 
 Lees, gwaddod, gwaelodion 
 Leech, lîtsh, n. gele, geloden, meddyg 
 anifeiliaid. Cow-leech, gelen bendoll. 
 Horse-leech, gele y meirch. Leech- 
 craft, y gelfyddyd o iachâu anifeiliaid 
 
 Learning, lü/níng, n. dysg, ysgoleigdod, Leek, lik, n. ceninen : pi. cenin. House- 
 lien, dysgeidiaeth leek, llysiau pen tai, llysiau y gwaew. 
 
 Lease, lis, n. gafael-rwym, ammodrwym,) Leek- porridge, cawl cenin 
 
 ammodweithred : vt. gosod dros amser Leer, lî'r, n. cilolwg, cilwên : v. cilolygu 
 
 pennodol ; lloffa 
 Leaser, lî'sür, n. lloifwr, casglwr 
 Leash, lîsh, n. llinyn neu garai dywyso, 
 
 Leet, lit, n. llŷs, llŷsddydd, maenorlỳs 
 Leeward, l^wurd, ad. oddiwrth y gwynt, 
 gyferbyn a'r gwynt 
 
 cynllyfan ; tri [deb Left, left, a. aswy, chwith, asw, cledd : 
 
 Leasing, ii'zing, n. twyll, celwydd, geu- ; pt. & pp. — Leave. Left-handed, Haw- 
 Least, list, a. lleiaf, bychanaf: ad. yn! chwith, chwithig 
 
 y radd leiaf: sd. — Little. At least, Leg, leg, n. coes, esgair, llorp, ber. 
 o leiaf Long-legged, hirgoes, tal. Three- 
 
 Leasy, li'zi, a. teneu, ysgafn, disylwedd legged stool, ystol deirtroëd 
 Leat, lit, n. iFos, dyfrlle, dyfrgronfa Legacy, lëg'â-sî, n. cymynrodd, cymyn, 
 
 Leather, leTH^^n. lledr, croen. Leather- j rhodd ewyllys 
 
 coat, math o afal. Leather-dresser, Legal, lî'gäl, a. deddfol, cyfreithlawn, 
 cyweiriwr lledr. Leather- seller, j cyfreithiol [reithlondeb 
 
 lledrwr i Legality, lî-gärî-tî, n. deddfoldeb, cyf. 
 
 ~ 195 
 
LET path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, twrztoo, tŵkr=took ; 
 
 Legalize, li'gal-iz, vt. cyfreithloni ; 
 
 awdurdodi 
 Legate, lëg'at, n. cenadwr y Pab 
 Legatee, lëg-ä-tî', n. derbyniwr cymyn- 
 
 rodd 
 Legation, lî-ga'shün, n. cenadwriaeth 
 Legator, lî-ga-tör', n. cymynwr 
 Legend, lëj'ënd, n. llithlyfr ; coeg- 
 
 chwedl, hanesyn : craiiFt ar ddarn aur 
 
 neu arian [ffugiol 
 
 Legendary, lëj'ën-dür-î, a. dychymygol, 
 Legerdemain, lëj-ür-dî-man', n. castiau 
 
 Haw ysgafn, hud-gastiau, chwidogaeth 
 Legerity, lî-jër'î-tî, n. ysgafnder, sionc- 
 
 rwydd 
 Legging, lëg'îng, n. coesarn 
 Legible, ìëj'î-bl, a. darllenadwy 
 Legion, lî'jün, n. lleng, llu [osog 
 
 Legionary, lî'j ün -ür-î, a. llengawl ; llu- 
 Legislate, lëj'ís-lat, vi. gwneyd deddfau 
 Legislation, lëj-îs-la'shün, n. gosodiad 
 
 deddfau, arlywiad, llywodraethiad 
 Legislative, lej'is-la-tiv, a. deddf-wneuth- 
 
 urol, llywodraethol 
 Legislator, lëj'ís-la-tür, n. gwneuthurwr 
 
 cyfraith, deddfwr, rheolwr 
 Legislature, lëj'ís-la-tshür, n. llywod- 
 
 raeth, deddfwyr 
 Legist, lî'jíst, n. cyfreithiwr, un dysg- 
 
 edig yn y gyfraith 
 Legitimacy, lî-jít'î-ma-sî, n. cyfreith- 
 
 lonedd, iawnedd; genedigaethcyfreith- 
 
 lawn [vt. cyfreithloni, breinnio 
 
 Legitimate, lî-jít'î-mat, a. cyfreithlawn : 
 Legume, lëg'um, Legumen, lî-gu'mën, 
 
 n. pŷs, if â, ŷd-rawn [fel ífâ 
 
 Leguminous, lî-gu'mî-nüs, a. yd-rawnol, 
 Leicester, lës'tür, n. Caer Lyn 
 Leisurable, lëzh'ür-ä-bl, a. hamddenol 
 Leisure, lezh'iir, n. odfa, seibiant, arfod, 
 
 hamdden, amser [bwyll 
 
 Leisurely, lezh'ur-li, ad. yn araf, gan 
 Leman, lëm'än, n. cywelyvvr ; gordderch 
 Lemma, lëm'á, n. rhag-osodiad 
 Lemon, lëm'ün, n. math o eur-afal, afal 
 
 melynhir 
 Lemonade, lëm-ün-ad', n.diodeur-afalau 
 Lemur, lî'mür, n. math o epa 
 Lend, lend (pt. & pp. lent), vt. rhoi 
 
 echwyn, rhoi benthyg. To lend an 
 
 ear, rhoi blust, gwrando 
 Lender, lën'dür, n. rhoddwr echwyn 
 Length, length, n. hyd, hirder, meithder ; 
 
 pellder. At length, o'r diwedd, 
 
 bellach, weithian. At his length, ar ei 
 
 hyd. Of equal length, cyhyd 
 
 Lengthen, lëng'thn, vt. estyn, hwyâu, 
 
 hirio, hirâu 
 Lengthwise, length 'wiz, ad. gyda'r hyd 
 Lenient, lî'nî-ënt, a. tyner, esmwyth 
 Lenify, lën'î-fi, vt. tyneru, llinaru, 
 
 esmwytho, tirioni [esmwythaol 
 
 Lenitive, len'i-tiv, n. llinarydd : a. 
 Lenity, lën'î-tî, n. tynerwch, tiriondeb 
 Lens, lenz, n. gwydr cynghrwn, cryn- 
 
 wydryn 
 Lent, lent, n. y grawys : pt. & pp. — Lend 
 Lent, lent, Lenten, lën'tën, a. grawysol 
 Lenticular, len-tik'u-lur, a. deu-grynol 
 Lentils, len'tilz, n. mânbys, gwygbys, 
 
 pys y llygod, pys y wig 
 Lentigo, lëu'tî-go, n. brychni 
 Lentus, lën^tüs, a. gwydn, glydiog 
 Lentur, lën'tür, n. gvvydnedd ; arafwch 
 Leod, lî'öd, n. cenedl, pobl, gwlad 
 Leominster, lëm'stür, n. Llanllieni 
 Leonine, lî'o-nin, a. llewaidd 
 Leontiasis, lî-ön-ti'ä-sîs, n. math o 
 
 wahan-glwyf 
 Leopard, lëp'ürd, n. llewpart 
 Leper, lëp'ür, n. un gwahan-glaf 
 Leporine, lep'o-rin, a. ysgyfarnogaidd 
 Leprosy, lëp'ro-sî, n. gwahan-glwyf, 
 
 clefri, brech yr Iuddewon 
 Leprous, lëp'rüs, Leperous, lëp'ür-üs, a. 
 
 gwahan-glwyfus. gwahan-glaf 
 Leptology, lëp-töl'o-jî, n. eglurâdmanwl 
 
 o bethau dibwys 
 Less, lës, a. llai: ad. yn llai : cd. — Little. 
 
 Much less, llawer llai, llai o lawer, 
 
 chwaethach. Causeless, di-achos. 
 
 End-less, di-ddiwedd 
 Lessee, lë-sî', n. ammod-ddeiliad 
 Lessen, les'n, vt. bychanu, lleiâu; tolio; 
 
 treio 
 Lesser, lës'ûr, a. llai : cd. — Little 
 Lesson, lës'n, n. gwers, llith, darlith : vt. ' 
 
 gwersu, rhoi gwers, dysgu 
 Lessor, lës'ör, n. rhoddwr ammod ysgrif, 
 
 ammod-osodwr 
 Lest, lest, con. rhag, fel na, fel nas 
 Let, let, n. attalfa, rhwystr, lludd : vt. 
 
 (pt. & pp. let), gadael ; goddef ; attal, 
 
 lluddio ; hurio ; llogi ; gosod. Let 
 
 him alone, gad ef yn llonydd ; gad 
 
 iddo. Let me hear, moes imi glywed. 
 
 Let him go, aed, eled. To let blood, 
 
 gollwng gwaed, gwaedu. To let off, 
 
 saethu, ergydio 
 Lethal, lî'thäl, a. marwol, angeuol 
 Lethargic, lëth'är-jík, a. hun-glwyfus ; j 
 
 cysglyd | 
 
 196 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. LIE 
 
 Lethargy, lî'thâr-jî, n. yr hun-glwyf; 
 
 gorchwsg 
 Lethe, lî'thî, n. ebargof, afon annghof 
 Lethean, lî-thî'än, a. annghofus 
 Lethiferous, lí-thîfür-üs, a. angeuol, 
 
 dinystriol 
 Letter, lët'ür, n. llythyren ; llythyr : vt. 
 llythyrenu ; llythyru. Letter-bag. 
 llythyrgod. Letter- case, llythyrglawr, 
 Letter-founder, llythyrenydd. Let- 
 ters-patent, breint-lythyrau, breint- 
 ysgrif. Letter-press, argrafF-wasg. A 
 man of letters, dyn dysgedisf, dyn, 
 llythyrenog. Black letter, Ilütí)Wen 
 ÎJÎJtt. Capital letters, PRTF LYTH-| 
 YRENAU. Small capital letters,: 
 
 PRIF LYTHYRENAU MAN 
 
 Lettuce, lët'ís, n. gwylaeth. Lamb's 
 
 lettuce, llysiau'r oen 
 Levant, lev'ant, a. dwyreiniol 
 Levant, ll-vant', n. arfordiroedd dwy- 
 reiniol Mor y Canoldir 
 Levee, lev'T, n. bwrdd ymdrwsio ; bore- 
 
 ymweliad neu gyfarchiad ; cynwyre 
 Level, lev'el, n. gwastadedd, gwastad ; 
 gwastodyn ; cydraddiad ; annelfa, 
 cyfeirfa; cyfeiriFos; cyferdwll: a. gwas- 
 tad ; cywir; cyfartal : vt. gwastadâu, 
 llyfelu ; annelu, cyfeirio. Level with 
 the ground, yn un a'r llawr [wr 
 
 Leveller, leVel-ur, n. gwastadâwr, llyfel- 
 Levelness, lev'el-nes, n. gwastadrwydd 
 Lever, li'viir, n. trosol, gwif 
 Leveret, lev'ur-et, n. ysgyfamog ieuanc, 
 
 glasdorch 
 Leverock, lev'ur-ok, n. hedydd, ehedydd 
 Leviable, lev'ya -hi, a. trethadwy, codadwy 
 Leviathan, lî-vi'â-thän, n. y morfil, neu 
 efallai yr afanc [llyfnâu 
 
 Levigate, lev'I-gat, v. rhwbio ; malu ; 
 Levite, K'vit, n. Lefiad 
 Levitical, li-vit'i-kal, a. Lefiaidd 
 Levity, lev'i-ti, n. ysgafnder, maswedd 
 Levy, lev'i, vt. trethu, codi dirwy, codi 
 teym-ged ; codi gwyr. To levy war, 
 dechreu rhyfel [anllad, diiFaith 
 
 Lewd, lud, a. anfad, brwnt, serth, trythyll, 
 Lewdness, lud'nes, n. anlladrwydd 
 Lexicographer, lëk-sî-kög'râ-für, n. 
 geirlyfrwr [iadwraeth 
 
 Lexicography, lëk-sî-kög'râ-fî, n. geir- 
 Lexicology, lëk-sî-kòYo-jî, n. geirystyr- 
 
 iaeth 
 Lexicon, lek'si-kun, n. geirlyfr, geiriadur 
 Liable, li'ä-bl, a. darostyngedig, rhwym- 
 edig, agored 
 
 Liar, li'ür, n. celwyddwr, geuwr 
 Lil)ation, lî-ba'shün, n. diod-offrwm 
 Libel, li'bël, n. cabledd, athrodiaeth, 
 duchan, enllib : v. enllibo, athrodi, 
 goganu [enllibvvr 
 
 Libeller, li'bel-ür, n. cabldraethydd, 
 Libellous, li'bël-üs, a. athrodus, enllibus 
 Liberal, lîb / ür-äl, a. hael, syber, cedawl; 
 rhydd, diragfarn ; boneddigaidd. Lib- 
 eral arts, celfyddydau rhyddedog, eel» 
 fyddydau breinniol. Liberal transla- 
 tion, cyfieithiad annghaeth neu rydd 
 Liberality, líb-ü-räri-tî, n. haelioni, 
 syberwyd [hael 
 
 Liberalize, lib'ur-al-iz, vt. gwneyd yn 
 Liberate, líb'ür-at, vt. rhyddâu, gollwng, 
 digaethu [gollyngdod 
 
 Liberation, líb-ü-ra'shün, n. rhyddad, 
 Libertine, líb'ür-tîn, n. un penrydd, 
 oferddyn ; anlladwr : a. penrydd, an- 
 nghrefyddol [ryddid 
 
 Libertinizm, lib'ur-ti-nTzm, n. pen- 
 Liberty, líb'ür-tî, n. rhyddid, trwydded, 
 braint ; cenad ; hyfder ; cyffin, ffin, 
 terfyn. To set at liberty, rhyddâu, 
 gollwng. To take the liberty to, 
 cymeryd cenad, bod yn hyf 
 Libidinous, lî-bîd'î-nüs, a. anniwair, an- 
 llad, gordderchol 
 Libidinist, lî-bîd'î-nîst, n. anlladwr 
 Libra, li'brä, n. arvvydd y fantol 
 Librarian, li-brê'r'î-än, n. llyfrgellwr, 
 
 llyfrwr 
 Library, li'brür-î, n. llyfrgell; Uyfrgrawn 
 Librate, li'brat, vt. mantoli, pwj^so 
 Libration, li-bra'shün, n. mantoliaeth 
 Lice, lis, u. pi. — Louse 
 License, li'sens, n. trwydded, rhyddid, 
 cenad, caniatâd: vt. cenadu, trwyddedu 
 Licentiate, li-sen'shi-at, n. trwyddedawg 
 Licentious, li-sën'shüs, a. penrydd, 
 afreolus [ryddid 
 
 Licentiousness, li-sën'shüs-nës, n. pen- 
 Lichen, lítsh'ën, n. goferllys, llysiau'rafu 
 Licit, lís'ît, a. cyfreithlawn 
 Lick, lik, n. llyfiad, llaib : vt. llyfu, 
 lleibio, llepio [felus 
 
 Lickerish, lik'ur-Tsh, a. mwythus, dant- 
 Licorice, lik'ur-is, n. math o wraidd, 
 
 pêrwraidd, y gwylys 
 Lictor, lik'tur, n. rhingyll Rhufeinig 
 Lid, lid, n. caead, clawr, hulier 
 Lie, li, n. celwydd, anwiredd : vi. 
 dywedyd celwydd. Lying, yn ddy- 
 wedyd celwydd. You tell a great lie, 
 ti a ddywedi gelwydd yn dy ddannedd 
 
 ' ~" Í97 
 
LIN path, fät, eve, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=:took ; 
 
 Lie, li (pt. lay, pp. lain), vi. gorwedd, 
 
 ymorwedd. Lying, yn gorwedd. To 
 
 lie in wait, cynllwyno. To lie in, esgor 
 
 Lief, lif, ad. yn ewyllysgar, yn gystal 
 
 Liege, Hj, a. ffyddlawn, cywir, ufudd ; 
 
 gwarogaethol : n. arglwydd, penadur 
 Lieger, lî'jür, n. cenadwr trigiannol 
 Lieu, lu, n. lie. In lieu of, yn lie 
 Lieutenancy, liv-ten'an-si, Lieutenant- 
 ship, liv-ten'ant-ship, n. rhaglawiaeth ; 
 dirprwyaeth 
 Lieutenant, liv-ten'ant, n. rhaglaw, îs- 
 gadben. Lord lieutenant, arglwydd 
 raglaw 
 Life, lif (pi. lives), n. bywyd, einioes, 
 oes, hoedl ; buchedd ; bywiogrwydd. 
 A long life, hirhoedl. Single life, 
 gweddwdod [marwaidd 
 
 Lifeless, lif lës, a. difywyd, marw ; 
 Lifetime, lif tim, n. oes, einioes ; hoedl 
 Lift, lift, n. codiad ; dyrchafiad ; hwp, 
 
 hybiad : vt. codi, dyrchafu, cwnu 
 Ligament, líg'ä-mënt, n. rhwymyn ; 
 
 gieuyn, gewyn 
 Ligation, lî-ga'shün, n. rhwymiad 
 Ligature, líg / ä-tshu'r, n. rhwymyn, 
 cyfrwym ; argraff-lythyren ddyblyg, 
 megys fl, ffi 
 Light, lit (lit), n. gole, goleu, goleuni, 
 gwawl, llewyrch ; canwyll ; iFenestr : 
 a. goleu, dysclaer ; ysgafn; disylwedd: 
 v. goleuo ; cyneu ; disgyn. Light- 
 footed, Light-heeled, gwisgi, ysgafn- 
 droed. Light-horse, marchog-lu yn 
 dwyn arfau ysgafn. By day-light, 
 wrth liw dydd, liw dydd 
 Lighten, li'tn, v. llewyrchu, goleuo ; 
 melltenu, cyneu dreigiau, taflu mellt ; 
 ysgafn âu, sirioli 
 Lighter, li'tür, n. ysgafn-fâd. Lighter- 
 man, cychwr, badwr [dwr 
 Lighthouse, lif hüẅs, n. goleudy, goleu- 
 Lightness, lifnës, n. ysgafnder,- sionc- 
 
 edd; goleuder 
 Lightning, lif ning, n. mellt, lluched 
 Lights, lits, n. pi. ysgyfaint; goleuadau 
 Lightsome, lif sum, a. goleuiawn ; siriol, 
 
 hoenus, bywiog 
 Ligneous, lîg'nî-üs, a. prenaidd, o bren 
 Ligure, li'gu'r, n. maen gwerthfawr 
 Like, lik, a. tebyg, cyffelyb, cyfryw, 
 cynhebyg, unfath, unwedd : v. caru, 
 hoffi ; dewis, dymuno, mynu : ad. yn 
 debygol, fel, megys; -aidd. Like a 
 child, plentynaidd. Like a dog, ciaidd. 
 To his liking, i'w fodd 
 
 Likelihood, lik'li-hwd, n. tebygoliaeth 
 Likely, lik'li, a. tebygol : ad. yn debygol 
 Liken, li'kn, vt. tebygu, cyffelybu ; 
 
 cydmharu [delw, arlun 
 
 Likeness, lik'nes, n. tebygrwydd ; llun, 
 Likewise, lik'wiz, ad. felly, yn yr un 
 
 modd : con. hefyd 
 Lilac, li'lak, n. math o bren 
 Lily, líl'î, n. lili, elestr. May lily, Lily 
 
 of the valey, lili y dyffrynoedd. 
 
 White water lily, alaw y dwfr, y fag- 
 
 wyr wen. Yellow water lily, y bwltys 
 Limation, li-ma'shün, n. caboliad 
 Limb, lim, n. aelod ; cetyn, darn : vt. 
 
 diaelodi, darnio, dryllio 
 Limbec, lim'bek, n. dysdyll-lestr 
 Limber, lím'bür, a. llipa, hyblyg, ys- 
 
 twyth 
 Limberness, lím'bür-nës, n. ystwythder 
 Limbo, lim'bo, n. urTern, purdan; carchar 
 Lime, lim, n. calch ; glyd : vt. calchu ; 
 
 gwyn-galchu ; glydio. Lime-stone, 
 
 calchfaen. Lime-tree, palalwyf, eur- 
 
 wernen, gwaglwyf. Lime-twigs, glyd- 
 
 wydd. Slaked lime, calch tawdd. 
 
 Quick lime, calch brwd, calch poeth 
 Limehound, lim'hüẅnd, n. gwaelgi 
 Limit, lîm'ít, n. terfyn, ffin, cyffin, goror: 
 
 vt. gosod terfyn, penu, cyffinio 
 Limitary, lím'î-tür-î, a. cyffiniol, terfynol 
 Limitation, lím-î-ta'shünjn. terfyniad 
 Limn, lim, vt. eilunio, tynu llun, delweddu 
 Limner, lînfnür, n. eiluniwr, delweddwr, 
 
 lluniedydd, paentiwr 
 Limous, lfmüs, a. lleidiog, glydog 
 Limp, limp, a. llipa, masw, ystwyth, 
 
 hyblyg : vi. clunhecian, cloiR 
 Limpet, lînfpët, n. brenigen, llygad 
 
 myharen 
 Limpid, lînfpîd, a. gloew, tryloew, têr 
 Limpidness, lîn/píd-nës, n. gloewder, 
 
 claerder [blygedd, maswedd 
 
 Limpness, limp^es, n. ystwythder, hy- 
 Limy, Ifmj, a. calchaidd ; glydiog, 
 
 gwydn . [bin 
 
 Linchpin, lintsh'pin, n. gwarbin, echel- 
 Lincoln, lîng^ün, n. Caerlwydcoed 
 Line, lin, n. llinyn ; llin ; llinell ; rTunen ; 
 
 rhes ; amglawdd : vt. llinellu, llinynu ; 
 
 amresu, rhesu. Line of battle, cadres 
 Lineage, lîifî-aj, n. ach, llinach, llin; 
 
 hil, tylwyth, hiliogaeth 
 Linial, lin'yal, a. unionlin, llin-lin ; 
 
 llinellol, olynol 
 
 Lineament, lín^â-mënt, n. gwynebwedd, 
 
 gwynebddull, pryd, gwedd 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 LIT 
 
 Linear, lín'yür, a. llinellog, llinellaidd 
 Lineation, lín-î-a'shün, n. llinelliad, ar- 
 liniad [Linen-draper, llieiniwr 
 
 Linen, lín'ën, n. llian, lliain, llieinwe. 
 Ling, ling, n. breninbysg ; grug, myncog 
 Linger, ling'gür, v. gohirio, oedi, aros ; 
 
 sefyllian 
 Linget, líng'gët, n. tafodyn 
 Lingo, líng'go, n. íFregod, iaith 
 Linguacious, líng-gwa'shüs, a. baldordd- 
 
 us, tafodrydd 
 Linguist, ling'gwíst, n. ieithydd 
 Liniment, lin'î-mënt, n. enaint, iraid, eli 
 Lining, li'ning, n. gwrthlain 
 Link, lingk, n. dolen, cadwyndorch, 
 modrwy; canwyll bŷg, fTaglen: v. dol- 
 gydio, cydfachu, cydgadwyno, cyd- 
 rwymo, cysylltu, cydio. Link-boy, 
 cariwr canwyllau pŷg, íFaglenwas 
 Linnet, lín'ët, n. llinos, llinosen, aderyn 
 y llin. Red-headed linnet, llinos 
 ben-goch. Mountain linnet, llinos y 
 mynydd 
 Linseed, lîn'sîd, n. had llin, llinhad 
 Linseywoolsey, lin-zi-wwl'zi, n. tenlli, 
 
 cymysgwe o lin a gwlan 
 Linstock, lin'stok, n. íFon-danio, tâníFon 
 Lint, lint, n. llieinrwd, naddion llian 
 Lintel, lín'tël, n. gwarddrws, capan drws 
 Lion, li'ua, n. Hew. Lion-hearted, dewr 
 Lioness, li'ün-ës, n. Uewes 
 Lionlike, li'un-lik, a. llew-eilun ; dewr 
 
 gal on ; Llewelyn 
 Lip, lip, n. gwefus, min ; gwefi. Large- 
 lipped, Blubber-lipped, gwefusfawr, 
 gweflfawr. Lip-devotion, rhithaddol- 
 iad. The lip of an animal, gwefl 
 Lipothymous, lî-pöth'î-müs, a. llesmeir- 
 iol [mair 
 
 Lipothymy, lî-pöth'î-mî, n. llewyg, lles- 
 Lippitude, líp'î-tud, n. cibddellni 
 Liquation, li-kwa'shun, n. toddiad, todd- 
 iant [edigaeth 
 
 Liquefaction, lik-wi-fak'shun, n. todd- 
 Liquefiable, lik-wi-fi'a-bl, a. hydawdd, 
 toddadwy [ymloewi, ymdoddi 
 
 Liquefy, lik'wi-fi, v. toddi, dadmer ; 
 Liquescent, li-kwes'ent, a. toddiadol 
 Liqueur, li-kur', n. gwirodlyn 
 Liquid, lik'wid, n. gwlyb, llyn, gwlybwr; 
 
 toddlythyren : a. gwlyb, llynol, hylif 
 Liquidate, lik'wi-dat, vt. toddi, llyneidd- 
 io ; talu [gwirod 
 
 Liquor, lik'ur, n. llyn, glybwr, diod, 
 Lisp, lisp, v. bloesgi, bloesg-siared 
 Lisping, listing, n. bloesgedd, bloesgni 
 
 List, list, n. rhestr, cofrestr, llechres, 
 eirionyn brethyn ; ymdrechfa ; camp- 
 gychwynfa : v. chwenychu ; gwrando; 
 rhestru 
 Listen, lis'n, vi. gwrando, clustfeinio 
 Listless, list'les, a. dihawnt, diawch, 
 diofal [ansylw, syrthni 
 
 Listîessness, list'lës-nës, n. diofalwch, 
 Lit, lit, pt. & pp. — Light 
 Litany, lit'än-î, n. gweddi gyiFredin 
 Literal, lît'ür-äl, a. llythyrenol ; cywir 
 Literary, lít'ür-ür-î, a.llythyrog, llythyr- 
 
 iannol, llênyddol 
 Literate, lit'ur-at, a, dysgedig, hyddysg 
 Literati, lit'ur-a-ti, n. dysgedigion, llen- 
 
 orion, gwyr lien 
 Literature, lit'ür-a-tshür, n. llythyriant, 
 
 llenoriaeth, lien, dysg 
 Litharge, líth'ârj, n. gorferw plwm 
 Lithe, Iìth, Lither, li'THür, Lithesome, 
 Iìth'süit), a. ystwyth, hyblyg; anwadal 
 Lithographer, lî-thög'rä-für, n. maen- 
 argraffydd [graffiad 
 
 Lithography, lî-thög'rä-fî, n. maenar- 
 Lithomancy, líth'o-män-sî, n. maengoel 
 Lithontripic, lith-on-trip'ik, a. maen- 
 doddawl [drychwr 
 
 Lithotomist, lî-thot'o-mîst, n. maen- 
 Lithotomy, lî-thöt'o-mî, n.maendrychiad 
 Lithoxile, K-tbok'sil, n. pren caregedig 
 Litigant, lít'î-gänt, n. ymgyfreithiwr 
 Litigate, lít'î-gat, v. cyfreithio ; ymgecru 
 Litigation, lit-î-ga'shün, n. ymgyfreith- 
 iad, cynghaws [nhenllyd, cecrus 
 
 Litigious, lî-tîj'üs, a. cyfreithgar ; cy- 
 Litigiousness, lî-tij'üs-nës, n. ymgy- 
 
 freithgarwch; cecri, cacraeth 
 Litre, lî'tür, n. mesur Ffrengig 61.028 
 
 o fodfeddi cyfan-gorff 
 Litter, lít'ür, n. elor feirch, cludai; 
 llaesod, gwasarn: torllwyth, gwaling; 
 annhrefn : v. gwasamu ; bwrw tor- 
 llwyth, porchellu 
 Little, lit'l, (less, least), a. bach, bychan ; 
 man, ychydig : n. ychydig, ychvdigyn, 
 tipyn, ticyn, bychodedd, bachigvn. 
 A little fountain, fTynnonell. A little 
 child, plentyn. A little tipsy, gofeddw, 
 lledfeddw. As little, cyn leied. Ever 
 so little, y tipyn lleiaf. Give me 
 a little, rhoddwch i mi ychydig. 
 Give me little, rhoddwch i mi ond 
 ychydig. Little children, plantos, 
 plantach. Little ones, plant, rhai 
 bychain. Stay a little, aros ronyn. To 
 make little, bychanu, lleiâu 
 
 199 
 
LOG path, fät, ëre, met, ma-rin^, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkzrrtook; 
 
 Littleness, lít'1-nës, n. bychander 
 Littoral, lít'o-räl, a. glanol, morlanol 
 Liturgy, lít'ür-jîjn. gwasanaeth cyffredin, 
 
 iFurf o weddiau cyhoeddus 
 Live, liv, a. byw, bywiol, bywiog. A 
 
 live coal, marworyn: pi. marwor 
 Live, liv. vi. byw ; bucheddu ; oesi, hoedli. 
 
 Long-lived, hirhoedlog, hir ei oes. 
 
 Short-lived, byrhoedlog, byr ei oes ; 
 
 dibara. To live on, ymborthi ar. 
 
 While I live, yn fy mywyd, tra byddwyf 
 Livelihood, liv'll-hwd, n. bywioliaeth, 
 
 cynaliaeth 
 Liveliness, liv'li-nes, n. bywiogrwydd 
 Livelong, liv'long, a. maith, hirfaith 
 Lively, liv'li, a, bywiog, bywiol ; hoenus, 
 
 hoew, lion, Uawen, heinif 
 Liver, liv'ur, n. yr au, yr afu ; bucheddwr. 
 
 Liver-clung, claf o'r llechau. Pigeon- 
 
 livered, ofnus, llwfr. White-livered, 
 
 cenfigenus. Affection of the liver, 
 
 auad [Lle'rpwl 
 
 Lobe, lob, n. dernyn, rhaniad ; dalen 
 Lobster, löb'stür, n. ceimwch, llegest 
 Local, lo'kal, a. lleol ; cyfleol ; syfydlog 
 Locality, lo-kall- tî, n. lleoldeb, lleol 
 
 hanfod ; sefyllfa [gosod 
 
 Locate, lo-kat', vt. lleâu, lieu, sefydlu, 
 Location, lo-ka'shun, n. Head, Head ; 
 
 gosodiad, sefydliad 
 Loch, lok, n. Uyn, llwch ; cyflaith 
 Lock, lok, n. clo, cloig ; cudyn ; dylofyn 
 
 o wlân ; argae, argaeddrws : v. cloi ; 
 
 cau. Fire-lock, dryll. Pick-lock, 
 
 gau-allwedd. A lock of hair, cudyn 
 
 o wallt. Locked jaw, ymgauad yr ên. 
 
 — Jaw [dlws 
 
 Locket, lok'et, n. addurnglo, mynygl- 
 Lockram, lok'ram, n. brasliain 
 Locomotion, lo-ko-mo'shun, n. ym- 
 
 symudiad o le i le, hunan-symudiad 
 Locomotive, lo -ko-mo'tiv, a. symudlëig, 
 
 ymsymudol : n. anwedd-beiriant 
 Locust, lo'kust, n. llindys 
 
 Liverpool, lîv'ür-pŵl, n. Llynlleifiad,! Locution, lo-ku'shun, n. llafar-ddull, 
 liverwort, liVur-wurt, n. llysiau'r afu. llafariaeth 
 
 Wild liverwort, llysiau'r dryw 
 Livery, liv'ur-i, n. rhoddiad neu gadwad 
 
 meddiant ; gosgorddwisg, swyddwisg. 
 
 Livery-man, gwr breinniol, dinesydd. 
 
 Livery-stable, marchdy cyffredin 
 Lives, livz, n. pi. — Life 
 Livid, liv 'id, a dulas, cleisiog 
 Living, living, n. bywioliaeth ; person- 
 
 iaelh : a. byw, bywiol, yn fyw 
 Livre, li'vur, n. swllt Ffrengig, gwerth 
 
 9|c. 
 Lixivium, lîks-ìVyüm, n, lleisw, trwyth 
 Lizard, liz'urd, n. budrchwilen, madfall, 
 
 geneugoeg, gwedresi 
 Lo, lo, int. wela, wele, nycha 
 Load, lod, n. llwyth, pwys, baich, pwn : 
 
 Lodge, löj, n. Hetty, lluest, hafotty, 
 maesdy : v. llettya ,trigo ; aros ; gor- 
 wedd. To lodge one's self, ymlettŷa 
 Lodgement, löj / mënt, n. lluest, gwersyll ; 
 sefydliad; sefyllfa, gorsaf; cymeriad 
 meddiant o weithiau y gelyn 
 Lodger, löj'ür, n. llettýwr ; gwestai 
 Lodging, löj'îng, n. Hetty, gwestfa 
 Loft, loft, n. taflod, llwyf, hurtr ; lloft 
 Loftiness, löftî-nës, n. uchder ; balchder 
 Lofty, löf'tî, a. uchel, aruchel, goruchel, 
 dyrchafedig ; uchelwych, trahausfalch. 
 Lofty words, geiriau chwyddedig 
 Log, log, n. cyff, boncyff, cipyll. Log- 
 book, llyfr y cyfrifbill. Log-line, 
 llinyn y cyfrifbill 
 
 v. (pp. laden), llwytho, beichio, pynorio Logarithm, lög'ü-ríthm, n. dirprwyn. 
 
 Loadstone, lod'ston, n. ehedfaen, maen 
 
 tynu, tywysfaen 
 Loaf, lof (pi. loaves), n. torth 
 Loam, lorn, n. tywodglai, marl, priddglai 
 Loamy, lo'mî, a. priddgleiog, marlaidd 
 Loan, Ion, n. benthyg, echwyn 
 Loath, loth, a. anewyllysgar, anfoddlawn, 
 
 anfoddog [llaru, diflasu 
 
 Loathe, Ioth, vt. ffìeiddio, casâu, alaru,! Logician, lo-jísh'än, n 
 Loathsome, loTii'süm, a. fnaidd, atgas,! dadleuydd, rhesymwr 
 
 brwnt [rwydd, atgasrwydd Logistic, lo-jis'tik, a. alsoddawl 
 
 Science of logarithms, dirprwyniaeth 
 Loggerhead, lög'ür-hëd, n. delff, clwpa, 
 penbwl; math o du-gorn. At logger- 
 heads, benben [hurt, delffaidd 
 Loggerheaded, lög'ür-hëd-ëd, a. pendew, 
 Logic, löj r îk, n. rhesymeg, arbwylleg 
 Logical, löj'î-käl, a. rhesymegol, dad- 
 leuyddol, arbwyllegol 
 
 rhesymegwr, 
 
 Loathsomeness, loTH'süm-nës, n. ffieidd- 
 Loaves, lovz, n. pi. — Loaf 
 Lob, löb, n. drel, hurtyn, clwpa, penbwl 
 Lobby, löb'î, n. cyntedd, cynteddfa 
 
 Logodsedalist, lo-go-dëd'äl-íst, n. geir- 
 
 ddyfeisiwr 
 Logomachy, lo-gom'a-ki, n. amryson 
 
 yn nghylch geiriau, geirddadl 
 
 2ÔÔ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j = dzh. LOU 
 
 Logwood, lög'wẁd, n. coed lliwyddion 
 Loin, löîn, n. Uwyn, llyfen ; aren 
 Loiter, löî'tür, vi. gohirio, ystelcian, 
 
 llercio, oedi, sefyllian 
 Loiterer, löî'tür-ür, n. llercyn, ystelciwr 
 Loll, löl, vi. ymdrolio, ymddiogi, tordain 
 Lollards, loTurdz, n. pi. plaid o Brotest- 
 
 aniaid, canlynwyr Wickliffe 
 London, lün'dün, n. Llundain, Caerludd. 
 
 London-tuft, balchder Llundain 
 Lone, Ion, Lonely, lon'lî, Lonesome, 
 
 dramwy, disathr ; diymgeledd 
 Loneliness, lon'lî-nës, n. unigder 
 Long, long, a. hir, maith ; parâus, hir- 
 llaes : vi. hiraethu, chwantu, blysio. 
 cbwenychu. Long-boat, hir-gwch, 
 bad mawr, Long-headed, synwyrol, 
 call. Long- suffering, hir-ymaros ; 
 goddefgar. All day long, trwy'r 
 dydd. As long as, cyhyd âg ; tra 
 
 ing-glass, drych, gwydrddrych. To 
 
 look around, amdremu. To look for, 
 
 dysgwyl. To look intently, arsyllu. 
 
 To look out, edrych am 
 
 Looker, lwk'ur, n. edrychwr, syllwr, 
 
 tremiwr [yn aneglur 
 
 Loom, lẅm, n. gŵydd : vi. ymddangos 
 
 Loon, lẅn, n. gwirionyn, delff, dyhiryn 
 
 Loop, lẅp, n. arwestr, dolen ; tytmwy : 
 
 v. arvvestru, dol-fachu. Loop-hole, 
 dolen-dwll ; esgus, bwlch 
 Ionium, a, unig, wrtho ei hun ; di-j Loose, lẅs, a. rhydd ; yslac, llac ; pen- 
 
 rydd ; anllad, anniwair : vt. gollwng, 
 rhyddâu 
 Loosen, lẅ'sn, v. gollwng, dattod, rhydd- 
 
 âu, llacâu, llaesu, yslacio, dadrwymo 
 Looseness, lẅs / nës, n. llaesder, darymred ; 
 dirywiaeth, anniweirdeb; ybib, ydolur 
 rhydd 
 Lop, löp, vt. 3'sgythru, brigladd, tocio. 
 Loppings, ysgythrion 
 Longer and longer, hwy-hwy. Long! Loquacious, lo-kwa'shus, a. siaradus, 
 hours, oriau meithion. Not long tafodrydd, chwedlog, ffraeth 
 after, cyn nemawr. Of long continu- Loquacity, lo-kwas'i-ti, n. dywedgarwch, 
 ance, paraus. Somewhat long, gohir. ffraethder, llol, siaradgarwch 
 To grow long, ymestyn, hirâu Lord, lord, n. arglwydd, meistr ; nêr, 
 
 muner, rhi, peryf, nâf, iôr, ion, gwan- 
 ar, udd ; gwledig ; baron, brëyr : v. 
 arglwyddiaethu, rhwysgo. Lord of 
 the manor, maenorydd, arlwydd 
 Lordling, lörd'lîng, n. arglwyddyn 
 Lordliness, lörd'lî-nës, n. arglwyddeidd- 
 
 rwydd, bonedd ; gorfalchder 
 Lordly, lôrd'lî, a. arglwyddaidd ; balch 
 Lordship, lörd'ship, n. arglwyddiaetli 
 Lore, lo'r, n. athrawiaeth ; dysg 
 
 lor'i-kat, vt. dalen-wisgo, 
 [n. genfáydd 
 
 Longanimity, löng-gâ-ním'î-tî, n. amyn- 
 
 edd, hir-ymaros 
 Longe, lünj, n. hergwd, hergawd 
 Longer, longer, n. hiraethwr 
 Longer, löng'gür, a. hwy. — Long 
 Longest, löng'gëst, a. hwyaf. — Long 
 Longevity, lön-jëv'î-tî, n. hir-oes, hir- 
 
 hoedl ; hir-oesiad, hir-hoedledd 
 Longevous, lon-ji'vus, a. hir-hoedlog 
 Longimanous, lön-jím^-nüs, a. llaw-hir 
 Longimetry, lön-jím'î-trî, n. mesuriad Loricate 
 
 pellder [hydred dalenu 
 
 Longitude, lön'jî-tud, n. hirder, hyd ; Lorimer, lö/î-mür, Loriner, lö/î-nûr, 
 Longitudinal, lön-jî-tu'dî-näl, a. ar ei Lorn, lörn, a. gwrthodedig, diymgeledd, 
 
 hyd; hydredol, hydol amddifad. Love-lorn, cariad-goll 
 
 Longsome, long'sum, a. hir-faith, rhyhir Lose, lwz (pt. & pp. lost, lost), v. colli; 
 Longspun, löng'spün, a. dygnmaith, an- cael colled 
 
 nyben, hir, hir chwedlog Loser, lw'zur, n. colledwr, collwr 
 
 Longways, long^az, Longwise, long'- Loss, lös, n. coll, colled ; sarâd ; afles 
 wiz, ad gyda'r hyd, hydredol, ar hyd, Lot, lot, n. coelbren, cwtws; dygwyddiad, 
 yn ei hyd syrth ; tynged ; rhan, cyfran, dogn 
 
 Loo, hv, n. math o chwareu ar gardiau. Lotion, lo'shun, n. golchdrwyth 
 
 Loo-table, bwrdd crwn Lottery, löt'ür-î, n. chware damwain, 
 
 Loobily, lŵ'bî-lî, ad. yn drelaidd, yn hurt damweiniaeth, coelbreniaeth 
 Looby, lẅ'bî, n. lleban, drelyn, hurtyn Lotus, lo'tüs, n. alaw y dwfr 
 Loof, hvf, vt. dwyn Hong at y gwynt Loud, lüẅd, a. croch, uchel, ban 
 
 Look, lwk, n. gwynebpryd, gohvg, trem, Loudness, lüẅd'nës, n. uchder, crochder 
 edrych ; edrychiad ; ymddangosiad, Lough, lok, n. llyn, llwch 
 gwedd; v. edrych, syllu ; dysgwyl ; Lounge, lmvnj, vi. llechu, ystelcian, 
 chwilio: int. wela, wele, nycha. Look- segura, diogi, mewydu 
 
 27 
 
 201 
 
LUM path, fát, êre, mët, mä-rîn?, pin, örb, on, curve, cüt, tŵmtoo, twkmtook ; 
 
 Louse, lüẅs (pi. lice), n. lleuen : v. 
 lleua, hela llau. Hog-louse, horen. 
 Sheep-lice, heuslau. Wood-louse, 
 gwrach y coed 
 Lousewort, lüẅs'würt, n. melsugn. Pas- 
 ture lousewort, llysiau y cwn 
 Lousy, luw'zi, a. lleuog ; bawaidd, salw 
 Lout, lüẅt, n. delíF, lleban, llabwst, drel 
 Loutish, lüẅ'tîsh, a. delffaidd, drelaidd 
 Louver, lw'vur, n. twll y mwg, mygdwll 
 Love, luv, n. cariad, serch, hoiFder, 
 cyfymserch, cudeb, cuedd, anwylwch : 
 vt. caru, hoffi, gorhoffi, serchu. Love- 
 letter, llythyr-gyfymserch. Love-sick, 
 claf o gariad. Love-song, cerdd- 
 gyfymserch. Love-suit, carwriaeth. 
 Love- toy, anrheg oddiwrth garwr 
 Loveless, luv'les, a. digariad, diserch 
 Loveliness, lüv'lî-nës, n, hawddgarwch 
 Lovely, luVli, a. hawddgar, cariadusol, 
 
 hoffain, hygar 
 Lover, luv'ur, n. cariad, carwr, cariad- 
 ddyn. A lover of his country, gwlad- 
 garwr. A lover of mankind, dyn- 
 garwr 
 Loving, luv'ing a. cariadus, caredig 
 Lovingkindness, luv'ing-kind-nes, n. 
 
 serch, dynerwch ; trugaredd 
 Low, lo, a. isel ; prudd ; gostyngedig ; 
 gwael ; gwan, truan : vi. brefu, rhuo, 
 buguned. Low-bred, difoes, hurthol; 
 gwael. Low in the world, tlawd. 
 Lowest of the people, gwehilion y 
 bobl. A low country, iseldir, doldir, 
 gwastadedd. The low parts of the 
 earth, iselderau'r ddaear 
 Lower, lo'ur, n. prudd-der, trymder 
 golwg; cymyliad: v. gollwng; iselu, 
 darostwng ; tywyllu, cymylu : a. cd. 
 is. Lower-case type, y llythyrenau 
 man, a, b, c, &c. 
 Lowermost, lo'ür-most, a. isaf, iselaf 
 Lowland, lo'land, n. iseldir ; morfa 
 Lowliness, lo'lî-nës, n. gostyngeiddrwydd 
 Lowly, lo'lî, a. isel, gostyngedig 
 Lown, lüẅn, n. dyhiryn [gwael der 
 
 Lowness, lo'nes, n. iselder, iseledd, 
 Loyal, löî'äl, a. ffyddlawn i'rbrenin,cywir 
 Loyalist, löî'äl-îst, n. cywirddyn 
 Loyalty, löî'äl-tî, n. ffyddlondeb, cywir- 
 
 edd, teyrn-garwch 
 Lozenge, loz'enj, n.dull pedwar-ochr âg 
 onglau annghyfartal ; chwiogen fedd- 
 Jgo\ 
 Lubber, lüb'ür, n. diogyn, llabi 
 Lubberly, lüb'ür-lî, a. Jledchwith, diog 
 
 Lubrik, lu'brik, a. llithrig, llyfn; anllad 
 Lubricate, lu'bri-kat, vt. llithrigojlyfnâu 
 Lubricity, lu-brîs'î-tî, n. llithrigrwydd ; 
 
 anwadaledd ; anlladedd 
 Luce, lus, n. penhwyad wedi llawn dyfu 
 Lucent, lu'sent, a. claer, dysclaer, goleu, 
 
 gloew, llachar 
 Lucid, lu'sid, a. llachar, dysclaer ; eglur 
 Lucidity, lu-sîd'î-tî, n. dyscleirdeb, 
 
 gloewder, llachar 
 Lucifer, lu'sî-für, n. seren y bore, y 
 
 seren ddydd ; diafol 
 Luciferous, lu-síf'ür-üs, a. goleuddwyn, 
 
 gwawlddwyn [llwydd 
 
 Luck, luk, n. damwain, hap, ifawd ; 
 Luckiness, luk'i-nes, n. hapusrwydd, 
 
 ffyniant [aflwyddiannus 
 
 Luckless, luk'les, a. anffodus, anhapus, 
 Lucky, luk'i, a. llwyddiannus, ffyniannus 
 Lucrative, lu'kra-tiv, a. ennillfawr 
 Lucre, lu'kur, n. elw, ennill, mael, budd 
 Lucubrate, lu'ku-brat, vi. efrydu wrth 
 
 oleuni canwyll 
 Lucubration, lu-ku-bra'shun, n. nos- 
 
 fyfyriad, nos-efrydiad 
 Lucubratory, lu'ku-bra-tur-i, a. a wnaed 
 
 wrth oleuni canwyll [lurder 
 
 Luculence, lu'ku-lens, n. claerder, eg- 
 Luculent, lu'ku-lent, a. claer, gloew- wych 
 Ludicrous, lu'di-krus, a. digrifol, ysmala, 
 
 chwerthinus 
 Ludicrousness, lu'di-krus-nes, n. arab- 
 
 edd, chwerthinedd [wariad 
 
 Ludification, lu-di-fi-ka'shun, n. gwat- 
 Ludlow, lüd'lo, n. Llwydlo 
 LuíF, lüf, vi. cadw Hong at y gwynt 
 Lug, lug, v. llusgo, tynu : n. clust ; 
 
 mesur-lath ; math o bysg 
 Luggage, lug'aj, n. cludlwyth 
 Lugubrious, lu-gu'brî-üs, a. galarus, 
 
 alaethus, athrist 
 Lukewarm, luk'worm, a. clauar, llugoer 
 Lukewarmness, luk'worm-nes, n. clauar- 
 
 der, llugdwym, clauaredd 
 Lull, lül, vt. si'o, canu i gysgu, suo 
 Lullaby , lül'ä-bi, n. hun-gân 
 Lumbago, lüm-ba'go, n. llwynwst 
 Lumber, lüm'bür, n. hên ddodrefn di- 
 
 ddefnydd [wawl 
 
 Luminary, lu'mî-nür-î, n. goleuad, ar- 
 Luminous, lu'mî-nüs, a. goleu, goleu- 
 
 lawn 
 Lump, lump, n. clamp, clap, mwl, talp, 
 
 telpyn, swp ; crynswdd, cyfan : v. cy- 
 
 meryd neu gyfrif wrth y talp. A little 
 
 lump, telpyn 
 
 202 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — Z azure; thin, thìs; jzrdzh. MAC 
 
 Lumpish, lüm pish, a. clobynaidd, dilun, 
 
 trwm, dwl 
 Lumpy, lüm'pî, a. talpiog, clampiog 
 Lunacy, lu'nä-sî, n. lloerigrwydd, gor- 
 
 phwyll, gwallgofrwydd 
 Lunar, lu'nür, Lunary, lu'nür-î, a. lloer- 
 
 ol, lleuado! 
 Lunatic, lu'na-tik, n. lloerigyn : a. 
 
 lloerig, ynfyd, gorphwyllog. Lunatic 
 
 asylum, lloerigdy 
 Lunation, lu-na'shun, n. lloeriad 
 Lunch, lüntsh, Luncheon, lün'tshün, n. 
 
 cnwíí, rhagbryd o fwyd 
 Lunette, lu-nët', n. lloeren 
 Lungs, lungz , n.pl. ysgyfaint. Lung- wort, 
 
 caílod y derw. Disease of the lungs, 
 
 ysgyfeinnwst. Lobes of the lungs, 
 
 dalenau'r ysgyfaint 
 Lunt, lünt, n. magdan i danio cyflegrau 
 Lupine, lu'pin, n. math o flodeuyn 
 Lurch, lürtsh, n. dalfa, magi ; dyryswch : 
 
 v. cynllwyn, maglu, twyllo ; llercio 
 Lurcher, lür'tshür, n. llerciwr, cynllwyn- 
 
 wr ; glwth, bolrythwr ; cynllwyn-gi 
 Lure, lu'r, n. hud, arhud, llithiad: v. 
 
 hudo, denu [erchyllddu 
 
 Lurid, lu'r'id, a. cethin, erch, tywyll, 
 Lurk, lurk, vi. cynllwyn, llercian, ys- 
 
 telcian, llechu 
 Lurker, liir'kur, n. ystelciwr, gwilliad. 
 
 Lurking-place, cynllwynfa 
 Luscious, lüsh'üs, a. tra-melus, chweg 
 Lusciousness, lüsh'üs-nës, n. gorfelusder 
 Lusk, liisk, a. diog, segurllyd, diddefnydd 
 Luskiness, lüVkî-nës, n. marweidd-dra, 
 
 syrthni [digrif, cellweirus 
 
 Lusorious, lu-sô'r'î-üs, a. chwareol, 
 Lust, lust, n. chwant, trachwant, anllad- 
 
 edd : vi. trachwantu, chwennychu 
 Lustful, lüst'fẁl, a. cnawdwyllt, anllad, 
 
 anniwair [rwydd, anniweirdra 
 
 Lustfulness, lüst'fŵl-nës, n. chwantach- 
 
 Lustiness, lùYtí-nës, n. pybyrwch, cryfder 
 Lustrate, lüs'trat, vt. glanâu, puro 
 Lustration, lüs-tra'shün, n. puredigaeth 
 Lustre, lüs'tür, n. gloewder, dysclaer- 
 
 der ; yspaid o bum mlynedd. Lack- 
 lustre, annysclaer 
 Lustring, lüYtríng, n. math o sidanwe 
 Lustrous, lüs'trüs, a. goleulawn, eirian 
 Lusty, lüs'tî, a. gwrol, heinif, cryf, pybyr, 
 
 grymus, nerthol, cyhyrog [llaid 
 
 Lutarious, lu- të'r'î-üs, a. yn byw mewn 
 Lute, lut, n. offeryn cerdd tantawg; 
 
 llaid : vt. cleio geneuau llestri 
 Lutheran, lu'thür-än, a. Lutheraidd : n. 
 
 n. Lutheriad [iaeth 
 
 Lutheranism, lu'thur-an-izm, n. Luther- 
 Lutulent, lu'tu-lent, a. Ueidiog, cleiog ; 
 
 aflan [digymalu 
 
 Lux, luks, Luxate, luk'sat, vt. dadgymalu, 
 Luxation, luk-sa'shun, n. dadgymaliad 
 Luxuriance, lug-zu'r'i-ans, Luxuriancy, 
 
 lug-zu'r'i-an-si, n. gormodedd, ar- 
 
 ddigonedd ; bras-dyfiant, iFaethder 
 Luxuriant, lug-zu'r'i-ant, a. bras-dyfol, 
 
 gormodol [glythu 
 
 Luxuriate, lüg-zu'r'î-at, vi. gorthyfu ; 
 Luxurious, lüg-zu'r'î-üs, a. rhyseddgar, 
 
 wttresgar, gwleddgar ; rhydyfol 
 Luxury, lük'su'r-î, n. arddigonedd, 
 
 gloddest, rhysedd, wttres ; gorhaeledd 
 Lycanthropy, li-kan'thro-pi, n. cyn- 
 
 ddaredd a wna i ddyn udo fel blaidd 
 Lye, li, n. lleisw, trwyth, llytrod 
 Lymph, limf, n. dyfrnaws 
 Lymphatic, lim-fat'ik, a. dyfrnawsol ; 
 
 gwallgofus. Lymphatics, dyfrlynolion 
 Lynx, lingks, n. bwystfil brith llygad- 
 
 graff. Lynx-eyed, llygadgraff 
 Lyre, li'r, n. telyn, offer tannau 
 Lyric, lir'ik, a. telynaidd : n. telynfardd 
 Lyrist, li'r'ist, n. telynwr, tantawr ; 
 
 telynfardd 
 
 M 
 
 M 
 
 AB, mäb, n. ellylles 
 Mac, mak, n. mab, ap, ab [yn 
 
 Macaroni, mäk-ä-ro'nî, n. brithyn, coeg- 
 Macaronic, mak-a-ron'ik, n. brithiaith : 
 
 a. briîhieithig; coegynaidd 
 Macaroon, mäk-â-rẅn', n. math o ber- 
 
 eiddfwyd ; coegyn 
 Macaw, ma-ko', n. math o barot 
 Mace, mas, n. brysgyll, berllysg; pêr- 
 
 lysieuyn. Mace-bearer, brysgyllwr 
 Macerate, mäs'ür-at, vt. teneuâu, mwydo 
 
 Maceration, mäs-ü-ra'shün, n. teneuad ; 
 
 mwydiad [rwysddrwg 
 
 Machiavelian, mäk-î-ä-vî'lî-än, a. cyf- 
 Machinal, mä-shî'näl, a. peiriannol 
 Machinate, mak'i-nat, vt. cynllunio, 
 
 dychymygu, dyfeisio 
 Machination, mäk-î-na'shün, n. dyfais, 
 
 dichell, dichellwaith, ystryw 
 Machine, mä-shîn', n. peiriant, oftervn, 
 
 ermig [waith 
 
 Machinery, mä-shî'nür-î, n. peiriann- 
 
 203 
 
MAJ path, fát, ëre, mët, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twzztoo, twk=took 
 
 Machinist, mä-shî'níst, n. peiriannydd 
 Macilent, mäs'î-lënt, a. teneu, truan, cul 
 Mackerel, mak'ur-el, n. macrell 
 Macrocosm, ma'kro-kozm, n. y byd, 
 
 bydysawd [iad 
 
 Mactation, mak-ta'shun, n. aberth-ladd- 
 Macula, mak'u-la (pi. maculas, mak'u» 
 
 lî), n. man, brych, ysmot 
 Maculate, mak'u-lat, vt. manu, ysbrychu, 
 
 diwyno : a. brecheulyd, ysmotiog 
 Maculation, mak-u-la'shun, n. brych- 
 
 euad, brychiad, ysmotiad 
 Mad, mad, a. ynfyd, gwallgofus, cyn- 
 
 dderiog. A mad dog, ci cynddeiriog 
 Madden, mad'n, v. gorphwyllo, ynfydu 
 Madam, mäd'äm, n.meistres, arglwyddes 
 Madcap, mad'kap, n. chwidryn, un pen- 
 
 boeth [briwydd wen ; lliw coch 
 
 Madder, mäd'ür, n. y wreiddrudd, y 
 Made, mad, pt. & pp. — Make 
 Madification, mad-i-fi-ka'shun, n. 
 
 gwlychiad, mwydiad 
 Madefy, mäd'î-fi, vt. gwlychu, mwydo 
 Madhouse, mäd'hüẅs, n. gorphwylldy, 
 
 ynfytty [gwallgofus 
 
 Madman, mäd'män, n. ynfydyn, dyn 
 Madness, mäd'nës, n. gorphwyll, cyn- 
 
 ddaredd [n. darlun Mair y Forwyn 
 Madona, mä-do'nä, Madonna, mä-dön'â, 
 Madrigal, mäd'rî-gäl, n. bugeil-gân 
 Magazine, mag-a-zln', n. arfdy, gorsaf ; 
 
 ystordy, cronfa ; cylchgrawn, greal 
 Maggot, mäg'üt, n. cynronyn, macai 
 Maggotty, mäg'üt-î, a. cynronllyd ; 
 
 anwadal, penchwiban 
 Magi, ma r ji, n. doethion dwyreiniol 
 Magian, ma'jî-än, n. athronydd dwy- 
 reiniol : a. perthynol i'r Magi 
 Magic, maj'ik, n. dewiniaeth, swyn- 
 
 gyfaredd 
 Magic, maj'ik, Magical, maj'i-kal, a. 
 
 swynol, cyfareddus, denol, hudolaidd 
 Magician, mä-jísh'än, n. swynwr, dewin, 
 
 gorcheiniad, swyn-gyfareddwr 
 Magisterial, mäj-ís-tî'r'î-äl, a. awdur- 
 
 dodaidd, meistrolgar ; uchelfalch, 
 
 trahaus, chwyddedig 
 Magistracy, mäj'is-tra-sî, n. llywydd- 
 
 iaeth, penswyddogaeth 
 Magistrate, mäj'ís-trat, n. swyddog, 
 
 hedd-ynad; penswyddog 
 Magna- Charta, mag-na-kar'ta, n. prif 
 
 freintlen rhyddid y Prydeiniaid 
 Magnality, mäg-närî-tî, n. mawredd 
 Magnanimity, mäg-nä-ním / î-tî, n. mawr- 
 
 wri, mawrfryd, mawrfrydigrwydd 
 
 Magnanimous, mäg-nän'î-müs, n. mawr- 
 frydig [suraidd 
 
 Magnesia, mäg-nî'shâ, n. sylwedd gwrth- 
 
 Magnet, mäg'nët, n. ehedfaen, tynfaen 
 
 Magnetic, mag-net'ik, Magnetical, mäg- 
 net'i-kal, a. tryawchol, durdynol 
 
 Magnetism, mag'net-izm, n. tryawch, 
 tryawchedd, dur-dyniad 
 
 Magnetize, mag'net-iz, vt. tryawchu 
 
 Magnific, mäg-nîf'îk, Magnifical, mäg- 
 nif'i-kal, a. mawrwych, ardderchog 
 
 Magnificence, mäg-níf'î-sëns, n. mawr- 
 edd, ardderchogrwydd, godidogrwydd 
 
 Magnificent, mäg-nífî-sënt, a. mawr- 
 wych, mawreddawg, mawreddus, 
 ardderchog, mawrygol, godidog 
 
 Magnifico, mag-nifi-ko, n. pendefig yn 
 Venice 
 
 Magnify, mäg'nî-fi, vt. mawrygu, mawr- 
 eddu, moli, mwyâu, mawrâu. Mag- 
 nifying-glass, mwyad-ddrych, chwydd- 
 wydr [uchel-iaith 
 
 Magniloquence, mag-nil'o-kwens, n. 
 
 Magnitude, mäg'nî-tud, n. maint, 
 maintioli [piogen 
 
 Magpie, mag'pi, n. pi, pia, p'ioden, 
 
 Mahogany, mâ-hög'â-nî, n. math o 
 goed gwerthfawr 
 
 Mahometanism, ma-hom'i-tan-izm, n. 
 mahometaniaeth 
 
 Maid, mad, n. geneth, gwyryf, eigr, 
 morwyn 
 
 Maiden, ma'dn, n. gwyryf; offeryn i 
 ddienyddio : a. morwynol, gwyryfol. 
 Maidenhair, briger Gwener 
 
 Maidenly, ma'dn-li, a. morwynaidd 
 
 Maidhood, mad'hwd, Maidenhood, ma'- 
 dn-hẁd, n. morwyndod, gwyryfdod 
 
 Maidservant, mad'serv-ant, n. gwasan- 
 aethferch, gwasanaethyddes 
 
 Mail, mal, n. llythyrgod, codaid o 
 lythyrau ; man ar blu aderyn ; lluryg. 
 Mail-coach, llythyr-gerbyd 
 
 Maim, mam, vt. anafu, briwo, efryddu : 
 n. nam, anaf, anafod ; niweid 
 
 ÍMain, man, a. penaf, prif, mwyaf: n. 
 cwbl, y cyfan ; crynswdd ; y cefnfor. 
 Main-land, cyfandir. Main-mast, yr 
 hwylbren mawr. Main -sail, yr hwyl 
 fawr. Main- sea, y môr mawr, cefnfor. 
 Main-top, pen yr hwylbren mawr. 
 Main-yard, yr hwyl-lath fawr. The 
 main body, y coriF cyfan 
 
 Maize, maz, n. gwenith India 
 
 Majestic, ma-jes'tik, a. breninaidd, 
 tywysogaidd, mawrydig, ardderchog 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j = dzb. MAM 
 
 Majesty, mäj'ës-tî, n. ardderchawgrwydd, 
 mawrydi, mawredd, teyrnoldeb 
 
 Major, ma'jür, a. mwy, mwyaf, penaf, 
 prif: n. swyddwr milwraidd, uchgadben 
 
 Majority, mä-jör'î-tî, n. mwyafiaeth, y 
 rh ; in fwyaf ; liawn oedran 
 
 M 'inly, man'lî, ad. yn benaf, yn alluog 
 
 Mainpernable, man'pür-nä-bl, a. meich- 
 niadwy [mâch 
 
 Mainpernor, man'pür-nür, n. meichai, 
 
 Mainprize, man'priz, n. mach gorfodog, 
 mechni 
 
 Maintain, man-tan', vt. dal, cynal, cadw, 
 myntumio, dirTyn, amddiifyn, porthi 
 
 Maintainable, man-ta'na-bl, a. cynal- 
 addwy, amddiiFynadwy 
 
 Maintenance, man'tën-äns, n. c}'naliaeth 
 
 Make, mak, (made), v. gwneuthur, 
 gwneyd ; creu ; peru, achosi : n. 
 gwneuthuriad, cyfansoddiad ; dull, 
 rTurf, gwedd. To make a bed, taenu 
 gwely. To make amends, gwneuthur 
 iawn, talu am y niwed. To make a 
 noise, cadw ystwr. To make away 
 with, lladd, llofruddio. To make 
 friends, heddychu, gwneuthur cymod 
 rhwng. To make haste, dyfrysio, 
 brysio. To make oíF, cilio, iFoi. To 
 make ready, parotòi. To make sure, 
 sicrâu. To make use of, defnyddio. 
 To make war, rhyfela. To make way, 
 cilio yn ol, troi o'r ffordd. To make 
 words, amlâu geiriau [awdwr 
 
 Maker, ma'kur, n. gwneuthurwr ; Cre- 
 
 Maladministration, mäl-äd-mîn-îs-tra'- 
 shün, n. cam-lywodraeth, eam-drin- 
 iaeth, drwg-lywodraeth 
 
 Malady, märä-dî, n. clefyd, dolur, 
 afiechyd 
 
 Malapert, mäl'ä-pürt, a. caseiriog, 
 haerllug, tafodgas 
 
 Malar, ma'lür, a. bochaidd 
 
 Malaxate, ma-lak'sat, vt. meddalâu, 
 lleithio, tyneru 
 
 Male, mal, n. gwrryw : a. gwrryw 
 
 Malecontent, märkön-tënt, a. anfoddog : 
 n. gwrthryfelwr, gwrthbleidiwr 
 
 Maledicted, mal-i-dik'ted, a. melldigedig 
 
 Malediction, mal-i-dik'shun, n. rheg, 
 melldith [camwedd 
 
 Malefaction, mal-i-fak'shun, n. trosedd, 
 
 Malefactor, mäl'î-fäk-tifr, n. drwg- 
 
 weithredwr [weidiol 
 
 Malefic, mä-lëf'ík, a. drygionus, ni- 
 
 Malevolence, ma-lev'o-lens, n. drwg- 
 ewyllys, dryg-anian, dygasedd 
 
 Malevolent, ma-lev'o-lent, a. drwg ei 
 
 ewyllys, maleisus, gwenwynig 
 Malice, maris, n.malais, cenfigen, dygen, 
 
 cynghorfyn, Hid ; gwenwyn 
 Malicious, mâ-lísh'üs, a. maleisus, cen- 
 
 figenus, dygasog [aniaeth 
 
 Maliciousness, mä-lîsh'üs-nës, n. dryg- 
 Malign, mâ-lin', a. maleisus, niweidiol, 
 
 gwenwynig, dinystriol, drygiog, atgas: 
 
 v. eas-erlyn, cas-ddrygu, niweidio, 
 
 drygu ; enllibio, traws-dduo 
 Malignancy, mâ-lîg'nän-sî, Malignity, 
 
 mâ-lîg'nî-tî, n. dryganian, drygedd, 
 
 dryganiaeth, adwythedd, dygasedd 
 Malignant, mä-líg'nänt, a. athryfar, 
 
 dryganiannus, anianddrwg ; adwythig 
 Malkin, mo'kin, n. ysgubell iFwrn, mop, 
 
 mopa ; bwgan adar ; budrogen 
 Mall, möl, n. gordd; chware pêl-ordd ; 
 
 talwrn pêl-ordd : vt. euro â gordd, 
 
 pwyo, taro, baeddu 
 Mallard, mal'm-d, n. ceiliog hwyad gwyllt 
 Malleability, mäl-yä-bîl'î-tî, n. mwrth- 
 
 wyledd 
 Malleable, märyâ-bl, a. mwrthwyliadwy 
 Malleate, mal'i-at, vt. mwrthwylio 
 Mallet, märët, n. gordd bren, gordd 
 Mallow, märo, n. hocys, y feddalai. 
 
 Garden mallows, hocys bendigaid. 
 
 Marsh mallows, hocys y morfa 
 Malmsey, mam'zi, n. math o felyswin 
 Malpractice, mal-prak'tis, n. dryg-waith 
 Malt, mölt, n. brag, heidd-frag : vt. 
 
 bragu, gwneyd brag. Malt-house, 
 
 brag-dy. Malt-kiln, odyn frâg. Malt- 
 worm, diotwr. A grain of malt, 
 
 bregyn [drin 
 
 Maltreat, mäl'trît, vt. cam-drin, drwg- 
 Maltreatment, mäl-trît'mënt, n. cam, 
 
 drwg-driniaeth 
 Maltster, möTstür, n. bragwr 
 Malversation, mal-vur-sa'shun, n. ystryw, 
 
 dichelldro 
 Mamma, mä-raä', n. mam 
 Mammal, mäm'äl, n. anifail sydd yn 
 
 rhoi sugn. Mammalia yw enw y dos- 
 
 parth, mammaethion 
 Mammet, mäm'ët, n. delwan, llamddelw 
 Mammillary, mäm'îl-ür-î, a. bronawl, 
 
 bronaidd, tethol 
 Mammoc, mam'uk, vt. darnio, dryllio, 
 
 rhwygo : n. dryllyn 
 Mammon, mäm'ün, n. duw y bydolddyn ; 
 
 eilun-dduw cyfoeth ; cyfoeth, golud 
 Mammonist, mäm'ün-íst, n. bydolddyn, 
 Í crinwas, cybydd 
 
 205 
 
^f AN path, fät, êre, mët, mä-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tŵ=rtoo, tŵk=took ; 
 
 Mammoth, mam'üth, n. cawrfil y cynfyd, 
 cawrfil cloddiannol, mammwth 
 
 Man, man (pi. men), n. dyn, gwr ; 
 gwrryw : vt. divvallu â gwyr. Man- 
 eater, dyn-fwytäwr. A little man, 
 dynyn. Little men, dynos. Isle of 
 Man, Manaw. Man-of-war, llong- 
 ryfel, cad-long. Man of war, milwr, 
 rhyfelwr 
 
 Manacle, man'a-kl, n. llawhual, gefyn 
 i'r dwylaw, breichrwym : vt. rhwymo 
 dwylaw, llawhualu 
 
 Manage, man'aj, v. rheoli, trefnu, trin ; 
 ilywodraethu, llywiadu : n. trefniad ; 
 marchwriaeth 
 
 Manhood, män'hẁd, n. oedran gwr, dyn- 
 
 deb, dyndod, gwrolaeth, gwroldeb 
 Mania, ma'nî-ä, n. gwallgofrwydd, cyn- 
 
 ddaredd [fydyn : a. gwallgofus 
 
 Maniac, ma'nl-ak, n. gwallgofyn, yn- 
 Manifest, män'î-fest, a. eglur, goleu, 
 
 amlwg : vt. amlygu, diargelu, dangos: 
 
 n. llong-ysgrif 
 Manifestation, män-î-f ës-ta'shün, n. 
 
 amlygîad, eglurâd [rwydd 
 
 Manifestness, män'î-fëst-nës, n. amlyg- 
 Manifesto, män-î-fës'to, n. cyhoeddiad, 
 
 cylch-lythyr [ami, amrywiol 
 
 Manifold, män'î-fold, a. amryw, lluosog, 
 Manikin, man'i-kin, n. dynyn, coryn 
 
 Manageable, män'a-jä-bl, a. rheoladwy,!Manilio, mä-níryo, n. breichled 
 
 hydrin, hywedd, hydyn, hymar 
 Management, män'aj-mënt, n. trefniad, 
 
 llywiadaeth, triniaeth 
 Manager, män'a-jür, n. trefnwr, rheolwr 
 Manation, mä-na'shün, n. deilliad, tardd- 
 
 iad [can 
 
 Maniple, män'î-pl, n. dyrnaid ; byddin 
 fechan o filwyr ; breichled offeiriad 
 Pabaidd 
 Mankind, man-kind', n. dynolryw 
 Manks, mangks, n. Manawaeg 
 Manlike, man'lik, a. gŵraidd, dynol 
 
 Manchet, män'tshët, n. bara coesed, baraj Manliness, män'lî-nës, n. gwroldeb, 
 Manchester, män'tshës-tür, n. Mancein- gŵreidd-dra, dyndeb, dewredd 
 
 ion [trosi meddiant 
 
 Mancipate, män'sî-pat, vt. caethiwo ; 
 Manciple, män'sî-pl, n. darparwr llun- 
 
 iaeth, arlwywr mewn athrofa 
 Mandamus, män-da'müs, n. llŷR-orch- 
 
 ymyn, arch-wýs [China 
 
 Mandarin, män-dâ-rîn', n. pendefíg yn 
 Mandate, man'dat, n. gorchymyn, arch 
 Mandatory, män'dâ-tür-î, a. gorchym- 
 
 ynol, eirchiol [asgwrn yr ên 
 
 Mandible, män'dî-bl, n. gên, genogl, 
 Mandrake, man'drak, n. mandragor 
 Mandril, män'drîl, n. math o epa 
 Manducate, man'du-kat, vt. cnoi, bwyta, 
 
 deintgnoi [dygnoad 
 
 Manducation, man-du-ka'shun, n. cnoad, 
 Mane, man, n. mwng ; myngen 
 Manes, ma'rnz, n. pi. ysbrydion y meirw, 
 
 gwyllon 
 Manful, män'fŵl, a. gwrol, dewr, eofn 
 Manfulness, män'fẁl-nës, n. gwroldeb, 
 
 dewredd [llwydwyn 
 
 Manganese, mang'ga-mz, n. adwyn 
 Mange, manj, n. clafr, clefri, frech y cŵn 
 Manger, man'jür, n. preseb, cafn ebran 
 Mangle, mang'gl, vt. cigyddio ; anafu ; 
 
 difynio ; llyfnâu 
 Mango, mang'go, n. ffrwyth o'r India 
 Mangouse, mang'gwz, Mangouste, 
 
 mäng'gẅst, n. llygoden Pharaoh 
 Mangy, man'jî, a. clafrlyd, clafrllyd, 
 
 clafr og 
 
 Manly, män'lî, a. gwrol, dewr, dynol 
 Manna, män/ä, n. manna ; awyr-fêl, 
 
 mêl-wlith 
 Manner, män'ür, n. modd, dull, gwedd, 
 
 agwedd, sut, moes ; iFordd ; arfer ; 
 
 defod. Good manners, moesau da 
 Mannerism, man'ur-izm, n. priod-ddull 
 Mannerliness, män'ür-lî-nës, n. moes- 
 
 garwch, moesolrwydd 
 Mannerly, män'ür-lî,a.moesog, moesgar 
 Mannish, man'ish, a. dynol, gŵraidd 
 Manoeuvre, ma-nvv'vur, n. dyfais, dyfeis- 
 
 dro, cyfrwyswaith, calldro, ystryw : vi. 
 
 callddyfeisio 
 Manor, män'ür, n. arglwgyddiaeth, maen- 
 
 or. Manor-house, maenordy 
 Manse, mans, n. persondy, fferm 
 Mansion, män'shün, n. trigfa, trigle, 
 
 cartref, maenordy, preswyllbd 
 Manslaughter, män'slö-tür, n. dyn-ladd- 
 
 iad, llofruddiaeth diragfyfyr 
 Manslayer, män'sla-ùr, n. dyn-leiddiad, 
 
 llofrudd [tiriondeb 
 
 Mansuetude, män'swî-tud, n. tynerwch, 
 Manteger, män'tî-gür, n. math o epa 
 Mantelet, män / tl-ët, Mantlet, mantlet, 
 
 n. mantellan [mawr 
 
 Mantle, man'tl, n. mantell, cochl, 
 
 ffaling : v. mantellu ; lledu esgyll 
 Mantlepiece, män'tl-pîs, n. cladde 
 Mantology, män-tòTo-jî, n. dawn pro- 
 
 phwydol 
 
 2Ö6 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; jindzh. MAR 
 
 Mantua, man'tu, n. gwn benyw, ysgin 
 Mantuamaker, man'tu- ma-kur, n. gŵn- 
 yddes; ysginyddes 
 
 Marchpane, mârtsh'pan, n. math a fara 
 
 melys, pêrdeisen 
 Marcid, mär'sîd, a. cul, teneu, gwywedig 
 
 Manual, män'u-äl, a. perthynol i'r Haw : Mare, më'r, n. caseg, gwilog; yr hunllef. 
 
 n. llawlyfr, llyfryn, Uyfran. Manual 1 Grey mare, caseg las 
 
 labour, gwaith Haw [wr j Margarite, mär'gâ-rit, n. maen myrierid 
 
 Manualist, män'u-äl-íst, n. llaw-gelfydd- j Margin, mär'jín, n. ymyl, cwr, goror 
 Manubial, mä-nu'bî-äl, a. a ysglyfiwydj Marginal, mâr'jî-näl, a. ymylawl, ar yr 
 
 mewn rhyfel ymyl. Marginal note, ymylnod 
 
 Manuduction, man-u-duk'shun, n. Haw- ! Margrave, mar'grav, n. ardalydd 
 
 arweiniad [gweithfa Margraviate, mar-gra'vi-at, n. ardalydd- 
 
 Manufactory, män-u-fäk'tür-î, n. gwaith, I iaeth, ardalaeth 
 Manufacture, man-u-fak'tshur, n. Haw- 'Margravine, mar 'gra-vin, n. ardalyddes 
 
 waith, gwaith; gwneuthuriad : v. Marigold, mär'î-gold, n. rhyddos, gold, 
 
 llaw-weithio, gweithio, gwneuthur goldwyr. Corn marigold, graban 
 
 Manufacturer, man-u-fak'tur-ur, n. Marinate, mär'î-nat, vt. cyffeithio pysg 
 
 llaw-weithiwr, gallofydd ; meistr Haw- 1 mewn olew 
 
 weithwyr ì Marine, mä-rîn', a. morol, arforol, 
 
 Manumission, män-u-mîsh'ün, n. j llyngesol : n. mor-fllwr ; morfyddin, 
 
 rhyddâd, gollyngdod morlu [mordwywr 
 
 Manumit, män'u-mît, vt. rhyddâu Mariner, mär'î-nür, n. morwr, llongwr, 
 
 digaethiwo, rhyddfreinnio jMarish, mär'ísh, a. corslyd, siglenog, 
 
 Manurable, má-nu'r'ä-bl, a. gwrteith- ; rhoslyd : n. — Marsh 
 
 adwy [amaethiad Marital, mä-ri'täl, a. perthynol i wr priod 
 
 Manurage, mâ-nu'r'aj, n. gwrteithiad, Maritime, mär'î-tím, a. morol, arforol, 
 Manure, mä-nu'r', n 
 
 tail, gwrtaith, 
 
 achles : vt. gwrteithio, teilo, brasâu 
 Manuscript, man'u-skript, n. ysgrifen, 
 
 llaw-ysgrifen ; ysgriflyfr, ysgrifwaith | 
 Manx, mangks, n. Manawaeg 
 Many, mën'î, (more, most), a. llawer, 
 
 ami, Huosog, tra-aml. As many, 
 
 cynifer. Many-coloured, amliwiog. 
 
 Many a time, Many times, yn fynych, 
 
 llawer gwaith, amlwaith, yn ami. 
 
 How many times ? pa sawl gwaith 
 Map, map, n. darlun, daearlun : vt. dar- 
 
 lunio, darlunellu 
 Maple, ma'pl, n. gwiniolen, peisgwyn ; 
 
 math o fasarn 
 Mar, mär, vt, niweidio, anafu, llygru, 
 
 gwrthuno, gwaethygu 
 Maranatha, mär-ä-nâ'thä, n. melldithiadj hywerth, marchnadol 
 
 Iuddewaidd j Marksman, marks'man, n. annelydd 
 
 Marauder, mâ-rö'dür, n. yspail-fllwr, jMarl, märl, n. marl, cleibridd, bras- 
 
 anrheithiwr, ysglyfeithwr bridd : v. marlio, cleibriddo 
 
 Marble, mär'bl, n. mynor, marmor, Marline, mär'lîn, n. llinyn pygedig, 
 
 maen clais : a. marmoraidd, mynor- i pyglinyn. Marline-spike, twca morwr 
 
 aidd: vt. mynori, mynor-liwio iMarly, mâr'lî, a. marlaidd, llawn marl 
 
 Marcasite, mar'ka-sit, n. maen tan j Marmalade, mâr'mä-lad, n. cyifaith 
 
 Marcescent, mär-sës'ënt, a. gwywol aeron 
 
 Marcescible, mâr-sës'î-bl, a. diflanadwy,JMarmorean, mär-mô'r'î-än, a. mynor- 
 
 gwywadwy aidd ; marmoraidd [bychan 
 
 March, märtsh, n. Mawrth; ymdaith,hynt, Marmoset, mar'mo-zet, n. math o epa 
 
 rhyfelgyrch; cyffin, terfyn: vi. cyrchu Marque, mark, n. braint i attreisio 
 
 Marchioness, mâr'shün-ës, n. ardalyddes Marquee, mar-ki', n. maes-babell 
 
 _ 
 
 arfor. Maritime town, arfordref. 
 Maritime country, arfordwy, arfordir 
 
 Marjoram, mâr'jo-räm, n. eidran, pen- 
 rydd. Wild marjoram, mintys y 
 creigiau 
 
 Mark, mark, n. nod, arnod, marc, 
 arwydd; amlygyn; man; ol ; arlwybr ; 
 more (sef 13s. 4c.) : vt. nodi, marcio ; 
 edrych ; ystyried ; craffu ar ; gwahan- 
 nodi. Land-mark, ffin, cyffin. The 
 mark of his feet, ol ei draed 
 
 Market, market, n. marchnad, maelor, 
 maelfa: vi. marchnata; maelera. Mar- 
 ket-house, marchnatty. Market-place, 
 marchnadfa. Market-price, pris y 
 farchnad. Market-town, maeldref 
 
 Marketable, mar'ket-a-bl, a. gwerthadwy, 
 
MAT path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=too, twkrrtook ; 
 Marquis, mar'kwis, n. ardalydd, ardalawr Masonic, ma-son'ik, a. perthynol i'r 
 Marquisate, mar'kwiz-at, n. ardalaeth Seiri Rhyddion 
 
 Marriage, mar'aj, n. priodas ; neithior Masonry, ma'sn-rî, n. maen-saerni'aeth, 
 Marriageable, mär'a-jä-bl, a. priodadwy, 1 saerniaeth maen ; gwaitb maen 
 
 mevvn oed i briodi [ruddyn Masquerade, mas-ku-rad', n. mygyd- 
 
 Marrow, mar'o, n. mer, madrudd, mad- • ddawns 
 
 Marrowfat, mar'o-f at, n. math o bys 'Mass, mas, n. clamp, clap, mwl, talp, 
 Marry, mär'î, v. priodi, ymbriodi, dy-j crug, twr ; corfF y bobl ; yr offeren: 
 
 weddio; gweddogi; gwreica. Married, 
 
 priod, gweddog 
 Marsh, marsh, n. morfa ; corsdir 
 Marshal, mâr'shäl, Mareschal, mär'- 
 
 ësh-äl, n. cadlywydd, penciwdod; pen- 
 
 gwastrawd; byddinwr; trefnydd. Field 
 
 marshal, maeslywydd 
 Marshal, marshal, vt. iawndrefnu, 
 
 rhestru 
 Marshalship, marshal- ship, n. swydd 
 
 byddinwr [morfaog 
 
 Marshy, mär'shî, a. corsog, siglenog, 
 Mart, mart, n. maelfa, maelawr ; march- 
 
 nadfa [o wenci 
 
 Marten, mär'tën, n. bele, carlwm, math 
 Martial, mär'shäl, a. milwraidd, rhyfel- 
 
 gar. Court-martial, cad-lys 
 Martialist, mâr'shäl-íst, n. rhyfelwr, ym- 
 
 laddwr 
 
 vi. offerenu, offerena. A round mass, 
 
 crynswdd 
 Massacre, mäs'â-kür, n. galanasdra, cyf- 
 
 lafan : vt. cigyddio, lladd, cyflafanu 
 Massiness, mäs'î-nës, Massiveness, 
 
 mas'iv-nes, n. trymder, dvvys-braiFder ; 
 
 gorfaint, mawr-swm 
 Massive, mas'iv, Massy, mas 7 !, a. trwm, 
 
 pwysig, pwysfawr; mawr; cadarnbrafT, 
 
 coriFog, braisg 
 Mast, mäst, n. hwylbren; fTrwyth ffawydd 
 
 a derw. Fore-mast, rhag-hwylbren. 
 
 Main-mast, y prif hwylbren. Mizzen- 
 
 mast, ol hwylbren 
 Master, mäs'tür, n. meistr, llywydd ; 
 
 athraw : vt. meistroli, gorfod, llywio, 
 
 trechu; Uwyr-ddysgu. Master-hand, 
 
 pen-gampwr. Master of arts, athraw 
 
 yn y celfyddydau 
 
 Martin, mar/tin, Martlet, martlet, n. Masterdom, mäslür-düm,n.meistrolaeth 
 math o wennol. House martin, gwen-Masterless, mäs'tür-lës, a. direolaeth, 
 nol y tai. Sand martin, gwennol y môr | cildyn, difeistr 
 
 Martingale, mâr r tîng-gal,n.cengl-fTrwyn Masterly, mäs'tür-lî, n. trachywrain, 
 
 Martinmas, mar'tín-mäs, n. gwyl Far 
 
 thin, Tachwedd Ilfed 
 Martyr, mär'tür, n. merthyr, tyst : vt. 
 
 mer thy ru 
 Martyrdom, mär'tür-düm, n. merthyrdod 
 Martyrology, mär-tü-röl'o-jî, n. mer- 
 
 thyraeth, hanes y merthyron 
 
 penigamp, campus ; meistrawl, meis- 
 
 trolgar 
 Masterpiece, mäs'tür-pîs, n. campwri, 
 
 prifwaith, prif-orchwyl 
 Mastership, mäs'tür-shíp, n. meistrol- 
 
 aeth, penogaeth, uwchafiaeth ; medr, 
 
 cywreindeb [ddannodd 
 
 Marvel, mar'vel, n. rhyfeddod, syndod, iMasterwort, mäs'tür-würt, n. llysiau'r 
 
 eresi, erysi; vi.rhyfeddu, synu, aruthro, 
 eresu 
 Marvellous, mär'vël-üs, a. rhyfeddol, 
 
 Mastery, mäs'tür-î, n. goruchafiaeth ; 
 cywreindeb. To get the mastery over, 
 gorchfygu, meistrolaethu 
 
 aruthrol, eres [gwroli Mastic, mas'tik, n. math o wyddlyd, glyd 
 
 Masculate, mas'ku-lat, vt. gŵreiddio, i Masticate, mas'ti-kat, vt. dygnoi, cnoi 
 
 Masculine, mas ku-lin, a. gwrryw, gwr- 
 
 rywaidd ; gwrol, dynol, dewr 
 Mash, mash, n. cynaysg, eisin-gymysg: 
 
 vt. cymysgu; swtrysu, dryllio. Mash- 
 
 ing-stick, rhodol, íFon gerwyn 
 Mask, mask, n. mwgwd : v. mwgydu, 
 
 cuddio, gwyneb-guddio 
 Maslin, maz'lin, n. amyd, brith-ýd, ŷd 
 
 cymysgedig 
 Mason, ma'sn, n. saer maen, saer cerig. 
 
 Free-Masons, cymdeithas a elwir felly, 
 
 Seiri Rhyddion 
 
 Mastication, mäs-tî-ka shün, n. dygnoad, 
 
 cnoad 
 Masticatory, mas'ti-ka-tur-i, n. meddyg- 
 
 iaeth i'w gnoi: a. dygnoawl 
 Mastiff, massif, n. gafaelgi, cystawcci 
 Mat, mat, n. mat, bannas, rhestog, 
 
 ystraill 
 Match, mätsh, n. pabwyryn, cymhar ; 
 
 priodas ; ymdrechfa : vt. cymharu ; 
 
 cysdadlu; cyfartalu; cydweddu ; cyd- 
 
 ieuo ; cyfaddasu. Match- maker, 
 
 lluniwr priodasau 
 
 2Ô8 "~ 
 
 I 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhmz azure; thin, thìs; jrzrdzh. MAY 
 
 Matchable, mät'shä-bl, a. cymharadwy, 
 cyfaddasol, cymhwys; gogystal, cyd- 
 raddol, ieuadwy 
 
 Matchless, mätsh'lës, a. digymhar, di- 
 gyffelyb 
 
 Mate, mat, n. cydymaith ; islywydd, 
 islyw : vt. cymharu, cydraddu, cydieuo 
 
 Mateless, mattes, a. digyfaill, amddifad 
 
 Material, mâ-tî'r'î-äl, a. defnyddiol, syl- 
 weddol,corfforol; pwysfawr; hanfodol: 
 n. defnydd, sylwedd, nwydd. Ma- 
 terials, defnyddiau, moddion 
 
 Materialism, mâ-tî'r'î-äl-ízm, n. defn- 
 yddiodraeth, sylweddoliaeth 
 
 Materialist, mä-tî'r'î-äl-íst, n. defnydd- 
 iawdr, defnyddiolwr 
 
 Materiality, mâ-trr-î-äl'î-tî, n. defnydd- 
 ioldeb, corfforoldeb [iadu 
 
 Materialize, ma-tiVi-al-iz, vt. defnydd 
 
 Materially, mâ-tî'r'î-äl-î, ad. o lawer, o 
 gryn bwys, yn fawr ; o ddefnyddiau ; 
 yn hanfodol 
 
 Materiate, mâ-tî'r'î-at, a. sylweddol 
 
 Materiatîon, mâ-tî'r-î-a'shün, n. defn- 
 yddiad, defnyddiant 
 
 Maternal, mä-tür'näl, a. mamol, mam- 
 
 aidd ; tyner, caruaidd 
 
 n. mamwys. 
 
 Maternity, mâ-tür'nî-tî, 
 
 mamogaeth 
 Math, math, n. glaswellt, gweir-ladd. 
 
 Latter-math, adladd 
 Mathematical, math-i-mat'i-kal, a. 
 
 mesuronol, gwyddonol ; arddangos- 
 
 yddol, diammheuol. Mathematical 
 
 demonstration, eglur-brawf diymwad 
 Mathematician, mäth-î-mä-tísh / än, n. 
 
 gwyddonydd, meidronydd 
 MathematicSjmath-i-mat^kSjn.pl.meidr- 
 
 oniaeth, mesuroniaeth, gwyddoniaeth, 
 
 celfyddyd rhif a mesur 
 Mathesis, mä-thî'sís, n. athrawiaeth 
 
 gwyddoniaeth 
 Matin, mät'ín, a. boreol, boreuol, 
 
 plygeiniol : n. plygain 
 Matins, matins, n. pi. addoliad boreuol 
 Matrass, mät'räs, n.math o ddysdyll-lestr 
 Matrice, ma'trîs, Matrix, ma'triks, n. 
 
 croth, bru ; mold, llythyr-fold 
 Matricide, mät'rî-sid, n. mam-laddiad, 
 
 mam-lofruddiaeth ; mam-leiddiad, 
 
 mam-lofrudd 
 Matriculate, ma-trik'u-lat, v. derbyn 
 
 neu fyned yn aelod o brif-ysgol 
 Matrimonial, mät-rî-mo'nî-äl, a. priod 
 
 asol 
 Matrimony, mät'rî-mün-î 
 
 Matron, ma'trun, n. hynafwraig, gwreig- 
 
 dda ; meistres 
 Matronly, ma / trün-lî, n. gwreigaidd 
 Matross, mâ-trös', n. magnel-filwr 
 Matter, mät'ür, n. defnydd, sylwedd; 
 
 mater, peth, achos ; gôr, crawn : vi. 
 
 gori, crawni ; dawr. A matter of fact, 
 
 statement, adroddiad diaddurn. It is 
 
 no matter of mine, ni pherthyn i mi. 
 
 It matters not, ni ddawr, niwaeth, nid 
 
 gwaeth. What is the matter with you ? 
 
 Pa beth sydd arnoch Ì 
 Mattery, mät'ür-î, a. crawnllyd, gorllyd, 
 
 gorlyd [ceibio 
 
 Mattock, mat'uk, n. caib, matog : v. 
 Mattress, mattes, n. matras, gwely gwellt 
 Maturate, mat'shu-rat, v. addfedu ; gori, 
 
 crawni [addfediad 
 
 Maturation, mät-shu-ra'shün, n. goriad ; 
 Mature, mä-tu'r', a. addfed; mewn oed ; 
 
 pwyllus, ystyriol ; cyflawn, periFaith : 
 
 vt. addfedu ; perffeithio 
 Maturity, mä-tu'r'î-tî, n. addfedrwydd, 
 
 addfededd ; llawn-dyfiad, llawn oed, 
 
 perffeithiad 
 Maudlin, möd'lín, a. lled-feddw 
 Maugre, mö'gür, ad. er gwaethaf, heb 
 
 ddiolch 
 Maul, möl, vt. maeddu, baeddu, pwyo, 
 
 euro : n. gordd bren, gordd 
 Maund, mänd, n. basged gestog: vi. car- 
 
 dota 
 Maunder, män'dür, vi. grwgnach, grym- 
 
 ial ; cardota : n. cardotyn 
 Maundy, môn'dî, n. cardawd, cyfarwys. 
 
 Maundy Thursday, dydd Iau cablyd 
 Mausoleum, mö-so-lî'üm, n. gwyddfa, 
 
 beddgor, beddadail 
 Maw, mö, n. crombil, cropa, caul, cylla 
 Mawkish, mö / kísh, a. diflas, merf 
 Mawmish, mö'mîsh, a. ynfyd ; gwrth- 
 
 wyneblyd 
 Maxillary, mak-sil'tir-i, a. perthynol i 
 
 asgwrn yr ên, bochgernol 
 Maxim, mak'sim, n. arwiredd, diareb, 
 
 gosodedigaeth, gwireb 
 May, ma, n. Mai ; blodeufis : vi. def. (pt. 
 
 might), gallaf, gelli, &c. ; dichon, 
 
 imi, iti, &c. May-bloom, blodau'r 
 
 drain gwynion, yspyddad. May-day, 
 
 dydd calanmai. May-pole, bedwen 
 
 Fai. May be, fe allai. Be what may, 
 
 bydded a fyddo 
 Mayor, më'r, n. maer, penswyddog 
 
 21 
 
 [cydieuad Mayoralty, me'r'al-ti, n. maeronaeth 
 
 n. priodas ;' Mayoress, më'r'ës, n. maeres, maerones 
 __ __ 
 
MED path, fát, êre, met, märrine, pín, örb, on, curve, cut, tẅz=too, twkrztook; 
 
 Mazard, maz'urd, n. asgwrn yr ên, cern, 
 
 bochgern, gên 
 Mazarine, maz'ur-in, n. lliẃ glâs tywyll 
 Maze, maz, n. dyrysfa, bachdrofa ; syn- 
 
 dod, astrusi, petrusi 
 Mazy, ma'zi, a. dyrus, troiedig 
 Me, mî, pro. myfi, mi, fi, i. Me also. ! 
 
 minau. From me, oddiwrthyf 
 Mead, mid, n. medd, meddyglyn 
 Mead, mid, Meadow, mëd'o, n. dol,j 
 
 gweirglawdd, dôl- waun ; rhôs. Meadow - j 
 
 sweet, llysiau'r forwyn 
 Meager, mî'gür, a. cul, teneu, truan,i 
 
 gwanclyd [culni 
 
 Meagerness, mî'gûr-nës, n. truander, 
 Meak, mîk, n. bach hir-droed 
 Meal, mil, n. blawd ; pryd o fwyd : vt. 
 
 blodio, biota. Meal-beggar, blotai. 
 
 Meal-house, blotty. Meal-man, blod- 
 
 iwr, blawd-werthwr, bloteiwr. To 
 
 beg meal, biota. To sprinkle with 
 
 meal, blodio 
 Mealy, mî'lî. a. blodiog, blodwy. Mealy- 
 mouthed, safn-feddal ; gwenieithus 
 Mean, mîn, n. cyfrwng ; modd; canol- 
 
 iFordd : a. canolig ; gwael, isel, salw : 
 
 Measureless, mëzh'ür-lës, a. difesui, 
 anfesurol, anfeidrol 
 
 Measurement, mezh'ur-ment, n. mesur- 
 yddiaeth, meidraeth 
 
 Meat, mît, n. ymborth, bwyd ; cigfwyd. 
 Meat-oíFering, bwyd-oiFrwm. Meat- 
 safe, bwyd-gell. Fat meat, cig bras. 
 Lean meat, cyhyrgig 
 
 Mechanic, rm-kan'ik, n. llaw-gelfyddwr, 
 creiFtwr, gallofydd, llaw-weithiwr, celf • 
 yddydwr. Mechanics' institution, 
 gwyddonfa crefftwyr 
 
 Mechanic, mi-kan'ik, Mechanical, mî- 
 kän'î-kal, a. gallofyddol, Uaw-weithiol. 
 Mechanic, arts, llaw-gelfyddydau 
 
 Mechanician, mek-a-nish'an, Mechanist, 
 mëk'ä-níst, n. peiriannydd, gallofydd, 
 gallofyddiaethwr 
 
 Mechanics, rm-kan'iks, n. pi. gallofiaeth, 
 gallofyddiaeth, llaw-gelfyddiaeth; gall- 
 ofyddion, y llaw-gelfyddydau 
 
 Mechanism, mëk'ä-nîzm, n. llaw-gelf- 
 yddwaith, peiriannwaith 
 
 Meconium, mi-ko'ni-nm, n. sudd y pabi 
 
 Medal, mëd'äl, n. bathodyn 
 
 Medallic, mî-därík, a. batheiniol 
 
 v. (meant), meddwl, tybio, bwriadu, 'Medallion, mî-däryün, n. bathodyn mawr 
 
 amcanu, arwyddocâu, arwyddo. 
 the mean time, yn y cyfamser 
 
 In 
 
 Meander, mî-än'dür, n. dôlystumiad, 
 
 amlwybr, amdròad ; dyryswch : v. am- 
 
 lwybro, dôlystumio, dolenu 
 Meaning, mining, n. ystyr, meddwl, 
 
 arwyddocâd, amcan, bwriad, deall. 
 
 Words of double meaning, mwyseiriau 
 Meanness, mî'nës, n. salwedd, gwaelder, 
 
 dielwedd ; crintachrwydd, anhaelder, 
 
 cybydd-dod, cybyddiaeth 
 Means, minz, n. moddion, offerynau ; 
 
 cyfryngau ; meddiant, cyfoeth. By 
 
 fair means or foul, trwy deg neu trwy 
 
 hagr. By no means, er dim. By 
 
 what means ? Pa fodd ? 
 Meant, mënt, pt, & pp. — Mean 
 Meantime, mîn'tim, Meanwhile, mîn'- 
 
 whil, ad, yn y cyfamser 
 Mease, miz, n. mwys o benweig, sef pum 
 
 cant; plâs 
 Measles, mi'zlz, n. pi. y frech goch 
 Measurable, mezh'ur-a-bl, a. mesuradwy 
 Measure, mezh'ur, vt. mesur, mesuro : 
 
 n. mesur ; meidr, mydr ; llestraid ; 
 
 ffbrdd, trefn ; cyfran, dogn. Cubic 
 
 measure, mesur cyfan-gorff, trifesur. 
 
 Square measure, mesur ysgwâr. To 
 
 devise or adopt measures, llunio iFyrdd 
 
 Medallist, mëd'äl-îst, n. batheinydd 
 Meddle, med'l, vi. ymyru, ymyraeth, 
 
 ymhel 
 Meddler, med'lür, n. ymyrydd, ymyrwr 
 Meddlesome, mëd'1-süm, a. ymyrus 
 Mediate, mi'dî-at, a. cyfryngol ; canol- 
 
 aidd : vi. cyfryngu, eiriol, eirioli 
 Mediation, mî-dî-a'shün, n. cyfryngdod 
 Mediator, mî'dî-a-tür, n. cyfryngwr, eir- 
 
 iolwr, canolwr [ryngol 
 
 Mediatorial, mî-dî-ä-tô'r'î-äl, a. cyf- 
 Mediatorship, mî'dî-a-tür-shíp, n. cyf- 
 
 ryngyddiaeth, eirioliaeth 
 Mediatrix, mi'di-a-triks, n. cyfrynges 
 Medicable, mëd'î-kä-bl, a. meddygadwy, 
 
 iachadwy, gwelladwy 
 Medical, med'i-kal, Medicinal, mî-dîs'î- 
 
 näl, a. meddygol, meddyginiaethol, 
 
 meddygin, iachaol 
 Medicament, med'i-ka-ment, n. medd- 
 
 yginiaeth, meddygiaeth, eii 
 Medicate, med'T-kat, vt. meddygu 
 Medicine, mëd'î-sîn, n. meddygiaeth, 
 
 meddyginiaeth, cyffer, moddion medd- 
 ygol [haner 
 Mediety, mî-di'î-tî, n. canoligrwydd ; 
 Mediocre, mi'di-o-kur, a. canolig 
 Mediocrity, mî-dî-ök'rî-tî, n. canoledd, 
 
 canoligrwydd, cymedrolder 
 
 2ÎÖ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh— z azure; thin, Tins; jrrdzh. 
 
 MEN 
 
 Meditate, mëd'î-tat, v. myfyrio,meddylio, 
 
 ystyried, darbwyllo ; bwriadu ; dyfeisio 
 Meditation, mëd-î-ta'shün, n. myfyrdod, 
 
 ystyriaeth, darbwyll, efryd 
 Meditative, med'i-ta-tiv, a. myfyrgar, 
 
 meddylgar, myfyriol, ystyriol 
 Mediterranean, mëd-î-të-ra'nî-än, a. 
 
 canoldir. Mediterranean Sea, Môr y 
 
 Canoldir 
 Medium, mî'dî-üm, n. cyfrwng; y canol 
 Medlar, mëd'lür, n. merys-bren, cerien, 
 
 afal tindoll 
 Medley, mëd'lî, n. cymysgedd, cymysg. 
 
 Chance medley, dynladdiad damweiniol 
 Medullar, mî-dül'ür, Medullary, mî- 
 
 dürür-î, a. mêraidd, mêrol 
 Meed, mîd, n. gwobrwy, gwobr, tâl, rhodd 
 Meek, mîk, a. addfwyn, llariaidd 
 Meeken, mi'kn, vt. llareiddio 
 Meekness, mik'nes, n. addfwynder, llar- 
 
 ieidd-dra, tiriondeb 
 Meer, mî'r, n. llyn 
 Meet, mît (pt. & pp. met), v. cyfarfod, 
 
 cyffwrdd, taro wrth ; mesuro : a. addas, 
 
 gweddus, eymhwys, priodol 
 Meeting, mating, n. cyfarfod, cyffwrdd. 
 
 Meeting-house, tŷ cwrdd, addoldy 
 Meetness, mît'nës, n. addasrwydd, cy- 
 
 mhwysder, gvveddusdra 
 Megrim, mî'grím, n. y bendro 
 Megalopolis, mëg-â-löp / o-lís, n. prif- 
 
 ddinas 
 Megalonyx, meg-a-lo'mks, Megalosau- 
 
 rus, mëg-äl-o-sö'rüs, Megatherium, 
 
 mëg-â-thî'r'î-üm, n. annghenfilod y 
 
 cynoesoedd 
 Meiosis, mi-o'sîs, n. lleiâd 
 Melancholic, mël-än-körík, Melancholy, 
 
 mërän-köl-î, a. prudd, athrist, trym- 
 
 11yd ; pruddglwyfus 
 Melancholy, mërän-köl-î, n. y prudd- 
 
 glwyf, y dulyn, y ddueg, y dduegwst ; 
 
 cyllaeth: a. — Melancholic 
 Melange, me-longzh', n. cymysgedd 
 Meliorate, mî'lî-o-rat, vt. trwsio ; gvvell- 
 
 âu, diwygio 
 Melioration, mî-lî-o-ra'shün, n. gwellâd, 
 
 gwelliant, diwygiad 
 Melliferous, më-líf'ür-üs, a. mêlddwyn 
 Mellification, mel-i-fi-ka'shun, n. 
 
 gwneuthuriad mêl, melwneuthuriad 
 Mellifluence, më-lîf'lu-ëns, n. melred, 
 
 melffrydiad, melrediad 
 Mellifluent, më-líflu-ënt, Mellifluous, 
 
 më-líf'lu-üs, a. meldardd, melredol ; 
 
 parabl-bêr, mel-enau, melusbêr 
 
 Mellow, mëro, a. addfed ; meddal ; 
 
 gofeddw : v. addfedu ; meddal âu 
 ; Mellowness, mël'o-nës, n. addfedrwydd 
 j Melodious, mî-lo'dî-üs, a. peroriaethol, 
 
 perseiniol, hyfrydlais 
 ! Melody, mëro-dî, n. peroriaeth, melus- 
 
 gerdd, eilw, maws, erddygan 
 Melon, mërün, n. melwn, pompiwn 
 Melt, melt, v. toddi, dadleithio, dadmer, 
 
 ymdoddi 
 Member, mëm'bür, n. aelawd, aelod. 
 
 Member of parliament, seneddwr, 
 
 aelod y senedd [croenyn 
 
 Membrane, mem'bran, n. pilen, pilionen, 
 Membraneous, mëm-bra'nî-üs, a. pilen- 
 
 aidd, croenaidd [cofarwydd 
 
 Memento, mî-mën'to, n* anvydd coífaol, 
 Memoir, mëm'wör, n. cofiant, dargofiant, 
 
 brud [cofus ; hynod 
 
 Memorable, mëm / o-rä-bl, a. cofladwy, 
 Memorandum, mëm-o-rän'düm (pi. me- 
 moranda, mëm-o-rän'dä), n. cofnod, 
 
 cofnodiad. Memorandum-book, coflyfr 
 i Memorial, mî-mô'r'î-äl, n. cofeb, cof- 
 
 iaeth, dargofFa, cofFa, cofFadwriaeth, 
 
 cofarwydd, cofwyi, deiseb 
 Memorialist, mî-mô'r'î-äl-íst, n. dar- 
 
 gofiwr, cofenwr ; deisebyd, gofyniedydd 
 Memorialize, mi-mo'r'i-al-iz, vt. erchi, 
 
 deisyf 
 Memorize, mem'o-riz, vt. dargofFa 
 Memory, mëm / o-rî, n. côf; coffadwriaeth 
 Memphian, mëm'fî-än, a. Aiphtaidd 
 Men, men, n. pi. dynion, gwyr. — Man 
 Menace, men'as, n. bwgwl, bwgwth, 
 
 mynas : vt. bwgwth, bygylu, mynasu 
 j Menage, men-azh', n. milgasgliad : vt. 
 
 tori ceffyl mewn 
 Menagerie, men-azh'ur-i, n. milfa 
 j Mend, mend, v. gwellâu, cyweirio, trwsio 
 jMendable, mën'dä-bl, a. diwygiadwy, 
 
 gwelladwy [wch, celwydd 
 
 Mendacity, mën-däs'î-tî, n. celwyddgar- 
 Men'dicant, men'di-kant, a. cardotol, 
 
 cardotlyd: n. cardotai, cardotyn 
 Mendicate, men'di-kat, vt. cardota 
 Mendicity, mën-dís'î-ti, n. cardoteiaeth 
 Menial, mî'ni-äl, a. teuluaidd, cartrefol : 
 
 n. gwas, is-was, is-weinydd 
 Menology, mën-öro-jî, n. misrestriad 
 Menses, men'siz, n.pl.misglwyf,mislifiant 
 Menstrual, mën'strẅ-äl, a. misglwyfol 
 Menstruous, mën'strẅ-üs, a. misglwyfus 
 Menstruum, mën'strŵ-üm, n. dadleith- 
 
 ydd, toddydd [adwy 
 
 Mensurable, mën'shu-rä-bl, a. mesur- 
 
 211 
 
MET path, fát, ëre, mët, mâ-rîne, pîn, örb, ön, curve, cut, tẅ=too, tẁk=took 
 
 Mensurate, mën'shu-rat, vt. mesur, 
 
 mesuro 
 Mensuration, mën-su-ra'shün, n. mesur- 
 
 iaeth, mesureg 
 Mental, mental, a. meddyliol, synwyrol 
 Mention, mën'shün, n. crybwyll, cor- 
 
 bwyll, gair : vt. crybwyllo, coffau, son. 
 
 Above-mentioned, rhagddywededig 
 Mentorial, mën-tô'r'î-äl, a. cynghoriadol 
 Mephitic, rm-fit'ik, Mephitical, mî-fít'- 
 
 î-käl, a. drewchwaol, drewedig 
 Mephitis, mëfî-tîs, n. drewchwa, drew- 
 
 sawr 
 Meracious, mî-ra'shüs, a. pur, gloew, 
 
 digymysg [masgnachol 
 
 Mercantile, mur'kan-til, a. marchnadol, 
 Mercenariness, mür'sî-nür-î-nës, n. 
 
 cyflogeiddrwydd ; hunanedd, hunan- 
 
 serch ; arian-garwch, gwobr-garwch 
 Mercenary, mür'sî-nür-î, a. gwobr- 
 
 chwantus, hunan-geisgar, hunanus, 
 
 cyflogaidd: n. cyflogddyn 
 Mercer, mür'sür, n. sidan -werthwr, 
 
 sidanydd, sidanwr 
 Mercery, mür'sür-í, n. nwyddau sidan 
 Merchandize, mur'tshan-diz, n. da neu 
 
 nwyddau masgnach ; maeleriaeth, 
 
 masgnachaeth : vi. masgnachu 
 Merchant, mür'tshänt, n. masgnachydd, 
 
 trafnidydd, maelwr 
 Merchantable, mür'tshän-tâ-bl, a. 
 
 marchnadol, hywerth 
 Merchantman, mür'tshänt-män, n. 
 
 masgnach-long 
 Merciful, mür'sî-fẁl, a. trugarog, tos- 
 
 turiol, trugar [ogrwydd 
 
 Mercifulness, müYsî-fẁl-nës, n. trugar- 
 Merciless, mür'sî-lës, a. didrugaredd, 
 
 annhrugarog, dideimlad, annhosturiol 
 Mercurial, mur-ku'r'i-al, a. a wnaed o 
 
 arian byw ; hoew, bywiog, hoenus 
 Mercury, mur'ku-ri, n. y duw Mercher ; 
 
 y blaned Mercher ; arian byw 
 Mercy, mür'sî, n. trugaredd, tosturi; 
 
 maddeuant. Mercy- seat, trugareddfa 
 Mere, rai'r, a. unig, syml, gwir, pur; 
 
 moel, noeth ; hollol : n. llyn, llwch 
 Merely, mî'r-lî, ad. yn unig, yn hollol 
 Meretricious, mër-î-trîsh'üs, a. anllad, 
 
 puteinllyd, budr, budrogaidd 
 Merganser, mür-gän'sür, n. hwyadwydd 
 Merge, mürj, v. soddi, suddo, trochi 
 Meridian, ml-ríd'yän, n. canolddydd, 
 
 nawn ; llinell canolddydd 
 Meridional, mî-ríd'yün-äl, n. deheuol, 
 
 nawnol 
 
 Merit, mër'ít, vt. haeddu, rhyglyddu, 
 
 teilyngu : n. haeddiant, teilyngdod, 
 
 rhyglyddiant, arobryn, arobrid 
 Meritorious, mër-î-tô'r'î-üs, a. teilwng, 
 
 haeddiannus, clodwiw 
 Merlin, mür'lîn, n. math o gudyll 
 Mermaid, mür'mad, n. môrforwyn 
 Merrymaking, mer'-i-ma-king, n. nos- 
 
 waith lawen 
 Merriment, mër'î-mënt, n. llawenydd, 
 
 digrifwch, hoenusrwydd 
 Merry, mër'î, a. hylon, hoenus, llawen. 
 
 Merry-andrew, chwydawydd, croesan, 
 
 ffwl y ffair, digrifyn, ysgentyn. Merry 
 
 thought, asgwrn y gwenydd 
 Mersion, mür'shün, n. trochiad, suddiant 
 Mesenteric, mez-en-ter'ik, a. perthynol 
 
 i'r cefndedyn 
 Mesentery, mez'en-ter-i, n. cefendedyn, 
 
 lien-gig, Uiein-gig, percini, perfeddlen 
 Mesh, mesh, n. masg, mwsgl, twll rhwyd 
 Meshy, mësh'î, a. masglog, tyllog 
 Meslin, mez'lin, n. brith-ŷd, cymysg-ŷd 
 Mesne, mîn, a. canol 
 Mess, mës, n. arlwy, saig o fwyd : v. 
 
 bwyta, cydfwyta 
 Message, mës'aj, n. cenadwri, neges, 
 
 gair [ydd, negeswas 
 
 Messenger, mës'ën-jür, n. cenad, neges- 
 Messiah, më-si'ä, n. Crist, Eneinniog 
 Messieurs, mesh'urz, n. pi. meistri, fy 
 
 meistri [saig 
 
 Messmate, mës'mat, n. cydfwytäwr, cys- 
 Messuage, mes'waj, n. tyddyn, tŷa gardd 
 Met, met, pt. & pp.— Meet 
 Metabasis, mî-täb'ä-sîs, n. trosfynediad 
 Metachronism, mi-tak'ro-nizm, n. cam- 
 
 amseriad 
 Metage, ml'taj, n. mesuriad 
 Metal, mët'äl, n. mettel, delid, adwyn 
 Metalepsis, mët-ä-lëp'sîs, n. traws-gy- 
 
 meriad [merol 
 
 Metaleptic, met-a-lep'tik, a. traws-gy- 
 Metallic, mî-tärík, a. mettelaidd, ad- 
 
 wynol, delidaidd 
 Metalline, mët'äl-ín, a. mettelog, delidog 
 Metallist, mët'äl-íst, Metallurgist, mët'- 
 
 äl-ür-jîst, n. delidwr, fferyllt 
 Metallurgy, mët'äl-ür-jî, n. metteliaeth 
 Metamorphose, mët-â-mör'fos, vt. dull- 
 
 newidio, gweddnewid 
 Metamorphosis, mët-ä-mör'fo-sís (pi. 
 
 metamorphoses, met-a-mor'fo-siz), n. 
 
 gwedd-newidiad, dull-newidiad 
 Metaphor, mët'â-f ür, n. traws-symudiad, 
 
 traws-ymddwyn ; cyiFelybiaeth 
 
 2Í2 
 
 « 
 
ore; fate, line, no, mute ; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. MIL 
 
 Metaphorical, met-a-for'i-kal, a. traws- 
 
 symudol ; cyfTelybiaethol 
 Metaphrase, mët'~â-fraz, n. caeth-gyf- 
 
 ieithiad, cyfleithiad llythyrenol 
 Metaphrast, mët'ä-fräst, n. cyfieithydd 
 
 llythyrenol 
 Metaphysical, met-a-fiz'i-kal, a. arddan- 
 
 soddawl, uchanianol 
 Metaphysics, met-a-fiz'iksjn.pl. athron- 
 
 au, arddansoddau, uchaniaeth, arddan- 
 
 soddiad, arddansoddiaeth 
 Metastasis, mî-täs'tä-sís, n. symudiad, 
 
 trosglwyddiad [troed 
 
 Metatarsus, mët-â-tär'süs, n. gwar y 
 Metathesis, mî-täth'î-sís, n. trawsodiad 
 Mete, mît, vt. mesur, mesuro, meidro 
 Metempsychosis, mî-tëmp-sî-ko'sîs, n. 
 
 trawseneidiad [ionen 
 
 Meteor, mî'tî-ür, n, awyrdân, goruch- 
 Meteoric, mi-ti-or'ik, a. goruchionllyd. 
 
 Meteoric stones, ceryg y Uuched, 
 
 ceryg y cythraul ; awyrfeini 
 Meteorologist, mî-tî-ör-öro-jist, n. 
 
 goruchionydd [iondraeth 
 
 Meteorology, mî-tî-ör-òTo-jî, n. goruch- 
 Meter, mî'tür, n. mesurydd [medd 
 
 ]\íetheglin, mî-thëg'lîn, n. meddyglyn, 
 Methinks, mî- thingks', (pt. methought), 
 
 vi. def. yr wyf yn tybied, tebygwn, 
 
 tebygaf 
 Method, mëth'üd, n. trefn, fíbrdd, modd, 
 
 dull [rheolaidd 
 
 Methodical, mi-thod'i-kal, a. trefnus, 
 Methodism, mëth'üd -îzm, n. trefnydd- 
 
 iaeth [Trefnydd 
 
 Methodist, mëth'üd-íst, n. Trefniedydd, 
 Methodize, meth'ud-iz, vt. iawndrefnu, 
 
 trefnu 
 Methought, mî-thöt', vi. tybiais; tybiwn 
 Metonymy, mët'o-nîm-î, n. trawsenwad 
 Metre, mî'tür, n. mydr, mesur, meidr ; 
 
 mesur hyd Ffrengig, 39.37079 o fod- 
 
 feddi [cyghaneddol 
 
 Metrical, met'ri-kal, a. mydrol, mesurol; 
 Metropolis, mî-trop'o-lís, n. mam- 
 
 ddinas, prif-ddinas 
 Metropolitan, mî- tro-pörî-tän, n. arch- 
 
 esgob : a. prif-ddinasol 
 Mettle, met'l, n. hawnt, bywiogrwydd, 
 
 yni, calon, awch, ysbryd, byvvyd 
 Mettled, met'ld, a. bywiog, calonog, ynig, 
 
 hoenus. High-mettled, iFroen-uchel 
 Mew, mu, n. hebogdy, mud, muding ; 
 
 gŵylan : v. mewian ; cau i mewn ; 
 
 bwrw plu ; bwrw cyrn ; bwrw henflew 
 Mewl, mul, vi. bloeddian fel baban 
 
 Mezzo-, px. hanner 
 
 Mezzorelievo, met-zo-ri-li'vo, n. math o 
 
 gerfiad yn sefyll allan ond ychydig 
 Mezzotinto, met-zo-tin'to, n. math o 
 
 gerfiad ar elydr neu ddur, haner-baent 
 Miasma, mi-äz / mâ (pi. miasmata, mi- 
 
 az'ma-ta), n. nwy heintddwyn 
 Mice, mis, n. pi. — Mouse 
 Michaelmas, mik'1-mas, n. gwyl Fi- 
 
 hangel, 29fed o Fedi [ian 
 
 Miche, mitsh, vi. llechu, godechu, llerc- 
 Mickle, mik'l, a. llawer : n. cryn lawer 
 Microcosm, mi'kro-kozm,n.bydbychan; 
 
 dyn [fesur-offeryn 
 
 Micrometer, mi-krom'i-tur, n. math o 
 Microscope, mi'kro-skop, n. chwydd- 
 
 wydr 
 Mid, mid, a. canol, cydbell 
 Midday, mid'a, n. haner dydd, canol 
 
 dydd, canolddydd, nawn 
 Middle, mid'l, n. canol, craidd: a. canol. 
 
 Middle-aged, canoloediog 
 Midst, midst, n. canol, haner, craidd 
 Middlemost, mîd'l-most, Midmost, mîd'- 
 
 most, a. nesaf i'r canol 
 Middling, míd'lîng, a. canolig ; cymedrol 
 Midge, mrj, n. gwybedyn, ednogyn 
 Midland, midland, a. canoldirol 
 Midnight, mid'nit, n. canol nos, haner nos 
 MidriíF, mîd'ríf, n. lliein-gig, 11 en- gig 
 Midshipman, míd'shîp-män, n. is-swydd- 
 
 og ar long 
 Midstream, mîd'strîm, n. canolffrwd 
 Midsummer, míd'süm-ür, n. canol haf, 
 
 alban hefin. Midsummer day, gwyl 
 
 loan, 21 fed o Fehefin 
 Midway, mid'wa, n. haner y ffordd 
 Midwife, mid'wif (pi. midwives, míd'- 
 
 wivz), n. bydwraig, colwynes, esgor- 
 
 wraig, Man-midwife, colwynydd 
 Midwifery, míd'wíf-rî, n. bydwreigiaeth 
 Midwinter, míd'wîn-tür, n. canol gauaf, 
 
 byr-ddydd gauaf, dyfnder gauaf, alban 
 
 arthan 
 Mien, mîn, n. golwg, pryd, gwedd, ag- 
 
 wedd, edrychiad, trem 
 Might, mit, n. nerth, grym, cadernid : 
 
 pt. — May 
 Mightiness, mi'tî-nës, n. galluogrwydd 
 Mighty, mi'tî, a. cadarn, galluog, cryf, 
 
 grymus, nerthol. Mighty in arms, 
 
 dewr-arfog 
 Migrate, mi'grat, vi. symud trigias, mudo 
 Migration, mi-gra'shün, n. symudiad, 
 
 mudiad, trawsfudiad 
 Milch, mîltsh, a. blith, blithog, Uaethog 
 
 213~ 
 
MIN path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=rtoo, twk=took 
 
 Mild, mild, a. tyner, tirion, mwynaidd, 
 
 hynaws, llariaidd, gwâr, tawel 
 Mildew, mîrdu, n. mêlgawod, mêlwlith ; 
 
 brychni, llwydni 
 Mildness, mild'nes, n. tynerwch, tirion- 
 deb, mwyneidd-dra, hynawsedd, add- 
 fwynder 
 Mile, mil, n. milltir, milldir, 1760 Hath 
 Milestone, mil'ston, n. careg filltir 
 Milford, mîrfô'rd, n. Aberddaugleddyf 
 Miliary, mîl'yür-î, a. bychan, gronynol 
 Militant, rmTî-tänt, a. milwrus, rhyfelus 
 Military, miTi-tur-T, a. milwraidd, mil- 
 
 wriaethol ; rhyfelgar 
 Militate, mîrî-tat, vi. ymegn'io, milwrio 
 Militia, mî-lísh / â, n. milwyr cartrefol 
 Milk, milk, n. llaeth, blith : vt. godro ; 
 armeilio. Milk-maid, llaethwraig, 
 maerones. Milk-pail, ystwc godro, 
 celwrn, cunnog. Milk-pan, padell 
 laeth. Milk-sop, mursenddyn. Milk- 
 tray, ceulawr ; mail. Milk and water, 
 glasdwr. Destitute of milk, dilaeth. 
 First-milk, cynllaeth, blaenllaeth. 
 Second-milk, armael. Sweet-milk, 
 llefrith 
 Milken, mil'kn, a. o laeth, llaethaidd 
 Milkiness, mil'ki-nes, n. llaetheiddrwydd 
 Milky, mîrkî, a. llaethawl, llaethlyd. 
 Milky- way, y llwybr llaethog, galaeth, 
 
 Mime, mim, n. dynwaredydd, digrifwas 
 
 Mimic, mim'ik, n. dynwaredydd, gwat- 
 warydd : vt. dynwaredu, mocio, gwat- 
 war : a. dynwaredol [iaeth 
 
 Mimicry, mim'ik-ri, n. dynwaredydd- 
 
 Mimographer, mî-mög'rä-für, n. ysgrif- 
 enydd coeg-chwareuon 
 
 Minaceous, mî-na'shüs, Minatory, mîn'- 
 ä-tür-î, a. bygythiol, bygylus 
 
 Minaret, mín'ür-ët, n. pigwn uchel 
 
 Mince, mins,vt. mân-friwo; goddywedyd, 
 lledguddio ; rhygyngu, mursenu 
 
 Mind, mind, n. meddwl, bryd, gofeg, 
 bwriad ; tyb, barn; cof; pwyll : v. 
 meddylied, ystyried ; gofalu ; cofio. 
 Double-minded, ansefydlog. Narrow- 
 minded, anhael. Out of his mind, 
 gorphwyllog, maes o'i bwyll. Of 
 sound mind, yn ei iawn bwyll, yn ei 
 synwyrau. Presence of mind, parod- 
 rwydd meddwl, pwyll. Sober-minded, 
 ystyriol, pwyllog. To have a mind to, 
 bod am, bod a chwant arno, bod a'i 
 fryd ar. Time out of mind, cyn cof. 
 To bear in mind, cofio. Worldly- 
 minded, bydolfryd, bydolserchus 
 
 Mindful, mind'fwl, a. gofalus, cofus, 
 meddylgar [cofgarwch 
 
 Mindfulness, mînd'fẁl-nës, n. gofal ; 
 
 Mindless, mind'les, a. diofal, annghofus 
 
 caergwydion, Caer Gwydion, eirianrod; Mine, min, pro. fy, man, eiddof: v. 
 
 Mill, mil, n. melin ; breuan : vt. malu, 
 melino ; ymyl-rigoli. Mill-dam, pwnt, 
 argae melin. Mill-stone, maen melin 
 
 Millenarian, mîl-ën-ê'r'î-än, n. milflyn- 
 yddwr 
 
 Millennial, mî-lën'yäl, a. milflwydd 
 
 Millennium, mî-lën'yüm, n. milflwydd- 
 îant, y mil o flynyddau 
 
 Millepede, mîl'î-pîd, n. milcerdd, mil- 
 troed, milred, gwrâch y lludw 
 
 mwn-gloddio : n. mwn-glawdd, cudd- 
 glawdd, cloddfa. A silver mine, mŵn 
 arian, arian-glawdd, arian-gloddfa. 
 To spring a mine, chwythu cudd- 
 glawdd. A friend of mine, cyfaill i 
 mi. This is mine, mi biau hwn 
 Miner, mi'nür, n. mwnwr, mwnglodcliwr 
 Mineral, mín / ür-äl, n. mvvn : a. mwnol, 
 
 mettelaidd 
 Mineralist, mínŵ-äl-îst, n. mwnydd 
 
 Miller, mîrür, n. melinydd, malwr.! Mineralogist, mín-ü-räro-jîst, n. mwn- 
 Miller's- thumb, y pysgodyn penbwl,| yddiaethydd [iaeth 
 
 penbwla [milfed Mineralogy, mîn-ü-räro-jî, n. mwnydd- 
 
 Millesimal, mí-lës'î-mäl, a. milfedol, Mingle, mîng'gl, v. cymysgu ; britho 
 
 Millet, miKet, n. milet [yddes 
 
 Milliner, mírî-nür, n. ysgines, penwisg- 
 Millinery, mîl'î-nür-î, n. penwisgoedd 
 Million, rmTyün, n. miliwn, milfil, mil o 
 
 flloedd, buna, deg rhiallu, 1,000,000 
 Millionaire, rmYyun-e'r, n. un a biau 
 
 filiwn o bunau, dyn cyfoethog 
 Millionth, mîryünth, a. miliynfed 
 Milt, milt, n. grawn pysgod, lleithon, 
 
 lleithban [sef y gwrryw 
 
 Milter,- mîrtür, n. pysgodyn, lleithon, 
 
 Miniature, mn/ya-tshu'r, n. man-ddar- 
 
 lun. Miniature painting, man-ddar- 
 
 luniad 
 Minikin, min'i-kin, n. bychanigyn : a. 
 
 bychanig 
 Minim, minim, n. mymryn, adfanig, 
 
 penwyn ; coryn 
 Minimum, mînl-müm, n. y gradd lleiaf 
 Minion, imVyun, n. anwylddyn ; gwen- 
 
 ieithiwr ; math o argraff-lythyren 
 Minish, mín'ísh, v. lleiâu, cwtau, toli 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 MIS 
 
 Minister, mín îs-tür, v. gweiui, gwein- 
 
 idogaethu : n. gweinidog, gweinydd. 
 
 Prime minister, prif weinydd, cynwas 
 Ministerial, mín-ís-tî'r'î-äl, a. gwein- 
 
 idogaethol [swydd 
 
 Ministery, mín'ís-tür-î, n. gwasanaeth, 
 Ministrant, mîn'ís-tränt, a. gweinidogol, 
 
 gweiniol [iad, gweinyddiad 
 
 Ministration, mm-ís-tra'shün, n. gwein- 
 Ministry, mín'îs-trî, n. gweinidogaeth, 
 
 gweinvddiaeth, gwasanaeth ; gwledych- 1 
 
 iad 
 Minnow, rnìn'o, Menow, men'o, n. y 1 
 
 pilcodyn, math o bysgodyn bychan 
 Minor, mi'nür, a. bychan ; llai : n. un 
 
 dan oed [toli 
 
 Minorate, mîn'o-rat, vt. lleiau, bychanu, 
 Minoration, mm-o-ra'shün, n. lleiâd, 
 
 toliad, bychaniad 
 Minority, mî-nör'î-tî, n. maboed, mebyd ; 
 
 yr isrif, y nifer lleiaf 
 Minotaur, mîn'o-tôr, n. anghenfil dy- 
 
 chymygol rhwng dyn a tharw 
 Minster, mîn'stür, n. mynachlog ; eg- 
 
 lwys gadeiriol 
 Minstrel, minstrel, n. clerwr, cerddor, 
 
 teleiddwr, ffilor 
 Minstrelsy, mîn'strël-sî, n. clerwriaeth 
 Mint, mint, n. bathdŷ; mintys: v. bathu. 
 
 Fish mint, mintys y dw'r. Spear mint, 
 
 mintys Mair. Wild mint, mintys 
 
 llwydion [fathu 
 
 Mintage, min'taj, n. bathiad ; treth am 
 Mintman, mínt'män, n. bathwr, bathydd 
 Minuet, mîn'u-ët, n. math o daplas 
 Minute, mî-nut', a. bach, bychan, man; 
 
 manwl 
 Minute, mîn'ít, n. mynyd, meityn; cof- 
 
 nod : vt. cofnodi, byrnodi. Minute- 
 gun, dry 11 a danir bob mynyd 
 Minuteness, mî-nut'nës, n. manylrwydd 
 Minutiae, mî-nu'shî-î, n. manion, man 
 
 bynciau, manylion 
 Minx, mingks, n. coegen, mursen 
 Miracle, mir'a-kl, n. gwyrth, rhyfeddod 
 Miraculous, mi-rak'u-lus, a. gwyrthiol, 
 
 aruthrol, rhyfeddol, goruwchanianol 
 Miraculousness, mî-räk'u-lüs-nës, n. 
 
 gwyrthioldeb 
 Mirador, mîr-ä-dô'r', n. oriel, rhodfa 
 Mirage, mi-razh', n. twyll-olwg 
 Mire, mi'r, n. llaid, llaca, torn, baw 
 Mirksome, murk'sum, Mirky, miir'ki, a. 
 
 tywyll, gwyll, anoleu 
 Mirror, mír'ür, n. drych 
 Mirth, mürth, n. llawenydd, digrifwch 
 
 Mirthful, mürth'fẁl, a. llawen, hylon, 
 
 gorfoleddus 
 Miry, mi'r'î, a. lleidiog, tomlyd, bawlyd 
 Mis-, px. yn arwyddo anmhriodoldeb, 
 
 neu fai ; cam- [camgymeriad 
 
 Misacceptation, mis-ak-sep-ta'shun, n. 
 Misadventure, mis-ad-ven'tshur, n. dryg- 
 
 ddamwain, anffawd, aflwydd 
 Misadvice, mis-ad-vis', n. gau-gynghor 
 Misadvise, mis-ad-viz', vt. cam-gynghori 
 Misaim, mis-am 7 , v. camgyfeirio 
 Misanthrope, mis'an-throp, n. dyn-gas- 
 
 âwr [nyngar 
 
 Misanthropic, mis-an-throp'ik, a. an- 
 Misanthropy, mis-an'throp-i, n. dyn- 
 
 gasedd, annyngarwch 
 Misapplication, mis-ap-li-ka'shun, n. 
 
 camgymhwysiad, camddefnyddiad 
 Misapply, mís-ä-pli', vt. cambriodoli, 
 
 camarfer, camddefnyddio 
 Misapprehend, mîs-äp-rî-hënd', vt. cam- 
 
 ddeall [camsyniad 
 
 Misapprehension, mîs-äp-rî-hën'shün, n. 
 Misarrange, mîs-ä-ranj', vt. camdrefnu 
 Misascribe, mîs-äs-krib',vt. cam-briodoli 
 Misbecome, mis-bi-kum', vt. drwgweddu 
 Misbehave, mís-bî-hav', v. camymddwyn 
 Misbehaviour, mis-bi-ha'vi-ur, n. cam- 
 
 ymddygiad, drygfoes 
 Misbelief, mís-bî-lîf', n. camgoel, geu- 
 
 gred [annghoelio 
 
 Misbelieve, mis-bi-liv', vi. camgredu ; 
 Miscal, mîs-kör, vt. camenwi, difenwi 
 Miscalculate, mîs-kärku-lat, v. cam- 
 
 gyfrif, camfvvrw 
 Miscarriage, mis-kar'ij, n. erthyliad ; 
 
 aflwyddiant [anffynu 
 
 Miscarry, mis-kar'i, vi. erthylu ; methu, 
 Miscellaneous, mís-ë-la'nî-üs, n. am- 
 
 rywiog, amlryw, amrywiol, amryfath 
 Miscellany, mís'ël-ä-nî, n. amrygasgliad, 
 
 amrywdeb, brithnodach 
 Mischance, mîs-tshäns', n. dryglam, 
 
 aflwydd, drygddamwain 
 Mischief, mís'tshíf, n. drwg, drygioni, 
 
 asbri, camwedd, ysgelerder ; niwed, 
 
 dryglam, aflwydd : vt. drygu, niweidio. 
 
 Mischief-maker, terfysgwr, pwt y 
 
 gynhen 
 Mischievous, mis'tsln-vus, a. drygionus, 
 
 niweidiol, diraid, asbriol, barus 
 Mischievousness, mîs'tshî-vüs-nës, n. 
 
 direidi, drygedd, anfodrwydd 
 Miscible, mís'î-bl, a. cymysgadwy 
 Miscitation, mîs-î-ta'shün, n. geu- 
 
 ddyfyniad, camddyfyniad 
 
 2Î5 
 
MIS path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, t\v=too, twkrrtook; 
 Miscite, mi-sit' , vt. cam-ddyfynu 
 Misclaim, mis-klam', n. camhawl, carn- 
 
 arddelw : v. cam-ofyn, cam-arddelu 
 Misconceive, mis-kon-siv', v. camddeall, 
 
 camdybied [camdyb 
 
 Misconception, mis-kon-sep'shun, n. 
 Misconduct, mis-kon'dukt, n. camym- 
 
 ddygiad [ddwyn 
 
 Misconduct, mis-kon-dukt', vt. camym- 
 Misconjecture, mis-kon-jek'tshur, n. 
 
 camamcaniaeth : v. camddychymygu 
 Misconstruction, mis-kon-struk'shun, n. 
 
 camddehongliad, camgymeriad 
 Misconstrue, mîs-kön'strẅ, vt. cam- 
 
 ddehongli, camesbonio 
 Miscount, mís-küẅnt', v. camgyfrif, 
 
 camrifo [geugred 
 
 Miscreance, mis'kri-ans, n. camgred, 
 Miscreant, mis'kri-ant, n. anfadyn, adyn, 
 
 ysgelerddyn : annghredadyn 
 Miscreate, mis'kri-at, vt. camffurfio 
 Misdate, mís-dat', vt. camddyddio 
 Misdeed, mîs-dîd', n. drwg-weithred, 
 
 drygwaith, trosedd [synied 
 
 Misdeem, mîs-dîm', vt. camfarnu ; cam- 
 Misdemean, mîs-dî-mîn', vt. camym- 
 
 ddwyn [ymddygiad 
 
 Misdemeanour, mis-dî-mî'nür, n. cam- 
 Misdevotion, mis-di-vo'shun, n. gau- 
 
 addoliad [wyddo 
 
 Misdirect, mis-di-rekt', vt. cam-gyfar- 
 Misdo, mîs-dẅ' (pt. misdid, mîs-dîd', 
 
 pp.misdone,mis-dun'),v.camwneuthur, 
 
 camwneyd. Misdoings, camweddau, 
 
 troseddau 
 Misdoubt, mîs-düẅt', vt. drwgdybio ; ofni 
 Misemploy, mîs-ëm-plöî', vt. camdreulio, 
 
 camddefnyddio, camarferu ; camosod 
 
 ar waith 
 Miser, mi'zur, n. cybydd, cerlyn, crinwas, 
 
 crintachwr, bydolddyn, mab y crinwas 
 Miserable, mîz / ür-ä-bl, a. gresynol ; 
 
 crintach ; annedwydd, truan. A 
 
 miserable person, truenyn 
 Misery, miz'ur-i, n. gofid ; trueni, adfyd, 
 
 drygfyd, gresyni ; annedwyddwch ; 
 
 cybydd-dod, crintachrwydd 
 Misfashion, mîs-fäsh'ün, vt. eamffurfio, 
 
 aflunio [ffurfio 
 
 Misform, mis-förm', vt. dryglunio, cam- 
 Misfortune, mîs-fôr'tshün, n. anffawd, 
 
 anhap, drygddamwain, afiwydd 
 Misgive, mís-gr/, (pt. misgave, mis- 
 gave pp. misgiven, mis-giv'n), vt. 
 
 gwan-gredu ; ofni drwg. Misgiving, 
 
 ammbeuaeth, drygdyb 
 
 Misgovern, mís-güVürn, vt. camlyw- 
 
 odraetbu 
 Misgovernment, mís-gùVürn-mënt, n. 
 
 aflywodraeth [hyffbrddiad 
 
 Misguidance, mís-gi'däns, n. cam- 
 Misguide, mís-gid', vt. camarwain, cam- 
 
 dywys [afiwydd 
 
 Mishap, mís-häp', n. anhap, dryglam, 
 Mishear, mís-hî'r' (pt. & pp. misheard, 
 
 mîs-hürd'), vt. camglywed 
 Misinfer, mîs-în-für', vt. camgasglu 
 Misinform, mis- in -form', vt. camhys- 
 
 bysu, camadrodd 
 Misinformation, mîs-ín-fôr-ma'shün, n. 
 
 camhysbysrwydd ; geuddysg 
 Misinterpret, mís-ín-tür'prët, vt. cam- 
 
 ddehongli 
 Misjoin, mís-jöîn', vt camgysylltu, 
 
 camasio [farnu 
 
 Misjudge, mîs-jüj', vi. camfarnu, traws- 
 Miskin, mis'kin, n. — Mixen 
 Mislay, mîs-la', vt. camosod, camgyflëu 
 Misle, rniz'l, vi. mânwlawio 
 Mislead, mîs-lîd' (pt. & pp. misled, mis- 
 led'), vt. camarwain, camdywys 
 Mislike, mis-lik', v. anngharu, casâu : 
 
 n. casineb 
 Misly, mîz'lî, a. mânddefnynol 
 Mismanage, mís-män'aj, vt. camddrin, 
 
 camdrefnu [camdrefniad 
 
 Mismanagement, mîs-män'aj-mënt, n. 
 Mismatch, mîs-mätsh', vt. camgymharu 
 Misname, mîs-nam', vt. camenwi 
 Misnomer, mís-no'mür, n. camenwad 
 Misobserve, mís-öb-zürv', vt. camsylwi, 
 
 camweled [priodas 
 
 Misogamist, mî-sög'ä-mist, n. casâwr 
 Misogyny, mî-söj'î-nî, n. casineb at 
 
 ferched 
 Mispersuasion, mîs-púr-swa'zhün, a. 
 
 camdyb, geugred [gyflè'u 
 
 Misplace, mís-plas', vt. camosod, cam- 
 Misprint, mîs-prînt', vt. camargraffu : 
 
 n. camargraffiad, gwall 
 Misprise, mis-priz', vt. camgymeryd ; 
 
 ysgornio 
 Misprision, mîs-prîzh'ün, n. esgeulusdra, 
 
 dirmyg, diystyrwch ; bradgeliad 
 Mispronounce, mís-pro-nüẅns', vt. cam- 
 
 gynanu [camgymesuro 
 
 Misproportion, mis-pro-pô'r'shün, vt. 
 Misquote, mis-kwot', vt. camddyfynu 
 Misrecite, mîs-rî-sit', vt. camadrodd 
 Misreckon, mis-rek'n, vt. camgyfrif 
 Misrelate, mís-rî-lat', vt. camadrodd 
 Misreport, mís-rî-pô'rt', vt. camfynegi 
 
 216 
 
 i 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, this; j = dzh. MOD 
 
 Misrepresent, mîs-rëp-rî-zënt , vt. cam- 
 
 ddangos, dywedyd anwiredd 
 Misrule, mîs-rwl', n. annrhefn, aflyw- 
 
 odraeth, afreolaeth 
 Miss, mis, n. meistresan ; cywelyes ; 
 
 meth, pall : v. íFaelu, methu, colli 
 
 Misusage, mis-u'saj, n.. camdriniaeth 
 Misuse, mís-us', n. camarfer, sarâd 
 Misuse, mis-uz', vt. camarfer, camdrin 
 Mite, mit, n. hatling, mymryn, briwyn ; 
 gwyfyn, meisgyn, gwiddonyn. Full 
 of mites, euddonog. To breed mites, 
 
 Missal, mís'äl, n. llyfr yr offeren euddoni, magu euddon 
 
 Misshape, mis -shap / ,v t - aflunio J cammnio Mithridate, míth'rî-dat, n. meddygin 
 
 Missile, mís'íl, a. ergydiol, tafladwy, 
 
 hydafl : n. arf tail 
 Mission, mîsh'ün, n. anfoniad ; cenad, 
 
 cenadaeth, cenadwri, cenadwriaeth 
 Missionary, mîsr/ün-ür-î, n. cenadwr, 
 cenad : a. cenadol 
 wriaethol 
 Missive, mis'iv, a. tafladwy; anfonadwy: 
 
 n. cenadwr ; Uythyr ; rhodd 
 Misspeak, mi-splk' (pt. misspoke, mi- 
 spok', pp. misspoken, mi-spo'kn), v. 
 camddywedyd [syllafu 
 
 Misspel, mì-spër, vt. cam-sillebu, cam- 
 Misspend, mî-spënd', vt. gwastraffu 
 Misstate, mî-stat', vt. camadrodd 
 Mist, mist, n. niwl, nifwl ; niwlen ; 
 
 tarth ; caddug 
 Mistake, mis-tak', n. camgymeriad, cam- 
 syniad, gwall, gwallawd, amryfusedd : 
 v. (pt. mistook, mis-twk', pp. mis- 
 taken, mis-ta'kn) camgymeryd, cam- 
 synied 
 Misteach, mis-tîtsh' (pt. & pp. mis- 
 taught, mîs-töt'), vt. camddysgu, cam- 
 addysgu [alw 
 
 iaeth rhag gwenwyn ; cyfFaith Damo- 
 
 crates, meddyg Mithridates, brenin 
 
 Pontus ; mwstardd 
 Mitigate, mit'i-gat, vt. esmwythâu, llin- 
 
 aru, llonyddu, ysgafnâu, lleiâu, tyneru 
 anfonog, cenad- Mitigation, mít-î-ga'shün, n. llinariad 
 Mitre, mi'tür, n. meitr, coron esgob 
 Mitred, mi'türd, a. meitrog ; coronog 
 Mittens, mit'enz, n. pi. dyrnfolau, men- 
 
 yg heb fysedd 
 Mittent, mit'ent, a. anfonol, yn anfon 
 Mittimus, mít'î-müs, n. carchar-warant 
 Mity, mi'tî, a. gwyddonog, euddonog 
 Mix, miks, v. mysgu, cymysgu 
 Mixture, miks'tshur, Mixtion, miks'- 
 
 tshün, n. cymysg, cymysgiad, cymysg- 
 
 edd 
 Mizmaze, miz'maz, n. dyrysfa, dyryswch 
 Mizzen, miz'n, n. hwyl ôl, hwyl y llyw 
 Mizzle, miz'l, vi. mân-wlawio 
 Mizzy, miz'i, n. mignen, siglen, cors 
 Mnemonics, nî-mön'íks, n. pi. cofydd- 
 
 iaeth 
 Moan, mon, n. cwyn, cwynfan : v. cwyno, 
 
 galaru, ymofldio, cwynfan, gruddfanu 
 
 Misterm, mis-türm', vt. camenwi, cam- j Moat, mot, n. amglawdd, ffos, cylchfFos 
 Misthink, mis-thingk.' (pt. & pp. mis- Mob, mob, n. gwerinos, gwerin, tyrfa, 
 thought, mîs-thöt'), vt. camfeddwl,! gwerindorf, y bileinllu ; math o gap : 
 camdybio [amserul vt. cyd-derfysgu ; difrio 
 
 Mistime, mîs-tim', vt. camamseru, an- Mobile, möb'îl, a. symudol ; anwadal : 
 Mistiness, mís'tî-nës,n. tywyllni, niwledd ! n. y werin, gwerinos 
 Mistitle, mis-ti'tl, vt. camenwi, camalw Mobility, mo-bîrî-tî, n. bywiogrwydd, 
 
 Mistletoe, miz'l-to, n. uchelfal, uchelfar, 
 
 uchelwydd 
 Mistress, mîs'trës, n. meistres ; cariad- 
 
 ferch ; gordderchwraig, cywelyes 
 Mistrust, mis-trust', n. drwgdyb ; pryder : 
 
 vt. drwgdybio, annghoelio 
 Mistrustful, mis-trüst'fŵl, a. drwgdybus, 
 
 pryderus [iedus 
 
 Mistrustless, mís-trüst'lës, a. ymddir- Modal, mo'däl,a.darluniadol; damweiniol 
 Misty, mis'tî, a. cymylog, caddugol, Mode, mod, n. arfer, dull, ffordd, trefn 
 
 niwlog Model, mod'el, n. cynllun, cynddelw: a. 
 
 Misunderstand, mis-ün-dûr- stand' (pt. cynddelwig : vt. llunio, cynllunio, ar- 
 
 & pp. misunderstood, mís-ün-dür- lunio, cynddelwi 
 
 Moderate, möd'ür-at, a. cymedrol, canol- 
 ig ; rhesymol : vt. cymedroli, gweddoli, 
 arafu ; tymmheru 
 
 symudoldeb ; anwadalwch ; gwerinos, 
 y werin 
 
 Mock, mok, n. moc, gwawd ; gwatwar- 
 gerdd : a. dynwaredol, gau, rhithiol : 
 v. mocio, gwawdio, gwatwar; min- 
 gamu ; dynwarcd, twyllo, cellwair 
 
 Mockery, mok'ur-i, n. gwawd, gwatwar, 
 dirmig ; ffug, twyll 
 
 stẁd'), vt. camddeall, camsynied 
 Misunderstanding, mis-ün-dür-stán' 
 ding, n. camddealliad ; amrafael 
 
 29 
 
 217 
 
MON path, fät, ere, met, raa-rine, pin, örb, on, curve, cut, tw=too, twkrrtook ; 
 
 Moderation, möd-ü-ra shün,n. cymedrol- 
 
 der, cymedroldeb, gweddoldeb ; araf- 
 
 wch [canolwr 
 
 Moderator, möd'ür-a-tür, n. cymedrolwr, 
 Modern, möd'ürn, a. newydd, diweddar 
 Modernize, mod'ur-niz, vt. newydd- 
 
 ddullio, newyddu 
 Moderns, mod'urnz, n.pl. dynion diweddar 
 Modest, möd'ëst, a. gwylaidd, gweddaidd, 
 
 diwair [deb 
 
 Modesty, möd'ës-tî, n. gwylder ; divveir- 
 Modicum, mod'i-kum, n. ychydigyn, 
 
 tameidyn, tipyn 
 Modification, möd-î-fî-ka'shün, n. ag- 
 
 wedddiad, dulliad [mesur 
 
 Modify, möd'î-fi, vt. dullio, agweddu ; cy- 
 Modillion, mo-diryun, n. math o ys- 
 
 gwyddyn [wych 
 
 Modish, modish, a. moddgar, manol- 
 Modishness, mo'dîsh-nës, n. moddus- 
 
 rwydd, arfergarwch [cymhwyso 
 
 Modulate, möd'u-lat, vt. cyweirio llais, 
 Modulation, mÖd-u-la'shün, n. cyweiriad 
 
 y llais neu seiniau, trawsgyweiriad 
 Modulator, möd'u-la-tür, n. cyweirydd 
 
 cerdd, cynghaneddwr 
 Module, mod'ul, n. darlun, gwaglun 
 Modus, mo'düs, n. tâl yn lie degwm ; 
 
 dogndâl [dostan 
 
 Mogul, mo-gür, n. amherawdwr Hin- 
 Mohair, mo-hë'r', n. blew gafr Tyrciaidd 
 
 Mollient, möryënt, a. esmwythaol, llin- 
 
 arol 
 Mollifiable, möl'î-fi-â-bl, a. meddaladwy 
 Mollification, mol-i-fi-ka'shun, n. tyner- 
 
 iad, Uinariad, meddalâd 
 Mollify, möTî-fì, vt. meddalâu, tyneru, 
 
 ystwytho, esmwytho, llinaru ; llonyddu 
 Mollusca," mo-lus'ka, n. pi. creaduriaid 
 
 meddalion, meddalogion 
 Molluscous,' mo-lus'kus, a. meddalog, 
 
 meddal 
 Molten, mol'tn, pp. — Melt: a. tawdd, 
 
 toddedig. A molten image, delw dawdd 
 Molybdenum, möl-îb-dî'nüm, n. math o 
 
 adwyn 
 Mome, mom, n. delff, drel, clwpa 
 Moment, mo'ment, n. mynydyn, meidyn, 
 
 meityn, amrantiad ; pwys, mawrbwys 
 Momenta, mo-mën'tä, n. pi. — Momen- 
 tum [diflanedig 
 Momentary, mo'mën-tür-î, a. cythrymol, 
 Momentous, mo-mën'tüs, a. pwysfawr, 
 
 pwysig, dwys 
 Momentum, mo-mën' turn (pi. momenta), 
 
 n. egni, egniad 
 Mommery, müm'ür-î, n. coegchwareu- 
 
 aeth — Mummery 
 Momus, mo'müs, n. duw y cellwair 
 Monachal, mon'a-kal, a. mynachaidd 
 Monachism, mon'a-kizm, n. mynachaeth 
 
 Monad, mön'äd, n. peth anhyran, unoldeb 
 Moidore, môî'dô'r, n. darn o aur gwerth Monarch, mon'urk, n. brenin, teyrn un- 
 £1 7s. ben [deyrnol, unbenol 
 
 Moiety, mö'î-tî, n. haner, hanereg Monarchical, mo-när'kî-käl, a. arch- 
 
 Moil, möîl, v. fíwdanu, ystuno ; trybaeddu Monarchy, mön'ür-kî, n. unbenaeth, 
 Moist, möîst, n. llaith, iraidd, suddlyd, teyrnedd, breniniaeth, unbenaduriaeth 
 
 gwlyb [gwlychu 
 
 Moisten, möî'sn, v. lleithio, ireiddio, 
 
 Moistness, möîst'nës, n. lleithder, ireidd- 
 der, gwlybaniaeth 
 
 Moisture, möîs'tshür, n. irdra, yf, lleith- 
 dra, sudd, gwlyb wr, gwlych 
 
 Molar, mo'lür, a. maluriol. Molar teeth, 
 dannedd malu [triagl 
 
 Molasses, mo-las'iz, n. gwaddod siwgr, 
 
 Mold, mold, n. Wyddgrug 
 
 Mole, mol, n. gwadd, twrchdaear ; man 
 geni; mwnt, argae, pwnt. Mole- 
 catcher, gwaddotwr, gwaddwr, twrchwr. 
 Mole-hill, pridd y wâdd 
 
 Molecule, moTi-kiil, n. tameidyn, ychyd- 
 igyn, mymryn 
 
 Molest, mo-lëst', vt. ystuno, aflonyddu, 
 trallodi, blino, dygnu, molochi, drygu 
 
 Molestation, möl-ës-ta'shün, n. aflonydd- 
 wch, blinder 
 
 Monastery, mön'äs-tür-î, n. mynachlog, 
 
 mynachlys, monachdy 
 Monastic, mo-nas'tik, Monastical, mo- 
 
 nas'ti-kal, a. mynachaidd 
 Monday, mün'da, n. dydd Llun. Plough 
 
 Monday, dydd Llun wedi'r Ystwyll 
 Money, mün'î, n. arian, arian bathol, 
 
 mwnai. Money-changer, arian-newid- 
 
 iwr, sylltydd. Pin-money, arian llog- 
 
 ell gwraig. Pocket-money, arian traul 
 Moneyed, Monied, mün'íd, a. arianog; 
 
 goludog 
 Moneyless, mün'î-lës, a. diarian, tlawd 
 Moneywort, mün'í-würt, n. canclwyf 
 Monger, müng'gür, n. -masgnachwr, 
 
 gwerthwr [Uedryw 
 
 Mongrel, müng'grël, a. cymysgryw : n. 
 Monish, mön'ísh, vt. cynghori, rhybuddio 
 Monition, mo-nísh'ün, n. cynghor,' rhy- 
 
 budd ; addysgiad 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrrz azure; thin, thìs; jzrdzh. MOR 
 
 Monitor, mön'î-tür, n. rhybuddiedydd, 
 
 rhybuddiwr ; is-ysgolfeistr 
 Monitory, mön'î-tür-î, a. rhybuddiol 
 Monk, mungk, n. mynach, monach. 
 
 Monk's-hood, llysiau'r blaidd 
 Monkery, mung'kur-i, n. mynachaeth 
 Monkey, mung'kl, n. ab, epa, simach 
 Monkish, mung'kish, a. mynachaidd, 
 
 mynachol 
 Monmouth, mün'müth, n. Mynwy. 
 
 Monmouthshire, Sir Fynwy, Gvvent. 
 
 Monmouthshire dialect, Gwenhwyseg. 
 
 Monmouthshire men, Gwenhwyson 
 Mono-, px. un- 
 
 Monochord, mon'o-kord, n. cyweirdant 
 Monocular, mo-nok'u-lur, a. unllygeid- 
 
 iog [gerdd 
 
 Monody, mön'o-dî, n. galargân, galar- 
 Monogamist, mo-nög / ä-míst, n. un a fo 
 
 yn erbyn ail briodas, unwreigydd 
 Monogamy, mo-nog'ä-mî, n. unbriodas 
 Monogram, mon'o-gram, n. llythyrair, 
 
 llythyrnod, llythyrenau plethedig 
 Monologue, mön'o-lög, n. hun-araeth 
 Monomachy, mo-nöm'â-H, n. ornest, 
 
 ymladd ben-ben [gofrwydd 
 
 Monomania, mön-o-ma'ní-â, n. unwall- 
 Monomaniac, mön-o-ma'nî-äk, n. un 
 
 ffol ar un pwnc 
 Monopetalous, mön-o-pët'ä-lüs, a. un- 
 
 ddalenog [edwicwr 
 
 Monopolist, mo-nöp'o-líst, n. gorfaelwr, 
 Monopolize, mo-nop'o-liz, vt. gorfaelu, 
 
 edvvica, rhagbrynu 
 Monopoly, mo-nöp'o-lî, n. gorfaelaeth, 
 
 marchnad unllaw, edwicaeth 
 Monotheist, mör/o-thî-îst, ri. credwr yn 
 
 un Duw [cyflwr iddo 
 
 Monoptote, mön'öp-tot, n. enw ag un 
 "Monosyllable, mon-o-siVa-bl, n. unsill- 
 
 air, gair unsill 
 Monotonous, mo-nöt'o-nüs, a. undôn, 
 
 undônol, unsain 
 Monotony, mo-nöt^o-nî, n. undonydd- 
 
 . iaeth, cyfacen, unseiniad 
 Monsoon, mön-sẅn', n. gwynt sydd T yn 
 
 chwythu yr un ffordd ym chwech mis 
 Monster, mön'stür, n. cynfil, anghenfil 
 Monstrosity, mön-strös'î-tl, n. anferth- 
 
 edd, gwrthuni ; dirfawredd 
 Monstrous, "mön'strüs, a. anghenfilaidd, 
 
 gwrthun ; dirfawr 
 Montero, mön-tî'r'o, n. cap marchfilwr 
 Monteth, mön'tëth, n. llestr i olchi 
 
 gwydrau ynddo [vvyn 
 
 Montgomery, mont-güm'rî, n. Trefald- 
 
 Month, münth, n. mis; misgwaith. A 
 
 month old, misyriad, mis oed 
 Monthly, münth'lî, a. misol, bob mis 
 Monument, mön'u-mënt, n. côf-adail, 
 côf-arwydd, gwyddfa ; beddgor, bedd- 
 adail [coffadwriaethol 
 
 Monumental, mön-u-mën'täl, a. coffaol, 
 Mood, mẅd, n. tymmher, tuedd ; modd. 
 
 Merry mood, anian lawen 
 Moodiness, mẅ'dî-nës, n. anfoddogrwydd 
 Moody, mẅ'dî, a. anfoddog, digus ; 
 
 meddyliol ; prudd, trist 
 Moon, mẅn, n. lleuad, lloer. Honey- 
 moon, mis yr afaeth. Conjunction of 
 the moon, cyfrwng dwy leuad. Cres- 
 cent of the moon, cefn y lleuad. First 
 quarter of the moon, blaen-lloer. Half 
 moon, haner lleuad. Increase of the 
 moon, cynydd y lleuad. Last quarter 
 of the moon, cil y lleuad. Wane of 
 the moon, adeg y lleuad 
 Moonbeam, mẅn'blm, n. lloer-belydryn 
 Mooncalf, mwn'kaf, n. anghenfil ; delff 
 Moonless, mẅn'lës, a. di-leuad, dilewyrch 
 Moonlight, mẅn'lit, n. goleu-leuad, 
 lloergan [lewyrch 
 
 Moonshine, mẅn'shin, n. lloergan, lloer- 
 Moony, mẅ'nî, a. lloeraidd, lleuadol 
 Moor, mẅ'r, n. dyn du ; morfa, rhos, 
 
 corsle : v. angori ; deuangori 
 Mooring, mẅ'r'íng, n. angorfa, angorle 
 Moorish, mẅ'r'îsh, Moory, mẅ'r'î, a. 
 
 corsog, rhoslyd 
 Moorland, mẅ'r'länd, n. rhosdir, morfa 
 Moose, mẅs, n. math o garw 
 Moot, mẅt, vt. dadleu 
 Mop, mop, n. mop, mopa, ysgubell eddi : 
 vt. mopio [begegyr 
 
 Mope, mop, vi. pendrymu : n. diogyn, 
 Moping, moving, a. trymllyd, marwaidd 
 floral, mör'äl, n. moeswers : a. moesol ; 
 bucheddol ; deddfol. The moral law, 
 y deddf foesol, y deg gorchymyn. 
 Morals, moesau; bucheddiad, ymar- 
 weddiad, ymddygiad 
 Moralist, mor'äl-íst, Moralizer, mör'äl- 
 i-zûr, n. moesolwr, dysgawdwr moesau 
 Morality, mo-rärî-tî, n. moesoldeb, 
 
 moesolder, moesddysg 
 Moralize, mor'al-iz, vi. moesoli, moes- 
 
 addysgu, moesresymu 
 Morally, mör'al-î, ad. yn foesol ; yn 
 
 debygol, yn ol rheswm 
 Morass, mo-räs', n. cors, siglenydd, 
 
 mignen 
 Morbid, mör'bîd, a. afiach, clefychlyd 
 
 2Í9 
 
MOT path, fät, êre, met, ma-rin^, pin, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twk— took; 
 
 Morbidness, mör'bíd-nës, n. heintus- 
 rwydd [heintus 
 
 Morbific, mör-bífík, a. heintddwyn ; 
 
 Morceau, mör'so, n. tameidyn, tipyn 
 
 Mordacious, môr-da'shüs, a. danneddog, 
 llymeiriog, brathlyd 
 
 Mordant, mör'dänt, a. brathol, cnoawl : 
 n. sylwedd a ddefnyddir gan liwyddion 
 
 More, mo'r, a. ychwaneg, mwy ; rhagor : 
 ad. yn fwy : cd. — Much, Many. He is 
 no more, mae efe wedi marw, mae wedi 
 darfod, darfu am dano. More and 
 more, fwyfvvy. Once more, eto, eil- 
 waith, drachefn 
 
 Moreover, mo'r-o'vur, ad. yn mhellach, 
 heblaw, gyda hyny, ac hefyd, hefyd 
 
 Morigerous, mo-rîj'ür-üs, a. hynaws, 
 ufudd; moesoi 
 
 Morion, mô'r'î-ün, n. peniFestin, helm 
 
 Morkin, mor'kin, n. burgun, buria, abwy 
 
 Morling, mör'líng, n. gwlan hifio, gwlan 
 gîn 
 
 Mormonites, mör'mön-its, n. pi. dilynwyr 
 Joe Smith, penboethiad Americanaidd; 
 saint y dyddiau diweddaf 
 
 Morn, morn, n. bore, boreu 
 
 Morning, mör'nîng, n. bore, boreu : a. 
 boreol, boreuol. Morning-gown, bore- 
 dwyg. This morning, boreu heddyw 
 
 Morocco, mo-rok'o, n. gwlad yn Africa ; 
 lledr Morocco [porphor 
 
 Morone, mo-ron', a. coch dwfn, dugoch, 
 
 Morose, mo-ros', a. anynad, anniddig, 
 anfwyn, sarug 
 
 Moroseness, mo-ros'nes, Morosity, mo- 
 rös'î-tî, n. sarugrwydd 
 
 Morphew, mör'fu, n. y clefri gwyn, ysgen 
 
 Morrisdance, mòYís-däns, n. dawns y 
 Mwriaid 
 
 Morrow, mör'o, n. y fory. On the mor- 
 row, tranoeth. The day after to-mor- 
 row, trenydd. Three days hence, 
 tradwy. To-morrow, y fory. To-mor- 
 row night, nos y fory 
 
 Morse, mô'rs, n. môrfarch. — Walrus 
 
 Morsel, morsel, n. tamaid, safnaid, tarn, 
 tipyn, tameidyn 
 
 Morsure, môr'shür, n. cnoad 
 
 Mort, mört, n. can helwriaethol ; cemyw 
 
 Mortal, mör'täl, a. marwol ; angeuol : n. 
 un marwol, dyn. Mortals, marwolion, 
 daearolion 
 
 Mortality, môr-tärî-tî, n. marwoldeb, 
 angeuolrwydd, marw 
 
 Mortar, mör'tür, n. cymrwd, priddgalch; 
 breuan, cymriwel ; math o gyflegr 
 
 Mortgage, môr'gaj, n. arwystl, tirwystl : 
 
 vt. arwystlo, marw-wystlo 
 Mortgagee, mör-ga-jî', n. arwystlwr, 
 
 tir wystlwr, achretawr 
 Mortgager, mör'ga-jür,n. gwystl-roddwr, 
 
 benthyciwr, echwynwr 
 Mortiferous, mör-tíf'ür-üs, a. marwol, 
 
 dinystriol, angeuol 
 Mortification, mör-tî-fî-ka / shün, n. 
 marw-lygriad, madreddi ; siomedig- 
 aeth, darostyngiad, dwys-ofid 
 Mortify, mör'tî-fi, v. marw-lygru; blino, 
 
 siomi, gofidio 
 Mortise, mor'tiz, n. mortais, rhwyll : vt. 
 morteisio, rhwyllo [aralladwy 
 
 Mortmain, mört'man, n. meddiant an- 
 Mortuary,mör'tshu-ür-î,n.rhodd i eglwys 
 Mosaic, mo-za'ik, a. Mosesaidd, Mosen- 
 
 ol ; brith 
 Mosquito, mos'ki-to, n. math o wybedyn 
 
 colynog tramor 
 Mosque, mosk, n. teml Fahometanaidd 
 Moss, mös, n. mwswg, mwswgl, mwswn, 
 migwyn ; gweryd. Mosses, migneint 
 Mossy, mös'î, a. mwsyglyd, mysoglyd 
 Most, most, a. mwyaf, amlaf: ad. yn 
 fwyaf, yn benaf, tra : sd. — Much, Many. 
 Most of all, yn benaf. Most wicked, 
 gwaethaf. At most, o fwyaf, o eithaf, 
 o bellaf 
 Mostic, mos'tik, n. attegffon arliwiwr 
 Mostly, most'lî, ad. gan mwyaf, yn 
 
 fynychaf, yn fwyaf, yn amlaf 
 Motation, mo-ta'shün, n. cynhyrfiad, 
 symudiad [yn 
 
 Mote, mot, n. brych, brycheuyn, lluwch- 
 Moth, moth, n. gwyfyn, meisgyn, prifyn 
 dillad. Moth-eaten, ysedig gan wyfon 
 Mother, mÜTH'ür, n. mam. Mother-in- 
 law, mam yn nghyfraith. Mother- 
 spot, man geni. Mother-tongue, 
 mamiaith, prifiaith. Step -mother, 
 llysfam [mamaeth 
 
 Motherhood, mÜTH'ür-hŵd, n. mamedd, 
 Motherless, mÜTH'ùr-lës, a. difam, heb 
 fam [awl 
 
 Motherly, müTH'ûr-lî, a. mamaidd, mam- 
 Motherwort, müTH'ür-würt, n. llysiau'r 
 fam [gwaddodlyd 
 
 Mothery, müTH'ür-î, a. blodeulyd, 
 Motific, mo-tif ik, a. symudbair 
 Motion, mo'shün, n. chwyf, chwim, 
 chwiml, chwyfiad, symudiad, cyffroad, 
 ysgogiad, annogiad; cynygiad ; ymar- 
 llwysiad [symud 
 
 Motionless, mo'shün-lës, a. digyffro, di- 
 
 22Ö 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrzdzh. 
 
 Motive, mo'tiv, n. cynhyrfiad, cymhell- 
 iad, cyffroad ; egwyddor: n. symudbair 
 Motley, möt'lî, a. amliwiog, amryliw 
 Motto, möt'o, n. arvvyddair, arwyddwers 
 Mould, mold, n. pridd, daear ; mold, 
 cynllun ; llvvydni : v. moldio, tylino, 
 dylunio, llunio ; llwydo 
 Moulder, mol'dür, v. troi yn llwch, 
 
 malurio : n. moldiwr 
 Mouldiness, mordí-nës, n. llwydedd, 
 
 llwydni 
 Moulding, mol'ding, n. addurn-gerfiad 
 Mouldwarp, mold'wörp, n. gwadd, twrch- 
 
 ddaear 
 Mouldy, mordî, a.llwyd,brith-lwyd, mws 
 Moult, molt, vi. bwrvv plu 
 Mound, müẅnd, n. mwnt, gwarglawdd, 
 
 clawdd : vt. amgâu, amgloddio 
 Mount, müẅnt, n. mwnt, bryn, esgynfa : 
 
 v. esgyn, dringo, dyrchafu 
 Mountain, müẅn'tan, n. mynydd, moel, 
 bryn. A little mountain, mynyddyn. 
 A prominent mountain, ban 
 Mountaineer, müẅn-ta-nî'r', n. mynydd- 
 wr 8 [ig 
 
 Mountainous, müẅn'ta-nüs, a. mynydd- 
 Mountebank, muwn'ti-bangk, n. crwydr- 
 fecldyg, crach-feddyg, gwag-fostiwr ; 
 llamidydd, digrifwr 
 Mourn, mô'rn, v. galaru, cvvyno, arwylo 
 Mourner, mô'r'nür, n. galarydd, cwyn- 
 fanwr [trwm, alaethus 
 
 Mournful, mô'rn'fẁl, a. galarus, trist, 
 Mourning, mô'r'níng, n. galar-wisg 
 Mouse, müẅs (pi. mice, mis), n. llygoden. 
 Mouse-ear, y flewynog. Mouse-trap, 
 llygodfagl, magi llygod. Field-mouse, 
 twrlla, llyg. Rear-mouse, ystlum. 
 Shrew mouse, llygoden goch, chwistlen 
 Mouse, müẅz, v. llygota, dal llygod. 
 Mouser, muw'zur, n. llygotwr, llygotai 
 Mouth, müẅth (pi, mouths, muwTHz), 
 
 n. safn, genau, eeg 
 Mouth, mûẅTH, v. cegu, safnau, gweflu ; 
 min-gamu. Foul-mouthed, dryg- 
 ieithog, budreiriog, drwg ei dafod. | 
 Mealy-mouthed, safn-feddal, gwen- 
 ieithus. Open-mouthed, ceg-agored,! 
 rheibus,chwedleugar, tafodrydd. Roof 
 of the mouth, taflod y geneu. Wide- 
 mouthed, safnrwth. Wry-mouthed, 
 m in -gam [cegaid 
 
 Mouthful, müẅth'fẁl, n. safnaid, t am aid, 
 Move, mwv, v. symud, cyfròi, cynhyrfu, 
 cymhell, cynyg, chwyfio, chwimio, 
 ysgogi 
 
 MUG 
 
 Moveable, mẅ'vä-bl, a. symudadwy, 
 
 hydreigl, symudol 
 Moveables, mw'va-blz, n. pi. da symudol, 
 
 da cyffro, cyfodedion 
 Movement, mwv'ment, n. symudiad, ys- 
 
 gogiad, cyffroad ; troellwaith 
 Moving, mw'ving, a. cyffrous, cynhyrflol, 
 
 cyffroawl, ymsymudol 
 Mow, mo {mown), n. mwdwl, das, beis- 
 
 gawn : vt. Uadd. To mow hay, lladd 
 
 gwair [gwair 
 
 Mower, mo'ür, n. pladurwr, lladdwr 
 Mown, mon, pp. — Mow 
 Moyle, möîl, n. mul 
 Much, mutsh (more, most), a. llawer : 
 
 ad. yn fawr. As much, cymaint. Too 
 
 much, gormod. Much ado, mawr 
 
 orchest 
 Mucid, mu'sîd, a. llwyd, mws, llysog 
 Mucidness, mu'sîd-nës, n. llwydni, 
 
 llysni, mysni [llysnafedd 
 
 Mucilage, mu'sî-laj, n. sudd; llyslyn, 
 Mucilaginous, mu-sî-läj'î-nüs, a. 
 
 llyslynaidd, llysnafeddog, llyslyd 
 Muck, muk, n. tail, gwrtaeth, torn, baw: 
 
 vt. teilo, gwrteithio. Muck-heap, 
 
 Muck-hill, tomen. Muck-worm, pryf 
 
 y dom ; cybydd [cadach 
 
 Muckender, muk'en-dur, n. llawlian, 
 Muckiness, muk'i-nes, n. baweidd-dra, 
 Muckle, muk 7 !, a. llawer : n. sypyn 
 Mucky, miik'!, a. bawlyd, brwnt 
 Mucous, mu'kus, Muculent, mu'ku-lent, 
 
 a. llysnafeddog, llysnafol [pi»°g 
 
 Mucronated, mu'kro-na-ted, a. blaenfain, 
 Mucus, mu'kus, n. llysnafedd 
 Mud, rniid, n. llaid, llaca, baw : v. 
 
 lleidio, budreddu [afloewder 
 
 Muddiness, müd'î-nës, n. lleidiogrwydd, 
 Muddle, müd'l, vi. Uedfeddwi, gofrwysgo 
 Muddled, mud'ld, a. lledfeddw, brwysg 
 Muddy, müd'î, a. lleidiog, lleidlyd, 
 
 ailoew : vt. lleidio [^glai 
 
 Mud wall, müd'wôl, n. gwal bridd, gwal 
 Muff, müf, n. dyrndorch, clydwain 
 Muffin, müf'ín, n. math o deisen 
 Muffle, miif '1, v. moledu, cuddio, mygydu 
 Muffler, müf'lür, n. moled, wyneb- 
 
 orchudd [anaidd 
 
 Mufti, müf'tî, n. archoffeiriad Mahomet- 
 Mug, mug, n. diodlestr, cwpan 
 Muggish, müg'ísh, Muggy, müg'î, a. 
 
 llwydlyd ; llaith, tarthlyd, tawch-drwm 
 
 Mugient, mu'jî-ënt, a. brefol, bugunol 
 
 Mugweed, müg'wîd, n. llysiau y groes 
 
 Mugwort, mîíg'würt, n. llysiau llwyd 
 
 _ 
 
MUR path, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrrtoo, twkrrtook; 
 
 Mulatto, mu-lat'o, n. un ganedig o rieni 
 
 o wahanol liwiau, un melynddu 
 Mulberry, mürbër-î, n. ffrwyth merwydd. 
 Mulberries, mwyar Mair, mwyar 
 ifreinig. Mulberry-tree, merwydden 
 Mulct, mulkt, n. dirwy, camlwrw : vt. 
 Mule, mul, n. mul [dirvvyo 
 
 Muleteer, mu-lë-tî'r', n. gyrwr mulod 
 Muliebrity, mu-lî-ëb'rî-tî, n. gwreicdra 
 
 gwreigeiddrwydd 
 
 Multocular, mul-tok'u-lur, a.aml-lygeid- 
 
 iog [falu 
 
 Multure, mürtshür, n. tâl neu doll am 
 
 Mum, müm, int. ust ! taw â son ! taw ! : 
 
 n. math o gwrw o frag gwenith 
 Mumble, müm'bl, v. mantachu, grymial 
 Mumbler, müm'blür, n. mantachwr, 
 
 myngialwr, grymialydd 
 Mummer, müm'ür, n. mud-chwarëydd 
 
 [anhydyn Mummery, müm'ür-î, n. mud-chware 
 
 Mulish, mulish, a. mulaidd ; cyndyn, Mummy, müm'i, n.corfFwedi ei berarogli 
 
 Mull, mul, vt. brydio, berwi 
 
 Muller, mürür, n. malurfaen, llawfaen 
 
 malurio 
 Mullet, mürët, n, barf bysg, penfras 
 Mulligrubs, märî-grübz, n. pi. pryfig- 
 
 edd, ymgno'r coluddion ; sarugrwydd 
 Mulloc, mul'uk, n. baw, ysbwrial 
 Mulse, müls, n. melwin, bragodwin 
 Multangular, mül-täng'gu-lür, a. aml- 
 
 onglog [gellog 
 
 Multicapsular, mul-ti-kap'su-lur, a. ami- 
 Multifarious, mül-tî-fë'r'î-üs, a. amlryw, 
 
 amryfath, amrywiol 
 Multifidous, mül-tîf'î-düs, a. amryhollt 
 Multiform, mürtî-förm, a. amlddull, 
 
 amryddull, lluosddull 
 Multigenerous, mül-tî-jën'ür-üs, a. 
 
 amlfath [ochrog 
 
 Multilateral, mül-tî-lät'ür-äl, a. ami- 
 Multinomial, mül-tî-no'mî-äl, Multino- 
 
 minal, mül-tî-nöm'î-näl, a. amlenwog 
 Multipartite, mül-típ'ür-tit, a. amlranog, 
 
 lliosran 
 Multipede, mül'tî-pîd, a. amldroediog 
 Multiple, mül'tî-pl, a. amlblygog, aml- 
 
 rifol : n. lluosrif 
 Multipliable, mürtî-pli-ä-bl, a. Uuos- 
 
 adwy, lliosadwy [ogai 
 
 Multiplicand, müTtî-plí-känd, n. lluos- 
 Multiplication, mul-ti-pli-ka'shun, n. 
 
 lluosyddiaeth, lluosiaeth 
 Multiplicator,mürtî-plî-ka-tür, n. lluos- 
 
 ogydd [lliosog 
 
 Multiplicious, mül-tî-plîsh'üs, a.lluosog, 
 Multiplicity, mül-tî-plís'î-tî, n. Uuosedd, 
 
 lluosogrwydd 
 Multiplier, mürtî-pli-ür, n, lluosogwr, 
 
 lluosogydd [amlâu 
 
 Multiply, mürtî-pli, v. lluosi, lluosogi, 
 Multipotent, mürtíp'o-tënt, a. amry» 
 
 nerth, amryallu 
 Multitude, mürtî-tud, n. lluaws, lliaws, 
 
 torf, tyrfa, mintai; y werin, y gwerinos 
 Multitudinous, mül-tî-tu'dî-nüs, a. lluos- 
 
 og, lliosog 
 
 Mump, mump, v. chwyl-gnoi, buan-gnoi 
 
 isel ddywedyd, cardota 
 Mumper, müm'pür, n. chwyl-gnowr, 
 
 bolerwr ; cardotyn 
 Mumpish, mumpish, a. sarug 
 Mumps, mumps, n. esogryn, y bynsach, 
 
 y dawedwst, y dwymyn doben 
 Munch, müntsh, v. cnoi, dygnoi 
 Mund, münd, n. tanc, hedd, esmwythder, 
 
 llonyddwch, tawelwch 
 Mundane, mün'dan, a. bydol 
 Mundation, mün-aVshün, n. glanâd, 
 
 purol [purol 
 
 Mundatory, mün'dâ-tür-î, a. glanaol, 
 Mundic, mun'dik, n. maen tan 
 Mundify, mün'dî-fì, vt. glanâu, gwynu, 
 
 puro [gwobrwyol 
 
 Munerary, mu'nür-ür-î, a. anrhegol, 
 Mungrel, müng'grël, n. — Mongrel 
 Municipal, mu-nís'î-päl, a. breinniol, 
 
 dinasol, bwrdeisiol [deisiaeth 
 
 Municipality, mu-nís-î-pärí-tî, n. bwr- 
 Munifìcence, mu-nífî-sëns, n. haelder, 
 
 haelioni [cedfawr 
 
 Munificent, mu-nífî-sënt, a. hael, cedig, 
 Muniment, mu'nî-mënt, n. amddiiFyn ; 
 
 caerwaith ; hawl 
 Munite, mu-nit', vt. amgaeru, cadarnâu 
 Munition, mu-nísh'ün, n. amddifFynfa, 
 
 amgaer, diffynwaith, moddion rhyfel 
 Murr, mür, n. annwyd 
 Murage, mu'r'aj, n. mur-dreth 
 Mural, muVal, a. muriol, caerol 
 Murder, mür'dür, n. llofruddiaeth, llaw- 
 
 ruddiaeth, murn, murndwrn : vt. llof- 
 
 ruddio, murnio. Self-murder, hunan- 
 
 laddiad 
 Murderer, mür'dür-ür, n. llofrudd, lleidd- 
 
 iad. Self-murderer, hunan-leiddiad 
 Murderous, mür'dür-üs, a. llofruddiog, 
 
 gwaedlyd [caeru 
 
 Mure, mu'r, n. mur : vt. murio, gwalio, 
 Muriatic, mu'r-i-at'ik, a. heliaidd, heliol 
 Muricated, mu'r'T-ka-ted, a. Uymbigog 
 Murk, murk, n. cibyn, plisgyn ; tywyllni 
 
 222 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, Tiiis; j = dzh. MYR 
 
 Murky, mur'ki, a. tywyll, cymylog ; 
 
 gwrm ; cuchiog 
 Murmur, mür'mür, vi. grwgnach, gythu ; 
 
 godyrddu : n. grwm, grwyth, grydwst; 
 
 grwgnach, tuchan ; goruad, dadwrdd. 
 
 Murmuring of the sea, bwmbwr y môr 
 Murmurer, mür'mür-ür, n. grwgnachwr, 
 
 grymialydd [feiliaid 
 
 Murrain, mür'an, n. chwaren, pla ar ani 
 Murrey, mürl, a. cochddu 
 Murrion, mür'î-ün, n. helm, penwisg 
 Muscadel, müs'kä-dël, Muscat, muscat, 
 
 math o winrawn per 
 Muscadel, mus'ka-del, Muscadine, müs'- 
 
 kâ- din, n. math o win ; math o elleigen 
 Muscle, müYJ, n. cyhyr, llywethan, 
 
 Uyweth ; pysg cragen las 
 Muscosity, müs-kös'î-tî, n. mysyglydedd 
 Muscular, müYku-lür, a. llywethog, cy- 
 
 hyrog, cyhyrol, cryf 
 Muse, muz, n. awen : v. myfyrio, ys- 
 
 tyried, cyngydio. Muses, naw duwies 
 
 dysg neu gerdd ; anant [gar 
 
 Museful, muz'fwl, a. myfyrdodol, myfyr- 
 Museum, mu-zi'um, n. amgeueddfa ; 
 
 creirfa [cud, maethen 
 
 Mushroom, mush'rvvm, n. bwyd y bar- 
 Music, mu'zik, n. cerddoriaeth ; alaw, 
 
 eilyw, eilon, cynghanedd, peroriaeth. 
 
 Doctor of music, bardd alaw. Music- 
 master, dysgawdwr cerddoriaeth. Vo- 
 cal music, cerdd dafod 
 Musical, mu'zî-käl, a. cerddgar, cy- 
 
 nghaneddol 
 Musician, mu-zîsh'än, n. cerddwr, tant- 
 
 awr, cynghaneddwr, perawr. Chief 
 
 musician, pencerdd 
 Musk, musk, n. mwsg. Musk-melon, 
 
 pompiwn peraroglus. Musk-rose, 
 
 rhosyn tra pheraroglus 
 Musket, musket, n. gwn Haw, cad-ddryll 
 Musketeer, mus-ke-ti'r', n. saethydd 
 Musketoon, mus-ke-twn', n. gwn byr a 
 
 llydan 
 Musky, mus'ki, a. mwsgaidd, fel mwsg 
 Muslin, muz'lin, n. mein-we cotwm 
 Musrol, mös'rol, n. trwyn-iFrwyn march 
 Mussel, mus'l, n. pysg cragen las. 
 
 Mussels, cregin gleision 
 Mussulman, müs'ül-män, n. crefyddwr 
 
 Mahometanaidd 
 Must, must, n. gwin neu ddiod newydd, 
 
 diod yn yr îl : v. llwydo 
 Must, must, v. def. rhaid yw, dir yw. 
 
 I must read, rhaid i mi ddarllen. I 
 
 must not, ni raid i mi ; rhaid i mi beidio 
 
 Mustache, müs-täsh', Mustachio, müs- 
 
 ta'sho, n. trawswch 
 Mustard, müs'türd, n. ceddw, mwstardd. 
 
 Wild mustard, berwr y fain, berwr y 
 
 gauaf 
 Muster, müs'tür, v. byddino ; profi ; 
 
 rhifrestru : n. byddin-brawf ; prawf- 
 
 olygiad; byddin-rifiad. Muster-book, 
 
 llyfr enwau milwyr. Muster-master, 
 
 byddin-restrydd. Muster-roll, cof- 
 
 restr liu 
 Mustiness, müs'tî-nës, n. llwydni ; mysni 
 Musty, müs'tî, a. llwyd ; mŵs ; drewllyd. 
 
 To grow musty, llwydo 
 Mutability, mu-tä-bîl'î-tî, n. anwadal- 
 
 wch, cyfnewidioldeb [iol 
 
 Mutable, mu'tä-bl, a. anwadal, cyfnewid- 
 Mutation, mu-ta'shün, n. newidiad, cyf- 
 
 newidiad 
 Mute, mut, n. mudan ; mudsain, llyth- 
 
 yren fud; adar-dom: a. mud, tawedog, 
 
 dilafar : vi. tomi, teilo, ystlomi 
 Mutilate, mu'tî-lat, vt. anafu, anharddu 
 Mutilation, mu-tî-la'shün, n. anafiad ; 
 
 anharddiad ; toriad aelod 
 Mutineer, mu-tî-nî'r', n. terfysgwr, 
 
 gwrthgodwr [terfysglyd 
 
 Mutinous, mu'tî-nüs, a. gwrthryfelgar, 
 Mutiny, mu'tî-nî, vi. terfysgu, gwrth- 
 
 godi : n. terfysg, gwrthgodiad 
 Mutter, müt'ür, v. tuchan u ; grwgnach ; 
 
 mwngial, grymial 
 Mutton, müt'n, n. cig mollt, cig dafad, 
 
 cig myharan ; dafad, myharan 
 Mutual, mu'tshu-al, a. cy-, cyd-, cyf-, 
 
 cys-, o'r ddwy ochr, y naill i'r Hall. 
 
 Mutual hatred, cydgasâd [newidiad 
 Mutuality, mu-tshu-äri-tî, n. cydgyf- 
 Mutually,mu-tshu-ärî, ad. ar gylch, ar 
 
 gyfnewid, o bob ochor 
 Mutuation, mu-tshu-a'shün, n. echwyniad 
 Muzzle, muzl, n. genau, safn, ceg ; 
 
 penfFrwyn : v. penffrwyno, penrwymo 
 Muzzy, muz'T, a. meddw 
 My, mi, (neb bwyslais, mî,) pro. mau, 
 
 fy. My own, eiddof, eiddof fi, eiddof 
 
 fl fy hun [iaeth 
 
 Myography, mi-ög'rä-fî, n. cyhyrydd- 
 Myology, mi-ol'o-jl, n. cyhyrdraeth 
 Myopy, mi'o-pî, n. byrdra golwg 
 Myope, mi'op, n. un byr ei olwg 
 Myriad, mír'î-äd, n. myrdd, deng mil 
 Myrmidon, mür'mî-dün, n. dyhiryn, 
 
 anfad-ddyn 
 Myrrh, mür, n. myr : a. myrllyd 
 Myrtle, mür'tl, n. myrtwydd, madwydd 
 
 223 
 
NAT path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅrrtoo, tŵk:ntook 
 
 Myself, mî-sëlf', pro. mi fy hun, myfì 
 
 fy hunan [dirgelion 
 
 Mystagogue, mîs'tâ-gög, n. dehonglydd 
 Mysterious, mîs-tî'r'î-üs, a. dirgelaidd, 
 
 dirgel, tywyll, aneglur, cyfrinol 
 Mysterize, mis'tur-iz, vt. dirgel ddywedyd 
 Mystery, mís'tür-î, n. dirgelwch, rhin, 
 
 cyfrin, cyfriniaeth ; mwysder 
 Mystic, mis'tik, n. dychymygwr dirgelion 
 Mystic, mis'tik, Mystical, mis'ti-kal, a. 
 
 cyfrinol, cudd, dirgel 
 
 Mysticism, mis tî-sízm,n. dirgelyddiaeth 
 Myth, mith, n. dammeg, chwedl 
 Mythic, mith'ik, a. dammegol, chwedl- 
 
 oneg [aidd 
 
 Mythological, mith-o-loj'i-kal, a. chwedl- 
 Mythologist, mî-thòTo-jíst, n. dehonglwr 
 
 chwedlau 
 Mythologize, mi-thoTo-jiz, v. trin neu 
 
 dehongli, yr hen chwedlau paganaidd 
 Mythology, mî-thòTo-jî, n. chwedl ddysg, 
 
 chwedloniaeth 
 
 N 
 
 l^AB, näb, vt. dal yn disymwth 
 
 Nabob, na'böb, n. penaeth yn yr 
 
 India [isbwynt, gwrthwyneb 
 
 Nadir, na'dür, n. y fan dan ein traed, 
 
 Nag, nag, n. crynfarch, corfarch 
 
 Naiad, na'ad, n. duwies y dyfroedd, 
 
 afon-dduwies 
 Nail, nal, n. hoel, hoelen, cethr, cethren ; 
 ewin ; ewinfedd, 2| o fodfeddi: vt. 
 hoelio, cethru 
 Nailer, na / lür, n. hoeliwr, gôf hoelion 
 Nailery, na'lür-î, n. gweithfa hoelion 
 Naked, na'ked, a. noeth, llwm. Stark- 
 naked, noeth-lymyn. The naked 
 truth, y gwir diorchudd [dra 
 
 Nakedness, na'ked-nes, n. noethni, llym- 
 Name, nam, n. enw, enwad : vt. enwi ; 
 galw. To call names, difenwi, difrio 
 Nameless, nam'Jes, a. dienw, dienwad 
 Namely, nam'lî, ad. wrth enw, yn en- 
 
 wedigol ; sef, hyny yw 
 Namesake, nam / sak, n. cyfenwydd 
 Nankeen, nan-kin', n. math o gotwmwe 
 Nap, nap, n. hun, hunell, amrant-hun ; 
 ceden, casnacb, pan, gra : v. huno, 
 dargysgu ; cedenu. A short nap, 
 hunyn. To take a nap, cysgu hun 
 Nape, nap, n. gwar ; gwegil 
 Napery, näp'ür-î, n. bwrdd-lieiniau 
 Naphtha, näp / thâ, n. math o wlybwr 
 hylosg [cewyn 
 
 Napkin, nap'kin, n. cedaflen, cadach, 
 Napless, nappes, a. digeden, digasnach 
 Nappy, nap'i, a. cedenog, casnachog 
 Narcotic, nar-kot'ik, a. cwsgbair 
 Nard, närd, n. prysgen beraroglus 
 Nare, në'r, n. íFroen [traethadwy 
 
 Narrable, när'â-bl, a. adroddadwy, 
 Narration, na-ra'shun, Narrative, när'- 
 ä-tîv, n. adroddiad, traethiad ; hanes ; 
 chwedl [ydd 
 
 Narrator, nä-ra'tür, n. adroddwr, hanes- 
 
 Narrow, nar'o, a. cul, cyfyng ; crintach ; 
 
 anhael : v. culâu, cyfyngu. Narrow 
 
 cloth, brethyn unlled. Long and 
 
 narrow, hir-gil 
 Narrowly, när'o-lî, ad. yn gyfyng ; yn 
 
 gaeth ; yn graiF; yn fanwl ; yn brin ; 
 
 o'r braidd 
 Narrowness, när'o-nës, n. culedd, culdra, 
 
 culder, culni ; cyfyngder ; crintach- 
 
 rwydd 
 Nasal, na'zal, a. trwynol. Nasal-con- 
 sonants, trwynolion 
 Nascent, näs'ënt, a. cynyddol, tarddol 
 Nastiness, näs'tî-nës, n. budreddi, ffi- 
 
 eidd-dra [bawlyd 
 
 Nasty, näs'tî, a. brwnt, aflan, budr, swga, 
 Natal, na'täl, a. genedigol, genol 
 Natalitious, na-tâ-lísh'üs, a. perthynol i 
 
 ddydd genedigaeth 
 Natation, nä-ta / shün, n. nofiad, nofiant 
 Natatores, na-ta-to'r'iz, n. pi. nofied- 
 
 yddion 
 Nathless, näth'lës, ad. eto, er hyny 
 Nation, na'sbün, n. cenedl, ciwdod ; gwlad 
 National, näsh'ün-äl, a. gwladol, gwlad- 
 
 wriaethol; cenedlaethol 
 Nationality, näsh-ün-ärí-tî, n. cenedlig- 
 
 rwydd 
 Native, na'tiv, n. brodor, priodor : a. 
 
 genedigol, genol; cynwynol, cynenid, 
 
 greddfol ; dechreuol 
 Nativity, na-tTv'i-ti, n. genedigaeth 
 Natural, nat'shu-ral, a. anianol, naturiol, 
 
 cynwynol ; hanfodol : n. ifol geni, 
 
 symlyn, ynfydyn. A natural child, 
 
 anhap ei fam, basdardd, plentyn 
 
 gordderch 
 Naturalism, nat'shu-ral-izm, n. aniander 
 Naturalist, nät'shu-räl-îst, n. anianydd, 
 
 naturiaethwr 
 
 Naturalization, nat-shu-ral-i-za'shun, 
 
 n. rhydd-freinniad 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. NEE 
 
 tlysni ; 
 
 Naturalize, nat'shu-ral-iz, vt. trwydded- 
 
 ogi ; cywladu ; breinnioli, brodori 
 Nature, na'tshür, n. anian, nawd, natur, 
 
 naturiaeth ; y byd, y greadigaeth ; 
 
 rhyw, math, bath. Good-nature, 
 
 mvvynder. Ill-nature, gwrthyni. Of 
 
 the same nature, unrhyw 
 Naught, not, n. dim : a. drwg, brwnt 
 Naughtiness, nö'tî-nës, n. direidi, dryg- 
 
 ioni [ionus 
 
 Naughty, nö'tî, a. diriaid, drwg, dryg- 
 Naumachy, no'ma-kl, n. rhith mor-ym- 
 
 ladd [arloesygiad 
 
 Nausea, nö'shî-â, n. gwrthwynebedd, 
 Nauseate, nö'shî-at, vt. gwrthwynebu, 
 
 ffieiddio, gwrthod 
 Nauseous, nö'shüs, a. gwrthwyneblyd, 
 
 ffiaidd, diflas ; atgas [rwydd 
 
 Nauseousness, nö'shüs-nës, n. fíìeidd- 
 Nautical, nö'tî-käl, a. mordwyol, llong- 
 
 wriaethol [bysg 
 
 Nautilus, nö'tî-lüs, n. math o gragen- 
 Naval, na'val, a. llyngesol ; morol 
 Nave, nav, n. corfF eglwys ; bogel troell ; 
 
 both olwyn 
 Navel, na'vl, n. bogel ; y canol 
 Navelwort, na'vl-wurt, n. dail y gron. 
 
 Wild navelwort, llysiau'r geiniog 
 Navigable, nav'i-ga-bl, a. mordwyadwy, 
 
 moriadwy [iadu 
 
 Navigate, nav'i-gat, vt. mordwyo, llong- 
 Navigation, nav-i-ga'shun, n. mordwy- 
 
 aeth, moryddiaeth, llongiadaeth 
 Navigator, nav'i-ga-tur, n. mordwywr ; 
 
 llywydd Hong 
 Navy, na'vi, n. llynges ; môr-fyddin. A 
 
 little navy, llyngesan 
 Nay, na, ad. nagê ; nid felly ; na ddo ; 
 
 nid hyny yn unig 
 Neaf, Nief, nîf, n. dwrn 
 Neal, nil, v. tymmheru trwy wres 
 Neap, nip, a. isel ; treiawl. Neap tide, 
 
 Uanw isel 
 Near, nî'r (nearer, next), a. agos, cyf- 
 
 agos, eiddwng, wng : ad. yn agos, 
 
 gerllaw : v. agosâu. To draw near, 
 
 nesâu, dynesu. Nearer, nes, agosach. 
 
 Nearest, nesaf, agosaf 
 Nearness, nî'r'nës, n. agosrwydd ; crin- 
 
 tachrwydd 
 Neat, nit, a. dillyn, destlus, tlws, twt, 
 
 hardd, gweddaidd; pur, digymysg, 
 
 glân : n. ych, eidion. Neat-herd, 
 
 bugail gwartheg, hensor. Neat cattle, 
 
 da duon, gwartheg 
 Neath, nîth, n. Castellnedd 
 
 30 
 
 Neatness, nît'nës, n. destledd 
 digymysgedd, purder 
 
 Neb, nëb, n. trwyn, pig, gylfin ; ceg, safn 
 
 Nebula, nëb'u-lâ (pi. nebulae, nëb'u-lî), 
 n. niwlen, niwl-sêr; pilen ar y llygad 
 
 Nebulous, nëb'u-lüs, a. cymylog, niwlog 
 
 Necessarian, nës-ë-së'r'î-än, Necessi- 
 tarian, nî-sës-î-të'r'î-än, n. gwadwr 
 rhydd weithrediad, annghenrheidiwr 
 
 Necessary, nës'ë-sür-î, a. rhaid, rheidiol, 
 annghenrheidiol, dir, anhebgorol : n. 
 peth annghenrheidiol ; geudy. Ne- 
 cessaries, rheidiau, annghenrheidiau, 
 cyfreidiau, bwyd ac ymborth. Not 
 necessary, afreidiol 
 
 Necessitate, nî-sës'î-tat, vt. dirgymhell, 
 annghenu, dirio, rheidio, annghen- 
 rheidio, gorfod, gorfodogi 
 
 Necessitous, nî-sës'î-tüs, a. annghenus, 
 rheidus, tlawd 
 
 Necessitude, nî-sës'î-tud, n. annghen, 
 annghendod, annghenoctyd, eisiau 
 
 Necessity, nî-sës'î-tî, n. annghenrhaid, 
 rhaid, rheidedd ; dir, dirni. To make 
 a virtue of necessity, cymeryd cynghor 
 gan annghen 
 
 Neck, nek, n. gwddf, gwddw, mwnwgl. 
 Neck-band, gwddf-dorch. Neck- 
 bone, chwilgorti gwddf. Neck-cloth, 
 cadach gwddf, gwddwgen. Stiff- 
 necked, gwargaled. Wry-necked, 
 gwddfgam [gadwyn 
 
 Necklace, neVlas, n. mwndlws, gwddf- 
 
 Necrology, ni-kroTo-ji, n. cofrestr marw- 
 olaethau 
 
 Necromancer, nëVro-män-sür, n. gor- 
 cheiniwr, swynwr 
 
 Necromancy, nek'ro-man-si, n. gor- 
 cheiniaeth, dewiniaeth 
 
 Nectar, nek'tur, n. diod y duwiau 
 
 Nectarious, nek-te'r'i-us, a. melusber 
 
 Nectarine, nek'tur-in, n. math o ffrwyth 
 eirinog : a. melus 
 
 Need, nid, n. annghen, rhaid, eisiau, 
 eisiwed, rheidedd, tlodi : v. rheidio, 
 eisiau, annghenu [eisiau 
 
 Neediness, nî'dî-nës, n. annghen, tlodi, 
 
 Needful, nîd'fẁl, a. dir, rhaid, cyfreidiol, 
 annghenrheidiol 
 
 Needle, nî'dl, n. nodwydd, nvdwydd ; 
 gwachell. Needle-maker, nodwyddwr. 
 Knitting-needle, gwaell, gwachell 
 
 Needleful, nî'dl-fŵl, n. nodwyddiad 
 
 Needlework, nî'dl-würk, n. gwaith 
 nodwydd, gwniadwaith, nodwyddwaith 
 
 Needless, nîd'lës, a. afreidiol, diachos 
 
 225 
 
NEW path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, twmtoo, twk=took ; 
 
 Needs, mdz, n. pi. rheidiau : ad. o raid. Nerve, nurv, n. gi, gien, gieuyn, gewyn. 
 
 Affection of the nerves, gihaint. Au- 
 ditory nerve, gien clywed. Cervical 
 nerves, giau y gwddf. Ganglionic 
 nerves, giau clymedig. Gustatory 
 nerve, gien archwaith. Olfactory 
 nerve, gien aroglu. Optic nerve, 
 gien golvvg, gien gvveled 
 Nerveless, nurv'les, a. egwan, dirym 
 Nervous, nur'vus, a. giawg, gewynaidd ; 
 
 He must needs, rhaid iddo 
 Needy, nî'dî, a. annghenog, rheidus, 
 
 tlawd 
 Neese, niz, vi. tisio, trewi 
 Nef, nef, n. — Nave 
 Nefarious, nî-fe'r'î-üs, a. anfad, dryg- 
 
 ionus, ysgeler 
 Negation, nî-ga'shün, n. nag, nacâd, 
 
 gwad, negyf, negyddiad 
 
 Negative, neg'a-tiv, n. nag, negyf, nage, I nerthol, cryf ; pruddglwyfus ; ofnus 
 negydd : a. nacaol, negyddol, gwadol : Nervousness, nür'vüs-nës, n. grymusder ; 
 
 vt. nacâu, gommedd, gwadu 
 Neglect, neg-lekt', n. esgeulusdra, di- 
 
 ofalvvch : vt. esgeuluso, gwalluso 
 Neglectful, neg-lekt'fwl, a. esgeulus, 
 
 diofal [wisg 
 
 Negligee, neg-li-zha', n. math o wn ; am- 
 Negligence, nëg'lî-jëns, n. esgeulusdod, 
 
 anofaledd 
 Negligent, nëg'lî-jënt, a. esgeulus, diofal, 
 
 gwallus 
 Negotiable, nî-go'shî-ä-bl, a. newidiad- 
 
 wy, marchnadol 
 Negotiate, nî go'shî-at, vi. gorchwylio ; 
 
 negeseua, trafnidio ; marchnata ; cy- 
 
 lafareddu, cynadlu 
 Nogotiation, nî-go-shî-a'shün, n. neges- 
 
 euaeth ; cylafaredd, trafnidaeth 
 Negotiator, nî-go'shi-a-tür, n. neges- 
 
 euwr ; cynadlydd 
 Negro, nî'gro, n. dyn du [swgr 
 
 Negus, nî'güs, n. cymysg o win, dwfr, a 
 Neigh, na, vi. gweryru : n. gvveryriad 
 Neighbour, na / bür, n. cymydog 
 Neighbourhood, na'bür-hẁd, n. cymyd- 
 
 ogaeth [caredig 
 
 Neighbourly, na'bür-lî, a. cymydogol ; 
 Neither, nî'THür, con. na, nac, ychwaith: 
 
 a. na y naill na y Hall, nid yr un o'r 
 
 ddau 
 Nemoral, nëm'o-räl, Nemorous, nem'o- 
 
 rüs, a. llwynol [weddog 
 
 Neogamist, nî-ög / ä-mîst, n. un newydd- 
 Neology, nî-öTo-jî, n. dyfeisiad geiriau 
 
 newyddion [newydd 
 
 Neomenia, nî-o-mî'nî-ä, n. gwyl y lloer 
 Neophite, nî'o-fit, n. dysgybl ieuanc 
 Neoteric, nî-o-tër'îk,a. newydd, diweddar 
 Nepenthe, nî-pën'thî, n. cyffyr rhag pob 
 
 poen 
 Nephew, nev'u, n. nai [gareg 
 
 Nephritic, ni-frit'ik, a. da rhag dolur y 
 Nephritis, nî-fri'tîs, n. enynfa yr arenau 
 Nepotism, nep'o-tizm, n. neiaintgarwch 
 Nereid, nî'r'î-íd, n. môr dduwies 
 
 gwendid, ofnusrwydd 
 Nescience, nësh'ëns, n. anwybodaeth 
 Ness, nës, n. penrhyn, pentir ; trwyn 
 Nest, nest, n. nyth, nythyn : v. nythu. 
 
 A little nest, nythyn 
 Nestle, nes'l, v. nythu ; cydgoleddu 
 Nestling, nesting, n. nythgyw, cywyn 
 Net, net, n. rhwyd, balleg, rhwyden, 
 ballegrwyd: a. glân, disothach. Net- 
 weight, glân-bwys. Wear-net, ball- 
 aweg 
 Nether, nëTii'ür, a. is, isach, iselach ; 
 ufFernol [dyfnaf 
 
 Nethermost, neTH'ür-most, a. isaf, iselaf ; 
 Netmaker, net'ma-kur, n. rhwydwe'ydd 
 Netting, nët'íng, Network, net'wiirk, n. 
 
 rhwydwaith 
 Nettle, net'l, n. danadl: vt. pigo; llidio; 
 cyfròi, cynhyrfu. Blind nettle, Dead 
 nettle, danadlen ddall, danadlen farw 
 Neurosis, nu-ro'sîs, n. clefyd y giau 
 Neuter, nu'tür, Neutral, nu'tral, n. an- 
 mhleidydd ; canolydd : a. anmhleidiol. 
 Verb neuter, perwyddiad rhydd. Neu- 
 ter gender, y ganolryw [wch 
 Neutrality, nu-trärî-tî, n. anmhleidgar- 
 Neutralize, nu'tral-iz, vt. dieiFeithio, 
 
 gwrthweithredu 
 Never, nev'ur, ad. nid erioed, nid un 
 amser, nid byth : px. di-, an-. Never- 
 ending, diderfyn, annherfynol. Never- 
 failing, dibaid 
 Nevertheless, nev-ur-THi-les', ad. nid 
 
 anllai, eto, er hyny, er hyn oil 
 New, nu, a. newydd ; diweddar ; cri ; 
 ffres. Bran-new, Span-new, newydd 
 tanlli. New-year's-day, dydd calan. 
 New-year's-gift, calenig 
 Newcastle, nu-kas'l, n. Castellnewydd 
 Newborn, nu'börn, a. newydd-eni 
 Newel, nu'el, n. canolbost grisiau 
 Newfangled, nu-fang'gld, a. newydd- 
 
 iFurfiog 
 Newly, null, ad. o newydd, yn ddiweddar 
 
 226 
 
 i 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; jrzdzh. 
 
 NO 
 
 Newness, nu'nes, n. newydd-deb, newydd- 
 
 der, newydd-rwydd 
 Newport, nu'po'rt, n. Trefdraeth 
 News, nuz, n. newydd, newyddion 
 Newsman, nuz'man, n. newyddiadurwr 
 Newsmonger, nuz'mung-gur, n. heliwr 
 
 chwedlau, newyddiwr 
 Newspaper, nuz'pa-pur, n. papyr new- 
 ydd, newyddiadur [chwilen 
 Newt, nut, n. madfall, geneu goeg, budr- 
 Next, nekst, a. nesaf: ad c yn nesaf: 
 sd. — Near [vt. pwyntio; blaenu 
 Nib, nib, n. blaen pin ysgrifenu ; telpyn : 
 Nibble, nib'l, v. deintio ; dargnöi; cnithio 
 Nice, nis, a. moethus ; destlus ; cain ; 
 manol, gofalus, cywraint, dichlyn, pert 
 Niceness, nis'nes, n. manylrwydd 
 Nicety, ni'sî-tî, n. cywrein-beth, manyl- 
 waith ; manyl-bwnc ; manylder. Nice- 
 ties, ammheuthynion, danteithion 
 Niche, nitsh, n. cloer, eilunfa 
 Nick, nik, n. bwlch, rhint: vt. bylchu, 
 rhygn-dori ; taro y nôd ; iawn-amseru; 
 twyllo, siomi. The nick of time, yr 
 iawn bryd [enwi 
 Nickname, nik'nam, n. llysenw : vt. llys- 
 Nictate, nik'tat, vi. amrantu, ysmicio 
 Nide, nid, n. nythiad, nythlwyth 
 Nidification, nîd-î-fî-ka / shün, n. nythiad 
 Nidorous, ni'dür-üs, a. yn arogli fel cig 
 rhôst . [iant 
 Nidulation, nid-u-la'shün, n. nythdrig- 
 Niece, nîs, n. nith [cerlyn 
 Niggard, nîg'ürd, n. cybydd, crinwas, 
 Niggardliness, nig'ürd-lî-nës, n. crin- 
 
 taehrwydd, cybydd-dod 
 Niggardly, nig'ürd-lî, a. cybyddlyd, 
 crintach, llawgeuad : ad. yn gybyddlyd 
 Niggle, nig 7 !, vi. cydofera 
 Nigh, ni, a. agos, cyfagos : ad. yn agos, 
 
 gerllaw, yn ymyl : v. agosâu, nesâu 
 Nighness, ni'nës, n. agosrwydd, agosedd 
 Night, nit, n. nos; noson, noswaith. 
 Night-faring, nosdeithiol. By night, 
 liw nos, ar hyd y nos. Dead of night, 
 dyfnder nos. Last night, neithiwr. 
 Night before last, echnos, ymannos. 
 To night, heno. To draw towards 
 night, nosi 
 Nightcap, nit'kap, n. cap nos 
 Nightfall, nit'föl, n. cyfnos 
 Nightgown, nit'gúŵn, n. gwn nôs 
 Nightingale, ni'tin-gal, n. eaws, eos 
 Nightly, nit'lî, a. nosol, nosweithiol : 
 
 ad. bob nos, o hyd nos 
 Nightman, nit'man, n. carthwr geudai 
 
 Nightmare, nit'më'r, n. yr hunllef 
 Nightshade, nit'shad, n. llysiau y rnoch, 
 codwarth. Woody night-shade, man- 
 
 Nightward, nit'würd, ad. tu a'r nos 
 Nightwatch, nit'watsh, n. gwyliadwriaeth 
 nos ; noswyliadwriaeth [yn duo 
 
 Nigrescent, ni-grës'ënt, a. caddugol ; 
 Nihility, ni-hîl'î-tî, n. dimedd, diddymder 
 Nill, nil, v. anewyllysio; pallu, gwrthod: 
 
 n. gwreichion elydr toddedig 
 Nimbiferous, nim-bíf'ür-üs, a. tymestl- 
 ddwyn [sionc 
 
 Nimble, nim'bl, a. cyflym, buan, heinif, 
 Nimious, nîm'yüs, a. gormodol, rhyfawr 
 Nincompoop, nîng^öm-pẅp, n. penbwl 
 Nine, nin, a. naw [dyblyg 
 
 Ninefold, nin'fold, a. nawplyg, naw 
 Ninepin, nin r pin, n. ceilysen : pi. ceilys 
 Nineteen, nin-tîn / , a. pedwar arbymtheg 
 Nineteenth, nin-tînth', a. pedwaredd ar 
 bymtheg [ugain 
 
 Ninetieth, nin'tî-ëth, a. degfed a phedwar 
 Ninety, nin^î, a. pedwar ugain a deg 
 Ninny, nin 7 !, Ninnyhammer, nn/î-ham- 
 
 ür, n. penpwl, hurtyn, clwpa 
 Ninth, ninth, a. nawfed 
 Nip, nip, n. cno, cnoad ; daif, deifiad: 
 
 vt. cnoi ; gwasgu ; deifio ; gwywo 
 Nippers, nip'urz, n. pi. gefail, gefeilan 
 Nipple, nip 7 !, n. diden , teth, tithen, 
 
 penig bron, bronig 
 Nisi, ni r si, con. oddieithr. Nisi prius, 
 gwys, gwarant. Court of nisi prius, 
 llys yr achosion cyiFredin. Justices of 
 nisi prius, y barnwyr cyffredin 
 Nit, nit, n. nedden, wy lleuen [deb 
 
 Nitency, nrtën-sî, n. claerder, dyscleir- 
 Nitid, nit r id, a. gloew, dysclaer, claer 
 Nitre, ni r tür, n. halen y graig 
 Nitrogen, m'tro-jen, n. blorai, un o 
 
 ranau cyfansawdd yr awyr 
 
 Nitrous, ni'trus, a. blorog 
 
 Nitty, nit r i, a. neddog, llawn nedd 
 
 Nival, ni r val, a. eiryog, llawn nyf neu 
 
 eira [purwyn 
 
 Niveous, niv'yus, a. eiryaidd, fel eira ; 
 
 No, no, a. neb, neb rhyw, neb un, dim : 
 
 ad. ni, nid, nis, na, nac, nag, nad, nas; 
 
 nage, naddo. At no place, nid mewn 
 
 un lie. At no time, byth. He is no 
 
 better, nid yw efe dipyn gwell. No 
 
 person, no one, nobody, neb. No 
 
 work shall be done, ni wneir ddim 
 
 gwaith. To no purpose, yn ofer, yn 
 
 ddiles. Yes or no, ie neu nage. — Yes 
 
 227 
 
NOR path, fät, êre, met, mä-rîne, pín, örb, on, curve, cut, tẅ=ztoo, twkrrtook 
 
 Nobilitate, no-hil'l-tat, vt. boneddu 
 Nobility, no-bîrî-tî, n. bonedd, uchel- 
 
 fonedd, dyledogaeth ; dyledogion, pen- 
 
 defigion 
 Noble, no'bl, a. dyledog, ardderchog, 
 
 godidog, arwraidd,boneddig, urddasol; 
 
 Nomenclature, no'men-kla-tshur, n. 
 
 enwlyfr ; enwau pethau [igol 
 
 Nominal, nöm'î-näl, a. enwol ; galwed- 
 
 Nominally, nöm'î-näl-î, ad. wrth ei enw, 
 
 erbyn ei enw ; o ran enw, mewn dim 
 
 ond enw [penodi 
 
 haelionus : n. bath aur o werth 6s. 8c; Nominate, nom î-nat, vt. enwi, galw ; 
 dyledog, bonedd [defig Nomination, nöm-î-na'shün, n. enwad, 
 
 Nobleman, no'bl-man, n. dyledog, pen- 
 Nobleness, no'bl-nes, n. dyledogrwydd 
 
 pennodiad, enwedigaeth 
 Nominative, nom'i-na-tiv, a. enwedigol 
 
 bonedd; mawredd, ardderchawgrwydd ( Nonage, non'aj, n. an-oed, maboed 
 Nobless, no'bles, n. uchel-fonedd 'Nonappearance, nön-ä-pî'r'äns, n. pall- 
 
 Nobly, no'blî, ad. yn foneddol ; yn ar-j ymddangosiad,absenoldeb,anmhresen- 
 
 dderchog ; yn haelionus oldeb 
 
 Nobody, no'böd-î, n. neb, neb un, neb- Nonce, nöns, n. amcan, dyben, bwriad 
 
 awd, undyn, neb rhyw un, nid neb, Nonconformist, nön-kön-för'míst, n. 
 
 nid un [niweidiol j annghydffurfiwr, ymneillduwr 
 
 Nocent, no'sent, Nocive, no'siv, a. drygus, 
 Noctambulist, nok-tam'bu-list, n. nos- 
 
 rodiwr, nos-gerddwr 
 Noctidial, nok-tid'yal, a. yn cynwys 
 
 dydd a nos 
 Noctiferous, nok-tif'ur-us, a. nosddwyn 
 Noctiluca, nök-tíru-kä, n. nos-oleuad 
 Noctuary, nok'tu-ur-i, n. noslyfr 
 Nocturn, nok'turn, n. nos-wasanaeth, 
 
 nos-weddi [nosawl 
 
 Nocturnal, nok-tur'nal, n. deial nos : a. 
 
 Nonconformity, non-kon-for'mi-ti, n. 
 
 annghydfFurfiad ; ymneillduaeth 
 Nondescript, non'di-skript, n. peth an- 
 
 arluniadwy 
 None, nun, pro. neb, dim, dim un 
 Nonentity, nön-ën'tî-tî, n. dihanfodedd, 
 
 diddim, anfodoliaeth 
 Nonesuch, nün'sütsh, n. un digymhar 
 Nonexistence, non-eg-zis'tens, n. an- 
 
 fodolaeth [annhyngol 
 
 Nonjuring, nön-ju'r'íng, a. annhwng, 
 
 Nod, nod, v. amneidio ; hepian, hepio, Nonjuror, nön-ju'r'ür, n. annhyngwr, 
 penogwyddo : n. penogwyddiad, hep ;' Nonpareil, nön-pä-rèT, n. peth digy- 
 awgrym [siol ' mhar ; math o afal ; math o argraff- 
 
 Noddle, nöd'l, n. penglog, clopa, clolj lythyren [iad 
 
 Noddy, nöd'î, n. hurthgen, drelyn ; cerbyb Nonpayment, nön-pa'mënt, n. methdâl- 
 deu-olwynog Nonplus, nön'plüs, n. dyrysnod, astrusi: 
 
 Node, nod, n. cwlwm, clwm, oddf, cwgn;' vt. peri taw ; gorddyrysi ; attal 
 
 cynghroesiad Nonponderous, nön-pön'dür-üs, a. di- 
 
 Nodous, no'düs, a. clymog, cygnog bwys, anmhwysig 
 
 Noggin, nög'ín, n. cwpan ; chwarter; Nonresident, non-rez'i -dent, n. annhrig- 
 peint iannydd : a. annhrigiannol 
 
 Noise, nôîz, n. swn, twrf, godwrdd, sain, Nonresistance, non-ri-zis'tans, n. di- 
 dadwrdd, twrdd, trwst, diaspad: v. dad-l wrthrynedd [iFreg 
 
 wrdd; cyhoeddi. A blustering noise, j Nonsense, nön'sëns, n. ffbledd, iFregod, 
 dwndwr. A chattering noise, trydar. Nonsensical, nön-sën'sî-käl, a. direswm, 
 
 A rumbling noise, godwrdd. Noise 
 
 of birds, sain adar 
 Noiseless, noiz'les, a. diswn, dystaw, 
 
 didwrdd, didrwst 
 Noisiness, noi'zi-nes, n. twrddusrwydd 
 Noisome, nöî'süm, a. ffiaidd, drewllyd 
 Noisomeness, nöî'süm-nës, n. ffieidd- 
 
 rwydd, atgasrwydd 
 Noisy, noT'zi, a. trystfawr, bloeddfawr 
 Nolition, no-lîsh'ün, n. anfyniad, anfodd 
 Nombles, num'blz, n. pi. perfedd carw 
 Nomenclator, no'men-kla-tur, n. enwed- 
 
 ydd, galwedydd 
 
 disynwyr [ddattodiad 
 
 Nonsolution, nön-so-lu'shün, n. meth- 
 Nonsuit, non'sut, n. anhawl, hawlgoll: 
 
 vt. dihawlio [fach 
 
 Nook, nwk, n. congl, ongl, cornel ; cil- 
 Noon, nẅn, Noonday, nẅn'da, Noontide, 
 
 nẅn'tid, n. nawn, hanerdydd, canol- 
 
 ddydd : a. nawnol 
 Noose, nwz, n. byddagl, magi ; cwlwm 
 
 rhedeg : vt. byddaglu, maglu 
 Nor, nör, con. na, nac 
 Normal, nör'mäl, a. rheolaidd, unionsyth, 
 
 syth. Normal school, ysgol athrawon 
 
 228 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, this; jrzdzh. NUM 
 
 r 
 
 Norse, nörs, n. Llychlynaeg 
 North, north, n. gogledd : a. gogleddol 
 Northerly, nör'THür-lî, Northern, nör'- 
 THürn, a. gogleddol. Northern lights, 
 goleuni ogleddol, gogleddwawr 
 Northop, nör'thöp, n. Llaneurgain 
 Northward, nörth'würd, ad. tua'r gogledd 
 Northwich, nörth'wítsh, n. yr Heledd ddu 
 Norway, nör'wa, n. Llychlyn 
 Norwich, nör'îtsh, n. Caercynan 
 Nose, noz, n. trwyn : v. trwyno ; arogli 
 Nosegay, noz'ga, n. blodeuglwm, twff, 
 
 gwullglwm 
 Noseless, noz'les, a. didrwyn, heb drwyn 
 Nostril, nos'tríl, n. ffroen 
 Nostrum, noVtrum, n. cyfaredd 
 Not, not, ad. na, nac, nad, ni, nid ; di-, 
 an-, af-. Not many, nemawr. Not 
 thankful [unthankful], anniolchgar, 
 diddiolch. Not to know, bod heb 
 wybod 
 Notable, no'tä-bl, a. nodadwy, hynod, 
 
 enwog; gofalus 
 Notableness, no'tâ-bl-nës, n. hynod- 
 
 rwydd ; dyfalwch 
 Notary, no'tür-î, n. nodiadur, nodiedydd 
 Notation, no-ta'shün, n. nodiant, nodiad 
 Notch, nötsh, n. bwlch, rhwgn, rhint, 
 
 gwlf : vt. bylchi, bylch-dori 
 Note, not, n. arwydd, marc, nod ; sylw- 
 nod, eglurnod; nodiad ; ton- nod, sain- 
 nod; enwogrwydd, hynodrwydd : vt. 
 nodi, sylwi, dal sylw ; cofnodi. Mar- 
 ginal note, ymyl-nod. Note of hand, 
 prommissory note, ysgrifenrwym 
 Noted, no'ted, a. nodedig, hynod, enwog 
 Nothing, nüth'íng, n. dim, diddim. 
 
 Nothing at all, dim yn y byd 
 Notice, no'tis, n. sylw, rhybudd, hysbys- 
 
 rwydd. To take notice, dal sylw 
 Notification, no-tî-fî-ka'shün, n. rhy- 
 
 buddiad, hyspysiad 
 Notify, no'tî-fi, vt. hysbysu, cyhoeddi, 
 
 amlygu 
 
 Notion, no'shun, n. tyb, meddwl, barn ; 
 
 rhith, syniad [yg°l 
 
 Notional, no'shün-äl, a. tybiol, dychym- 
 
 Notoriety, no-to-ri'î-tî, Notoriousness, 
 
 no-tô'r'í-üs-nës, n. hynodrwydd, am- 
 
 lygrwydd, rhempusrwydd 
 
 Notorious, no-tô'r'í-üs, a. honaid, cam, 
 
 hysbys, cyhoedd, hynod 
 Nott, not, vt. cneifio : pp. cneifiedig 
 Nottingham, nöt'íng-häm, n. Din-obant 
 Notwithstanding, nöt-wÍTH-stän'díng, 
 con. er hyny, eto, anllai : pre. er 
 
 Notus, no tüs, n. y deheuwynt 
 
 Nought, not, n. dim, diddim 
 
 Noun, nüẅn, n. enw ; gair 
 
 Nourish, nür'ish, vt. maethu, meithrin, 
 
 magu, cynal 
 Nourishable, nür'ish-â-bl, a. hyfaeth, 
 
 meithrinadwy 
 Nourishment, nür'ísh-mënt, n. lluniaeth, 
 
 porthiant ; maeth, meithriniaeth ; cy- 
 
 naliaeth ; ymborth [maglu 
 
 Nousle, nuz'l, vt. anwesu ; caethiwo, 
 Novation, no-va'shun, n. newyddiad, 
 
 newydd-dra 
 Novel, noVel, a. newydd : n. newydd- 
 
 chwedl, ffug-chwedl, ffug-draethawd 
 Novelist, növ / ël-íst, n. ffug-chwedlwr 
 Novelty, noVel-ti, n. newydd-der ; new- 
 
 ydd-beth 
 November, no-ven/bur, n. Tachwedd 
 Novercal, no-vur'kal, a. llysfamaidd 
 Novice, noVis, n. newyddian, dechreuwr 
 Novitiate, no-vish'i-at, n. newyddianiaeth, 
 
 amser prawf 
 Now, nüẅ, ad. yn awr, y pryd hwn, yr 
 
 awrhon : con. bellach, weithian. Just 
 
 now, yn awr, gynnau, yn awr fach. 
 
 Now-a-days, yn y dyddiau hyn, yr oes 
 
 hon. Now and then, ambell waith, yn 
 
 awr ac yn y man 
 Nowes, nwz, n. y cwlwm priodasol 
 Nowhere, no'whë'r, ad. dim yn unlle 
 Nowise, no'wiz, ad. dim mewn un modd 
 Noxious, nok'shus, a. niweidiol, drygus, 
 
 afiach megin 
 
 Nozzle, noz'l, n. trwyn, duryn ; trwyn 
 Nubble, nüb'l, vt. dyrnodio, pwyo 
 Nubiferous, nu-bîf'ür-üs, a. yn dwyn 
 
 cymylau [duo 
 
 Nubilate, nu'bîl-at, vt. cymylu; tywyllu, 
 Nubile, nu'bil, a. dyweddiadwy 
 Nubilous, nu'bî-lüs, a. cymylog, tywyll 
 Nuciferous, nu-sîf 'ür-üs, a. cneuddwyn 
 Nucleus, nu'kli-us, n. cnewullyn,bywyn 
 Nudity, nu'dî-tî, n. noethni, noethedd 
 Nugacity, nu-gäs'î-tî, n.coeg-chwedliad, 
 
 gwagsiarad [oferwag 
 
 Nugatory, nu'gä-tür-î, a. gorwag, ofer, 
 Nuisance, nu'sans, n. niweidbeth, blin- 
 
 beth, casbeth 
 Null, nül, a. diddim, dirym, ofer 
 Nullifidian, nül-î-fíd'yän, a. dihyder, 
 
 digred 
 Nullify, nül'î-fi, vt. diddymu, dirymu 
 Nullity, nüTí-tî, n. diddymder 
 Numb, nüm, a. merwinllyd, fferllyd : vt. 
 
 fferu, merwino 
 
 229 
 
OAT path, fät, êre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tw=too, twkzztook ; 
 
 Number, nüm'bür, vt. rhifo, cyfrif: n. 
 nifer, rhif, rhifedi, eirif, rbifed ; rhifyn. 
 Numbers, cyngbanedd, prydyddiaeth. 
 A great number, lliaws. Cardinal 
 numbers (first, second, &c), rhestr- 
 olion (cyntaf, ail, &c). Ordinal num- 
 bers (one, two, &c), rbifolion (un, 
 dau, &c). One of their number, un 
 o honynt [aneirif, dirif, dirifedi 
 
 Numberless, nüm'bür-lës, a. afrif, afrifed, 
 Numbness, nüm'nës, n. merwin, mer- 
 
 vvindod, fferdod ; ewinrew 
 Numerable, nu'mür-ä-bl, a. rhifadwy 
 Numeral, nu'mür-äl, a. niferol, rhifol : 
 n. rhifnod. Arabic numerals, rhifolion 
 Arabaidd, 1, 2, 3, &c. Roman nu- 
 merals, rhifolion Rhufeinaidd, i, n, 
 in, &c. 
 Numerary, nu'mür-ür-î, a. rhifiannol 
 Numerate, nu'mür-at, vi. rhifiannu, rhif- 
 
 nodi, rhifo 
 Numeration, nu-mü-ra'sbün, n. rhifiant, 
 
 rhifedigaeth, rhifnodiad, niferiant 
 
 Numerator, nu'mür-a-tür, n. rhifedydd, 
 
 niferai [niferol 
 
 Numerical, nu-meVi-kal, a. rhifnodol, 
 
 Numerous, nu'mür-üs, a. rhifiog,niferog, 
 
 lluosog, ami, tra-aml 
 Numerousness, nu'mür-üs-nës, n. nifer- 
 
 edd, lluosogrwydd 
 Nummary, nüm'ür-î, a. arianol 
 Numskull, num'skul, n. penbwl, clwpa, 
 Nun, nun, n. mynaches, lleian 
 Nunchion, nün'tshün, n. rhyng-fwyd 
 Nunciature, nün / shî-ä-tshu'r,n. cenadwr- 
 
 iaeth 
 Nuncio, nün'shî-o, n. cenadwr y Pab 
 Nuncupative, nung'ku-pa-tiv, a. geiriol, 
 
 cyhoedd-fynegol 
 Nunnery, nün'ür-î, n. lleiandy, gwyryfdy 
 Nuptial, nüp'shäl, a. priodasol, neithiorol 
 
 Nuptials, nup'shalz, n.pl.priodas, neithior 
 Nurse, nürs, n. mammaeth, mâg-wraig : 
 
 vt. magu ; meithrin 
 Nursery, nür'sür-î, n. ystafell fagu ; 
 maethdy ; meithrinfa ; planfa, planigfa 
 Nursling, nursling, n. maeth-blentyn, 
 
 maethyn, maethen 
 Nurture, nür'tshür, n. maeth, mâg, 
 maethiad, meithryn, dygiad i fyny : vt. 
 meithrin, addysgu [anwesu 
 
 Nustle, nüs'l, vt. maethu ; achlesu, 
 Nut, nut, n. cneuen ; gwain hoel dro. 
 Nut-cracker, gefail gnau. Nut-gall, 
 afal y derw. Nut-tree, pren cnau, 
 collen. Earth-nuts, bywi, cnau y 
 ddaear, cylor, clor. Slip-shelled nuts, 
 cnau gweisgi [blygiad 
 
 Nutation, nu-ta'shün, n. ysgogiad; go- 
 Nuthatch, nüt'hätsh, n. delor y cnau 
 Nutmeg, nüt'mëg, n. per-gneuen India 
 Nutriment, nu'trî-mënt, n. maeth, llun- 
 iaeth, ymborth, porthiant; magwriaeth 
 Nutrimental, nu-trî-mën'täl, Nutritious, 
 nu-trísh'üs, Nutritive, nu'tri-tiv, a. 
 maethol, maethlawn [iad 
 
 Nutrition, nu-trîsh'un, n. maeth, maeth- 
 Nutriture, nu'trî-tshu'r, n. maeth olrwydd 
 Nutshell, nüt'shël, n. plisgyn cneuen 
 Nuzzle, nuz'l, v. trwyno y ddaear fel 
 
 hwch ; trwyn-haiarnu 
 Nymph, nimf, n. duwies y coedydd, y 
 gweunydd, a'r dyfroedd ; angyles ; 
 benywen ; meinir. Sea-nymph, môr 
 dduwies 
 Nymphean, nîm-fî'än, Nymphical, nîm' 
 fî-käl, Nymphish, ním'fîsh, Nymph- 
 like, nimf'lik, a. perthynol i dduwiesau 
 y coedydd 
 Nymphomania, nîm-fo-ma'nî-â, n. gor- 
 anlladedd [amrantiad 
 
 Nystagmus, nîs-täg'müs, n. gwinciad, 
 
 O 
 
 Ç\ o, px. gwrth- : int. O ! oio ! O ! ha ! 
 ' Oaf, of, n. delfF, hurtyn, penbwl, dr el 
 Oafish, o'fish, a. delíFaidd, penbylaidd 
 Oafishness, o'físh-nës, n. hurtrwydd 
 Oak, ok, n. derwen,mesbren; dâr. Oak- 
 apple, afal y derw, darafal. Oak- 
 grove, llwyn derw, derlwyn. Heart 
 of oak, derlin. Jerusalem oak, derwen 
 Gaersalem. A scarlet oak, prin- 
 wydden. A stately oak, caterwen. A 
 stunted oak, cor-dderwen. A young 
 oak, glas-dderwen 
 
 Oaken, o'kn, a. deri, derw, derwin 
 Oakum, o'kum, n. rhaíFau dattodedig 
 Oar, ô'r, n. rhwyf, rhodl 
 Oasis, o'â-sîs (pi. oases, o'a-siz), n. 
 
 ynysdir, ffrwythlonfa 
 Oast, ost, n. odyn i sychu hopys 
 Oat, ot, n. ceirchen. Oats, ceirch. Oat- 
 cake, teisen geirch. "Wild oats, ffetur 
 Oaten, o'tn, a. o geirch, ceirchol 
 Oath, oth (pi. oaths, othz), n. llw, twng, 
 rhaith; achred. Oath-breaking, llw- 
 
 doriad, anudon, A vain oath, lledlw 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 OBS 
 
 Oat- 
 
 yn 
 
 Oatmeal, ot'mîl, n. blawd ceirch. 
 
 meal-bread, bara ceirch 
 Oaty, o'tî, a. o geirch, ceirchaidd 
 Ob--, oc-, of-, op-, px. yn arwyddo 
 
 y fFordd," gwrth- 
 Obambulate, öb-äm/bu-lat, n. amrodio 
 Obduction, ob-duk'shun, n. gorchuddiad 
 Obduracy, öb'du-ra-sî, n. caledwch ; 
 
 cyndynrwydd; gwargaledrwydd; calon- 
 
 galedrwydd ; ystifnigrwydd 
 Obdurate, ob'du-rat, a. calon-galed, cyn- 
 
 dyn, anhyblyg [iad 
 
 Obduration, öb-du-ra'shün, n. ymgaled-' 
 Obedience, o-bî'dî-ens, n. ufudd-dod ; 
 
 gwarogaeth 
 Obediential, o-bî-dî-ën'sbäl, a. ufudd, 
 
 ymostyngol [ymgrymiad 
 
 Obeisance, o-ba'sans, n. moesblygiad, 
 Obelisk, ob'i-lisk, n. colofn ; bêrnod (f ) 
 Oberration, öb-ë-ra'shün, n. crwydrad 
 Obese, o-bîs', a. tew, bras ; pendew 
 Obeseness, o-bîs nës, Obesity, o-bës'î-tî, 
 
 n. tewder, gordewedd 
 Obey, o-ba', vt. ufuddâu, ymostwng 
 Obfuscate, ob-fus'kat, Offuscate, ö-füs'- 
 
 kat, vt. cymylu, tywyllu 
 Obit, o'bit, n. arwyl, marwddefod 
 Obituary, o-bît'shu-ür-î, n. marw-restr 
 Object, ob'jekt, n. gwrthddrych, nod ; 
 
 bwriad [gwrthddadleu, achwyn 
 
 Object, ob-jekt', vt. eithro, gwrthwynebu, 
 Objection, ob-jek'shun, n. gwrthddadl, 
 
 gwrthreswm, gwrtheb, gwrthair, bai 
 Objectionable, ob-jek'shun-a-bl,a. eithr- 
 
 adwy, beiadwy, gwrthwynebadwy 
 Objective, ob-jek'tiv, a. gwrthddrychol 
 Objector, ob-jek'tur, n. gwrthebydd, 
 
 gwrthddadleuydd, gwrthddadl wr 
 Objuration, öb-ju-ra'shün, n. tyngediad, 
 
 tyngiad [argyhoeddi 
 
 Objurgate, öb-jür'gat, vt. ceryddu, semi, 
 Objurgation, öb-jür-ga'shün, n. cerydd, 
 
 argyhoeddiad 
 Oblate, öb-iat', a. gwastad-ben, lledgrwn 
 Oblation, öb-la'shün, n. offrwm, rhodd 
 Oblectation, ob-lek-ta'shun, n. boddâd; 
 
 difyrwch, diddanwch 
 Obligate, öb'lî-gat, vt. cymhell, rhwymo 
 Obligation, öb-lî-ga'shün, n. dyled, 
 
 rhwym, rhwymedigaeth 
 Obligatory, öb'lî-ga-tür-î, a. dyledus ; 
 
 rhwymedigol, rhwymedigaethol 
 Oblige, o-blij', vt. rhwymo, dwyn tan 
 
 rwymedigaeth ; boddio, dirgymhell, 
 
 dirio. He is obliged to go, mae rhaid 
 
 iddo fyned 
 
 Obligee, öb-lî-jî', n. y gofynwr, rhwymwr 
 Obligor, öb-lî-gör', n. y dyledwr, ym- 
 
 rwymwr 
 Oblique, ob-lTk', a. lleddf, gŵyr, lledbai, 
 
 llettraws, gŵyrdraws ; ystlysol 
 Obliqueness, ob-lik'nes, Obliquity, ob- 
 
 lik'wi-ti, n. gŵyredd, gŵyrni, gosgo, 
 
 gogwydd, Uedbeiad 
 Obliterate, öb-lít'ür-at, vt. dadlythyru, 
 
 dadolio, dilëu 
 Obliteration, öb-lît-ü-ra'shün, n. dilëad, 
 
 dadlythyriad, dadoliad 
 Oblivion, ob-liv'yun, n. annghof, ebar- 
 
 goflad [annghofus 
 
 Oblivious, öb-lìVyüs, a. ebargofus, 
 Oblong, oVlong, a. hirgul 
 Obloquy, öVlo-kwî, n. anair, gwarth, 
 
 gwaradwydd ; gogan, enllib 
 Obrautescence, öb-mu-tës'ëns, n. llafar- 
 
 golliad [edig ; beius 
 
 Obnoxious, ob-nok'shus, a. darostyng- 
 Obnubilate, ob-nu'bl-lat, vt. cymylu, 
 
 tywyllu [myliad 
 
 Obnubilation, öb-nu-bî-la'shün, n. cy- 
 Obreption, öb-rëp'shün, n. ymlusgiad, 
 
 ymlithriad [lithro 
 
 Obreptious, öb-rëp'shüs, a. dirgel ym- 
 Obscene, öb-sîn / , a. brwnt, aflan, anllad, 
 
 anniwair, serth, serthol 
 Obscenity, öb-sën'î-tî, n. bryntni, budr- 
 
 iaith, serthi, ffieidd-dra [iad 
 
 Obscuration, ob-sku-ra'shim, n. tywyll- 
 Obscure, ob-sku'r', a. aneglur, tywyll, 
 
 annghlaer ; anenwog, anhynod, isel- 
 
 radd : vt. tywyllu, dyrysu 
 Obscureness, ob-sku'r 'nës, Obscurity, 
 
 ob-sku'iM-ti, n. aneglurder, tywyllni ; 
 
 anenwogrwydd, dinodedd 
 Obsecration, ob-si-kra'shun, n. deisyfiad, 
 
 ymbiliad, erfyniaeth 
 Obsequies, öb'sî-kwîz, n. pi. arwyliant, 
 
 arwyl, defodau angladdol 
 Obsequious, öb-sî'kwî-üs, a. ufuddgar, 
 
 ufell, hyblyg [ufuddgarwch 
 
 Obsequiousness, öb-sî'kwî-üs-nes, n. 
 Observable, öb-zür'vä-bl, a. nodadwy, 
 
 hynod, gweladwy 
 Observance, öb-zür'vâns, n. cadwad, 
 
 parch, manylbarch ; cyfarchwyliad ; 
 
 cyflawniad ; nodiad ; trefniad, rheol, 
 
 defod [gofalus 
 
 Observant, ob-zur\ant, a. gwiliadwrus, 
 Observation, öb-zür-va'shün, n. sylw, 
 
 sylwad, nodiad, ardremiad ; cadwad 
 Observator, òVzür-va-tür, n. arsyllwr, 
 
 nodiedydd 
 
 23J 
 
OCU path, fät, ëre, met, mâ-ring, pin, orb, on, curve, cut, tw=too, twk = took; 
 Observatory, öb-zür'vä-tür-î, n. arsyllfa, Obvious, öVvî-üs, a. eglur, amlwg; hywel 
 
 tremynfa j Obviousness, öb'vî-üs-nës, n. eglurder, 
 
 Observe, ob-zurv', v. nodi, arnodi, dal| amlygrwydd 
 
 sylw; syllu ar; cadvv, parchu, ufuddâu Occasion, o-ka'zhun, n. achlysur; achos, 
 Obsession, öb-sësh'ün, n. rhagymosod- j ethryb, oedfa ; cyfle, adeg : vt. peri, 
 
 iad, gwarchaead achosi, achlysuro 
 
 Obsidional, öb-síd'yün-äl, a. gwarchaeol Occasional, o-ka'zhun-al, a. achlysurol ; 
 Obsolescent, öb-so-lës'ënt, a. yn hen-| dygwyddiadol 
 
 eiddio [henaidd, diarfer Occecation, ök-sî-ka'shün, n. dalliad ; 
 
 Obsolete, öb'so-lît, a. anarferedig, hen,j dellni, delli 
 Obstacle, ob'sta-kl, n. rhwystr, lludd, Occident, ök'sî-dënt, n. gorllewin 
 
 attalfa [wreigiol, esgoriadol Occidental, ok-si-den'tal, a. gorllewinol 
 
 Obstetric, ob-stet'rik, a. colwynol, byd- Occiput, oVsi-put, n. gwegil 
 Obstetrics, ob-stet'riks, n. pi. colwyn- Occlude, o-klud', vt. cau i fyny 
 
 yddiaeth Occluse, o-klus', a. cauedig 
 
 Obstinacy, öVstî-na-sî, n. cildynrwydd, Occult, o-kult', a. cuddiedig, dirgel, eel 
 
 cyndynrwydd, ystyfnigrwydd Occultation, ök-ül-ta'shün, n. cuddiad, 
 
 Obstinate, öb'stî-nat, a. cildyn, eyndyn, 1 celedigaeth ; machludiad 
 
 ystyfnig, anhydyn, gwrthnysig Occupation, ök-u-pa / shün, Occupancy, 
 
 Obstipation, öb-stî-pa'shün, n. cauad oVu-pan-si, n. meddianniad, daliad ; 
 
 agenau ; bolrwymedd meddiant ; galwad, crefft 
 
 Obstreperous, öb-strëp'ür-üs, a. gwrth- Occupier, ök'u-pi-ür, Occupant, ok'u- 
 
 floeddgar, dadyrddus, bloeddfawr pant, n. meddiannydd, daliwr, deiliad ; 
 
 Obstriction, ob-strik'shun, n. rhwym- goresgynydd [dal 
 
 edigaeth, rhwymad [lluddio Occupy, ok'u-pi, vi. meddu, meddiannu ; 
 
 Obstruct, ob-strukt', vt. attal, rhwystrol, Occur, ö-kür', vi. dygwydd, cyrneryd lie; 
 Obstruction, ob-struk'shun, n. rhwystr,í dyfod i gôf [damwain 
 
 lludd, lluddiant, attalfa [Occurrence, o-kur'ens, n. dygwyddiad, 
 
 Obstructive, ob-struk'tiv, a. rhwystrol, Occursion, o-kur'shun, n. ymgyfarfod 
 
 lluddiol, arluddiol, attaliedigol 
 Obstruent, öb'strẅ-ënt, n. rhwystr, attal- 
 fa : a. rhwystrol, lluddiol 
 Obtain, öb-tan', vi. cael, cafFael, cyr- 
 
 haedd, cyrhaeddyd, ennill, ynnill 
 Obtainable, öb-ta'nâ-bl, a. cyrhaeddadwy 
 
 ennilladwy 
 
 [cyrhaeddiad 
 
 Obtainment, öb-tan'mënt, n. caiFaeliad 
 Obtenebration, Öb-tën-î-bra'shün, n. ty- 
 
 wyllwch; tywylliad 
 Obtest, öb-tëst', v. taer-ddeisyf, erfyn 
 Obtestation, öb-tës-ta / shün, n. erfyn- 
 
 iaeth, ymhwedd [gymhell 
 
 Obtrude, öb-trẅd', vt. ymwthio, traws- 
 Obtruncate, ob-trung'kat, vt. diaelodi 
 Obtrusion, ob-trw'zhun, n. traws-gym- 
 
 helliad, ymwthiad 
 Obtrusive, ob-trw'siv, a. ymwthgar 
 Obtund, öb-tünd', vi. pylu ; marwâu 
 Obtuse, öb-tus', a. pŵl, difin, anfiniog 
 Obtuseness, öb-tus'nës, Obtusion, ob- Octennial, ok-ten'yal, a. wyth-mlwyddol 
 
 Ocean, o'shan, n. cefnfor, dyfnfor, yr 
 
 eigion. Atlantic Ocean, Môr Werydd. 
 
 German Ocean, Môr Tawch. Indian 
 
 Ocean, Môr Indiaidd. Pacific Ocean, 
 
 Môr Tawelog 
 Oceanic, o-shl-an'ik, a. eigionol 
 Ocellated, o-sërâ-tëd, a. llygeidiog, fel 
 
 llygaid 
 Ocelot, o'sî-löt, n. math o lewpart 
 Ochre, o'kur, n. math o liw pridd 
 Octagon, ok'ta-gun, n. wythongl, dull 
 
 wythochrog 
 Octagonal, ök-täg'ün-äl, Octangular, 
 
 ok-tang'gu-lur, a. wyth-onglog 
 Octahedral, ok-ta-hfdral, a. wyth-ochrog 
 Octant, oVtant, n. trem yn cynwys 45 
 
 gradd 
 Octave, ok'tav, n. wythfed ddydd o wyl ; 
 
 wrthradd ton [wythplyg 
 
 Octavo, ok-ta'vo, a. wythblyg: n. llyfr 
 
 tu'zhun, n. pyliad ; pylni, pyledd 
 Obumbrate, öb-üm'brat, vt. cysgodi, ty- 
 
 wyllu, cymylu 
 Obvert, ob-vurt', vt. troi tuag at 
 Obviate, öVvî-at, vt. rhagflaenu ; rhagod, 
 
 troi heibio, llesteirio 
 
 October, ok-to'bur, n. Hydref 
 Octonocular, ok-to-nok'u-lur, a. wyth- 
 
 lygeidiog 
 Octuple, oVtu-pl, a. wythplyg 
 Ocular, öVu-lür, a. golygol, llygadol 
 Oculist, öVu-líst, n. meddyg llygaid 
 
 232 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=rz azure; thin, thìs; j = dzh. OLI 
 
 Odd, od, a. annghynifer, annghydrif; 
 anarferol, digymhar, annghyiFredin, 
 hynod, rhyfedd ; tros ben, ychwaneg 
 Oddity, öd'î-tî, Oddness, öd'nës, n. an- 
 nghyíFredinrwydd ; hynodrwydd. An 
 oddity, anwastadyn, gwammalddyn 
 Odds, odz, n. rhagoriaeth ; ymrafael, 
 
 annghydfod ; mantais 
 Ode, od, n. awdl, tantgerdd 
 Odious, o'dî-üs, a. atgas, cas ; ffiaidd 
 Odiousness, o'dî-üs-nës, n. atgasrwydd 
 Odium, o'dî-üm, n. cas, casedd; gwarth 
 Odoriferous, o-do-rìf'ür-üs, Odorous, 
 
 o'dür-üs, a. peraroglus, aroglber 
 Odour, o'dür, n. arogl, arogledd, sawr, 
 sawyr [ffredinol 
 
 (Ecumenical, ëk-u-mër/î~käl, a. cy- 
 CEdema, î-dî'mä, n. chŵydd gwyn 
 QEiiiad, i'lí-äd, n. amrantiad, gwing 
 QEsophagus, î-söf'ä-güs, n. ceg, sefnig 
 Of, ov, pre. o; gan; am; ynghylch. 
 Of me [thee, him, &c], o honof 
 [honot, hono, &c.]. The fieetness of 
 the greyhound, cyflymdra y milgi. 
 The mind of man, meddwl dyn. The 
 strength of a horse, nerth ceffyl 
 OiF, of, ad. ymaith, oddiyma, i ffwrdd, 
 draw : pre. oddi, oddiwrth : int. ym- 
 aith ! ffwrdd! hwnt ! OiF hand, allan 
 o law. To get off, discyn; dianc. To 
 set off, cychwyn ; saethu, ergydio 
 Offal, öf'öl, n. syrth ; gweddillion ; 
 
 coluddion, perfedd 
 Offence, ö-fëns', n. trosedd, camwedd ; 
 
 sarâd, tramgwydd, rhwystr, argawdd 
 Offenceless, ö-fëns / lës, n. diniwed, di- 
 
 dramgwydd, diddrwg, difai 
 
 Offend, ö-fend', v. troseddu, pechu ; 
 
 rhwystro, tramgwyddo ; sarâu; an- 
 
 foddio, digio [weithredwr 
 
 Offender, ö-fën'dür, n. troseddwr, drwg- 
 
 Offensive, o-fen'siv, a. atgas, ffiaidd ; 
 
 rhwystrol ; gormesol ; ymosodol, 
 
 Officer, öfî-sür, n. swyddwr, swyddog. 
 
 Brother officer, cydswyddog 
 Official, ö-f îsh'äl, a. swyddol, swyddfaol : 
 
 n. îs-swyddog ; rhaglaw [aeth 
 
 Officialty, ö-fîsh'äl-tî, n. îs-swyddog- 
 Officiate, ö-físh'î-at, v. gweinidogaethu, 
 
 gweinyddu, darllen gwasanaeth yr 
 
 eglwys 
 Officinal, öf-í-si'näl, a. masgnachol 
 Officious, ö-fîsh'üs, a. swyddgar, neges- 
 
 gar ; ymyrgar, ymyrus 
 Officiousness, ö-fîsh'üs-nës, n. swydd- 
 
 garwch, ymyraeth [arfor 
 
 Offing, öf'íng, n. môr yn ngholwg tir, 
 Offscouring, of'skuw'r-ing, n. ysgarth, 
 
 sorod, ysbwrial 
 Offset, öf'sët, n. ysgewyllyn ; blaguryn 
 Offspring, öf'spríng, n. hiliogaeth, eppil, 
 
 hil, plant 
 Oft, oft, Often, of'n, Oftentimes, of'n- 
 
 timz, Ofttimes, of'timz, ad. yn fynych, 
 
 lawer gwaith, yn ami, amlwaith 
 Ogee, o-jî', Ogive, o-jiv', n. math o 
 
 foldaddurn 
 Ogle, o'gl, vt. llygadu, cilwenu, cip- 
 
 olygu : n. Uygadiad, cilwên, nwyfolwg 
 Ogre, o'gür, Ogress, o'gres, n. anghenfil 
 
 dychymygol yn y dwyrain 
 Oh, o, int. o ! och ! oho ! 
 Oil, oil, n. olew, ûl : vt. iro, rhoi olew 
 
 ar, ireidio. Oil colour, olew-liw, lliw 
 
 olew. Salad oil, olew'r olewwydd. 
 
 Train oil, olew y morfil 
 Oiliness, öî'ìî-nës, n. oleweiddrwydd 
 Oilman, oilman, n. olew-werthwr 
 Oily, öî'lî, a. olewaidd 
 Oint, öînt, vt. eneinnio, iro, eli'o 
 Ointment, öînt'mënt, n. enaint, eli 
 Old, old {elder, eldest), a. hên, oedranus, 
 
 oediog. Old-fashioned, anarferedig, 
 
 henddullaidd. Old age, henaint. Old 
 
 English, îlmfmrcn ÎŴU. Of old, gym, 
 
 er ys talm ; erioed. Two years old, 
 
 dwy flwydd oed 
 
 rhuthrol, gormesol 
 Offer, öf'ür, n. cynyg, cais, cynygiad : ; Olden, ol'dn, a. hen. Olden times, yr 
 
 v. cynyg ; offrymu ; cyflwyno ; beiddioj amser gynt [hên 
 
 Offering, örür-îng, n. aberth, offrwm ;! Oldish, ol'disli, a. henaidd, go-hên, lled- 
 
 offrymiad. Burnt offering, poeth'Oldness, old'nës, n. bender, heneidd-dra 
 
 offrwm, aberth llosg. Heave offering, 
 
 offrwm dyrchafael 
 Offertory, öf ür-tür-î, n. offrymiad ; 
 
 offrymfa ; offrwm-wasanaeth 
 Office, of is, n. swydd, swyddogaeth ; 
 
 gorchwylfa ; gwasanaeth ; dyledswydd ; 
 
 swyddfa. Pay-office, táldy. A kind 
 
 office, cymwynas 
 
 31 
 
 Oleaginous, o-lî-äj î-nüs, Oleose, oli- 
 os, Oleous, oil- us, a. olewaidd 
 Oleander, o-lî-än'dür, n. rhoswydden, 
 Oleaster, o-lî-as'tür, n. olewwydden wyllt 
 Olfactory, ol-f äk'tür-î, a. arogliadol, ym- 
 sawrus [peraroglus 
 
 Olibanum, öl-î-ba'nüm, n. gwyddlyd 
 Olid, öTíd, Olidous, örî-düs, a. drewllyd 
 
 233 
 
OPE path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkrrtook 
 
 Oligarchal, öl-î-gär kal, Oligarchical, 
 
 öl-î-gär'kî-käl, a. ambellenigol 
 Oligarchy, òTî-gär-kî, n. ambellenig- 
 
 aeth, llywodraeth gan ychydig lyw- 
 
 iawdwyr 
 Olio, o'lî-o, n. cymysgedd [ardd 
 
 Olitory, òTî-tür-î, a. perthynol i gegin- 
 Olivaster, ol'i-vas-tur, a. olewwyddliw 
 Olive, oTiv, n. pren olew, olewwydden. 
 
 Olive-berries, Olives, grawn yr olew- 
 wydden. Olive colour, olewwyddliw 
 Olympiad, o-limp'yad, n. yspaid pedair 
 
 blynedd gan y Groegiaid gynt 
 Olympic, o-lim'pik, a. perthynol i fynydd 
 
 Olympus. Olympic games, campau 
 
 mynydd Olympus, a gynelid bob pedair 
 
 blynedd 
 Omega, o-mëg'â, n. y llythyren olaf yn 
 
 yr egwyddor Roeg; yr olaf, y diweddaf 
 Omelet, öm'lët, n. cremog wyau, ffroes 
 Omen, o'mën, n. argoel, arwydd, rhag- 
 
 arwydd, coel, armes, darogan, rhamant 
 Omer, o'mùr, n. omer, mesur Iuddewaidd 
 Ominate, öm'î-nat, vt. darogan, argoeli 
 Ominous, öm'î-nüs, a.argoelus, darogan- 
 
 us, rhagddangosol, rhagarwyddol 
 Omission, o-mîsh'ün, n. gadawiad allan, 
 
 esgeulusiad, arwall, gwall, hebgoriad 
 Omit, o-mît', vt. gadael heibio neu allan, 
 
 esgeuluso, peidio â gwneuthur, hebgor 
 Omnifarious, Öm-nî-fê'r'î-üs, a.hollfath, 
 
 hollryw, hollrywiol 
 Omniferous, öm-níf'ür-üs, a. hollddwyn 
 Omnifìc, öm-níf îk, a. hollwneuthurol 
 Omniform, öm'nî-förm, a. hollwedd, 
 
 hólll&ull 
 Omnigenous, öm-níj'î-nüs, a. hollryw, 
 
 hollrywiog 
 Omnipercipiency, öm-nî-pür-sîp'yën-sî, 
 
 n. hollsylwad 
 Omnipotence, öm-nîp'o-tëns, Omnipo- 
 
 tency, öm-nîp'o-tën-sî, n. hollalluog- 
 
 rwydd, hollalluogaeth 
 Omnipotent, öm-níp'o-tënt, a. hollalluog 
 Omnipresence, om-m-prez'ens, n. holl- 
 
 wyddoldeb, hollbresenoldeb 
 Omnipresent, om-ni-prez'ent, a. holl- 
 
 wyddol, hollbresenol 
 Omniscience, öm-nísh'ëns, n. hollwybod- 
 
 aeth 
 Omniscient, Öm-nîsh'ënt, a. hollwybodol 
 On, on, pre. ar, warthaf : ad. yn mlaen 
 Onager, ön'â-jür, n. asyn gwyllt 
 Onanism, o'nan-izm, n, hunan-halogiad 
 Once, wüns, ad. unwaith ; gynt. 
 
 once, ar unwaith 
 
 One, wün, a. naill, un : n. un, rhyw un. 
 Great ones, mawrion, rhai mawrion, 
 gwŷr mawr. Little ones, plant, rhai 
 bach, rhai bychain. One another, un 
 y Hall. One by one, bob yn un. Some 
 one, rhyw un. To love one another, 
 ymgaru, caru eu gilydd 
 
 Oneirocritic, o-ni'r-o-krit'ik, n. dehongl - 
 wr breuddwydion [rwydd 
 
 Oneness, wün'ës, n. undod, unedd, unig- 
 
 Onerary, ön'ür-ür-î, a. llwythol, pynol 
 
 Onerate, ön'ür-at, vt. llwytho, beichio, 
 pynori 
 
 Onerous, ön'ür-üs, a. llwythfawr, trwm, 
 pwysig ; llafurus 
 
 Onion, ün'yün, n. wynwynyn 
 
 Only, on'lî, a. unig : ad. un unig ; ond 
 
 Onomancy, ön'o-män-sî, n. enw-ddewin- 
 iaeth 
 
 Onset, ön'sët, Onslaught, ön'slöt, n. ym- 
 osod, rhuthr, argyrch, ymgyrch 
 
 Ontology, ön-tòTo-jî, n. bodeg, arddan- 
 soddiaeth 
 
 Onward, ön'würd, ad. yn mlaen, rhagof 
 
 Onyx, o'niks, n. math o faen gwerthfawr 
 
 Oolite, o'o-lit, n. grawnfaen 
 
 Ooze, wz, vi. nawsio, dynoddi, godarddu, 
 tarddellu : n. llaid ; nawsiad ; rbisg- 
 flawd, blawd rhisg derw 
 
 Oozy, ẅ'zî, a. gwlyb, dynoddol, Ueidiog 
 
 Onomatope, ön'o-mä-top, Onomatopy, 
 ön'o-mâ-to-pî, n. gair â'i sain yn ar- 
 wydd o'i ystyr ; megys, murmur, buzz, 
 shriek; bwmbwr, suo, ysgrech 
 
 Opacate, o-pa'kat, vt. tywyllu, cymylu 
 
 Opacity, o-päs'î-tî, n. afloewder, tywyll- 
 ni, aneglurder 
 
 Opacous, o-pa'kus, Opaque, o-pak', a. 
 annhryloew, tywyll, anoleu, cymylog 
 
 Opal, o'päl, n. math o faen gwerthfawr 
 
 Ope, op, v. agor ; ymagor 
 
 Open, o'pn,v.agor,agori, egori ; ymagor: 
 a. agored, annghaued, annglo ; amlwg, 
 cyhoedd ; rhwydd, rhydd ; didwyll 
 
 Opening, o'pn-ing, n. agoriad, egoredig- 
 aeth, bwlch ; ymagoriad 
 
 Openly, o'pn-lî, ad. ar gyhoedd, yn 
 amlwg, ger bron y byd 
 
 Openness, o'pn-es, n. annghaeadrwydd ; 
 amlygrwydd ; ddihocedrwydd 
 
 Opera, öp'ür-ä, n. cân-chwareu. Opera- 
 house, cân-chwareudy. Opera-glass, 
 trembeiriant 
 
 Operant, öp'ür-änt, a. gweithredol 
 At | Operate, öp'ür-at, v. gweithredu, goberu; 
 effeithio 
 
 23Ì 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. ORA 
 
 Operation, öp-ü-ra'shün,n. gweithrediad ; 
 
 gweithred; eíFeithiad; meddygwaith 
 Operative, op'ur-a-tiv, a. gweithredol, 
 
 gweithiol ; effeithiol : n. gweithiwr, 
 
 creiFtwr, llawgelfyddwr 
 Operator, öp'ür-a-tür, n. gweithredai, 
 
 gweithredydd, goberydd ; llawfeddyg 
 Operose, öp'ür-os, a. poenfawr, llafurus 
 Opertaneous, öp-ür-ta'nî-üs, a. celedig, 
 
 dirgel 
 Ophiasis, o-n'ä-sis, n. moelni 
 Ophiophagous, öf-î-öf'â-güs, a. yn byw 
 
 ar seirfF 
 Ophites, o-h"tîz, n. sarff-gareg 
 Ophthalmic, öp-thärmík, a. perthynol i'r 
 
 llygaid [llygaid 
 
 Ophthalmy, öp'thäl-mî, n. ennynfa y 
 Opiate, o'pî-at, n. cwsg-feddiginiaeth, 
 
 sudd y pabi : a. cwsgbar, yn peri cwsg 
 Opificer, o-pîf' î-sür, n. crefftwr, celfydd- 
 
 wr 
 Opinator, öp'î-na-tür, Opiniator, o-pin- 
 
 î-a'tür, Opinionist, o-pín'yün-íst, n. 
 
 mympwywr, cryf-dybiwr, ymgildynwr 
 Opine, o-pin', vi. tybio, mympwyo, rhoddi 
 
 tyb 
 Opiniated, o-pîn'î-a-tëd, Opiniative, 
 
 o-pin'ya-tiv, Opinionate, o-pín'yün- 
 
 at, Opinionated, o-pîn'yün-a-tëd, 
 
 Opinionative, o-pin'yun-a-tiv, a. cryf- 
 
 dybus, mympwyol, tybgar, ; hunan- 
 
 dybiol, pen-gam, ysdyfnig, cyndyn 
 Opiniativeness, o-pin'ya-tiv-nes, Opin- 
 
 iatry, o-pín'yä-trî, Opinionativeness, 
 
 o-pin'yun-a-tiv-nes, n. ysdyfnigrwydd 
 Opinion, o-pín'yün, n. tyb, meddwl, barn ; 
 
 cred, coel ; tybygiad, daliad ; mympwy 
 Opiparous, o-pîp'â-rüs, a. mawrwych, 
 
 gorwych [cym north 
 
 Opitulation, o-pît-shu-la'shün, n. porth, 
 Opium, o'pî-üm, n. cysglyn, sudd y pabi 
 Opletree, o'pl-trî, n. pren cyrafol 
 Opodeldoc, öp-o-dèTdök, n. math o 
 
 feddyginiaeth sebonaidd 
 Oppidan, öp'î-dän, n. trefwr, dinesydd 
 Oppignerate, ö-píg'nür-at, vt. gwystlo 
 Oppilation, öp-î-la'shün, n. bolrwymiad 
 Opponency, ö-po'nën-sî, n. gwrthwyneb- 
 
 iad, gwrthwynebrwydd, gelyniaeth 
 Opponent, ö-po'nënt, n. gwrthwynebwr, 
 
 gwrthebydd, gwrthblaid; gelyn : a. 
 
 gwrthwynebus, croes [addas 
 
 Opportune, öp-ür-tun', a. prydlawn, cyf- 
 Opportunity, öp-ür-tu'nî-tî, n. amser 
 
 cyfaddas, cyfle, cyfamser, cyfleusdra, 
 
 achlysur, odfa, hamdden, madws, adeg 
 
 Opposable, ö-po zä-bl, a. gwrthwyneb- 
 
 adwy 
 Oppose, o-poz', vt. gwrthwynebu, gwrthio, 
 
 gwrthsefyll; gwrthddadleu ; cyferbynu, 
 
 wynebu, rhwystro 
 Opposite, op'o-zit, a. gwrthwyneb, croes; 
 
 cyfarwyneb, cyferbyn ; gogyfer 
 Opposition, op-o-zish'un, n. gwrthwy- 
 
 nebiad, gwrthsafiad ; cyferbyniad, 
 
 gwrthosodiad, cyfarwynebiad 
 Oppress, ö-prës', vt. gorthrymu, gor- 
 
 threchu, gormesu [gormes 
 
 Oppression, ö-prësh / ün, n. gorthrymder, 
 Oppressive, o-pres'iv, a. gorthrymus, 
 
 gormesol, treisiol, gorthrechol 
 Oppressor, ö-prës'ür, n. gorthrymwr, 
 
 gorthrechwr, gormeiliwr, gormeswr 
 Opprobrious, ö-pro'brî-üs, a. gwarthus, 
 
 enllibus [gwarthusrwydd 
 
 Opprobriousness, ö-pro'brî-üs-nës, n. 
 Opprobrium, ö-pro'brî-üm, n. gwarad- 
 
 wydd, gwarth [wynebu 
 
 Oppugn, ö-pun', vt. gwrthsefyll, gwrth- 
 Oppugnancy, ö-püg'nän-sî, n. gwrth- 
 
 wynebiad, gwrthryn, gwrthymdrech 
 Opsimathy, öp-sím'ä-thî, n. addysg 
 
 diweddar, hwyrddysg 
 Optative, öp'tâ-tîv, a. dymunedigol, dy~ 
 
 muniannol, eiddunedigol 
 Optic, op'tik, Optical, op'ti-kal, a. golyg- 
 
 ol, tremol. Optical instrument, trem- 
 
 beiriant 
 Optic, op'tik, n. Uygad, golwg-beiriant. 
 
 Optics, tremyddiaeth 
 Optician, öp-tísh'än, n. trembeiriannwr, 
 
 tremiadur. Optician's trade, trem- 
 
 beiriannaeth, tremyddiaeth 
 Optimacy, öp'tî-ma-sî, n. goreugwyr, 
 
 goreuon, boneddigaeth 
 Optimate, öp'tî-mat, n. goreugwr, bon- 
 
 eddwr, pendefig 
 Optimism, öp-tîm-ízm, Optimity, öp- 
 
 tîm'î-tî, n. goreuaeth 
 Option, öp'shün, n. dewisiad, dewis 
 Opulence, öp'u-lëns, Opulency, öp'u-lën- 
 
 sî, n. cyfoeth, golud, cyfoethogrwydd 
 Opulent, öp'u-lënt, a. cyfoethog, goludog 
 Or, ôr, con. neu, ai, ynte, naill ai : n. 
 
 eurliw, aur [gwr doeth 
 
 Oracle, or'a-kl, n. dewinfa; atteb-dduw; 
 Oracular, o-rak'u-lur, a. dwyfol, dewiniol 
 Oraison, or'a-zn, n. gweddi. — Orison 
 Oral, ô'r'äl, a. geneuol, geiriol, o enau i 
 
 enau, anysgrifenedig 
 Orange, oVanj, n. eurafal, afal euraid : a. 
 
 melyngoch 
 
 235 " 
 
ORN path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ 
 Orangery, Ör'an-jür-î, n.eurafallach, eur- Ore, ô'r, n. mŵn 
 
 berllan nghoethedig 
 
 Oration, o-ra'shün, n. araeth, aravvd 
 Orator, ör'â-tür, n. areithiwr 
 
 :too, twkzztook: 
 delid, mettel an- 
 
 Orfgild, örf'gîld, n. iawn a wna cantref 
 am yspeiliad liw dydd [waddod 
 
 Oratorical, or-a-tor'i-kal, a. areithyddol j Orgal, or'gal, n. gwaddod gwin, sych- 
 Oratorio, ör-ä-tô'r'î-o, n. cyfansoddiad Organ, ör'gän, n. organ; offeryn, peir- 
 
 cynghaneddol 
 Oratory, Ör'ä-tür-î, n. areithyddiaeth, 
 
 iFraetheb ; cafall weddi 
 Orb, örb, n. pel, pellen, bwl, cronen, 
 
 cronell ; y llygad. Orb of the moon, 
 
 lloergant [dad 
 
 Orbate, ör'bat, a. amddifad ; diblant ; di- 
 Orbation, ôr-ba'shün, n. amddifadiad 
 Orbed, ör'bëd, a. cylchol, cylchog 
 Orbicular, or-bik'u-lur, a. crwn, cyfrgrwn 
 Orbit, ôr'bít, n. cylchlwybr, rhod, cylch- 
 
 dro, cylchdaith ; pwll y llygad 
 Orchard, ôr'tshürd, n. perllan, afallach. 
 
 Cherry-orchard, ceirioslan 
 Orchestra, ör'kës-trä, n. cerddfa 
 Orchis, or'kis, n. y galdrist 
 Ordain, ör-dan', vt. gosod, trefnu, sefyd- 
 
 lu ; urddo 
 Ordeal, ôr'dî-äl, n. tan-brawf ; dwfr-brawf 
 Order, ör'dür, n. trefn, rheol ; rhestr, 
 
 trefniant, dull ; gorchymyn ; gosodiad ; 
 
 urdd : v. trefnu, trin ; erchi ; urddo. 
 
 In order, trefnus. In order to, er 
 
 mwyn. Orders, gorchymynion, arch- 
 
 ebion ; urddau 
 Orderless, ôr'dür-lës, a. didrefn, didrefnus 
 Orderliness, ör'dür-lî-nës, n. trefnoldeb, 
 
 trefnu srwydd, rheoleiddrwydd 
 Orderly, ör'dür-lî, a. rheolaidd, trefnus, 
 
 gweddaidd : ad. mewn trefn, yn drefnus 
 Ordinal, ör'dî-näl, a. rhestrol, trefn- 
 
 iadol : n. urdd-lyfr esgob ; rheol-lyfr 
 
 crefydd-dŷ. Ordinal numbers, rhestr- 
 
 olion 
 Ordinance, ôr'dî-näns, n. deddf, cyfraith, 
 
 rheol sefydledig, gorchymyn ; gosod- 
 
 edigaeth, trefnedigaeth, gosodiad, 
 
 pennodiad ; defod 
 Ordinary, ôr'dî-nür-î, a. cyffredin, arfer- 
 
 edig ; canolig, Uedwael, lledhagr, 
 
 gwrthun : n. gweinidog sefydledig, 
 
 rhaglaw esgob ; ciniaw cyffredin 
 Ordinate, ör'dî-nat, a. trefnus, rheolaidd: 
 
 vt. trefnu, gosod, pennodi 
 Ordination, ör-dî-na'shün, n. gosodiad ; 
 
 urddiad [nelau 
 
 Ordnance, örd'näns, n. cyilegrau, mag- 
 Ordonnance, ör-dön'äns, n. iawn-drefn- 
 
 iad rhanau adeilad 
 Ordure, ör'jür, n. torn, baw, tail 
 
 iant, ermig. Organ-builder, saer or- 
 gan. Organs of nutrition, peiriannau 
 maeth. Organs of reproduction, peir- 
 iannau adeppiliad. Organs of speech, 
 peiriannau llafar. Chylifactive organs, 
 ceuliadon. Digestive organs, peir- 
 iannau treuliannol 
 
 Organic, or-gan'ik, a. offerynol, ermigol, 
 peiriannol ; cyfluniedig, cyfluniol, 
 ardumiol 
 
 Organism, ör'gä-nîzm, n. gosodiad 
 peiriannol, gyd-drefniad rhanau 
 
 Organist, ör'gä-níst, n. organwr 
 
 Organization, or-gan-i-za'shun, n. ffurf- 
 iad, gosodiad, cyfluniad, cymheiriant 
 
 Organize, or'ga-niz, vt. trefnu, ardumio 
 
 Organy, ör'gä-nî, n. llysiau'r coludd. 
 Wild organy, mintys y creigiau 
 
 Orgasm, or'gazm, n. ysponc, hwp ; cais 
 
 Orgy, ör'jî, n. gloddest-wyl, nos-wyl y 
 meddwyn 
 
 Orgillous, ör'gîl-üs, a. balch, uchelfalch 
 
 Orient, ô'r'î-ënt, n. dwyrain, dwyr : a. 
 dwyrain ; dwyrëol ; dysclaer 
 
 Oriental, ô'r-î-ën'täl, a. dwyreiniol : n. 
 dwyreiniwr 
 
 Orientalist, ô'r-í-ën'täl-îst, n. un hy- 
 ddysg yn yr ieithoedd dwyreiniol 
 
 Orifice, ör'î-fís, n. agorfa ; safn briw 
 
 Origan, ör'î-gän, n. mintys y creigiau 
 
 Origin, ör'î-jîn, n. dechreu, dechreuad ; 
 iFynnon ; gwreiddyn ; cynwraidd ; bon- 
 edd ; cyfF 
 
 Original, o-rîj'î-näl, n. cynllun, cyn- 
 ysgrif : a. dechreuol, gwreiddiol ; 
 cysefin, cynenid ; hen 
 
 Originary, o-rîj'î-nür-î, a. cyntefig, 
 dechreuol [codiad 
 
 Originate, o-rîj'î-nat, v. dechreu ; tarddu, 
 
 Origination, o-rîj-î-na'shün, n. dechread, 
 deilliad [oedd Erch 
 
 Orkney Islands, ôrk'nî i'landz, n. Ynys- 
 
 Orison, or'i-zn, n. gweddi 
 
 Orlop, ôr'löp, n. llongloft 
 
 Ornament, ör'nâ-mënt, n. addurn, dillyn ; 
 harddwch ; tlws : vt. addurno, trwsio, 
 harddu, prydferthu. Ornaments, 
 ceinion, addurnau 
 
 Ornamental, ör-nä-mën'täl, a. addurnol, 
 
 addurniadol | 
 
 — — 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; jzzdzh. OUT 
 
 Ornate, ör-nat', a. addurnedig 
 Ornature, or'na-tshu'r, n. addurniaeth, 
 
 trwsiadaeth [draeth, ednogaethj 
 
 Ornithology, ör-nî-thöTo-jî, n. adar-| 
 Orography, o-rög'rä-fî, n. mynydd- 
 
 ddarluniaeth 
 Oroiogy, o-röl'o-jî, n. mynyddyddiaeth 
 Orphan, ôr'f an, n, plentyn amddifad : a. 
 
 amddifad, heb rieni, diriant 
 Orphanage, ör'f än-aj, n. amddifedi 
 Orpiment, ör'pî-mënt, n. eurlliw, eur- 
 
 bibau 
 Orpine, ör'pìn, n. llysiau Taliesin 
 Orrery, ör'ür-î, n. serddarluneg, cysodell 
 Orris, ör'ís, n. y gleddyflys 
 Orthodox, or'tho-doks, a. union-gred, 
 
 iawn-ffyddiog, uniondyb 
 Orthodoxy, or'tho-doks-i, n. iawn-iFydd- 
 
 iaeth, iawn-grededd, iawn-gred 
 Orthoepy, ör'tho-î-pî, n. llefareg, iawn- 
 
 gynaniaeth 
 Orthoepist, ör'tho-î-pîst, n. iawn-gynan- 
 
 ydd [onglog 
 
 Orthogon, ör'tho-gün, n. dull uniawn- 
 Orthogonal, ör-thög'o-näl, a. uniawn- 
 
 onglog [graffydd 
 
 Orthographer, ör-thög'râ-für, n. arddy- 
 Orthographical, or-tho-graf'i-kal, a. ar- 
 
 ddygraiFol 
 Orthography, ôr-thög'rä-fî, n. arddygraff, 
 
 llythyreniad, orgraiF, silliadaeth 
 Ortive, or'tiv, a. cyfodol, dwyrëol 
 Ortolan, ôr'to-län, n. math o aderyn 
 
 bychan 
 Orts, örts, n. pi. gweddillion, gwehilion 
 Oscillate, Ös'íl-at, vi. ymsiglo, sigl-daflu 
 
 yn ol ac yn mlaen fel dringlyn 
 Oscillation, ös-î-la'shün, n. sigl-dafliad, 
 
 dringlyniad 
 Oscillatory, ös'î-la-tür-î, a. dringlynaidd 
 Oscitancy, ös'î-tän-sî, Oscitation, ös-î- 
 
 ta'shün, n. dylyfiad gên; cysgad- 
 
 rwydd, syrthni ; diofalwch 
 Oscitant, ös'î-tänt, a. cysglyd 
 Oscitate, ös'î-tat, vi. dylyfu gén 
 Osculate, os'ku-lat, vt. cusanu 
 Osculation, os-ku-la'shun, n. cusaniad 
 Osier, o'zhiir, n. mêr-helygen. Ozier- 
 
 holt, mêrhelygfa 
 Ospray, ös'pra, n. môr-eryr, pysg-eryr, 
 
 gwalch y weilgi 
 Osselet, òYî-lët, n. gargragen march 
 Osseous, ösh'î-üs, a. esgyrnog, esgyrnol ; 
 Ossicle, os'i-kl, n. esgyrnyn 
 Ossification, os-i-fi-ka'shun, n. asgyrn- 
 
 iad, esgyrniad 
 
 Ossifrage, öYî-fraj,n. gwŷddwalch, mor- 
 
 eryr mawr ; esgyrn-dorwr 
 Ossify, ös'î-fì, v. esgyrnu, esgyrneiddio 
 Ossivorous, o-siv'o-rus, a. yn difa esgyrn 
 Ossuary, ös'u-ür-î, n. esgyrnfa, esgyrndŷ 
 Ost, ost, n. odyn i grasu hopys 
 Ostealgia, ös-ìî-äl'jî-ä, n. poen yn yr 
 
 esgyrn, esgyrnwst 
 Ostensible, ös-tën / sî-bl, a. dangosadwy, 
 
 ymddangosol [ddangosol 
 
 Ostensive, os-ten'siv, a. dangosol, ym- 
 Ostent, Ös-tënt', n. ymddangosiad, dull 
 Ostentation, ös-tën-ta'shün, n. rhodres, 
 
 gwag-ymddangosiad, balchder 
 Ostentatious, Ös-tën-ta'shüs, a. rhodres- 
 
 gar, dangosiadus, gwag-ogoneddgar 
 Osteology, ös-tî-òTo-ji, n. esgyrndraeth 
 Ostiary, ös'tshî-ür-î, n. ceg afon, aber 
 Ostler, Ös'lür, n. ostler ; marchwas 
 Ostracism, os'tra-sizm, n. alltudiaeth 
 Ostrich, ös'trîtsh, n. estrys 
 Oswestry, oz'wez-tri, n. Croesoswallt 
 Otacousticon, o-ta-kuw'sti-kon, Ota- 
 
 coustic, o-ta-kuw'stik, n. offeryn i 
 
 cynorthwyo y clyw, clywgorn 
 Other, ÜTH'ür, pro. all, arall, Hall. From 
 
 one end to the other, o ben bwy-gilydd. 
 
 One another, eu (eich, ein) gilydd. 
 
 Somehow or other, trwy ryw fodd neu 
 
 gilydd. The other side of, y tu hwnt i 
 Otherwise, UTH'ur-wiz, ad. amgen, os 
 
 amgen, amgenach, onidê, oni bai hyny, 
 
 mewn modd arall, yn wrthwyneb 
 Otter, öt'ür, n. dyfrgi, dwrgi 
 Ottoman, öt'o-män, a. Tyrciaidd : n. 
 
 ystol fechan 
 Ought, öt, n. un peth, un rhyw beth, dim : 
 
 v. def. I [thou, he, &c] ought, dylwn, 
 
 dylit, dylai, dylem, dylech, dylent. I 
 
 ought to have been, dylaswn fod 
 Ounce, üẅns, n. wns ; math o wylltfil 
 Ouphe, ẅf, n. ellyll, gwag-ysbryd 
 Our, üŵ'r, pro. ein 
 Ouranography, üẅ'r-än-ög'rä-fî, n. ser- 
 
 ddarluniad 
 Ours, uw'rz, pro. einom, eiddom. A 
 
 friend of ours, cyfaill i ni 
 Ourselves, uw'r-selvz', pro. ni, nyni, ein 
 
 hunain 
 Ousel, w'zl, n. math o aderyn du, mer- 
 
 wys, mwyalchen. Water ousel, rhegen 
 
 y dwfr 
 Oust, üẅst, vt. gwagâu ; cymeryd ymaith ; 
 
 bwrw allan, troi allan, difeddu 
 Out, üẅt, n. allan, i maes : px. rhag-, 
 
 tra-, gor- 
 
 237 
 
OUT path, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅmtoo, twk=took ; 
 
 Outact, uwt-akt', vt. gweithredu tu hwnt i 
 Outbid, üẅt-bîd', vt. cynyg dros ben, 
 
 uwch-gynyg 
 Outbound, üẅt-büŵnd', a. all-fordwyol 
 Outbrave, üẅt-brav', vt. dirmygu, trech- 
 
 feiddio [llugrwydd 
 
 Outbrazen, uwt-bra'zn, vt. trechu â haer- 
 Outbreak, uwt'brak, n. toriad allan 
 Outcast, uwt'kast, n. crwydryn, crwydr- 
 
 iad, gwibiad, gwibddyn, deolyn, un 
 
 gwrthodedig [arwaedd 
 
 Outcry, uwt'kri, n. gwaedd, bloedd, dolef, 
 Outdare, üẅt-dë'r', vt. anturio tu hwnt i ; 
 
 trechfeiddio 
 Outdo, üẅt-dẅ' (pt. outdid, üẅt-díd', pp. 
 
 outdone, üŵt-dün'), vt. rhagori, blaenu 
 Outer, üẅ'tür, a. allanol, nês allan [ar 
 Outermost, üẅ'tür-most, a. nesaf allan ; 
 
 eithaf, pellaf 
 Outface, üẅt-fas', vt. taeru allan ; gwy- 
 
 nebu, gwynebfeiddio 
 Outfall, üẅt'föl, n. pistyll ; gofer ; ym- 
 
 ryson, cynhen 
 Outfit, üŵt'fít, n. darpariad i fordaith 
 Outform, üẅt'förm, n. ymddangosiad 
 
 allanol [allanfa 
 
 Outgate, üẅt'gat, n. mynedfa allan, 
 Outgenerate, üẅt-jën'ür-at, vt. rhagori 
 
 mewn cyfrwysdra 
 Outgoings, uwt'go-ingz, n. pi. myned- 
 
 iadau allan ; costau, rhwym-daliadau ; 
 
 cyrau eithaf 
 Outgrow, üẅt-gro' (pt. outgrew, üẅt- 
 
 grẅ', pp. outgrown, üŵt-gron'), vt. 
 
 trech-dyfu, tyfu mwy 
 Outguard, uẅt'gârd, n. blaen- warchawd- 
 
 wyr [ysgelerdra 
 
 Outherod, üŵt-hër'öd, vt. rhagori mewn 
 Outhouse, üẅt'hüẅs, n. allandy 
 Outlandish, üẅt-län'dîsh, a. dyeithr, es- 
 
 tronol, allwladol, allaidd 
 Outlast, üẅt-läst', vt. parâu yn hwy 
 Outlaw, üẅt'lö, n. yspeiliwr ; un allan o 
 
 nodded y gyfraith, dyn nawdd-goll ; 
 
 herwr 
 Outlaw, üẅt-lö', vt. dinoddi [noddiad 
 Outlawry, üẅt'lö-rî, n. herw-farn, di- 
 Outlay, üẅt'la, n. traul, cost [dysg 
 
 Outlearn, üẅt-lürn', vt. rhagori mewn 
 Outlet, üẅt'lët, n. gollyngle, allanfa 
 Outline, üẅt'lin, n. amlinell, cylchlinell, 
 
 cynlinell, brasluniad [fucheddu 
 
 Outlive, uwt-liv', vt. byw yn hwy, gor- 
 Outlook, üẅt-lŵk', vt. gwyneb-feiddio 
 Outmeasure, üẅt-mëzh / ür, vt. rhagori 
 
 mewn mesur 
 
 Outmost, üẅt'most, a. nesaf allan; eithaf 
 Outnumber, üẅt-nüm / bür, vt. rhagori 
 
 mewn nifer, bod yn lluosocach 
 Outpace, üẅt-pas', vt. blaenu ar 
 Outparish, üẁt'pär-ísh, n. allanblwyf 
 Outpost, üẅt'post, n. rhagorsaf 
 Outpour, üẅt-pô'r', vt. tywallt allan 
 Outprize, üẅt-priV, vt. gorbarchu ; gor^ 
 
 brisio 
 Outrage, üẅt'raj, n. dirdra, trais, dir- 
 
 drais ; terfysgwaith, terfysg ; ysgeler- 
 
 der : v. dirdreisio, sarâu 
 Outrageous, üẅt-ra'jüs, a. drygwyllt, 
 
 ffyrnig ; cynddeiriog, gorddrygus, an- 
 
 fad, ysgeler [gelerder 
 
 Outrageousness, üẅt-ra'jüs-nës, n. ys- 
 Outreach, üẅt-rîtsh', vt. cyrhaedd yn 
 
 mhellach 
 Outrider, üẅt'ri-dür, n. rhagfarchogydd, 
 Outright, üẅt'rit, ad. yn gwbl, yn llwyr ; 
 
 yn ddiattreg, yn ddioed 
 Outroot, üẅt-rẅt', vt. diwreiddio, dad- 
 
 wreiddio 
 Outrun, üẅt-rün' (pt. outran, üẅt-rän', 
 
 pp. outrun), vt. rhedeg yn gynt, gadael 
 
 ar ol 
 Outsail, üẅt-sal', vt. hwylio yn gynt 
 Outset, üẅt'sët, n. dechreu, dechreuad 
 Outshine, üẅt-shin' (pt. & pp. outshone, 
 
 ûẅt-shön'), vi. dyscleirio mwy, gor- 
 
 ddyscleirio 
 Outside, üẅt-sid', n. y tu allan, arwyneb- 
 
 edd ; clawr : a. nesaf allan, allanol 
 Outsit, üẅt-sít' (pt. & pp. outsat, üẅt- 
 
 sät'), vt. eistedd yn hwy 
 Outspread, üẅt-sprëd' (pt. & pp. out- 
 spread), vt. lledtaenu 
 Outstanding, üẅt-stän'díng, a. dyledus 
 Outstretch, üẅt-strëtsh', vt. estyn 
 Outstrip, üẅt-stríp', vt. blaenu, rhedeg 
 
 yn gynt 
 Outswear, üẃt-swë'r' (pt. outswore, üẅt- 
 
 swô'r', pp. outsworn, üẅt-swô'rn'), vt. 
 
 trechu trwy dyngu 
 Outtalk, uw-tok', Outtongue, üẅ-tüng', 
 
 vt. trechu â'r tafod [pris 
 
 Outvalue, üẅt-väru, vt. rhagori mewn 
 Outvie, uwt-vi', vt. rhagori, trechu 
 Outvote, uwt-vot', vt. trechu trwy bleid- 
 
 leisiau [blaenu 
 
 Outwalk, üẅt-wök', vt. cerdded yn gynt, 
 Outwall, üẅt'wôl, n. allan-fur 
 Outward, üẅt'würd, a. allanol, nesaf 
 
 allan : ad. i barthau tramor, tu ag allan 
 Outwardly, üẅt'würd-lî, ad. yn allanol, 
 
 oddiallan, o'r tu allan, yn arwynebol 
 _ 238 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh-rz azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 OVE 
 
 Outwards, uwt'wurdz, ad. tu ag allan 
 Outweigh, üẅt-wa', vt. gorbwyso 
 Outwit, üẅt-wít', vt. bod yn rhy gall i, 
 
 trechu trwy gyfrwysdra, hud-dwyllo 
 Outwork, uwt'wurk, n. rhag-ddiffyn- 
 
 waith 
 Oval, o'val, a. hirgrwn, ar ddull ŵy, hir- 
 
 gylchol : n. hirgylch 
 Ovarious, o-ve'r'i-us, a. yn magu ŵyau ; 
 
 ŵyaidd 
 Ovary, o'vur-i, n. hâd-lestr 
 Ovation, o'va-shun, n. îs-orfoledd 
 Oven, uv'n, n. ffwrn. Oven full, iFyrniad 
 Over, o'vur, pr. uch, uchben, tros : ad. 
 rhy, tra: px. gor-, tra-, rhy». Over- 
 anxious, tra ofalus. Over-kind, rhy 
 dirion. Over and above, heblaw, dros 
 ben. Spotted all over, tryfrith. To 
 be over, bod wedi myned heibio. 
 Before the service was over, cyn gor- 
 phen y gwasanaeth 
 Overact, o-vur-akt', v. gorwneuthur 
 Overarch, o-vür-ärtsh / , vt. mydu, bwäuo 
 Overawe, o-vür-ö', vt. cadw dan ofn, 
 arswydo [fantoli, gorbwyso 
 
 Overbalance, o-vûr-bäräns, vt. gor- 
 Overbearing, o-vur-be'r'ing, a. meistrol- 
 gar [i'r môr 
 
 Overboard, o-vür-bô'rd', ad. tros y bwrdd, 
 Overburden, o-vur-bur'dn, vt. gorlwytho 
 Overbuy, o-vür-bi / (pt. & pp. over- 
 bought, o-vur-bot'), vt. prynu yn rhy 
 ddrud [bell 
 
 Overcarry, o-vur-kar'i, vt. cario yn rhy 
 Overcast, o-vur-kast' (pt. & pp. over- 
 cast), vt. taflu yn rhy bell ; cymylu, 
 tywyllu 
 Overcharge, o-vur-tsharj', vt. gorlwytho, 
 gorlenwi ; gorofyn, gofyn gormod : 
 n. gorbris [cymylu 
 
 Overcloud, o-vur-kluwd', vt. caddugo, 
 Overcome, o-vür-küm' (pt. overcame, 
 o-vur-kam', pp. overcome), vt. gorch- 
 fygu, darostwng 
 Overdo, o-vur-d\v' (pt. overdid, o-vur- 
 did, pp. overdone, o-vur-dun'), v. 
 gweithio gormod, gorweithio 
 Overdress, o-vur-dres', vt. gordrwsio 
 Overexalt, o-vur-eg-zolt', v. gorddyrch- 
 
 afu, tradyrchafu 
 Overfeed, o-vur-fid' (pt. & pp. overfed, 
 
 o-vur-fed') vt. gorbesgi, bolrythu 
 Overfill, o-vür-fîr, vt. gorlenwi 
 Overflow, o-vur-hV, v. gorlifo, llifo 
 drosodd [drosodd 
 
 Overflow, o'vur-flo, n. arlanw, llifad 
 
 Overgrow, o-vur-gro' (pt. overgrew, o- 
 vür-grẅ', pp. overgrown, o-viir-gron'), 
 v. gordyfu ; gorthyfu, gorchuddio 
 
 Overhang, o-vur-hang' (pt. & pp. over- 
 hung, o-vür-hüng'), v. gorddibynu, 
 crogi drosodd 
 
 Overhead, o-vur-hed', ad. uchben 
 
 Overhear, o-vür-hî'r' (pt. & pp. over- 
 heard, o-vur-hurd'), vt. celglywed, 
 goglywed [dwymo 
 
 Overheat, o-vur-hit', vt. gorfrydio, gor- 
 
 Overjoy, o-vur-joi', vt. gorllawenu, gor- 
 lawenâu 
 
 Overlade, o-vur-lad' (pp. overladen, 
 o-vur-la'dn), vt. gorlwytho 
 
 Overlay, o-vur-la' (pt. & pp. overlaid, 
 o-vur-lad'), vt. arlethu, llethu ; gor- 
 chuddio 
 
 Overleap, o-vur-lip', vt. neidio dros 
 
 Overlie, o-vür-li / (pt. overlay, o-vur-la', 
 pp. overlain, o-vur-lan'), vi. gorwedd ar 
 
 Overlive, o-vur-liv', v. byw ar ol, by w yn 
 hwy 
 
 Overload, o-viir-lod' (overladen, o-vur- 
 la'dn), vt. trallwytho, gorlwytho 
 
 Overlook, o-vür-lẁk', vt. arolygu, gor- 
 uchwylio ; edrych dros ; esgeuluso 
 
 Overmaster, o-vür-mäs'tür, vt. gorch- 
 fygu, gorthrechu [drech, trechu 
 
 Overmatch, o-vur-matsh', vt. bod yn 
 
 Overmatch, o'vur-matsh, n. un trech, un 
 rhy gryf 
 
 Overmeasure, o-vür-mëzh'ür, vt. mesur 
 tros ben ; camfarnu [blaenaf 
 
 Overmost, o'vur-most, a. uchaf; penaf, 
 
 Overpass, o-vür-päs', vt. myned dros; 
 myned heibio ; esgeuluso 
 
 Overpay, o-vur-pa' (pt. & pp. overpaid, 
 o-vur-pad'), vt. gordalu, gorbwytho 
 
 Overplus, o'vür-plüs, n. sarid, gweddill, 
 gwarged, rhelyw 
 
 Overpoise, o'vür-pöîz, n. traphwys 
 
 Overpoise, o-vür-pöîz', vt. traphwyso 
 
 Overpower, o-vür-püẅ'ür, vt. gorthrechu, 
 gorchfygu, trechu 
 
 Overpress, o-vür-prës', vt. gorwasgu, 
 darwasgu 
 
 Overprize, o-vur-priz', vt. gorbarchu; 
 gorhofn ; gorbrisio 
 
 Overrate, o-vu-rat', vt. gorbrisio ; gor- 
 drethu 
 
 Overreach, o-vü-rîtsh', v. gorhaeddu, 
 gorymestyn, myned dros ; twyllo 
 
 Overrule, o-vu-r\vT, vt. gordwyo, goruch- 
 reoli ; meistroli ; gwrthod dadl, llysu 
 dadl 
 
 239 
 
OZJE path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzztoo, twkzztook 
 
 Overrun, o-vu-run (pt. overran, o-vu- 
 rän', pp. overrun), v. rhedeg dros, ym- 
 daenu dros; gorchuddio ; anrheithio ; 
 trawsredeg llinellau argraiFvvaith 
 
 Oversee, o-vür- sî' (pt. oversaw, o-vür-sö', 
 overseen, o-vur-sin'), vt. edrych ar ol, 
 arolygu 
 
 Overseer, o-vur-sT'r', n. arolygwr, golyg- 
 wr, goruchwyliwr, gorwyliwr 
 
 Overset, o-vür-sët' (pt. & pp. overset), 
 v. dymchwel, dadymchwel, dymchwelyd 
 
 Overshadow, o-vur-shad'o, Overshade, 
 o-vur-shad', vt. argysgodi, cysgodi ; 
 cadguddio 
 
 Overshoot, o-vur-shwt' (pt. & pp. over- 
 shot, o-vur-shot'), vt. saethu dros y 
 nod, gorergydio; goranturio 
 
 Overveil, o-vur-var, vt. gorhuddo, gor- 
 chuddio 
 Overwatch, o-vür-wätsh', vt. gorwylio, 
 
 arwylio 
 Overweening, o-vur-wi'ning, a. rhy 
 
 hunan-gar, ucheldybus, gorfalch 
 Overweigh, o-vur-wa', vt. darbwyso, tra- 
 
 phwyso 
 Overwhelm, o-vür- whëlm', vt. gorchwyo, 
 
 gorwasgu, gorchuddio, gorlwytho, 
 
 gorchfygu 
 Oviform, o'vi-form, a. ar lun ŵy, hirgrwn 
 Ovine, o'vin, a. perthynol i ddefaid 
 Oviparous, o-vîp'ür-üs, a. yn dwyn ŵyau, 
 
 dodŵyol, dodŵyog ; a fagir o ŵy 
 Ovipositor, o-vi-poVi-tur, n. wy-osodydd 
 Ovoid, o'void, a. hirgrwn, ar ddull ŵy 
 
 Oversight, o'vur-sit, n. amryfusedd, ; Owe, o, vt. dylu,bod mewn, dyled,bod dan 
 
 gwallolygiaeth ; arolygiaeth 
 
 Oversleep, o-vur-slTp' (pt. & pp. over- 
 slept, o-vur-slept'), vt. cysgu dros yr 
 amser, cysgu gormod, gorhuno 
 
 Overspend, o-vur-spend' (pt. & pp. over- 
 spent, o-vur-spent'), v. afradu 
 
 Overspread, o-vur-spred' (pt. & pp. over- 
 spread), vt. gordaenu ; gorchuddio 
 
 Overstep, o-vur-step', v. pasio, myned 
 dros 
 
 Overstock, o-vur-stok', vt. gorystorio, 
 gorlenwi, prynu gormod 
 
 Overstrain, o-vur-stran', v. gorthynu, 
 gorestyn 
 
 Overstride, o-vur-strid', v. gorchamu 
 
 Oversway, o-vur-swa', vt. goruchreoli, 
 meistroli 
 
 Overt, o'vurt, a. amlvvg, eglur; cyhoedd 
 
 Overtake, o-vur-tak' (pt. overtook, o-vur- 
 twk', pp. overtaken, o-vur-ta'kn), vt. 
 gorddiwed, gorddiwes, dal 
 
 Overtask, o-vur-task', vt. gorthasgu, 
 gordasgu 
 
 Overtax, o-vur-taks', vt. gordrethu 
 
 Overthrow, o-vur-thro' (pt. overthrew, 
 o-vür-tbrẅ', pt. overthrown, o-vur- 
 thron'), vt. dinystrio, dymchwel, dad- 
 ymchwel, dadymchwelyd 
 
 Overthrow, o'vur-thro, n. dadymchweliad, 
 dinystr [gyhoedd 
 
 Overtly, o'vurt-li, ad. yn amlwg, yn 
 
 Overtop, o-vur-top', vt. tyfu yn uwch ; 
 rhagori ar 
 
 Overture, o'vur-tshu'r, n. cynyg, cynyg- 
 iad ; cyfansoddiad cerddorol 
 
 Overturn, o-vür-türn', vt. dymchwel, 
 dymchwelyd 
 
 Overvalue, o-vur-val'u, v. gorbrisio 
 
 rwymau 
 Owl, üŵl, n. dylluan, cuan. Screech- 
 owl, aderyn y corff. Young owl, coeg 
 ddylluan 
 Owler, üẅ'lür, n. nos-rednwyfwr 
 Owlet, üẅ'lët, n. coeg-ddylluan 
 Own, on, pro. eiddo ; a. priod, priodol : vt. 
 meddu, perchenogi ; arddelu ; addef, 
 cyfaddef, cydnabod ; piau. My own, 
 eiddof, eiddof fi, eiddof fy hun. His 
 own, ei eiddo ei hunan 
 Owner, o'niir, n. perchenog,meddiannydd 
 Ownership, o'nür-shíp, n. perchenogaeth 
 Ox, oks (pi. oxen, ok'sn), n.ych, eidion. 
 Ox-eyed, llygadfawr. Ox-driver, 
 cethreawr, cethreinydd. Ox-stall, côr 
 ychen. Oxen, ychen. A wild ox, 
 bual. A young ox, bustach 
 Oxford, oks'fo'rd, n. Rhydychain, Caer 
 
 "VYysog 
 Oxlip, oks'lip, n. llysiau'r parlys 
 Oxonian, oks-o'm-an, n. aelod neu 
 
 raddolwr prifysgol Rhydychain 
 Oxter, oks'tur, n. cesail 
 Oxycrate, ok'si-krat, n. cymysg o winegr 
 
 a dwfr 
 Oxygen, ök'sî-jën, n. ufelai 
 Oxymel, ok'si-mel, n. cymysg o winegr 
 
 a mêl 
 Oxyphony, öks-îfo-nî, n. crochder llais 
 Oyer, o'yür, n. gwrandawiad. Oyer and 
 terminer, llys clyw a dosparth, prawf- 
 
 lys 
 
 Oyes, o-yës', int. clywch ; gosteg 
 Oyster, öîs'tür, n. llymareh, llymarchen. 
 Oyster-wench, Oyster-wife, Oyster- 
 woman, llymeirch-wraig ; budrogen 
 Ozsena, o-zî'nä, n. llynor yn y ffroenau 
 
 240 
 
 , 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; jndzh. PAL 
 
 pABULAR,päb'u-lür,Pabulous,päb'- 
 
 u-lüs, a. ymborthol 
 Pabulation, päb-u-la'shün, n. ymborth- 
 
 iad, porthiant, maeth 
 Pabulum, päb'u-lüm, n. ymborth, bwyd 
 Pacated, pa-ka'ted, a. heddychedig 
 Pacation, pä-ka'shün, n. heddychiad 
 Pace, pas, n. cam, camre ; mesur cam, 
 
 2 1 droedfedd : v. camu, mesur â 
 
 chamrau ; rhygyngu, araf-gerdded. 
 
 Geometrical pace, 5 troedfedd 
 Pacer, pa'sür, n. rhygyngfarch, rhygyng- 
 
 ydd 
 
 Pacha, pâ-shö', n. îslywydd yn Nhwrci 
 Pachydermata, pak-i-dur'ma-ta, n. pi. 
 
 milod tew-groen 
 Pacific, pa-sifik, a. heddychol, hedd- 
 
 ychlawn, dyhuddgar ; tawel, llonydd. 
 
 Pacific Ocean, Môr Tawelog, Môr 
 
 Tawel 
 Pacification, pa-sif-i-ka'shim, n. hedd- 
 ychiad, dyhuddiad, tangnefeddiad 
 Pacificator, pa-sifi-ka-tur, Pacifier, 
 
 päs'î-fi-ür, n. tangnefeddwr 
 Pacify, päs'î-fi, vt. dyhuddo, diddigio, 
 
 heddychu, tawelu 
 Pack, pak, n. swp, sypyn, trwl, beichyn, 
 
 pwn, baich, byrnaid, bwrnel ; cnud : 
 
 v. sypynio, llwytho, pynorio, pynio. 
 
 Pack-cloth, sach liain. Pack-horse, 
 
 pynfarch. Pack-saddle, ystrodur, 
 
 Pack-thread, edau rwymo 
 Package, pak'aj, n. pynordal 
 Packet, pak'et, n. sypyn ; llythyrgôd. 
 
 Packet- ship, Hong fechan 
 Pact, pakt, Paction, pak'shun, n. am- 
 
 mod, cyfammod, cytundeb 
 Pad, pad, n. clustogan; corfarch, ceffyl- 
 
 yn ; lleidr traed : v. troedio ; yspeilio ; 
 
 sachellu 
 Padar, päd'ür, n. rhynion, brasflawd 
 Paddle, päd'l, n. rhoàl ; rhvvyf: v. rhodli, 
 
 rhwyfo ; yslotian 
 Paddock, pad'uk, n. llyiFant mawr ; llan- 
 
 erch, cae. Paddock-stool, bwyd y 
 
 barcud 
 Padlock, pad'lok, n. clo egwyd 
 Paean, pî'än, n. can o orfoledd, mawlgân, 
 
 oroian 
 Paedobaptism, Pedobaptism, pî-do-bäp'- 
 
 tîzm, n. bedydd babanod 
 Pagan, pa'gan, n. cenedlddyn, un digred, 
 
 eilun addolwr 
 
 32 
 
 Paganism, pa'gan-izm, n. paganiaeth, 
 
 annghristiaeth, eilunaddoliaeth 
 Page, paj, n. tudalen; gwesyn, gwas, 
 gwastrodyn : vt. nodi tudalenau ; gweini 
 Pageant, paj'ant, n. coeglun : a. coeg- 
 
 wych, gwagfalch, rhodresol 
 Pageantry, päj'än-trî, n. coegwychder, 
 rhodres, rhwysgfawredd, gwagym- 
 ddangosiad 
 Paginal, pa'jî-näl, a. tudalenol 
 Pagoda, pâ-go'dâ, Pagod, pa'göd, n. 
 
 eilun- deml Indiaidd 
 Paid, pad, pt. & pp. — Pay 
 Pail, pal, n. ystwc, crwc, celwrn, paeol 
 Pailful, pal'fŵl, n. ystycaid, celyrnaid 
 Pain, pan, n. poen ; gwaew, gwst, dolur ; 
 gofid ; poenedigaeth ; llafur ; cosp : 
 vt. poeni, dolurio, blino. Pains- 
 taking, llafurus, diwyd. Pain of the 
 bowels, coluddwst. Extreme pain, dir- 
 boen. To take pains, ymboeni, ystigo, 
 ymdraiFerthu [llafurus 
 
 Painful, pan'fwl, a. poenus, dolurus ; 
 Painfulness, pan'fẁl-nës, n. poenusrwydd 
 Painim, pa'nim, n. annghredadyn 
 Painless, pan'les, a. diboen ; esmwyth, 
 
 hawdd 
 Paint, pant, n. paent, lliw, darlunliw : v. 
 
 paentio, Uiwio, arliwio ; darlunio 
 Painter, pan'tür, n. paentiwr ; arliwydd, 
 darliwydd, arluniwr [darlun 
 
 Painting, panning, n. paentiad ; llun, 
 Pair, pê'r, n. par, dau, cwpl : v. paru, 
 cymharu ; cydio. Pairs, cymhariaid 
 Palace, päl'as, n. llys, plas, neuadd 
 Palaeology, pa-li-ol'o-ji, n. henafion- 
 
 draeth 
 Palaeontology, pa-lî-ön-töro-jî, n. clodd- 
 
 ianndraeth, heinionddansoddiaeth 
 Palanquin, päl-än-kîn', n. math o 
 
 gludai a ddygir ar ysgwyddau dynion 
 Palatable, pal'a-ta-bl, a. chwaethus, 
 
 blasus 
 Palatal, päl'â-täl, a. gorchfannol. Pala- 
 tal consonants, gorchfannolion 
 Palate, pal'at, n. tafiod y genau, gorch- 
 
 fan, gorchfannedd ; archwaeth, bias 
 Palatial, pä-la'shäl, a. llysaidd, llysol, 
 
 ardderchog ; gorchfanneddol 
 Palatic, pal'a-tik, a. gorchfanneddol 
 Palatinate, pä-lät'î-nat, n. breinniarll- 
 " aeth, breinnfa [breinniog 
 
 Palatine, päl'ä-tin, a. breinniarllaidd, 
 
 2ÎÎ 
 
PAN path, fät, ere, met, ma-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzztoo, twk^took; 
 
 Palaver, pa-la'vur, n. gormod-siarad, 
 
 baldordd : vi. bragaldian, gwagsiared 
 Pale, pal, a. gwelw, gwelwlas, gwynwelw, 
 
 glaswyn, Uwydaidd ; glas : n. pawl, 
 
 cledr, cledr-bawl ; palis ; clawdd ; 
 
 awdurdodaeth, rhaglawiaeth ; argae, 
 
 caerau, amgaerau : v. cledru, cledr- 
 
 gau ; palisio. Pale-eyed, llygadbwl. 
 
 Pale-faced, wyneblwyd 
 Palendar, pärën-dür, n. math o long 
 
 fechan [wyni 
 
 Paleness, pal'nes, n. gwelwedd ; glas- 
 Paleous, pa / lî-üs, a. eisinog, uslyd, cibog 
 Palette, päl'ët, n. lliwfwrdd paentiwr 
 Palfrey, päl'frî, n. crynfarch, palfre ; 
 
 gwilwst 
 Palinode, pärî-nod, n. gwrthgan 
 Paling, pacing, n. cledriad, paliswaith 
 Palisade, päl-î-sad', Palisado, päl-î-sa'- 
 
 do, n. palis, gwalc, cledrwaith 
 Palisade, päl-î-sad', vt. cledrgau, palisio 
 Palish, pa'lîsh, a. gowelw ; Uwydaidd 
 Pall, pöl, n. elorlen : v. diflasu ; llyfrâu; 
 
 brawychu ; cuddio âg elorlen 
 Palladium, pä-la'dî-üm, n. math o fettel; 
 
 diogelwch 
 Pallet, päl'ët, n. gwely bychan, glwth 
 Palliament,päryä-mënt, n. gwisg, dilled- 
 
 yn, achre 
 Palliard, päl'yürd, n. godinebydd 
 Palliate, pal'i-at, vt. esgusodi ; ysgafnâu 
 Palliation, päl-î-a'shün, n. esgusodiad 
 Palliative, pal'i-a-tiv, a. esgusol ; es • 
 
 mwythaol : n. esgusodai ; Uinarydd 
 Pallid, paHd, a. gwelw, glaswyn, llwyd 
 Pallmall, pël-mëì', n. math o chware â 
 
 phel a gordd ; gordd 
 Palm, pâm, n. palf, llawf, cledr Haw ; 
 
 lied Haw ; balalwyf, palmwydden ; 
 
 buddugoliaeth : vt. palfu ; cudd-dwyllo ; 
 
 tadu ar. Palm-Sunday, Sulyblodau. 
 
 Palm-tree, palmwydden, palmidwydden 
 Palmer, pä'mür, n. pererin. Palmer- 
 worm, pryf cadachog [wydden 
 Palmetto, pal-met'o, n. math o balm- 
 Palmiferous, päl-mîfür-üs, a. a ddygo 
 
 balmwydd [palfdroediog 
 
 Palmiped, pal'mi-ped, a. cyfandroed, 
 Palmister, pal'mis-tiir, n. llawddewin, 
 
 palfswynwr 
 Palmistry, paKmis-tr^n. palfddewiniaeth 
 Palmy, pä'mî, a. palmwyddog 
 Palpability, päl-pä-bîrî-tî, n. hydeiml- 
 
 edd ; eglurder, amlygrwydd 
 Palpable, paKpa-bl, a. hydeiml, teimlad- 
 
 wy; hynodol, eglur, amlwg 
 
 Palpitate, päl pî-tat, vi. dychlamu ; euro, 
 
 dyheuo, tysmwyo 
 Palpitation, päl-pî-ta'shün, n. dychlam- 
 
 iad y galon, calon-guriad 
 Palsgrave, polz'grav, n. teyrn-iarll 
 Palsical, pol'zi-kal, Palsied, poTzid, a. 
 
 parlysaidd [gwywhaint 
 
 Palsy, pol'zi, n. parlys, haint y gi'au, 
 Palter, pöTtür, v. gwastraíFu, ofera ; 
 
 cecru [gwaeledd 
 
 Paltriness, pöl'trî-nës, n. distadledd, 
 Paltry, pôTtrî, a. distadl, gwael, gorwael 
 Paludal, pâ-lu'däl, a. corsog, corsenog 
 Pampas, pam'paz, n. pi. gwastadleoedd 
 
 Deheudir America 
 Pamper, päm'púr, vt.pesgi, mwythborthi, 
 
 mwythlenwi, gorbesgi 
 Pamphlet, pämflët, n. llyfran, llyfryn 
 Pamphleteer, pämf-lë-tî'r', n. Uyfrenydd 
 Pan, pan, n. pan, padell, padellan. 
 
 Warming-pan, twymynai 
 Panacea, pän-â-sî'ä, n. meddyginiaeth 
 
 holliachol [uwd bara can 
 
 Panada, pä-na'dâ, Panado, pâ-na'do, n. 
 Pancake, päng'kak,n.cramog, cramogen, 
 
 cramwyth, cram wy then [us 
 
 Pancratic, pan-krat'ik, a. meistrol-gamp- 
 Pancreas, päng'krî-äs, n. cefndedyn 
 Pandect, pan'dekt, n. cyflawn-draethawd 
 Pandemic, pan-dem'ik, a. perthynol i'r 
 
 bobl neu y wlad oil, cyffredinol 
 Pandemonium, pän-dî-mo'nî-üm, n. 
 
 cythreulfa, cythreul-lys 
 Pander, pän'dür, n. llatai, ceisydd putan : 
 
 vi. gweini, nwyfweini 
 Panderism, pan'dur-izm, n. llateiaeth 
 Pandiculation, pan-dik-u-la'shun, n. 
 
 ymystwyriad, estyniad 
 Pandour, pän'dẅ'r, n. traedfilwr yn 
 
 Awstria [crwth 
 
 Pandurated, pän'du'r-a-tëd, a. ar ddull 
 Pane, pan, n. pedroryn, cwar, cwarel 
 Panegyric, pan-i-jer'ik, n. canmoliaeth, 
 
 arwyrain [einiol, moliannol 
 
 Panegyrical, pan-i-jer'i-kal, a. arwyr- 
 Panegyrist, pän-î-jër'îst, n. moliannwr 
 Panel, pan'el, n. pennill, pedronglyn o 
 
 esdyllwaith ; rheithrestr [gwaew 
 
 Pang, pang, n. gloes, pang, gwasgfa, 
 Panic, pan'ik, n. dychryn, arswyd, braw, 
 
 echrys, echryndod, dychryn diachos : 
 
 a. disymwyth, heb achos. Panic-struck, 
 
 dychrynedig 
 Panivorous, pä-nìVo-rüs, a. yn bwyta 
 
 bara, barafwyta 
 Pannade, pä-nad', n. carlam ; carlamiad 
 
 242 
 
 1 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=zz azure; thin, thìs; j = dzh. PAR 
 
 Pannage^än'ajjn.mêsachyffelybfFrwyth- 
 
 au'r goedwig ; mêsfraint, hawl i fesa 
 Pannel, pän'ëljn. panel, ystrodur, ystarn; 
 
 sadell, pynoreg ; cromil hebog 
 Pannier, pän'yür, n. cefn-gawell, ys- 
 
 porthell, pynoreg 
 Panoply, pän'o-plî, n. llwyr-arfogaeth 
 Pansofieal, pan-sofi-kal, a. holl-ddoeth 
 Pansy, pan'zi, n. y feidiog drilliw, y 
 
 blodeu ofer-garu 
 Pant, pant, vi. dyheu, dychlamu; hiraethu 
 Pantaloon, pän-tâ-lẅn', n. digrifwas, ys- 
 
 gentyn. Pantaloons, llodrau 
 Pantheon, pän-thî'ün, n. teml yr holl 
 
 dduwiau 
 Panther, pän'thür, n. math o fwystfil 
 
 rheibus 
 Pantile, pan'til, n. cafn-beithynen 
 Pantler, pänt'lür, n. ceidwad y bara 
 Pantofle, pän-tẅ'fì, n. esgid, nosesgid 
 Pantology, pän-töro-jî, n. hollwyddoreg 
 Pantometer, pän-töm'î-tür, n. ollfesur- 
 
 ydd, hollfesurydd 
 Pantomime, pän'to-mim, n. mudchware ; 
 
 ymystumiwr, mud-ddynwaredydd 
 Pantry, pän'trî, n. bwydgell, bwytty 
 Panurgy, pä-nür'jî, n. hollfedrusedd 
 Pap, päp, n. uwd ; diden, teth, bron 
 Papa, pâ-pä', n. tad, tada 
 Papacy, pa'pä-sî, n. pabaeth 
 Papal, pa'pal, a. pabol, pabaidd 
 Papaverous, pä-päv'ür-üs, a. pabiol, 
 
 pabiaidd 
 Paper, pa'pür, n. papyr : vt. papyro ; 
 
 rhoi ar bapyr. Paper-maker, papyr- 
 
 ydd, papyrwr. Paper-mill, melin 
 
 bapyr. Paper-stainer, papyrliwydd. 
 
 Blotting-paper, sugnbapyr. Brown 
 
 paper, papyr llwyd 
 Papery, pa'pür-î, a. papyraidd, fel papyr, 
 Papescent, pä-pës'ënt, a. bywynog; 1 
 
 meddal 
 Papier-mache, päp-î-a-mä'sha, n. defn- 
 
 ydd cyfansoddedig o bapyr mwydedig 
 Papilio, pä-pîryo, n. eilier, glöyn byw 
 Papilla, pä-pírä (pi. papillae, pä-pîl'î), 
 
 n. diden, y ddiden 
 Papillary, päp'í-lür-î, Papulous, päp'î- 
 
 lüs, a. didenol, tethol, tethog 
 Papist, pa'pist, n. Pabydd [Pabaidd 
 
 Papistical, pa-pis'tT-kal, a. Pabyddol, 
 Papistry, pa'pís-trî, n. Pabyddiaeth 
 Pappous, pap'us, a. goflewog, panog 
 Pappy, päp'î, a. suddlyd, meddal 
 Papyrus, pä-pi'r'üs (pi. papyri, pä-pi'r'i), 
 
 n. math o gawn 
 
 Par, par, n. cyfartaledd ; cydbwys, cyf- 
 
 werth. At a par, yn gyfartal 
 Para-, px. yn agos at, wrth ochr 
 Parable, pär'ä-bl, n. dammeg, cyffelyb- 
 iaeth [conawl 
 
 Parabola, pâ-räb'o-lâ, n. dosparthran 
 Parabolic, pär-ä-böTík, Parabolical, par- 
 
 ä-böTî-käl, a. dammegol 
 Parachronism, pa-rak'run-Tzm, n. cam- 
 am seriad [en 
 Parachute, pär-ä-shẅt', n. dysgyn-awyr- 
 Paraclete, par'a-klit, n. eiriolwr, dyddan- 
 
 ydd ; yr Yspryd Glân 
 
 Parade, pâ-rad', n. camas, rhodfa, rhodle, 
 
 ymddangosfa, rhestrfa ; ymddangos- 
 
 iad ; rhodres ; rhwysg [ieuad 
 
 Paradigm, pär'â-dîm, n. cynllun ; cyd- 
 
 Paradise, pär'â-dis, n. paradwys, gwynfa, 
 
 nef. Bird of paradise, iar wynt 
 
 Paradisiacal, par-a-di-si'a-kal, a. parad- 
 
 wysaidd [nghyfdyb 
 
 Paradox, pär'ä-döks, n. amrydyb, an- 
 
 Paradoxical, par-a-dok'si-kal, a. an- 
 
 nghyfdybus, annghyson 
 Paradrome, pär'â-drom, n. oriel agored 
 Paragoge, pär'ä-go-jî, n. argymeriad 
 Paragon, pär'â-gün, n. peth rhagor- 
 gampus ; un digymhar ; math o ar- 
 graff-lythyren 
 Paragraph, pär'â-gräf, n. dosparthran, 
 gwahanran ; dosparthnod, gwahanai (^f ) 
 Paraleipsis, pär-â-lip'sís, n. crybwylleb 
 Parallax, par'al-aks, n. amgenedigaeth 
 Parallel, pär'äl-ël, a.cyfochrol, cyfochrog; 
 gogyfartal : n. cyfochriad, cydgyfochr- 
 iad ; cyfatebiad ; cyfrediad ; tebygiad. 
 Parallels, dyblin (||) 
 Parallelism, par'al-el-izm, n. cyfochredd 
 Paralogism, pä-räro-jîzm, Paralogy, 
 pä-räro-jî, n. gauresymiad, twyll- 
 reswm, geuddadledd, gwrthreswm 
 Paralogize, pa-ral'o-jiz, vi. geuddadlu, 
 twyllresymu [g'iau 
 
 Paralysis, pä-rärî-sís, n. parlys, haint y 
 Paralyze, par'a-liz, vt. clefychu â'r par- 
 lys 
 Paralytic, pär-ä-lít'ík, a. claf o'r parlys 
 Paramount, pär'â-müẅnt, a. goruchel, 
 
 uchaf, penaf 
 
 Paramour, par'â-mẅ'r, n. cariadfab, 
 
 gorddechwr ; cariadferch, gordderch- 
 
 wraig 
 
 Paranymph, pär'ä-nímf, n. gwas priodas 
 
 Parapet, piír'ä-pët, n. canllawfur, rhag- 
 
 fur [meddiant gwraig 
 
 Paraphernalia, pär-ä-für-na'lî-ä, n. 
 
 243 
 
PAR path, fät, ere, met, mä- ring, pin, örb, on, curve, cut, tw— too, twkzztook; 
 
 Paraphrase, par a-fraz, n. arallair, all- 
 
 eiriad: v. aralleirio, amgeneirio, all- 
 
 eirio [alleiriwr 
 
 Paraphrast, pär'ä-fräst, n. alleiriwr, ar- 
 Paraphrastical, pär-â-fräs'tî-käl, a. ar- 
 
 alleiriol [iwr 
 
 Parasite, pär'ä- sit, n. gwenieithiwr, truth- 
 Parasitic, par-a-sit'ik, Parasitical, pär- 
 
 a-sit'i-kal, a. gwenieithgar, truthiol 
 Parasol, pär-ä-sol', n. heulrod 
 Parasynexis, par-a-si-nek'sis, n. cwrdd 
 
 bach ; cynulleidfa ddirgel 
 Parathesis, pä-räth'î-sis, n. atddodiad 
 Parboil, pâr'böîl, vt. goferwi, lledferwi 
 Parcel, parcel, n. swp, sypyn ; cyfran ; 
 
 twysgen : vt. rhanu, dyranu, amranu 
 Parcener, pär'sî-nür, n. cydetifedd, cyd- 
 
 etifeddes 
 Parcenery, pär'sî-nür-î, n. cydfeddianniad 
 Parch, pärtsh, v. crasu, deifio, golosgi, 
 
 crasboethi 
 Parched, pärtsht, a. eras, crasboeth, 
 
 crasedig, golosgedig, wedi ei losgi 
 Parchment, pârtsh'mënt, n. crasgroen, 
 
 ysgrifgroen, memrwn 
 Pard, pärd, n. llewpart 
 Pardon, par'dn, n. maddeuant: vt. 
 
 maddeu. I beg your pardon, maddeu- 
 
 wch i mi, esgusodwch fi 
 Pardonable, pär'dn- ä-bl, a. maddeuadwy 
 Pare, pë'r, vt. didoni, pilio, digroeni 
 Paregoric, par-i-gor'ik, a. llinarol, llon- 
 
 yddol : n. meddyginiaeth esmwythaol 
 Parenchymous, par-en'ki-mus, a. ys- 
 
 pyngaidd, meddal 
 Parent, pë'r'^nt, n. tad neu fam, rh'iant. 
 
 Parents, rhi'eni 
 Parentage, pê'r'ën-taj, n. rh'ieniaeth, 
 
 tadogaeth ; gwelygordd, gwehelyth ; 
 
 bonedd, âch, cyfathrach 
 Parental, pâ-rën'täl, a. rhien'iol; tyner 
 Parenthesis, pâ-rën'thî-sîs (pi. parenthe- 
 ses, pa-ren'thi-siz), n. cromfach, 
 
 ymsang, gwahansang ( ) ; ymadrodd 
 
 rhwng cromfachau 
 Parenticide, pä-rën'tí-sicl, n. rhiannladd- 
 
 iad ; rhiannleiddiad, tadleiddiad, mam- 
 
 leidddiad 
 Parer, pë'r'ür, n. offeryn digroeni, pil- 
 
 iedydd 
 Parergy, pär'ür-jî, n. peth disylwedd 
 Parget, pär'jët, n. cymrwd, plastr 
 Parhelion, pär-hî'lî-ün, n. rhrith-haul, 
 
 ffug-haul 
 Parietal, pâ-ri-î'täl, a. ystlys furiol 
 Parility, pä-rírî-tî, n. tebygolrwydd 
 
 Paring, pë'r íng, n. piliad, piliant; craw- 
 en. Parings, pilion, naddion, creifion 
 Parish, parish, n. plwy, plwyf : a. plwyf- 
 
 ol, plwyfog 
 Parishioner, pä-rîsh'yün-ür, n. plwyfwr, 
 
 un plwyfog 
 Parisian, pa-rizh'yan, n. Parisiad 
 Parisyllabic, par-i-si-lab'ik, a. cyd- 
 
 syllafol 
 Paritor, pär'î-tür, n. rhingyll, gwysiwr 
 Parity, pär'î-tî, n. cymeintiolaeth, cyfar- 
 talrwydd, cydraddolrwydd, cystadledd 
 Park, park, n. pare, cae, hyddgae, ceufaes 
 Parley, pär'lî, n. cyfl afaredd : vi. cynadlu 
 Parliament, pär'lî-mënt, n. senedd, sen- 
 eddr. Parliament-house, senedd-dŷ. 
 Act of parliament, gweithred seneddol. 
 Member of Parliament, seneddwr 
 Parliamentary, pär-lî-mën'tür-î, a. sen- 
 eddol 
 Parnassian, pär-näsh'än, a. awenyddol 
 Parlour, pär'lür, n. parlawr, gwestgell 
 Parlous, pâr'lüs, a. llymgraff, cyifrwys 
 Parochial, pa-ro'ki-al, a. plwyfol 
 Parochiality, pä-ro-kî-ärî-tî, n. plwyf- 
 oliaeth [trawswawdiad 
 
 Parody, pär'o-dî, n. trosglwydd-wers ; 
 Parole, pä-rol', n. gair ; addewid : a. 
 geiriol [gyfenw 
 
 Paronomasia, par-o-no-ma'zhi-a, n. ar- 
 Paronymous, pä-rön'î-müs, a. tebyg i 
 enw neu air arall [bychan 
 
 Paroquet, par-o-ket', n. math o barot 
 Parotid, pä-röt'íd, a. poerol, glyfoerol 
 Parotis, pä-ro'tís, n. glyfoer-chwaren 
 Paroxysm, pär'öks-ízm, n. cyrch, poeth- 
 gyrch [iadol, tadladdol 
 
 Parricidal, pär'î-si-däl, a. rhiannladd- 
 Parricide, pär'î-sid, n. rhiannladdiad, 
 tadladdiad, mamladdiad ; rhiannleidd- 
 iad, tadleiddiad, mamleiddiad 
 Parrot, pär'üt, n. yr aderyn parot 
 Parry, pär'î, v. gochelyd, troi heibio 
 Parse, pars, vt. dosparth-dreiglo geiriau 
 Parsimonious, pär-sî-mo'nî-üs,a. anhael, 
 
 arbedus, llawgaead, cybyddol 
 Parsimony, pär'sî-mün-î, n. crintach- 
 
 rwydd, cybydd-dod 
 Parsley, pär'slî, n. perllys, persli. 
 
 Hedge-parsley, troed y cyw 
 Parsnep, pär'snëp, Parsnip, pär'sníp, n. 
 panas, llysiau Gwyddelig. Cow-par- 
 snip, efwr 
 Parson, pär'sn, n. offeiriad, periglor 
 Parsonage, pär'sün-aj, n. perigloriaeth ; 
 periglordy, periglorfa 
 
 24Í 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhinz azure; thin, thìs; j = dzh. PAS 
 
 Part, part, n. rhan, cyfran, darn, dryll ; 
 
 peth ; parth, parthed ; tu, plaid, ochr : 
 
 v. rhanu, parthu ; gwahanu ; ymranu ; 
 
 ymwahanu ; ymadael. A man of parts, 
 
 dyn doniog. Parts of speech, rhanau 
 
 ymadrodd. Parts, doniau. To part 
 
 with, ymadael â 
 Partage, pär'taj, n. rhaniad, ymadawiad 
 Partake, par-tak', v. cyfranu ; cyfranogi 
 Partaker, pâr-ta / kür, n. rhanwr, cyfranwr 
 Parterre, pär-të'r', n. blodeufa gardd, 
 
 blodeuardd 
 Partial, pär'shäl, a. rhanol, hanerog ; 
 
 pleidiol, untuog, tueddol 
 Partiality, pâr-shî-ärî-tî, n. tueddgar- 
 
 wch, pleidgarwch, tueddolrwydd 
 Partialize, par'shal-iz, vt. ochri, pleidio, 
 
 tueddoli, gwyro barn [ran 
 
 Partially, pär'shäl-î, ad, yn dueddgar ; o 
 Partible, pâr'tî-bl, Partable, pâr'tä-bl, a. 
 
 rhanadwy [n. cyfranogwr 
 
 Participant, pâr-tîs'î-pänt, a. cyfranog : 
 Participate, pâr-tís'í-pat, vt. cyfranogi, 
 
 cael rhan ( [ranogiad 
 
 Participation, pär-tis-î-pa'shün, n. cyf- 
 Participator, pâr-tís'î-pa-tür, n. cyfran- 
 
 ydd [iadol 
 
 Participial, pâr-tî-sîp'yäl, a. rhan-gymer- 
 Participlejpâr'tî-sîp-l, n. rhan-gymeriad, 
 
 cyfran ai 
 Particle, par'ti-kl, n. dryllyn, rhenyn, 
 
 dernyn, mymryn, dôs, tipyn, til, ith ; 
 
 banyn, arsill. Broken particles, 
 
 malurion 
 Particular, par-tik'u-lur, a. neillduol, 
 
 pennodol,hysbysol, enwedigol, priodol : 
 
 n. pwnc, pen, dosben, peth neillduol. 
 
 Particulars, manylion 
 Particularity, par-tik-u-lar'i-ti, n. neill- 
 
 duoldeb, rhaledd, pennodoldeb 
 Particularize, par-tik'u-lur-iz, vt. pen- 
 nodi, dosbenu [iadi 
 Parting, parting, n. gwahaniad ; ymadaw- 
 Partisan, pär'tî-zän, n. pleidiwr, pleid- 
 
 ddyn, cefnogwr ; cad-bleidydd; gwaew- 
 
 íFon, ffbnbig, rhethren 
 Partition, pär-tísh'ün, n. rhaniad ; pared, 
 
 canolfur : vt. gwahanranu, dosbarthu 
 Partlet, pârt'lët, n. gwddfdorch ; iâr 
 Partly, pârt'lî, ad. mewn rhan, o ran 
 Partner, pärt'nür, n. cyfaill, cydymaith ; 
 
 cydwr, cyfranogwr, cyd-drinwr 
 Partnership, pärt'nür-shîp, n. cyfranog- 
 
 aeth, cyd-driniaeth, cymdeithas 
 Partridge, pär'tríj, n. coriar, petrusen, 
 
 clugiar 
 
 Parturient, pâr-tu'r î-ënt, a. ar esgor, yn 
 
 esgor 
 Party, pâr'tî, n. un, rhyw un, person ; 
 plaid. Party-coloured, amliwiog, 
 brithliw [fannau 
 
 Parulis, pä-rẅ'lís, n. llynorynyn ygorch 
 Parvenu, par'vi-nu, n. newyddian 
 Parvitude, par'vi-tud, Parvity, par'vi-ti, 
 
 n. bychander, bychanedd 
 Pas, pâ, n. cam ; blaenoriaeth 
 Paschal, pascal, a. perthynol i'r Pasc 
 Pasquin, päs / kwîn, Pasquinade, päs- 
 
 kwi-nad', n. duchan, gogan-gerdd 
 Pass, pas, n. cyflwr, sefyllfa ; culffordd, 
 bwlch ; taith drwydded, mudwarant ; 
 brath : v. myned heibio, hwntu, pasio ; 
 cerdded ; gwario, treulio ; hwylio yn 
 mlaen ; brathu. To bring to pass, 
 dwyn i ben. To pass for, myned yn 
 lie. To pass over, gadael allan, 
 esgeuluso. To pass sentence, rhoddi 
 barn. To pass aWay time, ^yfyru'r 
 amser. To pass through, trwyddedi. 
 Passing-bell, cnul, cnull, marwgloch 
 Passable, päs'ä-bl, a. hylwybr ; derbyniol 
 Passado, pä-sä'do, n. gŵth, ysgwthiad 
 Passage, pas'aj, n. tramwyfa, mynedfa, 
 ffordd ; trosglwydd-daith, taith ; tros- 
 glwydd ; mynediad ; ymadrodd, gwers, 
 rhan o gyfansoddiad [wywr 
 
 Passenger, päs'ën-jür, n. teithydd, tram- 
 Passeres, pas'ur-iz, n. pi. goifanod, adar 
 yn cyffelyb i adar y to [deb 
 
 Passibility, päs-î-bíl'î-tî, n. dyoddefol- 
 Passible, päs'î-bl, a. dyoddefadwy 
 Passion, päsh'ün, n. dyoddefaint, goddef- 
 iant ; gŵyn, nwyd ; drygnwyd, poeth- 
 wŷn, gwylltineb ; tra-serch, cariad. 
 Passion-week, yr wythnos cyn y Pasc. 
 Iliac passion, cnofa y coluddion man 
 Passionate, päsh'ün-at, a. hyddig, nwyd- 
 wyllt, tanllyd ; tra-serchus, chwannog 
 Passive, pas'iv, a. goddefol, goddefgar 
 Passiveness, päVîv-nës, n. goddefgarweh 
 Passover, päs'o-vür, n. y Pasc 
 Passport, päs'pô'rt, n. taithdrwydded 
 Past, past, a. wedi myned heibio : pre. 
 wedi. Half-past two o'clock, haner 
 awr wedi dau ar y gloch 
 Paste, past, n. toes ; glyd ; syth : v. glydio 
 Pasteboard, past'bo'rd, n. papyr-fwrdd, 
 
 glydlen 
 Pastern, päs'türn, n. egwyd march, deilw 
 Pastil, päs'tîl, n. glyd-baent 
 Pastille, pás-tîl', n. glyd perarogl 11 bed- 
 Pastime, pas'tim, n. chware. * ! 
 
 ~247 
 
PAW path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twrztoo, twk^took ; 
 
 Pastor, päs tûr, n. bugail ; gweinidog 
 Pastoral, päs'tür-äl, a. bugeilaidd, bugeil- 
 
 iol : n. bugeilgerdd 
 Pastry, pas'tri, n. cyiFeitbfwyd, pasteiydd- 
 
 iaeth. Pastry-cook, cyfTeithydd, pas- 
 
 teiwr [porfadwy 
 
 Pasturable, päs'tshu-rä-bl, a. hybawr, 
 Pasturage, päs'tshu-raj, n. porfâd 
 Pasture, päs'tshür, n. porfa, porfel : v. 
 
 porfâu, porfelu, poriannu, pori. Pas- 
 ture-ground, tir porfa 
 Pasty, pas'tî, n. pastai 
 Pat, pät, vt. godaro, cnithio, palfio : n. 
 
 palfod, cîs, ysgafn-gîs, cnith : ad. yn 
 
 dra addas : a. llwyr berthynol 
 Pataca, pät'ä-kä, Patacoon, pät-ä-kẅn', 
 
 n. bath Yspaenaidd, 4s. 3c. 
 Patch, pätsh, n. clwt, clytyn ; ysmot : vt. 
 
 clytio, cyweirio ; ysmotio 
 Pate, pat, n. siol, pen, copa, iâd 
 Patefaction, pat-i-fak'shun, n. dynoeth- 
 
 i"d, ~;Tdygiad, cyI,oeddiad 
 Patella, pä-tël'ä, n. padell pen y glin 
 Paten, pät'ën, n. cymunddysgl 
 Patent, pät'ënt, n. breintlythyr : a. 
 
 breintlythyrog ; agored, cyhoedd ; 
 
 priodol 
 Patentee, pät-ën-tî', n. meddiannydd 
 
 breintlythyr 
 Paterero, pät-î-rë'r'o, n. cyflegr bychan 
 Paternal, pä-tür'näl, a. tadol, tadaidd, 
 
 tadwy [aeth 
 
 Paternity, pâ-tür'nî-tî, n. tadogaeth, tad- 
 Paternoster, pät-ür-nös'tür, n. gweddi yr 
 
 Arglvvydd 
 Path, path (pi. path, paTHz), n. Uwybr, 
 
 íFordd, rhodle. A beaten path, llwybr 
 
 sathredig 
 Pathetic, pa-thet'ik, Pathetical, pä- the t'- 
 
 î-käl, a. pêr-wresog ; traserchus, 
 
 serchgynhyrfiol, cynhyrfiol, deíFröus 
 Pathless, päth'lës, a. dilwybr, diffordd, 
 
 disathr, ansathredig 
 Pathology, pä-thöl'o-jî, n. clefyd-ddysg 
 Pathos, pa'thos, n. poethder, teimlad, 
 
 gwres, angerddoldeb 
 Pathway, päth'wa, n.troedíFordd, arlwybr 
 Patible, pät'î-bl, a. dygadwy, goddefadwy 
 Patience, pa'shens, n. amynedd 
 Patient, pa'shënt, a. amyneddgar, goddef- 
 
 gar : n. dyn claf, claf, goddefydd 
 Patin, pät'ín, n. cymunddysgl 
 Patois, pät'wö, n. priodiaith y werin, 
 
 _ç:weriniaith [dad, patriarch 
 
 Pariet^ch, pa'tn-ark, n. prif-dad, uchel- 
 Parility, pa-pa-tn-ar'kal, a.patriarchaidd 
 
 Patriarchate, pa-tri-ar'kat, Patriarchy, 
 
 pa-tri-ar'ki, n. patriarchaeth, uchel- 
 
 dadaeth, prifdadaeth 
 Patrician, pä-trîsh'än, n. boneddwr : a. 
 
 dyledog, boneddig, boneddigaidd 
 Patrimonial, pät-rî-mo'ní-äl, a. treftadol 
 Patrimony, pät'rî-mün-î, n. etifeddiaeth, 
 
 treftad, treftadaeth 
 Patriot, pa / trî-üt, n. gwladgarwr 
 Patriotic, pa-tri-ot'ik, a. gwladgar, 
 
 gwladgarol 
 Patriotism, pa'tri-ot-izm,n. gwladgarwch 
 Patrol, pä-trol', n. cylchwylwyr, nos- 
 
 wylwyr : vi. cylchwylio, cylcholygu 
 Patron, pa'trun, n. noddwr, cyneilydd 
 Patronage, pa'trün-aj, n. tadogaeth ; 
 
 nawdd, ymgeledd 
 Patronal, pa'trün-äl, a. tadogol, noddol 
 Patroness, pa'trün-ës, n. noddwraig 
 Patronize, pa'trun-iz, vt. noddi, am- 
 
 geleddu, amddiiFyn 
 Patronymic, pät-ro-ním'ík, n. tadenw 
 Pattelliform, pä-tërî-förm, a. ar dull 
 
 padell 
 Patten, pät'ën, n. gwadn colofn ; ffc-llach. 
 
 Patten -maker, ffollachwr 
 Patter, pät'ür, vi. pwyo, trwstguro 
 Pattern, pät'ünijn.llun, cynllyn, cynnelw 
 Paucity, pö'sî-tî, n. anamlder, anamledd 
 Paunch, pântsh, n. poten ; ceudod, bol, 
 
 perfedd : vt. cestio ; diberfeddu 
 Pauper, pô'pür, n. tlotyn, rheidusyn, 
 
 un tlawd [tlodi 
 
 Pauperism, po'pur-izm, n. rheidusedd, 
 Pause, poz, n. seibiant; ymsafiad, safiad, 
 
 peidiad, paid, gorphwysiad, saib : vi. 
 
 gorphwys ; ystyried 
 Pavan, pa'van, n. math o daplas 
 Pave, pav, vt. palmantu, llorio, llasarnu, 
 
 llechlorio 
 Pavement, pavement, n. palmant, llech- 
 
 lawr, llawr ceryg 
 Pavier, pa'vi-ur, n. llasarnwr, lloriwr 
 Pav id, pav'id, a. ofnus 
 Pavilion, pa-viTyun, n. pabell, teyrn- 
 
 babell 
 Pavo, pa'vo, Pavone, pa-von', n. paen, 
 
 pa wan [aidd 
 
 Pavonine, pa-vo'nin, a. paenaidd, peun- 
 Paw, pö, n. palf, pawen ; crafanc : v. 
 
 palfu, pawenu, palf-chwarae 
 Pawn, pôn, n. gwystl, arwystl ; un o 
 
 werin y wyddbwyll: vt. gwystlo, ar- 
 
 wystlo; pridio [fasgnachwr 
 
 Pawnbroker, pon'bro-kur, n. gwystl- 
 Pawnee, pô-nî', n. gwystl wr 
 ~ - 246^ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j = dzh. PED 
 
 Pay, pa (pt. & pp. paid), vt. talu; gwobr- 
 
 wyo : n. tâl, cyflog 
 Payable, pa'â-bl, a. dyledus, taladwy 
 Paymaster, pa'mäs-tür, n. taliedydd ; 
 
 pentalwr [aeth 
 
 Payment, pa'mënt, n. tal, taliad, taledig- 
 Pea, pî, n. pysen. Peas-cod, Peas-shell, 
 
 codenpŷs. Peas-haulm, callod. Peas- 
 porridge, cawl pŷs. Chick-peas, pŷs 
 
 y llygod. Heath-peas, pŷs y coed 
 Peace, pîs, n. hedd, heddwch, tanc, 
 
 tangnef, tangnefedd, taw : int. ust ! 
 
 gosteg ! Peace-maker, tangnefeddwr. 
 
 Peace-offering, heddoffrwm, hedd- 
 
 aberth. Peace-officer, heddswyddog. 
 
 Clerk of the peace, ysgrifenydd yr 
 
 heddwch. Hold your peace, taw â 
 
 son. Justice of the peace, heddynad 
 Peaceable, pî'sâ-bl, a. heddychlawn; 
 
 dystaw ; tangnefeddus 
 Peaceableness, pî-sä'bl-nës, n. heddych- 
 
 lonedd [lawn 
 
 Peaceful, pîs'fŵl, a. heddychol, heddych- 
 Peach, pîtsh, n. eirynen wlanog, afal 
 
 gwlanog. Peach-coloured, gwynrudd 
 Peachick, pi'tshik, n. cyw pawan 
 Peacock, pi'kok, n. ceiliog pawan, paen 
 Peahen, pî'hën, n. iar bawen, paenes 
 Peak, pTk, n. pig ; crib, blaenwedd, copa, 
 
 ban : vi. nychu, salweddu ; llechian 
 Peal, pîl, n. cydol-sain clych, darystain : 
 
 v. cydseinio ; darysteinio 
 Pean, pî'än, n. mawlgan 
 Pear, pë'r, n. gelleigen, peran, rhwynen. 
 
 Pear-tree, pren rhwnyn, gelleigwydden 
 Pearl, pürl, n. myrieriden, perl, gem: 
 
 math o argraff-lythyren. Mother of 
 
 pearl, cragen llymarch. Seed-pearls, 
 
 perlau man 
 Pearly, pür'lî, a. myrieridaidd ; perlaidd 
 Pearmain, pë'r-man', n. math o afal per 
 Peasant, pez'ant, n. gwladeiddiwr, tai- 
 
 ogyn, taioges 
 Peasantry, pez'ant-ri, n. y gwladeidd- 
 
 wŷr, y gwledigion, pobl y wlad, y 
 
 gwreng, y taiogiaid 
 Peat, pit, n. mawn, cleiad 
 Pebble, peb'l, Pebblestone, pëb'1-ston, n. 
 
 gròyn, caregan 
 Pebbly, pëb'lî, a. llawn caregos 
 Peccability, pëk-ä-bírî-tî, n. hybechedd 
 Peccable, pek'a-bl, a. a alio bechu, 
 
 hybech. [bychan 
 
 Peccadillo, pëk-â-dîro, n. beiyn, pechod 
 Peccancy, pek'an-si, n.pechadurusrwydd, 
 
 drygnawsedd, drygioni 
 
 Peccant, pëk / änt, a. beius, pechadurus 
 Peccavi, pe-ka'vi, vi. pechais : n. dull o 
 
 ofyn maddeuant 
 Peck, pek, n. pec, pecaid wyth chwart ; 
 
 cnoc : vt. pigo ; cnocellu. To peck 
 
 at, beio ar, ymhel â, blino 
 Pecker, pek'ur, n. pigwr, cnocell 
 Pectinated, pek'ti-na-ted, a. crib-ddull 
 pectoral, pek'tur-al, a. dwyfronol : n. 
 
 addurn y ddwyfron, dwyfroneg 
 Peculate, pek'u-lat, v. twyllo y wlad 
 Peculation, pek-u-la'shun, n. celciad, 
 
 lladrad, yspeiliad y trysor cyffredin 
 iPeculator, pek'u-la-tur, n. yspeiliwr 
 
 arian y wlad 
 Peculiar, pi-ku'li-ur, a. priod, priodol ; 
 
 neillduol, unig ; arbenig : n. peth 
 
 neillduol; plwy gwahan-freinniol 
 Peculiarity, pi-ku-li-ar'i-ti, n. neillduol- 
 
 rwydd ; peth neillduol 
 Peculiarly, pî-ku'lî-ür-lî, ad. yn arbenig, 
 
 yn neillduol 
 Pecuniary, pî-ku'nî-ür-î, a. perthynol i 
 
 arian, arian ol 
 Ped, pëd, n. panelyn, basgedan ; pynioreg 
 Pedagogue, pëd'â-gög, n. athraw plant, 
 
 ysgolfeistr [organ 
 
 Pedal, ped'al, a. troedol: n. troedbib 
 Pedant, pedant, n. crâch-athraw, crâch- 
 
 ysgolâig, coeg-athraw 
 Pedantic, pi-dan'tik, a. coeg-ddysgedig 
 Pedantry, pëd'än-trî, n. coeg-ddysgeid- 
 
 iaeth [werthu 
 
 Peddle, pëd'l, v. ofera, simera ; man- 
 Pederast, pëd'ür-äst, n. gwrryw-gydiwr 
 Pederasty, pëd'ür-äs-tî, n.gwrryw-gydiad 
 Pederero, pëd-î-rî'r'o, n. cyflegr bychan 
 Pedestal, pëd'ës-täl, n. bonsang 
 Pedestrial, pî-dës'trî-äl, a. troedol 
 Pedestrious, pî-dës'trî-üs, a. pedestraidd 
 Pedestrian, pî-dës'trî-än, n. pedestrydd, 
 
 gwr traed : a. troedol [deilen 
 
 Pedicle, ped'i-kl, n. coes neu paledryn ; 
 Pedicular, pi-dik'u-lur, Pediculous, pî- 
 
 dik'u-lus, a. lleuog 
 Pedigree, pëd'î-grî, n. âch, achwedd, 
 
 gwelygordd, bonedd [coronig 
 
 Pediment, pëd'í-mënt, n. talog, talfa, 
 Pedler, ped'lür, n. gwicawr, gwicwr, 
 
 taithfasgnachydd [crachfasgnach 
 
 Pedlery, pëd'lür-î, n. erâch-nwyddau ; 
 Pedling, pëd'líng, n. crâch-fasgnach- 
 
 aeth ; ffiloreg, oferedd : a cràch- 
 
 fasgnachol, gwicol ; gwael 
 
 Pedobaptism, pI-do-bap'tTzm, n. bed- 
 
 ydd babanod 
 
 _ 
 
PEN path, fat, êre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twrztoo, twk = took ; 
 
 Pedobaptist, pî- do-bäp tîst, n. bedyddiwr 
 
 plant 
 Pedometer, pî-döm'í- tür,'n . camfesurydd 
 Peel, pîl, n. pîl, croen, rhisgl ; fFwrn- 
 
 bren, rhawlech : v. pilio, digroeni, 
 
 dirisglo 
 Peep, pip, n. cipolwg, cipedrychiad : vi. 
 
 cipedrych ; yspeio. Peep of day, 
 
 toriad y wawr 
 Peer, pî'r, n. pendefig, dyledog, arglwydd ; 
 
 cyfurddor, cydradd : v. cil-ymddangos 
 Peerage, pî'r'aj, Peerdom, pî'r'düm, n. 
 
 cyfurddoriaeth, dyledogaeth, pendifig- 
 
 aeth 
 Peeress, pî'r'ës, n. pendefiges 
 Peerless, pî'r'lës, a. digymhar, digyfFelyb 
 Peevish, pi'visb, a. gwenwynllyd, croes, 
 
 anfoddog, anniddig 
 Peevishness, pi'vish-nes, n. drygnaws, 
 
 anniddigrwydd 
 Peg, peg, n. hoel bren, pin pren ; ebillen, 
 
 ebill : vt. pinio, ebillio 
 Pegasus, pëg / ä-süs, n. march adeiniog, 
 
 ehedfarch yr Awen 
 Pelf, pelf, n. mwnws, mwnai ; cyfoeth 
 Pelican, pel'i-kan, n. math o aderyn, y 
 
 pelican 
 Pelisse, pî-lîs', n. ysgin, pilys 
 Pell, pel, n. croen, croen bwystfil. Clerk 
 
 of the pells, swyddwr yn y trysorlys 
 Pellage, pèTaj, n. treth ar grwyn 
 Pellet, pel'et, n. pelen, pellen 
 Pellicle, pel'i-kl, n. pilen, teneugroen 
 Pellitory, përî-tür-î, n. pelydr. Pelli- 
 
 tory of the wall, llysiau'r pared 
 Pellmell, pël-mèT, ad. yn llwyr ddidrefn, 
 
 blith draphlith, ben draphen ; yn der- 
 
 fysglyd [claer 
 
 Pellucid, pë-lu'sîd, a. tryloew, gloew, 
 Pelt, pëlt, n. gin, croen bwystfil, îr- 
 
 groen ; tarawiad : vt. lluchio, taflu ; 
 
 baeddu 
 Peltmonger, pëlt'müng-gür, n. gîn- 
 
 werthwr 
 Peltry, pël'trî, n. îr-grwyn, crwyn, gînion 
 Pelvis, pel'vis, n. gwaelod y bol 
 Pembroke, pem'brok, n. Penfro. Pem- 
 brokeshire, Sir Benfro, Dyfed 
 Pen, pen, n. pin, ysgrifell ; Hoc, ffald, 
 
 clwyd : vt. ysgrifenu : vt. (pt. & pp. 
 
 pent), Uocio, corlanu, ffaldio, cau i 
 
 mewn, argau 
 Penal, pî'näl, a. cospol, penydiol 
 Penalty, pën'äl-tî, n. poen, cosp ; cosp- 
 
 edigaeth ; dirwy, íforfed, camgwl ; 
 
 penyd 
 
 Penance, pen äns, n. penyd ; cyfarchwel 
 Pence, pens, n. pi. — Penny. Eighteen 
 
 pence, deunaw. Seventeen pence, 
 
 deunaw ond ceiniog, dwy geiniog ar 
 
 bumtheg. Sixteen pence, pedair grot, 
 
 un geiniog ar bumtheg 
 Pencil, pën'síl, n. pwyntel : v. darlunio 
 Pendant, pën'dänt, n. dibynydd ; clust- 
 
 dlws ; banerig [iad 
 
 Pendence, pendens, n. dibyniad; tuedd- 
 Pendency, pën'dën-sî, n. dibynrwydd ; 
 
 annherfyniad, oediad, gohiriad 
 Pendent, pën'dënt, a. dibynol, yn nghrôg 
 Pending, pending, a. yn dibynu ; yn 
 
 ddiderfynedig, heb ei derfynu ; dan 
 
 ystyriaeth [nghrôg 
 
 Pendulous, pën'du-lüs, a. dibynaidd, yn 
 Pendulum, pën'du-lüm, n. dibynai, pen- 
 
 dyl, dringlyn 
 Penetrability, pën-î-trâ-bírî-tî, n. hy- 
 
 dreiddwydd 
 Penetrable, pën'î-trä-bl, a. treiddiadwy, 
 
 hydraidd, ddirnadwy 
 Penetrancy, pën'í-trän-sî, n. treiddrwydd 
 Penetrant, pën'î-tränt, a. treiddiol, syn- 
 
 wyrgraíF, craiF 
 Penetrate, pën'î-trat, v.treiddio, trywanu; 
 
 amgyiFred, dim ad 
 Penetration, pën-î-tra'shün, n. treiddiad, 
 
 athreiddiad ; crafFder, amgyiFred, dir- 
 
 nadaeth 
 Penetrative, pen'i-tra-tiv, a. treiddiol ; 
 
 craff, synwyrgrafF 
 Penguin, pën'gwîn, n. aderyn tebyg i 
 
 ŵydd ; math o fFrwyth 
 Peninsula, pî-nín'su-lä, n. meis-ynys, 
 
 gorynys 
 Penitence, pën'î-tëns, n. edfeirwch, ed- 
 
 ifeirâd 
 Penitent, pën'î-tënt, a. edifar, edifarus, 
 
 edifeiriol : n. edifeiriolwr, edifarâwr. 
 
 Penitents, edifeiriolion, edifeiryddion, 
 
 edifeirwyr 
 Penitential, pën-î-tën'shäl, a. edifeiriol 
 Penitentiary, pën-î-tën'shür-î, n.penyd- 
 
 iwr ; penydfa, edifeirdy 
 Penknife, pen'if, n. pin-gyllell, cyllellan 
 Penman, pën'män, n. ysgrifenydd 
 Penmanship, penman- ship, n. ysgrifen- 
 
 ddawn ; ysgrifenwaith 
 Pennant, pën'änt, n. penwn, banerig 
 Pennate, pen'at, a. adeiniog, asgellog 
 Penner, pën'ür, n. ysgrifenydd, cyfan- 
 
 soddwr 
 
 Penniless, pën'í-lës, a. digeiniog, diarian 
 
 Pennon, pën'ün, n. banerig, penwn 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute ; she, zh=z azure; thin, this; j = dzh. PER 
 Penny, pën'î (pi. pence), n. ceiniog. Peracute, pur-a-kut', a. tra llym 
 
 Two-pence, dwy geiniog. Two pen-jPeradventure, pür-äd-vën'tshür, ad. ys- 
 
 nies, dau ddarn ceiniog. A two-penny ; gatfydd, efallai 
 
 loaf, torth ddwy geiniog Peragrate, pür-a'grat, vt. trawswibio 
 
 Pennyroyal, pën-î-röî'äl, n. llysiau'r Peragration, pür-â-gra'shün, n. traws- 
 
 coludd, llysiau'r gwaed grwydriad, trawswibio 
 
 Pennyweight, pën'î-wat, n. 24 o ronynau Perambulate, pür-än/bu-lat, vt. ara- 
 Pennywise, pen'i-wiz, a. call am geiniog! dramwy, amdeithio, cylchrodio, cerdd- 
 
 Pennyworth, pën'î-würth, n. ceiniog- 
 
 werth, gwerth ceiniog 
 Pensile, pencil, a. dibynol ; llethrog 
 Pension, pën'shün, n. tâl-wobr, segurdâl 
 Pensionary, pën'shün-ür-î, n. un yn 
 
 derbyn tâl-wobr ; swyddog dinasaidd : 
 
 a. yn derbyn tal-wobr 
 Pensioner, pën'shün-ür, n. gwobrwas ; 
 
 cyflogddyn 
 Pensive, pen'siv, a. athrist, prudd, trist, 
 
 galarus ; meddylgar, myfyrgar 
 Pensiveness, pen'siv-nes, n. prudd-der, 
 
 tristwch ; myfyrgarwch 
 Pent, pent, pt. & pp. — Pen. Pent- 
 house, penty ; rhagdo 
 Pentacapsular, pën-tá-käp'su-lür, pum- 
 
 cellog [offeryn pumtant 
 
 Pentachord, pen'ta-kord, n. pumtant, 
 Pentagon, pën'tä-gün, n. pumochr 
 Pentagonal, pën-tag'o-näl, a. pumochrog 
 Pentahedrous, pën-tâ-hî'drüs, a. pum- 
 
 ochrol [pumbanog 
 
 Pentameter, pën-täm'î-tür, n. mesur 
 Pentangular, pën-täng'gu-lür, a. pum- 
 
 onglog [pum Uyfr Moses 
 
 Pentateuch, pen'ta-tuk, n. y pumllyfr, 
 Pentecost, pen'ti-kost, n. y pentecost; 
 
 y Sulgwyn [ond un 
 
 ed drwy 
 Perambulation, pür-äm-bu-la'shün, n. 
 
 amdramwyad, cylchrodiad 
 Perceivable, pür-sî'vä-bl, Perceptible, 
 
 pür-sëp'tî-bl, a. dirnadwy, canfodadwy, 
 
 gweladwy, amgyffredadwy, dealladwy 
 Perceive, pur-slv', vt. dirnad, canfod, 
 
 gweled, amgyfTred, deall 
 Percentage, pür-sën'taj, n. canttoll 
 Perceptibility, pür-sëp- tî-bil x î-tî, n. ean- 
 
 fodrwydd, dirnadwyaeth, hyweledd ; 
 
 hydeimledd 
 Perception, pür-sëp'shün, n. dirnadaeth, 
 
 syniad, gwelediad, amgyiFrediad 
 Perceptive, pur-sep'tiv, a. dirnadol, 
 
 gwelediannol, syniol 
 Perch, pürtsh, n. gwialen, erwydden, 
 
 dilerbren, tudlath ; ystengaid ; traws- 
 
 lath, clwyd, trawsfrigyn ; trosten, 
 
 gweilging ; math o bysgodyn : v. disgyn 
 
 neu eistedd ar drawsbren 
 Perchance, pür-tshäns', ad. ysgatfydd, 
 
 efallai [craff, canfyddol 
 
 Percipient, pür-sîp'yënt, a. gweliadol, 
 Percolate, pur'ko-lat, v. hidlo, llwyr-hidlo 
 Percolation, pür-ko-la / shün, n. hidlad, 
 
 llwyr-hidliad 
 Percuss, piir-kus', vt. taro, gwrthdaro 
 
 Penultima, pî-nürtî-mä, n. y sill olaf Percussion, pur-kush'un, n. tarawiad, 
 
 Penumbra, pî-nüm'brâ, n. gogysgod 
 Penurious, pî-nu'r'î-üs, a. cybyddlyd, 
 
 llawgaead, anhael, crintach 
 Penuriousness, pî-nu'r'î-üs-nës, n. crin- 
 tach rwydd 
 Penury, pënVr-î, n. tlodi, annghen, eisiau 
 Peony, pl'o-ni, n. blodau'r brenin 
 People, pî'pl, n. pobl, pobloedd, maon; 
 
 cenedl. Common people, gwerinos 
 Pepastic, pi-pas'tik, n. meddyginiaeth i 
 
 gynorthwyo treuliad bwyd 
 Pepper, pëp'ür, n. poethlys, poethrawn, 
 
 pubyr 
 Peppercorn, pëp''ür-körn, n. pupren, 
 poethronyn [poethion 
 
 gwrthdarawiad, ergydiad, targ 
 Perdition, pür-dísh'ün, n. colledigaeth 
 Perdue, piir'du, a. yn geledig, dan gel 
 Perdulous, pür'du-lüs, a. colledig, gwrth- 
 
 odedig 
 Perdurable, pür'du-râ-bl, a. hirbaraus 
 Perduration, pür-du-ra'shün, n. hir- 
 
 barâd, bythbarâd [crwydro 
 
 Peregrinate, për'î-grî-nat, vt. pererinio, 
 Peregrination, për-î-grî-na'shün, n. 
 
 pereriniad, crwydriad 
 Peregrine, për'î-grín, a. pellenig ; dyeithr 
 Perempt, pë-rëmt', vt. lladd, dyfetha 
 
 gwasgu 
 
 [did dy mi ad 
 
 Peremption, pë-rëm'shün, n. dyfethiad, 
 Peppermint, pëp'ür-mint, n. mintys Peremptorily, për'ëm-tür-î-lî, ad. yn 
 Peppery, pëp'ür-î, a. poeth, nawswyllt bendant, yn ddios, yn ddinag 
 
 Peptic, pep'tik, a. treulbair Peremptory, per'em-tür-î, a. pendant; 
 
 Per-, Pel-, px. yn hollol, trwodd I meistrolaidd 
 
 33 
 
 249 
 
PER path, fät, ëre, met, ma-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, twzztoo, twk=took 
 
 Perennial, pë-rën'yäl, a. tryflwyddol, 
 
 blwydd-baraol ; bythol, gv/astadol 
 Perennity, pë-rën'î-tî, n. bytholvvrydd 
 Perfect, pur'fekt, a. perffaith, cyfan, 
 
 cyfan-gwbl ; pur, difai ; gorphenedig : 
 
 vt. perfFeithio ; gorphen, cwblâu ; 
 
 gwneuthur yn hyfedr, perfFeith- 
 
 addysgu 
 Perfection, pür-fëk'shün, n. perfTeith- 
 
 rwydd, cyflawnder [ffeithioli 
 
 Perfectionate, pur-fek'shun-at, vt. per- 
 Perfective, pur-fek'tiv, a. perffeithiadol 
 Perfectness, pur'fekt-nes, n. perffeithder ; 
 
 hyfedredd, medredd [us 
 
 Perfidious, pür-fíd'yüs, a. twyllgar, brad- 
 Perfidiousness, pür-f íd'yüs-nës, Perfidy, 
 
 pür'fî-dî, n.bradoldeb, bradwrusrwydd, 
 
 bradwch, brad, twyll 
 Perflate, pur- flat', vt. chwythu drwy, 
 
 trychwythu 
 Perforate, pür'fo-rat, vt. tyllu; trydyllu; 
 
 trywanu [treiddiad 
 
 Perforation, pür -fo-ra' shün, n. trydylliad, 
 Perforator, pür'fo-ra-tür, n. trydyllydd 
 Perforce, pür-fô'rs', ad. trwy drais 
 Perform, pür-förm', v. cyflawni, gor- 
 
 phen, cwblâu ; gwneyd, gwneuthur ; 
 
 chwareu. To perform one's promise, 
 
 cyflawni ei air, talu ei adduned 
 Performance, pür-fôr 'niáns, n. cyflawn- 
 
 iad, cwblâd ; gorchwyl, gwaith, gweith- 
 
 red, gweithrediad 
 Performer, pür-för'mür, n. cyflawnwr, 
 
 gweithredydd ; chwarëydd 
 Perfume, pür-fum', n. perarogl : vt, 
 
 perarogli 
 Perfumer, pür-fu'mür, n. peraroglydd 
 Perfunctoriness, pür'füngk-tô'r-î-nës, n. 
 
 diofalwch [esgeulus 
 
 Perfunctory, pur'fungk-to'r-i, a. diofal, 
 Perfuse, pur-fuz', vt. taenu ; ystaenio 
 Perfusion, pur-fu'zhun, n. taenelliad 
 Perhaps, pur-haps', ad. ysgatfydd, efallai 
 Peri-, px. amgylch ogylch 
 Pericardium, per-i-kar'di-um, n. pilen y 
 
 galon [siol 
 
 Pericranium, per-i-kra'ni-um, n. pilen y 
 Periculous, pë-rîk'u-lüs, a. peryglus, 
 
 enbyd 
 Perigee, për'î-jî, n. daearnesiant 
 Perihelion, për-î-hî'lî-ün, n. haulnesiant 
 Peril, për'íl, n. perygl, enbydrwydd, pyd : 
 
 v. enbydu, peryglu 
 Perilous, për'íl-üs, a. peryglus, enbydus, 
 
 pydus . [cylch, cwmpas 
 
 Perimeter, pë-rîm'î-tür, n. cylchedd, 
 
 Period, pî'r'î-üd, n. cyfanwers ; divvedd- 
 
 nod (.) ; pennod ; yspaid, cyfnod, 
 
 chwyl ; cylchnodiad 
 Periodical, pi'r-i-od'i-kal, a. cylchol, 
 
 cylchynol : n. cyhoeddiad cyfnodol. 
 
 Periodical disorder, cylch-glefyd, 
 
 clefyd cyrch 
 Peripatetic, per-i-pa-tet'ik, a. amgrwydr- 
 
 ol. Peripatetics, dylynwyr addysg 
 
 Aristotle, dargrwydriaid 
 Periphery, pë-ríf'ür-î, n. amgylchedd, 
 
 rhygylch, cylch, cwmpas, cant 
 Periphrhase, per'i-fraz, vt. cylchymad- 
 
 roddi 
 Periprasis, pë-rîf'râ-sís, n. gogylchiaith, 
 
 cylchddywediad, cylchymadrodd 
 Periphrastical, për-î-fräs'tî-fcäl, a. cylch- 
 
 ymadroddol 
 Peripneumony, për-íp-nu'mün-î, n. en- 
 
 nynfa yn yr ysgy faint, ysgyfeinwst 
 Perish, për'îsh, vi. marw, trengi, methu, 
 
 diflanu, darfod; braenu, llygru, mallu 
 Perishable, për'ísh-â-bl, a. darfodadwy, 
 
 brau ; malladwy 
 Perishableness, për'îsh-â-bl-nës, n. dar- 
 
 fodoldeb, breuolder 
 Perispheric, për-î-sfër'îk, a. crwn 
 Peristaltic, për-îs-tärtîk, a. tröedig, 
 
 nŷdd-dröedig 
 Peristyle, për'î-stil, n. cylchres o golofnau 
 Peritoneum, për-î-to-nî'üm, n. lliein-gig 
 
 y bol [guwch 
 
 Periwig, për'î-wig, n. fTugwallt, pen- 
 Periwinkle, per-i-wing'kl, n. gwichiad ; 
 
 ysgarllys bychan 
 Perjure, pür'jür, vt. tyngu anudon, cam- 
 
 dyngu, anudoni. To perjure oneself, 
 
 To commit perjury, tyngu anudon 
 Perjury, pür'jür-î, n. anudon, geu-lw, 
 
 camdyngiad 
 Perk, purk, v. hoew-ymsythu, coeg- 
 
 ymfFrwyno 
 Perkin, pur'kin, n. math o osai 
 Permanence, pür'mä-nëns, Permansion, 
 
 pür-män'shün, n. parâd, safedd 
 Permanent, pûr'mâ-nënt, a. paräus, 
 
 sefydlog, safadwy [hydraidd 
 
 Permeable, pür'mî-â-bl, a. treiddiadwy, 
 Permeant, pür'mî-änt, a. treiddiol 
 Permeate, pür'mî-at, vt. trwyo, treiddio 
 Permiscible, pür-mîs'î-bl, a. cymysgadwy 
 Permissible, pür-mîs'î-bl, a. goddefadwy, 
 
 caniataol 
 Permission, pür-mîsh'ün, n. caniatâd, 
 
 trwydded, cenad, rhyddid ' 
 
 Permissive, pur-mis'iv, a. caniataol 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. PER 
 
 Permistion, pür-mís'tshün, Permixtion, 
 
 pur-miks'tshun, n. cymysgiad 
 Permit, pür-mît', vt. caniatâu, goddef, 
 
 gadael, cenadu, gadaw 
 Permit, pür'mít, n. trwydded-lythyr 
 Permittance, pür-mît'äns, n. caniatâd, 
 
 goddefiad, rhyddid 
 Permutation, pür-mu-ta'shün, n. cyf- 
 
 newidiaeth, trynewidiaeth 
 Pernicious, pür-nísh'üs, a. niweidiol, 
 
 dinystriol, drwg [eidioîrwydd 
 
 Perniciousness, pür-nish'üs-nës, n. niw- 
 Pernicity, pür-nîs'î-tî, n. cyflymder, 
 
 cyflymdra, buandra 
 Pernio, pür'nî-o, n. llosgeira, cibwst 
 Pernoctation, pur-nok-ta'shunjn. arosiad 
 
 dros nôs [diweddglo araeth 
 
 Peroration, për-o-ra'shün, n. cynghlo, 
 Perpend, pür-pënd', vt. dwys-ystyried 
 Perpendicular, pur-pen-dik'u-lur, a. un- 
 
 ionsyth, unionseth, darbenol 
 Perpension, pür-pën'shün, n. ystyriaeth 
 Perpetrate, pûr'pî-trat, vt. gwneyd, cyf- 
 
 lawni, drygweithredu 
 Perpetration, pür-pî-tra'shün, n. dryg- 
 
 weithrediad 
 Perpetual, pür-pët'shu-äl, a. paraol, 
 
 dibaid, gwastadol, tragywyddol, bythol 
 Perpetuate, pür-pët'shu-at, vt. bytholi, 
 
 tragwyddoli 
 Perpetuity, pür-pî-tu'î-tî,n. bytholrwydd 
 Perplex, pur-pleks', vt. dyrysu, petruso ; 
 
 cythryblu, dwysnino, trallodi, methlu 
 Perplexity, pur-plek'si-ti, n. dyryswch, 
 
 astrusi, petrusder ; cyfyng-gynghor, 
 
 cythrudd [feddwdod 
 
 Perpotation, pür-po-ta'shün, n. gor- 
 Perquisite, pur'kwi-zit, n. adfael, swydd- 
 
 fael 
 Perry, për'î, n. gelleigwin, gelleiglyn 
 Persecute, pur'si-kut, vt. erlid, erlyn, 
 
 ymlid, gorthrymu [aeth 
 
 Persecution, pur-si-ku'shun, n. erledig- 
 Persecutor, pür'sî-ku-tür, n. erlidiwr, 
 
 erlynydd, gorthrymwr 
 Perseverance, pür-sî-vîVäns, n, parâd, 
 
 hir-barâd, dyfal-bara 
 Persevere, pür-sî-vîV, vi. parâu, para, 
 
 dyfal-barâu, hir-barâu [dom 
 
 Persicaria, pur-si-ke'r'i-a, n. llysiau'r 
 Persist, pür-sîst', vi. sefyll at, dal at; 
 
 aros ; dwys-haeru, taeru. To persist 
 
 in an assertion, dala haer 
 Persistence, pür-sís'tëns, Persistency, 
 
 pür-sîs'tën-sî, n. parad ; haeriad ; 
 
 cyndynrwydd 
 
 Person, pür'sn, n. dyn, gwr neu wraig, 
 
 un, person; ansawd, dynsawd; corffbl- 
 
 aeth [golygus 
 
 Personable, pür'sün-ä-bl, a. prydweddol, 
 Personage, pür'sün-aj, n. dynsawd enw- 
 
 og ; agwedd person 
 Personal, pür'sün-äl, a. dynsodol, an- 
 
 sodol, personol, dynweddiadol ; priod 
 Personality, pür-sün-ärî-tî, n. ansodol- 
 
 deb, ansodwedd ; difri'ad 
 Personate, pür'sün-at, v. ymrithio fel un 
 
 arall, dyn wared 
 Personification, pur-son-i-fi-ka'shun, n. 
 
 ansodiad, dynsodiant 
 Personify, pür-sön'î-fì, vt. ansodi, dynsodi 
 Perspective, pur-spek'tiv, a. golygol, 
 
 golygiadol : n. arlwg, golygiant, deddf- 
 
 au arbaith ; yspeinddrych 
 Perspicacious, pür-spî-ka / shüs, a. craff, 
 
 llygadgrafF, synwyrlym 
 Perspicacity, pür-spî-fcäs'î-tî, n. craifder 
 Perspicuity, pur-spi-ku'T-ti, n. eglurdeb, 
 
 amlygrwydd, eglurder 
 Perspicuous, pur-spik'u-us, a. amlwg, 
 
 eglur, hywel 
 Perspicuousness, pur-spik'u-us-nes, n. 
 
 eglurder, amlygder, eglurdeb 
 Perspirable, pür-spi'r'ä-bl, a. chwysadwy 
 Perspiration, pür-spî-ra / shün, n. chwŷs ; 
 
 chwysiad ; anadliad trwodd 
 Perspire, pür-spi'r', v. chwysu ; anadlu 
 
 trwodd 
 Persuadable, pür-swa'dâ-bl, Persuasible, 
 
 pür-swa'sî-bl, a. darbwylladwy 
 Persuade, pür-swad', vt. dybwyllo, dar- 
 
 bwyllo ; cynghori, annog, peri coelio 
 Persuasion, pur-swa'zhun, n. darbwyll- 
 
 iad ; cred, coeledd, barn, tyb 
 Persuasive, pür-swa / sîv, a. darbwyllol ; 
 
 annogaethol, denol [ffrydiad 
 
 Persultation, pür-sül-ta'shün, n. gwaed- 
 Pert, pürt, a. ffraetb, pert, cliw, cymhen, 
 
 tafodrydd ; bywiog, sionc 
 Pertain, pür-tan', vi. perthyn, perthynu 
 Perterebration, pür-tî'r-I-bra'shün, n. 
 
 trydylliad [cyndyn, cildynus 
 
 Pertinacious, pür-tî-na'shüs, a. ystyfnig, 
 Pertinacity, pür-tî-näs'î-tî, n. cyndyn- 
 rwydd, ystifnigrwydd 
 Pertinence, pür'tî-nëns, Pertinency, pür'- 
 
 tî-nën-sî, n. cyfaddasrwydd, eymhwys- 
 
 der [cymhwys, cyfaddas 
 
 Pertinent, pür'tî-tìënt, a. perthynol, 
 Pertingent, pür-tîn'jënt, a. cyhyrddol, 
 
 cyfhyrddol ; agos 
 Pertness, purines, n. pertedd, ffraethder 
 
 251 
 
PHA path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, ôrb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrztook 
 
 Pertrusion, pür-trŵ / zhün, n. treiddiad 
 Perturbate, pür-tür'bat, vt. terfysgu, 
 
 cynhyrfu, cyíFröi 
 Perturbation, pür-tür-ba'shün, n. afion- 
 
 yddwcb meddwl, cymbelri 
 Peruke, per'uk, n. gwallt-gapan, ffug- 
 
 wallt, gwalltwe 
 Perusal, pe-rw'zal, n. darlleniad 
 Peruse, pe-rwz', vt. darllen, tryddarllen 
 Pervade, pur-vad', vt. tryddedu, treiddio, 
 
 heinio ; myned trwy, trydaenu 
 Pervasion, pur-va'zhun, n. treiddiad 
 Pervasive, pur-va'siv, a. tryddedol, 
 
 heiniol 
 Perverse, pur-vurs', a. gwrtbgas, gwrth- 
 
 nysig, trofäus, gwyrgam, pen-gam, 
 
 cyndyn, cildyn ; croes [rvvydd 
 
 Perverseness, pur-vurs'nes, n. cildyn- 
 Perversion, pur-vur'shun, n. gwyrdro, 
 
 camwri ; llygriad 
 Pervert, pur-vurt', vt. camdröi, gwyrdröi, 
 
 trawswyro ; llygru 
 Perverter, pur-vur'tur, n. gwyrdröwr, 
 
 camdröwr [wy, hydro 
 
 Pervertible, pür-vür'tî-bl, a. gwyrdroad- 
 Pervicacious,pür-vî-ka'shüs, a. ysdyfnig, 
 
 cyndyn [adwy 
 
 Pervious, pur'vi-us, a. hydraidd, treidd- 
 Pesade, pez-ad', n. ysgogiad march 
 Pest, pest, n. pla, haint, mallhaint 
 Pester, pës'tür, vt. blino, aflonyddu 
 Pestiferous, pës-tîf'ür-üs, a. heintddygol 
 Pestilence, pës'tî-lëns, n. beintnod, yr 
 
 haint llŷn, y cornwyd, y pla, pla y 
 
 nodau, cowyn, mallhaint 
 Pestilent, pës'tî-lënt, Pestilential, pës-tî- 
 
 lën'shäl, a. heintnodol, cornwydol, 
 
 heintus, heintiol, heintddwyn 
 Pestle, pës / l, n. pwyodr, pestl 
 Pet, pet, n. anwylyn, maldodyn. Pet- 
 lamb, oen llawfaeth 
 Petal, pët'äl, n. gwullddeilen 
 Petard, pî-târd', n. peiriant at chwythu 
 
 pyrth yn agored 
 Petechial, pî-tëk'yäl, a. heintfanol 
 Petit, pü-tît' a. bychan, bach. — Petty 
 Petition, pî-tîsh'ün, n. erfyniad, archiad, 
 
 deisyfiad, deiseb, deisyf, arch, deisyf- 
 
 iaeth : vt. erfyn, deisyf, gofyn, erchi 
 Petitioner, pî-tîsh'ün-ür, n. erfyniwr, 
 
 eirchiad 
 Petitionary, pî-tîsh'ün-ür-î, a. erfyniol 
 Petrescent, pî-trës'ënt, a. ymgreigiol, 
 
 ymgaregol ; maeneiddiol 
 Petrif ìction, pët-rî~fäk'shün, n. caregiad 
 Petrifactive, pët-rî-f ak'tiv, a. caregol 
 
 Petrify, pët'rî-fi, v. caregu ; ymgaregu 
 Petroleum, pî-tro'lî-üm, n. craigolew 
 Petronel, pët'ro-nël, n. llawddryll bychan 
 Petticoat, pet'i-kot, n. pais, ambais 
 Pettifogger, pët'î-fög-ür, n. crach-cyf- 
 
 reithiwr, cecryn y llys 
 Pettifogging, pët'î-f ög-îng, a. gwael, isel 
 Pettiness, pët'î-nës, n. bychander, 
 
 gwaeledd 
 Pettish, pët'îsh, a. anfoddog, anynad, 
 
 croes, anfwyn 
 Pettishness, pët'îsh-nës, n. adfoddog- 
 
 rwydd 
 Pettitoes, pët'î-toz, n. pi. traed perchyll 
 Petto, pët'o, n. y fron. In petto, yn 
 
 ddirgel 
 Petty, pët'î, a. bach, bychan ; gwael, 
 
 isel. Petty felony, chwiwladrad. Petty 
 
 treason, lledfrad 
 Petulance, pët'u-läns, n. drygnaws ; 
 
 sarugrwydd, anniddigrwydd ; coegni, 
 
 crasder 
 Petulant, pet'u-lant, a. anniddig, an- 
 foddog, craseiriog ; anllad, nwyfus 
 Pew, pu, n. eisteddle ; cwîr. Pew-fellow, 
 
 cydymaith 
 Pewit, pî'wît, n. cornicell y dwfr 
 Pewter, pu'tür, n. ystaen 
 Phaeton, fa'î-tün, n. cerbydan 
 Phagedena, fäg-î-dî'nâ, n. llynoryn ysol 
 Phagedenic, fag-i-den'ik, a. ysol 
 Phalanges, fa-lan'jiz, n. pi. bys-esgyrn 
 Phalanx, farangks, n. llu anhydor o 
 
 wŷr, cunell 
 Phantasm, f an'tazm, n. lledrith, geurith, 
 
 dychymyg, gwag-ysbryd, drychiolaeth 
 Phantastical, fan-tas'ti-kal, a. ffbl-ddy- 
 
 chymygus 
 Phantom, fan turn, n. tremyniad, drych- 
 iolaeth, gwag-ysbryd, ellyll 
 Pharisaical, f är-î-sa'î-käl, a. phariseaidd, 
 
 defodgar ; rhagrithiol 
 Pharisee, fär'î-sî, n. pharisead, lledrith- 
 
 iwr, defodwr ; rhagrithiwr 
 Pharmacologist, fär-mä-kòTo-jíst, n. 
 
 cyiFeriaethwr 
 Pharmacology, far-ma-kol'o-ji, n. cy- 
 
 íFeriaeth, meddygiaeth, cyfFyrddysg 
 Pharmacopalist, far-ma-kop'a-list, n. 
 
 cyfferiwr, gwerthwr moddion meddygol 
 Pharmacopeia, far-ma-ko-pi'ya, n. cy- 
 
 iFer-lyfr 
 Pharmacy, fär'mä-sí, n. y gelfyddyd o 
 
 ddarparu cyfferi ; cyiFeriaeth 
 Pharos, fë'r'ös, n. goleudy, gwylfa 
 Phase, faz, n. ymddangosiad 
 
 252 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zli=rz azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 PIA 
 
 Phasels, fa'zelz, n. pi. fTa Ffrengig, pŷs 
 hirion [ddangosiad 
 
 Phasis, fa'sis (pi. phases, fa'siz), n. ym- 
 Phasm, f azm, n. gau ymddangosiad 
 Pheasant, fez'ant, n. ceiliog coed, iâr 
 
 goed 
 Pheese, fiz, vt. cribo ; ysgrafellu; lleiâu 
 Phenomenon, phî-nöm'ën-ün (pi. phe- 
 nomena, phí-nöm'ën-ä), n. ymddan- 
 gosiad rhyfeddol [costrelu 
 Phial, fi'al, n. costrelan, costrelig : vt. 
 Philanthropic, fîl-än-thröp'ík, a. dyn- 
 garol, dyn-gar [garwr 
 Philanthropist, fî-län'thro-pîst, n. dyn- 
 Philanthropy, fî-län'thro-pî, n. dyn-gar- 
 wch [araeth 
 Phillippic, fî-líp r îk, n. duchan, gogan- 
 Philologer, fî-löro-jür, Philologist, fî- 
 löTo-jíst, n. ieithydd, dwnedwr, llythyr- 
 egwr, grammadegydd 
 Philological, fil-o-loj'i-kal, a. ieithyddol 
 Philology, fî-lòTo-jî, n. ieithyddiaeth, 
 
 llythyregaeth 
 Philomath, fíro-mäth, n. dysg-garydd 
 Philomel, fîTo-mël, n. yr eaws, yr eos 
 Philosophaster, fî-lös-o-f äs'tür, n. coeg- 
 
 athronydd 
 
 Philosopher, fî-lös'o-für, n. athronydd, 
 
 ofydd, gwyddon. Philosopher's stone, 
 
 eurfaen [ol, athronyddol 
 
 Philosophicaljfil-o-sofi-kal, a. gwyddon- 
 
 Philosophize, f'T-loVo-fiz, vt. gwyddoni, 
 
 athroniaethu 
 Philosophy, fî-lös'o-fî, n. athroniaeth, 
 gwyddoniaeth, athronddysg. Mechan- 
 ical philosophy, ofyddiaeth. Moral 
 philosophy, moesddysg, moesathraw- 
 iaeth. Natural philosophy, anianydd- 
 iaeth 
 Philter, f írtûr, n. swyn serch 
 Phiz, fiz, n. gwyneb, wyneb, wynebpryd 
 Phlebotomize, ai-bot'o-miz, vt. gollwng 
 gwaed, gwaedu [ollyngiad 
 
 Phlebotomy, fìî-böt'o-mî, n. gwaed- 
 Phlegm, fiem, n. cornboer, llysnafedd 
 Phlegmatic, fleg-mat'ik, a. llysnafeddog; 
 oerllyd, diegni [chvvyddiad 
 
 Phlegmon, flëg'mün, n. penddiged, 
 Phlegmonous, flëg'mün-üs, a. fflamegol 
 Phleme, ílîm, n.fflaim, cyllell waedu 
 Phlogistic, flo-jis'tik, a. llosgol, poeth 
 Phlogiston, ílo-jís'tün, n. y rhan hylosg 
 
 o gyrff 
 Phoenix, fi'niks, n. aderyn dychymygol 
 Phonetic, fo-net'ik, a. seindebol, sein- 
 debygol 
 
 Phonetics, fo-net'iks, n. pi. seinyddiaeth, 
 
 seinebiaeth 
 Phonic, fo'nik, a. lleisiol 
 Phonics, fo'niks, n. pi. seinddysg, swn- 
 
 iadaeth 
 Phonographic, fo-no-grafik, a. seinys- 
 
 grifenol [grifiaeth 
 
 Phonography, fo-nög'rä-fî, n. seinys- 
 Phosphorus, f ös'f ür- üs, n. y seren ddydd ; 
 
 tânfŵn, defnydd íferyllaidd fílamllyd 
 Photometer, fo-tom'î-tür, n. gwawl-fesur- 
 
 ydd 
 Phrase, fraz, n. geiriad, ymadrodd, dy- 
 
 wediad, gofrawd : v. geiriadu, geirio, 
 
 ieithiogi 
 Phraseology, fra-zî-öTo-jî, n. ieithiad, 
 
 geirioliaeth, geirweddiad ; priodiaith 
 Phrenetic, fri-net'ik, a. gorwyllt, gor- 
 
 phwyllog [ydd 
 
 Phrenitis, fri-ni'tis, n. ennynfa yr ymen- 
 Phrenology, frî-nöro-jî, n. ymenddysg, 
 
 meddyldraeth, menyddeg, pen-glog- 
 
 ddysg [gof 
 
 Phrensy, fren'zi, n. cynddaredd, gwall- 
 Phthisis, ti'sis, Phthisic, tiz'ik, n. dar- 
 
 fodedigaeth ysgyfeinniol [nychol 
 
 Phthistical, tiz'i-kal, a. darfodedigol, 
 Phylactery, fi-lak'tur-i, n. darn o fem- 
 
 rwn â geiriau o'r ddeddf arno 
 Physic, fiz'ik, n. meddygiaeth, meddyg- 
 
 iniaeth. Physics, anianyddiaeth, dan- 
 
 soddiaeth, natureg, anianddysg, anian- 
 
 draw 
 Physical, fiz'i-kal, a. meddygol ; anian- 
 
 yddol. Physical force, nerth braich 
 
 ac ysgwydd [ygydd 
 
 Physician, fi-zish'an, n. meddyg, medd- 
 Physico-theology, fíz-î-ko-thî-öro-jî, 
 
 n. aniandduwiaeth 
 Physiognomist, fiz-i-og'no-mist, n. 
 
 wynebddewin 
 Physiognomy, fiz-i-og'no-ml, n. wyneb- 
 
 goel, wynebddysg [yddol 
 
 Physiological, fîz-î-o-löj'î-käl, a. anian- 
 Physiologist, fíz-î-öro-jîst, n. anian- 
 
 draethydd [anianddysg 
 
 Physiology, fiz-i-ol'o-ji, n. aniandraeth, 
 Phytivorous, fi-tiv'o-rus, a. yn bwyta 
 
 llysiau 
 Phytology, ii-toKo-jT, n. llysieuaeth 
 Piacle, pi'fi-kl, n. mawrddrwg 
 Piacular, pi-äk'u-lür, a. ysgeler, tra 
 
 drygionus ; dyhuddol 
 Pia-mater, pi-ä-ma'tür, n. îs-grefadur 
 Pianet, pi'ä-nët, n. p'ioden ; cnocell y 
 
 coed 
 
 253 
 
PIM path, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw= too, twk= took; 
 
 Piano, pî-än'o, a. isel, esmwyth, tyner. 
 
 Piano-forte, math o ofFeryn cerdd 
 Piaster, pî-äs'tür, n. darn o arian Ital- 
 
 aidd, o werth 4s. 4 c. 
 Piazza, pi-az'a, n. rhodfa golofnog 
 Pibroch, pi'brok, n. math o alaw milwr- 
 
 aidd yn yr Alban 
 Pica, pi'ka, n. pioden ; math o argraff- 
 
 lythyren 
 Picaroon, pîk-ä-rẅn',n. môrleidr, yspeil- 
 
 ydd 
 
 Piccage, pîk r aj , n. bwthdoll 
 
 Pick, pik, n. pig-drecyn, pig : v. pigo, 
 
 dewis, detbol. To pick a quarrel, 
 
 pigo cynhen 
 Pickaxe, pîk / äks, n. cyfegydd, caib-fwyell 
 Pickback, pik'bak, a. ar y cefn 
 Picked, pik'ed, a. pigog, llymbigog 
 Pickeer, pi-ki'r', vi. yspeilio, lladrata 
 Picker, pik'ur, n. pigwr ; cyfegydd 
 Picket, pik'et, n. pig-bawl ; gwyliwr : vt. 
 
 gosod gwylwyr 
 Pickle, pik'l, n. cyiFaith : v. cyffeithio 
 Picklock, pik'lok, n. dadgloadur 
 Pickpocket, pik'pok-et, n. codleidr 
 Pickthank, pik'thangk, n. gwenieithydd 
 Picktooth, pik'twth, n. dant-bigwr 
 Picnic, pik'nik, n. cywestach 
 Pictorial, pik-to'r'i-al, a. darluniadol 
 Picts, pikts, n. Brithwyr, Ffichtiaid 
 Picture, pik'tshur, n. llun, darlun, arlun: 
 
 vt. darlunio ; paentio [ol 
 
 Picturesque, pik-tshu-resk', a. darluniad- 
 Pie, pi, n. pastai ; pi, piog, pioden. 
 
 Mince-pie, pastai fân-friw 
 Piebald, Pyebald, pi'bôld, a. brith, am- 
 
 liwiog, amryliw 
 Piece, pis, n. dryll, darn, rhan ; clwt, 
 
 Uain : v, darnio, clytio, lleinio ; uno. 
 
 All to pieces, yn chwilfriw, yn ddarnau, 
 
 yn gandryll. A small piece, dernyn. 
 
 Field-piece, maesgyflegr. Fowling- 
 piece, adar-ddryll. Shilling a piece, 
 
 swllt yr un. To tear in pieces, dryllio 
 Piecemeal, pîs'mîl, a. gwahan, gwahanol : 
 
 ad. yn ddarnau 
 Pied, pid, a. brith, brithedig, amryliw 
 Pieled, pîld, a. gwalltfyr, moel 
 Pier, pi'r, n. piler, canbost. Pier-glass, 
 
 drych mawr 
 Pierce, pî'rs, vt. gwanu, brathu, tyllu, 
 
 trywanu, treiddio, trwyo, trwyddo, 
 
 ebillio 
 Piercing, pí'r'sîng, a. llym, tostlym, 
 
 treiddiol 
 Piety, pi'î-tî, n. duwiolfryd, duwioldeb 
 
 Pig, pig, n. mochyn, hob, porch: vi. 
 porchellu, bwrw perchyll. Pig-nut, 
 cneuen y ddaear. A young pig, 
 porchell, porchellyn, porchellan. To 
 buy a pig in a poke, prynu cath 
 mewn cwd 
 Pigeon, pîj'ün, n. colomen. Pigeon- 
 hearted, ofnus, annewr. Pigeon-hole, 
 rhaniad mewn ysgrifen-gist. Pigeon- 
 house, colomendy. Wood pigeon, 
 ysguthan 
 Piggin, píg'ín, n. picyn, cunnogyn 
 Pigment, pîg'mënt, n. paent, dwbliw 
 Pigmy, pig'mî, n. cor, coryn: a. coraidd 
 Pignoration, pîg-no-ra'shünjn. arwystlad 
 Pike, pik, n. gwaewfTon ; penhwyad 
 PikestaiF, pik'staf, n. coes gwaewfTon 
 Pilaster, pî-läs'tür, n. pileryn, colofnig 
 Pilch, pîltsh, Pilcher, pîl'tshür, n. gwisg 
 
 fan flewog 
 Pilchard, pil'tshurd, Pilcher, pîrtshür, 
 
 n. math o benwag, penwag Mair 
 Pile, pil, n. crug, pentwr, cruglwyth, 
 das ; pawl, cledr ; blew, pan : vt. 
 crugio, pentyru, cruglwytho. Piles, 
 clwyf y marchogion 
 Pilfer, pîl'für, v. chwiwladrata 
 Pilferer, pírfür-ür, n. chwiwgi, chwiw- 
 
 leidr 
 Pilfery, pîl'f ür-î, n. chwiwladrad 
 Pilgarlic, pil-gar'lik, n. moelyn 
 Pilgrim, pîl'grîm, n. pererin, teithiwr 
 crefyddol ; crwydryn : vi. pererinio ; 
 crwydro 
 Pilgrimage, pîrgrîm-aj, n. pererindod 
 Pill, pil, n. pel, pelen, pelenig : v. pilio, 
 
 dirisglio ; gwisgi'o, blingo, digroeni 
 Pillage, pil'aj, n. yspail, anrhaith, ys- 
 
 glyfaeth : vt. preiddio, anrheithio 
 Pillar, pîrür, n. colofn, piler, pileryn 
 Pillion, píryün, n. ysgil-gyfrwy, pilyn 
 Pillory, pírür-î, n. rhigod, gwddf-gyffion 
 Pillow, pil'o, n. gobenydd, clustog : vt. 
 clustogu, gobenyddu. Pillow-bear, 
 Pillow-case, tudded clustog, clustog- 
 orchudd [blewedd 
 
 Pilosity, pi-lös'î-tî, n. blewogrwydd, 
 Pilot, pi'lüt, n. llong-lywydd, llong- 
 
 lywiedydd 
 Pilotage, pi'lüt-aj, n. llong-lywiaeth 
 Pimenta, pî-mën'tâ, Pimento, pî-mën'to, 
 n. math o bubyr [carnweinyddu 
 
 Pimp, pimp, n. llatai, nwyf-weinydd : vi. 
 Pimpernel, pîm'pür-nël, n. llysiau'r 
 cryman. Bastard pimpernel, llysiau'r 
 archoll, bril-lys 
 
 \ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzb. PIT 
 
 Pimple, pim'pl, n. pyloryn, cyfoden, 
 
 pisgwrn [gorynog, crugynog 
 
 Pimpled, pim'pld, a. llynorog, llyfrith, 
 Pin, pin, n. pin : vt. pinio. Pin-dust, 
 
 pin-lwch, llifion pinau. Pin-money, 
 
 arian llogell gwraig. Push-pin, math 
 
 o chwareu plant 
 Pincers, pìr/sürz, n. pi. gefail 
 Pinch, pintsh, v. tynwasgu ; gefeilio ; 
 
 crimpio ; ewin-wasgu ; cynilio ; crib- 
 
 ddeilio : n. ewin-wasg, bysedd-wasg ; 
 
 gwasgfa, cyfyngder 
 Pinchbeck, pintsh'bek, n. math o efydd 
 Pinchers, pin'tshurz, n. pi. gefail 
 Pinchfistjpíntsh'fís^Pinchpennyjpmtsl/- 
 
 pën-î, n. bawai, bawddyn, cerlyn 
 Pincushion, pm'kwsh-un, Pin case, pín'- 
 
 kas, n. pin-glustog, clustog binau 
 Pindaric, pin-dar'ik, a. fel Pindar, pryd- 
 
 ydd Groegaidd 
 Pine, pin, n. pinwydden, iFeinidwydden : 
 
 v. diboeni; nychu, curio. Pine-apple, 
 
 afal pinwydd. Pine -end, piniwn, tal- 
 
 cen tŷ 
 Pinery, pi'nür-î, n. pinwyddlan 
 Pinfold, pinfold, n. buarth, buarthfa, 
 
 ffald [bras 
 
 Pinguid, pìhg'gwîd, a. tew, blonegog ; 
 Pinion, pîn'yün, n. asgell ; adain, aden ; 
 
 hual : vt. rhwymo yr elinoedd, adain- 
 
 rwymo, hualu, breichrwymo 
 Pinioned, pîn'yünd, a.adeiniog, asgellog; 
 
 rhwymedig 
 Pink, pingk, n. math o flodeuyn ; math 
 
 o long ; pilcodyn : a. gwyn-goch : v. 
 
 gwanu, trydyllu ; ysmicio 
 Pinmaker, pin'ma-kur, n. pineuwr, pin- 
 
 weithiwr 
 Pinnace, pìr/as, n. ysgafnlong, bâdlong 
 Pinnacle, pin'a-kl, n. pinagl, uchelfaen 
 
 adail [weithiwr, pineuwr 
 
 Pinner, pîn'ür, n. math o benwisg ; pin- 
 Pinnock, pm'uk, n. gwas y gôg ; môr- 
 
 frithyll 
 Pint, pint, n. peint, haner chwart 
 Pioneer, pi-o-nî'r', n. byddin-gloddiwr 
 Pious, pi'üs, a. duwiol, crefyddol 
 Piousness, pi'üs-nës, n. crefyddolrwydd, 
 
 duwioldeb 
 Pip, pip, n. ysmotyn ; y big, afiechyd ar 
 
 dafod aderyn : vi. trydar, grillio 
 Pipe, pip, n. pib, pibel] ; piben : v. canu 
 
 pibell, pibellu, chwibanu 
 Piper, pi'pür, n. pipydd ; y cornbig 
 Piping, piping, a. gwan, afiach ; cwyn- 
 
 gar. Piping hot, poethfrwd 
 
 Pipkin, pippin, n. crochenyn 
 Pippin, pip'in, n. afal esplydden 
 Piquancy, pî'kän-sî, n. Uymder, llymedd 
 Piquant, pi'kant, a. pigog, llym, tost 
 Pique, plk, n. soriant; gŵg, cilwg ; dy- 
 
 gasedd : v. peri soriant ; ymfawrygu 
 Piquet, pi-ket', n. math o chware cardiau 
 Piracy, pi'r'â-sî, n. môrladrad, môr- 
 
 yspail, môrherwriaeth; Uênladrad 
 Pirate, pi'r'at, n. môrleidr ; llênleidr : 
 
 v. môrladrata ; llênladrata 
 Piratical, pi-rat'i-kal, a. môrladronaidd 
 Pirouette, pír-ẅ-ët', n. chwildro 
 Piscary, pîs'liür-î, n. pysgodfa, pysgle 
 Piscation, pîs-ka / shün, n. pysgotiad 
 Piscatory, pis'ka-tur-i, a. pysgol 
 Piscivorous, pî-sív'o-rüs, a. pysg-fwyta 
 Pish, pish, int. pw ! wft! och ! 
 Pismire, piz'mi'r, n. morgrugyn, morior- 
 
 en [Syria 
 
 Pistachio, pîs-ta'tsho, n. math o gneuen o 
 Pistil, pís'tîl, n. paledryn 
 Pistiîlation, pís-tí-la'shün, n. pwyad, 
 
 maluriad [llawddryll 
 
 Pistol, pîs'tül, n. llawddryll: vt. lladd â 
 Pistole, pîs-tol', n. darn o aur 
 Piston, pîs'tün, n. pillfFon, sugnlath 
 Pit, pit, n. twll, pwll, pydew, iFos ; pant : 
 
 vt. pyllu, pantio. Pit-saw, llif hir. 
 
 Pit-coal, glo'rpwll. Pit-fall, brâd-bwll 
 Pitapat, pît'â-pät, n. dychlam, dychlamiad 
 Pitch, pítsh, n. pŷg ; gradd, mesur, 
 
 maint ; trumiad, cyflethr : v. taflu, 
 
 uniawndaflu ; disgyn ar ; gosod, 
 
 penodi. Pitch-dark, erchyllddu. Pitch 
 
 pipe, gradd-bib, gradd-biben. To 
 
 pitch a camp, gwersyllu 
 Pitcher, pît'shür, n. piser, cunnog, ystên 
 Pitchfork, pitsh'fork, n. pig, pigffbrch 
 Pitchiness, pít'shî-nës, n. pyglydrwydd 
 Pitchy, pít'shî, a. piglyd ; du, tywyll 
 Piteous, pît'yüs, a. truenus, tosturus ; 
 
 gwael, distadl 
 Pith, pith, n. rnwydyn, mwydion, mwyd- 
 
 ionyn, bywyn ; mer ; grym ; sylwedd 
 Pithless, pîth'lës, a. difywyn ; disylwedd; 
 
 sych ; diystyr 
 Pithy, pîth'î, a. mwydionog ; bywyn og ; 
 
 bywiog, dwyswresog, sylweddlawn 
 Pitiable, pît'yâ-bl, a. truan, truanaidd 
 Pitiful, pît'î-fŵl, a. tosturus, gresyn- 
 
 gar; gresynol, truenus; gwael, distadl 
 Pitifulness, pít'î-fẃl-nës, n. gresynol- 
 
 rwydd ; distadledd, gorwaelder ; tru- 
 
 garogrwydd [galed 
 
 Pitiless, pît'î-lè's, a. annosturiol, calon- 
 
 255 
 
PLA path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ^too, tẁk=took; 
 Pitman, pít'män, n. pyllwr i Planet, plan'et, n. gwib-seren, goruchiad, 
 
 Pittance, pît'äns, n. dogn, cyfran planed. Planet-struck, deifiedig, 
 
 Pituitous, pî-tu'î-tüs, a. llysnafeddol dychrynedig 
 
 Pity, pìt'î, n. tosturi, trugaredd, gresyn,! Planetary, plän'ët-ür-î, a. planedol [au 
 
 tynerwch : v. trugarâu, tosturio, tyner- Plangent, plangent, a. yn euro fel y ton- 
 
 deimlo [pegor, pegwn Planifolious, plän-î-fo'lî-üs, a. gwastad - 
 
 Pivot, piv'ut, n. corddyn, goddyn, colyn,| ddeiliog [fesuriaeth 
 
 Pix, piks, n. oíferenflwch | Planimetry, plä-ním'î-trî, n. wyneb- 
 
 Placability, pla-kä-bîrí-tî, n. cymodlon- 1 Planish, planish, vt. llyfnâu, gwastatâu, 
 
 edd, hynawsedd | caboli [gylch 
 
 Placable, pla'ka-bl, a. dyhuddadwy, hy- Planisphere, plän'ís-fî'r, n. arwyneb- 
 
 fodd, hynaws, cymodlon j Plank, plangk, n. asdell, estyllen, plane 
 
 Placard, pla-kard', n. hysbysiad argraff- Planoconical, pla-no-kon'i-kal, n. gwas- 
 
 edig neu ysgrifenedig, hysbyslen tadgonol [todgeuol 
 
 Placate, pla'kat, vt. cymodi, heddychu, Planoconcave, pla-no-kong'kav, a. gwas- 
 
 llonyddu j Planoconvex, pla-no-kon'veks, a. gwas- 
 
 Place, plas, n. lie, man, mangre ; plas;| tadgrwn [planu 
 
 sefyllfa; swydd: vt. lieu, cyflëu, gosod, Plant, plant, n. planigyn, pren plan: v. 
 
 sefydlu. A high place, uchelfa. A Plantain, plan'tan, n. dail llydain y 
 
 retired place, dirgelfa. A shady place, 
 
 cysgodfa, cysgodle 
 Placenta, plä-sën'tä, n. brych, olysgar 
 Placid, pläs'íd, a. araf, tawel, llonydd, j 
 
 hynaws [yddwch 
 
 ffordd. Buck's-horn plaintain, llysiau 
 Efa. Ribwort plantain, llysiau'r ais. 
 Sea plantain, llysiau'r defaid. Small 
 plantain, dail llwyn y neidr. "Water 
 plantain, dyfrlys 
 
 Placidness, pläs'íd-nës, n. arafweh, lion- Plantal, plän'täl, a. planigol [planfa 
 
 Plagiarism, pla'jur-izm, n. llên-ledrad Plantation, plän-ta'shün, n. planigfa, 
 Plagiary, pla'jür-î, n. llên-leidr, llên- Planter, plän'tür, n. planiedydd, planwr 
 
 Plash, plash, n. corbwll, corlyn; ysgeint- 
 iad : vt bidio, ysgythru 
 
 yspeiliwr 
 
 Plague, plag, n. pla, haint y nodau, 
 
 mallhaint; dygn-flinder : vt. taro â Plashy, pläsh'î, a. corbyllog 
 phla; dirboeni, gofidio, aflonyddu [ig Plasm, plazm, n. mold, cynllun 
 
 Plaguy, pla'gi, a. blin, dygn-flin ; adwyth- [ Plaster, pläs'tür, n. cymrwd, dwb ; paeled, 
 
 Plaice, plas, n. lleden, lleden y môr 
 Plaid, pläd, n. brith-we, breith-we 
 Plain, plan, a. gwastad, llyfn ; eglur, 
 
 eli, plaster, suglian : vt. cymrydu, 
 dwbio 
 Plastic, plas'tik, a. delwadol, lluniedyddol 
 amlwg, noeth ; syml, dihoced, di- j Plat, plat, n. tyno, darn o dir : v. plethu, 
 addurn : n. gwastad, gwastadedd, j plethwëu, cymhlethu 
 gastadle. Plain-dealing, gonest, di- Plate, plat, n. dysgl, dysglan ; llestri aur 
 dwyll. Plain dealing, gonestrwydd. neu arian; darlun ; Uafn : vt. arwisgo 
 Plain work, gwniadwaith diaddurn â mettel, dalenu 
 
 Plainness, plants, n. gwastadrwydd ; Plateau, plä-to', n. uchel-wastadle 
 
 eglurder ; amlygrwydd ; gonestrwydd ; 
 syml edd [fan 
 
 Plaint, plant, n. cŵyn, achwyniad ; cwyn 
 
 Platen, platen, n. gvvasgfwrdd argrafT- 
 wasg [lawr, banlawr 
 
 Platform, plät'förm, n. llwyfan ; esgyn- 
 
 Plaintiff, plan'tif, n. cwynwr, achwynwr, | Platina, plat'î-nâ, Platinum, plät'î-nüm, 
 
 hawl-blaid | n. math o fettel gwyn trwm 
 
 Plaintive, plan'tiv, a. cwynol, cwynfanus Platonic, pla-ton'ik, a. yn ol dull Plato, 
 
 Plait, plat, n. dill, plyg, pleth : vt. dillio, 
 plyg u > plethu, crychu, cymhlethu 
 
 Plan, plan, n. rhagfwriad, cynllun : vt. 
 rhagfwriadau, cynllunio, dyfeisio 
 
 Planch, pläntsh, vt. byrddio 
 
 Plane, plan, n. canwyr, llyfniedydd ; 
 arwynebedd, gwastadlain : a. arwyn- 
 ebol, gwastad, as : vt. canwyro, llyfn- 
 âu. Plane-tree, planwydden 
 
 pur [o filwyr 
 
 Platoon, plä-tẅn', n. minteian bedrongl 
 Platter, plät'ür, n. dysgl, noe 
 Plaudit, plö'dít, n. clod, canmoliaeth, 
 
 clodfloedd 
 Plauditory, plö'dî-tür-î, a. darfoliannol, 
 
 clodforus 
 
 Plausibility, plö-zî-bírî-tî, n. golygus- 
 
 rwydd, tebygolrwydd, wyneb-degweh 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzzz azure; thin, thìs; jrrdzh. PLU 
 
 Plausible, plo'zl-bl, a. ymddangosiadus, i 
 
 golygus, wyneb-deg [us| 
 
 Plausive, plo'siv, a. canmoliadol, molach- 1 
 
 Play, pla, n. chware, chwarëyddiaeth : v. ! 
 
 chwareu, chwareua, 
 house, chwareudy. 
 
 chware. Play- 
 To play on an 
 
 instrument, canu. To play the fool, 
 
 ynfydu. To play truant, bod yn ab- 
 
 senol heb genad 
 Playday, pla'da, n. chwareuddydd 
 Player, pla'ür, n. chwareuwr, chwarëydd 
 Playfellow, pla'fël-o, n. cyd-chwarëydd 
 Playful, pla'fẁl, a. chwareugar, chawrëus 
 Plaything, pla'thîng, n. tegan, fTril 
 Plea, plî, n. arddadl, dadl ; hawl ; esgus, 
 
 esgusawd [amddiffynu 
 
 Plead, plîd, v. dadleu, ymddadleu ; haeru ; 
 Pleadable, plî'dâ-bl, a. dadleuadwy 
 Pleader, plî'dür, n. dadleuwr, arddadlwr, 
 
 cynghaws 
 Pleasant, plëz / änt, a. hyfryd, teg ; lion, 
 
 dyddan, boddaol, tirion, difyrlon, 
 
 maws, difyr, peraidd, siriol ; digrif 
 Pleasantness, plëz / änt-nës, n. hyfryd- 
 
 wch ; tirion deb [wair 
 
 Pleasantry, plez'an-tri, n.digrifwch, cell- 
 Please, pliz, v. boddâu, boddloni, rhyngu 
 
 bodd ; bod yn wiw gan. If you please. 
 
 os mynwch ; os gwelwch yn dda 
 Pleasing, pli'zihg, a. boddaol, hygar, 
 
 hyfryd, tirion [boddaol 
 
 Pleasurable, plezh'u-ra-bl, a.hyfrydlawn, 
 Pleasure, plezh'ur, n. hyfrydwch, dywen- 
 
 ydd ; maws ; difyrwch ; digrifwch ; 
 
 oferedd, meluschwant ; cymwynas. At 
 
 one's pleasure, wrth ei ewyllys 
 Plebeian, plî-bî'än, n. gwerinwr, gwreng, 
 
 adlaw : a. gwerinol, gwerinaidd, 
 
 gwrengaidd, gwaerol 
 Pledge, plëj, n. adneu, gwystl, ern, ernes, 
 
 sicrwydd ; mach : vt. gwystlo, arwystlo 
 Pledget, plëj'ët, n. Uiein-rwd 
 Pleiades, pli'ya-diz, Pleiads, pli'yadz, n. 
 
 pi. y twr sêr, y saith seren siriol, y 
 
 twr tewdws [periFaith 
 
 Plenary, plî'nür-î, a. llawn, cyflawn, 
 Plenilunar, plën-î-lu'nür, a. llawn-lloerol 
 Plenipotence, plî-nìp'o-tëns, n. llawn- 
 
 allu [og 
 
 Plenipotent, plî-níp'o-tënt, a. llawnallu- ! 
 Plenipotentiary, plën-î-po-tën'shür-î, n.. 
 
 llawnallueddwr, cenad llawnalluog 
 Plenist, plî'nîst, n. athronydd a ddeil fod 
 
 yr holl eangder yn llawn defnydd, 
 
 gwadwr gwagder [llawnder 
 
 Plenitude, plën'î-tud, n. cyflawnedd, 
 _ 
 
 Plenteous, plën'tshüs, a. llawn, helaeth 
 Plenteousness, plën'tshüs-nës, n. hel- 
 
 aethrwydd [llawn 
 
 Plentiful, plën'tî-fŵl, a. helaeth, cyflawn, 
 Plenty, plën'tî, n. helaethrwydd, amlder, 
 
 amledd, llawnder, llawndid ; digonedd 
 Plenum, plî'nüm, n. halant, gorm 
 Pleonasm, pli'o-nazm, n. geirlenwad, 
 
 amleiriad, gair llanw 
 Plethora, plëth'o-râ, Plethory, plëth'o-rî, 
 
 n. gorllawnedd gwaed, gorllawnder, 
 
 gormeslyn, llynorllawnedd 
 Plethoretic, pleth-o-ret'ik, Plethoric, 
 
 pli-thor'ik, a. gorllawnol 
 Pleura, plu'r'ä, n. pilionen y ddwyfron 
 Pleurisy, plu'r'î-sî, n. eisglwyf 
 Pleuritic, plu-rit'ik , a. eisglwyfus 
 Plevin, plev'm, n. rhyddâd, atafael 
 Pliable, pli'â-bl, a. ystwyth, hyblyg 
 Pliableness, pli'ä-bl-nës, Pliantness, 
 
 pli'änt-nës, Pliancy, pli'än-sî, n. 
 
 hyblygedd, ystwythder 
 Pliant, pliant, a. hyblyg, ystwyth 
 Plicature, plik'a-tshu'r, n. plygiad 
 Pliers, pli'urz, n. pi. gefail fechan 
 Plight, plit, n. cyflwr, agwedd, gwedd ; 
 
 gwystl : vt. addaw, gwystlo 
 Plinth, plinth, n. gwadn pedrongl colofn 
 Plod, plod, vi. ymdrafíerthu, llafurio, 
 
 dyfalddilyn, ffwdanu ; dwys-fyfyrio 
 Plot, plot, n. cydfrad, cydfwriad ; amcan, 
 
 cynllun, darlun ; dernyn o dir, tyno, 
 
 11a in : v. cydfwriadu ; cynllunio, Uunio 
 Plough, plüẅ, n. aradr, ylltyd : v. aradu, 
 
 aredig, aru. Plough-beam, arnodd. 
 
 Plough-handle, haeddel. Plough- 
 
 monday, dydd Llun wedi yr ystwyll. 
 
 Plough- wright, saer eryd 
 Ploughman, plüẅ'män, n. aradwr, arddwr 
 Ploughshare, plüẅ'shê'r, n. swch ; cwll- 
 
 tyr, cwlltwr 
 Plough tail, plüẅ'tal, n. haeddel fawr 
 Plover, pluv'ur, n. cwtiad, rhostog. 
 
 Golden plover, chwilgorn y mynydd. 
 
 Grey plover, cornicell 
 Pluck, pliik, n. tyn, tyniad, chawp- 
 
 dyniad, chwip-dyniad; ymysgar, syrth : 
 
 vt, tynu, dwys-dynu; pluflo 
 Plug, plug, n. top, topyn, tywysel, pill- 
 gun : vt. topio, ystopio, pillgunio 
 Plum, plum, n. eirynen ; £100,000. 
 
 Plum-pudding, poten eiryn 
 Plumage, plu'maj, n. plu, pluf, pluawr 
 Plumb, plum, n. plymen, llinyn-blwm : 
 
 vt. plymio, profi â phlymen : a. union- 
 
 syth 
 
 257 
 
POL path, fát, ëre, mët, mä-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tẅ=too, tẁk=took 
 
 Plumbago, plüm-ba'go, n. plwm du, 
 
 sylwedd cynwysedig o haiarn a golosg 
 Plumber, plüití'ür, n. plwmweithiwr, 
 
 plymydd 
 Plumbery, plüm'ür-î, n. plymwriaeth 
 Plume, plum, n. pluen, plufen; pluf- 
 
 gobyn : vt. pluenu, plufio ; pluf- 
 
 drwsio; ymfalch'io 
 Plumigerous, plu-mij'ür-üs, a. pluog 
 Plummet, plüm / ët, n. plymen 
 Plumous, plu'müs, Plumose, plu-mos', a. 
 
 plufol, pluog 
 
 Pockiness, pok î-nës, n. brechlydrwydd 
 Pocky, pok'i, a. brechog, brechlyd 
 Poculent, pok'u-lent, a. yfadwy 
 Pod, pod, n. coden, plisgyn, masgl, cibyn 
 Podagra, pöd'â-grä, n. troedwst, cymal- 
 
 wst 
 Podagrical, po-dag'ri-kal, a. troedwstol 
 Podge, pöj, n. lleidbwll ; cymysgedd 
 Poem, po'ëm, n. pryddest, cerdd, awen- 
 
 gerdd, cywydd, caniad, can 
 Poesy, po'î-sî, n. prydyddiaeth, bardd- 
 
 oneg, awenyddiaeth 
 
 Plump, plump, a. tew, cnodig ; digudd,|Poet, po'et, n. prydydd, bardd, awenydd 
 
 didwyll : v. chwyrn-syrthio, taflu ; tewâu 
 Plumpness, plümp'nës, n. tewedd, cnod- 
 
 igrwydd; gonestrwydd 
 Plumy, plu'mî, a. plufol, pluol 
 Plunder, plün'dür, n. yspail, anrhaith, 
 ysglyfaeth : vt, anrheithio, difrodi, ys- 
 glyfeithu, anrheithu 
 Plunderer, plün'dür-ür, n. anrheithiwr, 
 
 yspeiliwr 
 Plunge, plünj, n. trochiad ; grawth, 
 plwng ; tin-dafliad march : v. trochi ; 
 ymdrochi ; neidio i 
 Plunket, plung'ket, n. math o lasliw 
 Pluperfect, plu'pur-fekt, a. tragorphenol 
 Plural, plu'r'al, a. lluosog 
 Pluralist, plu'r'äl-îst, n. amleglwysydd 
 Plurality, plu-räl'î-tî, n. lluosogedd, llu- 
 osedd [fedaidd cotymog 
 
 Plush, plush, n. math o ddefnydd mel- 
 Pluvial, plu'vi-al, Pluvious, plu'vi-us, a. 
 gwlawog, gwbybyrog, gwlawiol, gwlyb 
 Ply, pli, v. glynu wrth, ymroddi, dyfal- 
 ymarfer ; plygu : n. plyg, tro ; tuedd, 
 gogwydd. The steamer plies, mae'r 
 agerddlong yn mordwyo 
 Pneumatic, nu-mat'ik, a. chwythol ; 
 
 awyrog, awyriadol 
 Pneumatics, nu-mat'iks, n. pi. awyrydd- 
 
 iaeth, awyrolaeth, awyrogaeth 
 Pneumatology, nu-mä-tòTo-jí, n. ys- 
 
 brydyddiaeth 
 Poach, potsh, v. herwhela ; lled-ferwi 
 Poacher, po'tshür, n. herwheliwr, lladrad- 
 
 heliwr 
 Poachy, po'tshî, a. llaith, corslyd 
 Pock, pok, n. crugdardd y frêch. Pock- 
 hole, craith neu ol brech 
 Pocket, pok'et, n. llogell, llawgell, llaw- 
 god, coden : vt. Uogellu, rhoi yn 
 nghadw. Pocket-book, codlyfr. 
 
 Pocket-glass, llogell-ddrych. Pocket- 
 money, arian traul. Out of pocket, 
 ar golled 
 
 Poetaster, po ët-äs-tür, n. crachfardd, 
 
 coegbrydydd, coegfardd, bôn y glêr 
 Poetess, po'ët-ës, n. prydyddes, awenyddes 
 Poetic, po-et'ik, Poetical, po-et'i-kal, a. 
 
 prydyddol, barddol, barddonol, awenol, 
 
 awenyddol 
 Poetize, po'et-iz, vi. prydyddu, barddoni, 
 
 cywyddu 
 Poetry, po'ët- rî, n. prydyddiaeth, bardd- 
 
 oniaeth, awenyddiaeth, cywyddiaeth 
 Poignancy, pöî'nän-sî, n. llymedd, llym- 
 
 der, tostlymedd, aethlymedd 
 Poignant, pöî'nänt, a. Jlym, llymdost, 
 
 pigog, aethlawn, aethol, aethus 
 Point, point, n. pwnc, pen, pwynt ; pig ; 
 
 blaen; nod : v. blaenllymu ; pwyntio ; 
 
 cyfeirio. Point blank, yn union-gyrch. 
 
 At the point of death, ar fin angeu. 
 
 Point of a rock, clogwyn. Blunt- 
 pointed, pwl. Cardinal points of the 
 
 compass, prif bwyntiau'r compawd ; 
 
 gogledd, de, dwyrain, a gorllewin. 
 
 On the point of going, ar fedr fyned. 
 
 Sharp-pointed, pigfain, blaen-llym, 
 
 pigoglym, llym. To bring to a point, 
 
 blaenllymu, pigfeinio. To point out, 
 
 dangos, hysbysu, mynegi 
 Pointel, pöín'tël, n. pwyntl ; peth ar flaen 
 Pointer, pöîn'tür, n. pwyntiwr ; cyfeirgi 
 Pointless, pöînt'lës, a. diflaen, pŵl ; 
 
 diystyr [wyno 
 
 Poison, pöî'zn, n. gwenwyn : vt. gwen- 
 Poisonous, pôî'zn-üs, a. gwenwynig, 
 
 gwenwynllyd, gwenwynol 
 Poìtrel, pöî'trël, n. bron-gengl 
 Poize, pöîz, n. pwys, cydbwys : vt. pwyso, 
 
 cydbwyso, tafoli, mantoli 
 Poke, pok, n. coden, cod, cwd : vt. ym- 
 
 balfalu, dallgeibio, pwtio 
 Poker, po'kur, n. prociedydd, tânffon 
 Poland, po'land, n. Pwyl, y Pwyl 
 Polar, po'lür, a. pegynol, tu a'r pegwn 
 Polarity, po-lär'î-tî, n. tuedd at y pegwn 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrzdzh. PON 
 
 Pole, pol, n. pegwn ; pawl ; pastwn ; 
 trosten ; ystang ; Pwyliad. Pole- 
 axe, ffon-fwyell. Pole-star, Polar 
 star, seren y gogledd. North pole, 
 pegwn y gogledd. South pole, pegwn 
 y de 
 Polecat, pol'kat, n. cath goed, ffwlbart 
 Poledavy, pol'da-vi, n. math o liaingarw 
 Polemic, po-lem'ik, a. dadlwriaethol : n. 
 dadlwr, dadleuwr. Polemics, dadl- 
 dreithiau, dadleuaeth 
 Police, po-lîs', n. hedd-lywodraeth 
 Policeman, po-lîs'män, n. heddwas 
 Policy, pòTî-sî, n. llywodraethyddiaeth ; 
 callineb, cyfrwysdra ; ysgrifen digoll- 
 ediad 
 Polish, pörísh, n. caboledd, llathredd ; 
 cabol : v. caboli, llyfnau, llathreiddio 
 Polish, polish, a. Pwylaidd 
 Polished, pòTîsht, a. moesog, hardd- 
 foesog ; cabol, caboledig, llathraidd, 
 llathr [moesog, moeswych 
 
 Polite, po-lit', a. boneddigaidd, moesgar, 
 Politeness, po-lit'nes, n. moesgarwch 
 Politic, pòTî-tík, a. cyfrwysgall; gwladol, 
 
 gwladwriaethol 
 Political, po-lit'i-kal, a. gwladwriaethol, 
 gwladol [iaethwr 
 
 Politician, pöl-î-tísh'än, n. gwladwr- 
 Politics, pòTî-tîks, n. pi. llywod-ddysg, 
 gwladyddiaeth [aeth 
 
 Polity, pòTî-tî, n.llywiaeth,trefnllywodr- 
 Poll, pol, n. pen ; cofres pleidleiswyr : 
 vt. cneifio ; talgrynu ; pleidleisio. Poll- 
 tax, treth y penau 
 Pollard, pörürd, n. toc-bren, pawlbren ; 
 
 y pysg penci ; rhuddion, goflawd 
 Pollen, pòTën, n. Uwch-flawd blodau 
 Pollute, pö-lut', vt. halogi, diwyno, 
 
 llygru ; diforwyno 
 Pollution, pö-lu'shün, n. halogiad, aflanad 
 Polonaise, po-lo-naz', n. math o wisg 
 
 Pwylaidd 
 Polonese, po-lo-niz', n. Pwylaeg 
 Poltroon, pöl-trẅn', n. cilgi, cacbgi 
 Polyacoustic, pol-i-a-kuws'tik, a. aml- 
 
 seiniol 
 Polygamist, pö-líg'ä-mîst, n. amlbriod, 
 
 amlwreicwr, amlweddog 
 Polygamy, pö-líg'ä-mî, n. amlbriodas 
 Polyglot, pòTî-glöt, n. amliaith, aml- 
 ieithog [amlochr 
 
 Polygon, pòTí-gün, n. dull amlonglog, 
 Polygonal, pö-lîg'o-näl, a. amryonglog 
 Polygram, pörî-gräm, n. dull aml- 
 linellog 
 
 Polygyny, pö-líj î-nî, n. lluosogedd o 
 
 wragedd 
 Polyhedron, pol-î-hî'drün, n. amlochr 
 Polyhedrous, pöl-î-hî'drüs, a. amlochrog 
 Polylogy, pö-lîro-jî, n. siaradgarwch 
 Polymathy, pÖ-lím'â-thî, n. amryddysg 
 Polyphonic, pol-i-fon'ik, n. amlseiniol 
 Polypous, pörî-püs, a. amldroediog 
 Polypus, pòTî-püs (pi. polypi, pörî-pi), 
 
 n. amldroed, llof, morgudyn 
 Polysyllable, pòTî-síl-ä-bl, n. amlsill 
 Polysyllabic, pol-i-si-lab'ik, a. amlsillog 
 Polytechnic, pol-i-tek'nik, n. amlgelf 
 Polytheism, pòTî-thî-ízm, n. amldduw- 
 
 iaeth 
 Polytheist, pòTî-thî-îst, a. amldduwydd 
 Pomace, po-mas', n. gweisgion afalau 
 Pomaceous, po-ma'shüs, a. afaleuog, 
 
 afalog 
 Pomade, po-mad', n. enaint 
 Pomander, po-män'dür, n. pêr-belen 
 Pomatum, po-ma'tum, n. gwalltenaint 
 Pome, pom, vi. crwn-dyfu 
 Pomecitron, pom-sît'rün, n. eurafal 
 Pomegranate, pom-gran'at, n. grawnafal, 
 
 afal gronynog 
 Pomeroy, pom'rôî, n. math o afal mawr 
 Pomiferous, po-míf'ür-üs, a. afalddwyn, 
 
 afalog 
 Pommel, püm'ël, n. gwarglwm, ysgwydd- 
 
 glwm ; cnap ; pen-glwm cleddyf: vt. 
 
 dyrnodio, pwyo, euro, baeddu 
 Pomp, pomp, n. rhwysg ; gorwychder 
 Pompet, püm'pët, n. inc-belen argraff- 
 
 ydd 
 
 Pompion, püm'pî-ün, Pumpkin, pümp'- 
 
 km, n. pwmpa, pompiwn 
 Pomposity, pöm-pös'î-tî, n. rhwysg- 
 
 fawredd, rhodres, iFraethfalchedd 
 Pompous, pöm'püs, a. rhwysgfawr, 
 
 ceinwych, gorwych, ffraethfalch 
 Pond, pond, n. llyn 
 Ponder, pön'dür, v. ystyried, myfyrio, 
 
 pwyso, darbwyllo 
 Ponderable, pön'dür-ä-bl, a. pwysadwy 
 Ponderal, pön'dür-äl, a. a gyfrifir with 
 
 bwysau [rwydd 
 
 Ponderosity, pön-dü-rös'î-tî, n. pwysig- 
 Ponderous, pön'dür-üs, a. pwysig, trwm 
 Ponent, po'nent, a. tua'r gorllewin 
 Poniard, pön'yürd, n. bidog, byrgledd 
 Pontac, pon'tak, n. math o win 
 Pontage, pön'taj, n. treth pont, pontdoll 
 Pontiff, pön'tìf, n. archoffeiriad ; y Tab 
 Pontifical, pon-tif'i-kal, a. archofieir- 
 
 iadol, Pabol : n. llyfr defodau'r Pab 
 
 259 
 
POS path, fät, êre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tŵ=too, tẁk=took 
 
 Pontificate, pon-tif'i-kat, n. teyrnasiad 
 
 Pab ; llywodraeth y Pab ; Pabaeth 
 Pontoon, pön-tẅn', n. pont fadau 
 Pony, po'nî, n. corfarch, ceiFylyn, merlyn 
 Pool, pẅl, n. pwll, llyn 
 Poop, pẅp, n. ol-ganllaw, llywle Hong 
 Poor, pẅ'r, a. tlawd, annghenus, rheidus, 
 
 bychodog, truan, gwael, sal, distadl. 
 
 Poor-bouse, tlotty Poor little thing ! 
 
 druan bach ! A poor eater, un sydd 
 
 yn bwyta ond ychydig. The poor, y 
 
 tlodion 
 Poorly, pẅ'r'lî, ad. yn ddíawydd, ýn 
 
 salvv : a. Uedglaf, afiach, gwael 
 Pop, pop, n. ffrwt-sain: v. ffrwt-seinio, 
 
 ffrwydro, íFrwt-saethu, ffrwt-neidio 
 Pope, pop, n. Pab ; math o bysgodyn. 
 
 Pope's-eye, cneuen y forddwyd 
 Popedom, pop'düm, n. pabaeth 
 Popery, po'pür-î, Papistry, pa'pís-trî, n. 
 
 pabyddiaeth 
 Popgun, pöp'gün, n. gwn pren 
 Popinjay, pöp'ín-ja, n. y gaseg wanwyn, 
 
 cnocell y coed ; ysgoegyn 
 Popish, polish, a. pabaidd, pabyddol 
 Poplar, pop'lür, n. poplysen. Black 
 
 poplar, pwmpleren. White poplar, 
 
 aethwydden [gwlan 
 
 Poplin, pöp'lîn, n. cymysgwe o sidan a 
 Poppy, pop 7 !, n. pabi, llysiau cwsg, 
 
 mabgoll. Corn poppy, pabi coch yr ŷd 
 
 Porphyry, pör'für-î, n. molafon 
 Porpoise, pör'püs, Porpus, pör'püs, n. 
 
 llamidydd, pysgodyn du 
 Porraceous, pö-ra'shüs, a. gwyrddaidd, 
 
 ceninwyrdd 
 Porrets, pör'ëts, n. math o genin 
 Porridge, por'ij, n. cawl, potes. Milk- 
 porridge, cawl llaeth 
 Porringer, pör'ín-jür, n. cawl-gwpan, 
 
 ffiol-gawl, posned 
 Port, pô'rt, n. porthladd, porthle, porth ; 
 
 twll gwn ; agwedd, edrychiad, ym- 
 
 ddygiad. Port-hole, cyflegrdwll, 
 
 gwndwll. Port-wine, gwin Oporto, 
 
 gwin goch 
 Portable, pô'r'tä-bl, a. dygadwy, hy- 
 
 ddwyn, cludadwy 
 Portability, pô'r-tä-bîrî-tî, n. hygludedd 
 Portage, po'r'taj, n. arian clud, porth-dâl 
 Portal, pô'r'täl, n. porth, cyntedd, rhag- 
 
 borth 
 Portcullis, po'rt-kuris, n. porthgwlas 
 Porte, pô'rt, n. llys amherawdr y Tyrc- 
 
 iaid [rhagarwyddo 
 
 Portend, pör-tënd', vt. argoelio, darogan, 
 Portension, pör-tën'shün, n. rhagargoel- 
 
 iad, rhagarwyddiad, darogan 
 Portent, pör-tënt', n. rhagargoel 
 Portentous, pör-tën'tüs, a. daroganus 
 Porter, pô'r'tür, n. porthor, drysor; 
 
 cludydd ; math o gwrw 
 
 Populace, pöp'u-las, n. y cyíFredin, y Porterage, pô'r'tür-aj, n. cyflog cludydd 
 
 werin, y lluaws, y cyhoedd 
 Popular, pöp'u-lür, a. poblogaidd ; 
 
 gwerinaidd [rwydd 
 
 Popularity, pöp-u-lär'î-tî, n. poblog- 
 Populate, pop'u-lat, v. pobli, poblogi 
 Population, pöp-u-la'shün, n. poblogiad, 
 
 pobîogaeth [pobl 
 
 Populous, pöp'u-lüs, a. poblog, llawn 
 Populousness, pöp'u-lüs-nës, n. poblog- 
 
 rwydd [fath oreu 
 
 Porcelain, pô'rs'lan, n. llestri pridd o'r 
 Porch, pô'rtsh, n. porth, cyntor, cyntedd 
 Porcupine, por'ku-pin, n. ballasg, y 
 
 ddraenog fawr 
 Pore, pô'r, n, chwŷs-dwll, twll chwŷs, 
 
 mân-dwll : vi. syllu, tremio, edrych 
 
 yn graff 
 Pork, po'rk, n. cig mochyn 
 Porker, po'r'kur, Porkling, po'rk'ling, 
 
 n. porchellyn 
 Porosity, po-rös'î-tî, Porousness, po'r'- 
 
 üs-nës, n. tyllogrwydd, amrydylledd 
 Porous, pô'r'üs, Pory, pô'r'î, a. chwŷs- 
 
 dyllog, mân-dyllog, tyllog, amrydyllog 
 
 Portfolio, pô'rt-fo'lî-o, n. papyrgod, 
 
 papyrgŵd [iedyd 
 
 Portglave, po'rt'glav, n. cledd-ddyg- 
 Portico, pô'r'tî- ko, n. porthfa ; pendist 
 Portion, pô'r'shün, n. rhan, cyfran, 
 
 rhandwy ; agweddi ; gwaddol, cynysg- 
 
 aeth : vt. cyfranu ; cynysgaethu 
 Portliness, pô'rt'lî-nës, n. gweddusrwydd 
 Portly, pô'rt'lî, a. cryfweddog 
 Portmanteau, pô'rt-män'to, n. bolgan, 
 
 ysgilgist 
 Portrait, po'r'trat, n. arlun, llun, arfel, 
 
 ardeb, darlun [arluniad 
 
 Portraiture, pô'r'tra-tshu'r, n. delwad, 
 Portray, pô'r-tra', vt. arlunio, delweddu, 
 
 tynu llun 
 Portreeve, po'rt'riv, n. porthlywydd, 
 
 porthfaer 
 Portress, pô'r'trës, n. drysores, porthores 
 Pose, poz, vt. dyrys-holi, dyrysu; posio 
 Position, po-zîsh'ün, n. cyflëad; sefyllfa, 
 
 sefydliad ; ystum ; trefniad; rhagosod- 
 
 iad, gosodedigaeth 
 Positional, po-zish'un-al, a. gosodiadol 
 
 260 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=rz azure; thin, this; jrrdzh. POT 
 
 Positive, pöVî-tív, a. gwirol, gwiriedigol ; 
 gosodedigol ; pendant, sicr, sicraol, 
 pennodol; awdurdodol. Positive de- 
 gree, y radd gysefin 
 
 Positiveness, poz'i-tiv-nes, n. di'eurwydd 
 
 Posnet, poz'net, n. padellan, posned 
 
 Posse, pös'î, n. mawrlu, torf, arfoglu. 
 Posse comitatus, holl allu sîr 
 
 Possess, po-zes', vt. meddu, meddiannu, 
 mwynâu, perchenogi. To possess 
 one's self of, cymeryd meddiant o 
 
 Possession, po-zesh/un, n. meddiant ; 
 perchenogaeth ; etifeddiaeth ; mwyn- 
 iant, mwynâd ; goresgyn 
 
 Possessive, po-zes'iv, Possessory, po- 
 zes'ur-i, a. perchenol, meddol, medd- 
 iannol, meddiannedigol 
 
 Possessor, po-zes'ur, n. meddiannydd, 
 perchen, perchenog, perchenwr 
 
 Posset, pös'ët, n. posel, meiddlyn 
 
 Possibility, pös-î-bíi'î-tî, n. galledigaeth 
 
 Possible, pös'î-bl, a. hyall, galluadwy, 
 dichonadwy, posibl ; tebygol 
 
 Possibly, pös'î-blî, ad. efallai, fe allai ; 
 ysgatfydd 
 
 Post, post, n. post ; llythyrfa ; swydd : 
 v. cyflym-deithio ; sefydlu, cyflëu ; 
 trefnu cyfrifon ; postio : px. gwedi, ar 
 ol. Post-boy, llythyrwas. Post- 
 chaise, brysglud ; hurgerbyd. Post- 
 haste, ar fawrfrys, ar frys, nerth traed. 
 Post-horse, brysfarch. Post-man, 
 llythyrwas, llythyrwr. Post-master, 
 penllythyrwr, ceidwad llythyrdŷ. 
 Post-office, llythyrdŷ, llythyrfa. Post- 
 office order, archeb llythyrfa. Post- 
 town, Uythyr-dre 
 
 Postage, pos'taj, n. llythyrdoll, llythyr- 
 dal. Postage-stamp, llythyrnôd 
 
 Postdate, post-dat', vt. ol-amseru, ol- 
 ddyddio : n. ol-ddyddiad 
 
 Postdiluvian, post-di-lu'vi-an, a. gwedi y 
 diluw : n. ol-ddylifiad 
 
 Poster, pos'tür, n. brys-deithiwr, rhed- 
 egwr ; hysbyslen fawr 
 
 Posterior, pös-tî'r'î-ür, a. hwyrach, 
 diweddarach, olach, ar ol 
 
 Posteriority, pös-tî'r-î-ör'î-tî, n. olafedd ; 
 israddiad [pen ol 
 
 Posteriors, pös-tî'r'î-ürz, n. pi. rhefr, tin, 
 
 Posterity, pös-tër'î-tî, n. cenedlaethau 
 dyfodol ; oliaid, olafiaid, adian ; hil- 
 iogaeth [borth 
 
 Postern, pos'türn, n. drws bychan, cil- 
 
 Postexistence, post-eg-zis'tens, n. ol- 
 fodoliaeth 
 
 Posthumous, pös / tu-müs, a. a gyhoedd- 
 
 wyd neu a aned ar ol claddu'r awdwr, 
 
 neu'r tad ; olargraffedig ; olanedig 
 Postil, pös'tíl, n. ymylnod 
 Postillion, pös-tiryün, n. rhag-farchogwr 
 Postmeridian, post-mî-rîd'yän, a. pryd- 
 
 nawnol, olnawnol, wedi'r canolddydd 
 Postmortem, post'môr-tëm, a. ar ol 
 
 marwolaeth [gohirio 
 
 Postpone, post-pon', vt. troi heibio ; oedi, 
 Postscript, post'skript, n. ol-ysgrifen, ol- 
 
 ymadrodd 
 Postulate, pöVtshu-lat,n. gosodiad erfyn- 
 
 edig : vt. adrodd heb brawf, cymeryd 
 
 yn ganiataol [heb brawf 
 
 Postulation, pös-tshu-la'shün, a. honiad 
 Postulatum, pös-tshu-la'tüm (pl.postula- 
 
 ta, pös-tshu-la'tä), n. gosodiad erfyn- 
 
 iedig 
 Posture, pös'tshür, n. munud, ystum, 
 
 sefyllwedd, safiad, sefyllfa ; agwedd. 
 
 Posture-master, ystumydd 
 Posy, po'zi, n. blodeuglwm ; arwyddair 
 
 modrwy 
 Pot, pot, n. pot, potyn; crochan : vt. 
 
 potio. Pot-bellied, cestog, cestfawr. 
 
 Pot- companion, cydyfwr, cyfeddachwr. 
 
 Pot-herbs, llysiau berwadwy. Pot- 
 hooks, bachau crochan. Pot-house, 
 
 diotty. Pot-metal, math o wydr lliw- 
 
 iog. Pot-valiant, diod-ddewr 
 Potable, po'tâ-bl, a. yfadwy 
 Potagra, po-täg'rä, n. math o gyffaith 
 
 o'r India [draeth 
 
 Potamology, pöt-ä-möro-jî, n. afon- 
 Potash, pöt'äsh, n. golch-ludw, trwyth- 
 
 ludw, llyshalen [lynciad 
 
 Potation, po-ta'shün, n. yfediad ; traf- 
 Potato, po~ta'to, a. cloronen, taten 
 Potch, pötsh, vt. gorferwi, lledferwi 
 Potency, po'tën-sî, n. galluedd, nerthedd 
 Potent, potent, a. cadarn, galluog, 
 
 grymus, nerthol, nerth og, cryf 
 Potentate, po'ten-tat, n. penadur, arch- 
 
 deyrn [gallnadwy 
 
 Potential, po-tën'shäl, a. galluogol, 
 Potentiality, po-tën-shî-ärî-tî, n. gallu- 
 
 ogrwydd 
 Pother, pÖTii'ür, n. twrf, dadwrdd, ystwr : 
 
 v. ffwdanu, ymdraíFerthu yn ofer ; blino 
 Potion, po'shün, n. llymaid, trancell, 
 
 llwnc [llestr 
 
 Potsherd, pöt'shürd, n. dernyn o bridd- 
 
 Pottage, pot'aj, n. cawl, potes, isgell 
 
 Potter, pöt'ür, n. priddlestrydd, croch- 
 
 enydd, cregenydd, priddawr 
 
 __ 
 
PRE path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=:too, twk=took ; 
 
 Pottery, pöt'ür-î, n. crochenyddiaeth ; 
 
 llestri-pridd ; priddweithfa 
 Pottle, pot'l, n. mesur o haner galwyn 
 Potulent, po'tu-lent, a. yfadwy; meddw 
 Pouch, püẅtsh, n. côd, coden, cŵd ; 
 
 bola: vt. llogellu ; llyncu 
 Poult, polt, n. cyw, cywen, cywyn 
 Poulterer, pol'tür-ür, n. adarwerthwr, 
 
 ednwerthwr 
 Poultice, pol'tîs, n. sugaethan, meddalai 
 Poultry, portrî, n. dôf-adar, dôf-ednod, 
 
 dôf-ieir, creaduriaid plufog 
 Pounce, püŵns, n. panlwch ; crafanc, 
 
 ewin : v. panlychu ; discyn, syrthio. 
 
 Pounce-box, trydyllflwch 
 Pound, püẅnd, n. pwys ; punt; ffald, 
 
 gwarchae : vt. ffaldio, gwarchau ; 
 
 pwyo, pwnio 
 Poundage, püẅn'daj, n. puntdal 
 Pounder, püẅn'dür, n. pwyedydd ; 
 
 cyflegr. A six pounder, cyflegr chwe 
 
 phwys ei belen 
 Pour, pô'r, v. tywallt, gwallaw, gwehynu 
 Pourparty, pẅ'r-pâr'tî, Purparty, pür- 
 
 pär'tî, n. rhan, cyfran 
 Pout, püẅt, n. llaes-wefl, golwg-sarug : 
 
 vi. llaesweflu, cilwgu 
 Poverty, pöVür-tî, n. tlodi, annghen, 
 
 annghenocty, llymder 
 Powder, püẅ'dür, n. llwch, pylor : v. 
 
 llychu, meiloni. Powder-chest, pylor- 
 
 gist. Powder-horn, pylorgorn. Pow- 
 der-mill, pylor felin. Gun-powder, 
 
 fflamlwch, meilon 
 Powdery, püẅ'dür-î, a. llychog, pylorog 
 Power, püẅ'ür, n. gallu, nerth, grym ; 
 
 cryfder ; awdurdod, llywodraeth, rheol 
 
 aeth 
 Powerful, püẅ'ür-fẁl, a. galluog, nerthol, 
 Powerless, püẅ'ür-lës, a. dirym, dinerth, 
 
 diallu, gwan, egwan 
 x ox, poks, n. brech. Chicken-pox, 
 
 brech yr ieir. Great-pox, poethglwyf, 
 
 y frech losg. Small-pox, y frech wen 
 Poy, pöî, n. pawl, pawl rhaffddawnsiwr 
 Praam, präm, n. math o fad 
 Practicable, prak'ti-ka-bl, a. gwneuthur- 
 
 adwy, hyall 
 Practical, prak'ti-kal, a. ymarferol, 
 
 gwneuthurol, bucheddol, defnyddiol 
 Practice, prak'tis, n. arfer, arferiad, ym- 
 
 arferiad [dilyn 
 
 Practise, prak'tis, v. arferu, ymarfer ; 
 Practiser, prak'ti-sur, n. arferwr 
 Practitioner, präk-tísh'ün-ür, n. arfer- 
 
 iedydd, ymarferiedydd 
 
 Praecipe, prës'î-pî, n.ysgrifen, gorchymyn 
 Praemunire, prî-mu-ni'r'î, n. cosp-ysgrif ; 
 
 carcharad dirwy ; trallod, cyfyngder 
 Pragmatic, prag-mat'ik, Pragmatical, 
 
 prag-mat'i-kal, a. ymarferol, gorchest- 
 
 ol ; ymyrgar ; rhodresus 
 Prairie, prë'r'î, n. gwastad-dir 
 Praise, praz, n. mawl, moliant, canmol- 
 
 iaeth, clod, darfawl, molawd ; gwawd : 
 
 vt. moli, clodfori, moliannu 
 Praiseful, praz'fwl, a. moliannus, clod- 
 
 wiw [adwy 
 
 Praiseworthy, praz'wur-Tm, a. canmol- 
 Prance, präns, vi. carlamu, crychneidio 
 Prank, prangk, n. cast, ystranc, pranc : 
 
 vi. ymbincio, prancio 
 Prate, prat, Prattle, prat'l, vi. bragaldio, 
 
 bragaldian, llolio, baldordd, dwndro, 
 
 clebran, brygawthan 
 Prattler, prät'lür, n. bragaldiwr, llolyn 
 Pravity, prav'i-ti, n.halogrwydd, drygedd 
 Prawn, prön, n. cor-geimwch 
 Pray, pra, v. gweddio, iolu, attolygu. I 
 
 pray you, attolwg 
 Prayer, prë'r, n. gweddi, deisyfiad, adol- 
 
 wch. Prayer-book, llyfr gweddi 
 Prayer, pra'ür, n. gweddi'wr, ymbiliwr 
 Prayerless, prë'r'lës, a. diweddi 
 Pre-, px. cyn-, rhag-, blaen- 
 Preach, prîtsh, v. pregethu 
 Preacher, prî'tshür, n. pregethwr 
 Preachment, prîtsh'mënt, n. brygawthiad 
 Preadamite, prî-äd'äm-it, a. cyn Adda, 
 
 cynaddafol [rhaglith 
 
 Preamble, prî'äm-bl, n. rhagymadrodd, 
 Prebend, prëb'ënd, n. côr-gyfran, côr- 
 
 ddogn [ydd, côr-beriglor 
 
 [cryf Prebendary, prëb'ën-dür-î, n. côr-wein- 
 
 Precarious, pri-ke'r'i-us, a. ansicr, an- 
 
 safadwy [sicrwydd 
 
 Precariousness, prî-kë'r'î-üs-nës, n. an- 
 Precative, prek'a-tiv, Precatory, prek'- 
 
 ä-tür-î, a. erfyn-gar, ymbilgar 
 Precaution, prî-kö / shün, n. rhagofal, 
 
 rhagocheliad : vt. rhagrybyddio 
 Precautious, pri-ko'shus, a. darbodus 
 Precedaneous, prës'î-da'nî-üs, a. blaen- 
 
 orol, blaenllaw [rhagflaenu 
 
 Precede, prî-sîd', vt. blaenori, blaenu, 
 Precedence, prî-sî'dëns, n. blaenoriaeth, 
 
 blanafiaeth, y blaen 
 Precedent, prî-sî'dënt, a. blaenorol 
 Precedent, prës'î-dënt, n. cynrëol, 
 
 blaenddrych, cynllun, engraifFt 
 Precentor, prî-sën'tür, n. blaen-geiniad, 
 
 prifgantor 
 
 262 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhinz azure; thin, thìs; j=rdzh. 
 
 PRE 
 
 Precept, prî'sëpt, n. gorchymyn, arch, 
 
 cynraith [eirchiol 
 
 Preceptive, pri-sep'tiv, a. gorchymynol, 
 Preceptor, prî-sëp / tür, n. athraw, dysg- 
 
 awdvvr [rhagfynediad 
 
 Precession, prî-sësh'ün, n. rhagflaeniad, 
 Precinct, pri'singkt, n. cylchran, terfyn, 
 
 cyffin [drud 
 
 Precious, prësh'îís, a. gwerthfawr, prid, 
 Preciousness, prësh'üs-nës, n. gwerth- 
 
 fawredd, gwerthfawrogrwydd 
 Precipice, prës'î-pís, n. dibyn, difiwys, 
 
 affwys, clogwyn, serthan 
 Precipitance, prî-síp'î-täns, n. ffrwst, 
 
 byrbwylldra, gorfrys [byrbwyll 
 
 Precipitant, prî-síp'T-tänt, a. dibwyll, 
 Precipitate, prî-sîp'î-tat, n. gwaelodion : 
 
 v. chwyrndaflu, bwrw bendramwnwgl, 
 
 gwysgio ; gwaelodi; brysio: a. gwysg, 
 
 ffrystiog, byrbwyll 
 Precipitation, prî-sîp-î-ta'shün, n. 
 
 chwyrndafliad; gwysgiad ; byrbwylldra 
 Precise, prî-sis', a. pennodol, manwl ; 
 
 taclusfer, cywir, gorfanwl ; destlus, 
 
 ffurnol 
 Preciseness, prí-sis'nës, n. manylrwydd 
 Precisian, pri-sizh'an, n. un gorfanol, 
 
 defodwr [cywiredd 
 
 Precision, pri-sizh'un, n. manylrwydd, 
 Preclude, pri-klud', vt. rhagrwystro, 
 
 rhagattal 
 Precocious, pri-ko'shus, a. rhagaddfed 
 Precocity, pri-koVi-ti, n. rhagaddfed- 
 
 rwydd [rhagystyrio 
 
 Precogitate, pri-koj'i-tat, vt. rhagfeddwl, 
 Precogitation, pri-koj-i-ta'shun, n. rhag- 
 
 feddyliad, rhagystyriaeth 
 Precognition, pri-kog-nish'un, n. rhag- 
 
 wybodaeth, cynwybodaeth 
 Precompose, pri-kum-poz', vt. rhag- 
 
 gyfansoddi [dyb 
 
 Preconceit, prî-kön- sît', n. cyndyb, rhag- 
 Preconceive, pri-kon-siv', vt. rhag- 
 
 ddirnad 
 Preconception, prî-kön-sëp'shün, n. 
 
 rhagdyb, rhagddychymyg, cynrith, 
 
 cynddealliad, cynddarbodaeth 
 Preconcert, pri-kon-surt', vt. rhagdrefnu 
 Precontract, prî-kön'träkt, n. rhag- 
 
 gytundeb, rhagammod 
 Precontract, pri-kon-trakt', v. rhag- 
 
 gytuno 
 Precurrent, prî-kür 'ënt, a. blaenredol 
 Precurse, pri-kurs', n. rhagrediad, rhag- 
 flaeniad [rhagflaenydd 
 Precursor, pri-kur'sur, n. blaenrhed, 
 
 Precursory, prT-kur'sur-i, a. blaenorol, 
 
 blaenol, rhagredol 
 Predaceous, prî-da'shüs, a. ysglyfaethus, 
 
 rheibus, ysglyfiannus 
 Predal, prî'däl, a. yspeilus, ysglyfaethol 
 Predation, prî-da / shün, n. anrheithiad, 
 
 ysglyfiant [ysglyfaethus 
 
 Predatory, prî'dâ-tür-î, a. anrheithgar, 
 Predecessor, prëd-î-sës'ür, n. rhagredwr, 
 
 cyneifiad, rhagflaenor, hynafiad 
 Predestinarian, prî-dës-tî-në'r'î-án, n. 
 
 ihagarfaethydd 
 Predestinate, prî-dës'tî-nat, vt. rhaglunio 
 Predestination, prî-dës-tî-na'shün, n. 
 
 rhagdrefniad, rhagarfaeth 
 Predestine, prî-dës'tín, vt. rhagarfaethu 
 Predetermination, prî-dî-tür-mî-na'- 
 
 shün, n. rhagderfyniad [nodi 
 
 Predetermine, prî-dî-tür'mîn, v. rhagben- 
 Predial, prî'dî-äl, a. tyddynol 
 Predicable, prëd'î-kâ-bl, a. adroddadwy, 
 
 honiadwy : n. peth adroddadwy. Pre- 
 dicates, adroddolion 
 Predicament, pri-dik'a-ment, n. cyflwr, 
 
 helynt, sefyllfa ; dosparth, ansawdd 
 Predicant, prëd'î-känt, n. rhagadroddwr 
 Predicate, pred'i-kat, n.yr adroddol, dar- 
 
 ddelw : vt. darddodi, rhagadrodd, honi, 
 
 haeru [wad, honiad 
 
 Predication, pred-i-ka'shun, n. darddel- 
 Predict, pri-dikt', vt. daroganu, rhag- 
 
 fynegi, rhagddywedyd [iad 
 
 Prediction, pn-dik'shun, n. rhagddywed- 
 Predictor, pri-dik'tiir, n. daroganydd 
 Predilection, pri-di-lek'shun, n. cyn- 
 
 hoffder, rhaghoffder 
 Predispose, pri-dis-poz', vt. cynddarparu 
 Predisposition, pii-dis-po-zish'un, n. 
 
 rhagddarpariad ; rhagdueddiad 
 Predominance, prî-döm'î-näns, n. gor- 
 
 uchafiaeth 
 Predominant, prî-döm'î-nänt, a. penaf, 
 
 trechaf, arliwiadol 
 Predominate, prî-döm'î-nat, vi. goruch- 
 
 afu, gorfodi, tycio, llwyddo, ffynu 
 Pre-elect, pri-i-lekt', vt. rhagddewis, 
 
 rhagethol, cynethol [iaeth 
 
 Pre-eminence, prî-ëm'î-nëns, n. rhagor- 
 Pre-eminent, prî-ëm'î-nënt, a. rhagorol, 
 
 ardderchog, godidog [bryniant 
 
 Pre-emption, prî-ëm'shün, n. rhag- 
 Preen, prîn, n. gwäell : vt. trwsio, 
 
 pincio, plufdaclu 
 Pre-engage, prî-ën-gaj', vt. rhagrwymo 
 Pre-engagement, prî-ën-gaj'mënt, n. 
 
 rhagrwymiad, rhagymrwymiad 
 
 263 
 
PRE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tw— too, twk=ztook ; 
 
 Pre-establish, prî-î-stäb lísh, vt. rhag- 
 
 sefydlu 
 Pre-establishment, prî-î-stäb'lîsh-mënt, 
 
 n. rhagsefydliad [cynfod 
 
 Pre-exist, pri-eg-zist', vi. cynhanfodi, 
 Pre-existence, prî-ëg-zîs'tëns, n. rhag- 
 
 hanfod, cynfod [hanfodol 
 
 Pre- existent, pri-eg-zis'tent, a. rhag- 
 Preface, pref'as, n. rhaglith, rhagym- 
 
 adrodd, cynarawd : v. rhaglithio 
 Prefatory, prëf / â-tür-î,a. rhagymadroddol 
 Prefect, pri'fekt, n. rhaglaw, rhaglywydd 
 Prefecture, pri'fek-tshu'r, n.rhaglawiaeth 
 Prefer, prî-für', vt. dewis, rhagor-ddewis, 
 
 blaenberchi, dyrchafu ; cyflwyno. He 
 
 prefers, gwell ganddo [ach 
 
 Preferable, prëf'ür-â-bl, a. gwell, rhagor- 
 Preference, prëf'ür-ëns, n. rhagoriaeth, 
 
 blaenoriaeth, y blaen, dewis 
 Preferment, prî-für'mënt, n. dyrchafiad, 
 
 codiad [ddarluniad 
 
 Prefiguration, pri-fig-u-ra'shun,n. rhag- 
 Prefigure, prî-fíg'ür, Prefigurate, prî- 
 
 fíg'u-rat, vt. rhagddangos, rhagddar- 
 
 lunio, rhag-gysgodi,rhagamlygU; cyn- 
 
 ddullio, arluniaethu 
 Prefine, prî-fin', vt. rhagderfynu 
 Prefix, prî-f iks', vt. darddodi, rhagddodi, 
 
 blaenddodi, arddodi 
 Prefix, pri'fiks, n. blaenddod, blaen- 
 
 ddodiad, rhagddod, arddod 
 Preform, prî-förm', vt. rhagffurfio, rhag- 
 
 lunio, cynffurfio 
 Pregnancy, prëg'nän-sî, n. beichiog- 
 
 rwydd ; amdrymder 
 Pregnant, preg'nant, a. beichiog, trom, 
 
 amdrom, braisg ; Uawn 
 Pregustation, prî-güs-ta'shün, n. rhag- 
 
 archwaethiad, cynarchwaethiad 
 Prejudge, prî-jüj', vt. rhagfamu, cyn- 
 
 farnu [blaenfarnu 
 
 Prejudicate, pri-ju'di-kat, v. rhagfarnu, 
 Prejudication, prî-ju-dî-ka'shün, n. 
 
 rhagfrawd, rhagfarniad, blaenfarniad 
 Prejudice, prëj'u-dís, n. rhagfarn ; niwed: 
 
 vt* rhagdueddoli ; niweidio, colledu 
 Prejudicial, prëj-u-dísh'äl, a. niweidiol ; 
 
 colledus [esgob 
 
 Prelacy, prël'â-sî, n. esgobaeth ; swydd 
 Prelate, prèTat, n. esgob 
 Prelatical, pri-lat'i-kal, a. esgobol 
 Prelation, prî-la'shün, n. blaenoriaeth 
 Prelection, pn-lek'shun, n. rhaglith> 
 
 darlith 
 Prelibation, prî-lî-ba'shün, n. blaen- 
 
 brawf, rhagbrawf, rhagarchwaethiad 
 
 Preliminary, prî-lím'î-nür-î, n. rhag- 
 ammod, rhagsail: a. rhagammodol, 
 rhagflaenorol, rhagarweiniol, darpar- 
 iadol 
 
 Prelude, prèTud, n. rhagchware; cyn- 
 arawd: vt. rhagchwareu 
 
 Prelusive, pn-lu'siv, a. rhaglithiol 
 
 Premature, prî-mä-tu'r', a. rhagaddfed, 
 rhygynar, anmhrydlawn 
 
 Prematureness, prî -mä-tu'r'nës, Pre- 
 maturity, prî-mä-tu'r'î-tî,n. anmhryd- 
 lonedd [fyrio, cynarfaethu 
 
 Premeditate, prî-mëd'í-tat, v. rhagfy- 
 
 Premeditation, prî-mëd-î-ta'shün, n. 
 rhagfyfyrdod, cynarfaeth 
 
 Premerit, prî-mër'ít, vt. rhaghaeddu 
 
 Premices, prem'T-siz, n. pi. blaen- 
 íFrwythau y ddaear 
 
 Premier, prî'mî-ür, n. cynwas, prif 
 weinidog : a. blaenaf, penaf, prif 
 
 Premise, prî-miz / , v. rhagosod, cynseilio 
 
 Premise, Premiss, prëm'ís, n. cynsail. 
 Major premise, y fraich gyntaf mewn 
 cyfreswm. Minor premise, yr ail 
 fraich mewn cyfreswm. Premises, 
 tai, tiroedd [tal-ddogn 
 
 Premium, prî'mî-üm, n. gwobr, gobrwy ; 
 
 Premonish, prî-mön'ísh, vt.'rhagrybuddio 
 
 Premonition, prî-mo-nîsh'ün, n. rhag- 
 rybudd [rybuddiol 
 
 Premonitory, prî-mön'î-tür-î, a. rhag- 
 
 Premonstrate, prî-mön'strat, vt. rhag- 
 ddangos, cynddangos 
 
 Prenominate, prî-nöm'î-nat, vt. rhag- 
 enwi, cynenwi 
 
 Prenomination, prî-nöm-î-na / shün, n. 
 cynenwad [rhagdyb 
 
 Prenotion, prî-no'shün, n. rhagamcan, 
 
 Prenunciation, prî-nün-sî-a'shün, n. 
 rhagddywediad, rhagfynegiad 
 
 Preoccupancy, pri-ok'u-pan-si, Pre- 
 occupation, pn-ok-u-pa'shun, n, rhag- 
 feddiant, cynfeddiant 
 
 Preoccupy, pri-ok'u-pi, vt. rhagddal, 
 rhagfeddiannu 
 
 Preominate, prî-öm'î-nat, vt. rhagar- 
 goeli, rhagddangos, rhagarwyddo 
 
 Preopinion, prî-o-pîn'yün, n. rhagdyb 
 
 Preordain, prî-ör-dan', vt. rhagdrefnu, 
 rhagosod, rhagbennodi 
 
 Preordinance, prî-ör'dî-näns, n. rhag- 
 osodiad, cynddeddf, cynarfaethiad 
 
 Preparation, prëp-ü-ra'shün, n. darpar- 
 iad, parotoad, arlwyant, darbodaeth 
 
 Preparatory, prî-pär'ä-tür-î, a. darpar- 
 iadol, parotoawl, rhagbarotoad 
 
 ^z^l^Lw^^^i 
 
 264 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh— z azure; thin, thìs; jirdzh. RE A 
 
 Ratio, ra'sho, n. dogn, dognedd, cyfran, 
 mesur, cymesuriaeth, cyfartaliaeth 
 
 Ratiocinate, räsh-î-ösl-nat, vi. cy- 
 mhwyllo, rhesymu, ymresymu 
 
 Ratiocination, räsh-î-Ös-î-na'shün, n. 
 rhesymiad, ymresymiad, cymhwylliant 
 
 Ratiocinative, räsh-î-ösl-na-t*-., a. 
 rhesymiadol, ymresymiadol, cymhwyll- 
 us, cymhwyllog 
 
 Ration, ra'shün, n. cyfran o fwyd, saig 
 
 Rational, räsh'ün-äl, a. rhesymol, ar- 
 bwyllog, synwyrol, doeth 
 
 Rationale, ra-sho-nalî, n. eglurâd 
 
 Rationalism, rashlin-al-izm, n. rhesym- 
 ol iaeth ; rhydd-dybiaeth 
 
 Rationality, räsh-ün-ärî-tî, n. rhesym- 
 olrwydd, rhesymoldeb, cymhwylledd 
 
 Rationally, räsh'ün-äl-î, ad. yn rhesymol 
 
 Ratsbane, rats'ban, n. gwenwyn llygod 
 
 Rattle, rati, n. rhugl, rhuglan, rhugl- 
 degan : v. rhugldrystio, crochddwrdio ; 
 clerenu, rhwncian, chwyrnogli. Rat- 
 tle-headed, trystfawr, penchwiban. 
 Rattle-pate, chwalwr chwedlau. Rat- 
 tles, cleren, rhwnc, chwyrnogl 
 
 Rattlesnake, ratl-snak, n. neidr gyn- 
 ffondrwst, rhuglneidr [iant 
 
 Raucity, rö'sî-tî, n. crygi, crygni, cryg- 
 
 Raucous, ro'kus, a. cryg, garw, afrywiog 
 
 Raught, rôt, a. rhwygiedig, toredig 
 
 Ravage, rav'aj, n. anrhaitb, difrod, hafog : 
 vt. anrheithio, hafogi, difrodi 
 
 Rave, rav, vi. ymleferydd ; gwallgofi, 
 ynfydu ; penwanu, penysgafnu 
 
 Ravel, ravl, v. dadwëu, dattod, dad- 
 ddirwyn, edafeddu ; dyrysu 
 
 Ravelin, ravl-lin, n. mur haner-lleuad- 
 ddull 
 
 Raven, ra'vn, n. cigfran, brean. Night- 
 raven, math o ddylluan 
 
 Raven, rav'n, v. gorwancio, gwancio ; 
 ysglyfio, gwanclyncu, cigyddio 
 
 Ravenous, rav'en-us, a. rheibus, gor- 
 wancus 
 
 Ravenousness, räv'ën-üs-nës, n. gwanc- 
 usrwydd, rheibiaeth 
 
 Raver, ra'vur, n. ynfydwr, gwallgofwr 
 
 Ravin, ravin, n. yspail, ysglyf, ysglyfiad 
 
 Ravine, ra-vm', n. crigyll, cornant, 
 ceunant, ole 
 
 Raving, racing, n. penwendid : a. pen- 
 wan, ffyrnig, gorwyllt 
 
 Ravish, ravish, vt. treisio, llathruddo, 
 treisddwyn, dwyn ; gwychfoddio, gor- 
 loni [iwr 
 
 Ravisher, rävlsh-ür, n. ysglyfydd, treis- 
 
 37 
 
 Ravishing, ravlsh-ing, n. treisiad : a. 
 llesmeirbêr, melysbêr, hyfrydbêr, 
 perseiniol ; tra hyfryd, gorlonol 
 Ravishment, ravlsh-ment, n. treisiant, 
 
 treisiad, trais ; gorlonedd 
 Raw, rö, a. îr, anmrwd; crai, cri, digroen, 
 llymrig, anaddfed ; anhyddysg. Raw- 
 boned, esgyrniog, teneu. Raw flesh, 
 cig byw. Raw silk, sidan crai. Raw 
 weather, tywydd oerllyd 
 Rawness, rô'nës, n. irdeb, anmrydedd; 
 digroenedd ; anhyfedredd, anfedrus- 
 rwydd 
 Ray, ra, n. paladr, pelydryn, goleuyn, 
 golewyrch ; morgath, rhaien : vt. 
 pelydru, rheiddio 
 Rayless, rales, a. dibelydr ; tywyll 
 Raze, raz, n. math o wreiddyn. — Rase 
 Razor, ra'zur, n. ellyn, cyllell eillio. 
 Razor-bill, llurs, gwalch y penwig, 
 morgyllell 
 Razure, ra / zhür, n % . dinystriad, crafiad 
 Re-, px. blaenddod o'r un ystyr âg ail-, 
 ad- ; megys : Reaffirm, adwirio, ail- 
 haeru. Re-elect, ailethol 
 Reaccess, rî-äk-sës', n. ailddyfodfa 
 Reach, rîtsh, v. cyrhaeddu, estyn ; ym- 
 gyrhaedd, ymestyn ; amgyiFred ; dir- 
 nad ; hercu ; cyfogi, bwrw i fynu, 
 chwydu : n. cyrhaedd, cyrhaeddiad ; 
 amgyrhaedd ; gallu 
 Reachless, rîtshlës, a. digais, esgeulus, 
 diymroad [weithredu 
 
 React, rl-akt', v. ailweithredu, gwrth- 
 Reaction, ri-ak'shun, n. gwrthweithiad, 
 
 gwrthweithrediad, gwrthergyd 
 Read, rid (pt. & pp. read, red), v. darllen. 
 Reading-room, darllenfa. Reading- 
 desk, darllenfa [lien-gar 
 Reading, rî'dîng, n. darlleniad : a. dàr- 
 Reading, reding, n. tref yn Lloegr 
 Readeption, rî-ä-dëp'shün, n. adgafíael- 
 
 iad 
 Reader, rî'dür, n. darllenydd, darllëydd 
 Readership, rî'dür-shîp, n. darlleniaeth 
 Readily, rëdl-lî, ad. yn barod, yn 
 
 ewyllysgar 
 Readiness, rëdl-nës, n. parodrwydd, 
 ewyllysgarwch, hwylusdod , rhwyddineb 
 Readjust, rî-ä-jüst', vt. aildrefnu 
 Readmission, rî-äd-mísh'ün, n. ad-dder- 
 byniad [dderbyn 
 
 Readmit, rî-äd-mît', vt. aildderbyn, ad- 
 Ready, red!, a. parod, parotoedig, 
 rhwydd ; ewyllysgar ; medrus, hyfedr, 
 hwylus, hylaw, deheuig 
 
 281 
 
REC path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkrr took ; 
 
 Reaffirmance, rî-ä-für mans, n. adwiriad 
 Real, rî'äl, a. gwir, gwirioneddol ; syl- 
 weddol, diffuant, diledrith ; treftadol, 
 annghyffro, ansymudedig. Real pro- 
 perty, meddiannau annghyffro 
 Reality, rî-ärî-tî, n. gwiredd, gwirion- 
 edd, diffuantrwydd, diledrithedd ; syl- 
 weddoldeb, hanfodoledd, hanfodoldeb 
 Realize, ri'al-iz, vt. gwirio, gwireddu ; 
 peri bod, hanfodoli, sylweddoli ; gwir- 
 brofi ; cyflawni, gwir-gyflawni 
 Really, rî'äl-î, ad. yn wir, yn ddiau 
 Realty, rî'äl-tî, n. teyrn-garwch 
 Realm, rëlm, n. teyrnas [lenau 
 
 Ream, rîm, n. ugain drefa, 480 o bapyr- 
 Reanimate, rî-än'î-mat, vt. adfywâu, 
 ailfywio [glymu 
 
 Reannex, rî-ä-nëks', vt. adgysylltu, ad- 
 Reap, rîp, v. medi, cyneuafu 
 Reaper, rî'pür, n. medwr, medelwr, 
 
 cynauafwr, crymanydd 
 Reappear, rî-ä-pî'r', vi. ailymddangos 
 Rear, rî'r, n.bôn, cynffon, pen ôl, ôl: vt. 
 codi, dyrchafu ; ymgodi, magu. Rear- 
 admiral, ol-lyngeswr. Rear-mouse, 
 ystlumyn. A lamb reared by hand, 
 oen llawfaeth, oen swci 
 Rearward, ri'r'würd, a. ôl : n. bôn, cyn- 
 ffon, pen ol [ddringo 
 Reascend, rî-ä-sënd', vt. adesgyn, ail- 
 Reason, rl'zn, n. rheswm, arbwyll, cy- 
 mhwyll ; synwyr, deall : v. rhesymu, 
 arbwyllo ; ymresymu 
 Reasonable, ri'zn-a-bl, a. rhesymol, cy- 
 mhwyllog ; teg, cymhwys ; synwyrol, 
 deallus [ymoldeb 
 Reasonableness, ri'zn-a-bl-nes, n. rhes- 
 Reasonless, ri'zn-les, a. direswm ; di- 
 
 synwyr 
 Reassemble, rî-ä-sëm'bl, vt. adgynull, 
 adgasglu, ad-dyru, ailgynull ; ailym- 
 gynull ; adwysio 
 Reassert, rî-ä-sürt', vt. ailhaeru 
 Reassign, rî-ä-sin', vt. ailbennodi 
 Reassume, rî-ä-sum', vt. adgymeryd 
 Reassure, rî-ä-shẅ'r', vt. ailaddo, adwirio 
 Reaugment, rî-ög-mënt', v. adchwanegu 
 Reave, rîv (pt. & pp. reft), vt. difeddu, 
 
 difeddiannu 
 Rebaptize, ri-bap-tiz', vt. ailfedyddio 
 Rebate, rî-bat', vt. pylu, toli, erthynu, 
 
 taldolio : n. lleiâd, erthyniad 
 Rebeck, n'bek, n. crwth trithant 
 Rebel, rëb'ël, n. gwrthryfelwr 
 Rebel, rî-bër, vi. gwrthryfela 
 Rebellion, rî-bël'yün, n. gwrthryfel 
 
 Rebellious, rî-bëryüs, a. gwrthryfel gar; 
 
 cyndyn [ryfelgarwch 
 
 Rebelliousness, rî-bël'yüs-nës, n. gwrth- 
 Reboation, rî-bo-a'shün, n. adruad, ad- 
 
 fugunad 
 Rebound, rî-büẅnd', n. adlam, gwrth- 
 
 naid : v. adlamu, gwrthneidio, dadneidio 
 Rebuff, rî-büf , n. nag, nacâd, gomedd- 
 
 iad, ateb sarug, gwrthgais : vt. ys- 
 
 pwyo, euro yn ol, gwrthguro, nacâu 
 Rebuild, rî-bíld', vt. adadeiladu 
 Rebukable, ri-bu'ka-bl, a. ceryddadwy 
 ■ Rebuke, ri-buk', n. cerydd, ceryddair, 
 
 sen : vt. ceryddu, senu [gar 
 
 jRebukeful, ri-buk'fwl, a. ceryddgar, sen- 
 | Rebus, rî'büs, n. dammeg, dychymyg 
 Rebut, rî-büt', vt. gwrthio, gwrth- 
 
 ddywedyd 
 j Recall, rî-köl', vt. gwrthalw, galw yn ol, 
 
 adalw, ailalw, olalw 
 Recant, ri-kant', v. dadgyffesu, dad- 
 
 broffesu, dad-ddywedyd ; gwrthganu 
 Recantation, ri-kan-ta'shun, n. dadgy- 
 
 ffesiad, dadgyffes 
 Recapacitate, ri-ka-pas'i-tat, vt. ailallu- 
 
 ogi [rodd 
 
 Recapitulate, ri-ka-pit'shu-lat, vt. ailad- 
 Recapture, ri-kap'tshur, vt. ailgymeryd : 
 
 n. ailgymeriad 
 Recarnify, rî-kâr'nî-fi, vt. aildewychu 
 Recede, rî-sîd', vi. encilio, cilio yn ol, 
 
 gwrthgilio 
 Receipt, rî-sît', n. derbyniad ; derbyneb, 
 
 taleb ; cyfarwyddyd 
 Receivable, ri-si'va-bl, a. derbyniadwy 
 Receive, ri-siv', vt. derbyn, cymeryd, 
 
 caffael, cael [byniedydd 
 
 Receiver, ri-si'vur, n. derbyniwr, der- 
 Recent, rî'sënt, a. newydd, diweddar 
 Recentness, rî'sënt-nës, Recency, rî'- 
 
 sën-sî, n. diweddarwch, newyddrwydd 
 Receptacle, n-sep'ta-kl, n. derbynfa, 
 
 derbynle, cronfa [iedig 
 
 Receptary, rî-sëp'tür-î, n. peth derbyn- 
 Receptibility, rî-sëp-tî-bîrí-tî, n. hy- 
 
 ddalrwydd 
 Receptible, rî-sëp'tî-bl, a. hyddal 
 Reception, rî-sëp'shün, n. derbyniad, 
 
 croesaw 
 Receptive, ri-sep'tiv, a. derbyniedigol 
 Recertify, rî-sür'tî-fi, v. adwirio 
 Recess, rî-sës', n. cil, encil ; ymadawiad, 
 
 ciliad ; cilfach, dirgelfa, ymguddfa 
 Recession, rî-sësh'ün, n. enciliad, ciliad 
 Recharge, rî-tshärj', vt. adlwytho; ail- 
 
 orchymyn ; adgyhuddo, ailymosod ar 
 
 282 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. REC 
 Recheat, rî-tshît', vi. adalw, galw yn ol iRecoin, ri-koin', vt. ailfathu 
 Recidivate, ri-sid'i-vat, vi. gwrthgydio ÍRecoinage, rî-köî'naj, n. ailfathiad 
 Recipe, rës'î- pî, n.cyfarwyddydmeddygol Recollect, rek-o-lekt', vt. cofio, adgofio 
 Recipient, rî-sîp'yënt, n. derbyniedydd, Recollect, ri-ko-lekt', vt. ailgynull 
 
 derbyniwr j Recollection, rek-o-lek'shun, n. adgof- 
 
 Reciprocal, ri-sip'ro-kal, a. adgyrchiol, iant, adfeddwl, adfeddyliad, côf, eilgof 
 
 cylchgyfnewidiol, o'rddwyochr, perth- 
 ynol i'r ddwy ochr, cy-, cyf-, cyd-. 
 Reciprocal benefit, cyflesiant. Re- 
 ciprocal forbearance, cydymaros 
 
 Reciprocate, ri-sip'ro-kat, v. cydgyf- 
 newid 
 
 Reciprocation, ri-sip-ro-ka'shun, n. cyd- 
 gyfnewiad [newidioldeb 
 
 Reciprocity, rës-î-prös'1-tî, n. cydgyf- 
 
 Recision, ri-sizh'un, n. toriad ymaith 
 
 (Recollection, n-ko-lek'shun, n. ail- 
 
 gynulliad [reu 
 
 ! Recommence, ri-ku-mens', vt. ailddech- 
 I Recommend, rek-u-mend', vt. canm«l, 
 
 arganmol, cymeradwyo ; cymynu 
 Recommendation, rek-um-en-da'shun, 
 
 n. canmoliaeth, cymeradwyaeth 
 Recommendative, rëk-ü-mën'dä-tív, 
 
 Recommendatory, rëk-ü-mën / dä-tür- 
 
 T, a. canmoliaethol 
 
 Recital, rî-si'täl, Recitation, rës-î-ta'-j Recommit, ri-ku-mit', vt. ailwneuthur, 
 
 shun, n. adroddiad, datganiad,traethiad 
 Recitative, res-i-ta-tiv', n. adroddgan, 
 
 cynghanadroddiad, treithgar 
 Recitative, res'i-ta-tiv, a. adroddol, dat- 
 
 ganol, treithiadol ; cynghandraethol 
 Recite, rî-sit', v. adrodd, datgan, traethu 
 Reck, rek, v. gofalu, gwilio ; gofalu am 
 Reckless, rek'les, a. diofal, difeddwl 
 Recklessness, rek'les-nes, n. anofalwch 
 Reckon, rek'n, v. cyfrif, rhifo, dyrifo ; 
 
 gwneyd cyfrif; barnu, bwrw ; prisio 
 Reckoner, rek'n-ur, n. cyfrifwr, rhifwr. 
 
 Ready-reckoner, cyfrifydd parod 
 Reckoning, rek'n-ing, n. cyfrifiant, cyf- 
 rif, cyfrifiad ; tymp 
 Reclaim, rl-klam', v. diwygio, gwellâu, 
 
 diwyllio, adferu, dychwelyd ; adgeisio 
 Reclaimable, ri-kla'ma-bl, a. diwyg- 
 
 iadwy, gwelladwy 
 Reclamation, ri-kla-ma'shun, n. adferiad 
 Recline, ri-klin', v. lledogwyddo, lled- 
 
 orwedd, gorwedd 
 Reclude, ri-klud', vt. agor, dadglòi, 
 Recluse, rî-klus / , a. cauedig i fyny, 
 
 neillduol, neillduedig, meudwyaidd, 
 
 didryfol : n. meudwy, adfonach, lleian 
 Reclusion, ri-klu'zhun, n. neillduedd 
 Recognition, rek-og-nish'un, n. ailad- 
 
 nabyddiaeth, cydnabyddiad, adnabydd- 
 
 iaeth ; ailolygiad, adchwiliad 
 Recognizance, rT-kog'ni-zans, n. cyd- 
 
 nabyddiaeth ; ymrwymiad 
 
 aildraddodi, ailanfon i garchar 
 Recompense, rek'um-pens, vt. atdalu, 
 
 gwobrwyo, talu : n. pwyth, tâl, taled- 
 
 igaeth, taliad, gwobr, gwobrwy 
 Recompile, rî-küm-pir, vt. adgasglu 
 Recompose, ri-kum-poz', vt. aildrefnu, 
 
 ailgyfansoddi ; adesmwytho 
 Reconcilable, rek-on-si'la-bl, a. cymod- 
 
 adwy, cymodlon 
 Reconcilableness, rek-on-si'la-bl-nes, 
 
 n. cymodlonrwydd 
 Reconcile, rek'un-sil, vt. cymodi, ad- 
 
 gymodi, cymodloni, dyhuddo, tang- 
 
 nefeddu 
 Reconcilement, rek'un-sil-ment, Recon- 
 ciliation, rëk-ön-sîl-î-a / shün, n. hedd- 
 
 ychiad, cymod, cymodiad 
 Reconciliatory, rek-on-sil'ya-tur-i, a. 
 
 cymodol, heddychol, adgymodol 
 Recondense, rî-kön-dëns', vt. ad-devvychu 
 Recondite, ri-kon'dit, a. dwfn, cudd, eel ; 
 
 tywyll [trysorle 
 
 Reconditory, ri-kon'di-tur-i, n. trysorfa, 
 Reconduct, ri-kon-dukt', vt. ailarwain, 
 
 aildywys 
 Reconjoin, ri-kon-join', vt. adgysylltu 
 Reconnoitre, rek-o-noi'tur, vt. llygad- 
 
 olrain, cyfarchwylio, adolygu 
 Reconquer, ri-kong'kwur, vt. ailorchfygu 
 Reconsecrate, rî-kön / sî-krat, vt. ad- 
 
 gysegru [ailymgynull 
 
 Reconvene, ri-kon-vm', v. ailgynull ; 
 
 Recognize, rek'og-niz, vt. adwaen, ad- ! Record, rek'ord, n. cofiaith, cofiant, cof- 
 
 lyfr, cofysgrif ; tystiolaeth ; coffadwr- 
 iaeth. Court of record, coflys 
 
 cofnodi, 
 
 nabod, ailadnabod; ailbrofi, ailwrando 
 Recognizee, rî-kög-nl-zî', n. rhwym- 
 
 edigaethydd [iedydd Record, rl-kord', v. coffau, 
 
 Recognizor, ri-kog-ni-zor', n. ymrwym-l coflyfru, cofrestru, brudio 
 Recoil, rî-köîr, v. adlamu, gwrthneidio, j Recorder, rî-kör'dür, n. cofiadur, cof- 
 
 encilio : n. adlam, gwrthnaid I restrydd ; math o oiferyn cerdd 
 
 283 
 
RED path, fät, ere, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrztook ; 
 
 Recount, ri-kuwnt', vt. ailgyfrif, adrifo ; 
 
 rhifo, cyfrif ; adrodd, traethu 
 Recourse, n-ko'rs', n. adred, adgyrch, 
 
 cyrch, rhedfa, cyrchfa. To have re- 
 course to, ymgyrchu at, defnyddio 
 Recover, ri-kuv'ur, v. ailgaffael, adennill ; 
 
 gwella, dadebru, iacbau, adferu 
 Recoverable, rî-küv'ür-ä-bl, a. adennill- 
 
 adwy ; gwelladwy, adferadwy 
 Recovery, ri-kuv'ur-i, n. adgaffaeliad ; 
 
 gwellâd, adferiad 
 Recreant, rek'ri-ant, a. gorwael, digalon 
 Recreate, rëk'rî-at, v. ailgrëu ; adfywio, 
 
 adloni, difyru 
 Recreation, rëk-rî-a'shün, n. ailgrëuad ; 
 
 adloniad, difyrwch 
 Recreative, rek'ri-a-tiv, a. adfywiol, difyr 
 Recrement, rek'n-ment, n. sorod, ys- 
 
 garth, sothach [1yd» aflan 
 
 Recremental, rëk-rî-mën'täl, a. sothach- 
 Recriminate, ri-krim'i-nat, v. gwrth- 
 
 gyhuddo, adfeio, gwrthachwyn, cyd- 
 
 gyhuddo, gwrthfeio, adgeryddu 
 Recrimination, ri-krim-i-na'shun, n. 
 
 gwrthgyhuddiad, gwrthsen 
 Recriminatory, ri-krim'i-na-tur-i, a. 
 
 gwrthgyhuddol, adfeiol 
 Recrudescense, rî-krẅ-dës'ëns, n. ad- 
 
 ddoluriad 
 Recruit, ri-krwt', n. adlenwad, adlanw ; 
 
 adfilwr : v. adlenwi, adgyflenwi, ad- 
 
 gyfanu, adwrygio ; codi gwŷr. To 
 
 recruit one's strength, adgryf âu 
 Rectangle, rekt'ang-gl, n. cyfongl ; dull 
 
 pedeir-cyfonglog 
 Rectangular, rekt-ang'gu-lur, a. union- 
 
 onglog, cyfonglog 
 Rectifiable, rëk'tî-fì-â-bl, a. diwygiadwy 
 Rectification, rek-ti-fi-ka'shun, n. un- 
 
 ioniad, cyweiriad, diwygiad, iawniad 
 Rectifier, rek'ti-fi-ur, n. uniawnydd, 
 
 cy wirydd ; dysdylliwr 
 Rectify, rëk'tî-fi, vt. unioni, diwygio ; 
 
 iawni, cywiro ; dysdyllio 
 Rectilinear, rek-ti-lin'yur, a. union- 
 
 linellog 
 Rectitude, rek'ti-tud, n. uniondeb, un- 
 
 iawnedd, unionder, cyfiawnder 
 Rector, rek'tur, n. periglor ; rheolwr 
 Rectorial, rëk-tô'r'î-äl, a. personiaethol 
 Rectorship, rëk'tür-shíp, n. perigloriaeth 
 Rectory, rek'tur-i, n. periglordy, per- 
 
 soniaeth, persondy 
 Recubation, rek-u-ba'shun, Recumben- 
 cy, ri-kum'ben-si, n. gorweddiad, ym- 
 
 orphwysiad, gorphwysdra 
 
 Recumbent, ri-kum'bent, a. gorweddol, 
 
 gogwyddol, lledorweddol 
 Recur, ri-kur', vi. adredeg, attrôi, ail- 
 
 gyrchu, adymgyrchu, adchwelyd 
 Recurrence, ri-kur'ens, Recursion, rî- 
 
 kür-shün, n. dychweliad, adchwel, 
 
 dadred, attychweliad, attroad 
 Recurrent, ri-kur'ent, a. dychweliadol, 
 
 dadredol, adgyrchiol, dadred 
 Recurve, ri-kurv', vt. gwrthblygu, ad- 
 
 gamu, gwrthgamu, adblygu 
 Recurvous, rî-kür'vüs, a. gwrthgam, 
 
 adwyraidd, gwrthblygol 
 Recusant, rek'u-zant, n. ymwrthodwr, 
 
 annghydíFurfiwr, ymneillduwr 
 Recusation, rek-u-za'shun, n. ymwrthod- 
 
 iad, annghydiFurfiad 
 Recuse, ri-kuz', vt. gwrthod, gwrth- 
 
 wynebu, ymwrthod â 
 Recussion, ri-kush'un, n. gwrthdarawiad 
 Red, red, a. côch, rhudd, ffion. Bright 
 
 red, gloewgoch. Brownish red, 
 
 gwineugoch. Dark red, dugoch. 
 
 Deep red, rhuddgoch. Light red, 
 
 gwyn-goch. Red hot, gwynias, pur- 
 
 boeth ; ffyrnig. Red lead, plwm coch, 
 
 cochblwm. Red man, Indiad Amer- 
 
 icanaidd. Red-shank, coesgoch, 
 
 bodda. To become red, cochi, rhuddo. 
 
 To make red, cochi, cochnodi, rhuddo. 
 
 Yellowish red, melyn-goch 
 Redargue, rî-dâr'gu, vt. gwrthbrofi, dad- 
 
 brofi 
 Redbreast, rëd'brëst, n. bronrhuddyn, 
 
 bron-goch, cochgam, robin goch 
 Redden, red'n, v. cochi, rhuddo ; gwrido 
 Reddish, rëd'îsh, a. lledgoch, cochlyd 
 Reddishness, rëd'ísh-nës, n. cochder 
 Reddition, rë-dísh'ün, n. dadroddiad, 
 
 adferiad, rhoddiad yn ol 
 Redditive, red'i-tiv, a. adferedigol ; 
 
 atebedigol 
 Reddle, rëd'l, n. mŵn coch, cochfwn 
 Rede, rid, n. cynghor : v. cynghori 
 Redeem, rî-dîm', vt. adbrynu, gwared, 
 
 rhyddâu, achub. To redeem time, 
 
 prynu yr amser 
 Redeemable, rî-dî'mâ-bl, a. adbrynadwy 
 Redeemer, rî-dî'mür, n. prynwr, gwaredwr 
 Redeliver, rî-dî-lív'ür, vt. adwaredu, 
 
 adollwng [adofyn 
 
 Redemand, rî-dî-mänd', vt. adgeisio, 
 Redemption, rî-dëm'shün, n. adbryniad, 
 
 pryniad, prynedigaeth 
 Redemptory, rî-dëm'tür-î, a. prynedigol 
 Redient, rfdî-ënt, a. dychwelydigol 
 
 284 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhnz azure; thin, this; jzzdzh. REF 
 
 Redintegrate, rî-dín'tî-grat, vt. adferyd, 
 
 adnewyddu [adnewyddiad 
 
 Redintegration, rî-dîn-tî-gra'shün, n. 
 Redness, rëd'nës, n. cochder, rhudd-der 
 Redolence, rëd'o-lëns, Redolency, rëd'- 
 
 o-lën-sî, n. perarogledd, pereidd-dra, 
 
 perarogl [eiddsawrj 
 
 Redolent, rëd'o-lënt, a. peraroglus, per- 
 Redouble, rî-düb'l, v. ad-ddyblygu, ail- 
 
 ddyblu ; adnewyddu, ailchwanegu, ad- 
 
 chwanegu 
 Redoubt, rî-düẅt', n. rhag-gaer 
 Redoubtable, rî-düẅ'tâ-bl, a. ofnadwy, 
 
 erchgryf, cadarnwedd ; gwych 
 Redoubted, rî-düẅ'tëd, a. ofnadwy, ar- 
 
 swydus, erchyll 
 Redound, rî-düẅnd', vi. ymhelaethu, 
 
 gorllenwi, dylenwi, dylifo, tueddu at 
 Redpole, red'pol, n. math o linos 
 Redress, rí-drës', vt. iawni, diwygio, 
 
 attrefnu, dadlwytho, ysgafnâu, iachâu : 
 
 n. esmwythâd ; iawniad, taliad 
 Redressive, ri-dres'iv, a. esmwythaol 
 Redstart, rëd'stärt, n. coch-y-berllan, 
 
 llostruddyn, y rhonellgoch, y rhawn- 
 
 goch, tinboeth, tin-goch 
 Redstreak, red'strik, n. math o afal ; osai 
 Reduce, rî-dus', vt. ennill, adennill, 
 
 adferu, dwyn yn ol, edfryd ; iselu, 
 
 goresgyn, darostwng, dymchwelyd ; 
 
 cwtogi, lleiâu, byrâu. To reduce to 
 
 ashes, troi yn lludw 
 Reducent, rî-du'sënt, a. darostyngol 
 Reducible, rî-du'sî-bl, a. darostyngadwy 
 Reduction, ri-duk'shun, n. adferiad ; 
 
 gostyngiad ; lleiad 
 Redundance, rî-dün'däns, Redundancy, 
 
 rî-dür/dän-sî, n. gormodedd, gor- 
 
 Uawnder, arddigonedd, gorddigon 
 Redundant, rî-dün'dänt, a. gormodol, 
 
 arddigonol [ailddyblygu 
 
 Reduplicate, rî-du'plî-kat, vt. adblygu, 
 Reduplication, rî-du-plî-ka'shün, n. ad- 
 
 ddyblygiad, eilblygiad 
 Reduplicative, ri-du'pli-ka-tiv, a. ail- 
 
 blygol, atblyg 
 Redwing, red' wing, n. aderyn yr eira 
 Ree, rî, vt. rhidyllio, gogrynu : n. dern- 
 
 yn o arian bath 
 Re-echo, ri-ek'o, n. adsain, ail-adsain, 
 
 ail-adlais : v. ailddadseinio, dadseinio, 
 
 adseinio 
 Reed, rid, n. cawnen, corsen, cecysen, 
 
 calaf, peithyn; pibell. Reed -grass, 
 
 cawnwellt [adeiladu 
 
 Re-edify, rî-ëd'î-fi, vt. ailadeiladu, ad- 
 
 Reedy, rî'dî, a. cawnog, corsog 
 
 Reef, rif, n. hwylblyg, plygiad hwyl ; 
 
 iselgraig : vt. hwyl-gwtogi, tynu hwyl- 
 
 iau i mewn 
 Reek, rik, n. ager, angerdd, anwedd, 
 
 tarth : vi. mygu, tarthu, mygdarthu 
 Reeky, ri'ki, a. myglyd, melynddu 
 Reel, rîl, n. cengliadur, ceingliadur, 
 
 estyllod dyrwyn, ceingyll ; taplas : v. 
 
 cenglu ; honcian, hwntian 
 Re-elect, ri-i-lekt', vt. adethol, ailddewis 
 Re-embark, ri-em-bark', vi. ad-longi 
 Re-eriact, rî-î-näkt', vt. ailddeddfu, ail- 
 
 ordeinio, ad-ddeddfu 
 Re-enforce, rî-ën-f ô'rs', vt. ailgyfnerthu, 
 
 adnerthu [ailrwymo 
 
 Re-engage, rî-ën-gaj', vt. ailymrwymo ; 
 Re-enjoy, rî-ën-jöî', vt. adfwynâu 
 Re-enter, rî-ën'tür, vt. adfyned i mewn 
 Re-enthrone, rî-ën-thron', vt. adorseddu, 
 
 ailorseddu 
 Re-entry, rî-ën'trî, n. ailoresgyn ; ail- 
 
 gofnodiad [ydlu, adsefydlu 
 
 Re-establish, rî-î-stäb'ÎTsh, vt. ailsef- 
 Reeve, riv, n. maer, penswyddog 
 Re-examine, ri-eg-zair/in, vt. ailholi, 
 
 adchwilio 
 Refection, ri-fek'shun, n. adlonbryd, 
 
 bwyd ; meddyginaeth adgryfaol 
 Refective, ri-fek'tiv, a. adfywiol, cryfaol 
 Refectory, ri-fek'tur-i, n. bwydfa, ym- 
 
 borthfa 
 Refel, rî-fël', vt, gwrthbrofi, dadbrofi 
 Refer, rî-für', v. cyfeirio at, gosod ar, 
 
 bwrw at, golygu ; gadael ar ; perthyn i 
 Referee, rëf-ü-rî', n. dyddiwr, cylafaredd- 
 
 wr, canolwr, heddwr 
 Reference, rërür-ëns, n. cyfeiriad ; 
 
 golygiad ; cyfeirnod ; perthyniad, 
 
 perthynas. Marks of reference, cy- 
 
 feirnodau [ailfragodi 
 
 Referment, rî-fúr-mënt', v. adweithio, 
 Referment, rî-fûr'mënt, n. cyfeiriad 
 Referrible, rî-f ër'î-bl, a. cyfeiriadwy 
 Refine, rî-fin', v. puro, coethi, teru, di- 
 wygio, diwyllio ; manwldraethu 
 Refinement, rî-fin'mënt, n. purad, coeth- 
 
 iad; manyliant 
 Refiner, rî-fi'nür, n. purwr, coethydd 
 Refit, rî-fít', vt. adgyweirio, aildaclu, 
 
 ailgymhwyso, ailaddasu 
 Reflect, ri-flekt', v. adlewyrchu, gwrth- 
 
 attywynu, dywynu ; gwrthlunio, ad- 
 
 lunio; adfeddylied, adfyfyrio, ystyried; 
 
 beio, goganu, gwarthruddo ; gwrth- 
 
 dròi, gwrthdaflu 
 
 28* 
 
REG path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkntook; 
 Reflection, n-flek'shun, n. gwrthdroad, Refrigerative, rî-fríj'ür-a-tîv, a. addoer- 
 
 gwrthluniad, adfyfyriad, ystyriaeth ; 
 
 gwrthnodiad. To pass reflections on, 
 
 beio, goganu, gwarthruddo 
 Reflective, ri-flek'tiv, a. adlewyrchol, 
 
 gwrthlewyrchol ; adfyfyriol ; beiol, 
 
 goganus, achwynol, goganol 
 Reflector, ri-flek'tur, n. adlewyrchydd 
 Reflex, ri'fleks, n. adlewychiad, gwrth- 
 
 dafliad : a. yn taflu yn ol, adlewyrchol 
 Reflex, ri-fleks', vt. gwrthdaflu 
 Reflexibility, rî-flëk-sî-bîrî-tî, n. gwrth- 
 
 blygedd 
 Reflexible, ri-flek'si -bl, a. gwrthdroadwy, 
 
 gwrthdafiadwy, attroadwy 
 Refloat, rî-flot', n. adlifiant, gwrthlif, 
 
 adlif: v. ailnoflo [euad 
 
 Reflorescence, rî-flo-rës'ëns, n. adflod- 
 Reflorescent, rî-flo-rës'ënt, a. adflodeuol 
 Reflourish, rî-flür'îsh, vt. attyfu, adflod- 
 
 euo, ailffynu [lifeirio 
 
 Reflow, rî-flo / , vi. adlifo, gwrthlifo, ad- 
 Refluent, rëf lu-ent, a. adlifeiriol, gwrth- 
 
 lifiol [lifiant 
 
 Reflux, n'fluks, n. gwrthlif, adlif, gwrth- 
 Reform, rî- f örm', n. diwygiad, adffurfiad : 
 
 v. diwygio, adflfurfio, attrefnu, adlunio, 
 
 gwellâu, gwella [iad, gwellâd 
 
 Reformation, rëf-ör-ma'shün, n. diwyg- 
 Reformer, rî-för'mür, n. diwygiwr 
 Refract, rî-fräkt', vt. gwrthdori, dad- 
 
 lewyrchu [gwrthdoriad 
 
 Refraction, ri-frak'shun, n. dadlewyrch, 
 Refractive, ri-frak'tiv, a. gwrthdoredigol 
 Refractoriness, ri-frak'tur-i-nes, n. cyn- 
 
 dynrwydd [cyndyn, afrywiog 
 
 Refractory, ri-frak'tur-i, a. anhydyn, 
 Refragable, rëfrä-gä-bl, a. hawdd ei 
 
 ddryllio, hydor [arbed 
 
 Refrain, rî-fran', v. attal, flfrwyno ; ym- 
 Refrangibility, rî-frän-jî-bîl'î-tî, n. 
 
 gwrthdoradrwydd [adwy 
 
 Refrangible, rî-frän'jî-bl, a. gwrthdor- 
 Refrenation, rëf-rî-na'shün, n. attaliad ; 
 
 gwrthdueddiad 
 Refresh, rî-frësh', vt. adfywio, adfyw- 
 
 iocâu, adfywiogi, dadebru, adloni, di- 
 
 luddedu, dadflino ; adnewyddu 
 Refreshment, rî-frësb'mënt, n. adfywiad, 
 
 adloniad, cynaliaeth, lluniaeth, adfaeth 
 Refret, rî-frët', n. atgof can 
 Refrigerant, rî-frîj'ür-änt, a. oerol, 
 
 addoerol : n. meddyginiaeth oerol 
 Refrigerate, rî-fríj'ür-at, vt. oeri, addoeri 
 Refrigeration, rî-fríj-ü-ra'shün, n. add- 
 
 oeriad, oeriad 
 
 edigol 
 Refrigeratory, rî-frìj'ür-a-tür-î, a. oerol : 
 
 n. oeriedydd [hollt 
 
 Reft, reft, pt. & pp. — Reave : n. agen, 
 Refuge, refuj, n. nawdd, nodded, noddfa, 
 
 diogelfa, ymguddfa, lloches, celefrad 
 Refugee, rëf-u-jî', n. ymnoddwr, ym- 
 
 noddiedydd 
 Refulgence, rî-füTjëns, n. adlewyrchiad, 
 
 adlewychiad, dyscleirdeb, attywyn, 
 
 eirianedd, claerder 
 Refulgent, rî-füTjënt, a. adlewyrchiol, 
 
 dysclaer, goleulawn, ysplynedd, eirian 
 Refund, rî-fünd', vt. atdalu, talu yn ol 
 Refusal, ri-fu'zal, n. pall, nag, nacâd, 
 
 gomeddiad, gwrthodiad, llysiad 
 Refuse, rëf us, n. } r sgubion, ysgarthion, 
 
 ysbwrial ; olion, gwehilion, dyhidlion 
 
 mwlwch, mwlwg, sorod 
 Refuse, ri-fuz', v. nacâu, gomodd, pallu, 
 
 llysu, gwrthod 
 Refutal, rî-fu'täl, Refutation, rëf-u-ta'- 
 
 shün, n. gwrthbrawf, dadbrofiad 
 Refute, rî-fut', vt. gwrthbrofl, dadbrofi 
 Regain, rî-gan', vt. adgaíFael, adennill ; 
 
 adoresgyn 
 Regal, rî'gäl, a. breninol, teyrnaidd 
 Regale, rî-gal', v. gwledda : n. gwledd, 
 
 breninwledd [gwledd 
 
 Regalement, rî-garmënt, n. gwleddiad, 
 Regalia, rî-ga'lî-â, n.pl. teyrn-addurnau, 
 
 teyrndrec, rhwysgaddurnau 
 Regality, rî-gäl'î-tî, n. breninoldeb, 
 
 teyrn-urddas, breninfraint 
 Regard, rî-gärd / ,n. golygiad; ystyriaeth; 
 
 sylw ; gofal ; parch, bri, perthynas : 
 
 vt. golygu ; dal sylw, sylwi, syllu ar, 
 
 ystyried ; parchu, perchu, hoíîì 
 Regardable, rî-gär'dä-bl, a. nodadwy, 
 
 hybarch, gwiwbarch, gwiwnod 
 Regardful, rî-gârd'fŵl, a.ystyriol, gofalus 
 Regardless, rî-gärd'lës, a. anystyriol, 
 
 diofal, esgeulus, disylw, anofalus 
 Regardlessness, rî-gärd'lës-nës, n. di- 
 ofal wch 
 Regatta, rî-gät'â, n. rhedegfëydd cychod 
 Regency, rî'jën-si, n. rhaglawiaeth, rhag- 
 
 lywiaeth 
 Regenerate, rî-jën'ür-at, vt. adgenedlu, 
 
 aileni, adeni : a. adgenedledig 
 Regeneration, rî-jën-ü-ra / shün, n. ad- 
 
 genedliad, adenedigaeth 
 Regenerateness, rî-jën'ür-at-nës, n. ad- 
 
 genedledigaeth [edlog 
 
 Regenerative, ri-jen'ur-a-tiv, a. adgen- 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j — dzh. RE J 
 
 Regent, rî'jënt, n. llywydd, rhaglyw, 
 
 rhaglaw, huail : a. llywiol, llywyddol 
 Regentship, rî'jënt-shîp, n. rhaglywydd- 
 
 iaeth, rhaglawiaeth 
 Regerminate, rî-jür'mî-nat, vi. adegino, 
 
 adfywyllu, adflaguro, aildarddu, attyfu 
 Regermination, rî-jür-mî-na'shün, n. 
 
 adeginiad, adfywylJiad 
 Regible, rëj'î-bl, a. llywodraethadwy 
 Regicide, rëj'î-sid, n. teyrnleiddiad, ! 
 
 Ueiddiadbrenin; teyrnladdiad, lladdiad 
 
 brenin [rheol ; trefniad ymborth! 
 
 Regimen, rëj'í-mën, n. rheoldrefn ; 
 Regiment, rëj'î-mënt, n. catrawd, byddin, | 
 
 lluyddrawd [byddinoli 
 
 Regimental, rëj-î-mën'täl, a. catrodol,! 
 Regimentals, rej-i-men'talz, n. pi. bydd- j 
 
 inwisg [parth, gwladj 
 
 Region, rî'jün, n. goror, talaeth ; ardal, ! 
 Register, rëj'ís-tür, n. coflyfr, cofrestr;) 
 
 mesurydd : vt. cofrestru, cofnodi, 
 
 coflyfru [coflyfrwr 
 
 Registrar, rëj'ís-trür, n. cofrestrydd, 
 Registry, rëj'ís-trî, n. coflyfrfa ; cofrestr - 
 
 iad, coflyfriad ; cofrestryddiaeth 
 Reglet, rëg'lët, n. cyfrynglain argraffydd 
 Regnancy, rëg'nän-sî, n. teyrnasiad ; 
 
 goruchafiaeth [gorfodol 
 
 Regnant, rëg'nänt, a. yn teyrnasu ; 
 Regorge, rî-görj', vt. adlyncu, adym- 
 
 lenwi ; chwydu 
 Regraft, rî-gräft', vt. adimpio, ailimpio 
 Regrade, rî-grad', vt. ymneillduo, en- 
 
 cilio, cilio yn ol [edwica 
 
 Regrate, rî-grat', vt. adofidio, ailflino ; 
 Regreet, rî-grît', vt. adgyfarch 
 Regress, rî'grës, n. mynediad yn ol, 
 
 attrwydd, ailfynediad, dychweliad. 
 
 Egress and Regress, rhydd-did i fyned 
 
 a dyfod [ol, dattramwyo 
 
 Regress, rî-grës', vi. dychwel, myned yn 
 Regression, rî-grësh / ün, n. mynediad yn 
 
 ol ; enciliad 
 Regret, rî-grët', n. gofid, blinder, tryst- 
 
 wch : vt. gofidio, edifaru, ymoíìdio. 
 
 1 regret, drwg genyf 
 Regular, rëg'u-lür, a. rheolaidd, trefnus, 
 
 trefn-gar, cyson. Regular figures, 
 
 dulliau cyfonglog-gyfochrog 
 Regularity, rëg-u-lär'î-tî, n. rheoleidd- 
 
 dra, rheolusrwydd ; cymedrolder 
 Regulate, reg'u-lat, vt. trefnu, iawn- 
 
 drefnu, rheoleiddio, gweddeiddio 
 Regulation, rëg-u-la'shün, n. trefniad, 
 
 rheol, cyswy, trefniadaeth, iawndrefn- 
 
 iad, rheoleiddiad 
 
 Regulator, rëg'u-la-tür, n. trefnwr, 
 
 cymedrolydd, rheoleiddiwr 
 Regulize, reg'u-liz, vt. coethi, puro 
 Regulus, rëg'u-lüs, n. iarll; rhan buraf 
 
 delidau [ad-daflu 
 
 Regurgigate, rî-gür'jî-tat, v. adlyncu, 
 Rehabilitate, rî-hä-bîrî-tat, vt. adferyd, 
 
 edfryd, ailsefydlu 
 Rehearsal, rî-hür'säl, n. adroddiad, dat- 
 
 ganiad ; prawf-draethiad 
 Rehearse, rî-hürs', vt. datgan ; prawf- 
 
 draethu ; ailadrodd 
 Reign, ran, n. teyrnasiad, llywodraeth, 
 
 gwledychiad : vi. teyrnasu, llywodr- 
 
 aethu, gwledychu ; blaenori 
 Reimbark, rî-ím-bärk', v. — Re-embark 
 Reimbody, rî-ím-böd'î, vi. adgorfFori, 
 
 ailgoríîbri 
 Reimburse, rî-îm-bürs', vt. talu yn ol, 
 
 atdalu [atdaliad 
 
 Reimbursement, rî-îm-bürs'mënt, n. 
 Reimpregnate, rî-îm-prëg'nat, vt. ad- 
 
 lenwi, adfeichiogi 
 Reimpress, rî-îm-prës', vt. adargraffu 
 Rein, ran, n. carai, awyn íFrwyn ; aren, 
 
 elwlen : vt. íìrwyno, attal 
 Reindeer, ran'di'r, n. carw Llychlyn 
 Reinforce, rî-în-fô'rs', v. adgryfâu, ad- 
 
 gyfnerthu, ailgryf au [gyfnerthiad 
 
 Reinforcement, rî-ín-fô'rs'mënt, n. ad- 
 Reinsert, rî-în-sürt', vt. adosod i mewn 
 Reinspire, rî-în-spi'r', vt. adgalonogi, 
 
 adysprydoli 
 Reinstal, rî-în-stöl', vt. ailorseddu 
 Reinstate, rî-în-stat', vt. ailsefydlu 
 Reinvest, ri-in-vest', vt. ailsefydlu, ail- 
 
 swyddogi, adurddo 
 Reinvigorate, rT-in-vig'o-rat, vt. ad- 
 
 fywiocâu, adnerthi 
 Reit, rît, n. gwymon 
 Reiterate, rî-ít'ür-at, vt. ailadrodd, ad- 
 
 draethu ; adwneuthur, mynychu, ail- 
 
 wneuthur [roddiad 
 
 Reiteration, rî-ít-ü-ra'shün, n. ailad- 
 Reject, rî-jëkt', vt. gvvrthod, llysu, 
 
 bwrw ymaith ; annghymeradwyo 
 Rejectable, ri-jek'ta-bl, a. gwrthodadwy, 
 
 annghymeradwy [llysiant 
 
 Rejection, ri-jek'shiin, n. gwrthodiad, 
 Rejoice, rî-jöîs', v. llawenu, llawenâu, 
 
 llawenychu, gorfoleddu ; ymlawenau 
 Rejoicing, rî-jôî'síng, n. gorfoleddiad ; 
 
 llawenydd, gorfoledd 
 Rejoin, rî-jöîn', v. adgysylltu, ailgydio ; 
 
 gwrthateb, ateb [atebiad 
 
 Rejoinder, rî-jöîn'dür, n. gwrthatebiad, 
 
 287 
 
REM path, fät, êre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkzrtook ; 
 
 Rejudge, rî-jüj , vt. ailfarnu, adfarnu 
 
 Rejuvenescence, rî-ju-vî-nës'ëns, n. ail- 
 ieuangeiddiad 
 
 Rekindle, ri-kin'dl, vt. adenyn, ailenyn 
 
 Relapse, rî-läps', vi. adlithro, adgwympo ; 
 adglefychu, ailwanychu : n. adlithriad, 
 eilgwymp, adgwymp ; adglefychiad, 
 ailglefyd 
 
 Relate, rî-lat', v. adrodd, traethu,mynegi; 
 perthynu 
 
 Relation, rî-la'shün, n. adroddiad,traeth- 
 iad, mynegiad ; carennydd, perthynas, 
 car [edd 
 
 Relationship, rî-la'shün-shîp, n. cystlyn- 
 
 Relative, rel'a-tiv, a. perthynol, perthyn- 
 asol, perthynedigol, cystlynedigol : 
 n. car, perthynas, carennydd 
 
 Relax, ri-laks', v. llacâu, llacio, llaesu, 
 ysgafnâu, llwfrâu, diofalâu, ymollwng 
 
 Relaxation, rel-ak-sa'shun, n. llacâd ; 
 seibiant, rhyddiant, llaesder 
 
 Relaxative, ri-lak'sa-tiv, a. ymollyngol, 
 llaesol 
 
 Relay, rî-la', n. newidfeirch ; cynllwyn- 
 gwn : vt. ailosod 
 
 Release, rî-lîs', vt. rhyddâu, gollwng, 
 gwaredu : n. rhyddâd, gollyngdod 
 
 Relegate, rërî-gat, vt. alltudio, allwladu, 
 deol [deoliad 
 
 Relegation, rël-î-ga'shün, n. alltudaeth, 
 
 Relent, rî-lënt', v. edifarâu, tosturio; 
 tyneru, nawseiddio, meddalâu 
 
 Relentless, rî-lënt'lës, a. annhosturiol, 
 didosturi ; didynerwch, caledgalon 
 
 Relevance, rel'I-vans, n. perthynas 
 
 Relevant, rel'i-vani, a. cyfodol, cy- 
 mhorthol ; perthynasol, perthynol 
 
 Reliance, rî-li'äns, n. ymddiried, hyder, 
 ymddibyniad, gogludd ; coel, cred 
 
 Relic, rel'ik, n. gweddill, rhelyw ; crair 
 
 Relict, reTikt, n. gweddw, gwraig weddw 
 
 Relief, rî-lîf, n. cymhorth, cynorthwy, 
 porth, gwared, adnerth ; cysur ; es- 
 mwythâd, ysgafnâd ; cyrchfa. Bass- 
 relief goysgythriad, iselsaf. Bold- 
 relief, uchel-sâf 
 
 Relieve, rî-lîv', vt. cymhorth, cynorth- 
 wyo, diwallu, cynal ; symud ; llinaru ; 
 cyfnewid. Relieving-officer, gweinydd 
 y cardodau [deb ; cred 
 
 Religion, rî-lìj'ün, n. crefydd ; duwiol- 
 
 Religionist, rî-líj'ün-îst, n. crefyddwr 
 
 Religious, rî-líj'üs, a. crefyddol; duwiol, 
 duwiol-frydus 
 
 Relinquish, ri-ling'kwish, vt. gadaw, 
 gadael, rhoi i fyny, diafaelu, gollwng 
 
 Relinquishment, ri-ling'kwish-ment, n. 
 
 gadawiad [gell 
 
 Reliquary, rel'i-kwur-i, n. creirfa, creir- 
 Relish, reHsh, n. bias, chwaeth, ar- 
 ch waetb, chwaeg, sawr, sawyr : v. 
 
 blasu, chwaethu, archwaethu 
 Relishable, rërîsh-â-bl, a. blasus 
 Relucent, rî-lu'sënt, a. dysclaer, gloew 
 Reluctance, ri-luk'tans, n. anewyllysgar- 
 
 wch, anfodd, annhueddiad, gwrthym- 
 
 drech, gwrthdyniad, anfoddlondeb 
 Reluctant, ri-luk'tant, a. anewyllysgar, 
 
 anfoddog, gwrthymdynol 
 Relume, rî-lum', Relumine, rî-lu'mín, 
 
 vt. adoleuo, aildywynu 
 Rely, rî-li', vi. hyderu, ymddired, pwyso, 
 
 dibynu, ymddibynu 
 Remain, rî-man', vi. aros ; preswylio, 
 
 trigo ; parâu, bod yn weddill, bod dros 
 
 ben : n. crair. Remains, gweddillion ; 
 
 corff y marw. Remains of a city, 
 
 adfeilion dinas 
 Remainder, rî-man'dür, n. gweddill, 
 
 gwarged, rhelyw, y rhan ar ol 
 Remand, rî-mänd', vt. gwrthalw, adan- 
 
 fon, galw yn ol, gwithanfon, ailanfon 
 Remanent, rëm'ä-nënt, n. gweddill, cilc, 
 
 cilcyn : a. arosol 
 Remark, ri-mark', n. nod, nodiad, sylw, 
 
 sylwad : v. nodi, sylwi, darsylwi 
 Remarkable, ri-mar'ka-bl, a. nodadwy, 
 
 hynod, od [hynodrwydd 
 
 Remarkableness, ri-mar'ka-bl-nes, n. 
 Remediable, rî-mî'dî-ä-bl, a. gwelladwy, 
 
 meddyginiaethol ; diwygiadwy 
 Remediless, rëm'î-dî-lës, a. anwelladwy, 
 
 anfeddyginiaethol 
 Remedy, rëm'î-dî, n. meddyginiaeth ; 
 
 gwellâd, gwelliant, iachâd, adgyweir- 
 
 iad : vt. meddyginiaethu, gwellâu . 
 Remember, rî-mëm'bür, vt. cofio, medd- 
 
 wl am, cadw mewn côf, adgofio, galw 
 
 i gôf ; adgoíFa, cofFâu 
 Remembrance, rî-mëm'bräns, n. côf, ad- 
 
 gof ; ymadgof, adgofiad, coffa, adgoffa ; 
 
 coiFadwriaeth ; cofiaeth 
 Remembrancer, rî-mëm'brän-sür, n. cof- 
 
 weinydd, cofiedydd, cofiadur 
 Remigrate, rëm'î-grat, vi. adsymud, ad- 
 
 fudo [symudiad, adfudiad 
 
 Remigration, rëm-î-gra'shün, n. ad- 
 Remind, rî-mind', vt. adgofio, ailgoffa, 
 
 adgoíFâu 
 Reminiscence, rëm-î-nîs'ëns, n. adgof- 
 iad, ymadgofiad [cofiedydd 
 
 Reminiscent, rëm-î-nîs'ënt, n. adgofiwr, 
 __ _ _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, this; jrrdzh. REP 
 
 Remiss, rî-mís', a. esgeulus, diofal, llac, 
 
 anniwyd, annyfal [dileadwy 
 
 Remissible, rî-mîs'î-bl, a. maddeuadwy, 
 Remission, rî-mísh'ün, n. maddeuant, 
 
 dilead; gollyngdod; ysgafnâd, lleiâd, ; 
 
 gollyngiad, toliad 
 Remissness, rî-mís'nës, n. esgeulusdra 
 
 esgeulusdod, diofalch, anniwydrwydd 
 Remit, rî-mít', v. dychwelyd, gwrth- 
 
 anfon, trosglwyddo ; maddeu, cyreifio, 
 
 dilëu ; llacâu, ysgafnâu, lleiâu 
 Remittable, rî-mít'â-bl, a. dychweladwy ; 
 
 maddeuadwy 
 Remittance, rî-mít'äns, n. arian tros- 
 
 glwydd, trosglwyddswm ; gwrthanfon- 
 
 iad ; maddeuant 
 Remnant, rëm'nänt, n. gweddill, cilcyn, 
 
 cilc, rhelyw 
 Remodel, rî-möd'ël, vt. adlunio 
 Remonstrance, rî-mön'sträns, n. gwrth- 
 
 achwyniad, gwrthresymiad, adgwyn, 
 
 gwrthdystiad [dystiwr 
 
 Remonstrant, rî-mön'stränt, n. gwrth- 
 Remonstrate, rî-mön'strat, vi. gwrth- 
 
 achwyn, gwrthgwyno, gwrthresymu, 
 
 gwrthddangos 
 Remora, rëm / o-râ, n. rhwystr; attalfa; 
 
 sugnbysg 
 Remorse, rî-mô'rs', n. gorbicrwydd, ad- 
 
 gno'r meddwl, colyn cydwybod, dwys- 
 
 bigiad [tyner 
 
 Remorseful, rî-mô'rs'fẁl, a. tosturiol, 
 Remorseless, rî-mô'rs'lës, a. diymatgno; 
 
 anedifar, anedifarus, anedifeiriol ; di- 
 
 dosturi, dideimlad 
 Remote, rî-mot', a. pell, pellenig, an- 
 
 nghyfagos, annghysbell 
 Remoteness, rî-mot'nës, n. pellder, 
 
 pelledd 
 Remount, rî-müẅnt', v. adesgyn 
 Removable, ri-mw'va-bl, a. symudadwy, 
 
 mudadwy [iad 
 
 Removal, rî-mẅ'väl, n. symudiad, mud- 
 Remove, ri-mwv', v. symud, symudo, 
 
 mudo, newid lie : n. symudiad, sy- 
 
 mudfa. To remove from office, di- 
 
 swyddo [adwy, gwobrwiw 
 
 Remunerable, rî-mu'nür-â-bl, a. gwobr- 
 Remunerate, rî-mu'nür-at, vt. gwobrwyo, 
 
 atdalu, talu yn ol 
 Remunerative, ri-mu'nur-a-tiv, a. tal- 
 
 iadol, gwobrwyedigol 
 Renal, rî'näl, a. arenol 
 Renascence, rî-näs'ëns, n. aildarddiad 
 Renascent, rî-näs'ënt, a. attarddol, ad- 
 
 flagurol, aildarddoJ, attyfol 
 
 38 
 
 Rencounter, ren-kuwn'tur, n. gwrth- 
 
 gyfarch, gwrthgyrch, ysgarmes, ym- 
 
 ladd : v. gwrthgyfarch, dychyfaeru, 
 
 gwrthladd, ymosod ar 
 Rend, rend (pt. & pp. rent), v. rhwygo, 
 
 dryllio, darnio, llarpio* 
 Render, rën'dür, vt. talu, atdalu, dychwel ; 
 
 rhoi i fynu ; troi, cyfieithu; cymrydu: 
 
 n. rhwygwr, drylliwr 
 Rendevous, ren'di-vw, n. ymgyrchfa, 
 
 cyrchfa, ymgasglfa, ymgynullfa 
 Rendition, rën-dísh'ün, n. ymroddiad, 
 
 atdaliad ; cyfieithiad 
 Renegade, rën'î-gad, Renegado, rëL-î- 
 
 ga'do, n. gwrthgiliwr 
 Renege, rî-nîj', v. gwadu, gwrthod 
 Renew, rî-nu', vt. adnewyddu, adgyweirio 
 Renewable, rî-nu'â-bl, a. adnewyddadwy 
 Renewal, n-rm'äl, n. adnewyddiad 
 Reniform, rî'nî-förm, a. arenddull 
 Renitence, rî-ni'tëns, Renitency, rî-ni'- 
 
 tën-sî, n. gwrthymegn'iad 
 Renitent, rî-ni'tënt, a. gwrthymegniol 
 Rennet, rën'ët, n. math o afal ; ceuled, 
 
 caul [wadu, gwadu 
 
 Renounce, rî-nüẅns', vt. ymwrthod, ym- 
 Renovate, ren'o-vat, vt. adnewyddu ; ad- 
 
 feru [iad 
 
 Renovation, ren-o-va'shim, n. adnewydd- 
 Renown, rî-nüŵn', n. bri, clod ; enw, 
 
 anrhydedd, enwogrwydd: vt. enwogi. 
 
 Renowned, clodfawr, enwog 
 Rent, rent, n. ardreth, rhent ; rhwyg, 
 
 rhwygiad: vt. ardrethu, rhentu, cy- 
 
 meryd neu osod dan ardreth : pt. & 
 
 pp. — Rend. Rent-charge, ardrethdal, 
 
 rhentdal. Rent-roll, rhent- lyfr. Rack- 
 rent, tynrent, eitbaf rent 
 Rentable, rën'tä-bl, a. ardrethadwy 
 Rental, ren'tal, n. ardrethlyfr, rhentlyfr 
 Renter, rën'tür, vt. wynebwnio : n. ar- 
 
 drethwr [wrthodiad, gwrthodiad 
 
 Renunciation, rî-nün-sî-a'shün, n. ym- 
 Renverse, ren-vurs', vt. gwrthdröi 
 Reordain, rî-ör-dan', vt. ailurddo, adosod 
 Reordination, rî-ör-dî-na'shün, n. ad- 
 
 urddiad, ailurddiad 
 Repaid, rî-pad', pt. & pp. — Repay 
 Repair, rî-pë'r', v. cyweirio, adgyweirio, 
 
 adweirio, taclu, trwsio; cyrchu, myned : 
 
 n. cyweiriad, adgyfeiriad, tacliad; 
 
 cyrchiad 
 Repairable, rî-pë'r'â-bl, a. — Reparable 
 Repandous, rî-pän'düs, a. plj'giedig tu 
 
 âg i fynu [gwelladwy 
 
 Reparable, rëp'ür-ä-bl, a. cyweiriadwy, 
 
 ' 289 
 
REP path, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw=:too, twk— took; 
 
 Reparation, rëp-ü-ra'shün, n. adgyweir- 
 
 iad, cyweiriad ; rhoddiad iawn, iawnâd 
 Reparative, n-par'a-tiv, a. adgyweiriol 
 Repartee, rëp-är-tî', n. ffraethair, ffraeth- 
 
 ateb, cymhenair, ateb parodlym 
 Repass, rí-päs', v. ailgroesi ; dychwelyd, 
 Repast, rî-päst', n. pryd o fwyd, adfaeth, 
 
 adgyweirbryd ; ymborthiad 
 Repay, rî-pa' (pt. & pp. repaid), vt. at- 
 
 dalu, talu yn ol 
 Repayment, rî-pa'mënt, n. atdâl, atdaliad 
 Repeal, rî-pir, n. diddymiad, adfarniad, 
 
 dadieithiad: vt. diddymu, dirymu, ad- 
 
 farnu, galw yn ol, gwrthalw 
 Repealable, rî-pî'lä-bl, a. diddymadwy 
 Repeat, rî-pît', vt. ailadrodd, aildraethu ; 
 
 mynychu; adwneuthur: n. mynychnod 
 Repeater, rî-pî'tür, n. adroddwr, ailad- 
 
 roddwr ; oriadur a darawo'r oriau 
 Repel, rî-pèT, v. euro yn ol, gyru yn ol, 
 
 gwrthguro, gwrthdaro, gwrthhyrddio 
 Repellent, rî-përënt, a. gwrthgurol : n. 
 
 meddyginiaeth wrthweithiol 
 Repent, rî-pënt', v. edifarâu, edifaru 
 Repent, repent, a. ymlusgol 
 Repentance, rî-pën'täns, n. edifeirweh, 
 
 edifeiriant [edifarus 
 
 Repentant, rî-pën'tänt, a. edifeiriol, 
 Repeople, rî-pî'pl, vt. ailbobli, adbobli 
 Repercuss, ri-pur-kus', vt. gwrthguro, 
 
 gwrthdaro, adguro, adlamu, gwrth- 
 
 neidio [guriad 
 
 Repercussion, rî-pür-küsh / ün, n. gwrth- 
 Repercussive, ri-pur-kus'iv, a. gwrth- 
 gurol [lyfr; trysorfa 
 Repertory, rëp'ür-tür-î, n. rhestrlyfr, cof- 
 Repetition, rëp-î-tîsh'ün, n.ailwneuthur- 
 
 iad, mynychiad, adroddiad, ailadrodd- 
 
 iad. Repetition of words, adeiriad 
 Repetitional, rëp-î-tîsh'ün-äl, Repetiti- 
 
 onary, rëp-î-tîsh'ün-ür-î, a. ailadrodd- 
 
 ol, adeiriol 
 Repine, rî-pin', vi. ymofldio, anfoddogi, 
 
 ymddigio, grwgnach, cenfigenu 
 Replace, rî-plas', vt. adieu, ansefydlu, 
 
 adosod, cymeryd lie arall 
 Replait, rî-plat', vt. ad-ddillio, adblygu 
 Replant, rî-plänt', vt. adblanu, ailblanu 
 Replenish, rî-plën'ísh, vt. diwallu, digoni, 
 
 arddigoni, llenwi, cyilenwi, adlenwi 
 Replete, rî-plît', a. llawn, cyflawn, gor- 
 
 lawn [gorllawnedd 
 
 Repletion, rî-plî'shün, n. gorllawniad ; 
 Replevin, n-plev'in, Replevy, rî-plëv% 
 
 n. rhyddâd atafael,gollyngdod,atafael- 
 
 goll : v. rhyddâu atafael, diatafaelu 
 
 Replication, rep-li-ka'shun, n. gwrth- 
 
 atebiad, ailatebiad 
 Reply, rî-pli', n. ateb, gwrtheb, gwrth- 
 
 ateb : vi. ateb ; gwrthebu, gwrthateb 
 Repolish, rî-pöTísh, vt. adgaboli 
 Report, rî-pô'rt', n. chwedl, son, sŵn, 
 
 adchwedl ; gair, enw ; sŵn ergyd, 
 
 ysgort, diaspad ; adroddiad, mynegiad, 
 
 hysbysiad, hanes : vt. adrodd, mynegi, 
 
 hysbysu, dywedyd, cyhoeddi, taenu 
 
 chwedl, rhoi ar led 
 Reporter, rî-pô'r'tür, n. mynegwr, hys- 
 
 byswr ; ysgrifenwr tros newyddiadur 
 Reposal, rî-po / zäl, n. gorphwysiad 
 Repose, rl-poz', n. esmwythdra, gor- 
 
 phwysdra, llonyddwch ; cwsg, hun ; 
 
 goglud, ymddiried : v. gorphwyso, 
 
 ymlonyddu ; cysgu, huno ; ymddiried, 
 
 hyderu, rhoi hyder 
 Reposedness, ri-po'zed-nes, n. gor- 
 
 phwysedigaeth, tawelwch 
 Reposite, ri-poz'it, vt. rhoi yn nghadw 
 Reposition, rî-po-zísh / ün, n. adlëad, 
 
 adsefydliad, adosodiad 
 Repository, ri-poz'i-tur-i, n. ystorfa, 
 
 cadwfa, cronfa, trysorfa 
 Repossess, ri-po-zes', vt. adfeddiannu, 
 
 ailfeddiannu, ailberchenogi 
 Reprehend, rëp-rî-hënd', vt. argyhoeddi, 
 
 ceryddu, sardio, senu 
 Reprehensible, rëp-rî-hën'sî-bl, a. beius, 
 
 ceryddadwy 
 Reprehension, rëp-rî-hën'shün, n.beiad, 
 
 cerydd, sen 
 Reprehensive, rep-ri-hen'siv, a. beiol, 
 
 adgeryddol 
 Represent, rep-ri-zent', vt. arddangos, 
 
 dangos, gosod allan, darlunio, cyn- 
 
 ddrychioli, adbresenoli 
 Representation, rep-ri-zen-ta'shun, 
 
 Representment, rëp-rî-zënt'mënt, n. 
 
 arddangosiad, gosodiad allan ; darlun- 
 
 iad ; darlun, delw, cynrychioliad 
 Representative, rep-ri-zen'ta-tiv, á. 
 
 cynddrychedigol, dangosedigol : n. 
 
 cynrychiolwr 
 Repression, rî-prësh'ün, n. attaliad 
 Repress, rî-prës', vt. attal, iFrwyno 
 Repressive, rl-pres'iv, a. attaledigol 
 Reprieve, ri-priv', n. gwarant dienoed, 
 
 oedwarant: vt. dienoedi 
 Reprimand, rëp'rí-mänd, n. argyhoedd- 
 
 iad, cerydd, sen : vt. ceryddu, beio, 
 
 senu [argraffu 
 
 Reprint, rî-prínt', vt. adargraiFu, ail- 
 Reprint, rî'prínt, n. ailargraffiad 
 
 290 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. RES 
 
 Reprisal, n-pri'zal, n. adgipiad, attrais, 
 
 attreisiad, gwrthysgafael 
 Reprise, ri-priz', n. adgip, attrais 
 Reproach, rî-protsh', n. sarâd, gwarth, 
 
 gwarthrudd, anair, cyvvilydd, gwarad- 
 
 wydd, edliw, lliwiant : vt. gwarth- 
 
 ruddio, gwaradwyddo, edliw, senu 
 Reproachable, rî-pro'tshä-bl, a. gwarad- 
 
 wyddadwy [wyddus 
 
 Reproachful, rí-protsh'fẁl, a. gwarad- 
 Reprobate, rep'ro-bat, a. gwrthodedig, 
 
 annghymeradwy, diras, adfad : n. dryg- 
 
 ddyn, dirieid-ddyn, dyhiryn : vt. 
 
 gwrthod, llwyrwrthod ; gwrthwynebu ; 
 Reprobation, rëp-ro-ba'shün, n. gwrth- 
 
 odedigaeth, llwyrwrthodiad 
 Reproduce, rî-pro-dus', vt. adgynyrchu 
 Reproduction, ri-pro-duk'shun, n. ad- 
 
 gynyrchiad 
 Reproductive, ri-pro-duk'tTv, a. ad- 
 
 gynyrchol. Reproductive organs, 
 
 peiriannau eppilaidd 
 Reproof, rî-prẅf', n. cerydd, argyhoedd- 
 
 iad, sen, ceryddair, dwrdiad 
 Reprovable, ri-prw'va-bl, a. ceryddadwy, 
 
 beiadwy [hoeddi, senu 
 
 Reprove, rî-prẅv', vt. ceryddu, argy- 
 Reptation, rëp-ta'shün, n. ymlusgad 
 Reptile, rëp'tíl, n. ymlusgiad, sarddan : 
 
 a. ymlusgol, sarddol 
 Republic, ri-pub'lik, n. gweriniaeth, 
 
 gwerinlywodraeth, gwerinwladwriaeth 
 Republican, ri-pub'li-kan, a. gwerin- 
 
 iaethol : n. gweriniaethwr 
 Republicanism, ri-pub'li-kan-izm, n. 
 
 gweriniaeth, gwerinlywodraeth 
 Republish, rî-püb'lísh, vt. ailgyhoeddi 
 Repudiable, rî-pu'dî-ä-bl, a. gwrth- 
 
 odadwy 
 Repudiate, rî-pu'dî-at, vt. rhoddi ymaeth, 
 
 ysgar, gwrthod 
 Repudiation, rî-pu-dî-a'shün, n. ysgar- 
 
 iad ; gwrthodiad 
 Repugnance, rî-püg'näns, Repugnancy, 
 
 rî-püg'nän-sî, n. gwrthwynebiad 
 Repugnant, rî-püg'nänt, a. gwrthwyneb, 
 
 croes [adflaguro 
 
 Repullulate, rî-püru-lat, vi. ailflaguro, 
 Repulse, rî-püls', n. cilgwth, gwthiad yn 
 
 ol, gwrthergyd, gwrthgur ; nacâd, 
 
 pall : vt. gwrthdaflu, euro yn ol 
 Repulsion, rî-pùTshün, n. gwrthguriad 
 Repulsive, rî-pùTsîv, Repulsory, rî- 
 
 pürsür-î, a. cilwthiol, gwrthyriol 
 Repurchase, rî-pür'tshas, vt. adbrynu, 
 
 ailbrynu, prynu yn ol 
 
 Reputable, rëp'u-tä-bl, a. cymeradwy, 
 
 parchus, cyfrifol, clodwiw 
 Reputation, rëp-u-ta / shün, n. bri, cy- 
 
 meriad, cyfrifiad 
 Repute, rî-put', n. parch, bri, gwiwdeb : 
 
 vt. cyfrif, golygu, ystyried, tybied. Of 
 
 no repute, anenwog [gymeriad 
 
 Reputeless, rî-put'lës, a. dibarch, di- 
 Request, rî-kwëst', n. arch, deisyfiad, 
 
 erfyniad, dymuniad : vt. deisyfu, erfyn, 
 
 erchi, dymuno 
 Requicken, ri-kwik'n, vt. adfywâu 
 Requiem, ri'kwi-em, n. gorphwysdra ; 
 
 gorphwysgan, marwgan 
 Requirable, rî-kwi'r'â-bl, a. gofynadwy 
 Require, ri-kwi'r', vt. gofyn, ceisio 
 Requisite, rek'wi-zit, a. anngenrheidiol, 
 
 anhebgorol, gofynedig, rheidiol 
 Requisites, rek'wi-zits, n. pi. anngen- 
 
 rheidiau, anhebgorion 
 Requisition, rëk-wî-zísh'ün, n. galwad, 
 
 gofyniad [atdal 
 
 Requital, ri-kwi'tal, n. gwobr, iawn, 
 Requite, ri-kwit', vt. talu, gwobrwyo, 
 
 atdalu [iad 
 
 Resale, rî-sal', n. adwerthiant, ailarwerth- 
 Resalute, rî-sâ-lut', vt. adanerchu, ail- 
 
 gyfarch [dirymu 
 
 Rescind, rî-sínd', vt. tori, diddymu, 
 Rescision, ri-sizh'un, n. diddymiad 
 Rescribe, ri-skrib', vt. adysgrifenu, ail- 
 
 ysgrifo [ysgrif 
 
 Rescript, ri'skript, n. adysgrif, gwrth- 
 Rescue, res'ku, n. gwarediad, trais- 
 
 achubiaeth, rhyddâd : vt. gwaredu, 
 
 achub, rhagachub, traisryddâu 
 Research, rî-sürtsh', n. adchwiliad, ad- 
 
 gais : vt. adgeisio, adchwilio. To 
 
 search and research, dyfalchwilio 
 Reseize, rî-sîz', vt. adafaelu 
 Resemblance, rî-zën/bläns, n. cyffelyb- 
 
 rwydd, tebygolrwydd, tebygrwydd ; 
 
 llun, eilun, delw, delwedd, dull 
 Resemble, rî-zëm'bl, vt. tebygu, cyffel- 
 
 ybu, efelychu, cyfalâu 
 Resend, rî-sëncT (pt. & pp. resent, rî- 
 
 sënt'), vt. ailanfon [atdalu, atteimlo 
 Resent, ri-zent', vt. cymeryd yn ddrwg, 
 Resentful, rî-zënt'f\vl, Resentive, ri- 
 
 zen'tiv, a. anfoddog, digofus, hyddig 
 Resentment, ri-zent'ment, n. dig,digder, 
 
 anfoddlonrwydd ; atdaliad 
 Reservation, rez-ur-va'shun, n. darn- 
 
 geliad, adgadwad, cadwad yn ol ; am- 
 
 modiad. Mental reservation, tawedog- 
 
 rwydd meddyliol 
 
 29Î 
 
RES path, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=too, twkrrtook ; 
 
 Reservatory, ri-zur'va-tur-i, n. ystordy, 
 
 trysorgell 
 Reserve, ri-zurv', n. olfyddin ; tawedog- 
 
 rwydd; pwylledd : vt. cadw, rhoi i 
 
 gadw. In reserve, yn ol, o'r neilldu 
 Reservedness, rî-zür'vëd-nës, n. tawedog- 
 
 rwydd [fa, dyfrgist 
 
 Reservoir, rëz'ürv-wör, n. cronfa, cadw- 
 Resiance, rez'T-ans, n. — Residence 
 Resiant, rez'i-ant, n. — Resident 
 Reside, rl-zid', vi. cartrefu, preswylio, 
 
 cyfanneddu, trigo, trigiannu, aros 
 Residence, rez'i-dens, n. cartref, trigfa, 
 
 preswylfod, trigle, trigias ; trigiad 
 Resident, rez'i-dent, n. trigiannydd, 
 
 cyfarosydd : a. trigiannol, cyfanneddol 
 Residentiary, rëz-î-dën'shür-î, a. trig- 
 iannol, cyfarosol: n. gweinidog cyf- 
 
 arosol 
 Residual, rî-zíd'u-äl, Residuary, ri-zid'- 
 
 u-ür-î, a. gweddilledigol 
 Residue, rez'i-du, Residuum, ri-zid'u- 
 
 üm, n. gweddill, gwaddod, gwarged, 
 
 rhelyw [roddi 
 
 Resign, ri-zin', vt. rhoddi i fyny, ym- 
 Resign, rî-sin', vt. ailnodi [i fyny 
 
 Resignation, rez-ig-na'shiin, n. rhoddiad 
 Resignee, rez-i-m', n. adgymerydd, 
 
 derbynydd 
 Resigner, ri-zi'nur, n. rhoddiedydd, 
 
 rhoddwr i fyny 
 Resilah, rës'î-lâ, n. math o hen arian bath 
 Resilience, rî-sîl'yëns, Resiliency, rî- 
 
 siryën-sî, n. gwrthneidiad, attwythiad, 
 
 gwrthneidrwydd 
 Resilient, rî-síl'yënt, 
 
 attwythol, adlamol 
 Resin, rez'in, Rosin, 
 
 ystawr 
 Resinous, rëz'î-nüs, a 
 Resipiscence, rës-î-pîs'ëns, n. adsynwyr 
 
 iad; edifeirwch 
 Resist, ri-zist', v. gwrthsefyll, gwrth- 
 
 wynebu, gwrthymladd, gwrthio 
 Resistance, rî-zîs'täns, n. gwrthwynebiad 
 Resistible, ri-zis'ti-bl, a. gwrthwyneb- 
 
 adwy [rwydd 
 
 Resistibility, rî-zîs-tî-bírî-tî, n. caled- 
 Resistive, rî-zís'tív, a. gwrthwynebol 
 Resistless, ri-zist'les, a. anwrthwynebol 
 Resoluble, rez'o-lu-bl, a. attoddadwy 
 Resolute, rez'o-lut, a. llawnfrydig, pen- 
 
 derfynol, bwriadlawn, diysgog, calon- 
 
 og, gwrol, dewrvvych 
 Resoluteness, rez'o-lut-nes, n. llwyr- 
 
 fwriad, diysgogrwydd 
 
 a. gwrthneidiol, 
 roz'in, n. ystor, 
 ystoraidd 
 
 Resolution, rez-o-lu'shun, n. bwriad, 
 llawnfryd, penderfyniad ; dyhewyd, 
 calondid, gwroldeb ; dattodiad 
 Resolutive, rez'o-lu-tiv, a. dattodol 
 Resolvable, rî-zörvâ-bl, a. dosranadwy, 
 
 dattodadwy 
 Resolve, ri-zolv', n. bwriad, ymroddiad, 
 llwyrfwriad, penderfyniad : v. bwriadu, 
 penderfynu, llwyrfwriadu ; dattod, dos- 
 parthu, dosranu ; toddi, attoddi; agor, 
 dehongli [frydedd 
 
 Resolvedness, rî-zöTvëd-nës, n. llwyr- 
 Resolvent, rî-zöTvënt, a. dattodol 
 Resonance, rez'o-nans, n. adseiniad, 
 gwrthseiniad [seiniol 
 
 Resonant, rez'o-nant, a. adseiniol, dad- 
 Resorb, rî-sôrb', vt. llyncu 
 Resort, ri-zort', vi. cyniwair, cyrchu, ym- 
 gyrchu : n. cynulliad, cadymgasgliad ; 
 cyrchfa, cynullfan, cyniweirfa, cyrch- 
 fan, cyrchle 
 Resound, ri-zuwnd', v.dadseinio, adleisio 
 Resource, rî-sô'rs', n. adnawdd, adgyf- 
 
 nerth ; noddfa ; dyfais ; edryf 
 Resp, rësp, n. clefyd ar ddefaid 
 Respect, ri-spekt', n. cymeriad, bri, 
 parch, edmyg ; cyfrif ; ystyriaeth, 
 ystyr; golygiacT; perthynas: vt. parchi, 
 ystyried, edmygu ; perthyn, perthynu. 
 In this respect, yn yr ystyr hyn. To 
 respect persons, derbyn wyneb 
 Respectable, rî-spëk'tâ-bl, a. parchus, 
 
 gwiwbarch, cyfrifol 
 Respectful, ri-spekt'fwl, a. parchlawn, 
 
 parchus, edmygus 
 Respective, ri-spek'tiv, a. neillduol, 
 priodol, priod, gwahanredol, gwahanol, 
 perthynol 
 Resperse, rî-spürs / , vt. taenellu 
 Respiration, rës-pî-ra'shün, n. anadliad 
 Respire, rî-spi'r', v. anadlu, cyrchu 
 
 anadl, alanu, analu 
 Respite, rës'pít, n. oed, oediad, dyspaid, 
 attreg, seibiant, hamdden ; dienoed : 
 vt. addoedi, gohirio ; dienoedi, oedi 
 Resplendence, rî-splën'dëns, Resplen- 
 dency, rî-splën'dën-sî, n. cyflewyrch- 
 iad, dysclaerdeb, eirianedd 
 Resplendent, rî-splën'dënt, a. llewyrchol, 
 
 ysplenydd, eirian 
 Respond, rî-spönd', vi. ateb, gwrthebu 
 Respondent, rî-spön'dënt, n. atebwr 
 Response, rî-spöns', n. ateb, gwrtheb 
 Responsible, rî-spön'sî-bl, n. atebadwy, 
 atebol, rhwym i ateb [atebol 
 
 Responsive, ri-spon'siv, a. atebol, ym- 
 ■ 292 
 
ore; fate, ling, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jz=dzh. RET 
 
 Rest, rest, n. gorphwysdra, llonyddwch, 
 
 esmwythdra, tawelwch, gorphwysfa ; 
 
 rhelyw, gweddill, y rhai ereill ; gor- 
 
 phwysnod : v. gorphwyso ; ymorphwys. 
 
 Resting-place, gorphwysfa. At rest, 
 
 yn gorphwys, yn sefyll, disymud. The 
 
 rest, y lleili, y rhelyw 
 Restagnant, rî-stäg'nänt, n. — Stagnant 
 Restagnate, rî-stäg'nat, vi. — Stagnate 
 Restauration, rî-stö-ra'shün, n. adferiad, 
 
 edfryd [tawel 
 
 Restful, rëst'fŵl, a. llonydd, esmwyth, 
 Restiff, rës'tîf, a. rhusog, rhuslyd, ys- 
 
 tranclyd, ystyfnig, anhywaith, anhydyn 
 Restitution, rës-tî-tu'shün, n. adferiad, 
 
 edfrydiad, rhoddiad yn ol 
 Restive, res'tiv, a. ystyfnig, anhywaith, 
 
 anhydyn, rhuslyd 
 Restiveness, res'tiv-nes, n. ystyfnigrwydd 
 Restless, resales, a. aflonydd, diorphwys, 
 
 anesmwyth ; dihun [der 
 
 Restlessness, rëst'lës-nës, n. anesmwyth- 
 Restorable, rî-stô'r'ä-bl, a. adferadwy, 
 
 edfrydadwy [iad 
 
 Restoral, rî-stô'r'äl, n. adferiad, edfryd- 
 Restoration, rës-to-ra'shün, n. adferiad, 
 
 adferedigaeth 
 Restorative, ri-sto'r'a-tiv, a. adferol, ad- 
 
 feredigol : n. meddyginiaeth adfer- 
 
 iadol 
 Restore, rî-stô'r', vt. attròi, adferyd, at- 
 
 dalu, adferu. To restore to heal th, 
 
 iachâu 
 Restrain, rî-stran', vt. attal, iFrwyno, 
 
 twyo, rhwystro ; cyfyngu, lluddio, 
 
 caethu [attaladwy 
 
 Restrain able, rî-stra'nä-bl, a. ffrwynadwy, 
 Restraint, rî-strant', n. attaliad, rhwystr, 
 
 caethiad, lludd [terfynu ; caethu ! 
 
 Restrict, ri-strikt', vt. attal, cyfyngu, | 
 Restriction, ri-strik'shun, n. attaliad, j 
 
 cyfyngiad, terfyniad, rhwymiad 
 Restrictive, n-strik'tiv, a. attaliadol,; 
 
 terfynedigol, rhagrwymol, rhwymedigol | 
 Restringent, rî- stringent, a. rhwymol, j 
 
 adrwymol ; gwaedattaliadol : n. rhwym- 
 
 ydd ; meddyginiaeth attaliadol 
 Resty, rës'tî, a. — Restive 
 Result, ri-zult', n. canlyniad, firwyth, 
 
 eiFaith : vi. tarddu, deillio, codi 
 Resumable, ri-zu'ma-bl, a. adgymeradwy 
 Resume, ri-zum', vt. adgymeryd, ail- 
 
 ymaflyd yn, ailddechreu 
 Resummon, rî-süm'ün, vt. ailwysio 
 Resumption, ri-zump'shun, n. adgymer- 
 
 iad, ailgymeriad ; adeiriad 
 
 Resumptive, ri-zump'tiv, a. adgymerol 
 Resupinate, rî-su'pînat, Resupine, rî- 
 
 su'pin, a. a'r gwyneb isaf i fyny, 
 
 gwrthdröedig 
 Resurrection, rez-u-rek'shun, n. adgyf- 
 
 odiad [corif-leidr 
 
 Resurrectionist, rez-u-rek'shun-ist, n. 
 Resuscitate, rî-süs'î-tat, v. adfywio, ad- 
 
 fywâu, adfywiocâu, dadebru 
 Resuscitation, rî-süs-î-ta'shün, n. ad- 
 
 fywiad, adfywiocâd, adfywad 
 Retail, rî-tar, vt. mânwerthu, adwerthu 
 Retail, rî'tal, n. mânwerth, adwerthiant 
 Retailer, rî-ta'lür, n. mânwerthydd, ail- 
 
 werthwr, adwerthwr 
 Retain, rî-tan', v. cadw, dal, dal gafael ; 
 
 cofio ; llogi, cyflogi, hurio dadleuwr 
 Retainable, rî-ta'nâ-bl, a. cadwadwy 
 Retainer, rî-ta'nür, n. llogwr, cyflogwr ; 
 
 canlynydd, dibynydd, heilyn 
 Retake, ri-tak', vt. adgymeryd, adennill 
 Retaliate, rî-täl'î-at, v. gwrthbwytho, 
 
 atdalu, talu y pwyth, dialu 
 Retaliation, rî-täl-î-a'shün, n. atdaliad, 
 
 dialiad 
 Retard, lî-tärd', v. rhwystro, afrwyddo, 
 
 goluddio, arluddio, lluddias, attal, dal, 
 
 oedi, hwyrâu 
 Retardation, rî-tär-da'shün, n. attaliad, 
 
 afrwyddiad, oediad, hwyrâd 
 Retch, rîtsh, vi. cyfogi, chwydu 
 Retention, rî-tën'shün, n. attaliad ; cof- 
 
 ddaliad [nwysol; gafaelgar 
 
 Retentive, ri-ten'tiv, a. attaliedigol, cy- 
 Retecious, rî-tî'shüs, a. rhwydol 
 Reticent, rët'î-sënt, a. dystaw, gostegol 
 Reticle, ret'i-kl, n. rhwyden 
 Reticule, ret'i-kul, n. coden 
 Reticular, ri-tik'u-lur, Reticulated, ri- 
 
 tik'u-la-ted, a. rhwydog 
 Retina, rët'î-nâ, n. rhwydlen y llygad 
 Retinue, rët'î-nu, n. gosgordd, gos- 
 
 gorddlu [cilio, ymado 
 
 Retire, rî-ti'r', v. ymneillduo, encilio, 
 Retiredness, rî-ti'rd'nës, n. neillduol- 
 
 rwydd, dirgelrwydd, unigrwydd 
 Retirement, rî-ti'r'mënt, n. neillduedd, 
 
 unigedd, encil 
 Retort, rî-tört', n. gwrthgis, gwrthsen, 
 
 gwrthgno ; ateb ffraethlym ; gwrthdro ; 
 
 math o fferyll-wydryn : v. gwrthsenu, 
 
 gwrthgnöi, gwrthateb ; ednyddu 
 Retortion, rî-tör'shün, n. ednyddiad 
 Retouch, rî-tütsh', vt. ailgyifwrdd 
 Retrace, rî-tras', vt. adolrhain. To re- 
 trace one's steps, dychwelyd 
 
 293 
 
REV path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅr^too, twkzrtook 
 
 Retract, ri-trakt', v. galw geiriau yn ol, 
 
 dad-ddywedyd ; tynu yn ol 
 Retractation, ri-trak-ta'shun, n. dad- 
 
 ddywediad 
 Retractile, ri-trak'til, a. gwrthdynol 
 Retraction, n-trak'shun, n. tyniad yn ol 
 Retreat, rî-trît', n. cil, encil, enciliad, 
 
 gwrthdaith ; celfan, lloches, llechfa, 
 
 diogelfa, dirgelfa : vi. cilio, encilio, 
 
 gwrthdeithio, ffoi 
 Retrench, rî-trëntsh', v. lleiâu, cynilo ; 
 
 amgloddio, amddiffyn, adgloddio 
 Retrenchment, rí-trëntsh'mënt, n. cynil- 
 
 iad, cynildeb ; adglawdd, amgaer 
 Retribute, rî-trîb'ut, vt. atdalu, talu yn ol 
 Retribution, rët-rî-bu'shün, n. atdaliad 
 Retributive, ri-trib'u-tiv, Retributory, 
 
 rî-tríb'u-tür-î, a. atdaledigol, atdalol 
 Retrievable, ri-trT'va-bl, a. adferadwy 
 Retrieval, ri-tri'val, n. adferiad, edfryd 
 Retrieve, ri-triv', vt. adferu, ailennill 
 Retriever, ri-tri'vur, n. math o adargi 
 Retro-, px. yn ol, yn wrthol, gwrth- 
 Retroaction, ri-tro-ak'shun, n. gwrth- 
 
 waith, gwrthweithred 
 Retrocession, rî-tro-sësh'ün, n. gwrth- 
 
 rodiad, enciliad [arweiniad 
 
 Retroduction, ri-tro-duk'shun, n. gwrth- 
 Retroflex, ri'tro-neks, a. gwrthblygol 
 Retrograde, rî'tro-grad, a. gwrthgrwydr- 
 
 ol : vi. myned yn ol 
 Retrogression, rî-tro-grësh / ün, n. olgil- 
 
 iad, attymchweliad, dadchweliad 
 Retrospect, ri'tro-spekt, n. gwrthedrych, 
 
 gwrtholwg, ailolwg 
 Retrospection, ri-tro-spek'shim, n. ol- 
 
 edrychiad [olygol 
 
 Retrospective, rT-tro-spek'tiv, a. ol 
 Retrovert, rl-tro-vurt', vt. gwrthdröi 
 Retrude, rî-trẅd', vt. gwthio yn ol 
 Retund, rî-tünd', vt. pylu ; diawchu 
 Return, rî-türn', n. dychwel, atchwel, 
 
 dychweliad, adferiad, attaith : v. at- 
 dalu, dychwel. Returns, atebion, 
 cyfrifebau. Return of the year, pen 
 
 y flwyddyn. To return an answer, 
 
 ateb. To return thanks, diolch 
 
 Returnable, rî-tür'nä-bl, a. dychweladwy 
 
 Retuse, rî-tus', a. pwl [cyfarfod 
 
 Reunion, rî-u'nî-ün, n. adgysylltiad ; 
 
 Reunite, rî-u-nit', v. aduno, adgydio, 
 
 adgysylltu [amlygu 
 
 Reveal, ri-vil', vt. dadguddio, egluro, 
 
 Revel, rev'el, n. gloddest, wttres, cyfedd- 
 
 ach : vi. gloddesta, wttresa, gorwledda. 
 
 Revel-rout, gloddestdorf, terfysglu 
 
 Revel, rî-vër, vt. tynu yn ol 
 Revelation, rëv-î-la'shün, n. dadguddiad 
 Revelry, rev'el-n, n. gloddestwaith, 
 
 wttresiad 
 Revenge, ri-venj', n. dial, dialiad, dial- 
 
 edd : vt. dial, dialeddu. To revenge 
 
 one's self, To be revenged, ymddial 
 Revengeful, ri-venj'fwl, a. dialgar, ym- 
 
 ddialgar [garwch 
 
 Revengefulness, rî-vënj'fẁl-nës, n. dial- 
 Revenger, n-ven'jur, n. dialydd,dialeddwr 
 Revenue, rev'en-u, n. ardreth, cyllid 
 Reverberant, ri-vur'bur-ant, a. adseiniol 
 Reverberate, ri-vur'bur-at, v. gwrth- 
 
 seinio, dadseinio, adseinio, gwrthguro, 
 
 adguro, gwrthdaro, adleisio 
 Reverberation, ri-vur-bu-ra'shun, n. 
 
 amseiniad, gwrthseiniad 
 Reverberatory, rî-vür'bür-a-tür-î, a. 
 
 dadseiniol, gwrthgurol, gwrthseiniol 
 Revere, rî-vî'r', vt. parchu, anrhydeddu 
 Reverence, rev'ur-ens, n. parch, erbarch, 
 
 edmyg, ardduniant, anrhydedd, bri ; 
 
 ofn : vt. parchu, perchi, anrhydeddu 
 Reverend, rev'ur-end, a. parchedig, hy- 
 
 barch. The right reverend the Lord 
 
 Bishop of , y gwir barchedig Ar- 
 
 glwydd Esgob- 
 
 Reverent, rev'ur-ent, Reverential, rev- 
 
 ü-rën'shäl, a. parchus ; gostyngedig 
 Reverie, rev-u-ri', Revery, rev'ur-i, n. 
 
 hep-hynt, mympwy, gofreuddwyd, 
 
 breuddwyd eifro 
 Reversal, ri-vur'sal, n. dymchweliad, 
 
 diddymiad, gwrthiad 
 Reverse, ri-vurs', n. tro, troad, cyfnewid- 
 
 iad ; gwrthwyneb ; anffawd, aflwydd : 
 
 v. gwrthwynebu, gwrthdröi, galw yn 
 
 ol, dirymu [gwrthdroadwy 
 
 Reversible, rî-vür'sî-bl, a. ymchweladwy, 
 Reversion, ri-vur'shun, n. gwrthdroad ; 
 
 ymchweliad, attychweliad ; olfeddiant 
 Reversionary, rî-vür'shìm-ür-î, a. ym- 
 
 chweledigol, olfeddiannol 
 Revert, ri-vurt', v. troi yn ol, dychwelyd 
 Revertible, ri-vur'ti-bl, a. ymchweladwy 
 Revest, ri-vest', vt. adwisgo ; ailosod 
 
 mewn meddiant [dilladfa 
 
 Revestiary, ri-ves'tshur-i, n. gwisgfa, 
 Review, ri-vu', vt. ailystyried, adolygu, 
 
 edlygu 
 Revile, ri-vil', vt. difenwi, cablu, gwar- 
 
 adwyddo, difrio, senu 
 Revisal, ri-vi'zal, Revision, ri-vizh'un, 
 
 n. adchwiliad, adolygiad, adholiad; ad- 
 
 ddarlleniad 
 
 294 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrrz azure; thin, thìs; j = dzh. 
 
 RID 
 
 Revise, ri-viz', vt. adchwilio, adbrofi, 
 
 adolygu : n. ailbroflen, eilbrawf 
 Revisit, ri-viz'it, vt. ailymweled, adofwyo 
 Revisitation, ri-viz-i-ta'shun, n. ail- 
 
 ymweliad, adymweliad 
 Revival, ri-vi'val, n. adfywiad, dadebriad 
 Revive, rl-viv', v. adfywio, adfywâu, 
 
 bywâu, bywiogi, dadebru, dadlewygu 
 Revivicate, ri-viv'i-kat, Revivify, ri-viv'- 
 
 î-fi, vt. adfywio, adfywiocâu [iad 
 
 Reviviscence, rev-i-vis'ens, n. ymadfyw- 
 Revocable, rèVo~kä-bl, a. gwrthalwadwy 
 Revocation, rev-o-ka'shun, Revoke- 
 
 ment, ri-vok'ment, n. gwrthalwad, 
 
 galwad yn ol [diddymu 
 
 Revoke, rî-vok', v. gwrthalw, datdröi, 
 Revolt, ri-volt', n. gwrthgiliad, gwrth- 
 
 ryfel, gwrthgynhwrf : v. gwrthgilio, 
 
 gwrthymgyfodi, gwrthryfela 
 Revolution, rev-o-lu'shun, n. chwyl- 
 
 droad, cylchdro, adchwyl, adchwylfa, 
 
 adgylchiad, amdreiglad 
 Revolutionary, rev-o-lu'shun-ur-i, a. 
 
 chwylfaol, gwrthryfelgar 
 Revolve, rT-volv', v. amdröi, cylchdröi, 
 
 amdreiglo ; dwysystyried, myfyrio ar 
 Revulsion, rî-vüTshün, n. gwrthdroad, 
 
 gwrthdro 
 Reward, rî-wörd', n. gwobr, tâl, taledig- 
 
 aeth : vt. gwobrwyo, gwobru ; talu 
 Rewardable, rî-wôr'dä-bl, a. gwobrwy- 
 
 adwy 
 Reword, rî-würd', vt. adeirio, aileiru 
 Reynard, rën'ürd, n. cadno, llwynog, 
 
 gwyddgi 
 Reys, raz, n. cadpen Hong Aiphtaidd 
 Rhabdomancy, räb'do-män-sî, n. gwi- 
 
 alen-ddewiniaeth 
 Rhama, ra'mâ, n. geudduw Indiaidd 
 Rbapsodist, rap'so-dist, n. ffregodydd 
 Rhapsody, räp / so-dî, n. cymysgdraith, 
 
 gwylltdraith, ffregodaeth ; gwylltar- 
 
 aeth 
 Rheda, rî'dâ, n. math o gerbyd 
 Rhetoric, ret'o-rik, n. ffraetheb, areith- 
 
 yddeg, areithyddiaeth 
 Rhetorical, ri-tor'i-kal, a. areithyddol, 
 
 ffraethebol, areithiol 
 Rhetorician, rët-o-rísh'än, Rhetor, rî'- 
 
 tür, n. areithiwr, arodawr 
 Rheum, rŵm, n. diferwst, lliflyn y pen, 
 
 gormwyth 
 Rheum, rî'üm, n. arianllys 
 Rheumatic, rẅ--mät'îk, a. cymalwstog 
 Rheumatism, rw'ma-tizm, n. cymalwst, 
 cryd cymalau, gewynwst 
 
 Rheumy, rẅ'mî, a. gormwytbig 
 Rhexis, rek'sis, n. toriad gwythien 
 Rhinalgia, ri-närjî-ä, n. trwynwst 
 Rhino, ri'no, n. arian 
 Rhinoceros, ri-nös'ür-üs, n. trwyn-gornfil 
 Rhinsburgers, ríns-bür'gürz, n. plaid o 
 
 grefyddwyr heb offeiriaid 
 Rhodium, ro'dî-üm, n. math o adwyn 
 Rhomboid, röm / bôîd, n. lleddfbetryal 
 Rhombus, röm'büs, Rhomb, römb, n. 
 
 lleddfbetryal, dull pedwarochr 
 Rhubarb, rv/burb, n. arianllys [drool 
 Rhumb, rümb, n. math o linell nydd- 
 Rhyme, rim, n.odl, cynghanedd, rhimpyn : 
 
 v. odli, cynghaneddu, cydodli 
 Rhythm, rîthm, n. mydr a chynghanedd 
 Rhythmical, ritn'mi-kal, a. odlog, 
 
 cynghaneddol, mydraidd 
 Ria^ri'al, n.darn oaur, gwerth 10s. a 16s. 
 Riant, rî'öng, a. chwerthinol 
 Rib, rib, n. asen, eisen, corfasen ; eis- 
 
 drawst. Rib-roast, lachio, pwyo, euro. 
 
 Spare-rib, eisglwyd mochyn 
 Ribald, rîb'äld, n. croesan, croesaniad 
 Ribaldish, rîb'äl-dísh, a. serth, anllad, 
 
 croesanaidd, budreiriog [iad 
 
 Ribaldry, rîb'äld- rî, n. serthedd, budreir- 
 Ribbed, ribd, a. eisog, eisedig 
 Ribbon, rîb'ün, n. ysnoden 
 Rice, ris, n. math o ydrawn, reis 
 Rich, ritsh, a. cyfoethog, goludog ; 
 
 gwerthfawr, gwych, godidog, ffrwyth- 
 
 lawn ; costus, danteithiol, helaeth, 
 
 bras. To become rich, ymgyfoethogi. 
 
 To make rich, cyfoethogi 
 Riches, ritsh'iz, n. pi. cyfoeth, golud, 
 
 da, berthedd, alaf, anlloedd, medd- 
 
 iannau [brasder 
 
 Richness, rîtsh'nës, n. cyfoethogrwydd ; 
 Rick, rik, n. das, daswl, daswrn, bera, 
 
 helm : vt. dasu, dasyrnu, deisio 
 Rickets, rik'ets, n. pi. y Uechau 
 Rickety, nk'et-i, a. gwan yn y cymalau 
 Rid, rid (pt. & pp. rid), vt. troi heibio, 
 
 rhyddâu, gwaredu, gyru ymaith. To 
 
 get rid of, cael gvvared o 
 Riddance, ríd'äns, n. gwarediad, rhyddâd 
 Ridden, rîd'n, pp. — Ride 
 Riddle, rîd'l, n. adammeg, dammeg, 
 
 dyfal, cuddholiad ; rh idyll, hesgyn : v. 
 rhidyllio 
 Ride, rid (pt. rode, pp. ridden), v. 
 
 marchogaeth, marchocau ; nofio with 
 
 angor. To ride behind, ysgilio 
 Rider, ri'dür, n. marchogwr, marchog ; 
 
 marchoges; attodiad 
 
 295 
 
RIS path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, ôrb, ön, curve, cut, tẅ=too, tŵk=took ; 
 
 Ridge, rîj, n. grwn, trum, crimp, cefn, 
 crib, esgair, rhych : vt. grynio, trumio, 
 rhychu [anifail un-gaill 
 
 Ridgel, rîj r ël, Ridgeling, rîj'lîng, n. 
 
 Ridgetile, rij'til, n. crib-beithynen 
 
 Ridgy, rîj'î, a. cribog, trumiog, gryniog 
 
 Ridicule, rid'i-kul, n. gwawd, gwatwar, 
 chwerthinwawd, chwarddwawd : vt. 
 gwawdio, gwatwar, chwerthin am ben 
 
 Ridiculous, ri-dik'u-lus, a. dirmygus ; 
 ysmala 
 
 Riding, riding, n.parthran o Sir Efrawg; 
 trydeddbarth ; marchâd, marchogiad. 
 Riding-coat, morchogwisg. Riding- 
 habit, gwisg marchoges. Riding-hood, 
 penwisg marchoges 
 
 Rife, rif, a. ami ; cyffredin ; rhugl, fflwch 
 
 Rifeness, rif'nes, n. amlder, cyffredinol- 
 rwydd [rhychddryll 
 
 Rifle, ri'fl, vt. anrheithio, yspeilio : n. 
 
 RifraíF, rîf räf, n. gwehilion y bobl 
 
 Rift, rift, n. agen, hollt, rhwyg: v. 
 hollti, rhwygo ; ymagenu 
 
 Rig, rig, n. gwawd ; anllades ; anifail 
 un-gaill : v. taclu, gwisgo. To run 
 the rig upon, cellweirio â 
 
 Rîgadoon, rîg-ä-dẅn', n. math o daplas 
 
 Riggish, rîg'ísh, a. anllad, puteinllyd 
 
 Riggle, rig 7 !, vi. — Wriggle 
 
 Right, rit, a. iawn, uniawn, cyfiawn ; cy- 
 wir ; addas, cymhwys ; teg, syth : ad. 
 yn iawn, yn gywir : v. iawni, unioni ; 
 cymoni : n. iawn, iawnder, def, union- 
 deb; braint; hawl: int. o'r goreu ! da! 
 Rights, iawnderau, defion. Right 
 angle, unionongl, cyfongl. Right 
 hand, Haw ddeheu, deheu-law. To 
 set to rights, trefnu, iawndrefnu 
 
 Righteous, ri'tshüs, a. cyfiawn, uniawn 
 
 Righteousness, ri'tshüs-nüs, n. cyfiawn- 
 der, uniondeb [gwir 
 
 Rightful, rit'fwl, a. cyfreithlawn, iawn ; 
 
 Rightness, rit'nes, n. iawnder, union- 
 deb, unionder, tegwch, cywiredd 
 
 Rigid, rij'id, a. anhyblyg, tyn, ystyfnig, 
 syth, anystwyth ; manwl 
 
 Rigidness, rîj'íd-nës, n. diblygedd, an- 
 ystwythder, sythder ; manylwch 
 
 Rigmarole, rîg'mâ-rol, n. ffregod 
 
 Rigol, ri'gül, n. cylch ; coronig 
 
 Rigorous, rîg'ür-üs, a. garw, gerwin, 
 caled, llym, tost, tostlym, llymdost, 
 oerlym [toster 
 
 Rigour, rîg'ür, n. gerwin deb, llymder, 
 
 Rill, rîl, n. cornant, goffrwd, gofer, aber- 
 ig, afonig, rhean : vi. goferu, aberu 
 
 Rillet, riVet, n. cornant, nentig 
 
 Rim, rim, n. ymyl, cylch, cant, cantell, 
 
 min : vt. ymylu 
 Rime, rim, n. barug, arien, llwydrew ; 
 
 agen, hollt [og, holltog 
 
 Rimose, ri-mos', Rimous, ri'müs, a. agen- 
 Rimple, rîm'pl, vt. crychu, plygu : n. 
 
 crych, plyg 
 Rimy, ri'mi, a. barugog, llwydrewog 
 Rind, rind, n. pil, pilionyn, crawen, 
 
 croen, rhisgl 
 Rindle, rin'dl, n. cwteran, ffosig 
 Ring, ring, n. rhwy,modrwy; cylch, cant, 
 
 sid, sidyll ; clochswn : v. (pt. rang, 
 
 pp. rung), canu cloch ; seinio. Ring- 
 bone, ewinor march. Ring-dove, 
 
 ysguthan gadwynog. Ring-worm, 
 
 gwreinyn, taroden, marchwreinyn, 
 
 dwfrwreinyn. A little ring, modrwyig. 
 
 Ear-ring, greinyn [geiniad 
 
 Ringer, rîng'ür, n. clychganwr, clych- 
 Ringleader, rîng'lî-dür, n. blaenor, pen- 
 
 aeth, cornor, corn y gynhen 
 Ringlet, ringlet, n. cudyn modrwyog 
 Ringtail, rîng'tal, n. y iar dinwen 
 Rinse, rins, vt. golchi, dystreulio, adolchi 
 Riot, ri'üt, n.terfysg, afreolaeth, rhysedd; 
 
 brythaint, brythod, wttres, gloddest: 
 
 vi. terfysgu ; gloddesta, wttresa 
 Rioter, r^ut-ur, n. terfysgwr; gloddestwr, 
 
 brythai, wttreswr 
 Riotous, r^ut-us, a. terfysgus ; wttres- 
 
 gar. Riotous living, glythineb 
 Rip, rip, v. rhwygo, dattod, dadwnio : n. 
 
 rhwyg 
 Ripe, rip, a. addfed, ffaeth : v. addfedu 
 Ripen, ri'pn, v. addfeddu, ifaethu 
 Ripeness, rip'nes, n. addfedrwydd 
 Ripier, ríp'yür, n. adwerthwr pysgod 
 Ripple, rip 7 !, n. crychiad dwfr, crych : 
 
 v. crychu ; heislanu llin 
 Rise, riz (pt. rose, pp, risen), vi. codi, 
 
 cyfodi, dwyreain, dwyre, cwnu, tarddu 
 Rise, ris, n. codiad, cyfodiad, dyrchaf- 
 
 iad, esgyniad, dwyre ; dechreuad, 
 
 tarddiad, cychwyniad 
 Risen, riz^, pp. — Rise 
 Risibility, rîz-î-bîrí-tî, n. chwerthinedd 
 Risible, riz^-bl, a. chwarddus, chwerth- 
 
 inus, hychwardd ; digrif, digrifol 
 Rising, ri'zing, n. codiad, dwyread ; 
 
 cwnad, esgynfa. Rising ground, 
 
 uchelfa, twyn 
 Risk, risk, n. perygl, antur, enbyd- 
 
 rwydd; hap, damwain: vt. peryglu, 
 
 anturio 
 
 296 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=rz azure; thin, thìs; j — dzh. PRE 
 
 Prepare, prî-pë'r', v. parotòi, darparu, 
 
 darbod, darmerthu, arlwyo, cyfarpar 
 Prepense, prî-pëns', a. rhagfwriadol 
 Prepollent, prî-pörënt, a. trechol, ffyn- 
 
 iannol 
 Preponderate, prî-pön'dür-at, v. rhagor- 
 
 bwyso, gorbwyso, darbwyso 
 Preponderance, prî-pön'dür-äns, n. 
 
 rhagorbwys, darbwys 
 Prepose, pri-poz', vt. cynosod, rhagddodi 
 Preposition, prep-o-zish'un, n. rhagair, 
 
 arddodiad, cynddodiad 
 Prepossess, pri-po-zes', vt. rhagfedd- 
 
 iannu, cynfeddiannu 
 Prepossession, prî-pö-zësh'ün, n. cyn- 
 
 feddiant; rhagfarn, rhagdyb 
 Preposterous, prî-pös'tür-üs, a, chwith, 
 
 annhrefnus, chwithig ; annaturiol, 
 
 afresymol 
 Prepuce, prî'pus, n. blaen-groen 
 Prerequire, pri-ri-kwi'r', vt. cynerchi, 
 
 rhag-geisio [rhagofyniad, cynarch 
 
 Prerequisite, pri-rek'wi-zit, n. cynraid, 
 Prerogative, prî-rög'á-tív, n. cynfraint, 
 
 uchfraint, uchelfraint, rhagorfraint, 
 
 gorfraint 
 Presage, prës'aj, Presagement, prî-saj'- 
 
 mënt, n. rhagarwydd, arwydd, coel, 
 
 argoel, rhagargoel [argoeli 
 
 Presage, prî-saj', vt. darogan, daroganu, 
 Presbyter, prëz / bî-tûr, n. penaduriad, 
 
 hynefydd, oiFeiriad [ol 
 
 Presbyteria^prez-bi-trr'i-al, a. henadur- 
 Presbyterian, prez-bl-trr'i-an, a. henad- 
 
 urol : n. henadur. Presbyterians, 
 
 Henaduriaid, plaid o ymneillduwyr 
 Presbyterianism, prez-bi-tFr'i-an-izm, 
 
 n. henaduriaeth [henaduriaethol 
 
 Presbytery, prez'bi-tur-i, n. cymanfa 
 Prescience, prî'shî-ëns, n. rhagwybodaeth 
 Prescient, prî'shî-ënt, Prescious, prî'- 
 
 shî-üs, a. rhagwybodus, prophwydol 
 Prescind, prî-sind', vt. tori ymaith 
 Prescribe, pri-skrib', v. rhagysgrifenu, 
 
 rhagysgrifio, rhagnodi, cyfarwyddo 
 Prescript, pri'skript, n. cyfarwyddyd ; 
 
 rhagysgrif : a. cyfarwyddiedig 
 Prescription, pri-skrip'shun, n. rhagys- 
 
 grifen, rhagbennodiad ; cyfarwyddiad ; 
 
 hen-feddiant 
 Presence, prez'ens, n. gŵydd, cynwedd, 
 
 presen, cynddrychioldeb. Presence- 
 chamber, cyfarchfa. In thy presence, 
 
 ger dy fron, yn dy wydd, yn dy olwg, 
 
 o'th flaen. Presence of mind, meddyl- 
 
 bwyll, pwyll, parodrwydd 
 
 Present, prez'ent, a, presenol, cyn- 
 
 ddrychiol, gwyddfodol : n. anrheg, 
 
 cyflwyn, rhodd, cyfarwys 
 Present, pri-zent', vt. cyfarwyso, an- 
 
 rhegu, rhoddi ; cyflwyno ; dangos 
 Presentable, pri-zen'ta-bl, a. cyflwyn- 
 
 adwy [iad; rhoddiad 
 
 Presentation, prez-en-ta'shun n.cyflwyn- 
 Presentee, prez-en-ti', n. derbyniwr 
 
 cyflwyn [rhegydd 
 
 Presenter, prî-zën'tür, n. cyflwynydd, an- 
 Presentiate, pri-zen'shi-at, vt. cyn- 
 
 ddrychioli 
 Presentiment, prî-sën'tî-mënt, n. cyn- 
 
 feddwl, rhagdybiaeth, rhagfeddwl 
 Presently, prez'ent-li, ad. yn bresenol, 
 
 yn ddioed, yn ebrwydd, yn fuan ; yn y 
 
 man, toe [iad 
 
 Presentment, pri-zent'ment, n. cyflwyn- 
 Preservation, prëz-ür-va'shün, n. cad- 
 
 wraeth, cadwad, gwaredigaeth 
 Preservative, prî-züVvâ-tív, a. ceidwad- 
 
 ol : n. cadwedydd, diogelydd ; rhag- 
 
 feddyginiaeth 
 Preserve, pri-sQrv', vt. cadw, diogelu, 
 
 noddi, gwared; cyffeithio: n. cyffeith- 
 
 fwyd [diogelwr 
 
 Preserver, pri-zur'vur, n. cynaliwr; 
 Preside, pri-zid', vi. rhageistedd, gor- 
 
 eistedd, rheoli, llywyddu 
 Presidency, prëz'î-dën-sî, Presidentship, 
 
 prez'i-dent-ship, n. arlywyddiaeth, 
 
 rheolaeth, rhaglawiaeth 
 President, prez'i-dent, n. cadeirydd, 
 
 llywydd 
 Presidial, prî-sîd'yäl, a. perthynol i 
 
 warchawdlu, gwarchluyddol 
 Press, prës, n. gwasg, gwryf : v. gwasgu, 
 
 dwys-wasgu, gwryfio ; dirgymhell, 
 
 dirdreisio. Press-bed, cistwely. 
 
 Press-gang, dirdorf. Press-man, ar- 
 
 graffwesgydd. Press-warrant, dir- 
 
 warant. Clothes-press, dilladgloer. 
 
 Liberty of the press, rhyddid y wasg 
 Pression, prësh'ün, n. gwasgiad, dir- 
 
 wasgiad [fawr 
 
 Pressitant, prës'î-tänt, a. gwasgol, pwys- 
 Pressure, prësh'ür, n. gwasgiad, gwasgfa, 
 
 pwys [benthyg 
 
 Prest, prëst, a. parod : n. arian parod ; 
 Prestige, prës'tîj, n. hoced, hud, twyll 
 Prestigious, prî-stíj'î-üs, a. hudoliaethus 
 Presto, pres'to, ad. yn ebrwydd, yn fuan 
 Presumable, pri-zu'ma-bl, a. tybiadwv 
 Presume, pri-zum', v. tybio, tybygu, 
 
 barnu ; anturio, beiddio ; rhyfygu 
 
 ~~26J 
 
PRT path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅr_too, tẁk_:took; 
 
 Presumption, pn-zum'shun, n. rhyfyg, 
 
 gorhyfder, beiddiad; tybygiad 
 Presumptive, pn-zum'tiv, a. tebygol ; 
 
 golygiedigol ; trahaus 
 Presumptuous, prî-züm'tshu-üs, a. rhy- 
 
 fygus, gorhyf, beiddgar, trahaus 
 Presupposal, prî-sü-po / zäl, Presupposi- 
 tion, pri-sup-o-zish'un, n. blaendyb, 
 
 rhagdybiad [rhagdybio 
 
 Presuppose, pri-sii-poz', vt. rhagfeddwl, 
 Presurmise, prî-sür-miz', n. cyndyb, 
 
 cynddirnad : vt. rhagdybio, rhagfwrw 
 Pretence, prî- tens', n. cy frith, rhith, 
 
 esgus, fTug ; rhith-hawl ; ymhoniad 
 Pretend, prî-tënd', v. lledritbio, fFugio, 
 
 íFuantu ; cymeryd arno 
 Pretender, prî-tën'dür, n. twyllhonwr, 
 
 íFugiwr [ffugj esgus 
 
 Pretention, prî-tën'shün, n. twyllhoniad, 
 Preter-, px. tu hwnt i, yn mhellach na 
 Preterimperfect, prî-tür-ím-pür'fëkt, a. 
 
 annghynnerfynol, annghwblberfFaith, 
 
 anorphenedig, annorphenol 
 Preterite, prët'ür-ît, Preterperfect, prî- 
 
 tur-pur'fekt, a. cynnherfynol, gor- 
 
 phenol 
 Pretention, prët-ü-rísh'ün, Pretermis- 
 sion, prî-tür~mîsh'ün, n. gadawiad 
 
 heibio, mynediad heibio 
 Preterlapsed, prî-tür-läpst', a. wedi 
 
 myned heibio [reithlawn 
 
 Preterlegal, prî-tür-lî'gäl, a. annghyf- 
 Pretermit, prî-tür-rmt', vt. gadael heibio, 
 
 esgeuluso 
 Preternatural, prî-tür-nät'shu-räl, a. 
 
 gwrthanianol, goruchanianol 
 Preterpluperfect, prî-tür-plu-pür'fëlít, a. 
 
 gorgynnherfynol, perfFaith orphenol 
 Pretex, pri-teks', vt. cuddio, gorchuddio 
 Pretext, prî-tëkst', n. rhith-esgus, esgus, 
 
 cyfrith, fug [gynt 
 
 Pretor, prî'tor, n. ynad, maer yn Rhufain 
 Pretorian, prî-tô'r'î-än, a. ynadol, maerol 
 Prettiness, prët'î-nes, a. dillynedd, tlysni, 
 
 pertedd 
 Pretty, prët'î, a. pert, pefr, dillyn, tlws, 
 
 cain : ad. cryn, go, lied. Pretty large, 
 
 yn weddol o faint. Pretty well, yn 
 
 weddol, yn weddol o dda 
 Pretypify, prî-tîp'î-fi, vt. rhag-gysgodi, 
 
 rhagarwyddo [gorfod, gorchfygu 
 
 Prevail, pri-val', vi. tycio, ffynu, llwyddo, 
 Prevalence, prev'a-lens, n. ffyniant, 
 
 goruchafiaeth, cyfFredinolrwydd 
 Prevalent, prev'a-lent, a. gorchfygol ; 
 
 cyfFredin, ymdaenol 
 
 Prevaricate, pri-var'i-kat, vi. mwys- 
 
 ddadleu, ymgroes-ddadleu ; cecruso, 
 
 hocedu, mwysdròi, geirdròi 
 Prevarication, pri-var-i-ka'shun, n. 
 
 hoced, mwyseirdra, trawsddadleuad 
 Prevenient, pri-vi'm-ent, a. rhagflaenol 
 Prevent, pri-vent', vt. rhagodi, rhag- 
 
 flaenu ; attal, lluddias, rhwystro 
 Prevention, pri-ven'shun, n. rhagfiaen- 
 
 iad ; lluddiad, attaliad, llesteiriad 
 Preventive, pri-ven'tiv, a. rhagflaenol ; 
 
 rhwystrol : n. rhagflaenydd; diogelydd 
 Previous, pri'vi-us, a. blaenorol, rhag-, 
 
 blaen-, cyn- 
 Prey, pra, n. ysglyf, ysglyfaeth, yspledd- 
 
 ach, yspail, anrhaith ; praidd : vi. ys- 
 
 glyfio, ysglysfaethu, anrheithio 
 Priapism, pri'a-pizm, n. llostrudd 
 Priapus, pri'â-püs, n. llost-ddolur, llost- 
 
 fawr ; duw y gerddi, duw fFrwythlonder 
 Price, pris, n. gwerth, pridwerth, pris : 
 
 vt. gosod pris ar, prisio 
 Prick, prik, n. pig, pigyn, swmbwl ; 
 
 pigiad, brathiad ; pig-dwll; gwyneg : 
 
 v. pigo, symbylu ; pig-nodi, ol-nodi 
 Pricket, prik'et, n. hydd dwyflwydd 
 Prickle, prik'l, n. draen, eithen, pigyn 
 Prickleback, prîk'l-bäk, n. crothell 
 Prickly, prik'li, a. pigog 
 Pride, prid, n. balchder, balchedd : vt. 
 
 balchîo, ymfalchîo [ydd 
 
 Prier, pri'ür, n. crafF-chwiliwr, rhygeis- 
 Priest, prist, n. offeiriad ; offerenwr, 
 
 periglor. Priest's office, ofFeiriadaeth 
 Priestcraft, prist'kraft, n. dichell ofFeir- 
 
 iadol 
 Priestess, prîst'ës, n. ofFeiriades 
 Priesthood, prîst'hẁd, n. ofFeiriadaeth 
 Priestliness, prîst'lî-nës, n. ofFeiriad- 
 
 rwysg 
 Priestly, prist 7 !!, a. oiFeiriadol, ofFerenol 
 Priestridden, prîst'rîd-n, a. twylledig 
 
 gan oiFeiriaid ; yn asyn i'r ofFeiriaid 
 Prig, prig, n. coegyn, pertyn ; chwiw- 
 
 leidr : vt. lladrata 
 Priggism, prig'izm, n. coegni, coegedd 
 Prill, prîl, n. arlledbysg 
 Prim, prim, a. cymhenwych, gorfanol 
 Primacy, pri'ma-sî, n. blaenafiaeth ; 
 
 uchafiaeth 
 Primage, pri'maj, n. arian llwythad, 
 
 Uwythdal 
 Primary, pri'mür-î, a. prif, penaf, çyntaf, 
 
 cyntefig, cysefin, gwreiddiol, dechreuol 
 Primate, pri'mat, n. prif-esgob, arch- 
 
 esgob 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzzz azure; thin, thìs; jrrdzh. PRO 
 
 Prime, prim, a. cynt, penaf, prif, cyntaf ; 
 rhagoraf, goreu : n. y goreu ; y prif ; 
 perffeithrwydd : vt. cynllychu ; cyn- 
 lliwio. Prime cost, pris cyntaf. Prime 
 of life, blodau bywyd, boreu oes 
 
 Primeness, prim'nës, n. rhagoroldeb ; 
 blaenoriaeth, cynraddiaeth 
 
 Primer, pri'mür, a. cyntaf 
 
 Primer, prîm'ür, n. cynlyfr ; llyfr gweddi 
 Pabaidd. Great primer, Long primer, 
 enwau argraff-lythyrenau 
 
 Primeval, pri-mi'val, n. cynoesol, cyn- 
 fydol, cysefin, cyntefig 
 
 Primitive, prim'i-tiv, a. cyntefig, cysefin; 
 prif. Primitive ages, prif-oesoedd 
 
 Primitiveness, prim'i-tiv-nes, n. cysefin- 
 iaeth [cymhendod 
 
 Primness, prîm'nës, n. gorddillynedd ; 
 
 Primogenial, pri-mo-jrn'i- al, a. cyntaf- 
 enid, cyntenid 
 
 Primogeniture, pri-mo-jën'í-tshu'r, n. 
 cyntafanedigaeth 
 
 Primordial, pri-mör'dî-äl, a, dechreuol 
 
 Primrose, prim'roz, n. briallu 
 
 Prince, prîns, n. tywysog. Prince's 
 metal, math o efydd 
 
 Princedom, príns'düm, n. tywysogaeth 
 
 Princelike, prins'lik, Princely, príns-lî, 
 a. tywysogol, tywysogaidd 
 
 Princess, princes, n. tywysoges 
 
 Principal, prín'sî-päl, a. prif, penaf, 
 arbenig : n. pen, blaenor, penrhaith, 
 penadur, arbenor ; prif swm 
 
 Principality, prín-sî-pärî-tî, n. tywysog- 
 aeth. The Principality, y Tywysog- 
 aeth, Cymru 
 
 Principle, prîn'sî-pl, n. egwyddor, dan- 
 sawdd ; gosodedigaeth : v. egwyddori ; 
 dysgu ; cyn~neddf 
 
 Princock, prin'kok, Princox, prin'koks, 
 n. ysgoegyn, ysgentyn 
 
 Print, print, n. argraif, llun, ol, print : 
 v. argraíFu, printio. In print, argraff- 
 edig 
 
 Printer, prîn'tür, n. argraffydd, argraifwr 
 
 Printing, printing, n. argraffyddiaeth. 
 Printing-ofBce, argraffdy. Printing- 
 press, argraffwasg. Printer's devil, 
 egwyddorwas ieuangaf argraffydd 
 
 Printless, prínt'lës, a. diargraff, diol 
 
 Prior, pri'ür, a. cyntaf, cynt, blaenorol : 
 n. pen mynachlog, penfynach 
 
 Prioress, pri'ür- es, n. penfynaches 
 
 Priority, pri-ör'î-tî, n. blaenoriaeth 
 
 Priory, pri'ür-î, n. mynachdy 
 
 Prisage, pri'saj, n. toll ar win 
 
 Prism, prizm, n. y gwydryn triongl ; 
 
 rheiddell 
 Prismoid, priz'moid, n. corff sylweddol 
 
 tebyg i reiddell 
 Prison, priz'n, n. carchar, carchardy. 
 
 Prison-base, Prison-bars, math o 
 
 chware gwledig [wr 
 
 Prisoner, priz'nur, n. carcharor, carchar- 
 Prisonment, priz'n-ment, n. carchariad 
 Pristis, prís'tîs, n. y pysg môrlif 
 Pristine, prîs'tîn, a. cyntaf, cyntefig ; 
 
 hen, henaidd 
 Prithee, prÎTH'î, int. attolwg, adolwyn 
 Privacy, pri'va-si, n. dirgelwch, dirgel- 
 
 edd; cyfrinach; cyfrinfa, dirgelfa, celfa 
 Private, pri'vat, a. cyfrin, dirgel, cudd, 
 
 cyfrinachol ; unig ; cuddiedig ; neill- 
 
 duol: n. milwr o'r radd iselaf. In 
 
 private, yn ddirgel 
 Privateer, pri-va-ti'r', n. herwlong, cad- 
 long briodol [dirgeledd 
 Privateness, pri'vat-nes, n. dirgelwch, 
 Privation, pri-va'shun, n. diddymiad, 
 
 difeddiad, difuddiad ; toliant ; coll ; 
 
 eisiau [iedigol, nacaol 
 
 Privative, priv'a-tiv, a. toiiannol, difudd- 
 Privet, privet, n. cwyros 
 Privilege, prr/î-lëj, n. braint, gorfraint : 
 
 vt. breinnio, breinniogi, breinnioli 
 Privity, prìVî-tî, n. dirgeledd ; cyfrin- 
 ach ; gwybodaeth 
 Privy, priv'i, a. dirgel, cudd ; cyfrin : n. 
 
 ysgothfa, geudy, tŷ bach 
 Prize, priz, n. campdlws, campwobr; 
 
 yspail : vt. prisio ; gwerthfawrogi. 
 
 Prize-essay, traethawd arobryn, traeth- 
 
 awd buddugol. Prize-fighter, camp- 
 
 ymladdwr 
 Pro-, pour-, por-, pur-, px. am, rhag-, 
 
 cyn- [rwydd 
 
 Probability, pröb-â-bîrî-tî, n. tebygol- 
 Probable, pröVâ-bl, a. tebygol, tebyg 
 Probable, pro'bfi-bl, a. chwiliadwy 
 Probate, pro'bat, n. cymynbrawf 
 Probation, pro-ba'shün, n. prawf, profiad, 
 
 profiant ; profedigaeth, holedigaeth 
 Probationary, pro-ba'shün-ür-î, a. prof- 
 
 edigol, profiannol 
 Probationer, pro-ba'shün-ür, n. prawf- 
 
 ddyn, newyddian, creiddyn 
 Probe, prob, n. profiedydd, chwiliedydd : 
 
 vt. chwilio archoll, chwilio ; holi 
 Probity, pröb'î-tî, n. rhinwedd, gonest- 
 
 rwydd, cywirdeb 
 Problem, pröb'lëm, n. profen, gofyniad, 
 
 dwfn-destyn, pwnc 
 
 — 267 
 
PRO path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅ=:too, twkrztook; 
 
 Problematical, pröb-lëm-ät'î-käl, a. 
 
 dychymygol, gorchestol, gorddwfn, 
 
 ammhëus, dadleuol 
 Proboscis, pro-böYîs, n. duryn 
 Procacity, pro-käs'î-tî, n. haerllugrwydd, 
 
 sarugrwydd 
 Procatarctic, pro-kat-ark'tik, a. blaen- 
 
 orol, cynfynedol 
 Procatarxis,pro-kät-ärk'sis,n.rhagachos 
 Procedure, pro-sî'jür, n. mynediad yn 
 
 mlaen, hwyl, hynt ; erlyniad 
 Proceed, pro-sîd', vi. myned yn mlaen ; 
 
 erlyn, dilyn ; deillio, tarddu, hanu 
 Proceeding, pro-siding, n. gweithrediad, 
 
 gorchwyl 
 Proceeds, pros'idz, n. pi. cynyrchiant, 
 
 cynyrch, elwant, ennill ; deilliad 
 Procerity, pro-sër'î-tî, n. taldra, uwchder 
 Process, prös'ës, n. mynediad yn mlaen ; 
 
 cyfraith, cynghawsedd 
 Procession, pro-sësh'ün, n. gorymdaith, 
 
 cydgordaith, torf-drefnus 
 Prochronism, pro'kron-izm, n. rhag- 
 
 ddyddiad [red 
 
 Procinct, pro-singkt',n. parotoad i weith- 
 Proclaim, pro-klam', vt. cyhoeddi 
 Proclamation, prok-la-ma'shun, n. cy- 
 
 hoeddiad [tueddiad 
 
 Proclivity, pro-klîv'í-tî, n. gogwyddiad, 
 Proclivous, pro-kli'vus, a. tueddol; parod 
 Proconsul, pro-kon'sul, n. is-raglaw 
 Proconsulship, pro-kon'sul-ship, n. is- 
 
 raglawiaeth [gohirio 
 
 Procrastinate, pro-kras'ti-nat, vi. oedi, 
 Procrastination, pro-kras-ti-na'shun, n. 
 
 oediad, gohiriad, addoediad 
 Procreant, pro'kri-ant, a. cenedliadol, 
 
 eppilaidd, ffrwythlawn [cenedlu 
 
 Procreate, pro'kri-at, vt. eppilio, hilio, 
 Procreation, pro-kri-a'shun, n. hiliad, 
 
 eppiliad, cenedliad 
 Procreative, pro'kri-a-tiv, a. cenedledigol 
 Procreator, pro'kri-a-tur, n. cenedlydd, 
 
 eppiliwr 
 Proctor, prok'tur, n. dirprwywr, dadleuwr 
 Procumbent, pro-kum'bent, a. yn ei 
 
 orwedd [adwy, caiFaeladwy 
 
 Procurable, pro-ku'r'a-bl, a. cyrhaedd- 
 Procuration, prok-u-ra'shun, n. caffael- 
 
 iad, cyrhaeddiad [iwr, dirprwy 
 
 Procurator, prök'u-ra-tür, n. gorchwyl- 
 Procure, pro-ku'r', v. ceisio, cael, caffael ; 
 
 ennill ; cyrhaedd ; prynu ; mynu ; 
 
 carnweinyddu 
 Procurer, pro-ku'r'ur, n. ceisydd, caffael- 
 
 ydd ; llatai ; carnweinydd 
 
 Procuress, pro-ku'r'es, n. llateies, 
 
 hudoles, carnweinyddes 
 Prodigal, pröd'î-gäl, a. afradlon, afradus 
 Prodigality, pröd-î-gärî-tî, n. afradlon- 
 
 deb, afradlonedd, gwastraff 
 Prodigious, pro-díj'üs, a. aruthrol, dir- 
 
 fawr, tramawr, anferthol [edd 
 
 Prodigy, pröd'î-jî, n. rhyfeddod, aruthr- 
 Prodition, pro-dísh'ün, n. bradychiad, 
 
 bradwriaeth [wr 
 
 Proditor, pröd'î-tür, n. bradwr, bradych- 
 Produce, pro-dus', vt. dwyn allan, 
 
 dangos ; cynyrchu ; estyn ; dwyn 
 
 iFrwyth 
 Produce, prod'us, n. cynyrch ; fFrwyth 
 Producent, pro-du'sent, n. dangoswr, 
 
 dygwr allan 
 Producible, pro-du'sî-bl, a. dygadwy 
 Product, prod'ukt, n. daill, cynyrch 
 Production, pro-duk'shun, n. cynyrchiad ; 
 
 dygiad allan, dangosiad ; estyniad 
 Productile, pro-duk'tfl, a. estynadwy 
 Productive, pro-duk'tiv, a. cynyrchiol, 
 
 ffrwythlawn ; cenedledigol ; toreithiog 
 Proem, pro'ëm, n. rhaglith, rhagymad- 
 
 rodd, rhagdraeth 
 Proemial, pro-î'mî-äl, a. rhaglithiol 
 Proface, pro-fas', int. croesaw iti ! 
 Profanation, pröf-ä-na'shün, n. halogiad 
 Profane, pro-fan', a. halog, halogedig, 
 
 diras : vt. halogi ; anmherchu, llygru. 
 
 Profane history, hanesiaeth cyffredin 
 Profanity, pro-fän'î-tî, n. halogrwydd, 
 
 drygfuchedd, anedmygedd 
 Profess, pro-fës', v. proiFesu; cyffesu, 
 
 addef, arddelwi 
 Profession, pro-fësh'ün, n. proffes, 
 
 proffesiad, addefiad ; galwad, galwed- 
 
 igaeth 
 Professional, pro-fësh'ün-äl, n. galwed- 
 
 igaethol, profFesol 
 Professor, pro-fës'ür, n. athraw, entraw, 
 
 proffeswr, cadeirdraw 
 Professorship, pro-f ës'ùr-ship, n. proffes- 
 
 wraeth, cadeirdrawiaeth, cadeirswydd 
 Proffer, pröf ür, vt. cynyg, rhoi cais : n. 
 
 cynyg, cynygiad 
 Proficience, pro-físh'ëns, Proficiency, 
 
 pro-f îsh'ën-sîjn. cynydd, cyrhaeddiad; 
 
 gwelliant, graddiad 
 Proficient, pro-físh'ënt, n. un cynydd- 
 
 edig, cynyddiedydd, dyn dysgedig ; 
 
 graddwr [manteisiol 
 
 Proficuous, pro-fik'u-us, a. defnyddiol ; 
 Profile, pro-f îl', n. Hun cyfarystlys, 
 
 ystlyswyneblun, ystlyslun 
 
 268 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=r z azure; thin, thìs; jzrdzh. 
 
 PRO 
 
 Profit, profit, v. buddio, llesâu ; elwa, 
 
 ennill ; cedu ; manteisio ; gwellâu : 
 
 n. budd, ced, elw, ennill, lies, elwant, 
 
 buddiant ; cynyrch, iFrwyth 
 Profitable, pröf î-tâ-bl, a. buddiol, llesol, 
 
 llesiannol [ioldeb 
 
 Profitableness, pröfî-tâ-bl-nës, n. budd- 
 Profitless, pröfit-lës, â. difudd, diles, 
 
 diennill ; ofer [drygfuchedd 
 
 Profligacy, pröflî-ga-sî, n. anfadedd, 
 Profligate, pröflî-gat, a. anfad, dyhir, 
 
 dirinwedd, diras, penrhydd, anfuchedd- 
 
 ol ; ysgeler : n. dyhiryn, drygfab 
 Profluence/pröf lu-ëns, n. rhediad, llifiad 
 Profluent, prof lu-ent, a. darlifol, deilliol 
 Profound, pro-füẅnd', a. dwfn, gorddwfn ; 
 
 dirgel, cudd ; trwyadl 
 Profundity, pro-fün'dî-tî, Profoundness, 
 
 pro-füẅnd'nës, n. dyfnder, dyfnedd 
 Profuse, pro-fus', a. trahael, trahelaeth, 
 
 rhyhael, afradus, treulgar, gwastrafFus, 
 
 dyfethgar [afrad 
 
 Profuseness, pro-fusses, n. gorhaeledd ; 
 Profusion, pro-fu'zhun, n. gorhaeledd, 
 
 gormodedd, arddigonedd, gorddigon- 
 
 edd ; afradlonedd 
 Prog, prog, n. lluniaeth, arlwy : vi. hela 
 
 lluniaeth [cenedliad 
 
 Progeneration, pro-jën-ü-ra'shün, n. 
 Progenitor, pro-jën'î-tür, n. hynafiad; 
 
 cenedlawr ; hendad, hendaid 
 Progeny, pröj'î-nî, n. hil, eppil, hiliog- 
 
 aeth, esill 
 Prognostic, prög-nös / tík, n. argoel, rhag- 
 
 arwydd, cyntair, darogan : a. rhag- 
 
 argoelus, daroganus 
 Prognosticate, prog-nos'ti-kat, vt. rhag 
 
 ddangos ; rhagarwyddo ; rhagddewinio 
 Prognostication, prog-nos-ti-ka'shun, n. 
 
 rhagddangosiad; daroganiad 
 Prognosticator, prog-nos'ti-ka-tur, n 
 
 dewin, daroganwr, rhagfynegwr 
 Programme, pro'gram, n. rhaghysbys- 
 
 iad ; hysbyslen 
 Progress, prög'rës, n. mynediad yn 
 
 mlaen, ymdaith, cylchdaith ; hynt 
 Progress, pro-grës', vi. myned yn mlaen 
 Progression, pro-grësh'ün, n. mynediad 
 
 yn mlaen, graddiant, cynyddiant 
 Progressional, pro-grësh'ün-äl, Progres- 
 sive, pro-gres'iv, a. gradd-ddringol, 
 
 graddol, graddiannol ; cynyddiol 
 Progressiveness, pro-gres'iv-nes, n. 
 
 graddfynedolrvvydd, graddolrwydd 
 Prohibit, pro-hîb'ít, vt. attal, gwahardd, 
 
 gwarafun 
 
 Prohibition, pro-hî-bí&h'ün, n. gwa- 
 
 harddiad 
 Prohibitory, pro-híb'î-tür-î, Prohibitive, 
 
 pro-hib'i-tiv, a. gwaharddol 
 Proin, pröîn, v. tocio, blaendori ; ysgythru 
 Project, pro-jekf, v. dyfeisio, cynllunio, 
 
 rhaglunio, cynlinellu ; ysgwyddo, 
 
 crogi allan ; taflu allan 
 Project, proj'ekt, n. dyfais, cynllun, 
 
 rhag-fwriad 
 Projectile, pro-jek'til, a. hydafl, tafled- 
 
 igol, ergydiol : n. tafledigydd, taflbeth 
 Projection, pro-jek'shun, n. tafliad, er- 
 
 gydiad ; dyfeisiad, cynlluniad ; ys- 
 
 gwyddiad [lluniwr 
 
 Projector, pro-jek'tur, n. dyfeisiwr, cyn- 
 Projecture, pro-jek'tshur, n. tafliad, 
 
 ysgwyddiad 
 Prolapse, pro-laps 7 , vi. gorestyn allan : 
 
 n. gorestyniad [hirgrwn, fel ŵy 
 
 Prolate, pro-laf, vt. datgan, adrodd : a. 
 Prolation, pro-la'shün, n. datganiad 
 Prolegomena, prol-î-göm / ën-ä, n. pi. 
 
 rhagymadroddion, rhagnodion, rhag- 
 
 araeth (sing. Prolegomenon) 
 Prolepsis, pro-lëp'sîs, n. rhag-ddirnadiad, 
 
 rhag-gymeriad, rhag-atebiad 
 Proleptic, pro-lep'tik, a. rhagddirnadol 
 Prolific, pro-lifik, a. hiliog, eppiliog, 
 
 eppilgar; iFrwythlawn, toreithiog 
 Prolix, pro-liks', a. hirfaith, maith, hir 
 Prolixity, pro-lik'si-ti, n. meithder ; 
 
 geirgarwch [llefarwr 
 
 Prolocutor, pröl'o-ku-tür, n.rhaglefarwr, 
 Prologue, prörög, n. rhagymadrodd, 
 
 rhagaraeth [oedi, gohirio 
 
 Prolong, pro-long 7 , vt. estyn, hwyâu ; 
 Prolongation, pro-löng-ga'shün, n. es- 
 
 tyniad; addoediad [rhaglith 
 
 Prolusion, pro-lu'shün, n. rhagchware, 
 Promenade, pröm-ën-âd', n. rhodfa 
 Prominence, pröm'ín-ëns, n. ysgwyddiad 
 
 allan, crogiad drosodd, bargodle ; ban 
 Prominent, prön/ín-ënt, a. yn ysgwyddo 
 
 allan, bargodol, darnodol ; banog 
 Promiscuous, pro-mis'ku-us, a. cymysg- 
 
 edig, plithdraphlith 
 Promise, prom'iz, v. addaw, gaddaw 
 Promise, pröm'ís, n. addaw, addewid, 
 
 gair. Breach of promise, tor-addewid 
 Promising, prom'i-zing, a. gobeithlawn, 
 
 gobeithiol : n. addawiad 
 Promissory, pröm'í-sür-î, a. addawed- 
 
 igol, addewidiol 9 
 
 Promontory, pröm'ün-tiir-î, n. pentir, 
 
 penarth, penryn, penmaen, morben 
 
 2Ö9 
 
PRO path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twrztoo, twk=took 
 
 Promote, pro-mot', vt. dwyn yn mlaen ; 
 
 hyrvvyddo ; dyrchafu [rhwyddâwr 
 
 Promoter, pro-mo'tür, n. dyrchafydd, 
 Promotion, pro-mo'shün, n 
 
 codiad, rhaciant 
 
 Propendence, pro-pën'dëns, Propenden- 
 
 cy, pro-pën'dën-sî, n. gogwydd, go- 
 
 gwyddiad, tuedd, tueddiad [ol 
 
 dyrchafiad, Propense, pro-pens', a. chwannog, tuedd- 
 
 [codi Propension, pro-pën'shün, Propensity, 
 
 Promove, pro-mwv', vt. symud yn mlaen, j pro-pën'sî-ti, n. tueddiad, tueddfryd 
 Prompt, promt, a. parod, dioed, hylaw, | Proper, pröp'ür, a. priod, priodol ; iawn 
 
 buan : vt. cofweini, clustlefaru, clust 
 
 weini ; annog, cynhyrfu, cymhell. 
 
 Prompt payment, arian parod 
 Prompter, pröm'tür, n. cofweinydd, 
 
 clustweinydd ; annogwr 
 Promptitude, pröm'tî-tud, Promptness, 
 
 prömt'nës, n. parodrwydd 
 Promptuary, pröm'tshu-ür-î, n. trysorfa ; 
 
 bwydgell, ystordy [annogiad 
 
 Prompture, pröm'tshür, n. cymhelliad, 
 Promulgate, pro-mül'gat, Promulge, 
 
 pro-mülj', vt. cyhoeddi, hysbysu, lled- 
 
 daenu, taenu 
 Promulgation, pröm-ül-ga'shün, n. hys- 
 
 bysiad, cyhoeddiad, taeniad ar led 
 Promulgator, pröm'ül-ga-tür, n. ad- 
 
 roddwr, cyhoeddwr, lled-daenwr 
 Prone, pron, a. gogwyddol, llechweddol ; 
 
 tueddol, chwannog, tueddgar 
 Proneness, pro'nes, n. gogwyddiad ; 
 
 llechwedd ; tuedd, tueddiad 
 Prong, pröng, n. fforch, pig fforch 
 Pronominal, pro-nöm'î-näl, a. rhagenwol 
 Pronoun, pro'nüẅn, n. rhagenw 
 Pronounce, pro-nüẅns', v. cynanu, 
 
 seinio ; traethu, Uefaru. A pro- 
 nouncing dictionary, geirlyfr cynan- 
 
 iaethol, geiriadur cynaniadol 
 Pronunciation, pro-nün-sî-a'shün, n. 
 
 cynaniad, cynaniaeth ; traethiad 
 Proof, prẅf, n. praw, prawf, proflad; 
 
 tystiolaeth ; arddangosiad ; prawflen ; 
 
 arwydd [brawf 
 
 Proofless, prẅf'lës, a. anmhrofedig, di- 
 Prop, prop, n. ateg, annel, canbost, 
 
 colofn, cynalbost: vt. attegu, cynal 
 Propagable, pröp'ä-gä-bl, a. taenadwy, 
 
 lluosogadvvy 
 Propaganda, pröp-â-gän'dâ, n. cym- 
 
 deithas genadol Rufeinaidd 
 Propagate, pröp'â-gat, v. eppilio, cenedlu, 
 
 lluosogi ; taenu, lled-daenu, cyhoeddi 
 Propagation, pröp-ä-ga'shün, n. cenedl- 
 
 iad ; cyhoeddiad, lled-daeniad 
 Propagator, pröp'ä-ga-tür, n. cenedlwr; 
 
 cyhoeddwr, hauwr, magwr 
 Propel, pro-pel', vt. gyru yn mlaen 
 Propend, pro-pënd' vt. pwyso yn mlaen, 
 
 tueddu at, gogwyddo 
 
 addas, cyfaddas, cymhwys, cymesur ; 
 
 gweddaidd ; gosgeiddig, tlws 
 Properly, pröp'ür-lî, ad. yn briodol, yn 
 
 addas 
 Properness, pröp'ür-nës, n. addasrwydd; 
 
 gosgeiddrwydd 
 Property, pröp'ür-tî, n. priodoledd, 
 
 priodoliaeth, cyneddf, cynddawn, cyn- 
 
 duedd, anianduedd, anianawd; per- 
 
 chenogaeth, eiddo, meddiant. Real 
 
 property, meddiannau annghyiFro 
 Prophecy, pröf'î-sî, n. prophwydoliaeth, 
 
 darogan, rhagfynegiad 
 Prophesy, pròTî-sî, v. prophwydo, rhag- 
 
 fynegi, rhagddywedyd, daroganu 
 Prophet, pröfët, n. prophwyd ; daroganwr 
 Prophetess, pröfët-ës, n. prophwydes, 
 
 daroganes 
 Prophetic, pro-fet'ik, Prophetical, pro- 
 
 fet'i-kal, a. prophwydol, prophwydol- 
 
 iaethol ; daroganol 
 Prophetize, prof'et-iz, v. prophwydo ; 
 
 daroganu 
 Prophylactic, pröf-î-läk'tík, a. rhag- 
 
 flaenol, cadwadol, rhwystrol 
 Propine, pro-pin', vt. cynyg yn garuaidd 
 Propinquity, pro-pîng'kwî-tî, n. agosder; 
 
 cymydogedd ; perthynas 
 Propitiable, pro-pîsh'yâ-bl, a. cymodad- 
 
 wy, dyhuddadwy 
 Propitiate, pro-pîsh'î-at, vt. cymodi, 
 
 heddychu, boddloni 
 Propitiation, pro-pîsh-î-a'shün, n. di- 
 
 huddiant, heddychiad, cymod, cymod- 
 
 iad ; dadolwch, iawn ; boddâd 
 Propitiatory, pro-písh'yä-tür-î, n. tru- 
 
 gareddfa : a. cymodol, dyhuddol 
 Propitious, pro-písh'üs, a. tosturiol, 
 
 tirion, graslawn, trugarog, rhadlawn, 
 
 hynaws, boddlawn 
 Proplasm, pro'plazm, n. mold, cynllun 
 Proponent, pro-po'nënt, n. cynygiwr 
 Proportion, pro-pô'r'shün, n. cyfartaledd, 
 
 cyfartalwch, cyfran : vt. cymedroli, 
 
 cyfartalu, cyweirio 
 Proportionable, pro-pô'r'shün-ä-bl, Pro- 
 portional, pro-pô'r'shün-äl, Propor- 
 tionate, pro-pô'r'shün-at, a. cyfartaJ, 
 
 cymesur, cymeinniol 
 
 270 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, mis; j = dzh. PRO 
 
 Proportionality, pro-pô'r-shün-ärî-tî, I 
 
 Proportionateness, pro-poVshun-at- j 
 
 nës, n. cymedredd, cymeintiolaeth, 
 
 cymhwysedd, cyfartalrwydd, cyfartal- 
 
 edd [yn gymesurol 
 
 Proportionally, pro-pô'r'shün-äl-î, ad. 
 Proposal, pro-po'zal, n. cynyg, cynygiad 
 Propose, pro-poz', v. cynyg ; bwriadu 
 Proposition, prop-o-zish'un, n. cynygiad ; 
 
 testun ; gosodiad, gosodedigaeth 
 Propositional, pröp-o-zísh'ün-äl, a. cy- 
 
 nygiadol, testunol, gosodedigol 
 Propound, pro-püẅnd', vt. cynyg, gosod 
 
 ger bron 
 Proprietary, pro-pri'í-tür-î, n. percheu, 
 
 perchenog, meddiannydd : a. perchenol 
 Proprietor, pro-pri'î-tür, n. perchenog, 
 
 perch en, meddiannydd 
 Propriety, pro-pri'î-tî, n. priodoldeb, ! 
 
 cymhwysder, addasrwydd 
 Propugn, pro-pun 7 , vt. amddiffyn, difFynuj 
 Propugnation, pro-püg-na / shün, nJ 
 
 amddiiFyniad 
 Propugner, pro-pu'nür, n. amddiíîynydd 
 Propulsion, pro-püTshün, n. ergydiad, 
 
 ergyd, gwthiad, gyriad 
 Prore, pro'r, n. ffiureg Hong 
 Prorogation, pro-ro-ga'shün, h. godoriad, 
 
 oediad, gohiriad [gohirio 
 
 Prorogue, pro-rog', vt. godori, addoedi, 
 Proruption, pro-rüp / shün, n. toriad allan 
 Prosaic, pro-za'ik, a. difydr, rhyddieithol 
 Proscenium, pro-sî'nî-üm, n. chwareufa, 
 
 chwareufwrdd [gwahardd 
 
 Proscribe, pro-skrib', vt. dinoddi, difròi ; 
 Proscript, pros'kript, n. un nawddgoll 
 Proscription, pro-skrip'shun, n. dinodd- 
 
 iad, nawddgoll 
 Prose, proz, n. rhyddiaith ; rhydd-draitb 
 Prosecute, pros'i-kut, v. arganlyn, dilyn, 
 
 erlyn [iad, erlyniad 
 
 Prosecution, prös-î-ku'shün, n. canlyn- 
 Prosecutor, pròVî-ku-tür, n. canlynwr, 
 
 erlynwr, cospwr 
 Proselyte, prös'î-Ht, n. dysgybl, dy- 
 
 chvvelwr : vt. troi, ennill 
 Prosodial, pro-so'dî-äl, a. mydraidd 
 Prosodianjpro-so'dî-än, Prosodist, pros' - 
 
 o-dist, n. mydrydd 
 Prosody, prös'o-dî, n. mydryddiaeth ; 
 
 acenyddiaeth, tonyddiaeth [wedd 
 
 Prosopop8eia,prös-o-po-pî'yâ, n. dynsod- 
 Prospect, prös'pëkt,n. ardrem, rhagdrem, 
 
 rhagolwg, golwg, golygiad, drychiant 
 Prospection, pro-spek'shiin, n. rhag- 
 
 olygiad, rhagdremiad 
 
 Prospective, pro-spek tiv, a.ardremol, ar- 
 
 beiol [bysiad, rhaglen 
 
 Prospectus, pro-spek'tus, n. rhaghys- 
 Prosper, prös'pür, v. llwyddo, tycio, ffynu 
 Prosperity, prös-për'T-tî, n. ifyniant, 
 
 llwyddiant 
 Prosperous, prös'pür-üs, a. lhvyddiannus 
 Prosphysis, pros'fî-sís, n. cyd-dyfiad 
 
 aelodau [der, prudd-der 
 
 Prosternation, prös-tür-na'shün, n. isel- 
 Prosthetic, prös-thët ik, a. rhagosodedig 
 Prostitute, pros'il-tut, a. ymwerthedig; 
 
 drygionus : n. gwobrferch, putain, 
 
 bur en, hoeden, dyhiren, gwraig llwyn 
 
 a pherth : vt. ymwerthu ; camddefnyddio 
 Prostitution, prös-ti-tu'shün, n. putein- 
 
 dra,puteinwaith, ymwerthiad, ymlogiad 
 Prostrate, pros' trat, a. ar lawr, ar hyd, 
 
 gyhyd : vt. bwrw i lawr, iselu, gostwng. 
 
 To prostrate one's self, syrthio i lawr, 
 
 ymiselu, ymostwng, ymgrymu 
 Prostration, prös-traYnün, n. ymostyng- 
 
 iad, iseliad, crymiad, ymgrymiad 
 Prosy, pro'zi, a. rhyddieithog ; diflas 
 Protect, pro-tekt', vt. amddiíFyn, achlesu, 
 
 noddi, diogelu 
 Protection, pro-tek'shun, n. amgeledd, 
 
 nodded, nawdd [dollwr 
 
 Protectionist, pro-tëVshün-íst, n. diffyn- 
 Protective, pro-tek'tiv, a. amddiifynol, 
 
 noddol 
 Protector, pro-tek'tur, n. amddiffynydd 
 Protend, pro-tend 7 , vt. estyn allan, go- 
 hirio [rwydd, sarugrwydd 
 Protervity, pro-tür'vî-tî, n. afrywiog- 
 Protest, pro -test 7 , v. gwrthdystio, ardystio 
 Protest, protest, n. gwrthfarn, gwrthair 
 Protestant, pröt'ës-tänt, n. gwrthdyst, 
 
 gvvrthbabyddwr : a. ardystiol, gwrth- 
 
 babyddol [gwrthbabyddiaeth 
 
 Protestantism, prot'es-tant-izm, n. 
 Protestation, pröt-ës-ta'shün, n. gwrth- 
 
 dystiad, ardystiad [nodiadur 
 
 Prothonotary, pro-thon'o-tur-T, n. prif- 
 Protocol, pro'to-kol, n. cofrestr 
 Protomartyr, pro'to-mâr-tür, n. cynferth- 
 
 yr [Hun 
 
 Prototype, pro'to-tip, n. cynddelw, eyn- 
 Protract, pro-trakt , vt. oedi, gohirio, 
 
 estyn [oediad 
 
 Protraction, pro-trak'shiin, n. gohiriad, 
 Protractive, pro-trak'tiv, a. gohiriol, 
 
 addoedol [fesurydd 
 
 Protractor, pro-trak'tur, n. oedwr, congl- 
 Protreptical, pro-trëp'tî-käl, a. cynghor- 
 
 ol, annogaethol 
 
 •271 
 
PSY path, fät, ère, met, mä-rîn^, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrrtouk; 
 
 Protrude, pro-trẅd', v. gwthio allan 
 Protrusion, pro-trẅ'zbün, a. gwthiad 
 
 allan [hwrwg ; chwydd 
 
 "Protuberance, pro-tu'bur-ans, n. oddf, 
 Protuberant, pro-tu'bur-ant, a. hwrygol, 
 
 oddfog [allan 
 
 Protuberate, pro-tu'bür-at, vi. chwyddo 
 Proud, prüẅd, a. balch. Purse-proud, 
 
 arianfalch 
 Provable, prẅ'vâ-bl,a. profadwy, hybrawf 
 Prove, prwv (pp. proven, prw'vn), v.profi; 
 
 arddangos. It proved true, trodd 
 
 allan ei fod yn wir [porthiant 
 
 Provender, prov'en-dur, n. ebran, gogawr, 
 Proverb, proVurb, n. diareb 
 Proverbial, pro-vur'bi-al, a. diarebol 
 Proverbialist, pro-vur'bi-al-ist, n. diar- 
 
 ebwr, diarebydd 
 Provide, pro-vid r , vt. darpar, darparu, 
 
 darbod, parotöi, arlwyo, darmerthu. 
 
 Provided that, os 
 Providence, pròVî-dëns, n. rhagluniaeth, 
 
 rhagwelediad ; rhagddarbodaeth, rhag- 
 
 lyd [cynghorus 
 
 Provident, pröv'î-dënt, a. darbodus ; 
 Providential, prov-i-den'shal, a. rhag- 
 
 luniaethol, rhagluniaethus 
 Provider, pro-vi'dur, n. darparwr, arlwywr 
 Province, proVins, n. talaeth, tiriog- 
 
 aeth, ardal ; swydd ; priodorchwyl, 
 
 gorchwyliaeth 
 Provincial, pro-vin'shal, a. taleithiol; 
 
 gwladol : n. taleithben 
 Provincialism, pro-vin'shal-izm, n. 
 
 llafar ardal 
 Provision, pro-vizh'un, n. darpariaeth, 
 
 darbodaeth ; arlwy, lluniaeth, ymborth ; 
 
 cynaliaeth ; ammod 
 Provisional, prc-vizh'un-al, a. ammodol, 
 
 darbodol, darparol 
 Proviso, pro-vi'zo, n. ammod, rhag- 
 
 ammod, eithriad, rhagddarbodiad ; 
 
 gocheliad [merthydd 
 
 Provisor, pro-vi'zur, n. darparwr, dar- 
 Provisory, pro-vi'zur-i, a. darparol ; 
 
 ammodol 
 Provocation, prov-o-ka'shun, n. annog- 
 
 iant; cyffroad [cynhjrrfiol 
 
 Provocative, pro-vo'ka-tiv, a. cyffroawl, 
 Provoke, pro-vok', vt. annog, cyffröi, 
 
 cynhyrfu, blino, llidio 
 Provoking, pro-vo'king, a. cyffroawl, 
 
 blin, cythruddus 
 Provost, proVust, n. uchelfaer, arlywydd 
 Prow, pro, n. fflureg, pen blaen Hong 
 Prowess, prüŵ'ës, n. dewrder, grymusder 
 
 Prowl, prüẅl, v. crwydrhela, crwydro 
 Prox, proks, n. math o garw 
 Proximate, pròVsî-mat, Proxime, prok'- 
 
 sim, a. nesaf, agosaf, digyfrwng 
 Proximity, prok-sim'i-ti, n. agosrwydd 
 Proxy, prok'si, n. dirprwy 
 Prude, prẅd, n. mursen, coegen, pincen 
 Prudence, prẅ'dëns, n. callineb, callder, 
 
 synwyr, pwyll [call 
 
 Prudent, prẅ'dënt, a. synwyrol, deallus, 
 Prudential, prẅ-dën'shäl, a. cynghorus, 
 
 call [callineb 
 
 Prudentials, prw-dei/shalz, n. pi. rheolau 
 Prudery, prẅ'dür-^n.mursendod, coegni 
 Prudish, prẅ'dîsh, a. mursenaidd, coeg 
 Pruina, prẅ'i-nä, n. glesni ar eiryn 
 Prune, prẅn, n. sych-eirynen : v. tocio, 
 
 ysgythru, digeincio, brigladd; pincio, 
 
 taclu [felyn-goch 
 
 Prunello, prŵ-nëro, n. llensidan ; eirynen 
 Pruniferous, prẅ-nîf'ür-üs, a. eiryn- 
 
 ddwyn 
 Prurience, prẅ'r'î-ëns, Pruriency, prẅ'r'- 
 
 î~ën-sî, n. ysfa, gorflys [ysol 
 
 Prurient, prŵ'r'î-ënt, a. llawn o ysfa, 
 Pruriginous, prẅ-rîj'î-nüs, a. craflyd 
 Prurigo, prẅ'r'î-go, n. y crafu, y cosi 
 Pry, pri, vi. chwilota, craff-chwilio 
 Psalm, säm, n. salm, can ddwyfol 
 Psalmist, sâm'íst, n. salmydd, caniedydd 
 Psalmody, sal'mo-di, n. salmyddiaeth, 
 
 salmganiadaeth 
 Psalmography, säl-mög'râ-fî, n. salm- 
 
 gyfansoddiad, salmysgrifeniaeth 
 Psalter, sôTtür, n. llyfr salmau, sallwyr 
 Psaltery, sörtür-î, n. nabl, saltring 
 Psellimus, sèTî-müs, n. attal dywedyd 
 Pseudo, su'do, px. gau 
 Pseudoadelpus, su-do-ä-dërfüs, n. gau- 
 
 frawd 
 Pseudoapostle, su-do-â-pös'l, n. gau- 
 
 apostol, gau-genadydd 
 Pseudodox, su'do-doks, a. anwir, gau 
 Pseudograph, su'do-graf, Pseudography, 
 
 su-dög'râ-fî, n. twyllysgrifen 
 Pseudoiogy, su-döro-jî, n. celwydd 
 Pseudomartyr, su'do-mär-tür, n. gau- 
 
 ferthyr [afluniol 
 
 Pseudomorphous, su-do-mör'füs, a 
 Pseudonymous, su-dön'î-müs, a. dan 
 
 ffugenw 
 Pshaw, shö, int. wift ! pw ! och ! ffei ! 
 Psora, sô'r'ä, n. ymgrafu, y crafu, y cosi 
 Psoriasis, so-ri'â-sîs, n. crachen y clafr 
 Psychology, si-kòTo-jî, n. traethawd ar 
 
 yr enaid 
 
 272 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jzrdzh. PUN 
 
 Pugilism, pu'jil-izm, n. dyrnymladd, 
 
 ymladdiad [ymladdiwr 
 
 Pugilist, pu'jíl-íst, n. dyrnodiwr, paffiwr. 
 Pugnacious, püg-na'shüs, a. ymladdgar 
 ! Pugnacity, püg-näs'î-tî, n. ymladdgar- 
 I wch, cecrusrwydd 
 
 ! Puisne, pu'nî, a. iau ; îs [nerth 
 
 | Puissance, pu'ís-äns, n. gallu, grym, 
 | Puissant, pu'ís-änt, a. galluog, grymus, 
 
 nerthol, cadarn, cryf 
 Puke, puk, vi. cyfogi, taflu i fyny, gloesi : 
 
 n. gloes ; cyfog 
 Puker, pu'kur, n. cyfog, gloes ; cyfoglyn 
 Pulchritude, pul'kri-tud, n. harddwch, 
 
 tegid, tegwch, glendid, teleidrwydd 
 Pule, pul, vi. cwynleisio, cwynfan 
 Pulicose, pu'll-kos, a. chweiniog 
 Pulkha, pul'ka, n. llusg-gerbyd y Lap- 
 
 landiaid 
 Pull, pŵl, n. tyn, tynfa, tyniad : vt. tynu. 
 
 To pull hard, dirdynu 
 Pullet, pẁrët, n. cywen, iaren, cywes 
 Pulley, pŵrî, n. chwerfan, tröell 
 Pullulate, püru-lat, vi. blaendarddu, 
 
 blaguro, egino, bywyllu 
 Pulmonary, pürmün-ür-î, Pulmonic, 
 
 pül-mön'ík, a. ysgyfeinniol. Pulmon- 
 ary consumption, y darfodedigaeth, 
 
 ysgyfeinnwst 
 Pulp, pulp, n. bywyn, mwydionyn 
 Pulpit, pẁl'pit, n. areithle, pregethfa 
 Pulpy, pürpî, a. bywyn aidd, mwydion- 
 
 aidd, meddal, tynër [guriad 
 
 Pulsation, pül-sa'shün, n. curiad, gwaed- 
 Pulse, puis, n. cur y gal on, curiad y 
 
 gwaed, gwaedgur ; ydbys, pys, iFa 
 Pulsion, pürshün, n. gyriad yn mlaen 
 Pulverable, püTvür-ä-bl, a. llychadwy, 
 
 pyloradwy 
 Pulverization, pul-vur-i-za'shun, n. 
 
 llychiad, manbwyad, pyloriad 
 Pulverize, pürvür-iz, vt. llychu, malu, 
 
 pylori, manbwyo 
 Pulverulent, pul-ver'u-lent, a. llychlyd 
 Puma, pu'mâ, n. Hew America 
 Pumice, pu'mis, n. llosgfaen 
 Pump, pump, n. sygnedydd, sugnai, 
 
 sugnbib ; esgid ddiwaltas : v. sugn- 
 
 dynu, sugn-godi 
 Pun, pun, n. geirdro, mwysair : vi. geir- 
 
 dròi, geir-chwareu, mwyseirio 
 Punch, punish, n. tylliedydd, trydvll- 
 
 ydd ; cymysglyn ; pwt o ddyn ; ys- 
 
 gentyn : vt. trydyllu ; tyllu ; gwthio 
 Puncheon, pünt'shün, n. tylliedydd, try- 
 
 dyllydd; gwlyb-fesur o 120 galwyn 
 
 Psychomachy, si-kom'a-ki, n. ymdrech 
 
 rhwng corph ac enaid 
 Psychomancy, si'ko-man-si, n. ellyllgoel 
 Ptarmigan, tär'mî-gán, n. aderyn yn 
 debyg i'r petrus, yn cartrefu yn y 
 gogledd [heidd-ddwr 
 
 Ptisan, tiz'an, n. math o ddiod feddygol; 
 Puberty, pu'bür-tî, n. addfedrwydd oed- 
 
 ran, plwyn, addfedoed 
 Pubescence, pu-bës'ëns, n. addfediad, 
 plwyniad [oed 
 
 Pubescent, pu-bës'ënt, a. mewn addfed- 
 Public, pub'lik, a. cyhoeddus ; cyiFredin : 
 n. cyiFredin, gwladwriaeth. Public- 
 house, tafarndy, tŷ tafarn. Public 
 opinion, llais y wlad. In public, ar 
 gyhoedd, yn cyhoeddus 
 Publican, pub'li-kan, n. trethgasglwr ; 
 tafarn wr [iad 
 
 Publication, püb-lî-ka'shün, n. cyhoedd- 
 Publicity, püb-lís'î-tî, n. cyhoeddusrwydd 
 Publish, publish, vt. cyhoeddi, gosod 
 allan [adroddwr 
 
 Publisher, püb'iîsh-ür, n. cyhoeddwr; 
 Puce, pus, a. gwineugoch 
 Pucelage, pu'sel-aj, n. morwyndod 
 Puck, puk, n. ellyll. Puck-ball, coden 
 fŵg, coden hyred [crychu 
 
 Pucker, puk'ur, n. crych, crychni : vt. 
 Pudder, püd'ür, n. ffwdan ; dadwrdd, 
 dwndwr, dwndriad : v. ffwdanu ; dwn- 
 dro, dadyrddu 
 Pudding, pẁd'íng, n. poten. Pudding- 
 bag, cwd poten, poten-gwd. Pudding- 
 pan, padell poten. Pudding-time, 
 llawn pryd, yr iawn adeg 
 Puddle, püd'l, n. corbwll, lleidbwll, llaca 
 Puddly, pud 7 !!, a. lleidiog, bawlyd 
 Pudency, pu'dën-sî, Pudicity, pu-dis'î- 
 tî, n. diweirdeb [gen aidd 
 
 Puerile, pu'ür-îl, a. plentynaidd, bach- 
 Puerility, pu-ü-rîrí-tî, n. plentynrwydd, 
 mabinedd [yn esgor 
 
 Puerperous, pu-ür'pür-üs, a. esgorol, 
 Puff, püf, n. pwíF, chwa, chwyth, awel, 
 awelan ; coden flodio : v. chwythu, 
 pyffio, erthychain, bremian, ym- 
 chwyddo; gwagfoli, gwagfostio. Puff- 
 ball, cŵd y mŵg 
 Puffin, püf în, n. pâl, pâledn 
 Puffy, püfî, a. awelog, cwthynog, awelog 
 Pug, pug, n. ab, epa, gwrôb ; math o gi 
 
 bychan 
 Pugging, püg'íng, n. cymrwd garw 
 Pugh, pvv, int. pw ! tw ! [dyrnaid 
 
 Pugil, pu'jîl, n. dyrneidyn ; dyrnodiwr; 
 
 3(3 
 
 273 
 
PUR path, fät, êre, met, mä-rìne, pîn, ôrb, on, curve, cut, twzrtoo, twkrrtook ; 
 
 Punchinello, pünt-shî-nël o, n. ysgentyn 
 Punctilio, pungk-til'yo, n. pyncyn, 
 manyl-bwnc [rhyfanol 
 
 Punctilious, pungk-til'yus, a. manylaidd, 
 Punctual, pungk'tshu-al, a. cywir i'r 
 pwnc, geirwir, manol, gofalus, manyl- 
 aidd [ylrwydd 
 Punctuality, püngk-tshu-ärî~tî, n. man- 
 Punctuate, pungk'tshu-at, vt. gwahan- 
 nodi [gwahannodiad 
 Punctuation, pungk-tshu-a'shun, n. 
 Punctulate, pungk'tshu-lat, vt. pigfanu 
 Puncture, pungk'tshur, n. pigiad, pig- 
 
 dwll, pigfan : vt. pigfanu 
 Pundle, pün'dl, n. trolen o fenyw, trolen 
 Pungency, pün'jën-sî, n. llymder 
 Pungent, pün'jënt, a. llym, irad, tost 
 Punic, pu'nik, a. twyllodrus, aniFyddlon 
 Puniness, pu'nî-nës, n. eiddiledd, 
 
 bychander, bychanedd 
 Punish, pün'îsh, vt. cospi, ceryddu; poeni 
 Punishable, pün'îsh-â-bl, a. cospadwy 
 Punishment, pün'ísh-mënt, n. cosp, 
 cospedigaeth. Capital punishment, 
 dienyddiaeth, cosp eithaf y gyfraith, 
 prif gosp [iad 
 
 Punition, pu-nìísh'ün, n. cospiad, cerydd- 
 Punitive, pu'ni-tiv, a. cospol, ceryddol 
 Punk, piingk, n. putain, hoeden, huren 
 Punster, pün'stür, n. geirdroedydd 
 Punt, punt, n. cwch bychan 
 Puny, pu'nî, a. egwan, eiddil, bychan 
 Pup, pup, n. ci bach, c'iyn, colwyn, 
 cenaw ci : vi. dyfod a chŵn, bwrw cŵn 
 Pupil, pu'pîl, n. ysgolâig, ysgolawr ; 
 
 dysgybl, dysgadur; cynwyll llygad 
 Pupilage, pu'pil-aj, n. dysgoed, dysgaeth, 
 
 dysgyblaeth ; maboed, mebyd 
 Pupillary, pu'pîl-ür-î, a. dysgedyddol 
 Puppet, püp'ët, n. delwan, llamddelw. 
 Puppet-show, delw-lamsach, chwarae 
 llamddelwau [cian; coegyn 
 
 Puppy, pup 7 !, n. ci bach, cynyn, ci'yn, 
 Pur, pür, vi. chwyrnu fel cath : n. 
 
 gryngiad 
 Purana, pu-ra'nâ, n. llyfrau santaidd yr 
 India [ddall, byrwel 
 
 Purblind, pür'blind, a. cibddall, coeg- 
 Purblindness,pür'blind-nës, n. cibddellni 
 Purchase, pür'tshas, vt.prynu: n. pryniad 
 Pure, pu'r, a. pur, glân, purlan ; gwir 
 Pureness, puYnës, n. purdeb, puredd, 
 purder [iad 
 
 Purgation, pür-ga'shün, n. glanâd, earth- 
 Purgative, pür'gä~tív, n. carthai, carth- 
 iedydd : a. carthedigol ; glanaol 
 
 Purgatory, pür gä-tür-î, n. purdan 
 Purge, pürj, n. carthiedydd, carthai : v. 
 
 carthu, arllwyso, glanâu, gogarthu; 
 
 puro, coethi ; rhyddâu. Purging, 
 
 carthiad ; rhyddni, y bib 
 Purification, pu'r-i-fi-ka'shun, n. purad, 
 
 puredigaeth [eiddiol 
 
 Purificatory, pu-rîfî-ka-tür-î, a. pur- 
 Purifier, pu'r'î-fi-ür, n. purwr, coethwr, 
 
 purydd [teru 
 
 Purify, pu'r'î-fi, v. coethi, puro, pureiddio, 
 Puritan, pu'r'î-tän, n. coethyn, purddyn 
 Puritanic, pu'r-i-tan'ik, a. coeg-grefydd- 
 
 ol, coethynol [yndod 
 
 Puritanism, pu'r'i-tan-izm, n. coeth- 
 Purity, pu'r'î-tî, n. purdeb, purdra, 
 
 puredd ; glendid ; coethder 
 Purl, pürl, n. chwerw-lyslyn ; eirion-we : 
 
 v. ffreulo, crychleisio 
 Purlieu, pür'lu, n. cyffin, ffin 
 Purlin, purlin, n. trawslath, croeslath 
 Purloin, pür-löîn', vt. darn-guddio, twyll- 
 
 guddio ; chwilena ; lladrata, dwyn 
 Purple, pür'pl, a. porphor, rhuddgoch, 
 
 cochlas, glascoch; gwaedliw 
 Purples, pur'plz, n. pi. heintnodau 
 Purplish, pür'plísh, a. porphoraidd 
 Purport, pür'pürt, a. ystyr ; sylwedd, 
 
 swm, cynwysiad ; tueddiad, rhediad : 
 
 vt. arwyddo ; cynwys 
 Purpose, pür'püs, n. bwriad, meddwl, 
 
 amcan, dyben, perwyl, arfaeth : v. 
 
 amcanu, bwriadu. For this purpose, 
 
 er mwyn hyn. To no purpose, yn 
 
 ofer, yn ddiles 
 Purr, pür, vi. chwyrnu : n. môr-hedydd 
 Purse, pürs, n. alwar, amner ; cod : vt. 
 
 amneru, cadw. Purse-proud, arian- 
 
 falch 
 Purser, pür'sür, n. alwerydd, amnerydd 
 Pursiness, pür'sî-nës, n. byranadledd 
 
 gan dewdra, tordynrwydd, cestogrwydd 
 Purslain, pürs'lan, n. llysieuyn o'r enw 
 Pursuable, pür-su'ä-bl, a. canlynadwy, 
 
 erlynadwy [erlyniad 
 
 Pursuance, pür-su'äns, n. canlyniad, 
 Pursuant, pür-su'änt, a. canlynol 
 Pursue, pür-su', v. canlyn, dilyn, erlyn, 
 
 erlid, ymlid ; olrain 
 Pursuit, pür-sut', n. canlyniad, erlyn, 
 
 erlyniad, erlid, ymlid, ymlydiad ; ym- 
 
 lidfa, erlidfa ; olreiniad 
 Pursuivant, pür'swî-vänt, n. rhingyll 
 
 arwyddfardd ; cenad gwlad 
 
 Pursy, pür'sî, a. byranadlog gan dewdra ; 
 
 tordyn, cestog 
 
 — 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh— z azure; thin, thìs; j=dzh. QUA 
 
 Purtenance, pür'tî-näns, n. syrth anifail 
 
 Purulence, pu'r'u-lens, Purulency, pu'r'- 
 u-îën-sî, n. crawniad, madriad 
 
 Purulent, pu'r'u-lent, a. crawnllyd, gor- 
 11yd, madreddol 
 
 Purvey, pur-va', v. darparu lluniaeth, 
 darmerthu, porthmona ; prynu bwyd 
 
 Purveyance, pur-va'ans, n. porthmonaeth 
 
 Purveyor, pur-va'ur, n. porthmon, dar- 
 merthydd [bodiad 
 
 Purview, pur'vu, n. ammod ; rhagddar- 
 
 Pus, pus, n. crawn, gôr, madredd 
 
 Push, pẁsh, n. gwth, hergwd, ysgwd, 
 ysgwth, hwp, hwrdd ; ymdrech : v. 
 gwthio, hyrddio ; ymwthio, ymdrechu 
 
 Pusillanimity, pu-síl-än-ím / î-tî, n. 
 gwan-galondid, llyfrdra, annewredd 
 
 Pusillanimous, pu-sí-län'î-müs, a. gwan- 
 galon, digalon, annewr, anwrol, llwfr 
 
 Puss, pẁs, n. cath, titw ; ysgyfarnog 
 
 Pustule, püs'tshul, n. pendduyn,llynoryn, 
 crugdardd [gorynaidd 
 
 Pustulous, püs'tshu-lüs, a. crugdarddlyd, 
 
 Put, pẁt (pt. & pp. put), v. gosod, dodi, 
 rhoddi; cyfeirio. To put an end to, 
 diweddu. To put aside, neillduo. To 
 put asunder, gwahanu. To put in 
 order, trefnu, cyweirio. To put in 
 prison, carcharu, rhoi yn ngharchar. 
 To put off, oedi, gohirio. To put on 
 [to wear], gwisgo, rhoi am. To put 
 out, diffodd. To put out the eyes, 
 dilygeidio, tynu y llygaid. To put to 
 death, lladd, rhoi i farwolaeth. To 
 put together, uno, cysylltu 
 
 Put, put, n, drel, lleban ; math o chware 
 cardiau 
 
 Putage, pu'taj, n. anniweirdeb benyw 
 
 Putanism, pu'ta-nizm, n. puteindra, 
 puteinwaith [igol 
 
 Putative, pu'ta-tiv, a. tybiedig, cyfrifed- 
 
 Putid, pu'tîd, a. ffiaidd, gwael 
 
 Putrefaction, pu-tri-fak'shun, n. braen- 
 iad, mallor, llygriad, pydredd 
 
 Putrefactive, pu-tri-fak'tiv, a. 
 braenedigol, hadlaidd 
 
 Putrefy, pu'trî-fi, v. braenu, pydru, 
 
 mallu, hadlu, madeddi 
 Putrescence, pu-trës'ëns, n. malldod, 
 
 pydredd, hadledd 
 Putrescent, pu-trës'ënt, a. yn pydru, 
 
 yn braenu, yn llygru 
 Putrid, putrid, a. braenllyd, pwdr, mall, 
 
 llygredig, hadlog, drewllyd 
 Putridness, pu'trîd-nës, Putridity, pu~ 
 tríd'î-tî, n. braenedd, pydredd, hadledd 
 Puttock, put'uk, n. cyryll, cudyll 
 Putty, püt'î, n. sythdoes, toeslud 
 Puzzle, puz'l, n. dyryswch, cyfyng- 
 gynghor, petrusdod: v. dyrysu, pen- 
 ffvvdanu, petruso 
 Pygarg, pi'gärg, n. gwŷddafr ; yr hebog 
 glâs, yr eryr tinwyn [aidd 
 
 Pygmean, píg-inî'än, a. corddynol, cor- 
 Pygmy, pîg'mî, n. corddyn, dynyn, coryn 
 Pyramid, pír'â-mîd, n. bera, pigwrn, 
 
 pigadail 
 Pyramidical, pir-a-mid'i-kal, Pyramidal, 
 
 pî-räm'îd-äl, a. ar ddull bera, beräol 
 Pyre, pi'r, n. tanllwyth angladdol, coel- 
 
 certh 
 Pyretics, pi-ret'iks, n. gwrthgryd, 
 
 meddyginiaeth rhag twymynod 
 Pyretology, pír-í-töTo-jî, n. poethgryd- 
 
 yddiaeth 
 Pyrite, pîr'it (pi. pyrites, pi-ri'tiz), n. 
 
 tânfaen, careg dan 
 Pyrogenous, pí-röj'î-nüs, a. tanol 
 Pyrolatry, pí-rörä-trî, n. tânaddoliad 
 Pyromancy, pîr'o-män-sî, n. tânddewin- 
 
 iaeth, tân-goel 
 Pyrometer, pî-röm'î-tür, n. gwresfesurydd 
 Pyrosis, pî-ro'sîs, n. dyfrlif, dyfr-red 
 Pyrotechnic, pir-o-tek'mk, a. tân-gelf- 
 yddol [yddyd, ufelyddiaeth 
 
 Pyrotechny, pir'o-tek-ni, n. tân-gelf- 
 Pyrotic, pi-rot'ik, a. llosgol 
 Pyrrhonism, pir'o-mzm, n. annghoel- 
 garedd [agoraidd 
 
 Pythargorean, pî-thäg-o-rî'än, n. Pyth- 
 llygrol,! Pythoness, píth'o-nës, n. chwilioges 
 | Pyx, pike, n. cymynflwch pabaidd 
 
 Q 
 
 OUAB, kwob, n. y gwyniad pendew 
 
 Quack, kwak, n. crachfeddyg ; 
 
 cyfareddwr : a. coegfyddygol : vi. 
 
 ' chwareu'r coegfeddyg ; lleisio fel 
 
 hvvyad 
 
 Quackery, kwäk'ür-î, n. crachfeddyg- 
 
 iaeth, twyllfeddygiaeth 
 
 a. 
 
 Quadragesimal, kwöd-rä-jës'î-mäl, 
 grawysol, perthynol i'r grawys 
 
 Quadrangle, kwod'rang-gl, n. pedrongl, 
 pedrogl, ysgwâr, petryal [pedronglog 
 
 Quadrangular, kwod-iang'gu-lur, a. 
 
 Quadrant, kwod'rant, n. pedwaredd ran 
 cylch ; pedryran ; ysgwâr cyflegrydd 
 
 275 
 
QUA path, fät, eve, met, mä-rine, pin, orb, on, curve, cut, twrz:too, twk=took: 
 
 Quadrantal, kwöd-rän'täl,a. pedwar-ranol 
 Quadrate, kwod'rat, a. pedwarochrog, 
 
 ysgwâr : n. pedryor, pedroglyn, pedryd : 
 
 vi. pedrydu, pedryoli, pedrorli, pedru, 
 
 pedrongli [pedryorol 
 
 Quadratic, kwod-rat'ik, a. pedrydaidd 
 Quadrature, kwod'ra-tshu'r, n. pedror- 
 
 iad, pedrogliad [blwyddol 
 
 Quadrennial, kwod-ren'yal, a. pedair 
 Quadrible, kwod'n-bl, a. pedrydadwy 
 Quadrifid, kwod'ri-fid, a. pedwarholltog 
 Quadriform, kwod'ri-form, n. pedwar 
 
 ddull 
 Quadrilateral, kwöd-rî-lät'ür-äl, a. ped 
 
 warochrol, pedwarochrog 
 Quadrille, ka-dril', n. math o daplas ; 
 
 math o chwareu pedeirllaw ar y cardiau 
 Quadrinomial, kwod-rl-no'im-al, a. ped- 
 
 warenwol 
 Quadripartite, kwod-rip'ar -tit, a. pedeir- 
 
 ranol [ddalenog 
 
 Quadriphyllous, kwöd-rî-fírüs, a. pedr 
 Quadrisyllable, kwod-ri-sil'a-bl, n. gair 
 
 pedwarsill 
 Quadrivial, kwod-riv'yal, a. pedeirffbrdd 
 Quadrumana, kwod'rw-ma-na, n. milod 
 
 pedeirllaw [pedeirllaw 
 
 Quadrumanous, kwod'rw-ma-nus, a. 
 Quadruped, kwod'rw-ped, n. pedwar- 
 
 troed, pedwarcarn. Quadrupeds, ped- 
 
 warcarnolion 
 Quadruple, kwod'rw-pl, a. pedwarplyg 
 Quadruplicate, kwöd-rẅ'plî-kat, a. ped- 
 
 warddyblyg : vt. pedwarddyblygu 
 Quadruplication, kwöd-rẅ-plî-ka'shün, 
 
 n. pedwarddyblygiad 
 Quaff, kwaf, n. llawnlwnc, traflwnc : v. 
 
 drachtio, cofftio, gorlyncu 
 Quagga, kwag'a, n. math o asyn gwyllt 
 Quaggy, kwag'i, a. siglenog, mignog, 
 
 corslyd [mignen 
 
 Quagmire, kwag'mi'r, n. siglen, cors, 
 Quail, kwal, n. sofliar, rhinc, rhegen yr 
 
 ŷd. Quail-pipe, rhincbib, rhegenhud 
 Quaint, kwant, a. cymhen, cymhenllyd ; 
 
 coeglyd [coegedd 
 
 Quaintness, kwant'nes, n. cymhendod, 
 Quake, kwak, v. crynu, crydio : n. 
 
 crynfa 
 Quaker, kwa / kür, n. crynwr 
 Quakerism, kwa'kur-izm, n. crynyddiaeth 
 Qualification, kwol-i-fi-ka'shun, n. cy- 
 
 mhwysder, cymhwysiad, cynysgaeth- 
 
 iad, dawn, arddawn 
 Qualify, kwol'i-fi, vt. addasu, cymhwyso, 
 
 tymheru, cyfaddasu 
 
 Quality, kwòTî-tî, n. rhinwedd, rhin, 
 camp; cyneddf; bonedd, urdd ; rhyw, 
 rhywogaith, ansawdd ; teithi, naws, 
 natur, anian [gwasgfa 
 
 Qualm, kwam, n. gloes, llesmair, llewyg, 
 
 Qualmish, kwam'ish, a. gloesog, lles- 
 meiriol, gloesaidd 
 
 Quandary, kwön-dë'r'î (Qu 'en dirai je ? 
 Pa beth a ddywedaf am dano ?), n. 
 cyfyng-gynghor, petrusdod, dyryswch, 
 penbleth, astrusi, ammheuaeth 
 
 Quantity, kwön'tî--tî, n. dognedd, cyfran, 
 rhan ; swm, mesur, maint, meintiol- 
 iaeth ; cynwysiad. A great quantity, 
 llawer. A small quantity, ychydig 
 
 Quantum, kwon'tum, n. dognedd, swm, 
 cyfran ; cymaint â 
 
 Quarantine, kwor'an-tm, a. diheinbrawf, 
 deugainnydd prawf 
 
 Quarrel, kwor'el, n. amrafael, cynhen, 
 ymryson, amryson, ceintach : v. ym- 
 ryson, amrafaelio, cynhenu, ceintachu, 
 cwerylu, ymgiprys, ymgynhenu 
 
 Quarrelsome, kwor'el- sum, a. amryson- 
 gar, cwerylus, cecrus, amrafaelgar 
 
 Quarrelsomeness, kwör'ël-süm-nës, n. 
 amryson-garwch, cecrusrwydd 
 
 Quarry, kwor'i, n. cleddiwig, cloddfa, 
 maen-gloddfa, maen-glawdd ; ysglyf- 
 aeth : v. cloddio, maen-gloddio ; ys» 
 glyfio, ysglyfaethu. Quarry-man, 
 cloddiwr, maen-gloddiwr [galwyn 
 
 Quart, kwort, n. chwart, pedwaredd ran 
 
 Quartan, kwor'tan, a. pedwarydd. Quar- 
 tan ague, cryd bob pedwerydd dydd 
 
 Quartation, kwor-ta'shun, n. math o 
 orchwyl fferyllaidd 
 
 Quarter, kwor'tur, n. pedwaredd-ran, 
 pedryran, pedryfan, pedwar-ran ; He, 
 parth, man, cwr ; nawdd, arbediad, 
 trugaredd, bywyd ; crynog, peg, peg- 
 aid ; wyth pwysel ; Hetty, gwestle, 
 gorsaf, gwersyllfa : v. pedwaru, ped- 
 eir-ranu, pedryfanu ; llettya, lluestu, 
 dofri, dofnithio. Quarter-deck, pedry- 
 fwrdd. Quarter-master, lluesteiwr. 
 Quarter- sessions, brawdlys trimisol. 
 Quarter- staff, ffon-bedror, ffon ddwy- 
 big. To give quarter, arbed einios. 
 Winter- quarter, gauafle, gorsaf gauaf 
 
 Quarterage, kwoVtur-aj, n. cyflog neu 
 dâl trimisol 
 
 Quarterly, kwor'tur-li, ad. yn drimisol 
 
 Quartern, kwor'turn, n. pedwaran 
 
 Quarto, kwor'to, a. pedwarplyg : n. llyfr 
 
 pedwarplyg 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhmz azure; thin, this; j = dzh. QUI 
 
 Quartz, kworts, n. creig-grisial 
 
 Quash, kwosh, v. diddymu, llysu, bwrw 
 
 allan ; darostwng ; distewi ; gostegu : 
 
 n. pompiwn, melon 
 Quassia, kwozh/a, n. chwerwbren 
 Quaternary, kwô-tür'nür-î, a. pedweir- 
 
 iog : n. pedwariad 
 Quaternion, kwo-tur'ni-un, Quaternity, 
 
 kwo-fcur'm-ti, n. pedwariant, pedwariad 
 Quatrain, kwot'ran, n. pedair llinell yn 
 
 odli boh yn ail 
 Quaver, kwa'vur, n. crychyn, crychnod ; 
 
 crychiad llais : vi. crychleisio 
 Quay, kî, n. llongborth, llwythfa, porthfa 
 Quean, kwin, n. putain, dyhiryn 
 Queasiness, kwi'zi-nes, n. gwasgfa cylla, 
 
 gloesygiad 
 Queasy, kwi'zi, a. gwrthwyneblyd, ffiaidd 
 Queen, kwin, n. brenines, teyrnes, banon. 
 
 Queen-bee, cornor y gwenyn 
 Queenly, kwm'li", a. breninesaidd 
 Queer, kwi'r, a. od, hynod, digrif, ysmala 
 Queerness, kwi'r'nes, n. hynodrwydd, 
 
 digrifedd [wyllt 
 
 Queest, kwist, n. ysguthan, eolomen 
 Quell, kwel, v. darostwng, gorthrechu, 
 
 llonyddu [iFril 
 
 Quelquechose, kelk'shoz, n. rhywbeth, 
 Quench, kwentsh, v. diffodd, diffbddi, 
 
 dofi; dyhuddo. To quench thirst, 
 
 tori syched 
 Quenchable, kwen'tsha-bl, a. diffoddadwy 
 Quenchless, kwentsh'les, a. anniffodd- 
 
 adwy [lŷs, cwyn 
 
 Querele, kwi'r'il, n. achwyniad wrth 
 Querent, kwl'r'ent, n. achwynwr 
 Querimonious, kwër-í-mo'nî-üs, a. cwyn- 
 
 gar, achwyn-gar, ceintachlyd 
 Querist, kwi'r'ist, n. gofynwr, holiedydd, 
 
 holydd [breuan 
 
 Quern, kwurn, n. melin law, llawfelin, 
 Querpo, kwur'po, n. gwasgbais, tynwisg 
 Querulous, kwer'u-lus, a. achwyn-gar, 
 
 cwyn-gar, ceintachlyd 
 Querulousness, kwër'u-lüs-nës, n. cwyn- 
 
 garwch, tuchanrwydd 
 Query, kwi'r'i, n. holiad, gofyniad, ym- 
 
 ofyniad : v. gofyn, holi ; ammheu 
 Quest, kwest, n. ymofyniad ; rheithwyr 
 Questant, kwes'tant, n. ceisydd, ymofyn- 
 
 ydd, ceisiwr, ymofynwr 
 Question, kwes'tshun, n. gofyniad, hol- 
 iad, holedigaeth ; arhawl ; dadl, os, 
 
 ammheu aeth : v. holi, gofyn, posio; 
 
 ymholi, ymofyn, ammhau. To put 
 
 the question to him, gofyn iddo 
 
 Questionable, kwes'tshun-a-bl, a. am- 
 mheu adwy, dadleuadwy, dadleuol 
 Questionless, kwes'tshun-les, a. diam- 
 
 mheuol, diddadl, dilys, dibetrus 
 Questman, kwest'man, n. ymofynwr 
 Questor, kwes'tur, n. trethdrysorydd 
 Questuary, kwes'tshu-ur-I, a. cybyddol, 
 
 cybyddlyd, rheibus, gwancus 
 Quib, kwib, n. chwip, geirfrath, cecrair 
 Quibble, kwib'l, n. geirdro, mwysair, 
 
 mwysdro : vi. geirdröi, cyfrwyseirio 
 Quibbling, kwiVling, a. mwseiriol : n. 
 
 mwyseiriad ; amwysedd, amwysiad 
 Quick, kwik, a. byw, bywiog ; ebrwydd, 
 cyflym, sionc, heinif, gwisgi, buan, 
 pres, prysur, chwib, chwipyn ; disym- 
 wyth, sydyn, dioed, íFrystiol ; crafT: n. 
 y byw [brysio, prysuro 
 
 Quicken, kwik'n, v. bywâu, bywiogi ; 
 Quickness, kwik'nes, n. cyflymder, buan- 
 der : craiFder [sugndraeth 
 
 Quicksand, kwik'sand, n. traeth byw, 
 Quickset, kwiVset, n. planigyn byw ; 
 planddraenen : vt. planu â glasgoed, 
 planu â drain : a. planedig â glas- 
 goed. A quickset hedge, bid, gwyrch, 
 planwrych, coedwrych 
 Quicksilver, kwik'sil-vur, n. arian byw 
 Quiddany, kwid'a-m, n. math o gyfiaith 
 Quiddity, kwid'i-tl, n. hanfod, sylwedd 
 Quiescence, kwi-es'ens, Quiescency, 
 kwi-ës / ën-sî, n. anrighyíFroad, llonydd- 
 iad, llonyddwch, gorphwysiad 
 Quiescent, kwi-es'ent, a. dystaw, llonydd, 
 
 annghyiFro 
 Quiet, kwi'et, a. llonydd, gorphwysol, 
 dystaw, digynhwrf, digyffro, tawel, 
 esmwyth : n. llonyddwch, tawelwch : 
 vt. llonyddu, tawelu, firewynu. Be 
 quiet, peidiwch, byddwch llonydd, 
 gadewch eich gwaith [iaeth 
 
 Quietism, kwi'et-izm, n. gorphwysydd- 
 Quietist, kwi'ët-îst, n. gorphwysydd 
 Quietness, kwi'et-nes, Quietude, kwi'i- 
 tud, n. llonyddwch, eswmythdra, tawel- 
 wch, dystawrwydd, gorphwysdra 
 Quietus, kwi î'tüs, n. rhyddâd, gollyng- 
 
 dod ; ymadawiad ; angeu 
 Quill, kwil, n. bôn asgell, pluenfon, 
 dirwynbin [dichell 
 
 Quillet, kwiFet, n. ystryw, cywreinbwnc, 
 Quilt, kwilt, n. teisban : vt. arwnîo 
 Quinary, kwi'nur-i, a. pumol, pumpol 
 Quince, kwins, n. math o bren a'i ffrwyth 
 Quincunx, kwing'kungks, n. math o lun 
 ar y planedau 
 
 277 
 
It AD path, fát, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tw~too, twkzrtook; 
 
 Quinquagesima, kwin-kwa-jes'i-ma, n. 
 
 dydd Sul Ynyd [pumonglog 
 
 Quinquangular, kwîn-kwäng'gu-lür, a. 
 Quinquarticular, kwîn-kwör-tík'u-lür, a. 
 
 pumerthyglog 
 Quinquedentate, kwin-kwi-den'tat, a. 
 
 pumddeintiog 
 Quinquennial, kwin-kwen'yal, a. pum- 
 
 mlwyddol [pumranol 
 
 Quinquepartite, kwin-kwi-par'tit, a. 
 Quinquina, kwin-kwi'na, n. math o risgl 
 Quinsy, kwin'zi, n. yspinog, fflameg yn 
 
 y gwddf, y fynyglog 
 Quint, kwint, n. cydrif o bump 
 Quintain, kwin'tan, Quintin, kwin'tin, 
 
 n. math o chware 
 Quintal, kwm'tal, n. canpwys 
 Quintessence, kwint-es'ens, n. sylwedd ; 
 
 rhinwedd, anian 
 Quintuple, kwin'tu-pl, a. pumplyg 
 Quip, kwip, n. digrifair, cellweirgno 
 Quire, kwi'r, n. drefa, 24 Hen o bapyr ; 
 
 côr : vi. corganu, cydgynghanu 
 Quirister, kwi'r'is-tur, n. côrgeiniad 
 Quirk, kwurk, n. dichelldro, cyfrwysdro, 
 
 geirdro, dichell, ystryw 
 Quit, kwit (pt. & pp. quit), vt. gadaw, 
 
 gadael, ymadael â, symud ; rhuddâu ; 
 
 talu, llwyrdalu : a. rhydd, wedi cwbl- 
 
 dalu. Quits, yn unionlaw, yn rhydd, 
 
 wedi talu. Quit-rent, rhydd- dreth 
 
 Quite, kwit, ad. yn gwbl, yn llwyr, yn 
 
 hollol 
 Quittance, kwit'ans, n. rhyddâd, rhyddeb 
 Quiver, kwiv'ur, n. cawell saethau, saeth- 
 
 gawell : vi. crynu, crydio, crydain ; 
 
 crychbyncio 
 Quiz, kwiz, vt. gwatwar, cellweirddrysu : 
 
 n. cellweirddyn 
 Quob, kwob, vi. dychlamu, tysmwyo 
 Quodlibet, kwod'H-bet, n. manylbwnc, 
 
 dyrysbwnc, cywreinbwnc 
 Quodlibetarian, kwod-li-be-te'r'i-an, n. 
 
 manylbynciwr, oll-ddadleuwr 
 Quodlibetical, kwÖd-lî-bët'î-käl, a. oll- 
 
 destunol 
 Quoin, koin, n. conglfaen ; gaing, cŷn 
 Quoit, koit, n. tafl-lechen, llechen dafl, 
 
 coeten, coetan 
 Quondam, kwon'dam, a. gynt, a fu, hên 
 Quorum, kwo'r'um, n. nifer cyfaddas i 
 
 gynwys pwyllgor [nifer 
 
 Quota, kwo'ta, n. rhan, cyfran, dogn, 
 Quotation, kwo-ta'shun, n. dyfyniad. 
 
 Quotation marks, dyfyn-nodau, rhag- 
 
 wandro (" ") 
 Quote, kwot, vt. dyfynu, cofnodi 
 Quoth, kwuth, vt. def. medd, meddai, eb, 
 
 ebe [peunyddiol 
 
 Quotidian, kwo-tid'yan, a. dyddiol, 
 Quotient, kwo'shent, n. cyniferydd, cyf- 
 
 niferif 
 
 R 
 
 T> ABATE, rä-bat', vi. dwyn hebog yn 
 
 ol i'r Haw 
 Rabato, rä-ba'to, n. math o wddf-dorch 
 Rabbet, rab'et, n. cynghwys, rhych- 
 
 gyswllt: vt. cynghwyso, rhychgysylltu 
 Rabbi, räb'î, Rabbin, räb'ín, n. athraw, 
 
 dysgawdwr Iuddewig, rabbin 
 Rabbinical, ra-bin'i-kal, a. athrawaidd, 
 
 rabbin aidd 
 Rabbinist, räb'în-íst, n. un hyddysg yn 
 
 nysgeidiaeth y rabiniaid 
 Rabbit, räb'ít, n. cwningen, ffiogen. 
 
 Rabbit-warren, cwning-gaer 
 Rabble, rab'l, n. gwerinos, adlawiaid, 
 
 dynionach, dynos, gwerindorf 
 Rabid, räb'íd, a. cynddeiriog, ffyrnig 
 Rabies, ra'bi-iz, n. y gynddaredd 
 Race, ras, n. gyrfa, hynt, rhedfa, rhed- 
 
 egfa ; ach, cenedl, rhyw, teulu 
 Raceme, räs'îm, n. swp, pwng 
 Racer, ra'sür, n. gyrf ëydd, rhedegydd ; 
 
 rhedegfarch 
 
 Raciness, ra'sî-nës, n. addfedflas gwin 
 Rack, rak,n. arteithglwyd, dirdyn-glwyd ; 
 clwyd, sychglwyd, rhesel ; artaith, 
 dirboen ; arteithiad, dirboeniad : vt. 
 arteithio, dirdynu, dirboeni; diwael- 
 odi, diwaddodi. Rack-rent, tynrent, 
 eithafrent [drwst, clep 
 
 Racket, rak'et, n. humog, pelgip; mawr- 
 Racoon, rä-kẅn', n. milyn o America 
 Racy, ra'sî, a. o flas peraddfed, addfed- 
 flas ; blasus 
 Radiance, ra / dî-äns, Radiancy, ra'dî- 
 än-sî, n. llewyrchog, oleuder, claerder, 
 dyscleirdeb 
 Radiant, ra'dî-änt, a. dysglaer, pelydrog 
 Radiate, ra'dî-at, v. pelydru, peilio 
 Radiation, ra-dî-a'shün, n. pelydriad 
 Radical, rad'i-kal, a. gwreiddiol, cyn, 
 cysefin : n. ymbleidiwr tros gyfynewid- 
 iadau gwreiddiol yn íFurf y llywodraeth ; 
 greidd-ddiwygiwr [ioldeb 
 
 Radicalness, rad'i-kal-nes, n. gwreidd. 
 
 278 
 
ore; fate, line, no, mute ; she, zh=z azure; thin, thìs; jzrdzh. RAN 
 
 Radicate, rad'i-kat, vt. gwreiddio, bonedd- 
 
 ogi 
 Radication, räd-î-ka / shün, n. gwreiddiad 
 Radish, räd'ísh, 'n. rhuddygl. Horse- 
 radish, rhuddygl y meirch. Wild- 
 radish, bysedd yr iar 
 Radius, ra'dî-üs (pi. radii/ ra'dî-i), n. 
 
 haner tryfesur cylch [saileb 
 
 Radix, ra'diks, n. gwreiddyn ; dechreuad, 
 Radnor, räd'nür, n. Maesyfed 
 RaíF, räf, vt. ysgubo : n. cymysgedd. 
 
 RifF-rafF, gwehilion y bobl 
 Raffle, raH, n. fFristialiad, chware ffrist- 
 
 iau : vi. íFristialu, taflu iFristiau 
 Raft, raft, n. clwydfad, cludeirfad, ciuder 
 Rafter, räf'tür, n. ceb,r ceibren, tylath 
 Rag, rag, n. brat, bril, carp, Harp, 
 
 bretyn, llerpyn, cerpyn, cadechyn. 
 
 Rag-man, carpiwr, cadachwr. Rag- 
 stone, hogfaen bras 
 Ragamuffin, räg'â-müf-ín, n. brelyn, 
 
 bretyn, dystadlyn 
 Rage, raj, n. cynddeiriogrwydd, Hid, 
 
 cynddaredd, ffyrnigrwydd, gwylltineb : 
 
 vi. gwylltio, creuloni, terfysgu, gor- 
 
 ddigio, iFyrnigo 
 Ragged, rag'ed, a. carpiog, bratiog, 
 
 sitrachog, llarpiog 
 Raggedness, räg'ëd-nës, n. carpiogrwydd 
 Ragout, râ-gẅ', n. cigfwyd uchel flas 
 Ragwort, räg'würt, n. llysiau y gin-groen 
 Rail, rail, n. canllaw ; cledren, carfan ; 
 
 sofiiâr : v. cledru, amgledru, carfanu ; 
 
 difrio, difenwi, gwawdio, sarâu 
 Raillery, rärür-î, n. difenwad, gogan, 
 
 cabliaith, gwawdfeiad, chvverthinwawd 
 Railing, racing, n. cledrgae, canllawiad ; 
 
 cabledd, difenwad, sarâd, difriad 
 Railroad, ral'rod, Railway, ral'wa, n. 
 
 rheilfFordd, fjfordd haiarn, cledriFordd. 
 
 Railway-train, cludres 
 Raiment, ra'mënt, n. dillad, gwisg, trws, 
 
 amdawd 
 Rain, ran, n. gwlaw : v. gwlawio, bẃrw 
 
 gwlaw. Heavy-rain, curwlaw. To 
 
 secure from rain, diddosi 
 Rainbow, ran'bo, n. enfys, enfysg, bwa 
 
 y gwlaw, bwa'r arch, bwa y cwmwl 
 Raininess, ra'nî-nës, n. gwlawogrwydd 
 Rainy, ra'nî, a. gwlawog, gwlawiog, 
 
 gwlawlyd, gwlyb, gwlybyrog. Rainy 
 
 weather, dihinedd 
 Raise, raz, vt. codi, cyfodi, dyrchu, 
 
 dyrchafu, cwnu 
 Raisin, ra'zn, n. rhesinen. Raisins, 
 
 gwinrawn sychion, rhesin 
 
 Raising, ra'zing, n. codiad, dyrchafiad 
 Rajah, ra'jâ, n. tywysog lndiaidd 
 Rake, rak, n. cribyn, rhacan, rhacai, 
 
 crafiedydd; afradyn,oferddyn, wttreswr, 
 
 meddwyn : v. cribynio, crafu, rhacanu, 
 
 rhysodi ; ofera, wttresu 
 Rakish, ra'kish, a. penrhydd, afradlon, 
 
 diffaith, wttresgar, gwastraifus, ofer 
 Rally, räl'î, v. difyrwawdio, gwawdsenu, 
 
 gwawdio ; adfyddino, adgynull 
 Rallying, rärî-îng, n. difyrwawdiad, 
 
 adfyddiniad. Rallying-point, cynull- 
 
 fan 
 Ram, ram, n. hwrdd, maharen : vt. 
 
 hyrddu,gorddio, tynbwyo. Battering- 
 ram, offeryn rhyfel, blifai 
 Ramage, ram'aj, vt. gwibchwilio, gwib- 
 
 ena : n. ceinciad, ymestyniad 
 Ramble, ram'bl, n. gwib, gwibfa, gwib- 
 
 daith : vi, gwibio, gwibiena, gwib- 
 
 deithio, crwydro, rhodiëna; gwibsiared 
 Rambler, räm / blür, n. gwibiwr, gwib- 
 
 gerddwr [eniad 
 
 Ramification, ram-i-fi-ka'shun, n. cang- 
 Ramify, räm'î-fì, v. cangenu, dosparthu 
 Rammer, räm'ür, n. hyrddiedydd, pwy- 
 
 edydd ; gordd, gorddwyn, pwyodr, 
 
 palmant-hwrdd 
 Rammish, räm'îsh, a. drewllyd 
 Ramous, ra'müs, a. cangenog, ceinciog 
 Ramp, ramp, n. naid, Ti&lz . vi. íar^flwwi 1 ? 
 
 hobi, llamu, neidio 
 Rampancy, räm'pän-sî, n. gorhyfder; gor- 
 
 thyfiant 
 Rampant, ram'pant, a. cyrneidiol, ar y 
 
 rhuthrnaid; afreolus, anllywodraethus, 
 
 gorwyllt, nwyfus, rhontus 
 Rampart, räm'pârt, Rampire, ram'pi'r, 
 
 n. gwrthglawdd, rhagfur, amgaer, am- 
 
 glawdd, ysgor : vt. amgaeru, caeru 
 Ramrod, räm'röd, n. gwnwialen 
 Ran, ran, pt. — Run 
 Ranch, räntsh, vt. ysigo 
 Rancid, rän'síd, a. raws, drewllyd, dryg- 
 
 sawrus, drewedig 
 Rancidness, rän'síd-nës, n. mysni, drew- 
 
 iant, drygsawrusrwydd 
 Rancorous, rang'kur-us, a. dygasog, 
 
 gwreiddgas, maleisus, cenflgenus 
 Rancour, rang'kiir, n. hen lid, dygasedd, 
 
 malais, cenfigen [wrym 
 
 Rand, rand, n. gwaldas ; gwrym, ymyl- 
 Random, ràn'düm, n. antur, amcan, 
 
 afreol, damwain : a. damweiniol, di- 
 
 annel, didrefn, digyfeiriad 
 Rang, rang, pt. — Ring 
 
 ~279 
 
RAT path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw— too, twk=took; 
 
 Range, ranj , n. rhestr, rhes, haen; rhenc, 
 ystre ; amgyraedd, eangder ; gogr, 
 rhuwch ; paladr cerbyd ; crwydrad, 
 darymred: v. trefnu, rhestru, cyfrestru, 
 rhesu ; rhodiena, crwydrwibio, amred- 
 eg, gwibio, amrodio 
 
 Ranger, ran'jür, n. trefnwr, rhestrwr, 
 trefniedydd, gwibiwr, fforestwr 
 
 Rank, rangk, n. rhes, rhenc, rheng, rhill, 
 rhestr, trefn ; gradd, urdd, urddas, bri: 
 v. rhestru, rhesu ; cyfraddu : a. mŵs, 
 drewllyd ; gorthyfol, braisg, rhyfras; 
 hysbys, hynod. Rank poison, gwen- 
 wyn parod, gwir wenwyn 
 
 Rankish, rang'kish, a. drygsawraidd 
 
 Rankle, rang'kl, vi. crawni, gori, madru, 
 llygru ; ymlidio, maethu neu fagu Hid 
 
 Rankness, rangk'nes, n. brasdyfiant, 
 drygsawr, drewiant, mysni 
 
 Ransack, ran'sak, vt. gorchwilio, chwil- 
 ota, ysglyfio, anrheithio, yspeilio 
 
 Ransom, rän'süm, n. pridwerth, pris 
 gollyngdod ; prynwerth ; iawn : vt. 
 prynu, gwaredu, achub 
 
 Ransomer, ram'süm-ür, n. prynwr, pryn- 
 iawdwr, gwaredydd, pryniawdydd 
 
 Ransomless, rän'süm-lës, a. dibridwerth 
 
 Rant, rant, n. coegaraeth, ffregod, bal- 
 dordd : vi. coegfrolio, crochddadvvrdd 
 
 Ranter, rän'tür, n. ffregod wr, baldordd- 
 
 wr 
 
 «Cílu^/c .ifi 
 
 ixu, penchwibanddyn 
 
 Rantipole, rän'tî-pol, a. gwibwyllt 
 Rap, rap, n. cnoc, dul, cnip, ergyd, cras- 
 
 ergyd : vt. (pp. rapt), cnocio, crasdaro 
 Rapacious, rä-pa / shüs, a. rheibus, rheib- 
 
 iog, ysglyfaethol, gwancus, treisgar 
 Rapaciousness, rä-pa / shüs-nës, Rapacity, 
 
 rä-päs'î-tî, n. rheibusrwydd,cipgarwch, 
 
 gwancusrwydd 
 Rape, rap, n. trais, anfodd, llathrydd ; 
 
 erfin gwylltion. To commit rape, 
 
 treisio, llathruddo 
 Rapid, räp'îd, a. cyflym, buan ; chwyrn ; 
 
 gwyllt ; disymwth : n. ffrwd, gwylltred 
 Rapidity, rä-pîd'î-tî, Rapidness, räp'íd- 
 
 nës, n. chwyrnder, buandra, cyflymedd 
 Rapier, ra'pî-ür, n. cleddyf hir culfain. 
 
 Rapier-fish, cleddbysg 
 Rapine, räp'ín, n. trais, traisladrad, 
 
 ysglyfaethiad 
 Rapper, räp'ür, n. drwsforthwyl 
 Rapt, rapt, a. perlewygol, gorlawen 
 Raptor, rap'tür, n. treisiwr ; yspeiliwr 
 Raptores, rap-to'r'iz, n. pi. adar ysglyf- 
 
 aethus [mair, gorllonder, gorhoen 
 
 Rapture, räp'tshür, n. perlewyg, perles- 
 
 Rapturous, räp'tshu-rüs, a. perlewygol, 
 
 melysber, gorlawen, gorhoenus 
 Rare, rë'r, a. annghyffredin, anfynych, 
 
 anaml, prin ; godidog; teneu 
 Rarefaction, rë'r-î-fäk'shün, n. teneuad 
 Rarefiable, rë'r'î-fì-ä-bl, a. teneuadwy 
 Rarefy, rë'r'î-fi, v. teneuo, teneuâu 
 Rareness, rë'r'nës, n. annghyffredin- 
 
 rwydd, anfynychder, prinder ; godid- 
 
 ogrwydd ; teneuder 
 Rarity, rë'r'î-tî, n. annghyffredinedd ; 
 
 anamlder, anfynychder ; teneuder ; 
 
 prinedd. A rarity, ammeuthyn 
 Rascal, rascal, Rascalion, räs-käryün, 
 
 n. dyhiryn, adyn, diffeithiwr, bawyn 
 Rascality, räs-kärî-tî, n. diffeithder ; 
 
 gwehilion y bobl, adlawiaid 
 Rascally, ras'kal-i, a. brwnt, bawaidd, 
 
 gwael, dyhir : ad. yn fawaidd 
 Rase, raz, vt. crafu, dinystrio, dilëu, 
 
 llwyrddinystrio, llwyrddymchwelyd 
 Rash, rash, a. chwidr, ehud, byrbwyll, 
 
 ffrystgar, disynwyr, brysgar, brysiol, 
 
 rhull : n. crugdarddiad, llyfrithiad 
 Rasher, räsh'ür, n. teneuddarn, golwyth 
 Rashly, räsh'lî, ad. yn fyrbwyll, yn 
 
 chwidr [chwidredd 
 
 Rashness, räsh'nës, n. byrbwylldra, 
 Rasores, ra-zo'r'iz, n. pi. ysgrafiedydd- 
 
 ion 
 Rasp, rasp, n. rhasgl, rhathell : vt. 
 
 rhasglio, rhathellu [feddyg 
 
 Raspatory, räs'pâ-tür-î, n. rhathell llaw- 
 Raspberry, räs'për-î, n. afanen, mafonen. 
 
 Raspberry bush, afanwydd, mafonlwyn 
 Rasure, ra'zhur, n. dilead, dystrywiad, 
 
 rhathiad [a rat, drwgdybio 
 
 Rat, rat, n. llygoden ffreinig. To smell 
 Ratable, ra'tä-bl, a. prisiadwy, trethadwy 
 Ratafia, rät-ä-fî'â, n. math o wirod 
 Ratan,ra-tan', n. math o gorsen Indiaidd 
 Rate, rat, n. pris, gwerth ; dogn, dogn- 
 
 edd, cyfran, rhandwy, maint, dull, 
 
 modd ; treth : v. prisio, trethu, dogni ; 
 
 dwrdio. At a high rate, yn wttresgar. 
 
 At this rate, fel hyn 
 Rath, rath, n. bryn, crug, moel, garth 
 Rath, räTH, a. cynar, rhygynar : ad. yn 
 
 gynar, yn brydlawn. Rather, o flaen, 
 
 hytrach, yn well, yn enwedig. I had 
 
 rather, I would rather, gwell genyf, 
 
 dewiswn. Rather little, gofychan 
 Rather, râTH'ür, ad. cd. — Rath 
 Ratification, rät-î-fî-ka'shün, n. cadarn- 
 
 âd, sicrâd [sicrâu 
 
 Ratify, rät'î-fi,vt. cymeradwyo,cadarnâu, 
 
 bV%\ 
 
 Â&X&*ns 
 
 - 
 
 r 
 
 xbH 
 
 280 
 
 yh 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jrzdzh. ROM 
 
 Rite, rit, n. defod, arddefod 
 
 Ritornello, rî-tör-nèTo, n. ailadroddiad, 
 
 adlais, atgof can 
 Ritual, rit'shu-al, n. defodlyfr, llyfr 
 
 defodau : a. defodol, arddefodol 
 Ritualist, rît'shu-äl-îst, n. arddefodwr 
 Rival, ri'val, n. cydgarwr, cydymgeisiwr, 
 
 cyderlyniwr : v. cydymgeisio, cydym- 
 
 dynu, gwrthwynebu 
 Rivalry, ri'val-n, Rivalship, ri'val-ship, 
 
 n. cydymgais, cydgarwriaeth 
 Rive, riv (pt, rove, pp. riven, riv'n), v. 
 
 hollti, dellti 
 Rivel, riv'l, n. crychni : vi. crychu 
 River, riv'ur, n. afon, dyfrfFrwd. River- 
 horse. — Hippopotamus. A little 
 
 riven, afonig 
 Rivet, riv'et, n. gwrth-hoel, hoelwrthben,j 
 
 gwrthben : vt. gwrth-hoelio, gwrth- 1 
 
 benu, gwrthbwyo ; sicrâu 
 Rivulet, riv'u-let, n. corafon, afonig,! 
 
 nant, cornant, gofer, goferyn, frwd, 
 
 rhidys, clais [nheniad 
 
 Rixation, rik-sa'shun, n. cecraeth, cy- 
 Rixdollar, rìks-dòTür, n. darn o arian 
 
 tramor 
 Roach, rotsh, n. y torgoch, rhufell 
 Road, rod, n. ffordd ; angorfa. Rail- 
 road, ffbrdd haiarn, cledrfFordd, rheil- 
 
 ffordd. High road, prif ffordd, ffordd 
 
 fawr 
 Roadstead, rod'sted, n. anghorfa 
 Roadster, rod'stür, n. teithfarch 
 Roam, rom, v. crwydro, gwibio 
 Roan, ron, a. brych, gwineulwyd 
 Roar, rô'r, vi. rhuo, crochiloeddio, gor- 
 
 ddyaru, oernadu, crochnadu : n. rhu, 
 
 rhuad, gorddyar 
 Roary, rô'r'î, a. — Roral 
 Roast, rost, a. rhost: v. rhostio; gwawd- 
 
 io. To roast coffee, crasu coffi. To 
 
 roast potatoes, pobi cloron 
 Rob, rob, vt. yspeilio, Uadrata, anrheithio 
 Robber, röb'ür, n. lleidr, yspeiliwr 
 Robbery, röb'ür-î, n. Uadrad, yspeiliad 
 Robe, rob, n. ysgin, ffaling, cwnsallt, 
 
 mantell, gŵn, gwisg : vt. gwisgo, ar- 
 
 wisgo, ymwisgo, amwisgo 
 Robin, roVin, Robin-redbreast, röb-în- 
 
 rëd'brëst, n. rhuddog, bronrhuddyn 
 Roborant, ro'bo-rant, a. cryfaol 
 Roboreus, ro-bô'r'î-üs, a. derwin, o 
 
 dderwen ; cryf 
 Robust, ro-büst', a. cadarn, cryf, grymus 
 Robustness, ro-büst'nës, n. pybyrwch, 
 
 grymusder, cadernid 
 
 Rocambole, rok'am-bol, n. garlleg 
 
 Yspaen 
 Rochet, rötsh'ët, n. y torgoch 
 Rochet, rok'et, n. offeryn-grys, gwisg 
 
 Rock, rok, n. craig, clegr : v. siglo. 
 Rock-alum, allog y graig, coch- 
 allog. Rock-crystal, creig-grysial. 
 Rock-oil, creigolew. Rock-ruby, 
 rhuddem. Rock-salt, halen y graig. 
 Rocking-stone, maen chwyfan 
 
 Rocket, rök / ët, n. tânbelen, pelen o dân ; 
 math o flodeuyn 
 
 Rockiness, rok'i-nes, n. creigiogrwydd 
 
 Rockless, rok'les, a. digraig 
 
 Rocky, rok'i, a. creigiog, clogwynog. 
 Rocky-place, creigle 
 
 Rod, rod, n. gwialen ; Hath. Curtain- 
 rod, llenlath. Fishing-rod, genwair, 
 gwialen bysgota 
 
 Rode, rod, pt. — Ride [n. pi. cnowyr 
 
 Rodentia, ro-dën / shä, Rodents, ro'dents, 
 
 Rodomont, röd'o-mönt, n. gwagymffrost- 
 iwr, ymffrostiwr : a. ymffrostiol 
 
 Rodomontade, röd-o-mün-tad', n. coeg- 
 fost, gwagfost : vi. bocsachu, ffrostio 
 
 Roe, ro, n. iyrches, ewig ; grawn pysgod, 
 gronell 
 
 Roebuck, ro'buk, n. iwrch, carw, eilon 
 
 Rogation, ro-ga'shün, n. gofyniad, erfyn- 
 iad, gweddi. Rogation-week, wyth- 
 nos y gweddiau 
 
 Rogue, rog, n. hocedwr, twyllwr, dyhiryn, 
 rhempyn, anfadyn ; crwydrai 
 
 Roguery, ro'gür-î, n. hocedwaith, twyll 
 
 Roguish, ro'gísh, Roguy, ro'gî, a. hoc- 
 edus, twyllodrus, twyllgar, anonest; 
 castiog, cellweirgar 
 
 Roguishness, ro'gîsh-nës, n. dyhirwch, 
 twyllusrwydd [gwagffostio 
 
 Roist, röîst, Roister, röîs'tür, vi. trystio, 
 
 Roll, rol, n. rhol, plyglyfr, rhestrfa, cof- 
 lyfr ; rholyn : v. rholio, treiglo, troi, 
 trwlio. Rolling-pin, rholbren. Rol- 
 ling eyes, llygaid gwibiog 
 
 Roller, ro'lür, n. rholbren, rholfaen 
 
 Romage, rum'aj, n. terfysg, cynhwrf 
 
 Roman, ro'man, n. Rhufeiniwr: n. Rhu- 
 feinaidd, Rhufeinig. Roman-catholic, 
 pabydd ; pabaidd. Roman balance, 
 pwyslath. Roman cement, math o 
 gymrwd 
 
 Romance, ro-mäns', n. ffugchwedl, ffug- 
 hanes : vi. ffugdreithio, celwyddu 
 
 Romancer, ro-män'sür, n. ffugdreithydd, 
 ffugiedydd, celwyddwr, celwyddgi 
 
 297 
 
ROT path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw=too, twk=took 
 
 Romanist, ro'män-íst, n. pabydd 
 
 Romanize, ro'man-iz, v. pabyddu; 
 Rhufeinyddio ; Lladineiddio 
 
 Romantic, ro-man'tik, a. aruthrol, 
 mawrwyllt ; anhygoel, dychymygol, 
 íFugiol ; íFoldybus 
 
 Romish, ro'mîsh, a. Rhufeinaidd, pabaidd 
 
 Romist, ro'mîst, n. pabydd 
 
 Romp, romp, n. hoeden, hobi, rhonten : 
 vi. hoedena, gwilhersu, hobio, rhontio 
 
 Rondeau, Rondo, ron'do, n. math o 
 hen brydyddiaeth 
 
 Rondle, rön'dl, n. tŵr crwn 
 
 Ronion, rün'yün, n. dynes fras 
 
 Ront, runt, n. corfilyn — Runt 
 
 Rood, rẅd, n. pedwaran erw ; y grôg, y 
 groes. Rood-loft, lloft y grog 
 
 Roof, rẅf, n. nen, cron-glwyd, crom- 
 glwyd, pentŷ : vt. toi, gosod nen. 
 Roof of a house, clwyd tŷ. Roof of 
 the mouth, taflod genau, gorchar- 
 fannedd, ystefaig 
 
 Rook, rwk, n. ydfran, bran bigwen ; 
 hocedydd, twyllwr ; un o werin y 
 wyddbwyll : v. hocedu, twyllo, yspeilio 
 
 Rookery, rwk'ur-i, n. nythfa ydfrain, 
 llwyn y brain 
 
 Room, rẅm, n. lie ; cyfwng, rhandy, 
 cell, ystafell, Uogawd 
 
 Roominess, rẅ'mî-nës, n. helaethrwydd, 
 lie, eangder, lleogrwydd 
 
 Roomy, rẅ'mî, a. eang ; helaeth, lleog 
 
 Roost, rẅst, n. clwyd ieir, ieirglwyd : vi. 
 clwydo, myned i'r glwyd ; Uettya 
 
 Root, rẅt, n. gwreiddyn, bôn, dechreuad, 
 gwaelod ; gwreiddair : v. gwreiddio, 
 bwrw gwraidd. Garden roots, gwreidd- 
 lysiau. Greek roots, gwreiddolion 
 Groeg. To root up, diwreiddio, dad- 
 wreiddio. To take root, bwrw gwraidd 
 
 Rootlet, rẅt'lët, n. gwreiddyn 
 
 Ropalic, ro-pal'ik, a. clwpddulliog ; 
 chwyddog 
 
 Rope, rop, n. rhaff, cort; rheifyn, cortyn : 
 vi. gludiogi, llinynogi, rhwymo. Rope- 
 dancer, rhaffddawnsiwr. Rope-trick, 
 ysgeleredd, ysgelerdro. Rope-walk, 
 Rope-yard. — Ropery 
 
 Roper, ro'pür, Ropemaker, rop'ma-kur, 
 n. rhaíFwr, rheffynwr 
 
 Ropery, ro'pür'î, n. rhaffle, rhaiFrodfa, 
 rhafrlan, rhaffweithfa 
 
 Ropiness, ro'pî-nës, n. tew-wydnedd, 
 glydiogrwydd [wydn 
 
 Ropy, ro'pî, a. llinynog, glydiog, tew- 
 
 Roquelaure, rök-î-lör', n. hugan gwr 
 
 Roral, rô'r'äl, Rorid, rô'r'íd, Rory, rô'r'î, 
 a. gwlithog [gwlithogiad 
 
 Roration, ro-ra'shün, n. gwlithiad, 
 Rosary, ro'zur-i, n. rhosfa, gwely rhos ; 
 rhosbleth ; paderau, padergadwyn y 
 Pabyddion 
 Roscid, rös'íd, a. gwlithog, llawn gwlith 
 Rose, roz, pt. — Rise : n. rhosyn, breila, 
 breilw. Rose-bud, rhos-flaguryn. 
 Rose-bush, rhosberth, rhoslwyn. 
 Rose-coloured, rhosliw, coch, gwridog. 
 Rose-noble, darn o aur o werth 6s. 8c. 
 Rose-tree, rhoswydden. Rose-water, 
 rhosddwfr. Rose-wood, rhoswydd, 
 rhosgoed. Corn-rose, pabi coch yr 
 ŷd, bulwg. Guelder-rose, corswigen. 
 Rock-rose, creigros, corros. Water- 
 rose, bwltws. Under the rose, dan 
 gudd, dan gêl 
 Roseate, ro'zhi-at, a. rhosog, gwridog 
 Rosemary, roz'mur-i, n. rhos Mair. 
 
 Wild rosemary, gwallt y forwyn 
 Rosenfelders, ro-zen-feKdurz, n. pi. 
 
 plaid o benboethiaid Allmanaidd 
 Roset, ro'zet, n. rhosliw, Uiw coch 
 Rosette, ro-zet r , n. cwlwm ysnodenau 
 Rosicrucians, roz-i-krw'shanz, n. pi. 
 
 plaid o benboethiaid gynt 
 Rosiness, ro'zi-nes, n. gwridgochni, 
 
 cochni, gwridgochedd 
 Rosland, rös'land, n. rhosdir, corsdir 
 Rostral, roVtral, a. gylfinaidd, durynog 
 Rostrated, rös'tra-tëd, a. gylfinog 
 Rostrum, roVtrum, n. gylf, gylfant, 
 gylfin, pig ; duryn Hong ; pregethfa, 
 areithle [rhosliw, gwridgoch 
 
 Rosy, ro r zî, a. rhosynaidd, rhosynog, 
 Rot, rot, n. malldod, mellni, y pwd : v. 
 braenu, mallu, pydru, madru. Dry 
 rot, sychbydredd 
 Rotary, ro^ür-î, Rotatory, ro r tâ-tür-î, 
 
 a. cylchol, yn troi, cylchdroawl 
 Rotate, ro'tat, vi. cylchdroi 
 Rotation, ro-ta / shun, n. cylchyniad, 
 chwyliad, chweliad, cylchdroad, tro, 
 chwyldro 
 Rotator, ro-ta'tür, n. cyhyryn o'r enw 
 Rote, rot, n. cylchred, tafod-leferydd ; 
 oiferyn cerdd : v. dysgu ar dafod- 
 leferydd, mynych-adrodd. By rote, 
 ar rediad tafod, ar dafod-leferydd 
 Rotten, rot'n, a. braenllyd, braenedig, 
 pwdr, mall, mallain, hadl, pydredig. 
 A rotten egg, wy clwc 
 Rottenness, roVn-es, n. malldod, pydredd 
 Rotula, röt'u-lä, n. padell pen y glin 
 
 298 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j=dzh. RUF 
 
 Rotund, ro-tünd', a. crwn, cylchgrwn, 
 cyfrgrwn [awd, praffder 
 
 Rotundity, ro-tün'dî-tî, n. crynder, bol- 
 Rotundo, ro-tün'do, n. cronadail 
 Rouge, rwzh, n. cochliw ; gruddliw 
 Rough, rüf, a. garw, gerwin ; anllyfn, 
 anwastad ; bras ; gwyntog, tonog ; 
 sarug, anfwyn. Rough-cast, braslun, 
 brasgynllun ; garwgymrwd. Rough- 
 draw, braslunio, brasdynu. Rough- 
 hew, bras-naddu. Rough-rider, torwr 
 ceffylau. To grow rough, gerwino. 
 To make rough, garwâu 
 Roughen, rüfn, v. garwâu, gerwino 
 Roughness, rüf'nës, n. garwder, gerwin- 
 
 deb, gerwinder 
 Rounceval, rüẅn'sî-väl, n. math o bŷs 
 Round, rüẅnd, a. crwn, cylchgrwn, cyfr- 
 grwn : n. cylch, tro, cylchdro : v, 
 crynâu, amgrynu, talgrynu. Rounds, 
 cylchoedd, gwylgylchoedd. Round- 
 robin, deiseb. Long and round, hir- 
 grwn. Round about, amgylch, am- 
 gylchogylch ; amleiriog; oddiamgylch 
 Roundelay, rüẅn'dî-la, n. cylchgan 
 Roundheads, ruwnd'hedz, n. pi. Pen- 
 
 gryniaid, pleidwyr yn amser Siarl I. 
 Roundhouse, rüẅnd'hüẅs, n. nosgarchar 
 Roundish, rüẅn'dísh, a. crynaidd, lled- 
 
 grwn 
 Roundlet, rüẅnd'lët, n. cylchen 
 Roundly, rüẅnd'lî, ad. yn grwn ; yn dal- 
 
 grwn, yn amlwg. yn rhugl 
 
 Roundness, rüẅnd'nës, n. crynder; llyfn- 
 
 lawnedd [annog 
 
 Rouse, rüẅz, v. dyhuno, deffröi ; cyíFröi, 
 
 Rout, rûẅt, n. mawrdwrdd, terfysghaid ; 
 
 terfysg, annhrefn ; iFoedigaeth : v. 
 
 terfysgu ; gorchfygu, gyru ar ffo, 
 
 gorthrechu, ymlid [hynt 
 
 Route, rẅt, n. iFordd, llwybr ; taith ; 
 
 Routine, rẅ-tîn', n. arfer, arferiad, trefn 
 
 Rove, rov, v. crwydro, gwibio: pt. — Rive 
 
 Rover, ro'vur, n. crwydrad, gwibiad, 
 
 morleidr, herwr 
 Row, ro, n. rhes, rhestr, haen, gwanaf : v. 
 rhwyfo, rhodli. To put in a row, rhesio 
 Row, rüẅ, n. terfysg 
 Rowel, rüẅ'ël, n. troell yspardun ; rhol- 
 bren i ddal lli'ain i ymsychu, llifweli, 
 llynor : vt. tori llifweli, cein-goraethu 
 Rower, ro'ür, n. rhwyfwr, rhwyfydd 
 Royal, röî'äl, a. breninol, teyrnaidd. 
 
 The royal family, y teulu breninol 
 Royalist, röî'äl-íst, n. breninwr, brenin- 
 oliad 
 
 Royalize, röî'äl-iz, vt. breninoli 
 Royalty, röî'äl-tî, n. brenindod, brenin- 
 
 oliaeth, breninfraint,teyrnfraint, teyrn- 
 
 olaeth 
 Rub, rub, v. rhwtio, rhwbio, rhathu, 
 
 rhuglo, crafu : n. rhwtiad, rhwb, 
 
 rhwbiad ; rhwystr. To rub down a 
 
 horse, glanâu ceffyl. To rub out, dilëu 
 Rubbish, rüb'ísh, n. malurion ; ysgarth- 
 
 ion, ysbwrial, gweddillion, sorod ; 
 
 murddun 
 Rubble, rüb'l, n. mân-gerig, cerigos 
 Rubicund, rw'bi-kimd, Rubiform, rẅ'- 
 
 bî-förm, a. cochlyd, lledgoch, cochaidd 
 Rubious, rẅ'bî-üs, a. rhudd, cochlyd 
 Rubific, rẅ-bíf ik, a. cochliwiol, cochol 
 Rubify, rẅ'bî-fi, Rubricate, rw'bri-kat, 
 
 vt. cochliwio, cochnodi 
 Rubric, rw'brik, a. coch, rhuddgoch : n. 
 
 rhuddel, rhuddell ; cyfeireb 
 Rubrical, rw'bri-kal, a. coch 
 Ruby, rẅ'bî, n. rhuddem ; crugdardd ; 
 
 math o argraiF-lythyren : a. rhuddgoch, 
 
 coch, cochrudd. Rock-ruby, gwenith- 
 
 faen 
 Ructation, rük~ta'shün, n. brytheiriad 
 Rud, rüd, n. pysgodyn o'r enw 
 Rudder, rüd'ür, n. llyw, llyw Hong 
 Ruddiness, rüd'î-nës, n. rhuddni, gwrid- 
 
 gochn, cochder 
 Ruddle, rüd'l, n. nôd coch, rhuddbridd 
 Ruddock, rud'iik, n. bronrhuddyn, coch- 
 
 gam 
 Ruddy, rüd'î, a. rhudd, coch, rhuddgoch, 
 
 rhosliw, gwridliw, gwridgoch; lledgoch 
 Rude, rẅd, a. difoes, annghelfydd ; di- 
 
 ddysg, gwladaidd ; garw 
 Rudeness, rẅd'nës, n. difoesedd, anfoes, 
 
 anfoesgarwch; gwladeiddrwydd ; delff- 
 
 eiddrwydd 
 Rudesby, rwdz'bi, n. anfoesddyn 
 Rudiment, rẅ'dî-mënt, n. egwyddor, 
 
 cynbrawf, cynreol, cynsail 
 Rudimental, rẅ-dî-mën'täl, Rudimen- 
 tary, rẅ-dî-mën'tür-î, a. egwyddorol 
 Rue, rẅ, v. galaru, gofidio : n. llysiau'r 
 
 echryshaint 
 Rueful, rẅ'fŵl, a. galarus, trist, irad, 
 
 gofídus, athrist [galarusrwydd 
 
 Ruefulness, rẅ'fẁl-nës, n. tristwch, 
 Ruelle, rẅ'ël, n. cymanfa raewn tŷ 
 
 annedd ; cylch [bysgodyn 
 
 Ruff, rüf, n. crychdorch gwddf ; math o 
 Ruffian, rüf'yän, n. cyflafanwr, hur- 
 
 lofrudd, adyn, anfad-ddyn, grafel : a. 
 
 murniol, ffyrnig, creulawn, ci'aidd 
 
 299 ~ 
 
RUT path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ— too, twk=took: 
 
 Ruffle, rüf 1, v. crychu, dillio, addurn- 
 grychu, annhrefnu, anfoddogi, cryffòi : 
 n. addurn-gyrch, cythruddo ; tabyrddu, 
 crychddill 
 
 Rug, rug, n. torsed, cwrlid, huling 
 
 Rugged, rüg'ëd, a. garw, gerwin ; an- 
 wastad, anllyfn ; afrywiog 
 
 Ruggedness, rüg'ëd-nës, n. garwedd; 
 afrwiogrwydd 
 
 Rugin, rẅ'jín, n. rhathell llawfeddyg 
 
 Rugose, rẅ-gos', a. rhychog, crychog 
 
 Ruin, rẅ'în, n. dystryw, dinystr ; adfail, 
 adfeiliad : v. dystrywio, dinystrio, 
 dyfetha, andwyo, diadeilo; anafu; tlodi 
 
 Ruinate, rẅ'î-nat, vt. andwyo, dyfetha 
 
 Ruination, rẅ-î-na'shün, n. andwyad, 
 dyfethiad 
 
 Ruinous, rŵ'î-nüs, a. adfeiliog, adfeil- 
 iedig, dinystriol, dystrywiol, andwyol 
 
 Rule, rẅl, n. rheol, llywodraeth, rheol- 
 aeth ; deddf: v. llinellu, llywodraethu, 
 rheoli. Rule of three, cymhariaeth 
 
 Ruler, rẅ'lür, n. rheolwr, muner, llyw, 
 Uywydd, llywodraethwr, teyrn ; llin- 
 ellai, llinellyr 
 
 Rum, rum, n. gwirod o'r enw 
 
 Rumble, rüm'bl, vi.treigldrystio, grwytho, 
 godyrddio, godwrdd. Rumbling- 
 noise, treigldrwst 
 
 Ruminant, rẅ'mî-nänt, a. yn cnoi ei 
 gil, adgnoawl : n. anifail adgnoawl 
 
 Ruminate, rẅ'mî-nat, v. cnoi cil, ad- 
 gnöi, eilgnöi, cilgnöi ; ystyried, ad- 
 ystyried, dwysfyfyrio ar 
 
 Ruminantia, rẅ-mî-nän'shä, n. pi. ani- 
 feiliaid adgnoawl 
 
 Rumination, rẅ-mî-na / shün, n. adgnoad, 
 cilgnodd ; adfyfyriad [chwiliach 
 
 Rummage, rüm'aj, v. manol-chwilio, 
 
 Rummer, rüm'ür, n. diodwydryn 
 
 Rumour, rẅ'mür, n. chwedl, gair, son, 
 sŵn, lledgynt : vt. taenu chwedl, cy- 
 hoeddi [conell 
 
 Rump, rump, n. gwar y gynffbn ; cloren, 
 
 Rumple, rüm'pl, vt. crychiadu, didrefni : 
 n. tolc, crychiad, crychni 
 
 Run, run (pt. ran, pp. run), v. rhedeg, 
 rhedu ; dywadnu ; llifo : n. rhe, rhed, 
 rhedeg, rhedfa. In the long run, yn 
 y diwedd, pendraw. To run to seed, 
 hadu. To run away, ffoi, dianc 
 
 Runagate, rün'â-gat, Runaway, rün'â- 
 wa, n. ffoadur, cilgi 
 
 Rundle, rün'dl, n. troellen, sidell ; iFon 
 ysgol ; cawell melin 
 
 Rundlet, ründ'lët, n, barilan, llestryn 
 
 Runlet, runlet, n. cornant, afonig ; 
 
 barilan, mesur 18^ galwyn 
 Rung, rung, pp. — Ring 
 Runic, rw'nik, a. Gothaidd, henddulliog 
 Runnel, rün'ël, n. rhean, nant, cornant, 
 
 aber, afonig [cwyrdeb 
 
 Runnet, rün'ët, n. caul, ceuled, cywer, 
 Running, ruling, n. rhediad ; iFrydiad, 
 
 llifiad, rhead : a. rhedegog, rhedol. 
 
 Running-match, rhed-ymdrech 
 Runt, rünt, n. coriilyn ; penfuwch 
 Rupee, rẅ-pî', n. darn o arian Indiaidd 
 
 gwerth Is. 10|c. 
 Ruption, rup r shün, n. breg, toriad 
 Rupture, rüp'tshür, n. rhwygdoriad ; 
 
 bolwst, bolystyn, toriad lien-gig, 
 
 torgest [gwladaidd, maesol 
 
 Rural, rẅ'r'äl, a. gwledig, gwladol, 
 Rurality, rw-raKi-ti, Ruralness, rẅ'r'äl- 
 
 nës, n. gwladolrwydd, gwladeiddrwydd 
 Ruricolist, rẅ-rîk'o-líst, n. gwladwr, 
 
 gwladolwr, taiogyn 
 Ruse, rwz, n. dichell, ystryw 
 Russia, rüsl/ä, n. Rhwsia 
 Rush, rush, n. brwynen, pabwyren ; 
 
 rhuthr, rhuthriad : v. rhuthro, ym~ 
 
 rutho. Rush- candle, canwyll frwynen. 
 
 Full of rushes, pabwyrog. To gather 
 
 rushes, pabwyra, brwyna 
 Rushlight, rush^it, n. canwyll frwynen 
 Rushy, rush% a. brwynog, pabwyrog 
 Rusk, rusk, n. math o fara caled, bara 
 
 eras 
 Russet, rus / et, a. rhuddgoch, rhuddlwyd, 
 
 rhytgoch, blawrgoch, llwydgoch : n. 
 
 gwisg wledig ; math o afal 
 Rust, rust, n. rhwd, rhydni : v. rhydu 
 Rustic, rus^ik, Rustical, rus'ti-kal, a. 
 
 gwladaidd, gwerinol, drelaidd, taiog, 
 
 anfoesog, diaddurn 
 Rustic, riis^ik, n. gwladwr, dyn gwledig ; 
 
 taiogyn ; lleban, drelyn, cabrotai 
 Rusticate, rus'ti-kat, v. gwledigo, gwlad- 
 
 ogi, gwladeiddio 
 Rusticity, rüs-tîs^-tî, n. gwladeiddrwydd, 
 
 gwledigrwydd, cabrawd ; taiogrwydd 
 Rustiness, ruVti-nes, n. rhydni 
 Rustle, rus'l, vi. chwithrwd, ysgwrlwgach, 
 
 rhugldrystio 
 Rusty, rüs / tî, a. rhydlyd 
 Rut, rut, v. rhidio, cydio : n. ol olwyn ; 
 
 clais ffordd; rhidiad neu ymrëad 
 
 hyddod 
 
 Rutabaga, rẅ-tä-ba'gä, n. erfin Swedaidd 
 Ruth, rẁth, n. tosturi, trugaredd, cyd- 
 
 deimlad 
 
 3ÔÖ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j = dzh. SAG 
 
 Ruthful, rŵth fŵl, a. tosturiol, trugarog, 
 tyner [tosturi 
 
 Ruthfulness, rẁth'fẁl-nës, n. tosturiaeth, 
 
 Ruthless, rẁth'lës, a. annhosturiol, 
 creulon, didosturi [iaeth 
 
 RuthlessnesSjrẁth'lës-nës, n. annhostur- 
 
 Rutilate, rẅ'tî-lat, vi. dysgleirio 
 Rutilant, rẅ'tî-länt, a. dysclaer 
 Ruttish, rüt'ísb, a. anllad, cliwantus, 
 
 cnawdvvyllt, nwyfus 
 Rye, ri, n. rhyg. Rye-bread, bara rhyg, 
 
 rhygfara. Rye-grass, rhygvvellt 
 
 S 
 
 gAADS, sa'adz, n. pi. plaid o grefydd- 
 
 wyr yn yr India [lluoedd 
 
 Sabaoth, sâ-ba'öth, n. pi. byddinoedd, 
 
 Sabbatarian, säb-ä-të'/î-än, n. Sabboth- 
 
 ydd, un a gadwo'r sabboth Iuddewig 
 Sabbath, sab'ath, n. gorphwysfa, seibiant, 
 
 Sabbath, Sabboth. Sabbath-breaker, 
 
 torwr Sabbath [diseibiant 
 
 Sabbathless, säb'äth-lës, a. disabboth, 
 Sabbatical, sa-bat'i-kal, a. sabbathaidd, 
 
 sabbathol, goiphwysol 
 Sabbatism, sab'a-tizm, n. sabbathydd- 
 
 iaeth, manwl gadwraeth y Sabbath ; 
 
 gorphwysdra, seibiant 
 Sabellian, sâ-bèTyän, n. Sabeliad 
 Sable, sa'bl, n. y bele ; croen a blew'r 
 
 bele : a. o liw'r bele ; du, tywyll 
 Sabre, sa'bür, n. cleddyf llydan : vt. taro 
 
 a chleddyf 
 Sabulosity, säb-u-lös'î-tî, n. graeander, 
 
 graeanedd [1yd 
 
 Sabulous, säb'u-lüs, a. graeanog, tywod- 
 Saccade, sa-kad', n. ffrwyndyniad 
 Sacchariferous, sak-u-rifur-us, a. yn 
 
 dwyn swgr 
 Saccharine, sak'u-rin, a. sugraidd; melys 
 Sacerdotal, säs'ür-do-täl, a. offeiriadol 
 Sachem, sa'tshem, n. penaeth Indiaidd 
 Sack, sak, n. sach, ffetan ; anrheithiad ; 
 
 math o felyswin : vt. sachu ; difrodi, 
 
 anrheithio, yspeilio. Sack- cloth, sach- 
 
 len, sachliain. Sack-posset, poset 
 
 gwin a llaeth 
 Sackbut, sak'but, n. math o offeryn cerdd 
 Sackful, sak'fw], n. sachaid, llonaid sach 
 Sacrament, sak'ra-ment, n. ymrwymiad 
 
 ar lŵ; sacrament, y cymundeb 
 Sacramental, sak-ra-men'tal, a. sacra- 
 
 mentol, cymunol 
 Sacred, sa'kred, a. santaidd, dihalog, 
 
 glân, cysegredig, cysegrlan 
 Sacredness, sa'kred-nes, n. cysegredd, 
 
 santeiddrwydd [adwy 
 
 Sacrificable, sa-krif'i-ka-bl, a. aberth- 
 Sacrificator, sa-krif'i-ka-tur, Sacrificer, 
 
 säk'rî-fi-zür, n. aberthwr, offrymwr 
 Sacrifice, sak'n-fis, n. aberth, offrwm 
 
 Sacrifice, sak'ri-fiz, vt. aberthu, offrymu 
 Sacrificial, sak-ri-fisr/al, a. aberthol, 
 
 offrymedigol 
 Sacrilege, sak'n-lej, n. cysegrladrad, 
 
 cysegrdrais, eglwysyspeiliad 
 
 Sacrilegious, sak-ri-li'jus, a. cysegr- 
 
 ladradol [yspeiliwr 
 
 Sacrilegist, sak'ri-lej-ist, n. eglwys- 
 
 Sacring, sabring, a. cysegrol : n. dyrch- 
 
 afiad yr offeren. Sacring-bell, cloch 
 
 yr offeren 
 
 Sacrist, sa'knst, Sacristan, sa / krîs-tän, 
 
 n. ceidwad pethau cysegredig 
 Sacristy, sa'kris-ti, n. gwisgle eglwys 
 Sad, sad, a. trist, athrist, prudd, anhylon, 
 
 galarus ; gresynol, trwm, blin, tost 
 Sadden, sad'n, v. pruddâu, tristâu, trymâu 
 Sadiron, säd'i-ürn, n. haiarn golchyddes 
 Saddle, säd'l, n. cyfrwy, ystarn, gobell, 
 dibr : vt. cyfrwyo, gobellu. Saddle- 
 bag, marchgod. Side-saddle, cyfrwy 
 untu. Saddle-tree, pren cyfrwy. Pack- 
 saddle, pynoreg, ystrodyr, ystarn, 
 panel 
 Saddler, säd'lür, n. cyfrwywr, dibrwr 
 Sadducee, säd'u-sî, n. Saducead 
 Sadly, säd'lî, ad. yn drwm, yn erwin, yn 
 brudd [prudd-der, trymder 
 
 Sadness, säd'nës, n. tristwch, tristyd, 
 Safe, saf, a. diogel, diangol, diasgen, 
 
 iach : n. cell, cloer 
 Safeguard, saf'gärd, n. amddiffynfa, am- 
 ddiffyniad, canymdo ; ambais, arbais ; 
 vt. canymdòi, amddiffyn 
 Safeness, saf'nes, n. diogelrwydd 
 Safety, saf'tî, n. diogelwch. A place of 
 
 safety, diogelfa 
 Saffron, säf 'run, n. saffrwm, saffr, saffrwn : 
 a. melyn [ymostwng 
 
 Sag, sag, v. crogi o'r naill ochr ; llwytho ; 
 Sagacious, sä-ga'shüs, a. call, craff, 
 craffus, synwyrol, sy nwyrgall, doethlym 
 Sagaciousness, sâ-ga'shìís-nës, Sagacity, 
 sä-gäs'î-tî, n. craffder synwyr, cyflvm- 
 der deall, doethbwyll, synwyroldeb, 
 doethder, callder 
 Sagamore, säg'ä-mô'r, n. teym, brenin 
 
 3ÔÎ 
 
SAL path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, tẁkr=took 
 
 Sage, saj, a. doeth, synwyrol, call : n. 
 
 doethwr, doethyn, gwr doeth, athron- 
 
 ydd, gwyddon ; saeds, y geidwad. 
 
 Wood- sage, llwyd yr eithin 
 Sageness, saj'nes, n. callder, synwyroldeb 
 Sagitta, säj'ít-ä, n. maerí clo 
 Sagittarius, säj-í-të'r'î-üs, Sagittary, ! Salivate, särî-vat, vt. haliwio, dwyn 
 
 säj'î-tür-î, n. y saethydd, arwydd y| poerlif, glyfoerio [haliwiad 
 
 Salique, sank, a. yn cau benywod oddiwrth 
 y goron [Caersallog 
 
 Salisbury, solz'bur-i, n. Caergaradog, 
 Saliva, sä-li'vä, n. aliw, haliw, poer 
 Salival, sa-li'val, Salivary, sàTî-vür-î, a. 
 haliwog, poerllyd, poerol 
 
 saethydd [meithrinol, sago 
 
 Sago, sa'go, n. math o gyffaith tra 
 Sagoin, sa'göîn, n. math o epa 
 Saic, sa'ik, n. math o long yn Nhwrci 
 Said, sëd, pt. & pp. — Say 
 Sail, sal, n. hwyl : v. hwylio, morio, 
 mordwyo. Sail-cloth, lliain hwyliau, 
 hwyl-li'ain. Sail-maker, hwylwneuth- 
 urwr. Fore sail, hwyl flaen. Jib 
 sail, cynhwyl. Main sail, hwyl fawr. 
 Mizzen sail, dant-hwyl. Top sail, 
 brig hwyl [llongwr 
 
 Sailor, salür, n. môrwr, môrdwywr, 
 Saim, sam, n. iraid, bloneg, saim 
 Sainfoin, san'föîn, n. gogawr feillion 
 Saint, sant, n. sant : vt. santio, seintio. 
 Sainted, duwiol. Patron saint, mabsant 
 Saintly, sant'lî, Saintlike, sant'lik, a. 
 
 santaidd 
 Saintship, sant'ship, n. santoliaeth 
 Sake, sak, n. achos, ethryb ; mwyn. For 
 
 my sake, er fy mwyn, erddof fi 
 Saker, sa'kur, n. hebog ; math o gyilegr 
 Salable, sa'lä-bl, a. gwerthadwy, hywerth 
 Salableness, sa'lâ-bl-nës, n. hywerthedd 
 Salacious, sä-la'shüs, a. nwyfus, anllad, 
 trythyll, anniwair [serthedd 
 
 Salacity, sä-läs'î-tî, n. anlladrwydd, 
 Salad, sal'ad, n. bwyd-ddail, bwydlysiau, 
 addail. Salad-oil, olew yr olewwydden 
 Salamander, säl-ä-män'dür, n. pry'r tan, 
 
 tanbryf ; math o geneugoeg 
 Salamandrine, säl-ä-män'drîn, a. tebyg 
 
 i bry'r tan 
 Salanx, sal'angks, n. penhwyad 
 Salary, säl'ür-î, n. cyflog, hur, tal 
 Sale, sal, n. gwerth, arwerth ; gwerth - 
 iant, arwerthiad, arwerthiant. Sale- 
 work, gwaith gwerth. For sale, ar 
 werth, i'w werthu 
 Salebrous, särî-brüs, a. garw, anwastad 
 Salesman, salz'man, n. gwerthwr 
 Salient, sa'lî-ënt, a. neidiol, ar neidio 
 Salify, särî-fi, v. halenu, halltu, hallu 
 Saligot, sal'i-got, n. ysgall y dwfr 
 Saline, sä-lin', Salinous, sä«li / rjüs, a. 
 heliaidd, heli'og, halenog, hallt, hall ; 
 gohallt 
 
 Salivation, sal-i-va'shun, n. poerlifiant, 
 Salivous, sa-li'vus, a. haliwog, poerllyd 
 Sallow, säro, n. mer-rhelygen : a. lliw 
 mer-helyg, melynlas, melyn ; clafaidd, 
 salw 
 Sallowness, säl'o-nës, n. melynrwydd 
 Sally, sal 7 !, n. cyrch,rhuthr, rhuthgyrch: 
 vi. cyrchu, rhuthrgyrchu, rhuthro. 
 Sally-port, rhuthrborth 
 Salmagundi, säl-mâ-gün'dî, n. math o 
 
 gymysgfwyd 
 Salmon, sam'un, n. eog, gleisiad, gleis- 
 iedyn. Salmon-peel, A young salmon, 
 gaflaw, glasfaran, eogyn, ffithell. Sal- 
 mon-trout, eogfrithyll, gwyniedyn, 
 brithyll y môr. A salmon net, gleis- 
 iadeg, gaflaweg. A Spawning salmon, 
 maran. Female salmon, hwyddell, 
 hwyfell, chwiwell. Male salmon, 
 cemyw 
 Saloon, sä-lẅn', n. uchelneuadd 
 Salt, sôlt, n. halen : a. hallt, hall ; cyn- 
 âig : vt. halltu, hallu, halenu. Bas- 
 ket-salt, halen o'r fath decaf. Salt- 
 box, crwth halen. Salt-cellar, halenai. 
 Salt-pan, Salt-pit, heledd, pwll heli. 
 To go a salting, cŵna, cynêica. To 
 turn to salt, halenu 
 Saltant, särtänt, Saltatory, särtä-tür-î, 
 
 Saltorious, säl-tô'r'î-üs, a. neidiol 
 Saltation, säl-ta'shün, n. neidiad, llamiad 
 Salter, sörtür, n. halltwr, halenwr 
 Saltern, söl'türn, n. gwaith halen, heledd 
 Saltier, särtî-ûr, n. nod ar lun croes St. 
 
 Andrew 
 Saltinbanco, sal-tm-bang'ko, n. ysgentyn 
 Saltish, sol'tish, a. halltaidd, gohallt 
 Saltless, sôlflës, a. dihallt, croew, crai 
 Saltness, sölt'nës, n. halltrwydd, halltni, 
 
 halltedd, halltineb 
 Saltpetre, sölt'pî-tür, n. halen y graig 
 Salutary, säru-tür-î, a. iachus, iechydol, 
 Salutation, säl-u-ta'shün, n. anerchiad, 
 
 anerch, cyfarchiad 
 
 Salute, sä-lut', vt. cyfarch, anerch, dy- 
 
 anerch ; cusanu : n. cyfarch, anerch ; 
 
 cusan [iach, iechyd-ddwyn 
 
 Salutiferous, säl-u-tîfür-üs, a. iachus, 
 
 3Ö2 
 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=zz azure; thin, this; jrrdzh. SAP 
 
 Salvable, sal'va-bl, a. achubadwy, gwared- 
 adwy 
 
 Salvage, sal'vaj, n. achubdal 
 
 Salvation, sal-va'shun, n. iachawdwriaeth, 
 iechydwriaeth, iechineb, gwaredigaeth, 
 achubiaeth, ymwared 
 
 Salvatory, särvâ-tür-î, n. cadwfa : a. 
 achubedigol 
 
 Salve, sav, n. eli, enaint : vt. eli'o, iachâu, 
 meddyginiaethu ; cyfarch. Eye-salve, 
 eli llygad 
 
 Salver, sarvur, n. achubydd ; heilddysgl 
 
 Salvo, sal'vo, n. esgus, cysgod, lloches 
 
 Same, sam, a. yr un, nid arall, hwnw ei 
 hunan ; hwn ; hon 
 
 Sameness, sam'nes, n. hunaniaeth, un- 
 rywiaeth, uniaeth [ffithell 
 
 Samlet, samlet, n. eogyn, glasfaran, 
 
 Sampane, sam'pan, n. Hong Chineaidd 
 
 Samphire, säm'für, n. fTenigl y môr, y 
 godog, corn y carw môr 
 
 Sample, sam'pl, n. golygyn, cynbrawf, 
 cynllun [len 
 
 Sampler, säm'plúr,n.cynllun ; egwyddor- 
 
 Sanable, sän'ä-bl, a. gwelladwy, iachadwy 
 
 Sanative,sän / â"tív, a. iachaol, gwelledigol, 
 iachusol 
 
 Sanitary, sän'î-tür-î, a. perthynol i 
 iechyd, iechydol 
 
 Sanctification, sangk-ti-fi-ka'shun, n. 
 santeiddiad,santeiddad ; santeiddrwydd, 
 purdeb [glanâu 
 
 Sanctify, sängk'tî-fi,vt. santeiddio, puro, 
 
 Sanctimonious, sangk-ti-mo'ni-us, a. 
 santweddus, ar wedd sant, santweddog 
 
 Sanctimony, sängk'tî-mün-î, n. santwedd 
 
 Sanction, sangk'shun, n. cadarnâd, aw- 
 durdod ; nawdd, arnoddiad, diiFyniad : 
 vt. cadarnâu, amddiíFyn, noddi 
 
 Sanctitude, sangk'ti-tud, Sanctity, 
 sängk'tî-tî, n. santeiddrwydd, duwiol- 
 deb, purdeb [amddifFyn 
 
 Sanctuarize, sangk'tshu-ur-iz, vt. noddi, 
 
 Sanctuary, sängk'tshu-ür-î, n. cysegr, 
 cysegrfa, noddfa, nawddle 
 
 Sand, sand, n. tywod, traeth : v. taenellu 
 tywod. Sand-bank, traethell, tyrwn, 
 tywodfanc. Sand-blind, cibddall, 
 coegddall. Sand-eel, llymrien. Sand- 
 piper, pibydd y traeth. Quick-sand, 
 sugn-draeth. A grain of sand, tywod- 
 yn. To form sand, tywodi. To gather 
 sand, tywota 
 
 Sandal, sän'däl, n. math o esgid, carnial- 
 ach. Sandal-wood, pren o'r India 
 
 Sandarac, san'da-rak, n. math o ystawr 
 
 Sanderling, sän'dür-lîng, n. hutan lwyd, 
 
 putan y tywod, aderyn o'r enw 
 Sandever, Sandiver, san'di-vur, n. gor- 
 
 ferw gwydr 
 San dish, sän'dîsh, a. tywodaidd, fel tywod 
 Sandix, san'diks, n. plwm coch 
 Sandstone, sänd'ston, n. tywodfaen, math 
 
 o graig 
 Sandy, sän'dî, a. tywodlyd, melyn-goch 
 Sane, san, a. iach ; diwallgof, yn ei iawn 
 
 bwyll 
 Sang, sang, pt. — Sing [Nhwrci 
 
 Sangiac, san'jT-ak, n. taleithlyw yn 
 Sanguiferous, sän-gwîfür-üs, a. gwaed- 
 
 ddygol 
 Sanguification, san-gwi-fi-ka'shun, n. 
 
 gwaedogaeth, troad yn waed, gwaed- 
 
 ogiad 
 Sanguifier, säng'gwî-fì-ür, n . gwaedogydd 
 Sanguifluous, sän-gwíf lu-üs, a. gwaed- 
 
 lifol 
 Sanguinariness, säng'gwî-nür-î-nës, n. 
 
 gwaedlydrwydd [creulawn 
 
 Sanguinary, säng'gwî-nür-î, a. gwaedlyd, 
 Sanguine, sang'gwin, a. gwaedog, gwaed- 
 lyd, Uawn gwaed ; gwaedwyllt ; gwres- 
 
 og, hyderus 
 Sanguineness, säng'gwîn-ës, Sanguinity, 
 
 sän-gwîn'î-tî, n. gwresogrwydd 
 Sanguineous, sän-gwín'yüs, a. gwaedol, 
 
 gwaedlyd 
 Sanguisuge, säng'wî-suj, n. gele, gelen 
 Sanhedrim, sän'hî-drím, n. prif gynghor 
 
 yr Iuddewon, yn cynwys 70 o henuriaid 
 Sanicle, san'I-kl, n. clust yr arth 
 Sanies, sa'm-iz, n. gôr, crawn, madredd 
 Sanious, sa'nî-üs, a. crawnllyd, gorllyd 
 Sanity, sän'î-tî, n. iechyd ; iawnbwylledd 
 Sank, sangk, pt. — Sink 
 Sans, song, pre. heb 
 Sap, sap, n. nodd, sudd, sug, gwyning ; 
 
 tan-gloddiad, cloddiad tan fur : v. tan- 
 
 gloddio, diseilio 
 Sapid, säp'îd, a. blasus, chwaethus 
 Sapidity, sâ-pîd'î-tî Sapidness, sap'id- 
 
 nës, n. blasusrwydd 
 Sapience, sa'pî-ëns, n. doethineb, syn- 
 
 wyr, callineb 
 Sapient, sa'pî-ënt, a. doeth, synwyrol, 
 
 call [1yd 
 
 Sapless, säp'lës, a. dinodd, disudd, sych- 
 Sapling, säp'lîng, n. glaswydden, glas- 
 
 bren, marchwialen 
 Saponaceous, säp-o-na'shüs, Saponary, 
 
 säp'o-nür-î, a. sebonol, sebonaidd, 
 
 sebonllyd, sebonog 
 
 _ 
 
S AU path, fat, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrrtoo, twkr=took ; 
 
 Saponify, sâ-pön'î-fi, vt. troi yn sebon 
 Sapor, sa'pör, n. bias, chwaeth, archwaeth 
 Saporific, sap-o-rifik, Saporous, säp'- 
 
 o-rüs, a. blasroddol, blasusol, blasus 
 Sapphire, säf'ür, n. gem o'r enw 
 Sappiness, säp'î-nës, n. ireidd-der, irdra, 
 
 ireiddrwydd ; hurtrwydd 
 Sappy, säp'î, a. iraidd, suddlawn, nodd» 
 
 lyd ; penfeddal, delffaidd, penwan 
 Sapskull, säp / skül, n. clopa, hurtyn 
 Saraband, sär'ä-bänd, n. dawns Yspaen- 
 
 aidd 
 Saracen, sär'ä-sën, n. Saraceniad 
 Sarcasm, sar'kazm, n. brathair, cellweir- 
 
 gno, gwatwareg, gwarthair, gwawd 
 Sarcastic, sar-kas'tik, Sarcastical, sär- 
 
 käs'tî-käl, a. gwawdus, gwatwarus, 
 
 brathgar, pigog 
 Sarcel, sär'sël, n. aden cudyll 
 Sarcenet, sárs'nët, n. math o sidan 
 
 teneuwe 
 Sarcle, sar'kl, vt. chwynu ŷd 
 Sarcoline, sar'ko-lin, a. cigliw 
 Sarcology, sär-kòTo-jî, n. cigdraeth 
 Sarcophagous, sär-köf ä-güs, a. cnawd 
 
 fwytaol, a yso gnawd neu gig, cnawd- 
 
 ysol 
 
 Sateless, sat'les, a. annigonol ; diwala 
 Satellite, sät'ël-it, n. lleuaden, seren os- 
 
 gordd. Satellites, gosgorddlu 
 Satiate, sa'shî-at, vt. digoni, diwallu, 
 
 llenwi, arddigoni: a. diwall, llawn, 
 
 digonol 
 Satiety, sä-ti'î-tî, n. digonedd, gwala, 
 
 digon, digonoldeb, divvallrvvydd, ar- 
 
 ddigonedd, llawnder 
 Satin, sät'ín, n. math o sidan, pali 
 Satire, sät'ür, n. gwatwargerdd, gwawd- 
 
 iaith, gogan-gerdd 
 Satiric, sa-tir'ik, Satirical, sa-tir'i-kal, 
 
 a. goganus, duchanus, gwawdiol 
 Satirist, sät'ür-íst, n. duchanwr, gogan- 
 
 wr, gwatwarwr 
 Satirize, sat'ur-iz, vt. trawsganu, sen- 
 
 wawdio, duchanu 
 Satisfaction, sat-is-fak'shun, n. bodd- 
 
 lonrwydd, boddineb, boddlondeb, 
 
 boddâd, bodd ; iawn, atdaliad 
 Satisfactory, sat-is-fak'tur-i, a. boddaol, 
 
 boddlon-gar, boddlonol 
 Satisfìable, sät'ís-fi-ä-bl, a. boddlonadwy 
 Satisfy, sät'ís-fì, v. boddio, boddloni, 
 
 boddâu ; diwallu, digoni 
 Sative, sa'tiv, a. hauedig mewn gerddi 
 
 Sarcophagus, sar-kofa-gus (pi. sarco- Satrap, sa'trap, n. taleithlywydd 
 
 phagi, sär-köfä-ji), n. beddrod careg! Saturable, sät'shu-râ-bl, a. diwalladwy, 
 
 maenfedd llanwadwy [digonol 
 
 Sarcophagy, sär-köf'â-jî, n. cnawdfwytâd Saturant, sät'shu-ränt, a. diwalliadol, 
 
 Sarcotic, sar-kot'ik, a. a fago gnawd I Saturate, sät'shu-rat, vt. llenwi, digoni 
 
 Sardan, sär'dän, Sardin, sär'dín, n. math Saturation, sät-shu-ra'shün, n. llanwad, 
 
 o ysgadenyn bychan llawnlenwad 
 
 Sardine, sär'dîn, Sard, sârd, Sardius, Saturday, sät'ür-da, n. dydd Sadwrn 
 sâr'dî-üs, Sardonyx, sär'do-nîks, n. Saturity, sä-tu'r'î-tî, n. llawnder 
 math o faen gwerthfawr Saturn, sät'úrn, n. Sadwrn, un o'r geu 
 
 dduwiau ; un o'r planedau 
 Saturnalian, sät-ür-na'lî-än, a. anfad, 
 trythyll 
 
 Sark, sark, n. crys 
 
 Sarment, sär'mënt, n. brigyn 
 
 Sarplier, sär'plî-úr, n. braslíain, sachli'ain 
 
 Sarsaparilla, sar-sa-pa-ril'a, n. planigyn;Saturnian, sâ-tür'nî-än, a. dedwydd 
 
 meddygol [ystram fFenestrj Saturnine, sät'ür-nin, a. trymaidd, trist, 
 
 Sash, sash, n. gwregys, gwasgrwm ; | prudd 
 Sashoon, säsh'ẅn, n. arfeilyn, meilyn- Satyr, sät'ür, n. ellyll ; gwyddan 
 
 dorch [tramor: Satyriasis, sät-ü-ri'ä-sís, n llostgyfod 
 
 Sassafras, säs'â-fräs, n. pren meddygol i Sauce, sös, n. blesyn, cyffaith, sibr : vt. 
 Sassorol, säs'o-röl, n. colomen y creigiauj blasuso, blaseiddio, sibraw. Sauce- 
 Sat, sat, pt. — Sit box, coegyn, haerllugyn 
 Satan, sa'tän, n. satan, diafol, y cythraul Saucepan, sös'pän, n. llawgallawr 
 
 Satanic, sa-tan'ik, Satanical, sä-tän'î 
 kal, a. satanaidd, dieflyg, diawlig, 
 cythreulig 
 
 Satchel, Sachel, sätsh'ël, n. llyfrgod, 
 trythgod, sachell, cwdyn 
 
 Sate, sat, vt. digoni, llenwi, diwallu, ar- 
 ddigoni 
 
 Saucer, sö'sür, n. dysglan [rwydd 
 
 Sauciness, sö'sî-nës, n. coegni, haerllug- 
 Saucy, sö'sî, a. coeg, craseiriog ; cras- 
 
 lyd, gor-hewg ; coeglyd, haerllug, del. 
 
 To be saucy, rhoi ei dafod 
 
 Saunter, sän'tür, vi. rhodiana, rhodiena, 
 
 esmwythrodio, segura 
 
 __ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, this; j = dzh. SCA 
 
 Saurian, sö'rî-än, a. madfallaidd : n. 
 madfall 
 
 Sausage, sô'saj, n. selsig, pwdingen 
 
 Savage, sav'aj, a. gwyllt, anifeilaidd, 
 flyrnig, creulawn, anwar; anfoes : n.| 
 dyn gwyllt, anwariad : vt. anwareiddio, | 
 creuloni 
 
 Savageness, sav'aj-nes, n. gwylltdyfiant ; | 
 ereulonedd [ereulonedd 
 
 Savagery, sav'aj-ur-i, n. gwylltedd,| 
 
 Savanna, sa-van'a, n. gwaundir, rhosdir 
 America 
 
 Save, sav, v. achuh, arbed ; cadw, gwared ; 
 noddi ; cynilo, casglu : pre. oddieithr, 
 heblaw. Save-all, cyfrachub. To 
 save one's bacon, dianc â chroen cyfan 
 
 Savin, sav'ih, n. eithynfyw 
 
 Saving, saving, n. achubiad, cadwedig- 
 aeth : a. arbedus, cynil : pre. heblaw. 
 Savings-bank, cedfa cynilion 
 
 Saviour, sa'vi-ur, n. achubwr, gwaredwr, 
 achubydd, iachawdwr, ceidwad 
 
 Savory, sa'vür-î, n. math o berlysieuyn 
 
 Savour, sa'vur, n. sawr, sawyr ; arogl, 
 arogledd, gwynt ; bias, chwaeth, ar- 
 chwaeth : v. sawrio ; arogli ; ar- 
 chwaethu [chwaethus 
 
 Savoury, sa'vur-i, a. sawrus ; blasus ; 
 
 Savoy, sa-voi 7 , n. math o fresych gauaf 
 
 Saw, sö, pt. — See: n. llif: v. (pp. sawn, 
 son), llifio. Saw-dust, blawd llif. 
 Saw-pit, pwll llif. Cross- saw, traws- 
 lif. Hand-saw, llif unllaWjllawlif. Pit- 
 saw, Whip-saw, llif hir, llif bwll, 
 hesglif 
 
 Sawyer, sö'yür, n. llifiwr, Uifiedydd 
 
 Saxifrage, säk'sî-fraj, n. tormaen 
 
 Saxifragous, säk-sîf'rä-güs, a. careg- 
 doddol [n. Sais 
 
 Saxon, sak'sun, a. Saesonig, Saesonaidd : 
 
 Say, sa, n. tenllif sidan : vt. (pt. & pp. 
 said), gwedyd, dywedyd, llefaru, 
 Uafaru, adrodd, ymadroddi. That is 
 to say, hyny yw, sef 
 
 Saying, sa'ing, n. dywediad, ymadrodd, 
 gair, diareb, adroddiad 
 
 Scab, skab, n. crachen, cramen ; clafr 
 
 Scabbard, skab'urd, n. gwain cleddyf, 
 gwain 
 
 Scabbedness, skäb'ëd-nës, Scabbiness, 
 skab'T-nes, n. crachogrwydd, crach- 
 lydrwydd 
 
 Scabby, skab'i, a. crachog, crachlyd, 
 cramenog, clafrllyd 
 
 Scabious, ska'bi-us, n. y glafrllys; y 
 benlas wen : a. clafrllyd 
 
 . 40 
 
 Scabrous, ska'brus, a. garw, gerwin, 
 
 afrywiog [gerwin der 
 
 Scabrousness, ska'brüs-nës, n. garwedd, 
 Scaffold, skaf'old, n. esgynlawr, esgyn- 
 
 glwyd, adeilglwyd [esgynlawr 
 
 Scaffolding, skaf'old-ing, n. defnyddiau 
 Scalade, ska-lad', Scalado, ska-la'do, n. 
 
 murddringediad, dringediad 
 Scald, skold, n. gwlyblosg, berwlosg ; 
 
 goferwad : vt. gwlyblosgi, llaithlosgi ; 
 
 poethi, goferwi. Scald-head, pen- 
 
 grach, crach drwg 
 Scale, skal, n. cen; dorian, tafol, mantol; 
 
 graddfesurfa, graddeg ; dringraddau : 
 
 v. cenu ; digenu, pilio ; dringo rnur. 
 
 Sliding-scale, llethr raddol 
 Scalene, skä~lîn', Scalenous, skä-lî'nüs, 
 
 a. annghyfochrog 
 Scaliness, ska'lî-nës, n. cenogrwydd 
 Scall, skol, n. crach drwg [sibolyn 
 
 Scallion, skal'yun, n. math o winwyn, 
 Scallop, skorup, n. minfylchiad ; math 
 
 o gragen-bysgodyn : vt. bylchu, min- 
 
 fylchu 
 Scalp, skalp, n. croen y pen, clolgroen, 
 
 pen-groen : vt. iadflingo, clolflingo, 
 
 penflingo 
 Scalpel, skaFpel, n. cyllell llawfeddyg 
 Scaly, ska'li, a. cenog, llawn cen 
 Scamble, skam'bl, v. brasredeg ; ym- 
 
 hyfâu; crafangu 
 Scammony, skam'un-i, n. math o ystawr, 
 
 math o blanigyn 
 Scamper, skam'pur, vi. ffoi ar frys, 
 
 brysredeg, brasgamu 
 Scan, skan, vt. holi, profi, chwilio, ar- 
 
 brofi, manwlchwilio ; mesur pennill 
 Scandal, skan'dal, n. tramgwydd; athrod, 
 
 gwarth, gwaradwydd : vt. athrodi, 
 
 gwaradwyddo 
 Scandalize, skan'da-liz, vt. gwaradwyddo, 
 
 goganu, gwarthu, enllibio 
 Scandalous, skan'da-lus, a. gwarad- 
 
 wyddus, gwarthus, cyvvilyddus, sarfms, 
 
 enllibus [lusgol 
 
 Scandent, skan'dent, a. dringol, ym- 
 Scandinavia, skän-dî-na'vî-â, n. Du- 
 
 lychlyn 
 Scansion, skan'shun, n. pennillfesuriad 
 Scansores, skan-so'r'iz, n. pi. dringied- 
 
 yddion 
 Scant, skant, a. prin, cwta, cyfyng, 
 
 bychan; cul; anaml; cynil; annigon- 
 
 ol : v. prinâu, cwtogi, cyfyngu 
 Scantiness, skan'tl-nes, n. prinder, 
 
 bychander, annigonedd 
 
 305 
 
SCH path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=too, twkrrtook; 
 
 Scantle, skan'tl, v. pallu, bod yn eisieu 
 Scantlet, skant'let, n. dernyn, cetyn 
 Scantling, skant'ling, n. mesur, maint, 
 
 maintioli; engraifft; dernyn, tameidyn 
 Scantness, skant'nes, Scantiness, skan'- 
 
 tî-nës, n. prinder, culni, annigonedd 
 Scanty, skan'tT, a. prin, cwta, bychan, 
 
 cul, annigonol. To grow scanty, 
 
 prinâu 
 Scape, skap, v. dianc, cilio, ffbi : n. 
 
 diangfa, ymwared. Scape-goat, bwch 
 
 diangol. Scape-grace, dyhiryn, adyn 
 Scapula, skap'u-la, n. crafell yr ysgwydd, 
 
 palfes, gwaell yr ysgwydd 
 Scapulary, skap'u-lur-T, a. ysgwyddolj 
 
 palfesol [cleisio 
 
 Scar, skar, n. craith, clais : vt. creithio, 
 Scaramouch, skär'ä-müẅtsh,n.ysgentyn, 
 
 digrifwas 
 Scarce, ske'rs, a. prin, anaml, ambell, 
 
 annghyiFredin, anfynych: ad. — Scarcely 
 Scarcely, ske'rs'li, ad. braidd, yn brin, 
 
 odid, yn anfynych, yn anaml 
 Scarceness, ske'rs'nes, Scarcity, ske'r'si- 
 
 tî, n. prinder, anamlder, drudaniaeth 
 Scare, ske'r, vt. brawychu, dychrynu, 
 
 tarfu, bwbachu 
 Scarecrow, ske'r'kro, n. bwgan brain, 
 
 tarfhutan, bwbach 
 Scarf, skarf, n. ysgablar, ysgwyddrwy 
 Scarification, skar-i-fi-ka'shun, n. craff- 
 
 iniad 
 Scarifier, skar'i-fi-ur, n. craffiniwr 
 Scarify, skar'i-fi, vt. craffinio, tori y croen 
 Scarlet, skar'let, n. ysgarlad, ysgarlla : 
 
 a. ysgarladliw, purgoch. Scarlet-) 
 
 fever, airosgryd. Scarlet-runner, ffäen 
 
 goch. Scarlet-oak, prinwydden 
 Scarp, skarp, n. llethr amddiffyn-glawdd 
 Scate, skat, n. llithresgid; rhaien, 
 
 rhwchws, morgath : vt. Uithr-redeg 
 
 ar iâ 
 Scath, skath, vt. dinystrio, difrodi, difa 
 Scathful, skath'fwl, a. niweidiol, di- 
 
 nystriol 
 Scathless, skath'les, a. diniwed, difriw 
 Scatter, skat'ur, v. gwasgaru, chwalu, 
 
 lled-daenu 
 Scavenger, skav'en^jur, n. ysgubwr 
 
 heolydd, heolgarthwr, heolgarthydd 
 Scelerat, sërür-ät, n. drygddyn, dy- 
 hiryn, ysgelerddyn, milain 
 Scene, sin, n. golwg, golygfa, golygiant ; 
 
 darlunlen, drychlen 
 Scenery, sî'nür-î, n. golygfa; darlunfa; 
 
 darlunleni, darluniad 
 
 Scenic, sî nik, Scenical, sen'i-kal, a, 
 golygfaol, chwareyddol 
 
 Scenography, sî-nög'rä-fî, n. darlun- 
 iadaeth, golygiadaeth 
 
 Scent, sent, n. arogl, arogledd, gwynt, 
 chwa, sawr ; arwynt, adrywedd, 
 edrywedd : vt. arogli, sawrio, gwyntio. 
 Sweet-scented, peraroglaidd 
 
 Sceptic, skep'tfk, n. ammheuwr, rhydd- 
 dybiwr, annghredadyn 
 
 Sceptic, skep'tik, Sceptical, skep'ti-kal, 
 a. ammheugar, ammhëus 
 
 Sceptism, skep'tf-sizm, n. ammheu- 
 garwch ; annghredyniaeth 
 
 Sceptre, sëp'tür, n. teyrnw'ialen 
 
 Sceptred, sëp'türd, a. teyrnwialenog, 
 teyrnol, teyrnaidd 
 
 Schedule, shed'ul, n. atlen, cofrestr 
 
 Scheme, skim, n. cynllun, darluniad, 
 amcan, dyfais, arfel, dychymyg : v. 
 dyfeisio, llunio 
 
 Schemer, ski'mur, Schemist, ski'mist, n. 
 dyfeisiwr, lluniedydd 
 
 Schesis, ski'sis, n. greddf, ansawdd, tuedd 
 
 Schism, sizm, n. rhwyg eglwysig, ym- 
 raniad [a. ymraniadol 
 
 Schismatic, sîz-mät'ík,n. eglwysrwygwr: 
 
 Schismatical, siz-mat'i-kal, a. ymbleid- 
 gar [rwygo, ymranu 
 
 Schismatize, siz'ma-tiz, vi. eglwys- 
 
 Scholar, skol'ur, n. ysgolâig, ysgolawr ; 
 dysgadur, efrydydd 
 
 Scholarship, skol'ur-ship, n. ysgoleigdod, 
 ysgolfraint ; llenyddiaeth, llênoriaeth 
 
 Scholastic, sko-las'tik, a. athrofâus, 
 ysgoleigiol, llëenyddol, llênog 
 
 Scholiast, sko'lî-äst, n. arnodwr, de- 
 honglwr, eglurwr 
 
 Scholium, sko'lî-üm, n. eglurnod 
 
 School, skwl, n. ysgol, ysgoldŷ: vt. 
 addysgu, ysgolori; dwrdio. Charity- 
 school, ysgol râd. Day-school, ysgol 
 ddyddiol. Free- school, ysgol rydd. 
 Infant-school, mebai-ysgol. Normal- 
 school, ysgol athrawon. Sunday- 
 school, ysgol Sul 
 
 Schoolboy, skwrboi, n. plentyn ysgol, 
 ysgolfab 
 
 Schoolday, skwl'da, n. ysgolddydd 
 
 Schoolfellow, skwl'fel-o, n. cydysgolâig 
 
 Schooling, skw'ling, n. ysgoleigiad 
 ysgolddysg 
 
 Schoolman, skwl'man, n. ysgolddyn 
 
 Schoolmaster, skwl'mas-tur, n. ysgol- 
 feistr, athraw ysgol, dysgawdwr, 
 addysgwr 
 
 ~ 3Ö6 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; jndzh. SCR 
 
 Schoolmistress, skẅrmís-trës, n. ysgol- 
 
 feistres, dysgodres 
 Sciagraphy, si-äg'râ-fî, n. darluniadaeth 
 Sciatheric, si-a-ther'ik, a. perthynol i 
 
 haulddeial 
 Sciatic, si-at'ik, a, clunwstaidd 
 Sciatica, si-at'i-ka, n. clunwst 
 Science, si'ens, n. gwyddor, gwyddor- 
 
 iaeth, gwyddoniaeth ; -iaeth, -aeth. 
 
 Science of music, peroriaeth, cerdd- 
 
 oriaeth. Natural science, anianydd- 
 
 iaeth. A man of science, A scientific 
 
 person, gwyddon [yddydol 
 
 Sciential, si-ën'shäl, a. gwyddorol, celf- 
 Scientific, si-en-tif'ik, a. gwybodus, 
 
 celfyddgar [byr crymaidd 
 
 Scimitar, Scymitar, sím'î-tür, n. cleddyf 
 Scintillate, sín'tíl-at, vi. gwreichioni 
 Scintillation, sín-tí-la'shün, n. gwreich- 
 
 ioniad 
 Sciolist, si'o-lîst, n. un bas-wybodus 
 Sciolous, si'o-lus, a. arwynebddoeth 
 Sciomachy, si-öm / â-kî, n. ymladdfa â 
 
 chysgod [dewiniaeth 
 
 Sciomancy, si'o-män-sî, n. cysgod- 
 Scion, si'ün, n. impyn, bywullyn, brigyn, 
 
 plan 
 Scirrosity, ski-ros'i-ti, n. ehwareniad 
 S cirrous, skir'us, a. caledchwyddog, 
 
 dafadenog 
 Scirrhus, skirls (pi. scirrhi, skir'i), n. 
 
 caledchwydd, chwaren [adwy 
 
 Scissible, sîs'î-bl, Scissile, sîs'l, a. tor- 
 Scission, sizh'un, n. toriad ; holltiad 
 Scissors, siz'urz, n. siswrn, gwelleifyn, 
 
 myswrn 
 Scissure, sizh'ur, n. toriad ; hollt 
 Sclerotic, skll-rot'ik, a. caled ; garw : n. 
 
 pilen y llygad 
 Scoat, skot, vt. attal, attal olwyn 
 Scoff, skof, n. gwawd : v. gwatwar, 
 
 gwawdio 
 Scoffer, skof'ur, n. gwatwarwr, gwawdiwr 
 Scold, skold, n. cecren, clewtan, tafodes : 
 
 v. clewtian, tafodi 
 Scollop, skol'up, n. — Scallop 
 Sconce, skons, n. cainc-ganwyllyr ; am- 
 
 ddiffynfa, diffynfa ; dirwy, fforffed ; y 
 
 pen : vt. dirwyo 
 Scoop, skwp, n. ceueg, ceuraw, cefnraw, 
 
 craflwy, ysgau, rhawbal : vt. ceuegu ; 
 
 codi neu gram allan 
 Scope, skop, n. tuedd, cyfeiriad, bwriad, 
 
 amcan ; rhydd-did, rhwysg 
 Scorbutic, skor-bu'tik, a. poethglefrog, 
 
 clafrllyd, crachlyd 
 
 Scorch, skortsh, v. deifio, crasu, poethi, 
 rhostio, golosgi, crasboethi 
 
 Score, [sko'r,;: n. ugain ; dyled ; cyfrif ; 
 cyfrif bren, cyfrifres ; hac, rhygn : vt. 
 rhygnu, gorthori, nodi, bwlchdori ; 
 cyfrifo. To run up a score, rhedeg i 
 ddyled. Six-score, chwe ugain 
 
 Scoria, sko'r'i-a (pi. scoriae, skô'r'î-î), 
 n. sothach, sorod, sindw, sinidr 
 
 Scorious, sko'r'i-iis, a. sinidrog, soth- 
 achlyd, sorodlyd 
 
 Scorn, skorn, n. dirmyg, diystyrwch, 
 ysgorn : v. dirmygu, ysgornio, gwatwar 
 
 Scorner, skor'nur, n. dirmygwr, gwat- 
 warwr [tyrllyd 
 
 Scornful, skorn'fwl, n. ysgornllyd, diys- 
 
 Scornfulness, skorn'fwl- nës, n. dirmyg- 
 
 ìant 
 Scorpion, skör'pî-ün, n. math o ymlusg- 
 
 iad gwenwynig ; un o'r deuddeg 
 
 arwydd [newid 
 
 Scorse, sko'rs, n. cyfnewidiad : v. cyf • 
 Scot, skot, n. gwr o'r Alban, Ysgotiad ; 
 
 rhan o dal neu o gyfrif, tâl, taliad. 
 
 Scot-free, rhydd, didal. Scot and lot, 
 
 tâl a threth. Scots, Isgoedogion 
 Scotch, skotsh, vt. hacio ; mandrychu : 
 
 n. hac, attal olwyn. Scotch-collops, 
 
 golwythion (o gig llo) 
 Scotch, skotsh, Scottish, skot'ish, a. 
 
 Ysgotaidd, Albanaidd. Scotch lan- 
 guage, Albaneg 
 Scotchman, skötsh / män, n. Ysgotiad, 
 
 gŵr o'r Alban 
 Scotland, sköt / länd, n. Alban, Isgoed 
 
 Celyddon, Ysgwydir, Brynach 
 Scotomy, skot'o-mi, n. pendro, pensyndod 
 Scotticism, sköt'î-sízm,n. Ysgotyddiaeth 
 Scoundrel, skuwn'drel, n. diffaethiwr, 
 
 dyhiryn, anfadyn, adyn 
 Scour, skuw'r, v. glanâu, carthu, arloesi ; 
 
 ysgwrio, glanrwbio, dirydu ; ysgubo 
 Scourge, skurj, n. ffrewyll, fflangell : vt. 
 
 ffrewyllio, fflangellu 
 Scout, skuwt, n. fibrivvr, peithiwr, ysp'iwr: 
 
 v. peithio, blaenchwilio, olrhain ; 
 
 wfftio, gwrthod. Scout-boat, peithfad, 
 
 peithas 
 Scovel, skuVl, n. ysgubell ffwrn ; mop 
 Scowl, skuwl, n. cuwch, cuch, gwg : v. 
 
 cuwchio, cuchio, gwgu [cripio 
 
 Scraffle, skraf'l, vi. ymgripio, ymbalfalu, 
 Scrag, skrag, n. culddarn, ysgerbwd 
 Scragged, skrag'ed, Scraggy, skiag'T, a. 
 
 garw, ysgythrog, esgymllym, teneu, 
 
 cul, truan 
 
 3Ö7 
 
SCU path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tw=too, twk^took; 
 
 Scragginess, skrag'i-nes, n. teneuder, 
 
 salwedd 
 Scramble, skram'bl, vi. cipio, cipgeisio, 
 
 grabino : n. ciprys, ymgiprys, cipgais 
 Scranch, skrantsh, vt. grillgnöi, crasgnöi, 
 
 grillian 
 Scrannel, skran'el, a. crychleisiol ; diwerth 
 Scrap, skrap, n. tameidyn, dernyn, darn, 
 
 dryllyn, dryll, ychydigyn 
 Scrape, skrap, n. crafiad ; dyryswch, 
 
 cyfyngder : v. crafu, crafellu, ysgrafu 
 Scraper, skra'pur, n. crafiedydd, crafell ; 
 
 crythwr [creifion 
 
 Scrapings, skra'pingz, n. pi. crafion, 
 Scratch, skratsh, n. crip, cripiad, crafiad, 
 
 cosiad : vt. crafu, crafellu, ysgrafu 
 Scratches, skrat'shiz, n. pi. y Uyncoes, 
 
 clefyd ar draed ceffyl [mardon 
 
 Scraw, skro, n. arwyneb ; marwdon, 
 Scrawl, skrol, n. ysgrifen hagr, ysgraflen : 
 
 v. dwbdduo, hagrysgrifenu 
 Scray, skra, n. môrwennol 
 Screable, skri'a-bl, a. poeradwy 
 Screak, skrik, n. crochwaedd, crech, 
 
 cryglais : vi. grillian, gwichian. — Creak 
 Scream, skrim, n. crochwaedd, ysgrech, 
 
 crochlais: vi. crochwaeddu, ysgarmain, 
 
 ysgrechu, ballaw, crochleisio 
 Screech, skritsh, n. oergri, ysgrech, 
 
 crochlais : vi. ysgrechain, hwtian, 
 
 crochleisio. Screech-owl, dylluan- 
 
 rudd, crech-ddylluan, aderyn y corfF 
 Screen, skrln, n. cysgodlen, ifedon, 
 
 gwasgodfa, achre, achwre ; march - 
 
 ridyll : vt. gwasgodi, cysgodi ; march- 
 
 ridyllio 
 
 Scrivener, skriv n-ür, n. ysgrifenydd, 
 
 ysgrifenwr 
 Scrofula, skrofu-la, n. manwyn, man- 
 
 dwyn, clwy'r brenin, clefyd y brenin 
 Scrofulous, skrofu-lus, a. manwynog 
 Scroll, skrol, n. rhol-lyfr, plyglyfr, ys- 
 
 grifrol 
 Scrotum, skro'tum, n. ceillgwd 
 Scrub, skrub, n. gelach, gwaelddyn, baw- 
 
 yn : v. dwysrwbio, dyrathu, glanâu. 
 
 Scrubbing-brush, rhwbiedydd 
 Scrubby, skrub'i, a. gorwael, diwerth, 
 
 dirmygus 
 Scruf, skruf, n. — Scurf 
 Scruple, skrw'pl, n. petrusedd; auon, 
 
 pwys 20 gronyn : v. petruso, rhuso, 
 
 ammheu 
 Scrupulous, skrw'pu-lus, a. ammheuol, 
 
 petrusgar, gorfanwl 
 Scrupulousness, skrẅ'pu-lüs-nës, Scru- 
 pulosity, skrẅ-pu-lös'î-tî, n. ammheu- 
 
 garwch, petrusedd, petrusder 
 Scrutable, skrw'ta-bl, a. chwiliadwy, 
 
 olrheiniadwy [ymholiad, olrheiniad 
 Scrutation, skrẅ-ta'shün, n. chwiliad, 
 Scrutator, skrẅ-ta'tür, Scrutineer, skrw- 
 
 tî-nî'r', n. chwiliwr, adchwiliwr 
 Scrutinize, skrw'ti-niz, vt. adchwilio, 
 
 olrheinio [ymholgar 
 
 Scrutinous, skrẅ'tî-nüs, a. chwiliadol, 
 Scrutiny, skrẅ'tî-nî, n. olrheawd, manwl- 
 
 chwiliad, olrheiniad 
 Scrutoire, skrw-twar', n. ysgrifen-gist 
 Scud, skud, n. cawod, gwyntgawod, 
 
 ysguth : vi. brysio ymaith, ysgudo, 
 
 ysgutho 
 
 Screw, skrw, n. tröell, cogwrn tro, Scuffle, skuf'l, n. ceintach, ymgiprys : vi. 
 troelìhoel, hoeldro : vt. nydd-dröi, | ceintachu, ymdynu, ymryson 
 tröelìwasgu, tyndröi, tynwasgu, tröell- Sculk, skulk, vi. llechu, golechu, techu, 
 
 hoelio, tröellwasgu 
 Scribble, skrib'l, n. coegysgrifen, bras- 
 law. : vi. brasysgrifenu 
 Scribbler, skrib'lur, n. coegysgrifenydd, 
 
 coegawdwr 
 Scribe, skrib, n. ysgrifenydd, ysgrifydd 
 Scrimer, skri'mur, n. cleddyfwr 
 Serine, skrin, n, cist, liyfrgloer 
 Scrip, skrip, n. ysgrepyn ; llerpyn ; 
 
 ysgrifyn 
 Script, skript, n. llawysgrif [ysgrifol 
 
 Scriptory, skrjp'tur-i, a. ysgrifenol, 
 Scriptural, sknp'tshu-ral, a. ysgrythyrol 
 Scripture, skrip'tshur, n. ysgrythyr. 
 
 Holy Scripture. Ysgrythyr Lan 
 Seripturist, s'.:ríp'tshu-rîst, n. ysgrythyr- 
 ydd 
 
 godechu : n. llêch, têch, godech ; 
 
 cnud o gadnoaid. Sculking-place, 
 
 godechfa, techfa, llechfa 
 Scull, skill, n. pen-glog, iad, clol ; 
 
 llywrwyf; eweh unrwyf, rhodlfad: 
 
 vt. rhodoli, rhodli. Scull-cap, nos- 
 
 gapan. clolgap 
 Sculler, skurur, n. badwr unrwyf, rhodl- 
 
 ydd, rhodolydd ; bad unrwyf 
 Scullery, sküTür-î, n. golchdy, golchfa 
 Scullion, skuTyun, n. ceginferch, cegin- 
 
 was, golchwr neu olehyddes y llestri 
 Sculp, skulp, vt. — Sculpture 
 Sculptile, skulp'til, a. cerflol, cerfiadol 
 Sculptor, skuip'tur, n. cerfiedydd, cerfiwr 
 Sculpture, skulp'tshur, n. cerfiadaeth, 
 
 cerfiad : vt. cerfio 
 
 308 ~~ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; jr=dzh, 
 
 SEB 
 
 Scum, skiim, n. ewyn, gorferw, isgal, 
 crest, ysgwyf, sinid ; gwehilion, sorod : 
 vt. diewynu 
 
 Scummer, skum'ur, n. diewynwr, lledwad 
 
 Scupper, skup'ur, n. ystlysdwll Hong 
 
 Scurf, skurf, n. cen, crest, mardon, 
 marwdon, ysgen, clafr ; crafion 
 
 Scurflness, skur'fi-nes, n. crestogrwydd 
 
 Scurfy, skur'fi, a. crestog, ysgen og 
 
 Scurrile, skur'il, Scurrilous, skur'i-lus, 
 a. croesanaidd, bustlaidd, tafod-ddrwg, 
 trahaus, caseiriog 
 
 Scurrillity, skü-rírî-tî, Scurrilousness, 
 skur'i-lus-nes, n. drwgdafod, brwntiaith 
 
 Scurviness, skur'vi-nes, n.crachogrwydd, 
 baweiddrwydd, bryntni 
 
 Scurvy, skur'vi, n. y clefri poeth, y llwg : 
 a. crachlyd ; bawlyd, gorwael. Scur- 
 vy-grass, llysiau'r llwg 
 
 Scut, skut, n. cwt, cyniFon, conell, ysgwt, 
 cloren, llosgwrn, frwtog 
 
 Scutage, sku'taj, n. arian gwasanaeth 
 
 Scutate, sku'tat, a. cenog 
 
 Scutcheon, skut'shun, n. — Escutcheon 
 
 Scuttle, skut'l, n. cawell ; cafn glo ; 
 gwaddeg melin ; awyrdwll yn ochr 
 Hong ; mynediad cyflym, prysuriad : 
 v.tylluochrllong;prysurhwylioymaith 
 
 Scythe, sìth, n. pladur 
 
 Sea, sî, n. môr, llŷr, gweilgi, cefnfor ; 
 moryn. Sea-bear, arth gwyn. Sea- 
 boat, morlong, morgwch. Sea-born, 
 moranedig. Sea-boy, morlanc, mor- 
 herlod. Sea-breeze, morawel. Sea- 
 built, a adeiladvvyd i'r môr. Sea-calf 
 (Seal), moelron; Sea-cob, gwylan. 
 Sea-coal, glo cyfFredin. Sea-coast, 
 arfordir. Sea-cow, morfuwch. Sea- 
 devil, morgath fawr. Sea-dog, morlo, 
 moelron ; y morgi bychan. Sea- egg, 
 morddraenog. Sea-eagle (Osprey), 
 moreryr. Sea-farer, morwr, mordwy- 
 wr. Sea-faring, mordwy ; mordwyol. 
 Sea-fight, morgad, morfrwydr. Sea- 
 fish, morbysg. Sea-fowl, moraderyn. 
 Sea-girt, amgylchedig gan y môr. 
 Sea-gull, Sea-mew, gwylan. Sea-fox, 
 math o forgi. Sea-hen, dybryan, dy- 
 brych. Sea-hog (Porpoise), pysgodyn 
 du, llamidydd. Sea-horse (Walrus), 
 morfarch. Sea-star, pumbys, seren 
 bysg. Sea-needle, y cornbig. Sea- 
 porcupine, ballasgbysg. Sea-port, 
 porthladd. Sea-risk, morberygl,mor- 
 antur. Sea-room, môr annghaeth, 
 morle. Sea-rover, morleidr, mor- 
 
 herwr. Sea-serpent, morneidr. Sea- 
 service, morwasanaeth. Sea-shore, 
 morwerydd, glan y môr, traeth. Sea- 
 shell, morgragen. Sea-sick, morglaf. 
 Sea-sickness, morglefyd. Sea-side, 
 arfor, morfin. Sea-spray, mor- 
 luwch. Sea- surgeon, llongfeddyg. 
 Sea-term, morair. Sea-urchin, mor- 
 ddraenog. Sea-water, dwfr y môr, 
 morddwfr. Sea-weed, Sea- wrack, 
 gwymon. Half-seas over, gofeddw. 
 Beyond the sea, tramor. The briny 
 sea, y mor heli 
 
 Seal, sîl, n. moelron, morlo ; sel, insel, 
 argraiF, bath : v. selio. Sealing-wax, 
 cwyr selio 
 
 Seam, sîm, n. gwniad, gwrym, gwni ; 
 craith: vt. gwrymio, cydwnio; creithio 
 
 Seaman, sî'män, n. morwr, llongwr, mor- 
 dwywr 
 
 Seamanship, sl'män-slrîp, n. morwriaeth 
 
 Seamless, sîm'lës, a. diwniad, diwryn 
 
 Seamster, sîm'stür, n. gwniydd, gwni'ed- 
 ydd [gwniyddes 
 
 Seamstress, sîm'strës, n. gwniadwraig, 
 
 Seam}'', sî'mî, a. gwrymiog 
 
 Sear, sî'r, vt. serio, craithlosgi : a. sych, 
 crin, sychgrin, dinodd. Sear-cloth, 
 pygliain, cwyrl'fain 
 
 Searce, sürs, n. gogr, mânogr, gwagr: 
 vt. gogryn, peillio, rhuchio, gwegru 
 
 Search, sürtsh, n. cais, chwiliad, ymofyn- 
 iad : v. chwilio, ceisio, chwilena 
 
 Searchable, sür'tshä-bl, a. chwiliadwy 
 
 Season, sl'zn, n. tymmor, amser, pryd, 
 adeg : v. tymmheru, cyweirio, per- 
 eiddio, blasuso, cyfTeithio ; halltu. In 
 due season, mewn iawn bryd. Out of 
 season, anmhrydlon 
 
 Seasonable, sî'zn-ä-bl, a. tymmoraidd, 
 tymmorol, amserol, prydlawn, amser- 
 edig 
 
 Seasonableness, sî'zn-ä-bl-nës, n. tym- 
 moreiddwch, amseroldeb, prydlonedd, 
 prydlondeb 
 
 Seasonably, sî'zn-â-blî, ad. mewn iawn 
 bryd, mewn amser, yn brydlawn, yn 
 amserol [blasion 
 
 Seasoning, si'zn-ing, n. tymmheriad ; 
 
 Seat, sit, n. sedd, eisteddfa, cadair,cader, 
 mainc ; anneddfa, trigfa, neuadd ; 
 swydd : v. gorseddu, gosod mewn eis- 
 teddle 
 
 Seaward, sî'würd, ad. tu a'r môr 
 
 Sebundee, sëb-ün-dî', Sebundy, sëb'ün- 
 dî, n. milwr yn yr India 
 
 309 
 
SEE path, fat, eve, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅ— too, twkmtook; 
 
 Secant, si'kant, n. trwchlinell : a. trych 
 
 iedol [ymwahanu 
 
 Secede, sî-sîd', vi. ymneillduo, hanredu, 
 Seceder, sî-sî'dür, n. ymneillduwr, yra- 
 
 wahanwr 
 Secern, sî-sürn', vt. gwahanu, neillduo 
 Secession, sî-sësh'ún, n. ymneillduad, 
 
 ymwahaniad 
 Secle, si'kl, n. canrif, canmlynedd 
 Seclude, si-klud', vt. cau allan, bwrw 
 
 allan, neillduo, gwrthod 
 Seclusion, si-klu'zhun, n. cauad allan, 
 
 darguddiad, ysgariad 
 Second, sek'und, a. ail : n. ail, ailydd, 
 
 cynorthwywr, pleidiwr, cefn, cefnogwr ; 
 
 eiliad : vt. eilio, cynorthwyo, cefnogi. 
 
 Second-hand, eil-law, eilwerth. 
 
 Second-rate, eilfaint, eilradd. Second- 
 sight, rhagwelediad, eilolwg. Second- 
 time, eilwaith, eilchwyl 
 Secondary, sek'un-dur-i, a. ail, o'r ail 
 
 radd : n. rhaglaw, ailraddwr, adlawiadol, 
 Secrecy, sl'kri-si, n. dirgeledd, dirgel- 
 
 wch, dirgelrwydd, cystrin, celedigaeth 
 Secret, sl'kret, n. cyfrinach, dirgelwch, 
 
 rhin : a. dirgel, cyfrinachol, cyfrin, 
 
 cuddiedig, cudd, rhiniol. A secret 
 
 retold, adrin. Secrets, dirgelion 
 Secretariship, sek'ri-tur-i-ship, n. cof- 
 
 iaduraeth 
 Secretary, sek'ri-tur-i, n. ysgrifenydd, 
 
 ysgrifraglaw, cofiadur 
 Secrete, sl-krit', vt. cuddio, dirgelu ; 
 
 didoli, neillduo [haniad 
 
 Secretion, si-kri'shun, n. didoliad, gwa- 
 Secretist, si'kret-ist, n. cyfrinwr, dirgelwr 
 Secretitious, si-kii-tish'us, a. didoliadol, 
 
 gwahanedig [cyfrin edd 
 
 Secretness, si'kret-nes, n. dirgelrwydd, 
 Secretory, si-kn'tur-T, a. didolaidd, 
 
 gwahanranol 
 Sect, sekt, n. plaid, arblaid, pleidgrefydd 
 Sectarian, sek-te'r'T-an, a. pleidgrefyddol : 
 
 n. pleidgrefyddwr 
 Sectarianism, sek-te'r'i-an-izm,n. pleid- 
 
 grefyddiaeth 
 Sectary, sëk'tür-î, Sectator, sek-ta'tur, 
 
 n. pleidgrefyddwr 
 Section, sek'shun, n. toriad, gwahandor- 
 
 iad ; rhan, adran, dosparth ; dosparth- 
 
 nôd, adrannôd (§) 
 Sector, sek'tur, n. ofFeryn mesuryddol 
 Secular, sek'u-lur, a. bydol ; oesol, 
 
 annghysegrol, lleygol 
 Secularity, sëk-u~lär'î-tî, n. bydoldeb, 
 
 Ueygiaeth 
 
 Secularize, sëk'u-lür-iz, vt. digysegru, 
 
 troi at wasanaeth cyfFredin 
 Secundine, sek'un-din, n. hemysgar ; y 
 
 brych 
 Secure, si-ku'r', a. diangol, diogel ; sicr, 
 
 hyderus, diberygl ; difraw, diofal : vt. 
 
 diogelu, sicrâu, carcharu 
 Securit}^ sî-ku'r'î-tî, n. diogelwch, diofal- 
 
 wch ; sicrwydd ; gwystl ; mach, meich- 
 
 iai, meichiau, ymwystlwr 
 Sedan, sî-dän', n. cludgadair 
 Sedate, sî-dat', a. tawel, llonydd, di- 
 
 gynhwrf, esmwyth [wch 
 
 Sedateness, sî-dat'nës, n. tawelwch, araf- 
 Sedative, sed'a-tiv, a. esmwythedigol, 
 
 llonyddol 
 Sedentary, sëd'ën-tür-î, a. eisteddog, 
 
 esteddol, seddol 
 Sedge, sëj, n. hesg, merydd, elest. 
 
 Sedge-bed, hesglwyn, llwynmerydd 
 Sedgy, sep, a. hesgog, hesglawn 
 Sediment, sëd'î-mënt, n. gwaelodion, 
 
 gwaelod, gwaddod 
 Sedition, sî-dísh'ün, n. terfysg, ymblaid, 
 
 bradfwriad [bradfwrus 
 
 Seditious, sî-dísh'üs, a. ymbleidgar, 
 Seditiousness, sî-dísh'üs-nës, n. gwrth- 
 
 ryfelgarwch 
 Seduce, sî-dus', vt. llithio, trawsddenu, 
 
 hudo, trawshudo, twyllarwain, denu 
 Seducer, sî-du'súr, n. twyllwr, denwr, 
 
 llithiedydd [iadwy 
 
 Seducible, sî-du'sî-bl, a. hudadwy, llith- 
 Seduction, si-duk'shun, n. hudoliaetb, 
 
 hudiad, llitbiad, trawsddeniad 
 Seductive, si-duk'tiv, a. denol, llithiol, 
 
 hudol [dyfalwch 
 
 Sedulity, sî-du'lî-tî, n. diwydrwydd, 
 Sedulous, sëd'u-lüs, a. diwyd, dyfal, 
 
 llafurus, gofalus, diesgeulus, diflin, 
 
 ystig, astud [rwydd 
 
 Sedulousness, sëd'u-lüs-nës, n. diwyd- 
 See, sî, n. esgobaeth, esgobawd : vt. (saw, 
 
 seen), gweled, canfod, edrych, dirnad ; 
 
 ymweled âg 
 Seed, sîd, n. had ; hil, eppil : v. hadu, 
 
 hedeg, hodi. Seed-cake, bad-deisen, 
 
 teisen felys. Seed-corn, hadŷd. Seed- 
 lip, hadlestr. Seed-time, pryd hau. 
 
 Seed-vessel, cib, hadgib. A seed, a 
 
 single seed, hedyn. To run to seed, 
 
 hadu, hedeg, hodi 
 Seedling, sidling, n. hadblanigyn 
 Seedsman, sidz'man, n. hadwr, gwerthwr 
 
 hadau 
 Seedy, sî'dî, a. hadog, llawn had 
 
 310 " 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j = dzh. SEM 
 
 Seeing, sî'íng n. gwelediad, y golwg : a. 
 
 llygeidiog : ad. yn gymaint, gan fod, 
 
 gan [argeisio, chwilio 
 
 Seek, sik (pt. & pp. sought), vt. ceisio, 
 Seel, sîl, v. troi ar led ogwydd, troi, 
 
 rholio ; amrantwni'o, mwgydu 
 Seem, sîm, v. ymddangos, bod yn debyg. 
 
 It seems, mae yn debyg 
 Seemingly, sî'mîng-lî, ad. i'r golwg, 
 
 mewn ymddangosiad, mewn rhith 
 Seemingness, sT / mîng-nës, n. ym- 
 ddangosiad [dra, harddwch 
 Seemliness, sîm'lî-nës, n. gweddeidd- 
 Seemly, sîm'lî, a. gweddaidd, gweddus, 
 
 hardd, cymhwys, prydferth, addas 
 Seen, sin, pp. — See 
 
 Seer, sî'r,n.gweledydd,gwelwr;prophwyd 
 Seesaw, sî'sô, n. sigldyhoedan, sigldy- 
 
 hongian : vi. chwarae sigldyhoedan 
 Seethe, sîth (pt. sod, pp. sodden), v. 
 
 araf-ferwi, poethiasu, berwi 
 Segment, sëg'mënt, n. dernyn, darn, 
 
 rhan ; rhan cylch 
 Segregate, sëg'rî-gat, vt. didoli, pigo 
 
 allan, neillduo, gwahanu 
 Segregation, sëg-rî-ga'shün, n. didoliad, 
 
 neillduad 
 Seigneurial, sî-nu'r'î-äl, Seigniorial, sî- 
 
 nî-ô'r'î-äl, a. awdurdodol, arglwyddaidd 
 Seignior, sîn-yür', n. arglwydd, meistr. 
 
 Grand seignior, amherawdwr Twrci 
 Seigniory, sî'nî-ür-î, n. arglwyddiaeth 
 SeigniorizejSi'ni-ur-iZjVt.arglwyddiaethu 
 Seine, sin, n. rhwyd hir 
 Seizable, si'za-bl, a. attafaeladwy, gafael- 
 
 adwy 
 Seize, sîz, v. attafaelu, gafaelu, cymeryd, 
 
 dal, cipio, goresgyn. To be seized 
 
 of, meddiannu 
 Seizin, si'zm, n. attafaeliad, goresgyniad 
 Seizor, si'zor, n. goresgynydd 
 Seizure, si'zhur, n. daliad, attafaeliad ; 
 
 attafael, gafaeliad 
 Seldom, sërdüm, ad. yn anfynych, nid 
 
 mynych, yn anaml, ambell waith 
 Seldomness, sèTdüm-nës, n. anfynychder 
 Select, si-lekt', a. dewisol, detholedig, 
 
 pigiedig : vt. dewis, dethol, ethol, 
 
 etholi, deffol, pigo allan, gorddethol 
 Selection, si-lek'shun, n. detholiad, 
 
 dewisiad ; detholrif [yddiaeth 
 
 Selenography, sël-î-nög'rä-fî, n. lloer- 
 Self, self (pi. selves), n. hun, hunan, 
 
 hunanaeth: pro. hun, hunan : px. ym-. 
 
 Self-approbation, hunan-gymeradwy- 
 
 aeth. Self-conceited, hunandybus. 
 
 Self-condemnation, hunanfarniad. 
 
 Self-confidence, hunanhyder. Self- 
 deception, hunandwyll. Self-delusion, 
 hunanhud. Self-denial, hunanymwad. 
 Self-esteem, balchder. Self-evident, 
 hunandystiol, diymwad. Self-ex- 
 amination, hunanholiad. Self-exist- 
 ent, hunanfodol. Self-interest, hunan- 
 les, hunanfudd. Self-love, hunan- 
 serch, hunan-gariad. Self-murder 
 (Suicide), hunanladdiad. Self-praise, 
 hunan-glod, ymiFrost. Self-respect, 
 hunanbarch. Self-righteous, hunan- 
 gyfiawn. Self-same, yr un, nid arall. 
 Self-seeking, hunan-geisiol. Self- 
 sufficient, hunanddigonol. Self-willed, 
 hunanfoddog, cyndyn. To please 
 one's self, ymfoddloni 
 Selfish, sërfîsh, a. hunanol, hunanus 
 Selfishness, sèYfísh-nës, n. hunanedd, 
 
 hunanoldeb 
 Selion, sî'lî-ün, n. cefn o dir 
 Sell, sël (pt. & pp. sold), v. gwerthu, 
 
 arwerthu. Sold here, ar werth yma 
 Sellander, sèTän-dür, n. egwyd-grachen 
 Seller, sël'ür, n. gwerthwr, arwerthwr 
 Selvage, sel'vaj, n. ymylwe, amwe 
 Selves, selvz, pro. pi. — Self 
 Semblable, sëm / blä-bl, a. tebyg, cyiFelyb, 
 
 hafal 
 Semblance, sëm'bläns, n. cyffelybrwydd, 
 tebygrwydd, efelwch, ymrith, darym- 
 rith, rhith, eiliw, eilun 
 Semblative, sem'bla-tiv, a. tebyg 
 Semi, sëm'î, px. haner 
 Semiannular, sëm-î-än'u-lür, a. haner- 
 grwn [moel 
 
 Semibreve, sëm'î-brîv, n. gofanig, pen- 
 Semicircle, sëm / î-sür-kl, n. hanergylch 
 Semicolon, sem'i-ko-lun, n. rhagwahan- 
 nôd (;) [haner tryfesur 
 
 Semidiameter, sëm-î-di-äm'î-tür, n. 
 Semidiaphaneity, sëm-î-di-â-fä-nî'î-tî, 
 n. haner tryloewder [haner tryloew 
 Semidiaphanous, sëm-î-di-äf'â-nüs, a. 
 Semifluid, sëm'î-flu-îd, a. Uedlifol 
 Semilunar, sëm-î-lu'nür, a. hanerlloer- 
 
 aidd, hanergrwn 
 Seminal, sëm'í-näl, a. hadog, hadol 
 Seminary, sëm'î-nür-î, n. hadfa, magfa, 
 cymblanfa, meithrinfa ; athrofa, ysgol 
 Semination, sëm-î-na'shün, n. hauad 
 Seminific, sem-mf'ik, a. hadbarol 
 Semiopacous, sem-i-o-pa'kus, a. go- 
 dywyll, anoleu [loew 
 
 Semipellucid, sëm-î-pë-lu'sid, a. lled- 
 
 311 
 
SEP path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrrtook 
 
 Semiperspicuous, sem-i-pur-spik'u-us, 
 
 a. lledeglur 
 Semiquaver, sem'i-kwa-vur, n. cor- 
 
 grychyn, gogrychyn 
 Semitone, sëm'î-ton, n. haner ton 
 Semivowel, sëm'i-vüẅ-ël, n. haner llafar- 
 
 iad, golafariad 
 Sempiternity, sëm-pî-tür'nî-tî, n. byth- 
 
 olrwydd, bythbarâd [chwechol 
 
 Senary, sî'nür-î, n. yn cynwys chwech, 
 Senate, sën'at, n. senedd, prifgynghor. 
 
 Senate-house, senedd-dŷ 
 Senator, sën'ä-tür, n. seneddwr, henadur, 
 
 henefydd 
 Senatorial, sën-ä-tô'r'î-äl, a. seneddol 
 Senatorship, sën'â-tür-shíp, n. senedd- 
 
 wriaeth 
 Send, send (pt. & pp. sent), v. anfon, 
 
 danfon, gyru, hebrwng. To send 
 
 word, anfon at 
 Senescence, sî-nës'ëns, n. heneiddiad 
 Seneschal, sën'ësh-äl, n. senyllt, prif- 
 
 olygydd, penoruwchwiliwr 
 Senile, sl'nil, a. heneiddiadol 
 Senility, sT-nil'I-tY, n. henaint, hender 
 Senior, sî'nî-ür, a. hŷn, henach : n. 
 
 hynaf, hynefydd [hynaint 
 
 Seniority, sî-nî-ör'î-tî, n. hynafedd, 
 Senna, sën'â, n. dail meddygol tramor 
 Sennight, sën'ît (seven-night), n. wyth- 
 
 nos [iol 
 
 Senocular, sî-nöVu-lür, a. chwechlygeid- 
 Sensation, sën-sa'shün, n. syniad, ym- 
 
 syniad, teimlad 
 Sense, sens, n. synwyr, deall, rheswm ; 
 
 ystyr, barn, meddwl, arwyddocâd. In 
 
 one's senses, yn ei bwyll. To lose 
 
 one's senses, gwallgofi 
 Senseless, sëns'lës, a. ynfyd, ffol, di- 
 
 synwyr, diddëall ; dideimlad 
 Senselessness, sëns'lës-nës, n. ynfyd- 
 
 rwydd, disynwyredd, ffolineb ; dideim- 
 
 ladrwydd [rwydd, tynerwch 
 
 Sensibility, sën-sî-bîl'î-tî, n. teimlad- 
 Sensible, sën'sî-bl, a. teimladwy, tyner ; 
 
 deallus, call, doethgall, synwyrol, 
 
 gwybodus 
 Sensitive, sën'sî-tîv, a. teimladol; byw 
 Sensorium, sën-sô'r'î-üm, n. synwyrfa, 
 
 ymdeimlfa ; yr ymenydd 
 Sensual, sën'shu-äl, a. anianol, cnawdol 
 Sensualist, sën'shu-äl-íst, n. cnawdol- 
 
 ddyn, anianddyn 
 Sensuality, sën-shu-ärî-tî, n. cnawdol- 
 
 rwydd [anianoli 
 
 Sensualize, sen'shu-al-iz, vt. cnawdoli, 
 
 Sent, sent, pt. & pp. — Send 
 
 Sentence, sën'tëns, n. barn, dedfryd, 
 
 brawd ; ymadrodd, brawdd, brawddeg, 
 
 diareb : vt. barnu, dedfrydu, dyfarnu. 
 
 Sentence of death, barn marwolaeth, 
 
 collfarn 
 Sentential, sën-tën'shäl, a. brawddegol 
 Sententious, sën-tën'shüs, a. byreiriog, 
 
 doetheiriog [eiriogrwydd 
 
 Sententiousness, sën-tën'shüs-nës, n. byr- 
 Sentient, sën'shënt, a. canfodol, dirnadol, 
 
 byw : n. canfyddwr 
 Sentiment, sën'tî-mënt, n. tyb, barn, 
 
 meddwl, mympwy ; ymadrodd byr, 
 
 doethair, synwyrair 
 Sentimental, sën-tî-mën'täl, a. synwyrol, 
 
 doethdybiol, dwysgall, meddylgar, ys- 
 
 tyriol, myfyrgar 
 Sentinel, sën'tî-nël, Sentry, sën'trî, n. 
 
 gwyliedydd, gwyliwr 
 Separable, sëp'ür-ä-bl, a. dydoladwy, 
 
 ysgaradwy, gwahanadwy 
 Separate, sëp'ür-at, a. gwahan, gwahanol, 
 
 neillduol, de : v. gwahanu, dydoli, 
 
 neillduo, dëoli, ysgar, esgaru; ym- 
 
 wahanu [olrwydd 
 
 Separateness, sëp'ür-at-nës, n. gwahan- 
 Separation, sëp-ü-ra'shün, n. gwahaniad, 
 
 dydoliad, ysgariad ; gwahaniaeth, ys- 
 
 gariaeth, neillduaeth ; ymneillduaeth 
 Separatist, sëp'ür-a-tîst, n. ymwahanwr, 
 
 ymneillduwr [math o liw gwineu 
 
 Sepia, sî'pî-ä, n. ysdifnog, morgyllell ; 
 Sepiment, sëp'î-mënt, n. clawdd 
 Sept, sept, n. llwyth, tylwyth, eppil 
 Septangle, sep'tang-gl, n. seithongl 
 Septangular, sëp-täng'gu-lür, a. seith- 
 
 onglog [Medi 
 
 September, sëp-tëm'bür, n. Medi, mis 
 Septemary, sëp'tëm-ür-î, a. seithiol : n. 
 
 saith 
 Septennial, sëp-tën'yäl, a. seithflwyddol 
 Septentrion, sëp-tën'trî-ün, Septentrion- 
 al, sëp-tën'trî-ün-äl, a. gogleddol 
 Septentrionate, sëp-tën'trî-ün-at, vi. 
 
 tueddu tua'r gogledd 
 Septfoil, sëpt'föîl, n. melyn yr eithyn 
 Septic, sep'tik, a. malliadol, braenol 
 Septilateral, sëp-tî-lät'ür-äi, a. seith- 
 
 ochrog, seithochrol 
 Septuagenary, sëp-tu-äj'î-nür-î, Sep- 
 
 tuagesimal, sëp-tu-â-jës'î-mäl, a. yn 
 
 cynwys deg a thriugain 
 Septuagesima, sëp-tu-ä-jës'î-mä, n. y 
 
 trydydd Sul cyn y Grawys (tua 70 
 
 dydd cyn y Pasg) 
 
 312 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh—z azure; thin, thìs; jndzh. SET 
 
 Septuagint, sëp'tu-ä-jínt, n. cyfieithiad 
 
 yr Hen Destament i'r Groeg, gan y 
 
 deg a thriugain 
 Septuary, sëp'tu-ür-î, n. wythnos, unrhyw 
 
 beth cyfansoddedig o saith 
 Septuple, sep'tu-pl, a. seithblyg 
 Sepulchral, si-pul'kral, a. beddrodol 
 Sepulchre, sep'ul-kur, n. bedd, beddrod 
 Sepuchre, sî-pürkür, vt. claddi, bedd- 
 
 roddi [aeth, claddiad, angladd 
 
 Sepulture, sëp'ül-tshu'r, n. claddedig- 
 Sequacious, si-kwa'shus, a. canlynol, 
 
 dylynol ; ystwyth, hyblyg 
 Sequacity, si-kwas'i-ti, n. ystwythder 
 Sequel, si'kwel, n. canlyniad [rhes 
 
 Sequence, si'kwens, n. trefn-ganlyniad, 
 Sequent, si'kwent, a. canlyniadol 
 Sequester, si-kwes'tur, Sequestrate, sî- 
 
 kwes'trat, vt. gorfodogi, rhoi mewn 
 
 Haw arall, diarddelu, neillduo, di- 
 
 berchenogi [neillduad 
 
 Sequestration, sek-wes-tra'shun, n. 
 Sequestrator, sek'wes-tra-tur, n. gor- 
 
 fodogwr [anlladfa, puteindy 
 
 Seraglio, sî-räl'yo, n. tŷ y gwragedd, 
 Seraph, sër'äf (pi. Seraphim, sër'â-f îm), 
 
 n. seraph, angel, archangel [aidd 
 
 Seraphic, sî-räfîk, a. seraphaidd, angel- 
 3eraskier, Serasquier, sî-räs'kî-ür, n. 
 
 cadflaenor yn mysg y Tyrciaid 
 Sere, sî'r, a. gwyw, gwywedig, sychlyd 
 Serenade, sër-î-nad^n.nosgan, nosgerdd, 
 
 nosgainc : v. canu nosgainc 
 Serene, sî-rîn', a. tawel, hinonaidd, di- 
 
 gwmwl, teg, goleudeg, claerdeg : vt. 
 
 tawelu, lloni 
 Sereneness, sî-rî'nës, Serenity, sî-rën'î- 
 
 tî, n. claerdegwch, tawelwch, areuledd, 
 
 hinonrwydd, sirioldeb 
 Serf, sürf, n. caethwas amaethyddol 
 Serge, sürj, n. math o wlanen teneu 
 Sergeant, sär'jänt, n. is-swyddog, rhing- 
 
 yll. Sergeant at arms, rhingyll y 
 
 brenin. Sergeant at law, cyfreithiwr 
 
 uchraddol 
 Serial, sî'r'î-äl, a. rhestrol; mewn rhanau 
 Series, si'r'i-iz, n. rhes, cyfres, rhifres 
 Serious, sî'r'î-üs, a. prysur, difrif, dwys 
 Seriousness, sî'r'î-üs-nës, n. difrifoldeb, 
 
 difrifwch, prudd-der [areithiwr 
 
 Sermocinator, sür-mös'î-na-tür, n. coeg- j 
 Sermon, sür'mün, n. pregeth ; traethawdi 
 Sermonize, sur'mun-iz, vi. pregethu, 
 
 darlithio [gwaed 
 
 Serosity, sî-rös'î-tî, n. dyfrllydrwydd y 
 Serous, sî'r'üs, a. meiddlyd, dyfrllyd 
 " 4] 
 
 Serpent, sür'pënt, n. sarff, sardd, neidr, 
 gwiber [dolenog 
 
 Serpentine, sür'pën-tin, a. sarfFaidd ; 
 
 Serpet, sür'pët, n. cawell [ymdaenol 
 
 Serpiginous, sür-pîj'î-nüs, a. ymlusgol, 
 
 Serpigo, sür-pî'go, n. gwreinyn, taroden, 
 marchwreinyn, dwfrwreinyn 
 
 Serrate, sër'at, Serrated, sër'â-ted, a. llif- 
 ddanneddog, danneddog, bylchog 
 
 Serration, së-ra'shün, Serrature, sër'ä- 
 tshu'r, n. danneddiad, ar ddull llif 
 
 Serrous, sër'üs, a. danneddog 
 
 Serum, sî'r'üm, n. meiddwaed 
 
 Servant, sur'vant, n. gwas, gwasanaethwr, 
 gweinydd, gweinidog ; gwasanaeth- 
 yddes, gweinyddes 
 
 Serve, surv, v. gwasanaethu, gweini, 
 gweinyddu, gwasio. Serving-man, 
 heilyn, gweinydd. Time-server, dyn 
 anwadal. To serve one right, gwneyd 
 yn iawn âg un 
 
 Service, sur'vis, n. gwasanaeth ; hail. 
 Eye-service, llygad-wasanaeth. Ser- 
 vice-berries, Thafol, cyrafol. Service- 
 tree, rhafolen, cyrafolen 
 
 Serviceable, sur'vis- ä-bl, a. gwasanaeth - 
 gar, buddiol [defnyddioldeb 
 
 Serviceableness, sur'vis-a-bl-nes, n. 
 
 Servile, sur'vil, a. gwasaidd, caethwasaidd, 
 gorwael 
 
 Servility, sür-víl'î-tî, Servileness, sür'- 
 vîl-nës, n. gwaseidd-dra; gorwaeledd 
 
 Servitor, sür'vî-tür, n. heilyn, gwesyn, 
 gweinydd 
 
 Servitude, sür'vî-tud, n. gwasanaeth; 
 caethwasanaeth, caethiwed 
 
 Sesquialteral, sës-kwî-ärtür-äl, a. haner 
 yn fwy, megys 6 a 4 
 
 Session, sësh'ün, n. eisteddfa, eisteddfod, 
 Quarter sessions, brawdlys trimisol 
 
 Sesterce, sës'türs, n. darn o arian bath 
 
 Set, set (pt. & pp. set), v. gosod, dodi, 
 rhoi ; planu ; sefydlu, sicrâu, lieu ; 
 machludo, gostwng : n. llawnrif, cyd- 
 rif, cyfanrif; impyn, planigyn. To 
 set apart or aside, dodi o'r neilldu. 
 To set about, dechreu. To set forth, 
 cyhoeddi, mynegi, hysbysu ; cychwyn. 
 To set in order, trefnu. To set a bone, 
 dodi asgwrn yn ei le. To set on edge, 
 peri deincod. To set out, cychwyn, 
 cyrchu allan, myned. To set to music, 
 rhoi can i gerdd. To set right, un- 
 iawni. To set up, dyrchafu ; dechreu 
 crefft, codi masgnach. To set up a 
 cry, gwaeddu 
 
 3l3 
 
SH A path, fät, ëre, mët, mâ-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅrrtoo, tŵk=r took ; 
 
 Setacious, sî-ta'shüs, a. gwrychiog, blew- 
 Seton, sî'tün, n. goraeth, llifweli [og 
 Setose, sî-tos', Setous, sî'tüs, a. blewog 
 Settee, së-tî', n. cadeirfainc ; math o long 
 Setter, sët'ür, n. planwr, gosodwr ; math 
 
 o adargi ; gwas ceispwl 
 Settle, set'l, n. ysgiw, perging : v. sefydlu, 
 
 Sexagesima, sëks-ä-jës'î-mä, n. yr ail 
 
 Sul cyn y Grawys, (yn nghylch 60 
 
 diwrnod o flaen y Pasg) 
 Sexagesimal, sëks-ä-jës'í-mal, a. tri- 
 
 ugeiniol 
 Sexangular, sëks-äng'gu-lür, a. chwech- 
 
 ochrog. — Hexagonal 
 
 cadarnâu, sicrâu ; penderfynu, ter- 1 Sexennial, seks-en'yal, a. chweblwyddol 
 
 fynu; gwastadâu ; cytuno ; llonyddu, 
 
 tawelu ; cartrefu, trigo, preswylio, 
 
 trigiannu ; disgyn ar 
 Settledness, sët'ld-nës, n. sefydlogrwydd 
 Settlement, sët'1-mënt, n. sefydliad ; 
 
 cartrefle, preswylfod ; rhwymiad, 
 
 agweddi ; gwaddod 
 Seven, sev'n, a. saith 
 Sevenfold, sev'n-fold, a. seithblyg : ad. 
 
 ar y seithfed, seithwaith 
 Seventeen, sev-n-tin', n. dau ar bymtheg, 
 
 deg a saith [bymtheg 
 
 Seventeenth, sev-n-tinth', a. daufed ar 
 Seventh, seventh, a. seithfed 
 Seventhly, sev'nth-li, ad. yn seithfed 
 Seventieth, sev'n-ti-eth, a. degfed a thri- 
 
 ugain 
 Seventy, sev'n-ti, n. deg a thriugain 
 Sever, sev'ur, v. gwahanu, dydoli, dos- 
 
 parthu, dadgysylltu, daduno, neillduo, 
 
 tori ymaith 
 Several, sëv'ür~äl, a. amryw, amrafael, 
 
 amrai ; gwahariol, gwahanredol, neill- 
 
 duol ; llawer, ami 
 Severalty, sev'ur- äl-î-tî, Severance, 
 
 sev'ur-ans, n. dydviiiad, gwahaniad 
 Severally, sev'ur-al-i, ad. ar wahan, pob 
 
 un ar ei ben, yn neillduol, yn wahanol 
 Severe, si-vi'r', a. caled, chwerw, tost, 
 
 llym, llymdost, ffyrnig, creulawn, ger- 
 
 win, gerwinol. A severe winter, 
 
 gauaf caled 
 Severer, sèVür-ür, n. rhanwr, gwahanwr 
 Severer, si-vl'r'ur, a. calettach ; llymach 
 Severity, si-ver'i-ti, n. toster, llymder, 
 
 tostedd, gerwindeb, creulondeb 
 Severn, sev'urn, n. Hafren 
 Sew, so, v. gwn'io ; pwytho 
 Sewage, sv/aj, n. carthiad, ysgarthiad 
 Sewer, so'ür, n. gwni'wr, gwniedydd, 
 
 [ffosell 
 
 Sextain, seks'tan, n. chweban, pennill 
 
 chwebraich 
 Sextant, seks'tant, n. chweched-ran 
 
 cylch ; offeryn at fesuro 
 Sexton, seks'tun, n. clochydd, bedd- 
 
 dorwr [dyblyg 
 
 Sextuple, seks'tu-pl, a. chwephlyg, chwe- 
 Sexual, sek'shu-al, a. rhywiol, ysglenol 
 Shab, shäb, vi. gwaelystrywio 
 Shabbiness, shäb'î-nës, n. baweidd-dra, 
 
 gwaeledd 
 Shabby, shäb'î, a. bawaidd, bawlyd, gwael, 
 
 gorwael, salw, budr 
 Shackle, shak'l, n. hual, gefyn, llyffethar : 
 
 vt. hualu, llyffetheirio, troedogi, 
 
 gefynu ; caethu, rhwystro 
 Shad, shad, n. gwangen 
 Shade, shad, n.cysgod; cysgodfa; gwyll; 
 
 gwagysbryd: vt. cysgodi, gwasgodi; 
 
 godywyllu [cysgodrwydd 
 
 Shadiness, sha'dî-nës, n. cysgodolrwydd, 
 Shadow, shäd'o, n. cysgod : vt. cysgodi, 
 
 gwasgodi ; ty wyllu 
 Shadowy, shäd'o-î, a. cysgodol, rhith- 
 
 iol, disylwedd 
 Shady, sha'dî, a. cysgodol, cysgodog, 
 
 gwasgodol. A shady place, cysgodfa 
 Shaft, shaft, n. paladr ; saeth, picell ; 
 
 mvvndwll [brethyn cedenog 
 
 Shag, shag, n. ceden, hirflew ; cedenwe, 
 Shaggy, shäg'î, a. cedenog, hirflewog 
 Shagginess, shag'î-nës, n. cedenogrwydd 
 Shagreen, shä-grîn', n. croen rhyw bysg- 
 
 odyn 
 Shake, shak (pt. shook, shwk, pp. shaken, 
 
 sh./kn), n. sigl, sigliad, ysgydwad, 
 
 ysgwydfa ; cryn, siglnod : v. siglo, 
 
 ysgwyd, ysgytio ; crynu 
 
 Shale, shal, n. cibyn, plisgyn ; teneufaen 
 
 Shall, shäl (pt. should), v. def. caf, cai, 
 
 gwniadyddes [ffosell caiff, &c. — Will [tenlli 
 
 Sewer, sẅ'ür, n. geuffos, gwehynffos, Shalloon, shä-lẅn', n. gwlanwe teneu, 
 
 Sewer, su'ür, n. swyddog gynt yn heilio Shallop, shärüp, n. math o fad â dau 
 
 gwledd [ysglen 
 
 Sex, seks, n. rhyw, rhywogaeth, ystlen, 
 Sexagenarian, seks-aj-i-ne'r'i- an, n. un 
 
 triugain oed 
 Sexagenary, sëks-äj'î-nür-î, a. triugain 
 
 hwylbren 
 
 Shallow, shäl'o, n. basle, beisle, beisfan, 
 rhydle : a. bas, beisiog ; penbylaidd, 
 hurt [der ; penbylni 
 
 Shallowness, shäl'o-nës, n. basedd, bas- 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j = dzh. SHE 
 
 Shalot, shä-löt', n. math o arlleg 
 
 Sham, sham, a. ffugiol, gau, rhithiol : n. 
 
 twyll, íFug, ffuant, hud: v. twyllo, 
 
 íFugio, íFuantu, rhithio [cigyddle 
 
 Shambles, sham'blz, n. pi. cigfa, cigle, 
 
 Shatters, shat'urz, n. pi. yfflon, briwion 
 
 Shave, shav (pt. & pp. shaven, sha'vn), 
 
 v. eillio, difarfu ; rhasglio, pilio, go- 
 
 naddu, gorasglio. Shavings, gonadd- 
 
 ion, gorasglod [barfwr 
 
 Shame, sham, n. cywilydd, gwaradwydd, Shaver, sha'vur, n. eilliwr, eilliedydd, 
 gwarth, achlod: v. cywilyddio, gwarth- | Shaving, sha / vîng, n. eilliad ; rhasgliad 
 ruddio [gwarthusjShaw, shö, n. prysg, prysgoed, coedwig 
 
 Shameful, sbam'fẅl, a. gwaradwyddus, | Shawl, shöl, n. gwddflen, gwddfgochl 
 Shameless, sham'les, a. digywilydd ! Shawm, shorn, n. chwythgorn 
 
 Shamelessness, sham'lës-nës, n. digywil- j She, shî, pro. hi. She also, hithau 
 
 ydd-dra, haerllugrwydd jShea, shî, n. ymenyn-wydden 
 
 Shammy, shäm'î, Shamois, shä-môî', n.| Sheaf, shîf, n. ysgub : vt. — Sheave 
 math o afr wyllt. — Chamois [dalen! Shear, shî'r (pt. shore, pp. shorn), vt. 
 
 Shamrock, sham'riik, n. meillionen deir 
 
 Shank, shangk, n. coes, gomach, ber, 
 garan, gar, esgar, coesgyn ; paladr. 
 Long-shanked, coeshir. Slender- 
 shanked, berfain. Thick-shanked, 
 bo 11 dew 
 
 Shanked, shangkt, a. coesog, beriog 
 
 Shanty, shän'tî, n. bwthyn 
 
 Shape, shap, n. llun, dull, ffurf, gosgedd, 
 gwedd, agwedd : vt. (shapen), llunio, 
 ffurfio, dullio 
 
 Shapeless, shap'les, a. afluniaidd, dilun 
 
 Shapeliness, shpp'lî-nës, n. gosgeidd- 
 rwydd, gweddeiddrwydd, harddlun 
 
 Shapely, shaplî, a. lluniaidd, gwedd- 
 eiddwiw 
 
 Shapen, sha'pn, pp. lluniedig. — Shape 
 
 Shard, shard, n. dernyn o briddlestr, 
 priddell, cragen ; masgl wy 
 
 Share, shë'r, n. rhan, cyfran, dogn ; 
 swch aradr : v. rhanu, cyfranu ; cyf- 
 ranogi. Share-bone, gwerddyr. To 
 go shares, cyfranogi 
 
 Shark, shark, n. morgi, dera'r môr; 
 rheibiwr, ysglyfiwr, trawsgipiwr : v. 
 rheibio, gwancio 
 
 Sharp, sharp, a. llym, miniog, awchus, 
 pigog ; craft*; glew ; tost ; cur, chwigl, 
 chwigws ; lion, eras : v. hudladrata, 
 cyfrwysdwyllo. Sharp-edged, awch- 
 lym. Sharp and flat sounds, seiniau 
 eras a lleddf [hogi, minio 
 
 Sharpen, shâr'pn, v. awchu, awchlymu, 
 
 Sharper, shär'pür, n. un cyfrwyslym ; 
 hudleidr [chwibledd 
 
 Sharpness, shârp'nës, n. llymder ; surni, 
 
 Sharpset, shärp'sët, a. gwancus 
 
 Shaster, shäs'tür, Shastras, shäs'träs, n. 
 ysgrythyrau Hindŵ 
 
 Shatter, shät'ür, v. dryllio, chwilfriwio, 
 darnio, ysigo. Shatter-pated, Shat- 
 ter-brained, penhonc, penwan 
 
 cneifio, gwelleifio. Shear-man, cneif- 
 iwr brethyn. Shear-steel, dur at 
 wneuthur offerynau awch. Shear- 
 water, gŵylan lwyd [lestr 
 Sheard, shî'rd, n. dernyn toredig o bridd- 
 Shearer, shî'r'ür, n. cneifiwr, gwelleifydd 
 Shearing, shî'r'íng, n. cnaif, cneifiad, 
 
 gwelleifiad 
 Shears, sln'rz, n. pi. gwellaif, gwelleiíìau 
 Sheatfìsh, shît'físh, n. math o lysŵen 
 Sheath, shîth, n. gwain 
 Sheathe, shîTH, vt. gweinio, rhoi mewn 
 gwain ; goseiîio llong [Hong 
 
 Sheathing, shî'THÎug, n. amblanciad 
 Sheathy, shî'thî, a. fel gwain, gweiniog 
 Sheave, shiv, vt. rhwymo yn ysgubau, 
 
 ysgubo 
 
 Shed, bhëd, n. lluest, penty : v. (pt. & 
 
 pp, shed), tywallt; gollwng ; colii ; 
 
 gwehynu, dyhidlo, bwrw 
 
 Sheen, shin, n, llewyrch, eirianedd, 
 
 ysplan, gloewder: a. claer, dysclaer, 
 
 ysplenydd, canaid 
 
 Sheep, ship (pi. sheep), n. dafad, llwdn 
 
 dafad. Sheep-cot, buarth defaid, 
 
 defeitty. Sheep-fold, cail, corlan, 
 
 caeor. Sheep-hook, bugeilffon. 
 
 Sheep-lice, heuslau. Sheep-shank, 
 
 math o gwlwm. Sheep-shearing, 
 
 amser cneifío. Sheep-skin, croen 
 
 dafad. Sheep-walk, defeidiog, pordir 
 
 defaid [gwylaidd, hurt 
 
 Sheepish, shî'písh, a. ysvvil, dafatiaidd, 
 
 Sheepishness, shl'pish-nes, n.gwladeidd- 
 
 rwydd, yswilder 
 Sheer, sln'r, a. pur, gloew, glan ; hollol, 
 gwir : v. dianc, neu fTrystio ymaith. 
 Sheer-grass, hesg 
 Sheet, shit, n. lien, lien gwely ; cynfas ; 
 hwyl-raif. Sheet-anchor, yprif angor. 
 Sheet of paper, papyrlen. "Winding- 
 
 sheet, amdo, amwisg 
 
 •òìò 
 
SHO path, fät, êre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tw=too, tŵk=:took 
 
 Sheeting, shît'îng, n. lliain cynfasau, 
 
 llenlian 
 Sheik, shik, n. offeiriad Mahometanaidd 
 Shekel, shek'l, n. darn o arian Iuddewig, 
 
 gwerth tua hanner coron 
 Shelf, shelf, n. talfainc, astell ddal ; mur- 
 
 astell, trestlfwrdd 
 Shell, shël, n. cragen ; mesglyn, plisgyn, 
 
 cibyn : v. masglu, diblisgio, gweisgio. 
 
 Shell-fish, cragenbysg. The shell of 
 
 a building, magwyren 
 Shellelagh, shë-la'lä,n,pastwn Gwyddel; 
 
 draenen wen 
 Shelly, shel'i, a. cragenog, cibog, masglog 
 Shelter, shël'tür, n. gwasgod, gwasgodfa, 
 
 cysgod, achwre, diddos, diddosfa, di- 
 
 ddosrwydd, celt, nawdd ; noddfa, cwdd, 
 
 cwddyn : v. cysgodi, noddi, gwasgodi 
 Shelterless, shèTtür-lës, a. dinodded 
 Sheltie, Shelty, shërtî, n. merlyn Ys- 
 
 gotaidd 
 Shelve, shelv, vi. llechweddu, llethru 
 Shelvy, shel'vi, a. beislëog, beisiog, 
 
 creigiog 
 Shend, shënd, vt. dyfetha, yspeilio ; 
 
 gorchfygu 
 Shepherd, shëp'ürd, n. bugail, bugeil- 
 
 ydd, areiliwr. Shepherd's-crook, 
 
 bugeilffon. Shepherd's-dog, bugeilgi. 
 
 Shepherd's-purse, llysiau'r bugail 
 Shepherdess, shëp'ür-dës, n. bugeiles, 
 
 areiles 
 Shepherdish, shëp'ür-dîsh, a. bugeilaidd ; 
 
 gwladaidd [iaeth 
 
 Shepherdism, shep'ur-dizm, n. bugeil- 
 Sherbet, shür'bët, n. surfedd 
 Sheriff, shër'íf, n. sirydd. Under-sheriff, 
 
 rhaglaw sirydd 
 Sheriffal ty^hër'íf-äl-tî, Sheriffdom, shër'- 
 
 ìf-düm, n. siryddiaeth 
 Sherry, shër'î, n. math o win o Yspaen, 
 
 gwin gwyn 
 Shew, sho, Shewn, shon. — Show, Shown 
 Shibboleth, shîb'o-lëth, n. arwyddair 
 
 plaid 
 Shield, shîld, n. tarian, aesawr, rhodawr, 
 
 cadell, ysgwyd, asafar: vt. tarianu ; 
 
 gorthöi, amddiffyn 
 Shift, shift, n. dychymyg, dyfais, ystryw, 
 
 ymdro, esgus ; crys merch, hefys : v. 
 
 newid, cyfnewid ; ymdaro, glewa, ym- 
 
 ddarbod, darparu, gochelyd ; dyfeisio 
 
 ffbrdd, trefnu [wadalwr 
 
 Shifter, shíf'tür, n. giewai, hocedwr, au- 
 Shifíiess, shíft'lës, a. diddarbod, difedr, 
 
 diffordd 
 
 Shilling, shíríng, n. swllt. One shilling 
 
 and eleven pence, dau ond ceiniog. 
 
 Two [shillings] and nine pence, tri 
 
 ond tair, tri swllt ond tair ceiniog, dau 
 
 a naw. Two [shillings] and two 
 
 pence, dau a dwy. Ten shillings, 
 
 chweugain. — Penny 
 ! Shíllishalli, shîrî-shäl-î, a. ansefydlog, 
 
 anwadal 
 Shily, shi'li, ad. yn wylaidd, yn yswil 
 Shin, shin, n. crimog, gomach 
 Shine, shin (pt. & pp. shone), v. dys- 
 
 cleirio, llewyrchu, tywynu, goleuo : n. 
 
 gloewder, claerder, dysclaerdeb 
 Shiness, shi'nës, n. gochelgarwch, ys- 
 
 wildod, tawedogrwydd, cywilyddgar- 
 
 wch, gwyledd, gwylder 
 Shingle, shing'gl, n. peithynen ; cledren, 
 
 asdell, estyllen, asdelldo, asdell hollt, 
 
 ysgyren, aserw [dardd ; eryri 
 
 Shingles, shing'glz, n. pi. math o grug- 
 Shining, shining, Shiny, sh^nî, a. claer, 
 
 dysclaer, gloew, tywynol 
 Ship, ship, n. Hong : vt. dodi mewn 
 
 Hong, llongi. Ship's husband, pen- 
 
 talwr Hong, trefnwr taliadau llong 
 Shipboard, shíp'bô'rd, ad. ar fwrdd llong 
 Shipbuilder, shíp'bîl-dûr, n. llongsaer 
 Shipmaster, shîp'mäs-tür, n. llonglyw- 
 
 ydd, cadben llong 
 Shipmoney, shîp'mün-î, n. llongdreth 
 Shipping, shíp'íng, n. llongau, morlestri 
 Shipwreck, ship'rek, n. llongddrylliad, 
 
 llongdoriad : vt. llongddryllio ; Hwjt- 
 
 ddinystrio [llongau 
 
 Shipwright, shîp'rit, n. llongsaer, saer 
 | Shire, shFr, n. sir, swydd 
 ' Shirk, shurk, vi. gochel, dianc oddiwrth 
 Shirt, shürt, n. crys : vt. gwisgo crys 
 Shirtless, shürt'lës, a. digrys, heb grys 
 Shittah, shît'â, Shittim, shît'îm, n. math 
 
 a goed gwerthfawr 
 Shive, shiv, n. ysgyren, fflochen 
 Shiver, shiver, n. asgri, chwerfan dro, 
 
 delltddarn, ysgyrionyn, yfflyn : v. 
 
 crynu, achrethu, fflochenu, delltio, 
 
 ysgyrioni, tori yn yiilon 
 Shivering, shiv'ur-ing, n. dellteniad ; 
 
 cryndod, achreth 
 Shivery, shív'ür-î, a. breulyd, hydor, 
 
 delltenol, annghryno 
 Shoal, shol, n. haig, mor-haig, haflug, 
 
 Huaws; basle, beisle, beisfa, beisfan, 
 
 rhydle : a. bas, beisol : vi. basâu, beisio ; 
 
 heigio [basedd 
 
 Shoaliness, sho^î-nës, n. beisfaogrwydd ; 
 
 ~~ 3Í6 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. SHE, 
 
 Shoaly, sho lî, a. beisleog, basaidd 
 
 Shock, shok, n. siglergyd, siglad, ergyd, 
 cyfergyd, ysgytiad ,- cogwrn, ystvvc : 
 v. taro â braw, brawychu ; ysgwyd ; 
 cywilyddio 
 
 Shocking, shok'ing, a. echryslawn, ar- 
 swydus, erchyll 
 
 Shoe, shŵ, n. esgid, archen, pedol : vt. 
 (pt. & pp. shod, shod), archenu, 
 pedoli. Shoe-boy, Shoe-black, glan- 
 âwr esgidiau. Shoe-horn, Shoing- 
 horn, corn esgidiau. Shoe-last, 
 gweddyg, troedbren. Shoe-string, 
 Shoe-tie, llinyn esgid. To shoe a 
 horse, pedoli ceffyl 
 
 Shoemaker, shw'ma-kur, n. crydd, esgid- 
 iwr, archenwr [iaeth 
 
 Shoemaking, shw'ma-king, n. cryddan- 
 
 Shog, shög, n. cyd-darawiad, ysgydwad : 
 v. siglo : myned ymaith 
 
 Shone, shön, pt. & pp. — Shine 
 
 Shook, shwk, pt. — Shake 
 
 Shoot, shẅt, n. blaguryn, imp, impyn, 
 ysbrigyn, eginyn : v. (pt. & pp. shot), 
 blaguro, blaendarddu,tori allan, tarddu 
 allan, egino ; saethu, ergydio, cyflegru. 
 To shoot up, tyfu, codi y fynu 
 
 Shooter, shẅ'tür, n. saethydd, ergydiwr ; 
 bollt clo [fa 
 
 Shop, shop, n. masgnachdy, sylldy, mael- 
 
 Shopboard, shöp'bô'rd, n. bwrdd gweithio 
 
 Shopkeeper, shop'ki-pur, n. masgnach- 
 wr, maelwr, maelf âwr 
 
 Shoplifter, shöp'líf-tür, n. yspeilydd 
 masgnachdai [maelyn 
 
 Shopman, shop'man, n. masgnachwas, 
 
 Shore, shô'r, n. glan y môr, traeth, tywyn ; 
 atteg : vt. attegu, gosod attegion : pt. 
 — Shear [tra ëang 
 
 Shoreless, shô'r'lës, a. didraeth, dilan, 
 
 Shorling, shôr'líng, n. croen dafad gnaif, 
 cneifgroen 
 
 Shorn, shô'rn, pp.— Shear 
 
 Short, short, a. byr, ber, cwta, bychan ; 
 hydor. Short-hand, Haw fer, byr- 
 ysgrif. Short-sighted, byr ei olvvg ; 
 annoeth. Short-winded, byranadlog. 
 Short-witted, annghraff, disynwyr. In 
 short, yn fyr, rnewn byr eiriau. To 
 be short of, mewn eisiau. To fall 
 short of, methu â. To stop »short, 
 aros yn ddisymwth 
 
 Shortly, shört'lî, ad. yn fyr, ar fyr, toe, 
 yn ddioed 
 
 Shortness, shört'nës, n. byrder, byrdra. 
 Shortness of breath, diffyg anadl 
 
 jShot, shot, n. ergyd; gwnbelen ; gwn- 
 rawn ; ergydiad ; cyfrif, cyfrifiad : a. 
 symudliw : pt. & pp. — Shoot. Shot- 
 free, heb dalu, yn ddigost. Shot-silk, 
 sidan symudliw 
 
 Shotten, shöt'n, a. wedi bwrw ei rawn, 
 dirawn ; dadgymaledig 
 
 Shough, shok, n. math o gi hir-flewog 
 ; Should, shẁd, v. def. pt.— Shall. I 
 should, thou shouldst, he should, &c, 
 dylwn, dylit, dylai, dilem, dylech, 
 dylent. If I. should go, should I go, 
 pe elwn. If I should go (if I should 
 be permitted to go), pe cawn fyned. 
 Lest he should say, rhag iddo ddywed- 
 yd, rhag dywedyd o bono. I had 
 [should have] fainted, if I had not 
 believed, diffygiaswn pe na chredaswn. 
 —Would 
 
 Shoulder, shordür, n. ysgwydd, palfes, 
 ysgwyddog, yspawd : vt. ysgwyddo, 
 gorysgwyddo ; attegu ; dal neu wthio 
 â'r ysgwydd ; hergydio, ysgystio. 
 Shoulder-belt, ysgwyddwregys. Shoul- 
 der-blade, palfais, gwaell ysgwydd, 
 crafell yr ysgwydd. Shoulder-clap- 
 per, ceispwl. Shoulder-knot, ysgwydd- 
 addurn. Shoulder-slip, dadgymaliad 
 yr ysgwydd 
 
 Shout, shüẅt, n. bloedd, gwaedd, llefain, 
 banllef, dolef, crochlef: ; ^v. bloeddio, 
 gwaeddi, dolefain 
 
 Shove, shiiv, v. gwthio, hergydio : n. 
 gwth, ysgwd, hergwd, hyrddod 
 
 Shovel, shuv'l, n. rhaw : vt. rhawio, 
 rhono [hwyaden 
 
 Shoveler, shuVl-ur, n. rhawiwr ; math o 
 
 Shovelful, shiivO-fwl, n. rhawaid 
 
 Show, sho (pp. shown), v. dangos, ar- 
 ddangos ; datgan, mynegi, profi : 
 n. golwg, golygiad ; dangosiad, ar- 
 ddangosiad ; dull, rhith, lliw. Show- 
 bread, bara gosod, bara dangos. To 
 show off, rhodresu 
 
 Shower, shüẅ'ür, n. cawod, cavvad : v. 
 cawodi, bwrw cawod 
 
 Shower, sho'ür, n. dangoswr 
 
 Showery, shüẅ'ür-î, a. cawodog, gwlaw- 
 
 Shown, shon, pp. — Show [iog 
 
 Showy, sho'î, a. ddangosiadus 
 
 Shrag, shrag, vt. brigdori, ysgythru : n. 
 ysgythriad 
 
 Shrank, shrangk, pt. — Shrink 
 
 Shred, shrëd, n. Harp, llerpyn, carp, 
 cinyn, difyn, dernyn, ciniechyn : vt. 
 (pt, & pp.), cinynio, manddarnio 
 
 317 
 
SID path, fät, ëre, met, mä-rine, pin, ôrb, on, curve, cut, twzztoo, twkrrtook 
 
 Shrew, shrẅ, n. cecren, cecres ; math o 
 
 lygoden, llygoden goch, llŷg 
 Shrewd, shrŵd, a. cyfrwys, ffel, hen-gall, 
 
 dwfn [calldra 
 
 Shrewdness, shrẅd'nës, n. cyfrwysdra, 
 Shrewish, shrẅ'îsh, a. cecrus, croes, 
 
 anynad [ddigrwydd, croesineb 
 
 Shrewishness, shrẅ'ísh-nës, a. anni- 
 Shrewsbury, shrẅz'bër-î, n. Amwythig, 
 
 Pen-gwern Bowys 
 Shriek, shrik, n. ysgrech, crochlais, 
 
 crochwaedd, ysgri, crech, cryglais : vi. 
 
 crechian, crochleisio, ysgrechain 
 Shrieval, shri'val, a. siryddol 
 Shrift, shrift, n. clustgyffes 
 Shrike, shrik, n. aderyn o'r enw 
 Shrill, shril, a. llym, main, uchelseiniol 
 Shrillness, shrîrnës, n. uchelseinedd, 
 
 meinllymedd 
 Shrimp, shrimp, n. bardysen, berdas 
 Shrine, shrin, n. creirfa, creirgell 
 Shrink, shringk(pt. shrunk & shrank, pp. 
 
 shrunk & shrunken), v. crebachu, swb- 
 
 achu, ymgrynöi, tynu yn ol, cilio, 
 
 leiâu, telcu, tyrfu, treio 
 Shrite, shrit, n. tresglen, bronfraith 
 Shrive, shriv (pt. shrove), v. gwrando 
 
 cyffes ; eyfiesu 
 Shrivel, shriVl, v. crychu, crebachu 
 Shriver, shri'vur, n. gwrandawr cyffes ; 
 
 cyffes wr 
 Shropshire, shröp'shî'r, n. sir Amwythig 
 Shroud, shrüẅd, n. amdo, amwisg ; 
 
 gorchudd ; hwylraff; attegion hwyl- 
 
 bren Hong : v. amdoi, amwisgo, 
 
 gwasgodi 
 Shrove, shrov, pt. — Shrive. Shrove- 
 
 Tuesday, Shrove-tide, n. gwyl y gyffes, 
 
 Mawrth Ynyd 
 Shrub, shrub, n. prysgen, prysgoeden, 
 
 gwydden, manwydden, prysgwydden 
 Shrubbery, shrüb'ür-î, n. prysglwyn, 
 
 prysle, gwyddfa 
 Shrubby, shrüb'î, a. prysglog, manwyddog 
 Shrug, shrug, v. codi, crebachu, codi'r 
 
 ysgwyddau : n. codiad ysgwyddau 
 Shrunk, shrungk, pt. & pp. — Shrink 
 Shrunken, shrung'kn, pp. — Shrink 
 Shudder, shüd'ür, vi. crynu, dychrynu, 
 
 echrydu : n. crynfa, echrydiad 
 Shuffle, shüf '1, v. cyfrwysdròi, cecruso, 
 
 annghywiro ; rhithdrwsio ; chware 
 
 ffon ddwybig : n. rhith-esgus, cyfrwys- 
 
 gast. Shuffle- cap, math o chware 
 Shuffler, shüf'lûr, n. hocedwr, esguswr, 
 
 twyllwr 
 
 Shuffling, shüf'líng, n. hocedwaith, ffug- 
 
 waith 
 Shun, shun, v. gochel, gochelyd 
 Shunless, shün'lës, a. anocheladwy 
 Shut, shut (pt. & pp. shut), v. cau : a. 
 caead, cau, caued, cauedig. To shut 
 in, cau i mewn, argau 
 Shutter, shüt'ür, n. cauad, gwerchyr 
 Shuttle, shut'l, n. gwennol gwèydd 
 Shuttlecock, shut'1-kok, n. ehedgorc 
 Shy, shi, a. gwagelog, annghyfeillgar, 
 gochelgar ; gwylaidd, gwyledog, gŵyl, 
 cywilyddgar, yswil, ymgelgar ; osgoi- 
 lyd: vi. osgöi [wch 
 
 Shyness, shines, n. gwyledd, gochelgar- 
 Sib, sib, a. yn geraint o waed 
 Sibilant, sîb'î-länt, a. chwithrwdol, s'iol : 
 n. cydsain s'iol [iad, siad 
 
 Sibilation, síb-î-la'shün, n. chwythleis- 
 Sibyl, sib'il, n. dewynes 
 Siccate, sik'at, vt. sychu, sychiadu 
 Siccation, si-ka'shun, n. sychiad, sychiant 
 Siccative, sik r a-tiv, a. sychol 
 Sicchasia, si-ka'sha, n. alar, alariad 
 Siccity, sik'si-ti, n. sychder 
 Sice, siz, n. y rhif chwech ar ffristiau 
 Sick, sik, a. claf, sal, llesg. Sick- 
 brained, anmhwyllog. Moon-sick, 
 lloerig. Thought-sick, myfrglaf 
 Sicken, sik'n, v. clefychu, clafu 
 Sickish, sik'ish, a. clafaidd, lledglaf 
 Sickle, sik 7 l, n. cryman 
 Sickliness, sîk'lî-nës, n. anhwyldeb, 
 
 clefyd, clwyfiant, dolur 
 Sickly, sik'li, a. clafus, clwyfus, clafaidd, 
 afiach, lledglaf, clefyca, anhwylus, 
 salaidd 
 Sickness, sik r nes, n. afiechyd, clefyd, 
 haint. Sickness of the stomach, 
 cylläwst 
 Side, sid, n. ochr, ystlys ; tu, plaid ; 
 ymyl : v. ochri, pleidio, bod o du. 
 Side-face, ystlyswyneb. Side-saddle, 
 cyfrwy untuog, cyfrwy benyw. On 
 one side, o'r neilldu. Side of a bed, 
 erchwyn gwely. Side of a leaf, tu 
 dalen. The other side of the river, 
 ochr draw i'r anfon. The river side, 
 glan yr afon 
 Sideboard, sid'bô'rd, n. ystlysfwrdd 
 Sideling, sid'ling, n. ystlysgam 
 Sideral, sîd'ür-äl, Sidereal, sí-dî'/î-ál, 
 Sideran, síd'ür-än, a. serol, yn ol y sêr 
 Siderated, síd'ür-a-tëd, a. deifiedig, 
 
 malledig 
 Sideration, sîd-ü-ra'shün, n. tan iddwf 
 
 318 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=rz azure; thin, thìs; j = dzh. SIM 
 
 Siderite, síd'ür-it, n. ehedfaen 
 
 Siderography, síd-ü-rög'râ-fî, n. cerfiad 
 
 ar ddur [warcheidwad 
 
 Sidesman, sidz'man, n. ystlyswr, îs- 
 
 Sideways, sidVaz, Sidewise, sid'wiz, ad. 
 
 yn gyfarystlys, gerfydd ei ochr neu 
 
 ystlys [wynt 
 
 Sidewind, sid'wînd, n. ystlyswynt, asgell- 
 
 Sidle, si'dl, vi. cerdded yn wysg ei ochr 
 
 Siege, sîj, n. gwarchae, gwarchaëedig- 
 
 aeth 
 Siesta, sî-ës'tâ, n. prydnawn-gwsg 
 Sieve, siv, n. gogr, gwagr ; hesgyn, 
 rhidyll [chwilio 
 
 Sift, sift, vt. gogrynu ; nithio ; dwys- 
 Sifter, síf'tür, n. marchridyll ; gogrynwr 
 Sigh, si, n. ochenaid, uchenaid, ebwch : 
 
 v. ochneidio, uchneidio, ochain 
 Sight, sit, n. golwg, gweled, trem ; gwel- 
 ediad, edrychiad ; sylw, drych. Quick- 
 sighted, Sharp-sighted, llygadgraff. 
 Second- sight, Uedrith-olwg. Short- 
 sighted, byr ei olwg ; annghraff 
 Sightless, sit'les, a. diolwg, dall, tywyll 
 Sightliness, sit'lî-nës, n. golygusrwydd, 
 harddwch [hardd 
 
 Sightly, sit'lî, a. golygus, gweddus, têg, 
 Sigil, síj'îl, n. sêl, insel 
 Sign, sin, n. nod, arwydd, arwyddnod, 
 arnod, argoel, amnaid, awgrym : v. 
 arwyddnodi, nodi, llawnodi, Sign- 
 post, arwydd-bost 
 Signal, síg'näl, n. arwydd, awgrym, ar- 
 wyddnod : a. hynod, nodol, rhyfedd 
 Signalize, sig'nal-iz, vt. hynodi, enwogi 
 Signation, sîg-na'shün, n. arwyddnodiad 
 Signatory, sîg'nâ-tür-î, a. nodol, perth- 
 
 ynol i sêl 
 Signature, sîg'nâ-tshu'r, n. arwyddnod, 
 
 Silence, si lens, n. taw, gosteg, dystaw- 
 
 rwydd ; tawedogrwydd, tawelwch : vt. 
 
 gostegu, dystewi, tawelu : int. gosteg'j 
 
 dystawrwydd ! To proclaim silence, 
 
 gostegu. To put one to silence, rhoi 
 
 taw ar un [mud, disiarad ; mud 
 
 Silent, si'lent, a. dystaw, tawedog, ter- 
 
 Silex, si'leks, n. callestr, cellt, careg dan 
 
 Silicious, sî-lísh'üs, a. callestraidd 
 
 Silicify, sî-lís'î-fi, v. caregu, troi yn 
 
 gallestr 
 Siliquose, síl-î-kwos / , Siliquous, sîl'î- 
 
 kwus, a. plisgog, cibog 
 Silk, silk, n. sidan. Silk-mercer, sidan- 
 ydd. Silk-mercery, sidanau. Silk- 
 weaver, sidanwëydd. Silk-worm, pry'r 
 sidan, sidanbryf. Raw silk, eurlin 
 Silken, sil'kn, a. sidanog, o sidan 
 Silky, sil'ki, a. sidanaidd. To" make 
 
 silky, sidanu 
 Sill, sil, n. trothwy, corbel, caregffenestr 
 Sillabub, sírä-büb, n. ewyn-gaws, ewyn- 
 
 gaul, surgaul, surfwg 
 Silliness, sil'i-nes, n. ffoledd, ynfyd- 
 
 rwydd, gwiriondeb, ffolineb 
 Silly, sîl'î, a. ffol, gwirion, ansynwyrol, 
 penwan, annghall, ynfyd. A silly 
 female, ffoleg, gwirionen. A silly fel- 
 low, ynfyd-ddyn, gwirionyn 
 Silures, si-lu'rz', n. pi. pobl Gwent a 
 Morganwg a'r ardaloedd cyfnesol, yr 
 Esyllwyr 
 Siluria, sî-lu'r'î-â, n. Esyllwg 
 Silvan, sil'van, a. coedog, gwyddelig 
 Silver, sil'vur, n. arian : vt. arianu. 
 Silver-coloured, arianlliw. Silver- 
 mine, arian-glawdd. Silver-smith, 
 arian-gof, gôf arian 
 Silvery, sírvür-î, a. arianaidd, arianaid 
 
 enw, marc, Haw wrtn ysgrifen, llawnod, ' Simar, si-mar', n. ysgin, gwisg rydd 
 rhestrnod ; arwyddnod argraffydd ar Simia, sîm'yâ, n. math o epa 
 
 odre tu dalen 
 Signet, sîg'nët, n. sêl, insel, selfodrwy 
 Significance, sîg-nîf'î-käns, Significancy, 
 
 Similar, sím'î-lür, a. tebyg, cyfelyb, 
 cynhebyg, mal, hafal, cyhafal, unfath, 
 cvfath, unwedd 
 
 síg-nîfî-kän-sî, n. ystyr, arwyddocâd ; Similarity, sìm-î-lär'î-tî, n. cyffelyb- 
 
 pwys, pwysigrwydd rwydd, tebygolrwydd 
 
 Significant, síg-nífî-känt, a. arwydd- Simile, sìm'î-lî, n. cyffelybiaeth, cym- 
 
 ocaol, arddangosol; pwysfawr, pwysig;! hariaeth 
 
 sylweddlawn, cynwysfawr j Similitude, sî-mírî-tud, n. cyffelybiaeth, 
 
 Signification, sig-nif-i-ka'shun, n. ar-! cyffelybiad, dammeg, ceffelybrwydd 
 
 wyddocâd, arwyddiad, ystyr, meddwl I Simmer, sím'ür, vi. lledferwi, sician, 
 Significative, sîg-nîf'î-ka-tîv, Significa-| goferwi, brydiannu 
 
 tory, síg-níf'î-ka-tür-î, a. mynegol, Simnel, sím'nël, n. chwi'ogen 
 
 arwyddedigol 
 Signify, síg'nî-fi, v. arwyddo, arwyddocâu ; 
 hysbysu, mynegi, dangos ; llesâu 
 
 Simoniac, si-mo'ni-ak, Simonist,sím'ün- 
 íst, n. cysegrfasgnachwr, cysegrbryn- 
 ydd, cysygrwerthwr, Simoniad 
 
 3Í9 
 
SIR path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twrr:too, twkrrtook; 
 
 Simoniacal, sím-o-ni ä-käl, a. cysegr 
 
 fasgnachol [Simoniaeth 
 
 Simony, sîm'ün-î, n. cysegrfasgnach, 
 Simoom, sî-mẅm', Simoon, sî-mẅn', n. 
 
 n. gwynt poeth y Dwyrain 
 Simons, si'müs, a. gwastad-drwyn 
 Simper, sìm'pür, n. cilwên, glaswên, 
 
 glaschwerthin : vi. cilwenu, llonwenu 
 Simple, sîm'p], a. syml; diaddurn ; di- 
 
 gymysg, unigol ; gwirion, -annichell- 
 
 gar, annghall, ynfyd : n. llysieuyn 
 
 meddyginiaethol : vi. casglu llysiau 
 Simpleness, sîm'pl-nës, n. symledd ; 
 
 digymysgedd 
 Simpler, sím'plür, Simplist, sîm'plíst, 
 
 n. llysieuydd [hurtyn 
 
 Simpleton, sîm'pl-tün, n. symlyn, drel, 
 Simplicity, sîm-plís'î-tî, n. symledd, 
 * symlder, symlrwydd ; diniweidrwydd ; 
 
 gwiriondeb, annghallineb 
 Simplify, sîm'plî-fi, vt. symlio, symlu 
 Simply, sím'plî, ad. yn syml ; yn unig 
 Simular, sîm'u-lür, n. ffuantwr, ffugiwr, 
 
 ymhonwr [gwaghoni 
 
 Simulate, sìm'u-lat, vt. ffugio, iFuantu, 
 Simulation, sím-u-la'shün, n. ffugiad, 
 
 ffuantiad, edrith, rhagrith 
 Simultaneous, sîm-ül-ta'nî-üs, a. cyd- 
 
 weithredol, cydarunwaith 
 Sin, sin, n. pech, pechod, bai, trosedd, 
 
 camwedd, gwŷd, deddfdoriad : vi. 
 
 pechu, troseddu, camweddu. Sin- 
 offering, pechaberth, pechoffrwm. 
 
 Original sin, pechod Adda, cynbechod 
 Since, sins, pre. gan, yn gymaint âg ; er, 
 
 er pan : ad. gwedi hyny. Not long 
 
 since, yn ddiweddar 
 Sincere, sîn-sî'r', a. gwir, cywir, diffuant, 
 
 gonest, clau, diragrith, didwyll, pur ; 
 
 dilwgr, digymysg 
 Sincerity, sîn-sër'î-tî, n. cywirdeb, di- 
 
 ragrithrwydd [pen 
 
 Sinciput, sín'sî-püt, n. rhan flaenaf y 
 Sindon, sîn'dün, n. amdwyg o li'ain main 
 Sine, sin, n. math o linell fesurol 
 Sine-, Sin-, px. heb, di- [segurswydd 
 
 Sinecure, si'ni-ku'r, n. swydd segur, 
 Sinew, sîn'u, n. gaw, gewyn 
 Sinewy, sîn'u-î, a. cryf, gewyn og 
 Sinful, sín'fŵl, a. pechadurus [rwydd 
 Sinfulness, sîn'fŵl-nës, n. pechadurus- 
 Sing, sing (pt. & pp. sang, sung) v. 
 
 canu, perleisio. Singing, singing, 
 
 yn canu ; caniad 
 Singe, sînj, vt. deifio, golosgi. Singeing, 
 
 sînj'íng, yn deifio ; deifiad 
 
 Singer, síng'ûr, n. canwr, cantor, can- 
 
 iedydd, cethlydd, cerddor 
 Singer, sín'jür, n. deifiwr 
 Single, sîng'gl, a. syml, sengl, unig, 
 
 unîgol, gweddw ; neillduol : vt. dewis, 
 
 pigo. Single-hearted, Single-minded, 
 
 didwyll. Single-stick, ffon, llachbren. 
 
 A single hair, gwelltyn, blewyn. A 
 
 single person, un gweddw, un an- 
 
 mhriod. To single out, neillduo o 
 
 fysg ereill 
 Singleness, sîng'gl-nës, n. symledd, 
 
 symlrwydd, sengledd 
 Singular, sing'gu-liir, a. unigol, unig; 
 
 hynod, od, neillduol, digymhar 
 Singularity, síng-gu-lär'î-tî, n. neilldu- 
 
 olrwydd, unigolder, hynodrwydd, od- 
 
 rwydd; mympwy 
 Singult, sîng'gült, n. ochenaid, ebwch 
 Sinister, sín'ís-tür, n. aswy, chwith, 
 
 chwithig : a. gau, annheg, gwrthgas 
 Siniströus, sî-nîs'trüs, a. cyndyn, gwrth- 
 
 nysig, cildyn 
 Sink, singk (pt. sank, pp. sunk), v. 
 
 soddi, suddo; treio, lleiâu; ymollwng : 
 
 n. ceuffos, ysgarthffos, sugndwll. Sink- 
 hole, ysgarthdwll, ysgarthfa 
 Sinless, singes, a. dibechod 
 Sinlessness, sîn'lës-nës, n. dibechod- 
 
 rẃydd, dibechiant 
 Sinner, sîn'ür, n. pechadur, troseddwr 
 Sinoper, sín'o-pür, Sinople, sîn'o-pl, n. 
 
 math o faen gwerthfawr 
 Sinuate, sîn'u-at, vt. dolenu, dolystumio 
 Sinuation, sîn-u-a'shün, n. doleniad, 
 
 ystumiad, dolystumiad 
 Sinuous, sîn'u-üs, a. dolenog, ystumog 
 Sinus, si'nüs, n. agoriad ; ceudwll 
 Sip, sip, vt. llymeidio, Uymeitian : n. 
 
 llymaid, llymeityn [losg 
 
 Siphilis, sif'î-lîs, n. y frech fawr, y frech 
 Siphon, si'fün, n. pibell ddyspyddu, 
 
 arloesbib, dwsel 
 Sipper, síp'ür, n. Uymeitiwr, llymeitai 
 Sippet, sîp'ët, n. tameidyn, sopyn 
 Sir, sür, n. syr, meistr 
 Sire, si'r, n. tad, tadwys, rh'iant 
 Siren, si'r'ën, n. morforwyn, hudoles : a. 
 
 hudol, denol 
 Siriasis, sí-ri'â-sis, n. enynfa yr ymenydd 
 Sirius, sír'î-üs, n. seren y ci 
 Sirloin, sür'löîn, n. llwyn eidion 
 Sirname, sür'nam, n. cyfenw 
 Sirocco, si.-rok'o, n. y deddwyreinwynt 
 Skinner, skin'ur, n. crwynwr; blingwr 
 Skinny, skin'i, a. croenllyd ; teneu 
 
 32Ô 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrz azure; thin, thìs; jrzdzh. SLA 
 
 Sirrah, sür â, n. syr 
 
 Sirup, sür'üp, n. sudd melys 
 
 Sister, sîs'tür, n. chwaer, chw'iawr 
 
 Sisterhood, sís'tür-hŵd, n. chwaeroliaeth 
 
 Sisterly, sîs'tür-lî, a. chwaerol 
 
 Sit, sit (pt. & pp. sat), v. eistedd, seddu. 
 
 To sit up, eistedd i fyny ; gwilied 
 Site, sit, n. sefyllfa, safiad, safle 
 Sith, sith, con. gan, er, er pan, gan hyny 
 Sitiology, si-tî-öTo-jî, n. traethawd ar 
 
 fwydydd 
 Sitting, siting, n. eisteddiad, eisteddfod 
 Situate, sit'shu-at, Situated, sit'shu-a- 
 
 tëd, a. yn sefyll; yn gorwedd; yn 
 
 aros [cyflwr 
 
 Situation, sît-shu-a'shün, n. sefyllfa, 
 Six, siks, a. chwech. At sixes and sevens, 
 
 yn blith draphlith, yn hollol ddidrefn 
 Sixfold, siks'fold, a. chwethro, chwephlyg 
 Sixpence, siks'pens, n. chwecheiniog 
 Sixteen, síks-tîn', a. un ar bymtheg 
 Sixteenth, sîks-tînth / , a. unfed ar bymtheg 
 Sixtieth, síks'tî-ëth, a. trydyddathriugain 
 Sixth, siksth, a. chweched, chwechfed 
 Sixty, siks'tl, a. triugain 
 Sizable, si'za-bl, a. gweddol o faint 
 Size, siz, n. maint, maintioli ; glyd 
 Sizer, si'zu^n.is-efrydydd yn mhrifysgol 
 
 Caergrawnt - [gwydn 
 
 Sizy, si'zi, a. glydiog, lledsythaidd, 
 Skate, skat, vt. llithrwandnu, llithr-redeg : 
 
 n. llithrwadn ; morgath, rhaien 
 Skean, skin, n. cleddyf byr, bidog; cyllell 
 Skegger, skeg'ur, n. eogyn 
 Skein, skan, n. cenglyn, deisyn 
 Skeleton, skël'î-tün, n. ysgerbwd, ysgrud 
 Skellum, skerum, n. dyhiryn, adyn 
 Skep, skep, n. cawell, ydlestr 
 Sketch, sketsh, n. cynllun, braslun, bras- 
 
 linelliad : vt. cynddelwi, brasddarlunio 
 Skew, sku, ad. ar draws : vt. trawsdremio 
 Skewer, sku'ur, n. gwäell, pwyniad : vt. 
 
 gwäellu, gweillio, pwynio 
 Skiff, skif, n. ceubal, cwch, badlong 
 Skilful, skil'fwl, a. medrus, cyfarwydd, 
 
 hyfedr, cywraint, celfyddgar, deallus 
 Skilfulness, skìrfẁl-nës, n. medrus- 
 
 rwydd, hyfedredd, cywreinrwydd 
 Skill, skil, n. medr, cymedr, cywreindeb 
 Skilled, skild, a. cyfarwydd, medrus 
 Skillet, skil'et, n. calloryn, peiryn 
 Skim, skim, v. dihufenu ; diewynu ; 
 
 pigo y goreu; ysgafn redeg dros. 
 
 Skim-milk, llaeth dihufen. Skim- 
 ming-dish, llestr i ddihufenu. To 
 
 skim milk, dihufenu llaeth 
 
 42 
 
 Skimmer, skim'ur, n. hufenai ; morwennol 
 
 Skin, skin, n. croen ; ton, tonen : v. 
 
 digroeni, blingo ; croeni. Skin-flint, 
 
 cybydd. Scarf-skin, y croen uchaf. 
 
 Thick-skinned, garw, tewgroen 
 
 Skink, skingk, n. diod, potes : vi. diodi 
 
 Skinker, sking'kur, n. trulliad, heilyn, 
 
 diodwr 
 Skinner, skin'ur, n. crwynwr ; blingwr 
 Skinny, skin 7 !, a. croenllyd; teneu 
 Skip, skip, vi. llamsach, llemain, neidio, 
 rhipio : n. 11am, naid, crychnaid, llam- 
 sach ; llamwesyn, gwastrodyn. Skip- 
 jack, conach. Skip-kennel, gwas 
 troed, rhedegwas 
 Skipper, skip'ur, n. llamidydd ; morwr, 
 meistr math o long ; y cornbig lleiaf, 
 y môr-nodwydd 
 Skirmish, skur'mish, n. ysgarmes, ym- 
 laddiad : vi. ymgiprys, ymgarmesu, 
 göymladd 
 Skirr, skur, v. íFrystio, brysio 
 Skirret, skir'et, n. panas y dwfr [ylu 
 
 Skirt, skurt, n. godre, cwr, ymyl : vt. ym- 
 Skit, skit, n. anllades ; cyfrwysgast; 
 
 gogan 
 Skittish, skit'ish, a. nwyfus, anllad ; ofn- 
 
 us ; chwareugar, castiog 
 
 Skittles, skit'lz, n. chware naw nodwydd, 
 
 ceilys [at rwymo llyfrau 
 
 Skiver, ski'vur, n. math o groen dafad 
 
 Skreen, skrin, n. cysgodlen ; march- 
 
 ridyll : vt. rhidyllio ; amddifyn 
 Skull, skul, n. pen-glog, siol, iad, clol. 
 Skull-cap, iadgap, paeled. Thick- 
 skulled, pendew, hurt 
 Skunk, skungk, n. math ö wenci 
 Sky, ski, n. wybren, wybr, awyr ; banwel. 
 Sky-coloured, o liw yr awyr, asur, 
 goleulas. Sky-dyed, awyr-liwiog. 
 Sky-lark, uchedydd, ehedydd, meilier- 
 ydd. Sky-light, ffenestr mewn tô, nen- 
 wawl, nenifenestr. Sky-high, tra 
 uchel. Sky-rocket, tanbelen. Blue 
 sky, awyr las, asur 
 Skyey, ski r î, Skyish, ski'ish, n. awyrol, 
 
 wybrenol ; goleulas 
 Slab, slab, n. llech, cynastell [boeri 
 
 Slabber, släb'ür, v. soegi ; glafoerio, ym- 
 Slabby, släb'î, a. gwlybfudr, gwliblithrig, 
 
 llithrig ; tomlyd, swga, soeglyd 
 Slack, slak, a. llaes, yslac, rhydd ; es- 
 
 geulus : n. glo man : v. — Slacken 
 Slacken, slak^i, v. yslacio, llacio, llaesu, 
 toli, fílagio, diofalâu [geulusdra 
 
 Slackness, slak'nes, n. yslacrwydd, es- 
 
 32Î 
 
SLI path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=too, twkntook ; 
 
 Slag, slag, n. llosgsorod, sinidr, sindw 
 Slain, slan, pp. — Slay 
 Slake, slak, v. yslecio, toddi, tawddwlychu 
 Slander, slän'dür, n. athrod, absen, enllib, 
 hort, drwg absen : vt. athrodi, absenu, 
 enllibio, cablu, hortio, gwaradwyddo, 
 gogani, difrio [llibiwr 
 
 Slanderer, slän'dür-ür, n. athrodwr, en- 
 Slandering, slän'dür-îng, n. athrodiad, 
 enllibiad [athrodus 
 
 Slanderous, slän'dür-üs, a. enllibus, 
 Slang, slang, n. darn o dir, llain ; iaith 
 
 isel a gwael 
 Slant, slant, Slanting, slanging, a. ar 
 
 osgo, osgoawl ; llethrog 
 
 Slant, slant, v. gwyro, agwyro ; osgòi, 
 
 llechweddu, llethru [palfodi 
 
 Slap, slap, n. yslap, palfod : vt. yslapio, 
 
 Slapdash, slap-dash 7 , vt. brithliwio, ar- 
 
 liwio : ad. ar ergyd, yn ddisymwth 
 Slash, slash, n. hac, archoll, ffosawd, 
 fflangelliad ; carai : vt. dyfnhacio, 
 ffrewyllio, fflangellu 
 Slate, slat, n. llech, elech, tôlech ; ysgrif- 
 
 lech : v. toi â llechau, llechdöi 
 Slater, sla'tür, n. tòwr, llechdöwr 
 Slattern, slät'ürn, n. yslebren, hafnai, 
 
 budrogen, hafr, soegen 
 
 Slaughter, slö'tür, n. lladdfa, aer, aerfa, 
 
 cyflafan, lladdiad : vt. lladd, cyflafanu, 
 
 cigyddio. Slaughter-house, cigydd- 
 
 dŷ, lladd-dŷ. Slaughter-man, lladdwr, 
 
 cigydd [creulawn, aerog 
 
 Slaughterous, slö'tür-üs, a. gwaedlyd, 
 
 Slave, slav, n. caethwas, caethfab, caeth, 
 
 gweurydd ; caethferch, caethes : v. 
 
 gweithio yn galed, poeni, caled- 
 
 weithio. Slave-trade, caethfasgnach 
 
 Slaver, sla'vur, v. glafoeri, poeri, ym- 
 
 boeri : n. poer, glafoer, glafoerion ; 
 
 caethfasgnachlong [wasanaeth 
 
 Slavery, sla'vur-T, n. caethiwed, caeth- 
 
 Slavish, slavish, a. caethiw, gwasaidd, 
 
 caethwasaidd 
 Slavishness, sla'vish-nes, n. gwaseidd-dra 
 Slay, sla, n. peithyn gwëydd : vt. (slew, 
 
 slain), lladd, llofruddio 
 Slayer, sla'ür, n. lladdwr, Uofrudd 
 Sleave, sliv, n. sidan didro : vt. diddyrysu 
 Sleazy, Sleezy, sll'zi, a. teneu, masw, 
 
 disylwedd 
 Sled, sled, Sledge, slëdj, n. car llusg. 
 
 Sledge-hammer, mwrthwl gôf 
 Sleek, slik, Sleeky, sli'ki, a. llyfn, claer- 
 lyfn. Sleek-bodied, archlyfn. Sleek- 
 stone, cabolfaen I 
 
 Sleek, slik, vt.llyfnau, claerlyfnâu, llathru 
 
 Sleekness, slik'nes, n. llyfnedd, llyfndra 
 
 Sleep, slip, n. cwsg, hun : vi. (slept), 
 
 cysgu, huno. A sleeping partner, 
 
 cydfasgnachwr anweithiol. A wink of 
 
 sleep, amrant-hun 
 
 Sleeper, slî'pür, n. cysgwr, cysgadur, 
 
 cysgiadur ; atteg [cysgrwydd 
 
 Sleepiness, slî'pî-nës, n. cysgiadrwydd, 
 
 Sleepless, slîp'lës, a. digwsg, dihun, 
 
 anhunog, deíFröus 
 Sleeplessness, slîp'lës-nës, n. anhunedd 
 Sleepy, slî'pî, a. cysglyd, swrth 
 Sleet, slit, n. eirwlaw, odwlaw 
 Sleety, slî'tî, a. eirwlawog, odwlawog 
 Sleeve, sliv, n. llawes, breichell 
 Sleeved, slTvd, a. llawesog 
 Sleeveless, sliv'les, a. dilawes, dilewys ; 
 
 gorwag, afresymol 
 Sleight, slit, n. deheudro, cyfrwysdro. 
 
 Sleight-of-hand, chware Haw ysgafn 
 Slender, slën'dür, a. main, meindlws, 
 addfain, eiddil ; egwan, gwanaidd ; 
 prin, cul [eiddilwch 
 
 Slenderness, slën^ür-nës, n. meinder, 
 Slept, slept, pt. & pp. — Sleep 
 Slew, slu, pt. — Slay 
 
 Slice, slis, n. tafell, crafell, ysglem ; 
 rhawlech : vt. tafellu, crafellu, ysgleifio 
 Slide, slid (pt. & pp. slid, slid, pp. sud- 
 den, slîcTn), v. llithro, ymlithro, 
 ysglentio : n. llithrfa, llithrigfa, llithr- 
 ed, ysglent. Sliding-rule, llithrlath 
 Slight, slit, a. ysgafn, teneu, disylwedd, 
 eiddil, gwael, gwan, diwerth : n. dir- 
 myg, diystyrwch : vt. dirmygu, di- 
 ystyru [der 
 
 Slightness, slit r nës, n. eiddilwch ; ysgafn- 
 Slim, slim, a. main, hirfain, eiddil. A 
 
 slim fellow, hirian, llabwst, Uabi 
 
 Slime, slim, n. llaid, llaca ; dyglist ; llŷs 
 
 Slimy, sli'mi, a. lleidiog, lleidlyd ; llyslyd 
 
 Sling, sling, n. ffbn dafl, taflfFon ; ar- 
 
 westr, dolenrwym, dyrwynrafT: vt. 
 
 (slung), taflu, ergydio ; arwestru, dol- 
 
 rwymo, dolddyrwen, crogddyrwyn 
 
 Slinger, slîng'ür, n. taflydd, tafliedydd, 
 
 arwestrwr 
 Slink, slingk, n. erthyl ; Ho erthyl, 
 marwlo : v. (slunk), erthylu ; ymlusgo 
 Slip, slip, n. llithr, llithred, llithrad; 
 camsyniad ; llain, culddernyn, cinyn ; 
 ysbrigyn : v. llithro, ymlithro ; syrthio ; 
 dianc. Slip-not, cwlwm rhedeg. Slip- 
 shod, a'i esgid dan ei draed. Slip- 
 slop, saig soegen ; diod ddiflas 
 
 322 
 
ore; fate, line, no, mute ; she, zhzrz azure; thin, this; j = dzh. SMA 
 
 Slipper, slip ür, n. Uopan, yslopan 
 Slipperiness, slîp'ür-î-nës, n. llithrig- 
 
 rwydd [anhyddal 
 
 Slippery, slîp'ür-î, a. llithrig, hylithr ; 
 Slit, slit (pt. & pp. slit), n. hollt, rhwyg, 
 
 agen: vt. hollti, agenu, rhwygo, trychu 
 Slive, sliv, Sliver, sli'vur, n. tafell, 
 
 ysglem, ysglaif : v. tafellu, hollti 
 Sloat, slot, n. cysylltbren 
 Slobber, slöb'ür, v. glafoeri, ymboeri 
 Sloe, slo, n. eirynen ddu fach. Sloe- 
 tree, draenen ddu. Sloes, eiryn perthi 
 Sloop, slẅp, n. Hong un hwylbren 
 Slop, slop, n. gwlybwr, gwael-wlybwr : 
 
 vt. budrwlychu. Slops, golchion 
 Slope, slop, n. osgo, gosgo, lledbeiad, 
 
 llethr, llechwedd : v. osgoi, lledbeio 
 Slopewise, slop'wiz, Slopingly, slo'ping- 
 
 lî, ad. ar osgo, ar ledbai, yn lledtraws 
 Slopeness, slop'nes, n. lledbeirwydd 
 Sloping, slo'ping, n. lledbeiad, llech- 
 
 weddiad : a. lledbai 
 Sloppy, slop 7 !, a. lleidiog, tomlyd, budr 
 Slops, slops, n. llodrau morwyr 
 Slopseller, slöp'sël-ür, n. gwerthwr 
 
 llodrau [llachio : n. ol carw 
 
 Slot, slot, vt. trwmdaro, chwyndaro, 
 Sloth, sloth, n. diogi, seguryd, syrthni, 
 
 musgrelli, musgrellni [swrth 
 
 Slothful, slöth'fŵl, a. diog, musgrell, 
 Slothfulness, slöth'fŵl-nës, n. diogi, 
 
 musgrellni, seguryd 
 Slouch, slüŵtsh, n. Uipryn, llipyn : v. 
 
 llipâu, llipanu. Slouched ear, clust 
 
 lipa. Slouched hat, het lipa 
 Slough, slüẅ, n. cors, yslwch, siglen 
 Slough, slüf, n. croen neidr wedi ei 
 
 fwrw ; crawn, llynor : vi. crawni, 
 
 Uynori [ffoslyd 
 
 Sloughy, slüŵ'î, a. corslyd, yslwchaidd, 
 Sloughy, slüf % a. crawnllyd, llynorog 
 Sloven, slüv / ën, n. bawai, svvlyn, swgai, 
 
 budrogyn, musgrellyn [rwydd 
 
 Slovenliness, sluv'en-li-nes, n. annhaclus- 
 Slovenly, slüVën-lî, a. swga, swla, annhac- 
 
 lus, annghryno : ad. yn annghryno 
 SIouuiísIo, a. araf, afrys, difrys, hwyr- 
 
 frydig, hwyr, hwyrdrwm. Slow-worm, 
 
 dall-neidr. Slow of foot, troedtrwm 
 Slowly, slo'lî, ad. yn araf, yn ddifrys. 
 
 To go more slowly, arafu. To travel 
 
 slowly, godeithio 
 Slowness, slo'nës, n. arafwch, arafedd, 
 
 hwyrfrydigrwydd [ddwbio 
 
 Slubber, slüb'ür, v. budrddwbio, bras- 
 Sludge, slüj, n. llaid, Uaca, baw, plwca 
 
 Slug, slug, n. malwoden, malwen, gwlith- 
 
 en, gwlithfalwen ; pelen hirgron; Hong 
 
 hwyrdrom ; diogyn [yn 
 
 Slugabed, slüg'â-bëd, n. cysgadur, diog- 
 
 Sluggard, slüg'ürd, n. segurddyn, diogyn 
 
 Sluggish, slüg'ísh, a. diog, dioglyd, 
 
 musgrell, swrth, cysglyd, hwyr, llusg- 
 
 enol [musgrellni 
 
 Sluggishness, slüg'ísh-nës, n. diogi, 
 
 Sluice, slus, n. dyfr-ddôr, dyfr-argae, ar- 
 
 gae : vt. agor argae, gollwng 
 Slumber, slüm'bür, n. hun, hunell, hep- 
 hun, dargwsg : v. huno, hep-huno, 
 hepian, dargysgu 
 Slumberous, slüm'bur-üs, a. cysglyd, 
 hepianllyd, hunol [soddi 
 
 Slump, slump, vi. ewympo i mewn, ym- 
 Slung, slung, pt. & pp. — Sling 
 Slunk, slungk, pt. &. pp. — Slink 
 Slur, slür, n. gwarthnod, anaf, anair, 
 mefl ; budrad, budreiddiad ; llithren : 
 vt. diwyno, dwbio 
 Slush, slush, n. llaca, llaid, plwca, baw 
 Slut, slut, n. budrogen, bronten, huren 
 Sluttish, slüYísh, a. swga, annhaclus, 
 
 budr, budrog 
 Sluttishness, slüYísh-nës, n. budreddi 
 Sly, sli, a. cyfrwys, cadnoaidd, cêlgar, 
 cyfrwysgall. Sly-boots, cyfrwysddyn, 
 íFelddyn [dichell 
 
 Slyness, sirnës, n. cyfrwysdra, calldra, 
 Smack, smak, n. chwaeth, bias, adflas ; 
 clec ; Hong fechan ; cusan : v. clecian, 
 gwefus-glecian ; cusanu 
 Small, smöl, a. bach, bychan, man, main : 
 px. -an, -yn, -en, -ig. Small-arms, 
 mân-arfau. Small-beer, diod fain. 
 Small-coal, glo man. Small-craft, 
 man longau. A small jar, costrelig, 
 costrelan. As small, cyn lleied 
 Smaller, smölür, a. llai 
 Smallest, smc/lëst, a. lleiaf 
 Smallish, smö^ísh, a. bachig, bychanig, 
 gofychan [eiddilwch 
 
 Smallness, smörnës, n. bychanedd ; 
 Smalt, smölt, n. glaslwch 
 Smaragd, smär'ägd, Smaragdus, smä- 
 
 räg / düs, n. gwyrddfaen, gwyrddem 
 Smaragdine, smä-räg^lín, a. gwyrdd- 
 
 emaidd 
 Smart, smart, a. llym, hylym, bywiog, 
 heinif, tlws, pine, twtnais, dillyn, hoew, 
 ffel, pert, ffraeth : vi. gwvnio, Hym- 
 deimlo : n. arian rhyddad. Smart 
 pain, dolur llym. Smart-girl, perten. 
 A smart shower, cawod drom 
 
 323 
 
SNE path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, ôrb, on, curve, cut, tẅ=too, tẁk=took; 
 
 Smartness, 
 
 n. dillynedd, 
 
 pertrwydd, pincrwydd, pertedd, cyf- 
 
 lymder, llymder, ffraethder [friwio 
 Smash, smash, vt. tori yn yfflon, chwil- 
 Smatch, smätsh, n. bias, adflas 
 Smatter, smät'ür, n. blesyn, bychan- 
 
 brawf, basddysg, lled-ddysgiad, coeg- 
 
 wybodaeth, goddysg : vi. siared yn 
 
 anfedrus 
 Smatterer, smät'ür-ür, n. crach-ysgolâig, 
 
 basdriniwr, un baswybodus 
 Smear, smî'r, vt. diwyno, llychwinio, 
 
 dwbio [glynol, bawlyd 
 
 Smeary, smî'r'í, a. dwbiol, glydiog, 
 Smeath, smith, n. moraderyn o'r enw 
 Smectite, smek'tit, n. pridd y panwr 
 Smegmatic, smeg-mat'ik, a. sebonaidd 
 Smell, smël, n. arogl, gwynt, arwynt, 
 
 sawr ; edryvv : v. arogli, sawrio, 
 
 gwyntio ; drewi. A foul smell, dryg- 
 
 sawr 
 Smellfeast, smèTfîst, n. hoffwr ei fol, 
 
 glwth ; gwenieithwr [iad 
 
 Smelling, smeHng, n, arogliad, arwynt- 
 Smelt, smëlt, n. brwyniad, môr-frithyll : 
 
 vt. toddi mŵn, mŵndoddi 
 Smelter, smërtûr, n. toddwr, mŵndoddwr 
 Smicker, smik'ur, vi. cilwenu, glas- 
 
 chwerthin 
 Smicket, smik'et, n. crys merch, crysan 
 Smile, smil, n. gwên, glaswen, cilwen : 
 
 vi. gwenu, glaschwerthin [wenu 
 
 Smirk, smurk, vi. cilwenu, gwenu, glas- 
 Smit, smit, pp. — Smite 
 Smite, smit (pt. smote, pp. smitten & 
 
 smit), v. taro, euro ; archolli ; lladd 
 Smith, smith, n. gôf, gofant 
 Smithery, smîth'ür-î, Smithy, smith 7 !, 
 
 n. gefail, gofail 
 Smitten, smit'n, pp. — Smite 
 Smock, smok, n. crys benyw, hefys 
 Smoke, smok, n. mwg : v. mygu, 
 
 ysmygu, ysmwcio ; chwiffio ; mwg- 
 
 sychu ; tryfygu. To smoke-dry, 
 
 mwgsychu 
 Smoker, smo'kur, n. ysmygwr, chwiffiwr 
 Smoky, smo'ki, a. myglyd 
 Smooth, smẅTH, a. llyfn, gwastad, llathr : 
 
 vt. llyfnâu, caboli; gwenieithio 
 Smoothly, smẅTH'lî, ad. yn esmwyth, 
 
 yn rhwydd, gan bwyll 
 Smoothness, smẅTH'nës, n. llyfnder; es- 
 
 mwythder 
 Smote, smot, pt.— Smite 
 Smother, smÜTH'ür, v. mygu, llethu ; 
 tagu, celdagu : n. tawch, mygdarth 
 
 Smoulder, smol'dür, vi. cuddlosgi, mud- 
 
 losgi 
 Smug, smug, a. pert, hoew, pine, twtnais 
 Smuggle, smüg'í, vt. trosglwyddo pethau 
 
 annholledig, nwyddredeg. Smuggled 
 
 goods, rhednwyddau 
 Smuggler, smüg'lür, n. nwyddredwr 
 Smuggling, smüg'líng, n. celcfasgnach 
 Smugness, smüg'nës, n. tlysni, pinc- 
 rwydd, dillynedd 
 Smut, smut, n. parddu, huddygl ; duedd, 
 
 rhwd, Ilosg; serthedd : v. duo, Uosgi 
 Smutch, smütsh, vt. pardduo, dwbio 
 Smuttiness, smüt'î-nës, n. pardduedd; 
 
 serthedd, budr-eiriad 
 Smutty, smüt'î, a. huddyglyd ; serth, 
 
 brwnt, du 
 Snack, snak, n. rhan, cyfran 
 Snacket, snak'et, n. clicied, cloigyn 
 
 ffenestr [iFrwyno 
 
 Snaffle, snafl, n. genfa, ffroenfa : vt. 
 Snag, snag, n. ysgythr-ddant 
 Snail, snal, n. malwoden, malwen 
 Snake, snak, n. neidr, sarff 
 Snakeroot, snak'rwt, n. math o wraidd 
 
 meddygol 
 Snaky, sna'ki, a. neidraidd, nadreddog 
 Snap, snap, n. byrdoriad, tameidyn ; clec : 
 
 v. cnipgnöi, cipddala ; byrdori : 
 
 gwringain, cecru 
 Snapdragon, snäp^räg-ün, n. trwyn y 
 
 llo ; math o chware 
 Snapper, snäp'ür, n. brathwr, cecrai 
 Snappish, snäp'îsh, a. brathlyd, pigog, 
 
 sarug, cecrus 
 Snappishness, snäp^sh-nës, n. cipgar- 
 
 wch, sen-garweh, cecri 
 Snapsack, snap'sak, n. — Knapsack 
 Snare, snë'r, n. magi, croglath, telm, 
 
 by d dag : vt. maglu, bachellu, rhwydo 
 Snarl, snarl, v. ysgyrnygu, chwyrnu, 
 
 swrnachu : n. ysgyrnwg, chwyrniad, 
 
 swrnach [aidd 
 
 Snarling, snarling, a. chwyrnog, corgi- 
 Snary, snë'r'î, a. twyllodrus, ystrywgar 
 Snast, snäst, n. llosgben canwyll 
 Snatch, snätsh, v. cipio, ysgipio, tpp&ii, 
 
 cipgeisio : n. cip, crap ; cipdau.~ d. 
 
 Snatch-block, math o chwerfan 
 Sneak, smk, v. cuddymlusgo, llechian : 
 
 n. llechianwr, llechgi, celgi, conglwr ; 
 
 bawddyn, bawai, crinwas 
 Sneaking, snfking, a. llechaidd, bawaidd, 
 
 gorwael, llechgiaidd 
 Sneap, snip, vt. ceryddu, argyhoeddi, 
 
 dwrdio, senu : n. cerydd, sen 
 324 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; jrrdzh. SOD 
 
 Sneck, snek, n. clicied drws 
 
 Sneer, snî'r, n. gwatwarwen, gwatwar- 
 
 drem : v. ffroenwawdio, gwawdwenu, 
 
 dirmygwenu 
 Sneeze, sniz, vi. trewi, ystrewi, tisian, 
 
 tisio : n. trew, entrew, tisiad, tis 
 Snicker, snik'ur, vi. coegchwerthin, 
 
 chwerthin dan law [gwyntio 
 
 Sniff, snif, Sniffle, snîf'l, v. ffroeni, 
 Sniggle, snig'l, v. llyswena, dal llysŵod 
 Snip, snip, n. gwellaifdrwch, bwlch, tor- 
 
 iad ; cinyn, dernyn, ciniechyn : vt. 
 
 tori, hollti ; cinynio, trychu, gwelleifio 
 Snipe, snip, n. giach, ysnid, myniar; 
 
 ysmiten ; penbwl, hurtyn 
 Snippers, snip'urz, n. pi. gwellaif 
 Snippet, sníp'ët, n. rhan feehan, cyfran 
 Snite, snit, n. giach: vt. chwythu'r trwyn 
 Snivel, sniv'l, n. llysnafedd y trwyn, 
 
 ffroenllif : vi. llefain yn blentynaidd, 
 
 crewtian, crewtio ; ffroenllifo, llyfio 
 Snore, snô'r, vi. chwyrnu : n. chwyrniad 
 Snort, snort, vi.ffroeni, chwythu yn y ffroen 
 Snot, snot, n. llysnafedd y trwyn 
 Snotty, snöt'î, a. llysnafeddog, trwyn- 
 
 lifog, ffroenlifog [turs 
 
 Snout, snûẅt, n. trwyn anifail, duryn, 
 Snow, sno, n. eira, nŷf, ôd, eiry: v. 
 
 bwrw eira, ôdi, nyfio. Snow-ball, 
 
 pelen eira, caseg eira 
 Snowdon, sno'dn, n. Eryri 
 Snowdrop, sno'dröp, n. blodeuyn gwyn 
 
 cynar, cloch maban 
 Snowy, sno'î, a. eiryaidd, eiryog; purwyn 
 Snub, snub, n. cwgyn, cwlwm mewn 
 
 coed, cnwnc ; cerydd, sen, dwrdiad : vt. 
 
 ceryddu, dwrdio, cystwyo. Snubbed 
 
 nose, trwyn pwt 
 Snuff, snüf, n. trewlwch, trwynlwch, 
 
 tislwch ; llosgben canwyll : v. ffroeni, 
 
 ymddigio, trwynsori; cymeryd trew- 
 lwch ; tori pen canwyll ; ffroensugno. 
 
 Snuff-box, blwch trewlwch 
 Snuffers, snufurz, n. pi. salltrin, glein- 
 
 iadur, toriadur pen canwyll 
 Snuffle, snüf'l, vi. siared trwy'r trwyn 
 Snuffler, snüf'lür, n. dyn trwyn-gauad 
 Snug, snug, a. cryno ; cynhes, clyd ; 
 
 diogel ; dirgel 
 Snuggle, snüg'l, vi. ymgynhesu 
 So, so, ad. felly, fel hyny, yr un modd : 
 
 con. fel, felly, felly hefyd, mal, megis, 
 
 mor, cyn. So and so said so and so, 
 
 hwn a hwn a ddywedodd hyn a hyn. 
 
 So forth, felly yn mlaen. Very so-so, 
 
 yn ddistadl iawn 
 
 Soak, sok, v. mwydo, gwlybnawsio, llyncu 
 Soap, sop, n. sebon : vt. seboni. Soap- 
 boiler, sebonydd, gweithydd sebon. 
 Soap-house, sebondy, sebonweithfa. 
 Soap-suds, sicion sebon, sebondrwyth. 
 Soap-wort, sebonllys 
 Soaplike, sop'lik, a. sebonaidd, fel sebon 
 Soar, sô'r, vi. uch-hedeg, ymgodi, 
 
 gwalchu, esgyn 
 Sob, sob, n. ig, ebwch, uchenaid : vi. 
 
 igian, crych-ucheneidio 
 Sober, so'bür, a. sobr, anfeddw, cym- 
 
 hedroi ; pwyllus 
 Soberness, so'bür-nës, Sobriety, so-bri'- 
 î-tî, n. sobrwydd, cymhedroldeb ; 
 pwyll ; difrifwch 
 Sobriquet, söb'rî-ka, n. llysenw 
 Soccage, sok'aj, n. hawl swch a chwlltwr 
 Sociability, so-shâ-bîrî-tî, Sociable- 
 ness, so'shâ-bl-nës, n. cymdeithasgar- 
 wch, cydymaithgarwch, carueiddwch 
 Sociable, so'shä-bl, a. cyfeillgar, cym- 
 
 deithasol, caruaidd, cymdeithasgar 
 Social, so'shal, a. cymdeithgar, cyfeillgar 
 Socialists, so^häl-îsts, n. pi. canlynwyr 
 
 Robert Owen ; cyfeillachwyr 
 Soc Vety, so-srî-tî, n. cymdeithas ; cyfeill- 
 ach. Society for the Promotion of 
 Christian Knowledge, Gymdeithas er 
 Taenu Gwybodaeth Gristionogol. 
 Society for the Propogation of the 
 Gospel in Foreign Parts, Gymdeithas 
 er Lledaeniad yr Efengyl mewn 
 Gwledydd Tramor. British and 
 Foreign Bible Society, y Bibl Gym- 
 deithas Frytanaidd a Thramor. 
 Church Missionary Society, Cym- 
 deithas Genhadol yr Eglwys. Re- 
 ligious Tract Society, Cymdeithas y 
 Traethodau Crefyddol 
 Socinian, so-sìr/yän, n. Sosiniad, un yn 
 dal athrawiaeth Faustus Socinus, un- 
 dodiad : a. Sosiniaidd [iaeth 
 
 Socinianism, so-sn/yan-izm, n. Sosin- 
 Sock, sok, n. socas, socysen 
 Socket, sok^t, n. twll, mortais ; crai 
 Socratic, so-krat'ik, a. yn ol dull So- 
 crates, holiadol [Seethe 
 Sod, söd, n. tywarchen, mawnen : pt. — 
 Soda, so'dä, n. math o wrthsur 
 Sodality, so-därî-tî, n. cyfeillach, brawd- 
 Sodden, sod^n, pp. — Seethe [oliaeth 
 Soddy, söd'î, a. tywarchog 
 Sodomite, sod'o-mit, n. gwrrywgydiwr 
 Sodomitical, sod-o-miVi-kal, a. gwrryw- 
 gydiol 
 
 32^5 
 
SOM path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅrrtoo, tẁk=:took ; 
 
 Sodomy, söd'o-mî, n. gwrrywgydiad 
 Soever, so-ev'ur, ad. pynag 
 Sofa, so'fâ, n. esmwythfainc, seibfainc 
 Soffit, söf'ít, n. nenfwd 
 Soft, soft, a. meddal, tyner ; masw ; araf. 
 Soft language, iaith dirion [arafu 
 
 Soften, sof'n, v. meddalâu, meddalu ; 
 Softness, söft'nës, n. meddalwch, tynerwch 
 Soggy, sög'î, a. llaitb 
 Soho, so-ho', int. haihow ! clyw ! holo ! 
 Soil, soil, n. pridd, tir ; torn, tail : vt. 
 diwyno, budreddu ; teilio. Night- 
 soil, ysgarthion, ysgothfaoedd 
 Sojourn, so'jürn, vi. ymdaith, ymdeithio, 
 trigo, aros [ymdeithydd 
 
 Sojourner, so'jür-nür, n. alltud, pererin, 
 Solace, söTas, n. cysur, dyddanwch : vt. 
 
 cysuro, dyddanu, lloni, lloddi 
 Solar, so'lür, a. perthynol i'r haul, 
 heulog, haulog. Solar-system, y 
 gyfundrefn heulog, cysawd heulog 
 Sold, sold, pt. & pp.— Sell 
 Sultan, söl^dan, n. — Sultan 
 Solder, sö'dür, n. metel asio, iâsfetel, ' 
 sawdur : vt. asio, iâsgydio, sawdro, 
 sawdurio 
 Soldier, soKjur, n. milwr, sawdiwr, çääwr. 
 Soldier-like, milwraidd. Fellow- 1 
 soldier, cydfilwr 
 Soldiery, sorjür-î, n. y llufilwyr, milwyr 
 Sole, sol, a. unig, unigol, un : n. gwadn, ; 
 gosail ; math o bŷsg, lleden, tafod yr 
 hydd: vt. gwadnu, goseilio 
 Solecism, söTî-sîzm, n. ymgroesiaith, 
 
 annghysoniaith, ammhridolder 
 
 Solemn, söTëm, a. difrifol, edmyg, dwys, 
 
 parchus [difrifedd 
 
 Solemnity, so-lëm'nî-tî, n. edmygedd, ! 
 
 Solemnization, so-lëm-nî-za / shün, n. 
 
 difrifgadwad, gweinyddiad 
 Solemnize, söTëm-niz, vt. difrifgadw, I 
 
 difrifweinyddu 
 Solicit, so-lís'ít, vt. erfyn, crefn, deisyfu 
 Solicitation, so-lîs-î-ta'shün, n. deisyfiad, 
 
 erfyniad 
 Solicitor, so-lís'í-tür, n. erfyniwr ; dir- 
 prwywr, cyfreithiwr [falus 
 
 Solicitous, so-lís'î-tüs, a. pryderus, go- 
 Solicitress, so-lís'î-trës, n. erfynwraig, 
 deisyfes [cur 
 
 Solicitude, so-lîs'î-tud, n. gofal, pryder, 
 Solid, sòTîd, n. cyfan-gorfF; sylweddol : 
 
 a. caled, sylweddol, ffyrf ; cryf 
 Solidity, so-lîd'î-tî, Solidness, söríd-nës, 
 n. cyfander, sadrwydd, fiyrfder, syl- 
 wedd, dwysder, caledrwydd 
 
 Solidungulates, sol-íd-üng'gu-lats, n.pl. 
 
 cyfan-garnolion 
 Solidungulous, söl-íd-üng'gu-lüs, a. 
 
 cyfangarn [fTyrfeiddio 
 
 Solidify, so-líd'î-fi, v. íFyrfâu, caledu, 
 Solifidian, so-lî-fíd'yän, n. unigfTyddiad 
 ! Soliloquy, so-líro-kwî, n. hunanymddi- 
 
 ddan, ymson 
 jSoliped, sörî-pëd, n. milyn cyfandroed 
 j Solitaire, söl-î-të'r', n. meudwy ; gwddf- 
 
 dlws [unigedd, unigrwydd 
 
 Solitariness, söTî-tür-î-nës, n. unigder, 
 Solitary, söTî-tür-î, a. unig ; annghyfan- 
 
 nedd. A solitary way, fFordd disathr 
 .Solitude, sörî-tud, n. unigedd, ymneill- 
 
 duedd ; ansathrle 
 Solo, so'lo, n. can unllais [ygwrdoeth 
 Solomon, söl'o-mün, n. Selyf, Solomon, 
 Solstice, söYstís, n. heulorsaf. Summer 
 
 solstice, alban hefln, canol hâf, hir- 
 
 ddydd hâf. "Winter solstice, alban 
 
 arthan, canol gauaf, byrddydd gauaf 
 Solstitial, söl-stîsr/äl, a. heulorsafol 
 Solubility, söl-u-bíl'î-tî, n. bydoddedd 
 Soluble, söTu-bl, a. toddadwy, hydawdd 
 Solute, so-lut', a. dattodedig, hylifiol 
 Solution, so-lu'shün, n. dattodiad, eg- 
 
 luriad ; toddiant 
 Solutive, söru-tîv, a. rhyddäol, egorol 
 Solvable, sòTvä-bl, a. toddadwy ; dad- 
 
 ddyrysadwy [dattod 
 
 Solve, solv, vt. agor, egawr, dehongli ; 
 Solvency, söTvën-sî, n. gallu i dalu dyled 
 Solvent, soTvent, a. galluog i dalu : n. 
 
 trwyth, todd-drwyth 
 Somatic, so-mat'ik, a. corfFol 
 Somalist, so'mä-tíst, n. defnyddiolwr 
 Somatology, so-mä-töro-jî, n. corffydd- 
 
 iaeth, sylweddoliaeth. — Materialism 
 Sombre, som'bür, Sombrous, som'brüs, 
 
 a. tywyll, caddugol ; prudd 
 Some, sum, a. rhai, rhyw, peth, ychydig: 
 
 n. rhywrai, rhywfaint : ad. o ddeutu, 
 
 yn nghylch 
 Somebody, süm'böd-î, n. rhywun 
 Somehow, süm'hüẅ, ad. yn rhyw fodd, 
 
 rhyw sut 
 Somersault, süm'ür-sölt, Somerset, süm'- 
 
 ür-sët, n. math o lamsach 
 Something, süm'thíng, n. rhywbeth 
 Sometimes, sum'timz, ad. weithiau, ara- 
 
 bell waith 
 Somewhat, süm'whöt, n. rhywbeth : ad. 
 
 i ryw raddau. Somewhat awkward, 
 
 gochwith, lledchwith. Somewhat 
 
 cold, go oer, lied oer, oeraidd 
 
 326 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, this; : j-âzh. SPI 
 
 Somewhere, süm'whë'r, ad. yn rhywle 
 Somnambulist, söm-näm / bu-lîst, n. 
 
 cwsg-grwydrwr 
 Somniferous, söm-nîf'ür-üs, Somnific, 
 
 som-nif'ik, a. hunddwyn, cwsgbar 
 Somnifugous, söm-níf'u-güs, a. cwsg- 
 
 rwystrol [lefarwr 
 
 Sophistry, söfîs-trî, n. twyllresymiad 
 Sophomore, söf'o-mô'r, n. ysgolâig 
 
 dwyflwydd 
 Soporate, söp'o-rat, vt. peri cysgu 
 Soporiferous, söp-o-rîfür-üs, Soporific, 
 
 sop-o-rif'ik, a. hunbar, cysgiadol, 
 
 cwsgbar 
 
 Somniloquist, som-nil'o-kwist, n. cwsg- j Soporiferousness, söp-o-ríf'ür-üs-nës, n. 
 
 Somnites, som'nits, n. pi. plaid oj cysgiadrwydd [lais 
 
 Fohammetaniaid [rwydd Sopranist, so-prä'nîst, n. cantwr mein- 
 
 Somnolence, söm'no-lëns, n. cysgad- Sorcerer, sôr'sür-ür, n. swynwr 
 
 Somnolent, söm'no-lënt, a. cysglyd Sorceress, sör'sür-ës, n. hudoles, swyn- 
 
 Son, sun, n. mab, ab, ap. Son-in-law, wraig 
 
 mab yn nghyfraith, daw. Foster-son, Sorcery, sör'sür-î, n. swyngyfaredd 
 mabmaeth [oriaetholSord, sörd, n. — Sward 
 
 Sonata, so-nâ tâ, n. cyfansoddiad per- 
 Song, song, n. can, caniad, cathl, cerdd. 
 
 Sing-song, undônol, unseiniol. A 
 
 nuptial song, priodasgerdd 
 Songster, söng'stür, n. cantwr, cantor, 
 
 cerddor, caneuwr, cethlyd 
 Songstress, söng'strës, n. caniadyddes, 
 
 cantores, cerddores 
 Sonnet, sön'ët, n. canuan, cenig 
 Sonneteer, sön-ë-tî'r', n. crachbrydydd 
 Sonometer, so-nöm'î-tür, n. swnfesurydd 
 Sonorific, so-no-rif'ik, Soniferous, so- 
 
 níf ür-üs, a. seiniannol 
 
 [iarus 
 
 Sonorous, so-nô'r'üs, a. seinfawr, son- 
 Sonship, sün'shîp, n. mabyddiaeth 
 Soon, sẅn, ad. yn fuan, yn ebrwydd, yn 
 
 glau. As soon, cyn gynted. Sooner, 
 
 cynt. Soonest, cyntaf 
 Soot, sŵt, n. huddygl, parddu, swta 
 Sooth, sŵth, n. gwir, gwiredd 
 Soothe, sẅth, vt. boddio, llinaru,; llon- 
 
 yddu ; gwenieithio 
 Soothsay, sẅth'sa, vi. dewinio 
 Soothsayer, sẅth'sa-ür, n. dewin, dewin- 
 
 wr, dyn hysbys 
 Soothsaying, sẅth'sa-îng, n. dewiniad 
 Sooty, sŵt'î, a. huddyglyd, pardduog 
 Sop, sop, n. gwlychdamaid : vt. mwydo 
 
 neu wlychu 
 Soph, söf, n. ysgolâig dwyflwydd 
 Sophi, so'fî, n. amherawdwr Persia 
 
 Sordes, sor'diz, n. gwaddod ; budredd 
 Sordid, sör'díd, a. bawlyd, brwnt, baw- 
 
 aidd, salw, gwael ; crintach 
 Sordidness, sör'díd-nës, n. baweidd-dra, 
 
 cybyddiaeth, crintachrwydd 
 Sore, sô'r, n. anafod, archoll, briw, dolur, 
 
 clwyf; carw teirblwydd : a. tost, blin, 
 
 dolurus, poenus : ad. yn dost 
 Sorel, sör'ël, n. carw dwyflwydd 
 Soreness, sô'r'nës, n. toster, poenus- 
 
 rwydd 
 Sorex, so'r'eks, n. math o lygoden 
 Sororicide, sor-rör'î-sid, n. chwaerladd- 
 
 iad ; chwaerleiddiad 
 Sorrel, sör'ël, n. suran y gôg : a. gwineu- 
 
 goch, melyn-goch 
 Sorrow, sör'o, a. tristwch, trystyd, gofid, 
 
 blinder, aeth, alaeth, trymder : vi. trist- 
 
 âu, gofldio. Sorrow-stricken, blinedig, 
 
 gofidus 
 Sorrowful, sör'o-fẁl, a. trist, galarus, 
 
 cwynfanus. To make sorrowful, go- 
 
 fidio, tristâu 
 Sorry, sör'î, n. trist : salw ; gwael. I 
 
 am sorry, drwg genyf. To be sorry, 
 
 edifaru 
 Sort, sort, n. modd ; bath, math, rhyw ; 
 
 gradd : v. trefnu, cymathu ; dosparthu. 
 
 Of many sorts, amryw. Of one sort, 
 
 unryw. Of the same sort, cydryw 
 Sortable, sör'tä-bl, a, cymathadwy 
 
 Sophism, sof'izm, n. twyllddadl, geu Sortie, sör'tî, n. rhuthrgyrch 
 
 reswm, ffugreswm, cyfrwys reswm I Sortilege, sör'tî-lëj, n. bwriad coelbren 
 
 Sophist, söf'íst, n. twyllddadleuwr, geu- Sortment, sört'mënt, n. cymathiad, pig- 
 resymwr [ddadleuol, geuresymol' ion addas o nwyddau amryfath 
 
 Sophistical, so-fis'ti-kal, a. cyfrwys- j Soss, sos, vi. swrthddisgyn 
 
 Sophisticate, so-fis'ti-kat, vt.ffugresymu, Sot, sot, n. diotai, brwysgyn, ymfnvysg- 
 twyllddadleu ; llygru : a. twyllddad-j wr, diottwr : v. ymfrwysgo 
 leuol ; anmhur, llwgr Sothis, so'this, n. seren y ci 
 
 Sophistication, so-fis-tT-ka'shun, n. Sottish, söt'ísh, a. meddw ; diodgar 
 Uygriad, anurddiad; twyllgymysgiad i Sottishness, söt'ísh-nës, n. diodgarwch 
 
SOM p äth./jfc e ré, m gt, mâ-rîne, pín, örb, ön, curve, cüt, tŵ=too, tẁk=took; 
 
 1 ábu, sẅ, n. bath Ffrengaidd bychan 
 Souchong, sẅ-shöng', n. math o dê du 
 
 Sough, söf, n. fíbs gudd ; godwrdd, dad- 
 Sought, söt, pt. & pp. — Seek [wrdd 
 Soul, sol, n. enaid, yspryd 
 Soulless, sorës, a. dienaid, difywyd 
 Sound, süẅnd, n. sain, swn, trwst, llais ; 
 basfor : v. seinio ; plymio ; chwilio : 
 
 Spacious, spa'shüs, a. eang, helaeth 
 Spaciousness, spa'shüs-nës, n. eangder, 
 helaethrwydd [blwydd 
 
 Spade, spad, n. pâl, rhaw ; hydd teir- 
 Spadiceous, spä-dísh'üs, a. goleugoch 
 Spagyric, spa-jir'ik, Spagyrical, spä- 
 
 jir'i-kal, a. íFeryllol 
 Spagyrist, späj'ír-íst, n. fferyllydd 
 a. iach ; dianaf; cyfan. A confused! Spain, span, n. Yspaen, Hispaen 
 noise, dwndwr. An articulate sound,! Spake, spak, pt. — Speak [glodyn 
 
 s'iar. Sound sleep, trymgwsg I Spall, spöl, n. ysgwydd ; asglodyn, ys- 
 
 Sounding, süẅn'díng, a. seinfawr, son- Span, span, n. rhychwant, naw modfedd : 
 iarus: n. seiniad ; dyfnder, dyfnedd. vt. rhychwantu : pt. — Spin 
 Sounding-board, seinfwrdd. Sound- Spangle, spang'gl, n. claerfoglyn : vt. 
 ing-line, llinyn plymio claerfoglynu ; serenu 
 
 Soundly, süẅnd'lî, ad. yn ddwys, yn dda Spaniel, spän'yël, n. adargi 
 Soundness, süẅnd'nës, n. iachusrwydd ; Spanish, spän'ísh, a. Yspaenaidd : n. 
 
 cadernid; cyfander 
 Soup, sẅp, n. isgell, potes 
 Sour, süẅ'r, a. sur, chwibl, egr; sarug : 
 
 v. suro, chwiblo ; sarugo 
 
 Source, sô'rs, n. ffynnonell, tarddiad ; 
 
 gwreiddyn, dechre 
 Sourish, süẅ'r'ísh, a. surllyd, egraidd 
 Sourness, süẅ'r'nës, n.surni; sarugrwydd 
 Souse, süẅs, n. surgyffaith ; cyiFeithgig: 
 
 v. cyffeithio ; rhoi chwyrndrochfa, 
 
 chwyrndrochu, chwyrnddisgyn ar 
 Souter, sẅ'tür, n. crydd 
 South, süẅth, n. dëau, deheu. South 
 
 Wales, Deheudir Cyraru 
 Southerly, sÜTH'ür-lî, a. deheuol: ad 
 
 tua'r deheu 
 Southern, süTH'ürn, a. deheuol, dëeuol. 
 
 The southern dialect, y ddeheubartheg 
 Southing, süẅ'THÍng, n. tyniad tua'r dëau 
 Southward, süẅth'würd, ad. tua'r dëau 
 Sovereign, sòVür-ín, n. penllywydd, 
 
 teyrn, brenin ; penadur ; punt, 20s. : 
 
 a. goruchaf, goruchel ; eiFeithiol 
 Sovereignty, sòVür-în-tî, n. arglwydd- 
 
 iaeth, teyrnedd, breniniaeth, goruch- 
 
 afiaeth ; effeithioldeb 
 Sow, süẅ, n. hwch, cunar. A barrow-sow, 
 
 banwes. A young sow, hespin-hwch 
 Sow, so (pp. sown), v. hau, heu 
 Sowbread, so'bred, n. llysiau y ddidol 
 Sower, so'ür, n. hauwr, heuwr 
 Sowing, so'ing, n. heuad, hauad 
 Sowans, so'anz, Sowins, so'inz, n. llymru 
 Sowish, süẅ'ísh, a. hychaidd, fel hwch 
 Sown, son, pp. — Sow [non feddygol 
 
 Spa, spö, n. dwfr meddyginiaethol, ffyn- 
 Space, spas, n. encyd, cyfwng, yspaid, 
 
 ystod ; yr eangder ; gwers. Empty 
 
 space, gwagle 
 
 Yspaeneg. Spanish-flies, cylion Par- 
 
 adwys, poethchwilod 
 Spank, spangk, vt. taro â chledr Haw 
 Spanker, spang'kur, n. bath bychan ; 
 
 un llydan-gryf 
 Spar, spâr, n. bollt; ceibren; gwydrfaen: 
 
 v. bolltio ; ymladd o hyd breichiau 
 Sparables, spär'ä-blz, n. pi. hoelion di- 
 
 glopa 
 Spare, spê'r, a. cynil ; teneu ; hebgorol : 
 
 vt. cynilo ; arbed ; hebgor. Spare-rib, 
 
 eisglwyd mochyn, asen y fran, culasen 
 Spareness, spë'r'nës, n. teneuder, mein- 
 
 der [crintach 
 
 Sparing, spë'r'íng, n. prin, cul, cynil, 
 Sparingness, spë'r'íng-nës, n. cynildeb 
 Spark, spark, n. gwreichionen ; coegyn, 
 
 cariadfab [gweisgi ; nwyfus 
 
 Sparkisji, spa/kish, a. dillyn, gwych, 
 Sparkle, spär r kl, v. gwreichioni 
 Sparkling, sparkling, a. gwreichionllyd : 
 
 n. gwreichioniad 
 Sparling, sparging, n. y pysg brwyniad 
 Sparrow, spar'o, n. aderyn y to, golfan. 
 
 Hedge-sparrow, brych y cae 
 Sparse, spars, a. ar wasgar : vt. gwasgaru 
 Spasm, spazm, n. cwlwm gwythi, yr 
 
 wrwst, gwaew 
 Spasmodic, spaz-mod'ik, a. gwynegol, 
 
 gwrystaidd [Spit 
 
 Spat, spat, n. cragenbysg ieuainc : pt.— 
 Spathic, spath'ik, a. dalenog 
 Spatiate, spa'shî-at, vi. crwydro, gwibio 
 Spatter, spät'ür, v. taenwlychu ; diblo 
 Spatterdashes, spat'ur-dash-iz, n. pi. 
 
 socasau, socysau, brocsenau [podol 
 Spatula, spat r u-la, Spattle, spat/1, n. ys- 
 Spavin, spavin, n. llyncoes 
 Spawl, spôl, n. poer : vi. glafoeri 
 
 328 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; j — dzh. SPI 
 
 Speech, spîtsh, n. llafar ; lleferydd, ym- 
 
 Spawn, spön, n. grawn, groned, gronell 
 
 pysgod ; grifft Uyffaint : v. silio, bwrw 
 
 grawn ; hilio [gronellbysg 
 
 Spawner, spô'nür, n. pysgodyn benyw, 
 Spay, spa, vt. dyspaddu creadur benyw 
 Speak, spik (pt. spoke & spake, pp. 
 
 spoken), v. Uafaru, llefaru, siared. 
 
 Evil -speaking, enllib, drwg absen 
 Speakable, spî'kâ-bl, a. llefarol 
 Speaker, spi'kur, n. llafarwr, ymadrodd- 
 
 wr, areithydd, areithiwr 
 Spear, spî'r, n. bêr, ysbêr, gwaewíFon ; 
 
 tryfer : vt. trywanu 
 Spearmint, spî'r'mînt, n. mintys Mair 
 Spearwort, spî'r'würt, n. llysiau'r gwaew 
 Special, spësh'äl, a. neillduol; arbenig, 
 
 penigol : n. pennodolrwydd 
 Specie, spî'shî, n. arian bathol 
 Species, spi'shiz (pi. species), n. adryw, 
 
 rhyw, math, rhywogaeth 
 Specific, spî-sîf ik, n. priod fedddygin- 
 
 iaeth : a. priodol, pennodol, neillduol ; 
 
 rhywogaethol ; parthol 
 Specifically, spî-sífî-käl-î, ad. wrth y 
 
 rhywiau, yn bennodol 
 Specification, spes-i-fi-ka'shun, n. pen- 
 
 nodiad, gwahannodiad 
 Specify, spës'î-fi, vt. pennodi, gwahan- 
 
 nodi, dangos yn bennodol 
 Specimen, spës'î-mën, n. rhagbrawf, 
 
 cynllun 
 Specious, spî'shüs, a. golygus, rhithiol 
 Speck, spek, n. magi, man, brycheuyn,! 
 
 ysmotyn : vt. manu, brychu 
 Speckle, spek'l, n. man, menyn: vt.! 
 
 britho, mânfritho, brychu, manu 
 Spectacle, spek'ta-kl, n. drych, golwg 
 Spectacles, spek'ta-klz, n. pi. llygeid-l 
 
 wydrau, syllwydrau, golwgwydrau 
 Spectator, spek-ta'tur, n. edrychwr, syll- 
 
 ydd, canfyddwr 
 Spectatorial, spek-ta-to'r'i-al, a. arolygol 
 Spectatress, spek-ta'tres, Spectatrix, 
 
 spek-ta'triks, n. golygyddes 
 Spectre, spek'tiir, n. drychiolaeth, ellyll, 
 
 lledrith, gwagysbryd 
 Speculate, spek'u-lat, v. brydolygu, 
 
 golygiannu, rhagfasgnachu 
 Speculation, spëk-u-la / shün, n. brydsyll- 
 
 iad, meddyliad, golygiedigaeth 
 Speculative, spek'u-la-tiv, a. golygiadol, 
 
 golygiedigol, golygiannol 
 Speculator, spëk'u-la-tür,n. golygiannwr 
 Speculum, spek'u-lum (pi. specula, 
 
 spek'u-la), n. drych 
 Sped, sped, pt. & pp. — Speed 
 
 43 
 
 adrodd, araeth. Organs of speech 
 
 peiriannau ymadrodd, peiriannau llafar 
 
 Parts of speech, rhanau ymadrodd 
 Speechify, spî'tshî-fi, vi. coegareithio 
 Speechless, spîtsh'lës, a. mud, aflafar 
 Speed, spîd (pt. & pp. sped), n. brys, 
 
 brysiad ; cyflymder, buander : v. 
 
 brysio, prysuro ; llwyddo, ffynu 
 Speediness, spî'dî-nës, n. cyflymdra, 
 
 buandra, cyflymedd, cyflymder 
 Speedwell, spîd'wël, Speedwort, spîd'- 
 
 würt, n. llysiau Llewelyn 
 Speedy, spî'dî, a. buan, cyflym, ebrwydd 
 Spell, spël, n. cyfaredd, swyn-gyfaredd ; 
 
 sias o waith : v. swyno ; sillafu 
 Spelling, spelling, n. silliad, sillafiad. 
 
 Spelling-book, silliadur 
 Spelt, spelt, n. math o rawn gwael 
 Spelter, spërtür, n. math o fetel. — Zinc 
 Spend, spend (pt. & pp. spent), v. treulio, 
 
 gwario ; afradloni, gwastraffu. To 
 
 spend time, treulio amser 
 Spendthrift, spendthrift, n. gwastraffwr, 
 
 oferddyn, afradyn 
 Spent, spent, pt. & pp. — Spend 
 Sperable, spî'r'â-bl, a. gobeithiadwy 
 Sperm, spürm, n. had, rhith, anian 
 Spermaceti, spür-mâ-sì'tî, n. defnydd 
 
 cwyrol o'r morfil 
 Spermatic, spur-mat'ik, a. hadoi, hadog 
 Spermologist, spür-mòTo-jîst, n. un yn 
 
 treithu ar hadau, llysieuwr 
 Spew, spu, v. cyfogi, gloesi, ymgyfogi, 
 
 chwydu 
 Sphacelate, sfäs'î-lat, v. marwâu, mallu 
 Sphenoid, sfî'nôid, a. ar ddull cyn, cyn- 
 
 ddull 
 Sphere, sfî'r, n. crwn-gylch, clobyn 
 Spheric, sfer'ik, Spherical, sfer'T-kal, a. 
 
 cyfrgrwn [edd 
 
 Sphericity, sfî-rîs'î-tî, n. crynedd, cylch- 
 Spheroid, sfî-röîd', n. corff hirgrwn, fel 
 
 wy 
 Spheroidal, sfî-röî'däl, a. hirgrwn 
 Spherule, sfër'ul, n. pelen, clobyn 
 Sphinx, sfingks (pi. sphinges, sfin'jiz), 
 
 n. annghenfil chwedlaidd yr Aifft ; 
 
 math o wyfyn 
 Sphygmic, sfig'mik, a. gwaedgurol 
 Spial, spi'äl, n. yspiwr, gwyliwr 
 Spice, spis, n. perlysieuyn : vt. Uysieuo, 
 
 pêrlysieuo 
 Spiced, spist, Spicy, spi'sî, a. llysieuog 
 Spicery, spi'sür-î, n. pêrlysiau ; ystordy 
 
 pêrlysiau 
 
 329 
 
SPO path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tŵ— too, twk~took ; 
 
 Spicosity, spi-kos î-tî, n. pigfeinedd 
 
 Spider, spi'dür, n. cor, coryn, copyn, 
 pryfgopyn, cyffiniden. Gossamer- 
 spider, coryn y gwawn. Water-spi- 
 der, carw y dwfr, gafr y dwfr. Spi- 
 der's web, gwe'r cor, copwe 
 
 Spigot, spíg'üt, n. yspigod 
 
 Spike, spik, n. pig, yspig, pwyniad, hoel- 
 en hir, cethr, cethren : vt. hoelio, 
 cethru ; blaenllymu, pigfeinio 
 
 Spikenard, spik'nurd, n. yspicnard, nard 
 
 Spiky, spi'ki, a. blaenllym, pigfain 
 
 Spill, spil, n. yspil, dernyn, dryllyn : v. 
 (pt. & pp. spilt, spilt), colli, tywallt 
 
 Spin, spin (pt. span & spun, pp. spun), 
 v. nyddu ; mainlifo. To spin out time, 
 oedi. Spinning-wheel, tròell nyddu 
 
 Spinage, spin'aj, n. pigoglys, pigoga 
 
 Spinal, spinal, a. perthynol i asgwrn y 
 cefn. Spinal cord, Spinal marrow, 
 madruddyn y cefn 
 
 Spindle, spin'dl, n. gwerthyd ; echel ; 
 canolbost grisiau ; yspigod, gwäell. 
 Spindle-shanked, coesfain. Spindle- 
 tree, pisgwydden 
 
 Spine, spin, n. asgwrn y cefn, yspin 
 
 Spinet, spî-nët', n. organ dannau 
 
 Spiniferous, spi-nifür-üs, a. dreiniog 
 
 Spinosity, spi-nös'î-tî, n. dreiniogrwydd, 
 dyrysni ; sarugrwydd 
 
 Spinous, spi'nus, Spiny, spi'nî, a. drein- 
 iog, dreiniol, dreinllyd 
 
 Spinozism, spi'no-zizm, n. athrawiaeth 
 Spinoza, holldduwiaeth 
 
 Spinster, spîn'stür, n. nyddwraig ; merch 
 weddw 
 
 Spiral, spi'r'al, a. fel cogwrn tro, nydd- 
 droellog, troellog 
 
 Spire, spi'r, n. dyrwyndro ; twysen ; 
 clochdy blaenfain, pigwrn, bera; v. 
 twysenu ; blaenfeinio 
 
 Spirit, spirit, n. ysbryd, enaid ; gwrol- 
 fryd ; gwirod. Lowness of spirits, 
 iselder ysbryd, dybyrdod. Party 
 spirit, pleidwỳn. Public spirit, gwlad- 
 garwch 
 
 Spirited, spir'î-tëd, a. ysbrydlawn, gwrol. 
 High-spirited, hy, calonog. Low- 
 spirited, Weak-spirited, digalon, 
 prudd, llaes, llwfr. Mean-spirited, 
 isel, gwael, gwael-frydig 
 
 Spiritedness, spîr'ît-ëd-nës, Spiritful- 
 ness, spír'ít-fẁl-nës, n. bywiogrwydd, 
 gwroldeb [poethgryf; hoew 
 
 Spiritous, spir'î-tüs, n. pur; gwirodol, 
 
 Spiritual, spir'it-shu-al, a. ysbrydol 
 
 Spirituality, spír-ît-shu-ärî-tî, n. ys- 
 
 brydolrwydd [brydoli 
 
 Spiritualize, spir'it- shu-al-iz, vt. ys- 
 Spirituous, spirit- shu- üs, a. poethgryf, 
 
 gwirodol 
 Spirt, spurt, n. ysponc : v. ysponcio ; 
 
 pistyllio ; chwistrellu ; íFrydio, tarddu 
 Spiry, spi'r'î, a. blaenllym, pigfain 
 Spissated, spis'a-ted, a. tewychedig 
 Spissitude, spís'î-tud, n. tewychedd, 
 
 tewedd, tewychiant 
 Spit, spit, n. per, bêr : vt. gosod ar fêr : 
 
 v. (pt. spat & spit, pp. spitten & spit), 
 
 poeri. To spit about, dyboeri 
 Spital, spiral, n. — Hospital 
 Spite, spit, n. cenfigen, malais, mic, 
 
 dygasedd : vt. migio, miguso. In 
 
 spite of one, er ei weithaf [dygas 
 
 Spiteful, spit'fẁl, a. migus, maleisus, 
 Spitefulness, spit'fẁl-nës, n. migusedd, 
 
 dygasedd, malais, cenfigen 
 Spitten, spit'n, pp. — Spit 
 Spittle, spît'l, n. poer, poeryn, haliw 
 Splanchnology, splängk-nòTo-jî, n. 
 
 coluddiaeth 
 Splash, splash, v. arwlychu ; lleidio 
 Splashy, splash 7 !, a. pyllog, lleidlyd 
 Splay, spla, vt. goleddfu, cribweithio 
 
 gwal ; llaesu palfais march 
 Spleen, splîn, n. y ddueg, pruddglwyf ; 
 
 drwgewyllys ; dyfn-gas 
 Spleenful, splîn'fẁl, Spleeny, splî'nî, a. 
 
 digllawn, digus 
 Spleen wort, splîn'würt, n. rhedyn y 
 
 fagwyr. Scaby-spleenwort, llysiau y 
 Splendent, splendent, Splendid, splën'- 
 
 ddueg [did, a. claer, ysplenydd 
 
 Splendor, splën'dür, n. gwychder, ceinedd 
 Splenetic, splen'i-tik, a. claf o'r ddueg ; 
 
 croes, digus, anfwyn, anynad 
 Splenic, splen'ik, a. perthynol i'r ddueg 
 Splenitive, splen'i-tiv, a. poethlyd, anynad 
 Splent, splënt, Splint, splint, n. dyfloen, 
 
 dellten, fflochen ; ysgyren. Splint- 
 bone, asgwrn bychan y goes 
 Splinter, splin'tür, v. delltu, fflochenu 
 
 ysgyrioni : n. dellten 
 Splice, splis, vt. cymhlethu penau rhaiF 
 
 cydgysylltu : n. cymhlethiad 
 Split, split (pt. & pp. split), v. hollti 
 
 delltu, delltenu ; rhanu 
 Splutter, splüt'ür, n. godwrdd, ffwdan 
 Spoil, spoil, n. anrhaith, yspail, ysglyf- 
 
 aeth : v. anrheithio, yspeilio ; difrodi ; 
 
 andwyo; ysglyfaethu 
 
 Spoiler, spöî'lür, n. difrodwr, anrheithiwr 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute ; she, zhzrz azure; thin, thìs; j = dzh. SPU 
 
 Spoilful, spöîrfẁl, a. difrodgar, yspeilgar 
 Spoiling, spöî'lîng, n. anrheithiad 
 Spoke, spok, n. adain olwyn, carfan 
 
 gwè'ydd : pt. — Speak 
 Spoken, spo'kn, pp. — Speak 
 Spokesman, spoks'man, n. llefarwr 
 Spoliate, spo'lî-at, vt. anrheithio, yspeil- 
 
 io ; difrodi ; andwyo ; ysglyfaethu 
 Spoliation, spo-lî-a'shün, n. anrheithiad 
 Spondee, spon'dî, n. dau sillaf hir 
 Sponge, spünj, n. yspwng, morfadarch ; 
 
 bolerwr, glwth : v. ysbyngu, sychu âg 
 
 ysbwng ; bolera, bolrythu, glythu, 
 
 gloddestu ar gost arall. Sponging- 
 
 house, gëoldy, blingdy, y flingfa, tŷ 
 
 ceisbwl 
 Sponginess, spün'jî-nës, n. ysbyngeidd- 
 
 rwydd [meddal 
 
 Spongy, spün'jî, a. ysbyngaidd, masw, 
 Sponsal, spon'sal, a. priodasol, dyweddiol 
 Sponsion, spön'shün, n. ymrwymiad i 
 
 ateb 
 Sponsor, spön'sür, n. mach, mechniydd, 
 
 tad bedydd, mam fedydd ; alltraw 
 Sponsorial, spön-sô'r'î-äl, a. meichiol 
 Spontaneity, spon-tä-nî'î-tî, n. gwir- 
 
 foddolrwydd 
 Spontaneous, spön-ta'nî-üs, a. gwir- 
 
 foddol, o hono ei hun 
 Spool, spẅl, n. gwerthyd. Spooling- 
 
 wheel, rhôd nyddu, troell 
 Spoom, spẅm, vi. cyflym fyned 
 Spoon, spẅn, n. llwy. Spoon-meat, 
 
 llwyfwyd 
 Spoonbill, spẅn'bil, n. y llwybig [llwy 
 Spoonful, spẅn'fẁl, n. llwyaid, llonaid 
 Sport, spo'rt, n. chware ; digrifwch, 
 
 cellwair : v. ymddigrifo ; cellwair ; 
 
 chware 
 Sportful, spô'rt'fẁl, Sportive, spo'r'tiv, 
 
 a. chwareugar, cellweirus, difyr, digrif, 
 
 hoenus [wr 
 
 Sportsman, spô'rts'män, n. heliwr ; adar- 
 Sportule, spör'tul, n. elusen, rhodd 
 Spot, spot, n. man, lie, brycheuyn, 
 
 ysmot : vt. manu, brychu, ysmotio. 
 
 On the spot, yn y man, yn ddisymwth 
 Spotless, spöt'lës, a. difrycheulyd, pur, 
 
 glân [brycheulyd, manog 
 
 Spotted, spöt'ëd, Spotty, spöt'î, a. brith, 
 Spousal, spuw'zal, n. priodas ; dywedd- 
 
 iad : a. dyweddiol, priodasol 
 Spouse, spuvvz, n. dyweddi, priod 
 Spout, spüẅt, n. pistyll ; ffrwd : v. pis- 
 
 tyllio, ffrydio, dylifo. Water-spout, 
 
 morbistyll 
 
 Sprain, spran, n. twrf, tyrfiad : vt. tyrfu, 
 
 ysigo 
 Sprang, sprang, pt. — Spring 
 Sprat, sprat, n. morgrothell, corbenwegyn 
 Sprawl, spröl, vi. ymystyn ar lawr, 
 
 ymgreinio, ymrwyfo 
 Spray, spra, n. prigyn, ysbrigyn ; ewyn, 
 
 tawch, morysgai 
 Spread, sprëd (pt, & pp. spread), v. lledu, 
 taenu ; peilio ; ymdaenu : n. taenfa, 
 taeniad, ymdaeniad 
 Spree, sprî, n. cellweirgamp 
 Sprent, sprënt, a. taenelledig, taenedig : 
 pp. — Sprinkle [gewyllyn 
 
 Sprig, sprig, n. brigyn, ysbrigyn, ys- 
 Spriggy? sprîg'î, a. brigog, brigynog 
 Spright, sprit, n. drychiolaeth, ellyll 
 Sprightliness, spritlî-nës, n. hoenus- 
 rwydd, bywiogrwydd, heinifdra, gor- 
 hoen, sioncrwydd 
 Sprightly, sprit'lî, Sprightful, sprit'fŵl, 
 
 a. bywiog, eidiog, gorhoenus, sionc 
 Spring, spring, n. ffynnon, ffynnonell ; 
 tarddiad ; 11am, crychnaid ; gwanwyn : 
 v. (pt. sprung & sprang, pp. sprung), 
 tarddu, egino, blaguro ; ffynnoni ; 
 dychlamu. Day-spring, codiad y 
 wawr. Spring-halt, clunheciant. 
 Spring-head, Uygad iFynnon. Spring- 
 tide, gorllif, penllif, uchelfor. Spring- 
 water, dwfr iFynnon. To spring a 
 leak, ymagenu, golwng dwfr i mewn 
 Springal, sprîng'äl, n. llencyn, glaslanc 
 Springe, sprînj, Springle, spring'gl, n. 
 
 croglath, tag-fagl 
 Springiness, sprîng'î-nës, n. gwrthneid- 
 
 iolrwydd, adwythder, twythiant 
 Springy, springe, a. gwrthneidiol, ar- 
 
 dwythol, twythig ; llawn ffynnonau 
 Sprinkle, spring'kl, v. taenellu, ysgeinio 
 Sprit, sprit, n. blaguryn ; polyn. Sprit- 
 sail, yr hwyl flaen 
 Sprite, sprit, n. ellyll, bwgan, mwci 
 Sprout, sprüẅt, vi. blaendarddu, blaguro, 
 egino. Sprouts, ysgewyll ; adfresych 
 Spruce, spr\vs, a. tlws, dillyn ; hoew, 
 pine, cryno, sionc, twtnais : n. math o 
 ffeinidwydden [ni, hoewder 
 
 Spruceness, sprẅs'nës, n. dillynedd, tlys- 
 Sprucify, sprẅ'sî-fi, v. tacluso, twtneisio, 
 
 hoewi, pincio, ymbincio 
 Sprung, sprung, pt. & pp. — Spring 
 Spud, spud, n. darn cyllell ; pwtyn ' 
 Spume, spurn, n. ewyn, gorferw : vi. 
 
 ewynu, malu ewyn, gorferwi 
 Spumous, spu'miis, a. ewynog ; gwag 
 
 33l~ 
 
STA path, fät, êre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, tẁk=took 
 
 Spun, spun, pt. & pp. — Spin 
 
 Spunge, spünj, n. — Sponge 
 
 Spunk, spungk, n. pren gwyn, pren pwdr 
 sych ; arial, bywyd 
 
 Spur, spur, n. yspardun, barog ; swm- 
 bwl ; cymhellai ; annogaeth : v. ys- 
 parduno, symbylu ; dirgymhell, dir- 
 annog. Spur-gall, ol yr yspardun 
 
 Spurge, spürj, n. frlamgoed, llysiau'r 
 llaeth, Uaeth yr ysgyfarnog. Sea- 
 spurge, llaeth y fammaeth 
 
 Spurious, spu'r'î-üs, a. fìugiol, basdardd- 
 aidd, geurywiol [bastarddiaeth 
 
 Spuriousness, spu'r'î-üs-nës, n. iFugedd, 
 
 Spurling, spurring, n. math o fôrbysg- 
 odyn [gwrthwingo : n. gwrthodiad 
 
 Spurn, spurn, v. gwrthod gyda dirmyg, 
 
 Spurrier, spür'î-ür, n. gwneuthurwr ys- 
 pardunau [pistyllio 
 
 Spurt, spurt, n. hwp, hepynt : v. tarddu, 
 
 Sputation, spu-ta'shun, n. poeriad 
 
 Sputter, spüt'ür, v. poeri wrth siared : 
 n. iFwdan, godvvrdd 
 
 Spy, spi, n. yspiwr, yspienwr ; gwylied- 
 ydd, chwiliedydd : v. yspeio, yspeiena, 
 chwilio, canfod. Spy-glass, yspeien- 
 ddrych, syllwydr, syllddrych 
 
 Squab, skwob, n. sachglustog ; gorwedd- 
 fainc ; dyn byrdew ; trolen, ffwtog : 
 vi. syrthio yn syth 
 
 Squabbish, skwob'ish, Squabby, skwob'i, 
 a. ysmwt, bondew, ffblenog, tewlydan 
 
 Squabble, skwob'i, n. íFrwgwd, ymgiprys: 
 vi. ffrygydu, syrthio allan, cynhenu 
 
 Squadron, skwod'run, n. llynges; byddin, 
 mintai, llu, catrawd. Squadron of 
 horse, marchoglu. Squadron of ships, 
 mintai o longau, llynges [swgfudr 
 
 Squalid, skorid, a. brwnt, bawlyd, budr, 
 
 Squalidity, skwö-líd'î-tî, Squalidness, 
 skwöríd-nës, n. bawlydrwydd, budr- 
 edd, aflendid, gorfudredd 
 
 Squall, skwol, vi. ysgrechain, crech- 
 leisio : n. ysgrech ; awel ddisyfyd, 
 chwa [gwyntog 
 
 Squally, skwo'li, a. chwawiog, awelog, 
 
 Squalor, skwa'lur, n. budredd, budreddi 
 
 Squamose, skwa-mos', Squamous, skwa'- 
 müs, a. cenog, crestog 
 
 Squander, skwon'dur, vt. gwasgaru, 
 gwastraffu, afradloni 
 
 Square, skwe'r, a. ysgwar, cwar, pedwar- 
 ochrog, pedronglog : n. pedrongl, 
 ysgwâr, petryfal, petryal : v. ysgwario, 
 petryalu, pedrori, pedrongli ; trefnu, 
 llunio 
 
 Squareness, skwe'r'nes, n. pedrongledd, 
 
 petryaledd 
 Squarrose, skwo-ros', Squarrous, skwor'- 
 
 us, a. cenog, crestog 
 Squash, skwosh, vt. gwasgu yn deisen 
 Squat, skwot, n. cwrcwd, crwcwd ; un 
 
 byr a Uydan, cnwff: vi. yswatio, 
 
 crycydu, eistedd ar y garau 
 Squeak, skwik, vi. gwichio, gwichian, 
 
 gwichleisio, ilechu : n. fnich, gwich, 
 
 gwichlef. A weak squeeking voice, 
 
 llais main [gwichian 
 
 Squeal, skwil, vi. gwilrin, gwichio, 
 Squeamish, skwi'mish, a. alarllyd, 
 
 gwrthneugar, gwrthwynebus 
 Squeamishness, skwi'mish-nes, n. gwrth- 
 
 wynebrwydd, gwrthwyneb 
 Squeeze, skwiz, n. gwasg : v. gwasgu 
 Squelch, skweltsh, vt. llethu : n. swrth- 
 
 godwm 
 Squib, skwib, n. ffug-fellten, fflamig ; 
 
 duchan 
 Squill, skwil, n. winwyn y môr. Vernal 
 
 squill, serenyn 
 Squinancy, skwîn'än-sî, n. y fynyglog, 
 
 fflameg yn y gwddf 
 Squint, skwint, n. trawsol wg : a. gŵyr, 
 
 traws : v. llygadwyro, trawsdremio. 
 
 Squint-eyed, llygadgroes, llygadŵyr. 
 
 Squinting outwardly, llygad-gall 
 Squirrel, skwur'el, n. gwiwer 
 Squirt, skwurt, n. chwistrell : v. pistyllio, 
 
 chwistrellu 
 Stab, stab, vt. brathu, gwanu, trywanu : 
 
 n. brath, gwân, erwan, trywan 
 Stabiliment, stä-bírî-mënt, n. atteg, 
 
 cadarnâd [cadernid 
 
 Stability, stâ-bîrî-tî, n. sefydlogrwydd, 
 Stable, sta'bl, a. diysgog. sefydlog, 
 
 cadarn-gryf: n. marchdŷ, aman, 
 
 ystabl 
 Stableness, sta'bl-nes, n. diysgogrwydd, 
 
 sefydlogrwydd 
 Stabling, stalling, n. cadwad, porthiant 
 
 meirch 
 Stablish, stäb r lîsh, vt. sefydlu, cadarnâu 
 Stack, stak, n. dâs, mwdwl, twr ; crug : 
 
 vt. dasu, mydylu. A stack of chim- 
 neys, twr o simneiau 
 Staddle, städl, n. ystol, mwdwl, ffbn- 
 
 fagl, atteg, bagl ; marchwŷdd 
 Stadium, städ'yüm (pi. stadia, städ'yä), 
 
 n. mesur Rhufeinaidd, yn cynwys 
 
 606| o droedfeddi 
 Stadtholder, städ'hol-dür, n. penllywydd 
 
 ar yr Isellmyn gynt 
 
 332 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. STA 
 
 Staif, stäf (pi. staves), n. ffon, llachbren, 
 berllysg, pastwn ; pawl ; yr holl ben- 
 gadpeniaid mewn llu. Staff-bearer, 
 brysgyllddygydd, dygiedydd y fer- 
 llysg. Hand-staff, troed ffust 
 Stag, stag, n. carw, cerwyd, cellaig 
 Stage, staj, n. chwareufa, esgynlawr, 
 taflod; gradd, teithradd. Stage-coach, 
 teithgerbyd. Stage-player, dynwared- 
 ydd [iedydd 
 
 Stager, sta'jür, n. dynwaredydd; arfer- 
 Staggard, stäg'ürd, n. carw pedeirblwydd 
 Stagger, stäg'ür, v. honcian ; petruso 
 Staggers, stag'urz, n. pi. dera, penddar- 
 
 edd, pendro, gysp 
 
 Stagnant, stäg'nänt, a. llonydd, marw, 
 
 disymud. Stagnant-water, merddwfr, 
 
 llynwyn, marwddwfr [sefyll 
 
 Stagnate, stag'nat, vi. croni, llynio, 
 
 Stagnancy, stäg'nän-sî, Stagnation, stäg- 
 
 na'shün, n. croniad, llyniad 
 Staid, stad, pt. & pp. — Stay : a. difrif, 
 
 arafaidd, dwys, sobr, rheolaidd 
 Staidness, stad'nes, n. difrifwch, sobrwydd 
 Stain, stan, n. ystaen, brycheuyn, gwarth- 
 nod, diwyniad: v. ystaenio, diwyno, 
 anurddo, brycheuo ; gwaradwyddo ; 
 gwarthruddo 
 Staircase, ste'r'kas, n. dringfa 
 Stairs, ste'rz, n. pi. grisiau 
 Stake, stak, n. pawl, buddel; cyngwystl : 
 vt. polioni ; cyngwystlo, dal, anturio, 
 peryglu 
 Stalactite, sta-lak'tit, n. cydgorffiad 
 
 calchaidd yn dibynu mewn ogof ëydd 
 Stalagmite, stä-läg'mit, n. defnydd 
 calchaidd yn ymgasglu ar waelod 
 ogofëydd 
 Stale, stal, a. hen, henaidd ; diflas, egr, 
 egraidd : n. trwnc, lleisw : v. troi yn 
 ddiflas ; troethi, gollwng trwnc 
 Staleness, stal'nës, n. hendra, egredd. 
 
 egri, diflasrwydd 
 Stalk, stok, vi. paladru, corsenu ; rhodio 
 yn benuchel : n. paladr, bonyn, cors- 
 en, gwelltyn ; rhodiad sythfalch. 
 Stalking-horse, ceffyl adara; ceffyl 
 brethyn ; ffugorchudd 
 Stalky, sto'ki, a. paladrog, corsenog 
 Stall, stöl, n. côr preseb ; marchnadfainc, 
 
 gweithgell; bawdle, bysle 
 Stallage, stö'laj, n. ffeirdoll, bwthdoll 
 Stalled, stöld, a. pasgedig, tewbasg 
 Stallion, stäryün, n. march, amws 
 Stalworth, stoTwiirth, a. cadarn, dewr, 
 cryf 
 
 Stamen, sta men (pi. stamina, stäm'î-nä), 
 
 n. briger blodeuyn 
 Stamineous, stä-mín'yüs, a. Uinynog 
 Stammel, stäm'ël, n. math o liw coch 
 Stammer, stän/ür, v. bloesgi, bloesg 
 
 siared, siared âg attal arno : n. attal- 
 
 ddywedyd 
 Stammering, stäm'ür-îng, n. bloesgedd, 
 
 attalddywediad, bloesgni 
 Stamp, stamp, n. argraff, argraffnôd, ol ; 
 
 bath, nodbeiriant : v. pwyo, briwo ; 
 
 cnocio â throed; nodi, argraffu, bathu, 
 
 arfathu 
 Stanch, stântsh, a. diddos, cyfan, diys- 
 
 gog, cadarn : v. attal ; sychu 
 Stanchion, stän'tshün, n. atteg, attegbost 
 Stanchless, stântsh'lës, a. anattaladwy 
 Stanchness, stäntsh'nës, n diddosrwydd, 
 
 diysgogrwydd 
 Stand, stand (pt. & pp. stood), v. sefyll, 
 
 bod, aros: n. safíad; saíle, gorsaf; 
 
 petrusdod, dyryswch. Stand still, 
 
 sefwch, arosw r ch, sefwch yn llonydd. 
 
 To stand aghast, synu, brawychu. 
 
 To stand by a person, amddiffyn un. 
 
 To stand in awe, ofni. To stand in 
 
 need, bod âg eisiau arno 
 Standard, stän'dürd, n. Human, baner, 
 
 safon ; prawfreol : a. gosodedig ; yn ol 
 
 prawfreol. Standard-bearer, llumanwr, 
 
 banerwr 
 Standel, stän'dël, n. pren a hirsafodd 
 Stander, stän'dür, n. hen goeden. Stander- 
 
 by, edrychwr, un yn sefyll gerllaw 
 Standing, standing, n. safiad ; safle ; 
 
 oed ; parâd : a. sefydlog, safadwy. 
 
 Standing army, llu sefydlog. Stand- 
 ing corn, llafur heb ei fedu 
 Standish, stari'dish, n. corn dû, inc-lestr 
 Stang, stäng, n. ystang, ystengaid 
 Stank, stangk, pt. — Stink 
 Stannary, stän r ür-î, n. ystaen-glawdd, 
 
 cloddfa plwm gwyn 
 Stanza, stan^za, n. pennill 
 Staple, sta'pl, n. marchnadfa, marclmad 
 
 sefydlog ; ystwffwl : a. sefydledig ; 
 
 pennodol 
 Star, stcär, n. seren. Star- fish, sêr-bysg, 
 
 pymbys. Star-gazer, sêrdremiedydd. 
 
 A shooting star, A falling star, seren 
 
 hedegog. Evening star, Gweno, seren 
 
 y nos. Morning star, Gwener, seren 
 
 y bore. North star, seren y gogledd, 
 
 seren y pegwn. The seven stars, y 
 
 saith seren siriol, y twr sêr. — Pleiades 
 Starboard, stär'bô'rd, n. tu dehau Hong 
 
 333 
 
STE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twin too, tẁk=took; 
 
 Starch, stärtsh,n. sŷth, lledlud: vt. sythu. 
 
 Starched, ffurfgar, gorfanol 
 Stare, stë'r, v. llygadrythu, sylldremio : 
 
 n. llygadrythiad, sylldrem ; aderyn 
 
 yr eira, drudwy 
 Stark, stark, a. syth, afriwiog, anystwyth. 
 
 Stark-blind, hollolddall. Stark-naked, 
 
 noethlymyn 
 Starless, starves, a. disêr, heb oleu sêr 
 Starlight, stâr'lit, n. sêr-oleu 
 
 Stationery, sta'shün-ür-î, n. papyr, inc, 
 
 a nwyddau o gyffelyb natur 
 Statist, statist, n. gwladwriaethwr 
 Statistical, sta-tis'tT-kal, a. ystadegol 
 Statistics, sta-tis'tiks, n. pi. ystadiaeth, 
 
 ansoddas 
 Statuary, stät'u-ür-î, n. cerfiwr delwau, 
 
 delwedydd ; delwedyddiaeth,delwgerfiad 
 Statue, stat'u, n. delw, cerfyll, cerflun 
 Stature, stät'shür, n. uchder, taldra 
 
 Starling, starring, n. aderyn yr eira, ! Statutable, stät'u-tâ-bl, a. cytun 
 
 drudwy; atteg, canbost 
 Starred, stârd, a. sêrfrithedig, sêrig. 
 
 Ill-starred, anffodus 
 Starry, star^fa. serenog, serog 
 Start, start, n. 11am, naid, torf ; osgoad ; 
 
 rhuthr : v. swrthneidio, tasgu ; tafiu ; 
 
 cychwyn gyrfa ; dwyn ger bron ; codi. 
 
 To get the start, cael y blaen. To start 
 
 aside, osgöi. To start a hare, codi 
 
 ysgyfarnog 
 Starter, stär'tür, n. codwr ; tarfgî 
 Startish, stâr'tîsh, a. anwadal ; hydarf 
 Startle, stär'tl, v. brawychu, peri dy- 
 
 chryn, neidio gan ddychryn 
 Starve, starv, v. newynu, fferu, rhynu, 
 
 sythu. To starve with cold, sythu, 
 
 fferu. To starve with hunger, newynu 
 Starveling, starv'ling, n. un bolwag : a. 
 
 newynog 
 Starwort, stâr'würt, n. llysiau'r tenewyn 
 Statary, sta'tür-î, a. diysgog, sefydlog, 
 
 safadwy ; penderfynol 
 State, stat, n. cyflwr, ansawdd, helynt, 
 
 sefyllfa, rhwysg, teyrnwychder ; llyw- 
 
 odraeth, gwladwriaeth : vt. adrodd, 
 
 gosod ger bron, mynegu, datgan ; 
 
 sefydlu. State-bed, teyrnwely. To 
 
 lie in state, gorwedd dan deyrn-grwys. 
 
 United States, Unol Daleithiau 
 Stateliness, stat'lî-nës, n. gorwychedd, 
 
 rhwysgfawredd, mawreddogrwydd 
 Stately, stat'lî, a. uchelwych, balch 
 Statesman, stats'man, n. gwladwriaethwr, 
 
 ystadegwr 
 Static, stat'ik, Statical, stat'i-kal, a. 
 
 pwysyddiaethol, pwysol 
 Statics, stat'iks, n. pi. pwysyddiaeth 
 Station, sta'shün, n. sefyllfa, gorsaf; 
 
 galwad, safiad : vt. sefydlu, gosod 
 
 mewn lie, gorsafu 
 Station ariness, sta'shün-ür-î-nës, n.gor- 
 
 safoldeb, safolrwydd 
 Stationary, sta'shün-ür-î, a. sefydlog, 
 
 gorsafol, sefydledig [wr 
 
 Stationer, sta'shün-ür, n. papur-werth- 
 
 chyfraith 
 
 Statute, stat'ut, n. deddf, cyfraith. Stat- 
 ute-book, deddflyfr 
 Staunch, stäntsh. — Stanch 
 Stave, stav (pt. & pp. stove), vt. dryllio, 
 dryllio yn erwydd : n. erwydden ; 
 pumllin 
 Staves, stavz, n. pi. — Staff 
 Stavesacre, stav'za-kur, n. llysiau'r llau 
 Stay, sta (pt. & pp. staid), v. aros, trigo ; 
 attegu, dal, attal : n. arosiad, preswyl- 
 iad ; atteg. Stay-lace, carai gwasg- 
 rwym 
 Stays, staz, n. pi. gwasgrwym merch 
 Stead, stëd, n. lie. To stand in one's 
 
 stead, llenwi le un 
 Steadfast, stëd'fäst, a. sicr, dianwadal, 
 diysgog, disigl, gorddifwng, diymod, 
 cywir [alwch 
 
 Steadfastness, stëd'fäst-nës, n. dianwad- 
 Steadiness, stëd'î-nës, n. diwamalrwydd, 
 diysgogrwydd [diysgog 
 
 Steady, stëcTî, a. diwamal, dianwadal, 
 Steak, stak, n. golwyth, dernyn o gig 
 Steal, stîl (pt. stole, pp. stolen), v. dwyn, 
 Uadrata, cipio, ysgipio. To steal 
 away, myned ymaith yn ddirgel 
 Stealth, stëlth, n. lladrad. By stealth, 
 
 yn ladradaidd ; yn ddirgelaidd 
 Stealthy, stël r thî, a. lladradaidd ; dirgel 
 Steam, stîm, n. ager, agerdd, anwedd; 
 tarth : v. anweddu, agerddu ; tarthio. 
 Steam-boat, Steam-ship, agerddfâd, 
 agerddlong 
 Steamer, stî'mür, n. agerddlong 
 Steed, stîd, n. march, ceffyl ; carnwyd 
 Steel, stîl, n. dur, malaen : vt. durio, 
 
 caledu. Steel-clad, dur-arfog 
 Steely, stî'lî, a. durol, duriol, caled 
 Steelyard, stîryürd, n. pwyslath, durlath 
 Steep, stîp, n.dibyn, llethr, tyle: a. serth, 
 
 llethrol : vt. mwydo, soegi, sicio 
 Steeple, stî'pl, n. clochdy. Steeple- 
 chase, meirch-redegfa dros berthi a 
 
 chloddiau 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j=rdzh. 
 
 STI 
 
 Steepness, stîp'nës, n. serthedd, llethredd 
 Steepy, stî'pî, a. dibynaidd, serth, llethr- 
 
 og [llywio; cyfeirio 
 
 Steer, stî'r, n. bustach, enderig : v. 
 Steerage, stî'r'aj, n. llywiad; llywle 
 Steersman, sti'rz'man, n. llonglywydd 
 Steganography, stëg-ä-nög'râ-fî, n. cel- 
 
 ysgrifiaeth 
 Stegnosis, stëg-no'sís, n. bolrwymiad 
 Stegnotic, steg-not'ik, a. bolrwymol 
 Steìe, stil, n. bôn, earn 
 Stelene, stërîn, a. colofnaidd, colofnog 
 Stellar, stërür, Stellary, stërür-î, a. 
 
 serol, serenol, serig 
 Stellate, stel'at, a. serenaidd, pelydraidd 
 Stellation, stë-la'shün, n. ymlewyrchiad, 
 
 pelydriad 
 Stelliferous, stë-líf'ür-üs, a. serog 
 Stelliform, stërî-förm, a. pelydrol, sêr- 
 
 ddull 
 Stellionate, stëryo-nat, n. gwerthiant 
 
 eiddo araH, gauwerthiant 
 Stem, stem, n. paladr, corsen, cŷff, pill, 
 
 bôn ; ach ; tylwyth ; pen blaen, duryn 
 
 Hong : vt. nofio yn erbyn ; gwrth- 
 
 sefyll ; attal ; darostwng 
 Stench, stëntsh, n. drewdod, drygsawr, 
 
 archwa : vt. drewi 
 Stencil, stën'sîl, vt. arliwio 
 Stenography, stî-nög'râ-fî, n. byrysgrif, 
 
 llawfer 
 Stentorian, stën-tô'r'î-än, a. uchelgroch 
 Stentorophonic, sten-tur-o-fon'ik, n. 
 
 crochleisiol. Stenterophonic-tube, 
 
 llafargorn, gwaeddgorn 
 Step, step, n. cam, camre, cerddediad ; 
 
 ffon ysgol : vi. camu ; cerdded. To 
 
 step aside, troi naill ochr. To step 
 
 back, myned cam yn ol, rhoi adlam, 
 
 cilio i nol 
 Stepdaughter, stëp'dö-tür, n. llysferch, 
 
 merch wen [g w yn 
 
 Stepfather, stëp'fâ-THür, n. llysdad, tad 
 Stepmother, stëp'müTH-ür, n. llysfam, 
 
 mam wen 
 Steppe, stëp'î, n. gwastadtir diffaeth 
 Stepson, stëp'sün, n. llysfab, mab gwyn 
 Stercoration, stur-ko-ra'shun, n. teiliad 
 Stere, stî'r, n. mesur Ffrengig 35.316581 
 
 o droedfeddi cyfan-gorff 
 Stereometry, stî'r-î-öm'î-trî, n. cyfan- 
 
 fesuriaeth 
 Stereotype, stl'r'î-o-tip, n. ystrydeb 
 Sterile, sterol, a. diffrwyth, anfuddiol ; 
 
 hysp [diifrwythder 
 
 Sterility, stë-rîl'í-tî, n. anffrwythlondeb, 
 
 Sterilize, ster'il-iz, vt. diffrwytho 
 Sterling, stür'líng, n. arian bath y 
 
 deyrnas : a. gwirfath ; cyfreithlawn ; 
 
 pur 
 Stern, stürn, a. sarug, surlym, cuchiog : 
 
 n. llyw Hong ; y pen ol 
 Sternal, stür'näl, a. perthynol i asgwrn y 
 
 ddwyfron 
 Sternmost, stürn'most, a. olaf 
 Sternness, stür'nës, n. sarugrwydd 
 Sternum, stür'nüm, n. asgwrn y ddwyfron 
 Sternutation, stür-nu-ta'shün, n. trew- 
 
 iad, tisiad 
 Sternutative, stür-nu'tä-tfySternutatory, 
 
 stür-nu'tâ-tür-î, a. yn peri tisian 
 Stertorious, stür-tô'r'î-üs, Stertorous, 
 
 stür'to-rüs, a. chwyrnog 
 Stew, stu, n. isgell, ystyw ; twymdy ; 
 
 puteindy : v. araf-ferwi [dystain 
 
 Steward, stu'ürd, n. goruchwyliwr ; 
 Stewardship, stu'ürd-shíp, n. goruchwyl- 
 
 iaeth ; dysteiniaeth 
 Stick, stik, n. pren, íFon, pastwn, llaw- 
 
 ffon : v. (pt. & pp. stuck), glynu ; 
 
 glydo ; rhuso, petruso ; gwanu 
 Stickiness, stik'i-nes, n. glydiogrwydd 
 Stickle, stik'l, v. ymdrafferthu ; ymyr- 
 
 aeth ; ymbleidio [dom, crothell 
 
 Stickleback, stik'1-bak, n. brithyll y 
 Stickler, stik'lur, n. ymyrwr, glynwr 
 Sticky, stik 7 !, a. glydiog 
 Stiff, stif, a. sŷth, anystwyth, anhyblyg, 
 
 gwrthnysig, ystyfnig. A stiff gale, 
 
 awel gryf. Stiff with cold, syth, 
 
 wedi sythu 
 Stiffen, stîf'n, v. sythgeledu ; sythu 
 Stiffness, stîf'nës, n. anhyblygedd, syth- 
 
 dra, sythni ; anhynawsedd 
 Stifle, sti'fl, vt. mygu, diffoddi ; celu 
 Stigma, stîg'mä, n. nod haiarn ; gwarth- 
 
 nod, anair [gwaradwyddo 
 
 Stigmatize, stig'ma-tiz, vt. gwarthnodi, 
 j Stile, stil, n. camfa, llamfa 
 | Stiletto, stî-lët'o, n. bidog, cyllellgledd 
 i Still, stil, a. llonydd, tawel, dystaw, di- 
 
 gyffro : vt. tewi, llonyddu ; dystewi : 
 
 ad. eto, er hyn, er hyny, yn wastadol : 
 
 n. dysdyllai. Still-born, marw-anedig, 
 
 erthylaidd. Still life, bywyd llysieuol. 
 
 Stock-still, digyffro 
 Stillatitious, stíl-â-tísh'us, a. dystyllaidd, 
 
 dyferiol 
 Stillatory, stîrâ-tür-î, n. dysdylldŷ 
 Stillness, stíl'nës, n. tawel wch, dystaw- 
 
 rwydd, llonyddwch [hirgoes 
 
 Stilt, stilt, n. tudfach, ystudfach ; aderyn 
 
 335 
 
STO path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzztoo, twkrrrtook ; 
 Stimulate, stìm'u-lat, vt. symbylu ; an- i Stoic, sto'ik, n. Stoiciad, un o ddysgybl- 
 
 nog, cymhell, cyffröi [iad ion Zeno, athronydd yn Athen gynt 
 
 Stimulation, stím-u-la'shün, n. symbyl- Stoke, stok, v. edrych ar ol tan 
 Stimulus, stîm'u-lüs (pi. stimuli, stîm'- '' Stoker, sto'kur, n. tânborthwr 
 
 u-li), n. cymhellai j Stole, stol, n. math o wisg urddasol : pt. 
 
 Sting, sting (pt. & pp. stung), n. colyn, — Steal [amser hebgor 
 
 Stolen, sto'ln, pp. — Steal. Stolen hours, 
 Stolid, stöTíd, a. ffol, ynfyd, hurt 
 Stolidity, sto-líd'î-tî, n. ffoledd 
 Stomach, stum'ak, n. cylla ; chwant 
 bwyd : vt. digio, ymddigio, ffromi ; 
 cuddoddef. Pit of the stomach, 
 genau'r cylla 
 Stomacher, stüm'ä-tshür, n. bronfoll, 
 dwyfroneg ; broneg [cromilaid 
 
 Stomachful, stüm / äk-fẁl, a. sarug : n. 
 Stomachfulness, stum'ak-fwl-nes, n. 
 
 sarugrwydd 
 Stomachic, sto-mak'ik, n. meddyginiaeth 
 
 i'r cylla : a. llesol i'r cylla 
 Stond, stönd, n. sefyllfa, safle 
 Stone, ston, n. careg, maen ; 14 pwys ; 
 8 pwys o gig ; clefyd y maen, y gareg : 
 vt. llabyddio, baeddu â cheryg : a. 
 meinyn ; o geryg. Stone-bells, clych 
 y ceryg. Stone-crop, llysiau'r fagwyr. 
 Stone-chat, math o aderyn. Stone- 
 mason, saermaen. Blue-stone, copras 
 glas. Boundary-stone, maen ffin. 
 Grind-stone, maen llif, maen llifo. 
 Precious stone, maen gwerthfawr. 
 Rocking-stone, maen ysgwyd. Stone 
 in the bladder, maen tostedd. To cut 
 for the stone, maen dry chu. Whet- 
 stone, maen hogi, llymedras 
 Stonehenge, ston'henj, n. Cor Gawr 
 Stonewort, ston'würt, n. rhawn yr ebol 
 Stony, sto'nî, a. caregog, cerigog, maen- 
 
 ol ; caled. A stony place, creigle 
 Stood, stẁd, pt. & pp. — Stand 
 Stool, stẅl, n. mainc ; ystol ; ymgarth 
 Stoop, stẅp, v. plygu, ymgrymu, crymu 
 Stop, stop, v. attal, rhwystro ; cau ; 
 gorphwys : n. arosiad, attaliad ; gor- 
 phwysnod [arosiad 
 
 Stoppage, stop'aj, n. rhwystr, attaliad; 
 Stopper, stop'ür, Stopple, stop 7 !, n. cau- 
 
 edydd, top, topyn 
 Store, stô'r, n. ystôr, trysor ; amledd ; 
 ystorfa : vt. ystorio ; diwallu ; trysori 
 Storehouse, stô'r'hüẅs, n. ystordy 
 Stork, stork, n. ciconia, chwibon 
 Storm, storm, n. ystorm, tymhestl, gyr- 
 wynt ; rhuthgyrch : v. tymhestlu, ys- 
 tormio ; tyrddu ; rhuthro ar. To take 
 by storm, cymeryd lie trwy nerth arfau 
 
 336 
 
 conyn : vt. pigo, brathu a cholyn 
 Stinginess, stîn'jî-nës, n. crintachrwydd 
 Stingless, stîng'lës, a. digolyn ; diniwed 
 Stingo, stîng'go, n. hen gwrw-cryf 
 Stingy, stîn'jî, a. crintach, anhael, calon- 
 gaued. A stingy one, cledryn ; cledren 
 Stink, stingk, n. drewi, drewsawr, dryg- 
 sawr: vi. (pt. stunk & stank, pp. 
 stunk), drewi 
 Stinkard, stmg'kurd, n. drewgi 
 Stinking, sting'kmg, a. drewllyd, dryg- 
 
 sawrus, mws 
 Stint, stmt, vt. terfynu ; dogni, prinâu, 
 
 cyfyngu : n. terfyn, cyffin 
 Stipend, stipend, n. tal, cyflog ; hur 
 Stipendiary, sti-pën'dî-ür-î, n. cyflogddyn 
 Stippling, stîp'lîng, n. math o gerfiad 
 Stipulate, stip'u-lat, vi. ammodi; cytuno 
 Stipulation, stîp-u-la / shün, n. ammod ; 
 
 ammodiad, cytundeb 
 Stir, stür, n, ystŵr, cynhwrf, cyffro, 
 twrdd : v. cyíFröi, annog, cymhell ; 
 symud, ymsymud, rhodio. Stir-about, 
 llymry, uwd, sucan. To stir up, 
 cyfíròi, bywâu. To stir up a tumult, 
 codi terfysg 
 Stirless, stür'lës, a. digyffro 
 Stirp, stürp, n. ach, teulu, cenedlaeth 
 Stirrup, stür'üp, n. gwarthail, gwrthafl. 
 
 Stirrups, dwyar, gwarthailon 
 Stitch, stîtsh, n. pwyth ; gwaew, gwyneg : 
 
 vt. pwytho ; gwn'io 
 Stithy, stîth% n. eingion ; gofail 
 Stive, stiv, vt. malldwymno ; tynlenwi 
 Stoat, stot, n. carlwm [frathiad 
 
 Stoccado, sto-kaMo, n. brath, cledd- 
 Stock, stok, n. bôn, cyíF, boncyíF, coetrych ; 
 tylwyth ; da, anifeiliaid ; nwyddau ; 
 golud; gwddfdorch, gwddflian : vt. 
 cyffio,bonio; ystorio; cyflenwi. Stock- 
 dove, ysguthan. Stock-jobber, prynwr 
 neu werthwr dyled y deyrnas. Stock- 
 lock, clo cyff gwn. Gazing-stock, 
 gwawd-ddrych. Laughing~stock,gwat- 
 warnod. Stock and bit, tröwr, tyll- 
 iadyr. i [ Stocks, eyffion ; arianf ëydd y 
 deyrnas; seilgyffiau Hong 
 Stocking, stoVing, n. hosan. Blue- 
 stocking, benyw ddysgedig 
 Stoical, sto'i-kal, a. fel Stoiciad, dideimlad 
 
ore; fate, ling, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jzzdzb. STR 
 
 Stormy, stör mî, a. tymhestlog, ystormus 
 Story, stô'r'î, n. hanes ; chwedl ; lloiFt: 
 
 vt. rhoi hanes, adrodd. Story-teller, 
 
 chwedleuwr ; celwyddwr 
 Stound, stüẅnd, vt. gofidio : n. gofid 
 Stout, stüẅt, a. mawr, cadarn ; talgryf ; 
 
 dewr, gwrol [der 
 
 Stoutness, stüẅt'nës, n. pybyrwch, cryf- 
 Stove, stov, n. twymdy ; tân-gell : pt. & 
 
 pp. — Stave 
 Stow, sto, vt. cyflëu, gosod mewn trefn 
 Stowage, sto'aj, n. ystôrle, ystordy ; 
 
 cyflead; ystordal [llygadwyrni 
 
 Strabism, stra'bizm, n. trawsedrychiad, 
 Straddle, strad'l, vi. bon-gamu, sefyll, 
 
 cerdded neu farchogaeth â'r traed ar led 
 Straggle, strag'l, vi. gwahan-grwydro 
 Straggler, sträg'lür, n. crwydryn 
 Straight, strat, a. uniawn, cymhwys : ad. 
 
 rhag blaen, ar gyfer wyneb, rhagddo. 
 
 Straight-edge, llinellai, llinellyr. 
 
 Straight-forward, didwyll, annichell- 
 
 gar, uniawn ; cymhwys 
 Straighten, stra'tn, vt. unioni, uniawni 
 Straightness, strat'nës, n. unionedd 
 Straightway, strat'wa, ad. yn union- 
 
 gyrchol, yn ddiattreg 
 Strain, stran, n. ysigiad, dirdroad, twrf ; 
 
 tynder ; ymdrech ; iaith, ton, dull : v. 
 
 tyrfu, dirdròi, ysigo ; ymegnîo ; tynâu; 
 
 atafaelu; hidlo. A lofty strain, uchel- 
 
 dôn 
 Strainer, stra'nür, n. hidl, llian hidlo 
 Strait, strat, ad. cyfyng, cul, tyn, caeth : 
 
 n. cyfyngder ; cyfyrigfor, culfor. 
 
 Strait-waistcoat, caethwasgod 
 Straiten, strain, vt. cyfyngu ; tynâu 
 Straitness, strat'nes, n. cyfyngedd ; tynder 
 Strand, strand, n. traeth, glan dwfr : v. 
 
 llorio, gyru neu redeg ar draeth 
 Strange, stranj, a. dyeithr, estronol, 
 
 rhyfedd, anarferol ; newydd 
 Strangeness, stranj'nës, n. dyeithrwch 
 Stranger, stran'jür, n. dyeithryn, alltud, 
 
 estron 
 Strangle, sträng'gl, vt. tagu, ystagu, 
 
 Uindagu. Strangle-weed, gorfanadl, 
 
 tagwyg 
 Strangles, strang'glz, n. pi. clwy'r 
 
 ysgyfaint, ysgyfeinnwst 
 Strangulation, sträng-gu-la'shün, n. tag- 
 
 iad, ystagiad, llindagiad 
 Strangury, sträng'gu'r-î, n. y tostedd, y 
 
 dyíerddwfr, y gobiso 
 Strap, strap, n. carai ; iFrewyll : vt. 
 
 ffrewyllio, llabio â charai 
 4i 
 
 Strapado, strä-pa'do, n. cospiad milwr- 
 
 iaethol 
 Strapper, sträp'ür, n. llabies 
 Strata, stra'tä, n. pi. — Stratum 
 Stratagem, strät'ä-jëm, n. ystranc, ys- 
 
 tryw, cyfrwysdro, dichell, dichelldro 
 Stratification, strat-i-fi-ka'shun, 11. 
 
 gwelyaeth 
 Stratify, strät'î-fi, vt. haenu, gwanafu 
 Stratocracy, stra-tok'ra-si, n. câd- 
 
 lywodraeth 
 Stratum, stratum (pi. strata), n. haen ; 
 
 gwanaf; gwely 
 Stratus, stra'tüs, n. niwlgwmwl 
 Straw, strö, n. gwellt ; gwelltyn. Straw- 
 colour, melynwyn 
 Strawberry, strô'bër-î, n. syf'ien, mefusen 
 Strawy, strö'î, a. gwelltaidd, gwelltog 
 Stray, stra, vi. crwydro, cyfeiliorni : n. 
 
 crwydryn, anifail crwydr : a. crwydrol, 
 
 colledig 
 Streak, strik, n. llinell, rhes, llinellnod ; 
 
 ol, hawc : vt. rhesu, llinnodi, llinellu. 
 
 Ring-streaked, cylchfrith 
 Streaky, stri'ki, a. rhesog, llinellog 
 Stream, strim, n. ffrwd, ffrydlif, nant : v. 
 
 ffrydio. llifo 
 Streamer, strî'mür, n. baner, llumman, 
 
 baniar [fTrydan, cornant 
 
 Streamlet, strîm'lët, n. corffrwd, goffrwd, 
 Streamy, strî'mî, a. ffrydiol, flrydiog 
 Street, strît, n. heol, ystryd. Street- 
 walker, puten gyhoedd 
 Strength, strength, n. cryfder, nerth, 
 
 grym, gallu, cadernid, galluedd 
 Strengthen, streng'thn, v. cryf âu, nerthu, 
 
 grymuso, cadarnâu [cadarnäwr 
 
 Strengthener, strëng'thn-ür, n. cryfäwr, 
 Strengthless, strëngth'lës, a. dinerth, 
 
 dirym, gwan, egwan 
 Strenuous, strën'u-üs, a. bywiog, pybyr, 
 
 ymdrechgar, ymegni'ol, gwresog, glew 
 Strepent, strëp'ënt, Streperous, strëp'- 
 
 ür-üs, a. trystfawr, bloeddgar 
 Stress, strës, n. pwys, mawrbwys 
 Stretch, strëtsh, v. estyn, dirdynu, tynu, 
 
 tynâu, tynledu ; ymestyn, ymystŵyro : 
 
 n. estyn, tyn, estyniad ; ymestyniad 
 Stretcher, strët'shür, n. ymestynwr ; 
 
 trestl 
 Strew, strẅ (strown), vt. gwasgaru, lled- 
 
 daenu, taenellu, taenu, wynebdaenu, 
 
 samu ; chwalu 
 Stria?, stri'î, n. pi. rhychau mewn cregin 
 
 neu golofnau [rhychog 
 
 Striate, stri'at, Striated, stri'ä-tëd, a. 
 
 337 
 
STU path, fät, ëre, met, mä-rme, pin, orb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrrtook; 
 
 Stricken, strike, pp. — Strike. Stricken 
 
 in years, hên, oedranus 
 Strickle, strike, Strike, strik, n. cyfor- 
 
 bren, gwastadbren, cyforydd 
 Strict, strikt, a. cyfyng, caeth, caethiwus, 
 
 rnanwl, tyn, llym, tost, tostlym 
 Strictness, strikt'nes, n. manylrwydd, 
 
 manyledd, caethder 
 Stricture, strik'tshur, n. rhwymiad, byr- 
 
 sylwad, cyfhyrddiad, sylw deilliol 
 Stride, strid (pt. strode, pp. stridden, 
 
 stride), v. rhoi hirgam, brasgamu : 
 
 n. cam, hirgam [trwst 
 
 Stridor, stridor, n. mawrdrwst, twrf, 
 Strife, strif, n. cynhen, ymryson, terfysg, 
 
 amrafael, cecraeth [ion 
 
 Strigment, strig'ment, n. crafiad ; creif- 
 Strike, strik (pt. struck, pp. stricken, 
 
 strik'n), v. taro, euro ; gwastadâu, 
 
 cyforio ; gostwng, iselu : n. cyfor ; 
 
 mesur gwastad 
 Striker, stri'kur, n. tarawydd ; cyforbren 
 Striking, striking, a. hynod, nodedig, 
 
 od: n. tarawiad; cyforiad 
 String, string, n. llinyn ; tant : vt. (pt. & 
 
 pp. strung), llinynu ; tantio, tenynu 
 Stringent, stringent, a. rhwymol, caeth, 
 
 tyn ; bolrwymol 
 Stringhalt, stríng'hölt, n. math o gloffni 
 
 ar anifeiliad 
 Stringy, strîng'î, a.^ llynynog ; glydiog 
 Strip, strip, n. llain, llafn, llefnyn : vt. 
 
 diosg, dadwisgo, dynoethi, yspeilio 
 Stripe, strip, n. gwialenod, fnangelliad, 
 
 iFonod ; llinellres : vt. brithresu, llin- 
 
 ellresu, rhesu 
 Stripling, stripling, n. glaslanc, llanc, 
 
 llencyn 
 Strive, striv (pt. strove, pp. striven, 
 
 strive), vi. ymegnio, ymdrechu, ym- 
 
 orchestu, ymgeisio ; ymryson 
 Strix, striks, n. dylluan, cuan 
 Strode, strod, pt. — Stride 
 Stroke, strok, n. dyrnod, ergyd, tarawiad ; 
 
 llinell : vt. llochi, dylofi, gorllyfnu 
 Stroll, strol, vi. crwydro, ymwibio, gwib- 
 
 grwydro, rhodiena 
 Stroller, stro / lür, n. gwibiad, gwibddyn, 
 
 gwill, crwydryn ; gwibferch, crwydres 
 Strong, strong, a. cryf, galluog, grymus, 
 
 cadarn, gwrdd, erddrym, nerthol, 
 
 pybyr. Stronger, strong'gür, c.d. 
 
 trech, cryfach. Strongest, ströng'- 
 
 gëst, s.d. trechaf, cryfaf 
 Stronghold, stronghold, n. cadarnfa, 
 
 amddiffynfa 
 
 Strop, strop, n. carai hogi, min-garai ; 
 
 rhaiF dorchedig : vt. minio 
 Strophe, ströfî, n. pennill 
 Strophos, ströf 'ös, n. bolwst 
 Strout, strûẅt, v. balch-chwyddo, ym- 
 Strove, strov, pt. — Strive [chwyddo 
 
 Strown, stron, pp. — Strew 
 Struck, struk, pt. & pp. — Strike 
 Structure, struk'tshur, n. adail, adeilad, 
 
 adeiladaeth ; ffurf, gosodiad, trefniad ; 
 
 cyfansoddiad 
 Struggle, strüg'l, n. ymdrech, ymorchest : 
 
 vi. ymdrechu, ymryson, ymwthio 
 Struma, strẅ'mä (pi. strumae, strẅ'mî), 
 
 n. manwyn, mandwyn, clwy'r brenin, 
 
 clefyd y brenin [dwynog 
 
 Strumous, strẅ'müs, a. manwynog, man- 
 Strumpet, strüm'pët, n. puten, cyffoden 
 Strung, strung, pt. & pp. — String 
 Strut, strut, vi. balchrodio 
 Stub, stub, n. cyfF, cipyll, bonyn, bon- 
 
 cyiF: vt. codi bonion, dadwreiddio. 
 
 Stub-nail, darn hoelen 
 Stubble, stüb'l, n. soil, celefeurydd 
 Stubborn, stüb'ürn, a. gwrthnysig, ys- 
 
 tyfnig, cyndyn, gwargaled, cildyn 
 Stubbornness, stüb'ür-nës, n. cyndyn- 
 
 rwydd,ystyfnigrwydd,gwrthnysigrwydd 
 Stubby, stüb^, a. llawn bonau ; byrdew 
 Stucco, stük r o,n. math o gymrwd 
 Stuck, stuk, pt. & pp. — Stick 
 Stud, stud, n. haid o feirch a chesyg 
 
 magu, gre, grewys ; boglynyn : vt. 
 
 boglynu 
 Student, student, n. myfyriwr, ysgolâig, 
 
 astudiwr, efrydydd, efrydwr 
 Studious, stu r dî-üs, a. Hen-gar, myfyr- 
 
 gar, llyfrgar, meddylgar, efrydus 
 Study, stud 7 !, n. myfyriad, myfyrdod, 
 
 efryd, astudiaeth, myfyriaeth ; llyfr- 
 
 gell, efrydgell : v. myfyrio, efrydu, 
 
 astudio, rhagfyfyrio 
 StuíF, stüf, n. defnydd ; dodrefn ; cy- 
 
 mysgwe, tenlli ; peth, gwaelbeth, 
 
 ffladredd : v. sachu, sengi ; tynlenwi, 
 
 gorlenwi ; glythu, bolrythu 
 Stultify, stürtî-fi, vt. fiblbrofi 
 Stultiloquence, stul-tiKo-kwens, n. ffol- 
 
 siarad, baldordd, gwagsiarad 
 Stum, stüm, n. gwin ar waith: vt. ad- 
 
 newyddu gwin drwy ymweithiad new- 
 
 ydd 
 Stumble, stüm'bl, v. tramgwyddo, ym- 
 
 rwystro : n. tramgwydd, cam gwag. 
 
 Stumbling-block, maen tramgwydd 
 Stump, stump, n. bonyn, cŷíF, boncyff 
 
 338 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzzz azure; thin, thìs; jzzdzh. SUB 
 Stumpy, stüm'pî, a. bonog, boncyfíìog j Subclavian, sub-kla'vi-an, a. ceseiliol 
 Stun, stun, vt. syfrdanu, byddaru, hurtio Subcommittee, sub-ku-mit'i, n. is-bwyll- 
 Stung, stung, pt. & pp. — Sting gor [groenol 
 
 Stunk, slungk, pt. & pp. — Stink Subcutaneous, sub-ku-ta'm-us, a. is- 
 
 Stunt, stunt, vt. rhwystro twf, cori jSubdean, süb-dîn', n. is-ddëon 
 
 Stupe, stup, n. meddyginiaeth gynhesol ;;Subdecuple, sub-dek'u-pl, a. yn cynwys 
 
 hurtyn, drel, penbwl, delff un ran o ddeg 
 
 Stupefaction, stu-pi-fak'shun, n. syfr- Subdivide, sub-di-vid', v. adranu, dyranu 
 daniad, hurtiad [syfrdanol, Subdivision, sub-di-vizh'un, n. adran, 
 
 [cyfrwys 
 a. dichellgar, 
 
 Stupefactive, stu-pî-f ak'tiv, a. syfrdanus, | adraniad 
 Stupendous, stu-pën'düs, a. aruthrol,rhy- 1 Subdolous, süb'do-lüs, 
 
 feddol, mawrwych, enfawr 
 Stupid, stu'pid, a. hurt, syfrdan, pendew 
 Stupidity, stu-pîd'î-tî, n.hurtrwydd,syfr- 
 
 danedd, penffoledd 
 Stupify, stu'pî-fi, vt. syfrdanu, hurtio 
 Stupor, stumor, n. hurtrwydd, madron- 
 
 dod, malldod, syndod, irdang 
 Stuprate, stu'prat, vt. treisio, halogi, dwyn 
 
 trais, llathruddo 
 Stupration, stu-pra'shün, n. llathruddiad 
 Sturdiness, stür'dî-nës, n. cyndynrwydd, 
 
 ystyfnigrwydd ; cryfder 
 Sturdy, stür'dî, a. ystyfnig, cyndyn, tal- 
 
 gryf, talgaled, haerllug ; cryf, tewgryf, 
 
 pybyrgryf; caledsyth 
 Sturgeon, stür'jün, n. môr-bysg o'r enw 
 Sturk, sturk, n. bustach; anner, treisiad; 
 
 dyniawed 
 Stutter, stüt'ür, vi. siared âg attal arno 
 Stuttering, stüt'ür-îng, n. attalddywediad 
 Sty, sti, n. cwt, twlc moch, cut ; lie 
 
 brwnt ; llefrithen, llefelyn 
 Stygian, stîj'î-än, a. uffernol 
 Style, stil, n. dull, modd ; dull ymad- 
 
 rodd, ieithwedd ; awyrfynag, nodwydd 
 
 deial ; enwad ; coesig blodeuyn : vt. 
 
 enwi, cyfenwi, galw 
 Styptic, stip'tik, a. gwaed-attaliol 
 Styptics, stip'tiks, n. pi. gwaed-ddiddos- 
 
 olion [nogadwy 
 
 Suasible, swa'sî-bl, a. darbwylladwy, an- 
 Suasion, swa'shun, n. annogaeth, cy- 
 
 nghoriad, deniad, darbwylliaeth 
 Suasive, swa'siv, a. ennillol, argyhoeddol, 
 
 denol [der, mwynder 
 
 Suavity, swav'i-ti, n. melusder, pereidd- 
 Sub-, px. tan-, is-, go- 
 Subacid, süb-äs'íd, a. gosur, lied sur, 
 
 suraidd : n. gosur 
 
 Subdominant, süb-döm'î-nänt, a. is- 
 
 lywsain 
 Subduce, süb-dus', Subduct, sub-dukt', 
 
 vt. tynu ymaith [ymaith 
 
 Subduction, sub-duk'shun, n. dygiad 
 Subdue, süb-du', vt. goresgyn, darostwng 
 Subglobular, süb-glöb'u-lür, a. gogrwn, 
 
 crynaidd, lledgrwn [disyfed 
 
 Subitaneous, süb-î-ta'nî-üs, a. disymwth, 
 Subjacent, süb-ja'sënt, a. dan, islaw, 
 
 isorweddol 
 Subject, sub'jekt, n. deiliad; pwnc, tes- 
 
 tyn : a. darostyngedig ; caeth ; rhwym, 
 
 rhwymedig, agored [dan 
 
 Subject, sub-jekt', vt. darostwng, dwyn 
 Subjection, sub-jek'shun, n. gostyngiad, 
 
 ymostyngiad [pwnc 
 
 Subjective, sub-jek'tiv, a. perthynol i'r 
 Subjoin, süb-jöîn', vt. adchwanegu, cy- 
 
 sylltu [ostwng 
 
 Subjugate, süb'ju-gat, vt. gwarogi, dar- 
 Subjugation, süb-ju-ga'shün, n. dygiad 
 
 dan iau, gwarogaeth [iedigol 
 
 Subjunctive, sub-jungk'tiv, a. cysyllt- 
 Sublapsarian, süb-läp-sê'r'î-än, n. is- 
 
 gwympiedydd, un yn dal etholedigaeth 
 
 wedTr cwymp : a. isgwympiedyddol 
 Sublation, süb-la'shün, n. cymeriad 
 
 ymaith, dygiad ymaith 
 Sublimate, süblî-maí, n. unrhyw beth 
 
 fferyllgoethedig : vt. fferyllgoethi ; 
 
 uchelu, dyrchafu 
 Sublime, süb-lim', a. goruchel, arddunol 
 Sublimity, süb-lím'î-tî, Sublimeness, 
 
 süb-lim'nës, n. ucheledd, ardduniant 
 Sublingual, süb-líng'gwäl, a. dan y tafod 
 Sublunar, süb-lu'nür, Sublunary, süb- 
 
 lu'nür-î, a. isleuadol, isloerol, daearol 
 Submarine, süb-mä-rîn', a. tanforol 
 
 Subacrid, sub-ak'rid, a. lledlym, egraidd Submerge, süb-mürj', v. soddi ; trochi 
 Subaction, sub-ak'shun, n. darostyngiad Submersion, süb-mür'shün, n. soddiad ; 
 Subaltern, süb'öl-türn, n. is-swyddog: trochiad [iad 
 
 a. is, tan, israddol Submission, süb-mîsh'ün, n. ymostyng- 
 
 Subaltemate, süb-öl-tür'nat, a. cylchol, Submissive, sub-mis'iv, a. ymostyngol, 
 
 ar gylch, cylchynol gostyngedig, isel, ufudd, ufuddgar 
 
 339 
 
SUB path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ=too, twk=took ; 
 
 Submit, süb-mít', v. ymostwng, ymroddi, 
 
 ymddarostwng, ufuddâu 
 Subnascent, süb-näs'ënt, a. is-dyfol 
 Subordinacy, süb-ör'dî-na-sî, Subordi- 
 
 nancy, süb-ör'dî-nän-sî, n. isymblyg- 
 
 iad, israddoliaeth 
 Subordinate, süb-ôr'dî-nat, a. israddol 
 Subordination, süb-ôr-dî-na'shün, n. is- 
 raddoliaeth, is-osodedigaeth, israddiad, 
 
 ymostyngiad 
 Suborn, süb-örn', vt. llogi dynion i 
 
 dyngu anudon neu gyflawni trosedd 
 Subornation, süb-ör-na'shün, n. tyst- 
 
 gyflogiad, cyflogiad gau dystion neu 
 
 droseddwyr 
 Subpoena, sü-pî'nä, n. gwyslythyr, tyst- 
 
 wys : vt. tystwysio [aidd 
 
 Subreptitious, süb-rëp-tîsh'üs, a. lladrad- 
 Subrogate, süb'ro-gat, vt. gosod yn He 
 
 arall 
 Subscribe, sub-skrib', v. tanysgrifio, 
 
 llawnodi ; cydsynio 
 Subscriber, sub-skri'bur, n. tanysgrifiwr, 
 
 rhagdalwr ; cydsyniedydd 
 Subscription, süb-skrîp / shün, n. tanys- 
 
 grifiad, dodiad Haw wrth beth ; rhag- 
 
 daliad 
 Subsecutive, sub-sek'u-tiv, a. dilynol 
 Subsequent, sub'si-kwent, a. canlynol, 
 
 gwedi, dilynol, ar ol 
 Subserve, sub-surv', vt. gwasanaethu, 
 
 iswasanaethu 
 Subservience, süb~sür'vî-ëns, Subservi- 
 ency, süb-sür'vî-ën-sî, n. iswasanaeth- 
 
 iad, gwasanaetholrwydd 
 Subservient, süb-sür'yî-ënt, a. gwas- 
 
 anaethgar, isddefnyddiol, cynorthwyol, 
 
 offerynol [lonyddu, darfod 
 
 Subside, süb-sid', vi. gwaelodi, ym- 
 Subsidence, süb-si'dëns, n. gwaelodiad 
 Subsidiary, süb-síd'yür-î, a. cynorthwy- 
 ol, cymhorthol 
 Subsidize, sub'si-diz, vt. talu am gy- 
 
 mhorth ; rhoi cymhorth 
 Subsidy, süb'sî-dî, n. arian cymhorth, 
 
 porth-dal 
 Subsign, süb-sin', vt. tanysgrifenu 
 Subsist, süb-sîst', v. gorsefyll, parâu ; 
 
 byw, bod ; ymborthi 
 Subsistence, süb-sîs'tëns, n. cynaliaeth ; 
 
 bywoliaeth, hanfodiad, bodoliaeth ; 
 
 para ; arosiad 
 Subsistent, süb-sis'tënt, a. hanfodol 
 Substance, süb'stäns, n. sylwedd, defn- 
 
 ydd ; swm ; golud, cyfoeth, da, medd- 
 
 iant 
 
 Substantial, süb-stär/shäl, a. sylweddol, 
 
 coriForol, defnyddiol ; cryf ; cylbethog 
 Substantiality, süb-stän-shî-ärî-tî, Sub- 
 
 stantialness, süb-stän'shäl-nës, n. syl- 
 
 weddolrwydd 
 Substantiate, süb-stän'shî-at, vt. syl- 
 
 weddu, sylweddoli, profi 
 Substantive, sub'stan-tiv, a. sylweddol, 
 
 tansafedigol : n. enw cadarn, sylweddair 
 Substitute, süb'stî-tut, n. dirprwywr, 
 
 tannorth ; rhagfìlwr : vt. rhoi yn He 
 Substitution, süb-stî-tu'shün, n. dir- 
 
 prwy-osodiad, gosodiad yn lie 
 Substratum, süb-sira'tüm, n. is-haen 
 Substruction, sub-struk'shun, n. tan- 
 
 adeilad 
 Subsultive, sub-sul'tiv, Subsultory, süb- 
 
 sürtür-î, a. llamol, dychlamol, ar neid- 
 
 iau [dan 
 
 Subtend, süb-tënd', vt. tanledu, ymestyn 
 Subteríluent, süb-tür'fìu-ënt, a. isredegol 
 Subterfuge, süb'tür-fuj, n. cyfrwys- 
 
 ocheliad, esgus, diangdwll, gochelgast 
 Subterrane, süb'tër-a-nî, n. tanddaearfa 
 Subterraneous, süb-të-ra'nî-üs, Sub- 
 
 terrenean, süb-të-ra'nî-än, a. tan- 
 
 ddaearol 
 Subtile, süb'tíl, a. manw, manwy; cyf- 
 
 rwys, synwyrlym, fie], crafF, dichellgar, 
 
 ystrywgar ; treiddiol, teneu 
 Subtileness, süb'tíl-nës, Subtility, süb- 
 
 tîrî-tî, n. manwyedd; treiddiolrwydd, 
 
 teneuder; cyfrwysder, crafFder, iFelder 
 Subtilization, sub-til-i-za'shun, n.teneu- 
 
 ad [cyfrwys-ddadleu ; iFuantu 
 
 Subtilize, sub'til-iz, v. teneuo, teneuâu; 
 Subtle, süt'l, a. cyfrwys, ystrywgar, iFel, 
 
 dichellgar, fFelgraff 
 Subtleness, süt'1-nës, Subtlety, süt'1-tî, 
 
 n. cyfrwysder, dichell 
 Subtract, sub-trakt', vt. tynu ymaith, 
 
 erthynu [allan, erthyniaeth 
 
 Subtraction, sub-trak'shun, n. tyniad 
 Subtrahend, süb'trä-hënd, n. y rhif a 
 
 erthynir [dref 
 
 Suburb, süb'ürb, n. rhagddinas, maes- 
 Suburban, sü~bür'bän, a. rhagddinasol, 
 
 maesdrefol [g w y nt °g ; gwag 
 
 Subventaneous, süb-vën--ta'nî-üs, a. 
 Subvention, sub-ven'shun, n. cymhorth, 
 
 porth, help [dinystriad 
 
 Subversion, sub-vur'shun, n. dymcheliad, 
 Subversive, sub-vur'siv, a. dymchwelol, 
 
 dinystriol, dymchweliadol 
 
 Subvert, sub-vurt', vt. dadymchwel ; 
 
 gwyrdròi, dinystrio 
 
 — — — 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j:=dzh. SUG 
 
 Subworker, sub'wur-kur, n. isweithiwr 
 Succedaneous, sük-sî-da'nî-üs, a. cyf- 
 
 lëyddol 
 Succedaneum, suk-si-da'm-um, n. cyf- 
 
 lë'ydd, peth yn lie un arall 
 Succeed, suk-sid', v. olynu, canlyn, 
 
 dilyn ; llwyddo, iFynu, tycio. To suc- 
 ceed to property, etifeddu meddiannau 
 Success, suk-ses', n. llvvyddiant, llwydd, 
 
 íFyniant, ffawd ; tyciant, rhwydd-deb 
 Successful, suk-ses'fwl, a. llwyddiannus, 
 
 ffyniannus [llvvyddiant, iFyniant 
 
 Successfulness, suk-ses'fwl-nes, n. 
 Succession, suk-sesh'un, n. olyniad, 
 
 oliant, dylyniad, canlyniad 
 Successive, suk-ses'iv, a. olynol, ol- 
 
 iannol, dylynol, canlynol 
 Successless, suk-ses'les, a. aflwyddiannus, 
 
 dilwydd, anffodus, annhyciannus 
 Successor, suk-ses'ur, n. olynydd, di- 
 
 lynydd; etifedd [gwympo 
 
 Succiduous, suk-sid'u-us, a. parod i 
 Succinct, suk-singkt', a. amwregysedig ; 
 
 taclus, cryno, talfyr [byrdra 
 
 Succinctness, suk-singkt'neSjn.crynodeb, 
 Succour, siik'ur, n. porth, cymhorth, 
 
 cynorthwy, ymgeledd, amgeledd ; ym- 
 
 wared : vt. cynorthwyo, cymhorth ; 
 
 ymgeleddu, amgeleddu 
 Succourless, sük-ür-lës, a digymhorth, 
 
 digynorthwy, diachles, diamgeledd 
 Succulence, suk'u-lens, Succulency, 
 
 suk'u-len-sl, n. ireidd-dra, irder 
 Succulent, suk'u-lent, a. ireiddlyd, îr, 
 
 iraidd, suddlawn 
 Succumb, su-kum', vi. ymostwng, 
 
 rhoddi i fyny, ymsuddo 
 Succussation, suk-u-sa'shun, n. ysgyd- 
 
 wad ; tuthiad, trotiad [ysgytiad 
 
 Succussion, su-kush'un, n. ysgydwad, 
 Such, sütsh, a. cyfryw, y fath, cyffelyb. 
 
 Such a man as he, gŵr o'i fath ef. 
 
 Such and such a place, y fan a'r fan. 
 
 Such a one, y cyfryw un. Such as 
 
 these, fel y rhai hyn. To such as do 
 
 so, i'r sawl [i'r rhai] a wnant felly 
 Suck, suk, v. sugno, dyfnu ; sygniad : 
 
 n. sugn, bron, llaeth bron 
 Sucker, suk'ur, n. sugnwr, sugnai, | 
 
 sugnedydd ; ysgewyllyn, impyn 
 Sucket, suk'et, n. pergymysg, ancwyn 
 Suckle, suk'l, vt. rhoi bron, sugno 
 Suckling, siik'ling, n. plentyn sugno, 
 
 maethblentyn ; creadur sugno; llaeth- 
 
 oen, oen sugno ; math o feillion gwyn 
 Suction, suk'shun, n. sugn, sugndyniad 
 
 Sudation, su-da'shün, n. chvvysiad; chwys 
 Sudatory, su'dâ-tür-î, n. chwysdy, 
 
 chwysfa : a. chwysiol, chwysbair 
 Sudden, süd'ën, a. disyfyd, dirybudd, 
 
 disymwth, sydyn 
 Suddenness, süd'ën-ës, n. disymythdra 
 Sudorific, su-du-rifik, a. chwysbair : n. 
 
 meddyginiaeth chwysbair 
 Suds, sudz, n. pi. sebondrwyth 
 Sue, su, v. rhoi cwŷn, rhoi cyfraith, 
 
 cwyno ar; ymbil, ymhwedd, deisyf, 
 
 erfyn, crefu 
 Suet, su'ët, n. gwêr, swyf, swyfedd 
 Suety, su'ët-î, a. gwerog, swyfog 
 Suffer, süf'ür, v. goddef, dyoddef ; can- 
 
 iatâu, gadael 
 Sufferable, süf'ür-ä-bl, a. goddefadwy 
 Sufferance, süf'ür-äns, n. goddefiad ; 
 
 amynedd [goddefwr 
 
 Suíferer, süf'ür-ür, n. dyoddefwr, 
 Suffering, süf ür-îng, n. goddefiad ; 
 
 dyoddefaint 
 Suffice, su-fiz', v. bod yn ddigon, digoni, 
 
 digonoli, diwallu, boddloni 
 Sufficiency, sü-físh/ën-sî, n. digonedd, 
 
 digonoldeb, digonolrwydd 
 Sufficient, sü-fîsh'ënt, a. digon, digonol 
 Suffix, su-fiks', vt. olddodi, ychwanegu 
 Suffix, suf'iks, n. olddodiad, terfyniad 
 Sufflate, su-flat 7 , vt. chwythu i fyny 
 Sufflation, su-nVshun, n. chwythiad i 
 
 fynu 
 Suffocate, suf'o-kat, vt. mygu, tagu 
 Suffocation, süf-o-ka / shün, n. mygiad, 
 
 tagiad [tagiadol 
 
 Suffocative, sufo-ka-tiv, a. mygol, 
 Suffragan, süf'râ-gän, n. esgob cynorth- 
 
 wyol [cydsyniol 
 
 Suffragant, süf'rä-gänt, a. cynorthwyol, 
 Suffragate, süfrâ-gat, vt. pleidleisio 
 
 gyda, pleidio 
 Suffrage, suf'raj, n. cymhorth ; ethol- 
 
 fraint, pleidlais ; gweddi cynulleidfa 
 Suffumigate, sü-fu'mî-gat, vt. tânfygu, 
 
 twymfygu [tânfygiad 
 
 Suffumigation, sü-fu-mî-ga'shün, n. 
 Suffumige, süf'u-mîj, n. mygdarth 
 Suffuse, su-fuz', vt. tywallt, lled-daenu, 
 
 taenellu dros [dros 
 
 Suffusion, su-fu'zhun, n. lled-daeniad 
 Sug, Bug, n. chwanen y mor 
 Sugar, shẃg'ür, n. sugr : vt. sugro 
 Sugary, shẁg'ür-î, a. sugraidd, melus 
 Sugescent, su-jës'ënt, a. sugnol 
 Suggest, sü-jëst', vt. araf-grybwyll, 
 
 sibrwyd, dirgel-goffâu, cyrbwyllo 
 
 34Î 
 
SUP path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw— too, twkrr took ; 
 
 Suggestion, sü-jës'tshün, n. crybwylliad, 
 
 cyrbwylliad, amnaid, awgrym 
 Suggilate/süj'î-lat, n. maeddu yn ddu 
 
 ac yn las 
 Suggil, süj'íl, vt. difri'o 
 Suicide, su'î-sid, n. hunanladdiad ; hun 
 
 anleiddiad 
 Suicidal, su'î-si-däl, a. hunanddinystriol 
 Suillage, su'il-aj, n. budriFos ; budreddi 
 Suit, sut, n. cwyn, cynghaws, hawl ; 
 
 deisyfiad, cais ; trwsiad, cyflawnwisg, 
 
 par: v. cyfatebu, gweddu, cyfweddu, 
 
 cyfaddasu, cymaethu; trwsiadu 
 Suitable, su'tä-bl, a. cyfaddas, cydweddol, 
 
 addas, cymhvvys 
 Suitableness, su'tä-bl-nës, n. cyfaddas- 
 
 rwydd, cymhvvysder, addasrwydd 
 Suite, swît, n. cyfres ; gogordd, cym- 
 
 deithion, cydganlynwyr 
 Suitor, su'túr, n. erfyniwr, deisyfwr, 
 
 ymgeisydd ; carwr, cariadfab 
 Suitress, su'tres, n. ymgeisyddes ; car- 
 
 iadferch [ymddigio 
 
 Sulk, sulk, vi. sarugo, cuchio, sori, cudd- 
 Sulkiness, sürkî-nës, n. sarugrwydd, 
 
 surni [sur 
 
 Sulky, sul'ki, a. anfoddog, afrywiog, 
 Sullen, sürën, a. sarug, anbylon, cuchiog 
 Sullenness, sürën-ës, n. afrywiogrwydd, 
 
 surni, anfoddogrwydd 
 Sully, sül'î, vt. diwyno, llychwino 
 Sulphur, sürfür, n. brwmstan, llosgfaen 
 Sulphuration, sül-fü-ra / shün, n. myg- 
 
 faeniaeth, caniad [aidd 
 
 Sulphureous, sül-fu'r'í-üs, a. brwmstan- 
 Sulphury, sùTfür-î, a. brwmstanol 
 Sultan, sül'tän, n. amherawdwr Twrci 
 Sultana, sül-tä'nä, Sultaness, sul'tan-es, 
 
 n. amherodres Twrci 
 Sultanry, sul'tan-H, n. amherodraeth 
 
 ddwyreiniol [des, mwlldra 
 
 Sultriness, sürtrî-nës, n. mwrndra, trym- 
 Sultry, sürtrî, n. mwrn, mwll, trwm- 
 
 desog, tesog 
 Sum, sum, n. sum, swm, cyfanrif ; syl- 
 
 wedd: vt. cydgrynöi, cydgasglu, sumio 
 Sumach, shw'mak, n. corn yr hydd 
 Sumless, süm'lës, a. aneirif, dirif, afrifed 
 Summary, süm / ür-î, a. byr, cryno; 
 
 taclus : n. crynodeb, crynoad 
 Summer, süm'ür, n. haf : a. hafol, hefin, 
 
 hafaidd : v. hafota, treulio yr haf. 
 
 Summer-house, hafdy, hafod. Sum- 
 mer-time, hafin 
 Summit, süm'ít, n. pen, copa, crib, top, 
 
 blaen, bar, ban 
 
 Summon, süm'ün, Summons, sum'unz, 
 
 vt. gwysio, difynu ; galw 
 Summons, sum'unz, n. gwys, dyfyn. A 
 
 general summons, Uwyrwys 
 Sumpter, süm'tür, a. pynfarch 
 Sumptuary, süm'tshu-ür-î, a. perthynol 
 
 i gost ; traulgymedryddol 
 Sumptuous, süm'tshu-üs, a. costfawr, 
 
 gwerthfawr ; mawrwych, ardderchog 
 Sumptuousness, süm'tshu-üs-nës, n. 
 
 gwerthfawr ogrwydd ; mawrwychedd, 
 
 gwychedd 
 Sun, sun, n. haul, huan ; y ganaid : vt. 
 
 heulo ; ymheulo. Sun-dial, deial haul, 
 
 haul-oriawr. Sun-flower, haul-ilodeu- 
 
 yn, blodeuyn yr haul. Sun-stroke, 
 
 Stroke of the sun, gordarawiad yr 
 
 haul. — Insolation [edyn 
 
 Sunbeam, sün'bîm, n. pelydryn, mych- 
 Sunburnt, sün'bürnt, a. heulfelyn, mel- 
 
 ynog 
 Sunday, sün'da, n. dydd Sul, dydd yr 
 
 Arglwydd [doli 
 
 Sunder, sün'dür, vt. ysgar, gwahanu, di- 
 Sundries, sun'driz, n. pi. amryw bethau, 
 
 amrywolion 
 Sundry, sün'drî, a. amryw, amrywiol 
 Sung, sung, pp.— Sing 
 Sunk, sungk, pp. — Sink 
 Sunniness, sün'î-nës, n. heuledd 
 Sunny, sün'î, a. heulog, tesog 
 Sunrise, sun'riz, n. codiad haul 
 Sunset, sün'sët, n. machludiad haul, 
 
 llewenydd 
 Sunshine, sun'shin, n. heuledd, tywyn- 
 
 iad haul. Summer-sunshine, hafgan 
 Sup, sup, n. llymaid ; llymeidyn : v. 
 
 Uymeitian ; cwynosa, swpera, swperu 
 Super-, px. uwch, goruwch ; gor-, tra-, ar- 
 Superable, su'pür-ä-bl, a. gorchfygadwy 
 Superabound, su-pür-â-büẅnd', vi. gor- 
 
 modi, arddigoni 
 Superabundance, su-pür-ä-bün'däns, n. 
 
 arddigonedd, gormodedd 
 Superabundant, su-pür-ä-bün'dänt, a. 
 
 gormodol, arddigonol 
 Superadd, su-pür-äd', vt. arddodi, gor- 
 
 chwanegu, rhoi dros ben 
 Superannuate, su-pür-än'u-at, v. an- 
 
 addasu gan oedran ; oedfreinnio, rhydd- 
 
 âu oddiwrth lafur ar segurdal 
 Superannuation, su-pür-än-u-a'shün, n. 
 
 oedfreinniad [eddog, godidog 
 
 Superb, su-pürb', a. mawrwych, raawr- 
 Supercargo, su-pür-kär'go, n. goruch- 
 
 wyliwr neu olygwr llwyth liong 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jrzdzh. 
 
 SUP 
 
 Supercelestial, su-pür-sî-lës'tshäl, a. 
 
 goruchwybrol 
 Supercilious, su-pür-sîl'yüs, a. balch, 
 
 gorfalch, uchelfach, ysgornllyd, fFroen- 
 
 uchel, [gorfalchedd 
 
 Superciliousness, su-pur-sii'yus-nes, n. 
 Superconception, su-pur-kon-sep'shun, 
 
 n. ailfeichogiad 
 Supereminence, su-pür-ëm'î-nëns, n. 
 
 goruchragoriaeth [uchragorol 
 
 Supereminent, su-pür-ëm'î-nënt, a. gor- 
 Supererogate, su-pür-ër'o-gat, vi. gor- 
 
 wneuthur, gorgyflawni 
 Supererogation, su-pür-ër-o-ga'shün, n. 
 
 afraid; gorhaeddiant, gorober 
 Superexcellence, su-pur-ek'sel-ens, n. 
 
 trarhagoriaeth, trarhagoroledd, gor-ra- 
 
 goriaeth [rhagorol, gorodidog 
 
 Superexcellent, su-pur-ek'sel-ent, a. tra- 
 Superfetate, su-pür-fî'tat, vi. ail-feich- 
 
 iogi [feichiogiad 
 
 Superfetation, su-pür-fî-ta'shün, n. ail- 
 Superíìce, su'pür-fîs, n. wyneb, arwyneb 
 Superficial, su-pür-físh'äl, a. arwynebol, 
 
 bas ; ansylweddol 
 Superficialness, su-pür-fîsh'äl-nës, n. 
 
 basder, arwynebolrwydd ; ansylwedd 
 Superficies, su-pür-f isn'i-iz, n. arwyneb- 
 
 ydd, gwyneb-fesur 
 Superfine, su-pür-fin', a. meinwych, 
 
 dinesig, tecaf, goreu 
 Superfluity, su-pür-flu'î-tî, n. arddigon- 
 
 edd, gormodedd, rhysedd 
 Superfluous, su-pür'flu-üs, a. gormodd, 
 
 gormod, afraid, arddigon 
 Superfluousness, su-pür'flu-üs-nës, n. 
 
 gormodedd 
 Superinduce, su-pür-în-dus', vt. dwyn i 
 
 mewnynychwaneg,ychwanegu ; llawn- 
 
 dueddu 
 Superintend, su-pür-în-tënd', vt. arolygu, 
 
 goruchwylied, golygiadu, edrych ar ol 
 Superintendence, su-pür-în-tën'dëns, n. 
 
 arolygiad, golygiad, goruwchwyliad ; 
 
 goruchwyliaeth, golygiadaeth 
 Superintendent, su-pür-ín-tën'dent, n. 
 
 arolygwr, goruchwyliwr, golygiedydd 
 Superior, su-pî'r'î-ür, a. uwch, uwchlaw, 
 
 goruwch ; trech ; gwell, rhagorach : 
 
 n. blaenor, uchafiad 
 Superiority, su-pî'r-î-ör'î-tî, n. uchaf- 
 
 iaeth, blaenoriaeth, rhagoriaeth 
 Superlation, su-pür-la'shün, n. gor- 
 
 ddyrchafiad, gormodedd; mwyâd 
 Superlative, su-pur'la-tiv, a. uchaf, ch- 
 
 elaf; eithafol ; goreu 
 
 Superlatively, su-pur'la-tiv-li, ad. yn y 
 
 radd uchaf. Superlatively good, da 
 
 dros ben 
 Superlativeness, su-pur'la-tiv-nes, n. 
 
 uchafrwydd 
 Superlunar, su-pür-lu'nür, a. uchloerol, 
 
 uchleuadol [fudol 
 
 Supermundane, su-pür-mün'dan, a. uch- 
 Supernal, su-pür'näl, a. goruchel ; nefol 
 Supernatant, su-pür-na'tänt, a. yn nofio 
 
 ar y wyneb 
 Supernatation, su-pür-na-ta'shün, n. 
 
 nofiad ar y wyneb 
 Supernatural, su-pür-nät'shu-räl, a. gor- 
 
 uchnaturiol, goruchanianol, goranian- 
 
 ol, uchanianol 
 Supernumerary, su-pür-nu'mür-ür-î, n. 
 
 un dros ben y rhif : a. goruchrifol 
 Superscribe, su'pur-skrib, vt. arysgrif- 
 
 enu, arlythyru 
 Superscription, su-pur-skrip'shun, n. 
 
 arysgrifen, arysgrifeniad, arysgrif 
 Supersede, su-pür-sîd', vt. diswyddo, di- 
 
 freinnio ; cymeryd ei le 
 Superstition, su-pür-stísh'ün, n. coel- 
 
 grefydd, ofergoel, geugoel 
 Superstitious, su-pür-stísh'üs, a. coel- 
 
 grefyddol, ofergoelus 
 Superstructure, su-pur-struk'tshur, n. 
 
 aradail, goruchadeilad 
 Supervene, su-pur-viri', vi. dyfod ar 
 
 ddamwain, dyfod yn ychwanegol 
 Supervenient, su-pur-vi'ni-ent, a. dam- 
 
 weinddyfodol, ychwanegol 
 Supervention, su-pur-ven'shun, n. dam- 
 
 weinddyfodiad [arolygu 
 
 Supervise, su-pur-viz', vt. gorucholygu, 
 Supervisor, su-pür-vi'zür, n. ucholygwr, 
 
 arolygydd 
 Supine, su-pin', a. a'r wyneb i fynu ; 
 
 dioglyd, segurllyd, diwaith, digych- 
 
 wyn,anofalus [berfol 
 
 Supine, su'pin, n. math o enw cadarn 
 Supineness, su-pin'es, n. diofalwch, 
 
 syrthni, anofalwch 
 Suppeditate, sü-pëd'1-tat, vt. diwallu 
 Supper, süp'ür, n. cwynos, swper, hwyr- 
 
 bryd 
 Supperless, süp'ür-lës, a. digwynos 
 Supplant, sü-plänt', vt. disodli, twyll- 
 
 drechu, gweithio dan odd 
 Supplanter, sü-plän'tür, n. disodlwr 
 Supple, süp'l, a. ystwyth, hyblyg, llipa, 
 
 twythig : v. ystwytho, llippau 
 
 Supplement, süp'lî-mënt, n. adchwan- 
 
 egiad, attodiad 
 
 _ 
 
SUR path, fät, êre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twin too, twk=took ; 
 
 Supplemental, süp-lî-mën'täl, Supple- 
 mentary, süp-lî-mën'tür-î, Suppletory, 
 sìíp'lî-tür-î, a. cyflawniadol, cyflawn- 
 edigol, adchwanegol, attodiadol 
 Suppleness, süp'1-nës, n. ystwythder 
 Supplial, sü-pli'äl, n. adgyflenwad 
 Suppliant, süp'lî-änt, Supplicant, süp'- 
 li-kant, n. ymbiliwr, gweddi'wr : a. 
 erfyn-gar, deisyfol, ymostyngol 
 Supplicate, sup'li-kat, v. erfyn, gweddio, 
 
 ymbilio, deisyfol, crefu, erchi 
 Supplication, süp-lî-ka'shün, n. deisyf- 
 
 iad, erfyniad, ymbiliad; archiad 
 
 Supply, sü-pli', n. porth, cymhorth, 
 
 cy north wy; adgyflenwad: vt. cyflenwi; 
 
 dirprwyo ; cynorthwyo, cynal ; gweini 
 
 Support, sü-pô'rt', n. atteg, gwrthgefn, 
 
 cynaliaeth, cefnogaeth : vt. attegu, 
 
 gwrthgefnu, dal i fynu, cynal, dyborthi, 
 
 myntumio, cefnogi 
 
 Supportable, sü-pô'r'tä-bl, a. cynaladwy; 
 
 goddefadwy [tybiadwy 
 
 Supposable, sü-po / zâ-bl, a. tybygadwy, 
 
 Supposal, su-po'zal, n. tyb, tybygiad 
 
 Suppose, su-poz', vt. tybio, tybied, 
 
 tybygu, myddylied ; cymeryd yn gan- 
 
 iataol [meddyliad 
 
 Supposition, sup-o-zish'un, n. tyb, 
 
 Suppositional, süp-o-zísh'ün-äl, a. dy- 
 
 chymygol [feddygiaeth 
 
 Suppository, sü-pöVî-tür-î, n. rhefr- 
 
 Sural, su'r'al, a. perthynol i groth y goes 
 Surance, shẅ'r'äns, n. sicrwydd 
 Surbase, sür'bas, n. eilsail, eilwadn 
 Surbate, sür-bat', vt. cleisio'r traed 
 Surcease, sür-sîs', n. peidiad : v. peidio ; 
 
 darfod, dybenu 
 Surcharge, sür-tshârj', vt. adfeichio, gor- 
 
 lwytho, arlwytho ; ad-drethu 
 Surcharge, sür'tshärj, n. adofyniad, eil- 
 
 faich, arlwyth ; ad-dreth 
 Surcingle, sür-síng'gl, n. argengl, uch- 
 
 gengl, cengl [mab-gainc 
 
 Surcle, sur'kl, n. ysgewyllyn, brigyn, 
 Surcoat, sur'kot, n. côb, arbais, arhugan 
 Surculate, sur'ku-lat, vt. brigdori 
 Surd, sürd, a. byddar ; direswm, ynfyd 
 Surdity, sür'dî-tî, n. byddardod 
 Sure, shẅ'r, a. sicr, gwir, diogel, dilys ; 
 
 diameu, diau ; hyderus ; iFyddlawn. 
 
 To make sure, sicrâu 
 Sureness, shŵ'r'nës, n. sicrwydd, di'eu- 
 
 rwydd, dilysdod [mechni 
 
 Suretiship, shŵ'r'tî-shíp, n. mechniaeth, 
 Surety, shẅ'r'tî, n. mach, mechniydd 
 Surf, sürf, n. traethfor, gwarthfor, gorun 
 Surface, sür'fas, n. gwyneb, wyneb, ar- 
 
 wyneb, y tu allan 
 Surfeit, sür'fít, n. alar, gorlwyth : v. 
 
 alaru, llaru, gorlythu, bol-lwytho 
 Surge, sürj, n. ton, tonen, garw, gorun, 
 
 môrgaseg : vi. dygyfor, codi'n donau 
 
 Supposititious, sü-pöz-î-tísh / üs, a. gau, ! Surgeon, sür'jün, n. Uawfeddyg 
 
 twyllddirprwyol, ffugiol, iFugiedig 
 Suppress, sü-prës', vt. cyfarsangu, llethu, 
 
 celu, dirgelu ; dystewi, gostegu 
 Suppression, sü-prësh'ün, n. diddymiad, 
 
 llethiad; celiad [llethiadol 
 
 Suppressive, su-pres'iv, a. celiadol, 
 Suppurate, süp'u-rat, v. crawni, gori, 
 
 llynori, madru 
 Suppuration, süp-u-ra'shün, n. goriad, 
 
 crawn-rediad, madredd 
 Suppurative, sup'u-ra-tiv, a. crawnllyd 
 Supputation, süp-u-ta'shün, n. cyfrifiad 
 Suppute, sü-put', vt. cyfrif, bwrw cyfrif 
 Supralapsarian, su-prä-läp-së'r'î-än, n. 
 
 uwchgwympiedydd ; un yn dal ethol- 
 
 edigaeth cyn cwymp Adda : a. uwch- 
 
 gwympiedyddol 
 Supramundane, su-prä-mün'dan, a. 
 
 uwch-ddaearol, nefol 
 Supravulgar, su-prä-vürgür, a. uwch- 
 
 werinol [goruchafiaeth 
 
 Supremacy, su-prëm'â-sî, n. uwchafiaeth, 
 Supreme, su-prîm', a. uchaf, goruchaf, 
 
 prif, penaf 
 
 Surgery, sür'jür-î, n. llawfeddygaeth ; 
 
 llawfeddygfa, difyn-gell 
 Surgical, sur'ji-kal, a. llawfeddygol 
 Surgy, sür'jî, a. gwanegog, tonog, garw 
 Surliness, sür'lî-nës, n. sarugrwydd, 
 
 afrywiogrwydd, cieidd-dra 
 Surly, sür'lî, a. sarug, surllyd, anhynaws, 
 
 c'faidd. A surly fellow, afrywiogyn 
 Surmise, sur-miz', n. tyb, llettyb, godyb : 
 
 vt. lled-dybio, godybio 
 Surmount, sür-müẅnt', vt. codi dros, 
 
 myned dros, gorchfygu, trechu, gorfod, 
 
 goresgyn [fygadwy 
 
 Surmountable, sür-müẅn'tä-bl, a. gorch- 
 Surmullet, sur-mul'et, n. y barf-bysg 
 Surmulot, sür'mu-löt, n. llygoden fawr 
 Surname, sür'nam, n. cyfenw, arenw, 
 
 gorenw: vt. cyfenwi, arenwi, gorenwi 
 Surpass, sür-päs', vt. rhagori ar, blaenori 
 
 ar, hwntu ; trechu 
 Surplice, sür'plís, n. gwenwisg, offeren- 
 
 grys, gwisg wen offeiriad 
 Surplus, surplus, n. gwarged, gweddill, 
 
 rhelyw, gweilw 
 
 344 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhmz azure; thin, thìs; jrrdzh. SWA 
 
 Surplusage, sür'plüs-aj, n. gormodedd 
 Surprise, sur-priz', n. syndod, brawych- 
 
 iad : vt. peri syndod, dyfod yn ddi- 
 
 rybudd, aruthro, dyrysu [aruthrol 
 
 Surprising, sur-pri'zing, a. rhyfeddol, 
 Surquedry, sür'kwëd-rî, n. balchder 
 Surrebutter, sür-î-büt'ür, n. gwrthateb 
 Surrender, sü-rën'dür, n. rhoddiad i 
 
 fynu : v. rhoddi i fyny ; traddodi ; 
 
 ymroddi [byrbwyll 
 
 Surreption, sü-rëp'shün, n. ymosodiad 
 Surreptitious, sür-ëp-tísh / üs, a. lladrad- 
 
 aidd, hocedus [tan law, trwy dwyll 
 
 Surreptitiously, sür-ëp-tîsh'üs-lî, ad. 
 Surrogate, sur'o-gat, n. rhaglaw esgob : 
 
 vt. gosod yn lie un arall 
 Surround, sü-rüẅnd', vt. cylchynu, 
 
 cwmpasu, amgylchu, amgylchynu 
 Surtout, sür-tẅt', n. arwisg, hug, cob 
 Surveillance, sür-varyäns, n. arolygiaeth 
 Survene, sür-YÎn', vt. dyfod yn ychwan- 
 
 egol [wylio; mesur 
 
 Survey, sur-va', vt. arolygu, cyfarch- 
 Survey, sur'va, n. arolwg, golwg, ar- 
 
 dremyn, cyfarchwyl ; mesur, mesuriad 
 Surveyor, sur-va'ur, n. mesurydd ; ar- 
 
 olygydd [iaeth 
 
 Surveyorship, sür-va'ür-shîp, n. arolyg- 
 Survival, sur-vi'val, n. gorfucheddiad 
 Survive, sur-viv', v. oesi yn hwy, oloesi, 
 
 gorfucheddu [fucheddwr 
 
 Surviver, Survivor, sur-vi'vur, n. gor-j 
 Survivorship, sür-vi'vür-shíp, n. gor-j 
 
 fucheddwriaeth 
 Susceptibility, sü-sëp-tî-bîrî-tî, n. der- 
 
 byn-garwch, teimladrwydd 
 Susceptible, sü-sëp'tî-bl, Susceptive,! 
 
 su-sep'tiv, a. derbyn-gar, teimladol 
 Susception, sü-sëp'shün, Suscipiency, 
 
 sü-síp'yën-sî, n. derbyniad, cymeriad 
 Suscipient, sü-sip'yënt, n. derbynydd, 
 
 cymerwr: a. derbyniadol [annog 
 
 Suscitate, süs'î-tat, vt. eynhyrfu, cyíFröi, 
 Suscitation, süs-î-ta'shün, n. cynhyrfiad 
 Suspect, sus-pekt', v. drwgdybio, tybied, 
 
 meddwl, ammheu : n. drwgdyb, am-! 
 
 mheuad [ammheugar 
 
 Suspectful, sus-pekt'fwl, a. drwgdybus, 
 Suspend, süs-pënd', vt. dibynu, crogi ; 
 
 gohirio, oedi ; diswyddo, difuddio 
 
 dros amser [oediadj 
 
 Suspense, süs-pëns', n. ammheuaeth, 
 Suspension, süs-pën'shün, n. crogiad;| 
 
 dodiad heibio, diswyddiad dros amser. ; 
 
 Suspension-bridge, crogbont. Sus- 
 pension of arms, attaliad rhyfel 
 
 45 
 
 Suspensive, sus-pen'siv, Suspensory, 
 
 süs-pën'sür-î, a. crogol, gohiriol 
 Suspicion, süs-písh'ün, n. drwgdyb, 
 
 ammheuad [ammheuol 
 
 Suspicious, süs-pîsh'üs, a. drwgdybus, 
 Suspiciousness, süs-pîsh'üs-nësjn. drwg- 
 
 dybiaeth [nonell 
 
 Suspiral, süs-pi'r'äl, n. awyrdwll $ ffyn- 
 Suspiration, süs-pî-ra'shün, n. ochneidiad 
 Suspire, süs-pi'r', vi. ochneidio, dwfnadlu 
 Sustain, süs-tan', vt. cynal, attegu ; 
 
 porthi, darborthi; sefyll dan, dwyn, 
 
 goddef, To sustain a loss, cael colled 
 Sustenance, süs'tî-näns, n. cynaliaeth, 
 
 bwyd, ymborth, porthiant 
 Sustentation, süs-tën-ta'shün, n. cynal- 
 
 iad, attegiad; cynaliaeth 
 Susurration, su-sü-ra'shün, n. sibrwd, si 
 Suttee, sü-tî', n. geudduwies Indiaidd ; 
 
 offrymiad gwraig ar fygedorth ei gwr 
 Sutler, süt'lür, n. gwerthwr ymborth 
 
 mewn gwersyll 
 Suttle, süt'l, a. iawnbwysol [cydiad 
 
 Suture, su'tshür, n. gwni'ad, cyswllt, 
 Swab, swob, n. mop, mopa : vt. mopio, 
 
 glanâu â mop [íFunenu, rhwymynu 
 
 Swaddle, swod'l, n. ffunen, rhwymyn: vt. 
 Swaddling, swöd'líng, a. rhwymynol. 
 
 Swaddling-bands, cawiau. Swaddling- 
 clothes, cadachau 
 Swag, swag, vi. soddi wrth ei bwys, 
 
 honcio, trwmsuddo 
 Swagger, swäg'ür, v. bolchwyddo, boc- 
 
 sachu, gwagfrolio, rhodresu 
 Swaggy, swäg'î, a. honclyd, trwm 
 Swain, swan, n. iangwr, dyn ieuanc ; 
 
 dyn gwledig, gwas amaethyddol 
 Swale, swal, Sweal, swîl, vi. oferlosgi, difa 
 Swallow, swòTo, n. gwennol, gwenfol ; 
 
 llwnc, golf; sefnig : vt. llyncu 
 Swam, swam, pt. — Swim 
 Swamp, swömp, n. cors, siglen, mignen : 
 
 vt. suddo, soddi ; gorchfygu 
 Swampy, swöm'pî, a. corslyd, siglenog 
 Swan, swön, n. alarch. Swan-down, 
 
 manblu alarch ; math o frethyn têg. 
 
 Swan-skin, gwlanen esmwythfain 
 Swanlike, swon'lik, a. alarchaidd 
 Swansea, swon'zi, n. Abertawe, Abertawy 
 Swap, swop, v. newidio : n. cyfnewid ; 
 
 tarawiad : ad. yn ebrwydd, yn fuan 
 Sward, swörd, n. glasdonen, tonen. 
 
 gweryd, tudwedd : vt. tywarchu 
 Sware, swë'r, pt. — Swear 
 Swarm, swörm, n. haid, bain ; torf, tyrfa : 
 
 v. heidio, heinio 
 
 . 345 
 
SYL path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tẅmtoo, twkrrtook; 
 
 Swart, swört, Swarth, swôrth, Swarty, 
 
 swör'tî, a. — Swarthy 
 Swarthiness^wör'thî-neSjn.melyndduedd 
 Swarthy, swör'thî, a. melynddu, cethin, 
 
 brychddu, cibddu, gwineuddu 
 Swash, swösh, vi. clecian, dadyrddu, 
 
 tyrddu : n. dyfrdwrdd 
 Swath, swöth, n. ysdod o wair ; tyniad 
 Swathe, swaTH, vt. ffunenu, rhwymynu : 
 
 n. rhwymyn, ffunen 
 Sway, swa, n. awdurdod, llywodraeth, 
 
 rheolaeth, gallu, rhwysg : v. rheoli, 
 
 llywodraethu, rhwysgo, llywio 
 Swear, swë'r (pt. sware, pp. sworn), v. 
 
 tyngu, rheithio, cymeryd neu roddi 
 
 llw. To swear falsely, tyngu anudon. 
 
 To swear the peace, tyngu ofn 
 Sweat, swët, n. chwys ; llafur : v. (pt. & 
 
 pp. sweat), chwysu ; Uafurio, poeni. 
 
 Sweating-sickness, chwŷs-haint 
 Sweaty, swët'î, a. chwysol, chwyslyd 
 Sweep, swîp (pt. & pp. swept), v. ys- 
 
 gubo, ysgubellu : n. ysgubiad, ys- 
 
 gubelliad ; ysgubydd, ysgubwr. 
 
 Sweep-net, ysgubrwyd 
 Sweepings, swi'pingz, n. pi. ysgubion 
 Sweepstakes, swip'staks, n. cyfanennilliad 
 Sweet, swît, a. melys, melus, chweg, 
 
 per, peraidd. Sweet-briar, mi'eren, 
 
 dyrysien bêr 
 Sweetbread, swît'brëd, n. cefndedyn 
 Sweeten, swî'tn, v. melysu, pereiddio 
 Sweetheart, swît'härt, n. cariad, anwylyn 
 Sweetish, swî'tîsh, a. lledfelys, gofelys 
 Sweetmeat, swît'mît, n. ancwyn, am- 
 
 meuthyn, pereiddfwyd 
 Sweetness, swît'nës, n. melusder 
 Swell, swël (swollen), v. chwyddo, c odi, 
 
 ymchwyddo : n. chwydd, ymchwydd 
 Swelter, swël'tür, v. crasu ; lluddedu 
 Swept, swept, pt. & pp. — Sweep 
 Swerve, swurv, vi. gŵyro, troi ymaith, 
 
 crwydro ; cyfeiliorni 
 Swift, swift, a. cyflym, buan, ysgafndroed 
 Swiftness, swîft'nës, n. buandra, cyflymdra 
 Swig, swig, v. traflyncu 
 Swill, swîl, v. bolera, ymddyfoli; golchi: 
 
 n. golchion ; ymddyfoliad 
 Swim, swim (pt. swam, pp. swum), v. 
 
 nofio, nofied : n. awyrgwd pysgodyn 
 Swindler, swînd'lür, n. hudleidr, lleidr 
 
 pen ffair, twyllwr, hocedwr 
 Swine, swin (pi. swine), n. mochyn. 
 
 Swine-herd, meichiad, mychiad. 
 
 Swine-pipe, math o fronfraith. Swine- 
 wort, canclwm, gwaedlys 
 
 gwi'alen- 
 [gyflegr 
 math o 
 
 vi. 
 
 Swing, swing, n. siglraff; sigl, rhydd- 
 
 rwysg : v. (pt. & pp. swung), sigl- 
 
 hongian, siglgrogi. To swing about, 
 
 chwyldroi. Swinging, swinging, yn 
 
 siglhongian 
 Swinge, swinj, vt. fTrewyllu, fflangellu. 
 
 Swinging, Swingeing, swinging, yn 
 
 fflangellu; mawr, aruthr 
 Swinger, swíng'ür, n. siglgrogwr 
 Swinger, swín'jür, n. flangellwr 
 Swingle, swîng'gl, v. ymgrogi; euro 
 
 llin [aidd, ailan, brwnt 
 
 Swinish, swinish, a. mochynaidd, moch- 
 Swiple, swip 7 !, n. gwial iFust 
 Switch, switsh, n. gwialen : v 
 
 odio; llam-gerdded 
 Swivel, swiv'l, n. bolltdid; 
 Swollen, swo'ln, pp. — Swell 
 Swoon, swẅn, n. llewyg, llesmair 
 
 llewygu, llesmeirio 
 Swoop, swẅp, n. discyniad hebog ar ei 
 
 ysglyfaeth : vt. disgyn fel hebog, ym- 
 
 saethu 
 Swop, swop, vt. newid, cyfnewid, newidio 
 Sword, so'rd, n. cledd, cleddyf, cleddau. 
 
 Sword-exercise, cleddyfyddiaeth. A 
 
 stroke with a sword, cleddyfal. Armed 
 
 with a sword, cleddog. To put to the 
 
 sword, lladd a'r cleddyf 
 Swordsman, so'rdz^an, n. cleddyfwr, 
 Swore, swo'r, pt. — Swear [cleddwr 
 
 Sworn, swô'rn, pp. — Swear 
 Swum, swum, pt. & pp. — Swim 
 Swung, swung, pt. & pp. — Swing 
 Sycamore, sik/a-mo'r, n. masarn. Sy- 
 camore-tree, sycamorwydden, masarn- 
 
 en [gwaseidd-dra 
 
 Sycophancy, sik'o-fan-si, n. gweniaith, 
 Sycophant, sik'o-fant, n. gwenieithwr, 
 
 truthiwr, hustingwr 
 Syllabic, si-lab^k, a. sillebol, syllafol 
 Syllabication, sîl-äb-î-ka'shün, n. silliad; 
 
 silliadaeth 
 Syllable, sîTä-bl, n. sill, sillaf, silleb. 
 
 Words of one [two] syllables, geiriau 
 
 unsill [dwysill] 
 Syllabus, sil'a-bus, n. crynodeb 
 Syllogism, sîro-jîzm, n. cynull-ddadl, 
 
 cyfreswm 
 Syllogistic, sil-o-jis'tik, Syllogistical, 
 
 sil-o-jis^i-kal, a. cyfresymol 
 Syllogize, sil'o-jiz, vi. cyfresymu 
 Sylph, sîlf, n. un o'r tylwyth teg 
 Sylvan, silvan, a. coedaidd, coedog, 
 
 gwyddelig: n. gwyddan, coed-dduw; 
 
 taiogyn 
 
 346 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jzzdzh. TAB 
 
 Symbol, sím bül, n. arwydd ; nod, cydnod, 
 
 cysgodlun 
 Symbolical, sim-bol'i-kal, a. cysgodol, 
 
 arwyddol [yn debyg i 
 
 Symbolize, sim'bul-iz, v. arwyddo ; bod 
 Symmetrical, si-met'ri-kal, a. cydfesurol, 
 
 cydluniaidd [cyfatebiad 
 
 Symmetry, sîm'î-trî, n. cymesuredd; 
 Sympathetic, sim-pa-thet'ikja. cydoddef- 
 
 ol, cydoddefus; cydymdeimladol 
 Sympathize, sim'pa-thiz, vi. cyd-ddy- 
 
 oddef ; cydymdeimlo 
 Sympathy, sîm'pä-thî, n. cydoddef ; cyd- 
 
 ymdeimlad 
 Symphonious, sím-fo'nî-üs, a. cynghan- 
 
 eddol, cydseiniol [cyfundôn 
 
 Symphony, sím'fo-nî, n. cynghanedd, 
 Symphoresis, sîm-fo-rfsîs, n. cyfagwedd 
 Symposium, sim-po'zhi-um, n. cyd- 
 
 wleddiad 
 Symptom, sîm'tüm, n. argoel, arwydd, 
 
 arddangosiad, arfynag, mynag 
 Symptomatic, sim-to-mat'ik, Symp- 
 
 tomatical, sim-to-mat'i-kal, a. cyd- 
 
 ddygwyddol, arwyddol, arddangosol 
 Symptosis, síni-to'sîs, n. cyduniad llafar- 
 
 seiniau, fel yn y gair " gwaewawr " 
 Syn-, Sy-, Syl-, Sym-, px. yn nghyda 
 Synagogue, sín'â-gög, n. synagog, cy- 
 
 nullfa 
 Synarchy, sin'ar-ki, n. cydlywodraeth 
 Synaxis, sín-äk'sís, n. cynulleidfa ; 
 
 swper yr Arglwydd 
 Synchronal, sing'kro-nal, a. cydamserol, 
 
 cydoesol [amseredd 
 
 Synchronism, sing'kro-nizm, n. cyd- 
 Syncope, sing'ko-pi, n. byrâd gair, 
 
 canoldrwch ; llesmair, marw-lewyg 
 Syndic, sin'dik, n. rhaglaw, barnwr 
 Syndicate, sin'di-kat, vt. barnu, beio : n. 
 
 cynghorfa [cyd-ddyfodiad 
 
 Syndrome, sm'dro-mî, n. cydrediad, 
 Synecdoche, si-nek'do-ki, n. cyforddwyn 
 
 rpABARD, täb'ürd, n. tabar, llaeswisg 
 Tabby, tab 7 !, n. tonogwe, sidanwe 
 
 troellog : a. troellog, troellweol, 
 
 tonog ; llwyd-droellog 
 Tabefaction, täb-î-fäk'shün, n. nychiad, 
 
 darfodiad, darfodedigaeth 
 Tabefy, täb'î-fi, vi. nychu ; ysgyfnâu, 
 
 teneuâu ; difa 
 Tabernacle, tab'ur-nak-1, n. pabell ; 
 
 trigfan : vi. pabellu, cyfanneddu 
 
 Synasresis, si-nî'r i-sis, n. uniad dwy 
 
 sillaf 
 Synod, sîn'üd, n. cymanfa eglwysig 
 Synodal, sín'o-däl, Synodical, sín-öd'î- 
 
 kal, a. cymanfaol, seneddol 
 Synonyme, sín'o-nîm (pi. synonymes, 
 
 sin'o-nimz), n. gair cyfystyr 
 Synonymize, sin-on'i-miz, vt. cyfystyrio 
 Synonymous, sín-ön'î-müs, a. cyfystyr 
 Synopsis, sîn-öp'sís (pi. synopses, sin- 
 
 op'slz), n. cyfolwg, cyfolygiad ; cyd- 
 
 grynoad, crynodeb 
 Synoptical, sin-op'tl-kal, a. cydolygol 
 Syntactic, sm-tak'tik, a. cystrawenol 
 Syntax, sin'taks, n. cystrawen, cystraw- 
 
 iaeth [wybod 
 
 Synteresis, sîn-tî-rî'sís, n. adgno cyd- 
 Synthesis, sín'thî-sís (pi. syntheses, sîn'- 
 
 thî-sîz), n. cydosodiad, cyfosodiad 
 Synthetic, sín-thët'ík, Synthetical, sin- 
 
 thet'i-kal, a. cyfosodol 
 Syntexis, sin-tek'sis, n. darfodedigaeth 
 Syphon, si'fün, n. arlloesbib, dwsel, 
 
 pibell ddyhysbyddu 
 Syphilis, síf'î-lís, n. — Siphilis 
 Syringe, sîr'ínj, n. chwistrell, sugn-bib : 
 
 vt. chwistrellu, saethu-dwfr 
 Syrinx, sir'ingks, n. pibglwyf, piblynoryn 
 Syrup, sür'üp, n. cyfTaith 
 Syrtis, sür'tîs, n. mignen, siglen, cors 
 System, sis'tem, n. cynllun, cyfundrefn, 
 
 cyfundraeth, deseb ; trefniant. Solar 
 
 system, y gyfundrefn heulog. Starry 
 
 system, seroliaeth, seron 
 Systematic, sTs-tem-at'ik, Systematical, 
 
 sis-tem-at'i-kal, a. cysodol, rheolaidd 
 Systematize, sis'tem-a-tiz, Systemize, 
 
 sis'tem-iz, vt. trefniannu, trefnoli 
 Systole, sîs'to-lî, n. ymgrynoad y galon 
 
 wrth anadlu ; byrâd sill hir 
 Sy style, sîs'til, n. adail dew golofnog 
 Syzigy, siz'i-jT, n. cysylltiad dau o'r 
 
 cyriF wybrenol 
 
 Tabes, ta'biz, n. darfodedigaeth, nychiant 
 Tabid, tab'id, a. nychlyd, darfodedigol 
 Tablature, täb'lä-tshu'r, n. darlun ar fur 
 Table, ta'bl, n. bwrdd ; llech, llechfaen ; 
 taflen, mynegai, dangoseb, llechres : 
 v. byrddio, byrddu ; taflenu. Table- 
 beer, ailddiod, diod fain. Table-book, 
 nodlyfr. Table-cloth, bwrddliain, 
 Uiain bwrdd 
 Tablet, täb'lët, n. llechen, llech ; taflen 
 
 347 
 
TAN path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, twrrtoo, twk=took; 
 
 Tabour, ta'bür, n. tabwrdd : vi. tabyrddu, 
 
 euro tabwrdd 
 Tabular, täb'u-lür, a. taflenol, llechresol 
 Tabulate, täb'u-lat, vt. taflenu, llechresu 
 Tabulation, täb-u-la'shün, n. tafleniad, 
 llechresiad [Haw fer 
 
 Tachygraphy, tä-kîg'rä-fî, n. berysgrif, 
 Tacit, täs'ìt, a. dystaw, dison, tawedog 
 Taciturnity, täs-î-tür'nî-tî, n. dystaw- 
 
 rwydd, termudrwydd, tawedogrwydd 
 Tack, tak, n. corhoelen ; pwyth, bras- 
 bwyth ; troad Hong, hwyldroad : v. 
 corhoelio ; brasbwytho ; hwyldròi ; 
 newid yr hynt. Tack-wind, asgellwynt 
 Tacket, tak'et, n. hoelen fechan 
 Tackle, tak 7 !, n. taclu, offer, tree 
 Tact, takt, n. teimlad ; callder 
 Tactic, tak'tik, a. byddinol, iawn-drefnol 
 Tactician, täk-tîsh'än, n. byddindrefnwr 
 Tactics, tak'tiks, n. pi. byddindrefniad, 
 
 cadyddiaeth 
 Tactile, tak'til, a. hydeiml, teimladwy 
 Taction, tak'shun, n. cyf hyrddiad, teimlad 
 Tadpole, tad'pol, n. penbwl 
 Taffeta, täf'î-tâ, Taffety, täf 'î-tî, n. math 
 
 o sidanwe 
 Tag, tag, n. pwyntl : vt. pwyntlo ; cydio, 
 brasgydio. Tag- sore, clefyd ar 
 ddefaid. Tag-rag and bob-tail, 
 gwehilion y bobl, mileinlu 
 Tail, tal, n. cynffon, llosgwrn, conell, 
 
 conyn, rhonell, cloren ; cwt, godre 
 Taillage, ta'laj, n. treth, ardreth, toll 
 Tailor, ta'lür, n. dilledydd, ysginydd, 
 
 teilwr 
 Taint, tant, v. budreddu, llygru, naws- 
 eiddio : n. llwgr, llygriad ; naws ; 
 anurddiad 
 Taintless, tant'les, a. dihalog, dilwgr 
 Take, tak (pt. & pp. took, taken, ta'kn), v. 
 cymeryd, derbyn. To take care, 
 gofalu. Take care ! gan bwyll ! 
 Take flight, ffoi, ehedeg. Take 
 notice ! dal sylw ! To take a turn, 
 rhoi tro. To take a city, ennill 
 dinas. To take delight in, ymhyfrydu 
 yn. To take heed, gochelyd. To 
 take in, twyllo, hocedu. To take oath, 
 tyngu. To take pity or compassion on, 
 trugarâu wrth, tosturio wrth. To take 
 one's word, credu un, cymeryd ei air. 
 To take refuge, ymnoddi. To take 
 to the heels, dywadnu, ffoi. To take 
 up arms, ymarfogi. To take upon 
 trust, ehudgoelio 
 Talbot, töTbüt, n. math o helgi 
 
 Tale, tal, n. ystori, chwedl, ffughanes, 
 
 ffugchwedl ; cyfrif, rhif. Tale-bearer, 
 
 clepgi, clepiwr, chwedlwr, hustingwr 
 Talent, täl'ënt, n. darn o aur, talent ; 
 
 dawn, rhodd, galluedd 
 Tales, ta'liz, n. pi. rheithwyr llanw 
 Talisman, tärís-män, n. swyneilun, swyn 
 TaKsmanic, tal-is-man'ik, a. swynol, 
 
 cyfareddus 
 Talk, tok, vi. siared, son, chwedleua, 
 
 ymddyddan: n. siarad, ymddyddan, 
 
 ymadrodd. Table-talk, Small-talk, 
 
 siaradach. Idle talk, gwag-siariad. 
 
 He is much talked of, y mae mawr 
 
 son am dano 
 Talkative, to'ka-tiv, a. siaradus, chwedl- 
 
 euog, tafodrydd [garweh 
 
 Talkativeness, tö'kâ-tív-nës, n. siarad- 
 Tall, töl, a. tal, hir ; uchel 
 Tallage, tal'aj, n. — Taillage 
 Tallness, tonnes, n. taldra, talder 
 Tallow, tal'o, n. gwer. Tallow-chandler, 
 
 canwyllwr. Tallow-faced, gwyneblas. 
 
 A cake of tallow, gweren 
 Tallowy, täl'o-î, Tallowish, täro-îsh, a. 
 
 gwerol, gweraidd, gwerllyd 
 Tally, täl'î, n. cyfrifbren, rhygnbren : v. 
 
 rhygn-gyfrif ; cyfateb, cytuno 
 Tallyman, tärî-män, n. coelwerthwr 
 Talmud, tal'mud, n. llyfr traddodiadau 
 
 yr Iuddewon 
 Talmudist, tärmüd-íst, n. traddodiedydd, 
 
 dysgawdwr Iuddewig 
 Talon, taKim, n. ewin, crafanc 
 Taloned, täründ, a. crafangog, ewinog 
 Talwood, täl'wẁd, n. coed tan 
 Tamarind, täm'ü-rínd, n. math o aeron 
 
 pereiddsur 
 Tamarisk, tam'u-risk, n. grugbren 
 Tambourine, täm-bü-mT, Tambour, 
 
 täm'bür, n. math o dabwrdd, tabyrdd- 
 
 en ; gogr- dabwrdd 
 Tame, tarn, a. dof, gwâr, hywydd ; diys- 
 
 bryd : vt. dofi, gwarâu, hyweddu, gwar- 
 
 eiddio [dofaith 
 
 Tameness, tam'nes, n. gwaredd, dofdra, 
 Taminy, täm'î-nî, Tammy, täm'í, n. 
 
 math o wlandenlli 
 Tamper, täm'pür, vi. ymhel â, ymyru â, 
 
 rhoi cais ar, ymarfer â 
 Tan, tan. n. cyffaith rhisgl derw ; melyn- 
 
 edd : vt. crwyn-gyffeithio ; llosgi yn 
 
 yr haul. Tan-pit, cyffeithbwll, crwyn- 
 
 bwll. Tan-yard, crwynfa, crwyn- 
 
 drwythfa 
 Tang, tang, n. adflas, sawr ; sŵn 
 
 348 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; jmdzh. TAT 
 
 Tangent, tangent, n. eyfhwrddlinell 
 Tangibility, tän-jî-bírî-tî, n. hydeimledd 
 Tangible, tän'jî-bl, a. cyfhwrddadwy, 
 
 teimladwy 
 Tangle, täng'gl, v. dyrysu, cymhlethu, 
 
 rhwystro : n. dyrysglwm, dyrysi ; 
 
 math o wymon 
 Tank, tangk, n. dyfrgist 
 Tankard, tang'kurd, n. diodlestryn, paeol 
 Tanner, tän'ür, n. crwyndrwythwr, bar- 
 cur, rhisglgyffeithydd, lledrydd, lledr- 
 
 wr [fa 
 
 Tannery, tän'ür-î, n. erwynweithfa, crwyn- 
 Tansy, tan'zi, n. ystrewlys. Wild tansy, 
 
 gwyn y merched, torllwyd 
 Tant, tänt, n. coryn coch 
 Tantalism, tan'ta-lizm, n. siomyddiaeth 
 Tantalize, tan'ta-liz, vt. blino â gau 
 
 obeithion, twyll addaw, siomi 
 Tantamount, tän'tä-müẅnt, a. cyfwerth, 
 
 cydwerth, cyfartal, cyfrdal, cystadl 
 Tantivy, tan-tiv'i, ad. ar frys, ar ifrwst, 
 
 ar garlam, gwyllt, nerth cam ceiFyl 
 Tap, tap, n. dwsel, twsel ; cnith, ergyd 
 
 ysgafn, iFat: v. dwselu, twselu, agor, 
 
 gollwng ; cnithio, ysgafn-daro, fFatio. 
 
 Tap-house, diotty, tŷ cwrw. Tap-root, 
 
 gwreiddyn, brigfain-bonbraff 
 Tape, tap, n. llinynwe, ymylwe, ysnoden 
 Taper, ta'pür, n. canwyll gŵyr, cŵyren: 
 
 v. meinâu, brigfeinio 
 Tapering, ta'pür-íng, a. brigfain, brig- 
 
 feiniol, brigfain-bonbraff 
 Tapestry, täp'ës-trî, n, teisban ; crogleni : 
 
 vt. addurno â theisbanau. Tapestry- 
 maker, teisbanwëydd 
 Tapeti, täp'î-tî, n. math o ysgyfarnog 
 Tapir, ta'pür, n. anifail o'r enw 
 Tapis, täp'î, n. Uawrlen ; bwrddorchudd. 
 
 On the tapis, tan sylw 
 Tapster, täp'stür, n. gollyngwr diod 
 Tar, tär, n. ulbyg, pyg teneuwlyb ; pyg- 
 
 lencyn, pyglanc, llongwr, morwr : vt. 
 
 pygu ; blino, aflonyddu 
 Tarabe, tä-rab', n. parot pen-goch 
 Tarantula, tâ-rän'tu-lâ, n. math o goryn 
 
 mawr 
 Tardigradous, târ'dî-gra-düs, Tardigrade, 
 
 târ'dî-grad, a. araf-gerddol, araf-sy- 
 
 mudol 
 Tardiness, tär'dî-nës, Tardity, tär'dî-tî, 
 
 n. hwyrder, hwyrdrymedd 
 Tardy, tär'dî, a. diweddar, hwyr, hwyr- 
 
 drwm, musgrell 
 Tare, të'r, n. cynwysgoll. Tares, efrau. 
 
 Tare and tret, cynwysgoll a thraulgoll 
 
 Target, target, n. tarian, bwcled, asafar, 
 
 targed, aes 
 Targum, tär'güm, n. aralleiriad yn y 
 
 Galdäeg ar lyfrau Moses 
 Tariff, tär'îf, n. tolldaflen, tollrestr 
 Tarn, tärn, n. cors, mignen ; llyn 
 Tarnish, tär'nísh, v. diwyno, anurddo 
 Tarpaulin, târ-pö'lín, n. pyglen 
 Tarrace, tär'as, Tarrass, tar'as, Terras, 
 
 tër'äs, n. dwfrgymrwd 
 Tarragon, tär'â-gün, n. amgwyn 
 Tarriance, tär'î-äns, n. arosiad ; oediad ; 
 
 trigiad, trigias 
 Tarry, tär'î, v. aros, trigo, preswylio: a. 
 
 pyglyd_ [troed 
 
 Tarsal, tarsal, a. perthynol i wadn y 
 Tarsus, tär'süs, n. gwadn y troed 
 Tart, târt, n. pastai aeron, pasteian : a. 
 
 sur, surllyd, egr, llym 
 Tartan, târ'tän, n. brithwe, breithwe 
 Tartar, tär'tür, n. Tartariad ; gwaddod- 
 
 gen, chwigl ; deintgen ; chwerwyn. 
 
 To catch a tartar, taro wrth ei drech, 
 
 dal chwerwyn 
 Tartarean, tär-të'r'î-än, a. uffernol 
 Tartarious, târ-të'r'î-üs, Tartarous, târ'- 
 
 tür-üs, Tartaric, tar-tar'ik, a. chwigl- 
 
 aidd 
 Tartarize, tar'tur-iz, vt. surgenu, cenu 
 Tartarus, tär'tür-üs, n. uffern 
 Tartish, târ'tîsh, a. chwiblaidd, go-sur 
 Tartness, tärt'nës, n. suredd, surni, egri, 
 
 egredd, llymnawsedd 
 Task, task, n. gwaithddogn, gorchwyl, 
 
 tasg : vt. tasgu. Task-master, meistr 
 
 gwaith, tasgfeistr. To take to task, 
 
 cymeryd mewn Haw [hebog 
 
 Tassel, tas'el, n. siob, sioba, tusw, tasel ; 
 Tasselled, täs'ëld, a. siobog 
 Tasses, tas'iz, n. pi. morddwyd-arfogaeth 
 Taste, tast, n. archwaeth, chwaeth, bias, 
 
 sawr ; chwaethiad ; prawf, profiad : v. 
 
 archwaethu, chwaethu, blasu ; profi 
 Tasteful, tast'fẁl, a. blasus ; dillyn 
 Tasteless, tast'lës, a. diflas 
 Tasty, tas'tî, a. dillyn 
 Tatter, tät'ür, n. carp, cerpyn, brat, 
 
 bretyn 
 Tatterdemalion, tät-ür-dî-märyíín, n. 
 
 bretyn bratiog, brenin y bratiau 
 Tattle, tat'l, n. baldordd, gwagsiarad, 
 
 clebr : vi. coegsiared, bragaldian, bal- 
 
 dorddi, llolian ; chwedleua. Tittle- 
 tattle, clec, debar 
 Tattler, tät'lür, n. clebryn, baldorddyn, 
 
 llolyn ; chwedleuwr 
 
 3Í9 
 
TEM path, fat, êrg, met, mä-rine, pîn, örb, on, curve, cut, tw— too, twk— took ; 
 
 Tattoo, tä-tẅ', n. seindôn ar dabwrdd i 
 
 alw milwyr i'w Hetty, tabyrddwŷs : vt. 
 
 croenliwio, wynebliwio 
 Taught, töt, pt. & pp. — Teach 
 Taunt, tânt, n. gwawdair, cellweirgno, 
 
 ymliw : vt. gwawdio, dirmygu 
 Taunt, tönt, a. tra uchel ; tra hir 
 Tautological, to-to-loj'i-kal, a. adeiriog, 
 
 adeiriadol [iad, adeiriad 
 
 Tautology, tö-tòTo-jî, n. mynychadrodd- 
 Tautophony, tö-töf'o-nî, n. mynych- 
 
 adroddiad yr un swn 
 Tavern, täv / ürn, n. tafarn, tafarndy, 
 
 diotty. Tavern-keeper, tafarnwr 
 Taw, tö, n. mynorbel : vt. gwyn- 
 
 gyweirio lledr [gwaelwychder 
 
 Tawdriness, tö'drî-nës, n. coegwychedd, 
 Tawdry, tö'drî, a. coegdlws, gwaelwych 
 Tawer, tö'ür, n. cyweiriwr lledr gwyn 
 Tawny, tö'nî, a. melynddu 
 Tax, taks, n. treth, ardreth : vt. trethu, 
 
 codi treth ; cyhuddo. Indirect tax, 
 
 treth ar nwyddau. Land-tax, y dreth 
 
 fawr. Property-tax, meddian-doll 
 Taxable, tak'sa-bl, a. trethadwy 
 Taxation, taks-a'shun, n. trethiad 
 Taxer, tak'sur, n. trethydd, trethwr, 
 
 codwr treth. Tax-gatherer, treth- 
 
 gasglydd, trethwr 
 Taxidermy, tak'si-dur-mi, n. y gelfyddyd 
 
 o ragddarpar cynlluniau o anifeiliaid 
 
 tryw sychu a llenwi eu croen ; croen- 
 
 drefniad, croenluniad 
 Taxonomy, taks-on'o-mi, n. dosparthiad 
 Tea, tî, n. dail prysgwydden o China, te 
 Teach, titsh (pt. & pp. taught), v. dysgu, 
 
 addysgu, athrawiaethu 
 Teachable, tî'tshâ-bl, a. addysgadwy, 
 
 hyddysg ; gwareiddiol 
 Teachableness, tî'tshä-bl-nës, n. hy- 
 
 ddysgedd ; gwareiddiolrwydd 
 Teacher, tî'tshür, n. athraw, dysgawdwr 
 Teague, tig, n. Gwyddel, Gwyddelyn 
 Teak, tîk, n. math o bren tramor 
 Teal, til, n. corhwyad, chwi'ws 
 Team, tîm, n. gwedd, atgor 
 Tear, ti'r, n. deigryn, dagr, daigr, deigr ; 
 
 rhwyg. To shed tears, bwrw dagrau 
 Tear, të'r (pt. tore, pp. torn), v. rhwygo, 
 
 dryllio, darnio, llarpio 
 Tearful, tî'r'fẁl, a. deigrol 
 Tearless, tî'r'lës, a. diddagrau 
 Tease, tîz, vt. chwalu gwlân, cribio 
 
 gwlân ; blino, aflonyddu, poeni 
 Teasel, ti'zl, n. llysiau y cribau; cribau 
 
 y panwr 
 
 Teat, tit, n. teth, tiden ; bron 
 Technical, tek'ni-kal, a. celfyddydol, 
 
 celfyddus [draeth 
 
 Technology, tëk-nòTo-jî, n. celfyddyd- 
 Techy, tët'shî, a. — Touchy 
 Tectonic, tek-ton'ik, a. adeilaidd 
 Ted, tëd, vt. gwasgaru gwair 
 Tedder, tëd'ür, n. — Tether 
 Te Deum, tî d^um, n. Ti Dduw ; enw 
 
 emyn sy'n dechreu, •' Ti Dduw a folwn" 
 Tedious, tfdî-üs, a. hirfaith, dygn ; blin, 
 
 blinderus, poenus 
 Tediousness, tî'di-üs-nës, n. meithder, 
 
 annybendod 
 Tedium, tî'dî-üm, n. blinder [heigio 
 Teem, tîm, v. esgor, hilio ; beichiogi ; 
 Teemful, tîm'fŵl, Teeming, timing, a. 
 
 iFrwythlawn ; eppiliog ; llawn, beich- 
 
 iog, cyforog 
 Teemless, tîm / lës, a. diíFrwyth, aníFrwyth- 
 
 lawn ; aflesol, diles 
 Teen, tin, v. cynhyrfu : n gofid, trallod 
 Teens, tinz, n. pi. arddegau, o 12 i 20 oed 
 Teeth, tîth, n. pi.— Tooth 
 Teethe, tîTH, vi. magudannedd,danneddu 
 Teetotaller, tî-to'täl-ür, n. llwyrymattal- 
 
 iwr rhag diodydd meddwol 
 Tegular, tëg'u-lür, a. priddlechaidd 
 Tegument, tëg'u-mënt, n. gorchudd, 
 
 tudded, arwisg, pilyn, croen 
 Tehee, tî-hî', vi. chwerthin : int. ha-ha ! 
 
 he-he ! 
 Teil, til, n. pisgwydden, gwaglwyfen 
 Telary, tî'lür-î, a. gwëol, gweuol 
 Telegraph, tërî-gräf, n. hysbysai, tele- 
 
 graiF: vt. hysbysu, gwefrhysbysu. 
 
 Electric telegraph, hysbysai gwefrol 
 Telescope, tèTî-skop, n. pellddrych, 
 
 pellweladyr, yspienddrych 
 Telesia, ti-lfzha, n. maen gwerthfawr 
 
 o'r enw. — Sapphire 
 Telesm,tèTëzm,n. math o swyn-gyfaredd 
 Tell, tël (pt. & pp. told), v. dywedyd, 
 
 dweyd, gwedyd ; traethu, adrodd, 
 
 mynegi ; cyfrif, rhifo [rhifwr 
 
 Teller, tël'ür, n. traethydd, mynegwr ; 
 Tellural, teKu-ral, a. daearol 
 Telltale, tèTtal, n. clepgi, chwedlwr, 
 
 chwedlai, chwedleuwr 
 Temerarious, tëm-ü--rë'r'í-üs, a. ehud, 
 
 byrbwyll; rhyfygus [bwylldra 
 
 Temerity, tî-mër^-tî, n. rhyfyg ; byr- 
 Temper, tëm r pür, n. tymmher, naws, 
 
 ardymmher : vt. tymmheru ; cyf- 
 
 nawsu, cymedroli. Good temper, 
 
 natur dda. Ill temper, natur ddrwg 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. TEN 
 
 Temperament, tëm'pür-ä-mënt, n. 
 
 tymmheredd, tymmher, cyfansawdd ; 
 
 cyfnaws 
 Temperance, tëm'pür-äns, n. dirwest, 
 
 cymedroldeb, sobrwydd. Temperance 
 
 society, cymdeithas ddirwestol 
 Temperate, tëm'pür-at, a. cymedrol ; 
 
 sobr ; gweddol 
 Temperateness, tëm'pür-at-nës, n. naws- 
 
 edd ; cymedrolder ; tymmherusrwydd 
 Temperature, tëm'pür-a-tshür, n. ar- 
 
 dymmher, naws. Degree of temper- 
 ature, gradd yr hinsawdd 
 Tempest, tëm'pëst, n. tymmhestl, gyr- 
 
 wynt, rhyferthwy, enawel 
 Tempestuous, tëm-pës'tshu-üs, a. ys- 
 
 tormus, tymmhestlog 
 Templar, tëm'plür, n. temlydd, un o 
 
 efrydwyr y Demi yn Llundain 
 Temple, tem'pl, n. teml; arlais, neid- 
 
 rwydd, eneidrwydd 
 Temporal, tem'po-ral, a. tymmorol, 
 
 amserol; bydol, lleygol, annghys- 
 
 egrol ; arleisiol 
 Temporality, tëm-po-rärî-tî, n. gwýr 
 
 Ueyg, Ueygion. Temporalities, medd- 
 
 iannau tymmorol, tymmorolion 
 Temporary, tëm'po-rür-î, a. dros amser, 
 
 amserol 
 Temporize, tem'po-riz, vi. oedi ; dilyn 
 
 yr amser, troi gyda'r amser ; amseroli ; 
 
 nofio gyda'r ffrwd 
 Tempt, tëmt, vt. denu, hudo, llithio, 
 
 temptio ; profi [profedigaeth 
 
 Temptation, tëm-ta'shün, n. hudiad; 
 Tempter, tëm'tür, n. hudwr, Uithiwr, 
 
 denwr [brwysgedd 
 
 Temulence, tëm'u-lëns, a. meddwdod, 
 Temse, terns, n. gwagr 
 Ten, ten, a. deg, deng. Ten times, 
 
 dengwaith [wy 
 
 Tenable, tën'â-bl, a. daladwy ; diffynad- 
 Tenacious, tî-na'shüs, a. glydiog; gwydn, 
 
 glynol, gafaelgar 
 Tenacity, tî-näs'î-tî, n. gafaelgarwch, 
 
 ymlyniad, tyn-ymlyniad, cyndyn- 
 
 rwydd ; cybydd-dod 
 Tenaculum, ti-nak'u-lum, n. bachyn 
 
 llawfeddyg 
 Tenancy, tën'än-sî, n. deiliadaeth 
 Tenant, tenant, n. deiliad 
 Tenantable, tën'änt-â-bl, a. addas i 
 
 ddeiliad 
 Tenantless, tën'änt-les, a. diddeiliad 
 Tenantry, tën'änt-rî, n. deiliaid, deiliadon 
 Tenby, tën'bî, n. Dinbych y pysgod 
 
 Tench, tëntsh, n. gwrachen 
 
 Tend, tend, v. gweini, heilio, gweinyddio ; 
 
 tueddu, gogwyddo ; arwain ; tywys 
 Tendence, tën / dëns, Tendency, tën'dën- 
 
 sî, n. gweinyddiad ; tuedd, gogwydd 
 Tender, tën'dür, a. tyner, tirion, tostur- 
 
 iol, mwyn ; mwyth, esmwyth; meddal; 
 
 ieuanc : n. cynyg, cynygiad ; v. 
 
 cynyg. Tender-hearted, calon-dyner 
 Tenderling, tën'dür-lîng, n. anwesyn, 
 
 anwylyn, hoffyn ; tyner-gorn hydd 
 Tenderness, tën'dür-nës, n. tiriondeb, 
 
 tynerwch, mwynder ; meddalwch 
 Tendinous, tën'dî-nüs, a. gewynog 
 Tendon, tën'dün, n. g'feuyn, gewyn 
 Tendril, tën'dríl, n. amglymydd, ys- 
 
 gewyllyn 
 Tenebrious, tî-nî'brî-üs, Tenebrous, tën'- 
 
 î-brüs, a. tywyll, gwyll, dioleu 
 Tenebrosity, tën-î-brös'î-tî, n. caddug, 
 
 tywyllni, tywyllwch, gwylledd 
 Tenement, tën'î-mënt, n. tyddyn, daliad 
 
 tŷ a thir, eisyddyn 
 Tenemental, tën-î-mën'täl, Tenementary, 
 
 tën-î-mën'tür-î, a. tyddyn ol 
 Tenesmus, ti-nez'mus, n. difryg ymar- 
 
 llwys [egwyddor 
 
 Tenet, tën / ët, n. tyb, daliad, barn, 
 Tennis, tën'ís, n. math o chware. Ten- 
 nis-ball, human, parled 
 Tenon, tën'ün, n. mortais-dafod, tyno 
 Tenor, tën'ür, n. tueddiad, rhediad, 
 
 gogwyddiad ; hwyldrefn ; ystyniad ; 
 
 amcan, ystyr ; cyfalaw, canol-lais. 
 
 Counter-tenor, uchalaw, uchlais 
 Tense, tens, n. amser, pryd : a. tyn, 
 
 estynedig, syth [estynadwy 
 
 Tensible, tën'sî-bl, Tensile, tën'síl, a. 
 Tension, tën'shün, Tensure, tën'shür, n. 
 
 estyniad, ymestyniad ; tyndra 
 Tensive, ten'siv, a. anystwyth 
 Tent, tent, n. pabell, lluestdy, bwth; 
 
 goraeth : v. pabellu 
 Tentaculum, ten-tak'u-lum (pi. tentacu- 
 
 la, ten-tak'u-la), n. syniad-offeryn 
 Tentation, tën-ta'shün, n. profedigaeth 
 Tentative, ten'ta-tiv, n. prawf, profiad ; 
 
 cais : a. profol, profladol ; ceisiol 
 Tenter, tën'tür, n. deintur, ystyniedydd 
 Tenth, tenth, a. degfed 
 Tenuate, tën'u-at, vt. teneuâu 
 Tenuifolious, tën-u-î-fo'lî-üs, a. cul- 
 
 ddeilenog 
 Tenuirostral, tën-u-î-rös'träl, a. culylfog 
 Tenuity, tî-nu'î-tî, n. tenueder, teneuedd, 
 
 meinder, eiddilwch, bychandra 
 
 35Î 
 
TES path, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkrrtook; 
 
 Tenuous, tën'u-üs, a. teneu, eiddil, main 
 Tenure, tën'u'r, n. daliad, gafael ; yr 
 
 ammod ar ba un y delir tir, tir-ammod 
 Tepid, tep'id, a. clauar, mwygl 
 Tepidness, tëp'íd--nës, n. clauarder 
 Tepify, tëp'î-fi, vt. clauaru, twymo 
 Teratology, tër-ä-töTo-jî, n. chwyddiaith 
 Terebrate, tër'î-brat, vt. trydyllu, tyllu, 
 
 trywanu [iad 
 
 Terebration, tër-î-bra'shün, n. trydyll- 
 Tergeminal, tür-jëm'î-näl, Tergeminate, 
 
 tür-jëm'î-nat, a. tridyblyg, triphlyg 
 Tergiversate, tür-jî-vür'sat, vi. troi yn 
 
 y tresi, troi cefn, cilio, ymgilio ; 
 
 ymgroesddadleu 
 Tergiversation, tür-jî-vür-sa'shün, n. 
 
 troad cefn, gwrthdroad, geirdroad 
 Tergiversator, tûr-jî-yür'sä-tür, n. ym- 
 
 giliwr, ystrancwr, croesddadleuwr 
 Term, türm, n. gair, ymadrodd, enw ; 
 
 ammod; tymmor, pryd, adeg, amser 
 
 pennodol : vt. galw, enwi. On good 
 
 terms with one, mewn heddwch âg un. 
 
 To come to terms, cytuno. Terms, 
 
 telerau 
 Termagancy, tür'mâ-gän-sî, n. croch- 
 
 gecraeth, tafod drwg 
 Termagant, tür'mä-gänt, n. crochgecren, 
 
 arthwraig, cecres, cecren : a. croch- 
 
 gecrus, tafod-ddrwg, bloeddgar 
 Terminable, tür'mî-nä-bl, a. ffinadwy, 
 
 terfynadwy [phen 
 
 Terminate, tür'mî-nat, v. terfynu, gor- 
 Termination, tür-mî-nä'shün, n. diwedd, 
 
 diweddiad, dybeniad, gorpheniad 
 Terminer, tür'mî-nür, n. penderfyniad ; 
 
 prawflys. — Oyer 
 Terminus, tür'mî-nüs, n. terfynfan 
 Termite, tür'mit, n. morgrugyn gwyn 
 Termless, türm'lës, a. diderfyn, an- 
 
 nherfyriol 
 Tern, turn, n. morwennol 
 Ternary, tür'nür-î, a. triawl : n. tri 
 Ternate, tür'nat, a. triphlyg 
 Terrace, tër'as, n. uchelsarn, uchelrawd 
 Terraqueous, te-rak'wi-us, a. yn cynwys 
 
 tir a dwfr, dwfrddaearol, daearddyfrol 
 Terrene, të-rîn', Terrestrial, të-rës'trî-äl, 
 
 a. daearol. Terrestrial-world, daear- 
 
 fyd 
 Terreous, tër'î-üs, a. priddlyd, daearllyd 
 Terrestrious, të-rës'trî-üs, a. daearol ; 
 
 daearllyd, priddlyd 
 Terrestrialness, të-rës'trî-äl-nës, n. 
 
 daearoldeb [daearogi 
 
 Terrestrify, të-rës'trî-fi, vt. daearoli,! 
 
 Terrible, tër'î-bl, a. dychrynllyd, ar- 
 swydus, ofnadwy, brawychol, erchyll, 
 erch, echrydus [brawychdod 
 
 Terribleness, tër'î-bl-nës, n. erchylldod, 
 Terrier, tër'î-ür, n. daeargi ; tir-ysgrif 
 Terrific, të-rîf'ík, a. dychrynllyd, ar- 
 
 swydus, erchyll, brawychol, echrydus 
 Terrify, tër'î-fi, vt. brawychu, dychrynu, 
 
 arswydo, peri braw, peri ofn 
 Terrigenous, të-rîj'î-nüs, a. o'r ddaear, 
 
 daearol 
 Territorial, tër-î-tô'r'î-äl, a. tiriogaethol 
 Territory, tër'î-tür-î, n. tiriogaeth, ardal 
 Terror, tër'ür, n. dychryn, braw, arswyd, 
 echryd. Terror-stricken, dychryned- 
 ig. Reign of terror, amser terfysgol 
 yn Ffrainc, o Hydref, 1793, hyd 
 Orphenaf, 1794 
 Terse, türs, a. cryno ; Uyfn ; glân, hardd, 
 dillynaidd [dydd 
 
 Tertian, tür'shän, a. trianol, bob trydydd 
 Tertiate, tür'shî-at, vt. trianu, trioli 
 Tertiary, tür'shür-î, a. trydyddol 
 Tesselate, tës'ël-at, vt. brithweithio, 
 
 brithosod 
 Tesselar, tës'ël-ür, Tesseraic, tës-ü-ra'- 
 
 îk, a. brithaddurniedig 
 Test, test, n. prawf, profiad, holiad; 
 
 moddion prawf; prawf-lestr 
 Testaceous, tës-ta'shüs, a. cregynog, 
 
 cragenog, cregynaidd 
 Testament, tës'tä-mënt, n. llythyr cymyn, 
 cymyniaeth, cymynedigaeth, ewyllys. 
 The Old Testament, yr Hen Desta- 
 ment. The New Testament, y Tes- 
 tament Newydd 
 Testamentary, tës-tä-mën'tür-î, a. cy- 
 myniaeth ol 
 Testate, tes'tat, a. cymyn-lythyrog 
 Testation, tës-ta'shün, n. tyst, tystiol- 
 aeth, prawf, ardystiad [wr 
 
 Testator, tës-ta'tür, n. cymynai, cymyn - 
 Testatrix, tes-ta'triks, n. cymynwraig, 
 cymynes [chwe cheiniog 
 
 Tester, tës'tür, n. cysgodlen, pen gwely ; 
 Testern, tës'türn, n. chwe cheiniog 
 Testicle, tes'ti-kl, n. caill, careg 
 Testification, tes-ti-fi-ka'shun, n. tyst- 
 iolaethiad [ardystydd, tyst 
 
 Testifier, tës'tí-fì-ür, n. tystiolaethwr, 
 Testify, tës'tî-fi, v. tystiolaethu, tystio 
 Testimonial, tës-tî-mo'nî-äl, n. tysteb, 
 tystlythyr : a. tystiolaethol ; ardystiol 
 Testimony, tës'tî-mün-î, n. tystiolaeth ; 
 tystiad [sarugrwydd 
 
 Testiness, tës'tî-nës, n. afrywiogrwydd, 
 
 352 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrz azure; thin, thìs; j = dzh. THE 
 
 Testy, tës'tî, a. anynad, anfoddog, sarug, 
 
 anhynaws, croes, afrywiog 
 Tetanus, tët'ä-nüs, n. ymgauad yr ên, 
 
 gên-gload, clefyd y giau a effeithia er 
 
 analluogi asgwrn yr ên [ffromder 
 
 Tetchiness, tët'shî-nës, n. anynadrwydd, 
 Tetchy, tët'shî, a. — Touchy 
 Tete, tat, n. pen ; gwallt go sod, ffug wallt. 
 
 Tete-a-tete, cuddymddiddan, cyfrinach 
 
 wyneh yn wyneb 
 Tether, tëTH'ür, n. tidraff, tidmwy : vt. 
 
 tidmwyo, tidraffu, tido 
 Tetrad, tët'räd, n. y rhif pedwar 
 Tetragon, tët'râ-gün, n. pedryled, pedror 
 Tetragonal, tët-räg'o-näl, a. pedronglog 
 Tetrahedral, tët-rä-hî'dräl, a. pedwar- 
 
 ochrog, pedwarochrol [wullddeiliog 
 Tetrapetalous, tët-râ-pët'â-lüs, a. pedr- 
 Tetrapod, tët'rä-pöd, n. milyn pedwar- 
 
 carn. — Quadruped 
 Tetrarch, tet'rark, n. Uywodraethwr ped- 
 
 waredd ran, tetrarch 
 Tetrarchate, tet'rar-kat, Tetrarchy, tët'- 
 
 rär-kî, n. pedrylywiaeth [ban 
 
 Tetrastich, ti-tras'tik, n. pennill pedwar- 
 Tetric, tet'rik, Tetrical, tet'ri-kal, Tet- 
 
 ricous, tet'ri-kus, a. sur, sarug; cyn- 
 
 dyn, anhydyn [cyndynrwydd 
 
 Tetricity, tî-trîs'î-tî, n. sarugrwydd ; 
 Tetter, tët'ür, n. gwreinyn, tarddwreinyn. 
 
 Tetter-berry, paderau'r gath, y wyn- 
 
 wydden wen 
 Teutonic, tu-ton'ik, a. Teutonaeg 
 Tew, tu, v. llusgo, tynu, tido, llafurio : 
 
 n. tid, cadwyn 
 Tewel, tu'el, n. math o bibell haiarn 
 Text, tekst, n. testun, adnod, adran, 
 
 brawdd. Text hand, Haw fras, braslaw 
 Textile, teks'til, a. gweol, gweuol, gwe- 
 
 hyddol 
 Textorial, tëks-tô'r'î-äl, a. gweol 
 Textman, tekst'man, n. un cyfarwydd 
 
 mewn testynau, testynwr 
 Textrine, teks'trm, a. gweol, gweuol 
 Textuary, teks'tshu-ur-i, n. un cyfarwydd 
 
 yn yr ysgrythyr, ysgrythyrwr : a. tes- 
 tun ol ; awdurol 
 Texture, teks'tshur, n. pleth, plethiad, 
 
 gwead, cymhlethiad, cyfansoddiad 
 Thames, temz, n. y Tawys, y Tafwys 
 Than, THan, con. nâ, nâg [brëyr 
 
 Thane, than, n. hen enwad o anrhydedd, 
 Thank, thangk, vt. diolch, talu diolch. 
 
 Thank-offering, aberth ddiolch, aberth 
 
 moliant, mawlaberth. Thank you, 
 
 diolch i chwi 
 
 46 
 
 Thankful, thangk'fwl, a. diolchgar, di- 
 
 olchus 
 
 Thankfulness, thangk'fwl-nes, n. diolch- 
 
 garwch [diddiolch 
 
 Thankless, thangk'les, a. anniolchgar, 
 
 Thanklesness, thängk'lës-nës, n. an- 
 
 niolchgarwch 
 Thanks, thangks, n. pi. diolch, diolwch 
 Thanksgiving, thangks-giVing, n. di- 
 
 olchiad 
 That, THät, pro. yr hwn, yr hon, yr hyn : 
 a. hwnw, hono, hyny, hwnyna, hynacw, 
 hwna : con. mai, taw ; mal, fal, fel. 
 He that, y sawl, y neb. O that she 
 were here Î O na bai hi yma ! That 
 is, That is to say, hyny yw. Who is 
 that ? pwy yw hwna (mas.) ? pwy yw 
 hona (fern.)? It is said that they did not 
 agree, dywedir nad oeddynt yn cytuno. 
 It appears that there was another 
 chief in the island, ymddengys fod 
 pendefig arall yn yr ynys. It is also 
 said that a congress of bards was held 
 in the 7th century, dywedir hefyd i 
 eisteddfod gael ei chynal yn y 7fed 
 ganrif. It is said that Lies ap Coel was 
 the first Christian king in Britain, 
 dywedir mai Lies ap Coel oedd y brenin 
 Cristionogol cyntaf yn Mhrydain. 
 That that I say is this : that that, that 
 that gentleman has advanced, is not 
 that that he should have proved, 
 y peth a ddywedaf yw hyn: nad ydyw 
 yr hyn a haerodd y boneddwr acw y 
 peth ag y dylasai ei brofi 
 Thatch, tbätsh, n. to, to gwellt : vt. töi, 
 
 gwelltdoi. Thatched roof, to gwellt 
 Thatcher, thä^shür, n. towr, gwelltdöwr 
 Thatching, thät'shíng, n. toad, gwellt- 
 doad ; to [uriad peth rhyfedd 
 
 Thaumaturgy, thö'mâ-tür-jî, n. gwneuth- 
 Thaw, thö, n. dadmer, dadlaith : v. dad- 
 leithio, dadmeru, meirioli, dadrewi, 
 toddi. Thawing, meiriol 
 The, Tiiî (anmhwysleisiol o flaen cydsain, 
 thü), a. y, yr. The heat of the sun, 
 gwres yr haul. The Proverbs of Solo- 
 mon, Diarebion Solomon. Heaven, y 
 nef. Jesus, yr Iesu. [ddyn 
 
 Theanthropos, thî-ai/thro-pös, n. Duw- 
 Thearchy, thi'ar-ki, n. duwlywiaeth 
 Theatre, thî'ä-tûr, n. chwareudy, chwar- 
 
 eufa ; campfa, cemmaes 
 Theatric, thi-at'rik, Theatrical, thî-át'- 
 
 rî-käl, a. chwarëyddol 
 Theave, tlnv, n. hespin flwydd 
 
 '353 
 
THI path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅrrtoo, tẁk=took ; 
 
 Thee, thî, pro. ti, tydi ; di, dydi. Thee 
 
 also, tithau 
 Theft, theft, n. lladrad, lladradaeth 
 Their, THë'r, pro. eu 
 Theirs, THe'rz, pro. eiddynt, yr eiddynt, 
 
 eiddynt hwy [natur 
 
 Theism, thi'izm, n. duwiaeth, crefydd 
 Theist, thî'íst, n. duwogredydd 
 Them, THëm, pro. hwy, hwynt, eu. 
 
 Them also, hwyntau. Them both, 
 
 ill dau [air ; traethawd 
 
 Theme, thîm, n. testun, pwnc ; gwreidd- 
 Themselves, THem-selvz', pro. euhunain 
 Then, THën, ad. y pryd hyny, gwedi 
 
 hyny : con. am hyny, yna [hyny 
 
 Thence, THëns, ad. oddiyno, o hyny, am 
 Thenceforth, THens'fo'rth, Thencefor- 
 ward, THëns-för'würd, ad. o'r amser 
 
 hwnw, o hyny allan, yn mlaen o'r 
 
 amser [duwiolaeth 
 
 Theocracy, thí-Ök'rä-sî, n. duwlywiaeth, 
 Theocratical, thi-o-krat'i-kal, a. dwyfol, 
 
 duwiolaethol 
 Theodolite, thî-öd'o-lit, n. onglfesurydd 
 Theogony, thî-ög / o-nî, n. cenedliad y 
 
 duwiau [dduwinydd 
 
 Theologaster, thî-öTo-gäs-tür, n. coeg- 
 Theologian, thî-o-lo'jî-än, n. duwinydd, 
 
 dewinydd [yddol, duwiniaethol 
 
 Theological, thi-o-loj'i-kal, a. duwin- 
 Theologist, thî-òTo-jîst, Theologue, thî'- 
 
 o-lög, n. duwinydd 
 Theology, thî-òTo-jî, n. duwinyddiaeth, 
 
 duwineb, dwyfyddiaeth 
 Theomachy, thl-om'a-ki, n. duwfrwydrad 
 Theomancy, thî'o-män-sî, n. math o 
 
 ddewiniaeth [cerdd 
 
 Theorbo, thî-ör'bo, n. math o offeryn 
 Theorem, thî'o-rëm, n. rheol brofadwy, 
 
 gwiriedigaeth 
 Theoretic, thî-o-rët'ík, Theoretical, thî- 
 
 o-rët'î-käl, a. golygiadol, golygiannol, 
 
 damcanol [canwr 
 
 Theorist, thî'o-rîst, n. golygiannwr, dam- 
 Theorize, thi'o-riz, vi. amcanu, dyfeisio 
 Theory, thî'o-rî, n. damcaniad, tyb, lled- 
 
 dybiaeth, dyfais ; golygddysg ; golygiad 
 Theosophical, thi-o-sofi-kal, a. dwyfol- 
 
 ddoeth [Dduw ; duwioldeb 
 
 Theosophy, thî-Ös'o-fî, n. gwybodaeth o 
 Therapeutic, ther-a-pu'tik, a. iachaol, 
 
 meddygol 
 There, THë'r, ad. yno, yna, acw, draw ; 
 
 dyna, Hyn a, dacw. There he is, dyna 
 
 fe, dacw fe. There is, There are, y 
 
 mae, mae 
 
 Thereabout, THê'r'â-büẅt, Thereabouts, 
 
 THë'r'â-büẅts, ad. oddeutu yno, yn 
 
 nghylch hyny, yn agos 
 Thereafter, THë'r-äftür, ad. gwedi hyny, 
 
 ar ol hyny [hyny» am hyny 
 
 Thereat, THë'r-ät', ad. yno, wrtho, wrth 
 Thereby, THë'r-bi', ad. trwyddo, wrtho, 
 
 trwy hyny 
 Therefore, THeVfo'r, con. gan hyny, am 
 
 hyny, oblegyd hyny, oherwydd hyny 
 Therefrom, THë'r-fröm', ad. oddiyno, 
 
 oddiwrth hyny, o hyny 
 Therein, THë'r-ín', ad. yn hyny, yn hyn, 
 
 ynddo, ynddynt 
 Thereinto, THë'r-ín-tẅ', ad. i mewn i 
 
 hyny, i mewn iddo neu iddi 
 Thereof, THë'r-öf, ad. o hono, ei, eu 
 Thereon, THê'r-ön', Thereupon, THê'r- 
 
 u-poV, ad. arno, ar hyny 
 Thereout, THë'r-üẅt', ad. allan o hyny, 
 
 oddiyno, oddiyna 
 Thereto, THë'r-tẅ', Thereunto, THë'r- 
 
 ün-tẅ', ad. ato, ati, at hyny, i hyny, i 
 
 hyn, hyd hyny 
 Thereunder, THë'r-ün^ür, ad. dan hyny 
 Therewith, THë'r-wîth', Therewithal, 
 
 THë'r-wíth-öT, ad. gyda hyny, gyda 
 
 hwnw, gyda hyn ; yn ddioed 
 Theriacal, thi-rra-kal, a. triaglaidd, 
 
 meddygol, gwrthwenwynol [milod 
 
 Theriotomy, thî'r-î-öt'o-mî, n. difyniaeth 
 Thermogen, thuVmo-jen, n. sylwedd 
 
 gwres 
 Thermometer, thür-mÖm / í-tür, Thermo- 
 
 scope, thür'mo-skop,n. gwres-fesurydd 
 Thermometrical, thür-mo-mët'rî-kä], a. 
 
 gwresfesurol 
 These, thiz, a. pi. y rhai hyn, y rhai 
 
 yma. These and those, y rhai'n a'r 
 
 rhei'ny 
 Thesis, thesis (pi. theses, thî / sîz), n. 
 
 gosodedigaeth, testun, pwnc, sail 
 Theurgy, thî'ür-jî, n. dewiniaeth ; dwyfol- 
 
 iaeth [cyhir, gewyn 
 
 Thew, thu, n. moes, arfer, ymddygiad; 
 They, THa, pro. hwy, hwynt, hwynt- hwy. 
 
 They also, hwythau 
 Thick, thik, a. tew, praff, braisg, trwch- 
 
 us ; lluosog, ami : ad. yn dew, yn ami, 
 
 yn fynych. Thick-skulled, pendew, 
 
 hurt. Thick-set, wedi eu planu yn 
 
 dew; ffolachog [lluosogi 
 
 Thicken, thik 7 n, v. tewâu, tewychu ; 
 Thicket, thîk r ët, n. tewlwyn, caeadlwyn, 
 
 prysglwyn, gwyddwal 
 Thickish, thik^sh, a. lied dew, tewaidd 
 
 354 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; jzrdzh. THR 
 
 Thickness, thik'nes, n. tewder, trwch, 
 praffder [iwr lladron 
 
 Thief, thif, n. lleidr. Thief- catcher, dal- 
 Thieve, thiv, vi. lladrata, lledrata, dwyn 
 Thievery, thfvur-i, n. lladraeth, lladrad 
 Thievish, thi'vish, a. lladraidd, lladrad- 
 aidd [wch 
 
 Thievishness, thi'vish-nes, n. lladradgar- 
 Thigh, thi, n. morddwyd, honclun 
 Thill, thîl, n. siaft cart. Thill-horse, 
 
 ceffyl bôn 
 Thimble, thim'bl, n. gwni'adyr 
 Thin, thîn, a. teneu, main, cul ; anaml, 
 
 prin : vt. teneuo, teneuâu ; prinâu 
 Thinly, thín'lî, ad. yn deneu, yn anaml 
 Thine, THin, pro. eiddot, eiddot ti ; tau, dy 
 Thing, thing, n. peth, dim 
 Think, thingk (pt. & pp. thought), v. 
 meddwl, meddylied, meddylio, synied, 
 tybio, tybied ; ystyried 
 Thinness, things, n. teneuder ; meinedd; 
 
 anamledd 
 Third, thürd, a. trydydd, trydedd 
 Thirdly, thürd'lî, ad. yn drydydd, yn 
 
 drydedd 
 Thirl, thürl, vt. tyllu, trydyllu ; treiddio 
 Thirst, thürst, n. syched : v. sychedu 
 Thirsty, thür'stî, a. sychedig. To be 
 
 thirsty, bod a syched arno, sychedu 
 Thirteen, thür-tîn', a. tri ar ddeg ; tair 
 
 ar ddeg 
 Thirteenth, thür-tînth', a. trydydd ar ddeg 
 Thirtieth, thür'tî-ëth, a. degfed ar ugain 
 Thirty, thür'tî, a. deg ar ugain 
 This, this (pi. these), a. hwn, hon, hyn. 
 On this subject, yn hyn o bwnc. 
 This day, heddyw. This night, heno. 
 This year, eleni 
 Thistle, thîs'l, n. ysgallen. Bur-thistle, 
 marchysgallen. Carline-thistle, ys- 
 gallen wen. Silver-thistle, ysgallen 
 wen. Sow-thistle, Milk-thistle, ys- 
 gallen y moch 
 Thistly, thís'lî, a. ysgallog 
 Thither, THÎTH'ür, ad. yno, tuag yno. 
 Hither and thither, yn ol acyn mlaen 
 Thitherto, THÍTH'ür-tẅ, ad. hyd yno 
 Thitherward, THÍTH'ür-würd, ad. tuag 
 yno [rhwyf bin ; nenfwd teml 
 
 Thole, thol, v. dysgwyl, dyoddef: n. 
 Thong, thong, n. carai 
 Thoracic, tho-ras'ik, a. bronol, dwyfronol 
 Thoral, tho'r'al, a. gwelyol 
 Thorax, tho'r'aks, n. y ddwyfron, cledr y 
 ddwyfron, clwyd y ddwyfron, bron- 
 gledr 
 
 Thorn, thorn, n. draen, draenen. Black- 
 thorn, draenen ddu. Haw-thorn, 
 
 draenen wen. Haw-thorn berries, 
 
 crawel y moch 
 Thornback, thorn'bak, Thornbut, thorn' - 
 
 büt, n. cornbig, môr-nodwydd 
 Thornless, thörn'lës, a. heb ddrain 
 Thorny, thôr'nî, a. dreiniog, dreinllyd 
 Thorough, thür'o, a. cyflawn, hollol, 
 
 trwyadl, cyfan-gwbl, perffaith, digoll, 
 
 difreg : px. try- 
 Thoroughbred, thür'o-brëd, a. tryryw 
 Thoroughfare, thür'o-f ë'r, n. trwyddedfa 
 Thoroughpaced, thür'o-past, a. digoll, 
 
 hollol, trwyadl 
 Thorp, thörp, n. pentref [y sawl 
 
 Those, thoz, a. y rhai hyny, y rhai yna ; 
 Thou, thüẅ, pro. ti, tydi. Thou also, 
 
 tithau 
 Though, tho, con. er, pe, cyd. As though, 
 
 megys. Though it is so, er ei fod felly 
 Thought, thöt, n. meddwl ; bwriad, 
 
 meddylfryd, meddyliad : pt. & pp.-v 
 
 Think [iol, meddylgar 
 
 Thoughtful, thöt'fẁl, a. myfyrgar, ystyr- 
 Thoughtfulness, thöt'fẁl-nës, n. meddyl- 
 
 garwch, ystyriaeth, gofaledd 
 Thoughtless, thöt'lës, a. anystyriol, di- 
 
 feddwl, diofal, anofalus 
 Thoughtlessness, thötlës-nës, n. diofal- 
 
 wch, esgeulusdra, anofaledd 
 Thousand, thüẅ / zänd, a. mil, deg cant 
 Thousandth, thuw'zandth, a. milfed 
 Thowl, thol, n. rhwyfbin 
 Thraldom, thröTdüm, n. caethwasanaeth, 
 
 caethiwed 
 Thrall, thrôl, n. caethwas, caethfab, 
 
 caethferch, caethes : vt. caethiwo 
 Thrapple, thrap'l, n. breuant anifail 
 Thrash, thräsh, v. dyrnu ; ffustio, euro 
 Thrasonical, thra-soVi-kal, a. ymiFrost- 
 
 gar, bocsachus 
 Thrave, thrav, n. drefa, 24 o ysgubau 
 Thread, thrëd, n. edau, edaf, edefyn : vt. 
 
 edafu, dodi edau mewn nodwydd, dodi 
 
 ar edefyn. Pack-thread, edau rhwymo. 
 
 Point- thread, edau y crydd. A single 
 
 thread, edefyn 
 Threadbare, tbrëd'bë'r, a. digotwm, llwm, 
 
 Horn, wedi treulio 
 Threaden, thrëd'n, a. edafol, fel edau 
 Threap, thrîp, vi. ymresymu, ymdaeru 
 Threat, thrët, n. bwgwth, bygythiad, 
 
 bygyliad, dwrd, dondiad 
 Threaten, thrët'n, vt. bwgwth, bygythio, 
 
 bygylu, dondio, dwrdio 
 
 355 
 
TIC path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅ=too, twkrrtook; 
 
 Three, thrî, a. tri, tair. Three-cornered, 
 trionglog. Three-leaved, teirddalen- 
 og. Three-legged stool, ystol deir- 
 troed. Three-pile, math o felfed cryf. 
 Three-piled, pentyredig; cryf. Three- 
 score, triugain. Three days, tridiau. 
 Three hundred, trichant 
 
 Threefold, thrî'fold, a. tridyblyg, triphlyg 
 
 Threepence, thrîp'ëns, n. tair ceiniog 
 
 Threepenny, thrîp'ën-î, a. tair ceiniog. 
 Threepenny-book, llyfr tair ceiniog 
 
 Threne, thrîn, n. galarnad 
 
 Threnetic, thri-net'ik, a. galarus 
 
 Threnody, thrën'o-dí, n. galargan, galar- 
 nad [ing-floor, llawr dyrnu 
 
 Thresh, thresh, vt. dyrnu, ffustio. Thresh- 
 
 Thresher, thresher, n. dyrnwr, ffustiwr 
 
 Threshold, thesh'old, n. trothwy, hiniog 
 
 Threw, thrŵ, pt. — Throw 
 
 Thrice, thris, ad. teirgwaith 
 
 Thrifallow, thri'fal-o, vt. aru deirgwaith 
 drosodd, triaru : n. trydydd âr 
 
 Thrift, thrift, Thriftiness, thrîftî-nës, n. 
 cynildeb, cynilwch ; diwydrwydd, dy- 
 falwch, gofal [}ou, gwastraffus 
 
 Thriftless, thrîft'lës, a. annghynil, afrad- 
 
 Thrifty, thrîftî, a. cynil, diwastraiF, 
 gweithgar [awyrdwll 
 
 Thrill, thill, v. tyllu, treiddio ; tincio : n. 
 
 Thrive, thriv (pt. throve, pp. thriven, 
 thriv'n), vi. llwyddo, ffynu, cynyddu, 
 prifio 
 
 Throat, throt, n. gwddf, cêg 
 
 Throb, throb, vi. dychlamu, euro, ym- 
 guro, dyheu ; tysmwyo 
 
 Throe, thro, n. dolur, poen, gloes : vi. 
 poeni, dolurio ; euro 
 
 Throne, thron, n. gorseddfainc, gorsedd, 
 teyrnfainc, breninfainc : v. gorseddu 
 
 Throng, throng, n. tyrfa, torf, lluaws : v. 
 tynlenwi, tynwasgu, cyd-dyru, lluadu 
 
 Throstle, thros'l, n. bronfraith 
 
 Throttle, thröfl, n. corn y gwynt, corn 
 y gêg, breuant : vt. llindagu, tagu 
 
 Through, thrẅ, pre. trwy : ad. trwyddo, 
 trwyddi, trwodd, trwyo. To go 
 through, treiddio. To pierce through, 
 trydyllu. To shine through, try- 
 levvychu, trylewyrchu 
 
 Throughout, thrẅ-üŵt', pre. trwy: ad. 
 o ben bwygilydd, trwyddo, yn gwb], 
 yn hollol 
 
 Throve, throv, pt. — Thrive 
 
 Throw, thro (pt. threw, pp. thrown), 
 v. taflu, ergydio, bwrw, lluchio: n. 
 tail, tafliad, ergyd, lluch 
 
 Thrower, thro'ür, Throwster, thro'stür, 
 
 n. taflwr ; dyrwynwr sidan 
 Thrown, thron, pp. — Throw 
 Thrum, thrum, v. dwrnu offeryn cerdd : 
 
 n. eddi, edafedd 
 Thrush, thrush, n. bronfraith, tresglen ; 
 
 dolur ar blant, yr an 
 
 Thrust, thrust, n. gwth, hergwd: v. (pt. 
 
 & pp. thrust), gwthio,hyrddu,hergydio; 
 
 gwanu, brathu 
 
 Thrustle, thrush, n. bronfraith [bodio 
 
 Thumb, thurn, n. bawd, bawdfys : vt. 
 
 Thump, thump, v. dyrnodio, dwrnbwyo, 
 
 yspancio, paffio: n. dyrnod, cnoc, pane 
 
 Thumper, thüm'pür, n. paffiwr, dyrnod- 
 
 iwr ; clamp, peth mawr 
 Thumping, thumbing, a. paffiol ; mawr : 
 
 n. dyrnodiad 
 Thunder, thün'dür, n. taran, wybrendwrf : 
 v. taranu. Thunder-bolt, mellten, 
 taranfollt. Thunder -clap, A clap of 
 thunder, trwst. Thunder-shower, 
 
 taran-gawod. Thunder-stone, taran- 
 faen. Thunder-struck, dychrynedig, 
 gorsynedig [anydd 
 
 Thunderer, thün'dür-ür, n. taran wr, tar- 
 Thundering, thün'dür-íng, a. taranllyd ; 
 
 bygythiol 
 Thunderous, thün'dür-üs, a. taranddwyn 
 Thuriferous, thu-rífür-üs, a. yn dwyn 
 thus [ogldarthiad 
 
 Thurification, thu'r-î-fî-ka'shün, n. ar- 
 Thursday, thurz'da, n. dydd Iau. As- 
 cension-Thursday, dydd Iau Dyrch- 
 afael. Maunday- Thursday, dydd Iau 
 Cablyd 
 Thus, thus, ad. fel hyn, yn llyn 
 Thus, thus, n. thus. — Frankincense 
 Thwack, thwak, vt. taro, paffio, euro, 
 
 llachio : n. pafF, ergyd trwm, dyrnod 
 Thwart, thwört, v. croesi ; gwrthwynebu, 
 rhwystro, attal : a. croes ; gwrthwynebus 
 Thwittle, thwît'l, n. math o gyllell 
 Thy, thì, pro. dy, tau 
 Thyme, tim, n. teim 
 Thymy, ti'mî, a. llawn teim, peraroglaidd 
 Thyroid, thi'/öîd, a. tarianaidd 
 Thyself, THÌ-sëlf , pro. dy hun, dy hunan 
 Tiara, tî-ë'r'â, n. talaith, coron, penwisg 
 Tibial, tíb'yäl, a. perthynol i asgwrn y 
 
 goes 
 Tice, tis, vt. hudo. — Entice 
 Tick, tik, n. twygliain ; torogen, heus- 
 leuen ; coel, echwyn ; dyled ; cur oriawr : 
 v. prynuargoel,rhedegi ddyled,coelio; 
 
 euro fel oriawr ; rhygn-nodi, arnodi 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=rz azure; thin, Tiiis; j = dzh. TIN 
 
 Tillage, tîl'aj, n. amaethyddiaeth, llafur- 
 iaeth, divvylliaeth, triniaeth tir. Sum- 
 mer-tillage, hafâr 
 
 Tiller, tiKur, n. amaethydd, diwyllydd, 
 llafurwr, trinwr ; llywgoes Hong ; 
 arian-gell, cloergell ; pren ieuanc 
 
 Tilt, tilt, lluestlen, cysgodlen ; gwrth- 
 gamp : v. chware gwth-gamp ; llen- 
 gysgodi, gorthöi; dymchwelyd, Tilt- 
 hammer, mwrthwyl mawr 
 
 Tilth, tilth, n. amaethyddiaeth, llafur- 
 iaeth, triniaeth tir 
 
 Timhal, tîm'bäl, n. math o dahwrdd 
 
 Timber, tím'bür, n. coed, pren. Timber- 
 merchant, coedfasgnachwr, coedwerth- 
 wr. Timber-trees, coed seiri ; y 
 dderwen, yr onen, a'r llwyfanen. Tim- 
 ber-yard, cadlas coed, coedfa. Un- 
 seasoned timber, irgoed 
 
 Timbrel, timbrel, n. tympan, tabwrdd 
 
 Time, tim, n. amser, pryd, tymmhor ; 
 gwaith, tro ; adeg, odfa ; tymp : vt. 
 amseru, rheoleiddio. Time-keeper, 
 amserydd ; oriawr. At all times, bob 
 amser, yn wastad. At no time, erioed, 
 byth. At that time, pryd hyny. At 
 this time, yn avvr. At times, weithiau. 
 Any time, rhyw bryd. Every time, 
 pob tro. In due time, mewn iawn 
 bryd. In time, mewn pryd. Many 
 times, llawer gwaith, llawer tro. Much 
 time, llawer o amser. Some time, 
 ychydig amser. Sometimes, weithiau, 
 ambell waith. Ten times, dengwaith 
 
 Timely, tim / lî, a. amserol, prydlawn ; 
 cynar : ad. yn amserol, mewn pryd 
 
 Timeous, ti'mì-üs, a. amserol, prydlawn 
 
 Timepiece, tim'pîs, n. oriawr, orlais, 
 oriadur 
 
 Timid, tim'id, a. ofnus, ofnog, aneon, 
 annewr, gwan-galon, digalon 
 
 Timidity, tî-míd'î-tî, n. ofnusrwydd, 
 aneondra [annewr 
 
 Timorous, tím'o-rüs, a. ofnus, aneon, 
 
 Timorousness, tím'o-ríis-nës, n. ofnus- 
 rwydd, llyfrdra, aneondra [cynar 
 
 Timous, ti'müs, a. amserol, prydlawn ; 
 
 Tin, tin, n. ystaen, alcan. Tin-mine, 
 gwaith alcan. Tin-work, alcan-glawdd 
 
 Tincal, ting'kal, n. math o halen 
 
 Tinct, tingkt, vt. lliwio, ystaenio, arliwio ; 
 blasu : n. lliw, gwawr, ystaeniad 
 
 Tincture, tingk'tshur, n. lliw, arliw, 
 adliw, eiliw, gorliw; adflas, adchwaeth ; 
 trwyth, isgell, sylweddnaws: vt. lliwio, 
 goliwio ; blasu ; nawsio 
 
 3Ö7 
 
 Ticken, tik'n, Ticking, tiding, n. twyg- 
 
 liain gwely 
 Ticket, tik'et, n. tocyn, cwtysyn, ar- 
 
 wyddyn : vt. tocynu 
 Tickle, tik'l, vi. gogleisio, dasmalu : n. 
 
 goglais 
 Tickling, tilling, n. goglais, gogleisiad 
 Ticklish, tik'lish, a. gogleisiog, llawn 
 
 goglais; ansefydlog, anwadal, peryglus 
 Ticklishness, tik'lish-nes, n. gogleisiog- 
 
 rwydd; anwadalwch, enbydrwydd 
 Tid, tid, a. meddal, tyner ; mwythus 
 Tidal, ti'däl, a. perthynol i'r llanw 
 Tiddle, tîd r l, vt. maldodi, hofflochi, llochi 
 Tide, tid, n. llanw ; amser, pryd, gŵyl : 
 
 v. llifo allan, ffrydlifo. Tide-guage, 
 
 llanwfesurai. Tide-waiter, porthwyl- 
 
 iwr. Neap-tide, llanw isel, isel-fôr. 
 
 Spring-tide, gorllanw, uchel-fôr 
 Tidiness, ti'dî-nës, n. taclusrwydd 
 Tidings, ti'dingz, n. pi. newyddion ,- 
 
 newydd 
 Tidy, ti'dî, a. taelus, twt, twtnais, cryno, 
 
 glanwaith, trwsiadus 
 Tie, ti, n. cwlwm, rhwym, rhwymyn : vt. 
 
 clymu, rhwymo. Tying, yn cylymu 
 Tier, tl'r, n. rhes, rhenc [wyn 
 
 Tierce, tî'rs, n. llestr yn cynwys 42 gal- 
 Tiff, tif, n. diod, gwlybwr ; ymgiprys : 
 
 v. ymgecru, cynhenu ; trwsio 
 Tiffany, tîf'â-nî, n. math o sidanwe 
 
 ysgafn, niwlwe 
 Tig, tig, n. math o chware plant 
 Tiger, ti'gür, n. tiger, dywalgi. Tiger- 
 cat, math o gath wyllt 
 Tight, tit, a. tyn, dwysdyn, cryno, twt, 
 
 dan sang ; cyfyng ; diddos 
 Tighten, ti'tn, vt. tynâu; diddosi 
 Tighter, ti'tür, n. rhwymyn : a. tynach 
 Tightish, t^tish, a. go dyn, lied dyn 
 Tightness, tit'nes, n. tynder ; crynoder 
 Tigress, ti'gres, n. dywalast 
 Tike, tik, n. ci, corgi ; taiogyn 
 Tilbury, tîrbër-î, n. math o gerbyd 
 Tile, til, n. peithynen, priddlech : vt. toi 
 
 â pheithyn, peithynu, llechdòi. Pan- 
 tile, cafnbeithyn 
 Tiler, ti'lür, n. peithynwr, llechdöwr 
 Tiling, tHing, n. to priddlechau, to 
 
 ceryg, priddlechiad, peithyndoad 
 Till, til, n. cloergell, arian-gell : con. 
 
 hyd, hyd oni, hyd pan : pre. hyd, hyd 
 
 at : vt. llafurio, diwyllio, trin, ifaethu. 
 
 Till now, hyd hyn. Till then, hyd hyny 
 Tillable, tírâ-bl, a. amaethadwy, diwyll- 
 
 iadwy, aradwy 
 
TOG path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅmtoo, twkrztook; 
 
 Tinder, tín'dür, n. golosged, golosg, 
 llosgli'ain, magdan. Tinder-box, tân- 
 flwch 
 Tine, tin, n. dant oged, ewin fforch : v. 
 
 enyn, enynu ; argau ; llenwi 
 Tineman, tinman, n. nos-wyliwr mewn 
 
 iForest 
 Tinge, tinj, vt. Uiwio, arliwio, ystaenio : 
 
 n. lliw, lledliw, eiliw, gwawr 
 Tingent, tín'jënt, a. arliwiol 
 Tingle, ting'gl, vi. tincian ; merwino 
 Tink, tingk, vi. tincian, tincio, darstain 
 Tinker, ting'kur, n. tinciwr, tincerdd 
 Tinkle, ting'ki, v. Uncial, tincian, tincio, 
 darsteinio [iad 
 
 Tinkling, tingk'ling, n. tinciad, darstein- 
 Tinman, tîn'män, n. ystaeniwr, alcanydd 
 Tinner, tín'ür, n. gweithiwr mewn alcan- 
 
 glawdd ; ystaeniwr 
 Tinsel, tín / sël, n. íFug-eurwe; gwael- 
 beth: a. coegddysclaer : vt. coegwychu 
 Tint, tint, n. lliw, arliw, goliw, gwawr : 
 vt. lliwio, arliwio [clychseiniol 
 
 Tintinabulary, tín-tî-näb'u-lür-î, a. 
 Tiny, ti'nî, a. bychanig, bychan, main 
 Tip, tip, n. top, blaen, pen : v. blaenu, 
 ymylu. Tip-toe, blaen y troed. Tip- 
 top, gradd uchaf, pen uchaf 
 Tippet, tip'et, n. torynig, ysgwydd-dorch 
 Tipple, tip'l, v. diota, Uymeitian 
 Tippler, tîp'lür, n. diotai, meddwyn 
 Tipstaff, tîp'stäf, n. ffon-ringyll, ceisbwl 
 Tipsy, tip'sî, a. gofeddw, lledfeddw, 
 
 gofrwysg 
 
 Tirade, ti-rad', n. bloedd-araeth 
 
 Tire, ti'r, n. rhes, rhenc ; penwisg ; 
 
 dodrefn : v. blino, lluddedu ; pen- 
 
 wisgo. Tiring-room, gwisgle chwa- 
 
 reyddion [llyferthol 
 
 Tiresome, ti'r'süm, a. blinderus, blin, 
 
 Tiresomeness, ti'r'süm-nës, n. blinder, 
 
 blinderusrwydd, llyferthedd 
 Tirret, tîr'ët, n. llyffethar 
 Tissue, tîsh'u, n. cymhlethwe ; rhes : 
 vt. cymhlethu, eurblethu, arianblethu. 
 Tissue-paper, papyr sidan 
 Tit, tit, n. corfarch ; llancesig. — Tit- 
 mouse. Tit for tat, cast am gast 
 Titan, ti'tän, n. cawr dychymygol, mab 
 
 nef a daear 
 Titbit, tît'bît, n. tamaid dewisol 
 Tithable, ti'THä-bl, a. degymadwy 
 Tithe, tiTH, n. degwm : v. degymu 
 Tither, ti'THür, n. degymwr. Tithing- 
 
 man, degymwr 
 Tithing, ti / THing, n. degymiad 
 
 Titillate, tît'íl-at, vt. gogleisio 
 
 Titillation, tît-î-la'shün, n. gogleisiad 
 
 Titlark, tit'lark, n. cor-hedydd 
 
 Title, ti'tl, n. enw, enwad, cyfenwad ; 
 hawl, hawlfraint: vt. enwi, rhoi enwad ; 
 rhoi hawl. Title-deed, hawl-ysgrif 
 
 Titlepage, ti'tl-paj, n. wyneb ddalen 
 
 Titmouse, tít'müẅs, n. penloyn, sywidw; 
 yswigw, yswidw, cap y lleian 
 
 Titter, tít'ür, vi. chwerthin dan ddannedd, 
 cilchwerthin : n. cilchwardd 
 
 Tittle, tît'l, n. pyncyn, tipyn, mymryn ; 
 tip, til [cam gwag 
 
 Titubate, tit'u-bat, vi. tramgwyddo, rhoi 
 
 Titubation, tít-u-ba'shün, n. tramgwydd- 
 iad ; ffwdan, anesmwythdra 
 
 Titular, tít'u-lür, Titulary, tít'u-lür-î, a. 
 enwol, mewn enw 
 
 Tiver, ti'vur, n. math o liw-bridd 
 
 Tivy, tiv 7 !, ad. ar bedwat earn, ar fawr- 
 frys 
 
 Tivy, ti'vi, n. yr afon Teifi 
 
 To, tẅ, pre. i, at, hyd, hyd at, er mwyn, 
 wrth, yn. To-day, heddyw. To- 
 morrow, yfory, efory. To-night, 
 heno. To and fro, yma a thraw. To 
 be, bod. To go, myned 
 
 Toad, tod, n. Uyffant du, Uyffant, llyffan, 
 llyffant dafadenog. Toad-eater, gwen- 
 ieithwr. Toad-flax, y gin-groen 
 fechan, llin y llyffant. Toad-stool, 
 bwyd y llyffant, bwyd ellyllon, mad- 
 alch, madarch, bwyd y barcud 
 
 Toast, tost, n. crasfara, crasdeisen ; cibli, 
 llwncdestyn : v. crasu ; rhoi cibli. 
 Toast-master, cibliwr, llwncdestynwr 
 
 Tobacco, to-ba^o, n. myglys, ffwgws 
 
 Tobacconist, to-bak'o-nist, n. myglys- 
 ydd, ffẁgyswr [bydwreigiaeth 
 
 Tocology, to-koKo-ji, n. colwynyddiaeth, 
 
 Tocsin, toVsin, n. alarmgloch 
 
 Tod, töd, n. perth ; 28 pwys o wlan ; 
 llwynog 
 
 Toddle, tod'l, vi. llesg-gerdded 
 
 Toddy, töd'î, n. cymysglyn o wirod, 
 dwfr, a sugr 
 
 Toe, to, n. bys troed. Great toe, bawd 
 troed. A horse's toe, blaen earn ceffyl 
 
 Toft, toft, n. llwyn, gallt o goed ; man 
 lie bu tŷ 
 
 Toga, to r gä, n. twyg, Uaeswisg 
 
 Together, tẅ-geTH'ür, ad. yn nghyd, ar 
 unwaith, gyda'u gilydd : px. cyd-, cy-. 
 To join together, cysylltu. To put 
 together, cysylltu. To tie together, 
 
 cyd glymu ^_ 
 
 358 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, this; j = dzh. TOP 
 
 Toil, toil, n. llafur, trafferth ; rhwyd, 
 
 magi : v. llafurio, poeni, ymboeni, 
 
 ymdrafferthu 
 Toilet, töî'lët, n. trwsfwrdd 
 Toilsome, tôîl'süm, a. llafurus, traiFerthus, 
 
 blinderus [rwydd 
 
 Toilsomeness, töîrsüm-nës, n. llafurus- 
 Toise, töîz, n. gŵr-hyd, hyd gŵr, 
 
 oddeutu chwech troedfedd 
 Tokay, to-ka', n. math o win 
 Token, to'kn, n. arwydd, argoel, nod : 
 
 vt. arwyddo, argoeli, arddangos 
 Told, told, pt. & pp.— Tell 
 Tole, tol, vt. denu, hudo 
 Tolerable, tòTür-ä-bl, a. goddefadwy, 
 
 gweddol, canolig, go dda 
 Tolerance, töTür-äns, n. goddefgarwch, 
 
 goddefiad, goddefiant 
 Tolerant, tòTür-änt, a. goddefus, go- 
 
 ddefgar [gadu 
 
 Tolerate, törür-at, vt. goddef, caniatâu, 
 Toleration, töl-ü-ra'shün, n. goddefiant 
 Toll, tol, n. toll, maelged, treth : v. 
 
 tolli, eodi toll ; canu cloch, cnulio. 
 
 Toll-booth, tolldy, tollfa; carchar. 
 
 Toll-gate, tollborth. Toll-house, 
 
 tolldy 
 Tolsey, toTzi, n. maelfa, marchnadfa 
 Tolutation, töl-u-ta'shün, n. rhygyngiad 
 Tomahawk, tom'a-hok, n. aerfwyell 
 
 Indiaidd 
 Tomb, tẅm, n. bedd, gwyddfa, beddrod : 
 
 vt. claddu, gosod mewn beddrod. 
 
 Tomb-stone, beddfaen, careg bedd 
 Tombless, tẅm'lës, a. difeddrod 
 Tomboy, töm'böî, n. hoeden, rhonten 
 Tome, torn, n. cyfrol [flewog 
 
 Tomentose, to-mën-tos', a. blewog, man- 
 Tomtit, töm-tít', n. — Titmouse 
 Ton, tun, n. tunell, ugain canpwys 
 Tonation, to-na'shün, n. tônyddiaeth 
 Tone, ton, n. ton, goslef, acan, acen ; 
 
 ardwyth, iechyd, nerth 
 Toneless, tonnes, a. didon,anngherddgar 
 Tongs, tongz, n. pi. gefail 
 Tongue, tüng, n. tafod; tafodiaeth, iaith ; 
 
 balog. Tongue-tied, tafodrwym, 
 
 bloesg. Double-tongued, dau-eiriog, 
 
 twyllodrus. Smooth-tongued, tafod- 
 
 llyfn. Vulgar-tongue, iaith y werin. 
 
 Hold your tongue, tewch â son. To 
 
 use the tongue, To scold, tafodi 
 Tongueless, tüng'lës, a. didafod, di- 
 
 siarad, mud 
 Tonic, ton'ik, a. tonol ; cryfaol : n. 
 
 meddyginiaeth gryfaol 
 
 Tonnage, tun'aj, n. tâl ar y dunell, 
 
 tunelldoll 
 Tonsil, tön'síl, n. chwaren y gwddf 
 Tonsor, tön'sür, n. gwalltdorwr, eilliwr 
 Tonsure, tön'shür, n. coryneilliad, gwallt- 
 doriad [goroesdâl 
 
 Tontine, tön-tîn', n. dogn dâl i oroeswyr, 
 Too, tẅ, ad. dros ben, rhy yn ormodol : 
 
 conj. hefyd 
 Took, twk, pt. — Take [peiriant 
 
 Tool, tẅl, n. arf, offeryn, celfiyn, trecyn ; 
 Tooth, tẅth (pi. teeth), n. dant. Tooth- 
 ache, deintwst, dannodd. Tooth- 
 drawing, tyniad dannedd. Tooth-pick, 
 dannedd-big. Cheek-tooth, boch- 
 ddant. Eye-tooth, ysgythrddant. 
 Fore-tooth, rhagddant. Jaw-tooth, 
 bochddant, dant malu. To tooth, 
 cynysgaethu â dannedd ; bylchdori. 
 Chattering of the teeth, deintgryd. A 
 little tooth, deintws 
 Toothed, tẅtht, a. danneddog, deintiog 
 Toothless, tẅth'lës, a. danneddgoll, di- 
 ddannedd. A toothless jaw, mantach 
 Toothsome, tẅth / süm, a. danteithiol, 
 
 blasus 
 Top, top, n. pen, brig, crib, blaen, top, 
 cop, copa : v. tocio, ysgythru, difrigo, 
 gorchuddio, blaendori. Tob-heavy, 
 pendrwm, meddw. Top-sawyer, gŵr 
 gwar y pwll 
 Toparch, top'ark, n. pen ardal 
 Toparchy, töp'är-kî, n. ardal 
 Topaz, to'paz, n. maen eurlliw gwerth- 
 fawr [forgi 
 
 Tope, top, vi. diota, meddwi : n. math o 
 Toper, to'pûr, n. diotai, diotwr, meddwyn 
 Topgallant, töp-gäränt, a. uch nâ'r 
 
 uch-hwylbren 
 Toph, töf, Tophin, töfín, Tophus, to 7 - 
 
 füs, n. tywodfaen 
 Tophaceous, to-fa^hüs, a. tywodlyd, 
 
 graeanllyd 
 Tophet, to^ët, n. uiFern 
 Topic, top'ik, n. testun, pwnc, pen 
 Topical, töp'î-käl, a. lleol, perthynol i le 
 Topknot, töp'nöt, n. pen-glwm 
 Topless, töp'lës, a. diben, difrig 
 Topmast, tò^/mäst, n. uch-hwylbren 
 Topmost, top'most, a. uchaf, penaf, prif 
 Topographer, to-pög'rä-für, n. lle-ddar- 
 luniwr, llëyddwr [luniaeth 
 
 Topography, to-pög'rä-fî, n. lle-ddar- 
 Toppingly, töplíng-lî, ad. yn odidog, yn 
 wych, yn hyf [lawr 
 
 Topple, töp 7 l, v. syrthio, cwympo i 
 
 359 
 
TOW path, fät, eve, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twzrrtoo, twkrrtook: 
 
 Topsyturvy, top-sT-tür'ví, ad. yn ben- 
 
 dramwnwgl, â'r gwaelod i fynu a'r 
 
 wyneb i lawr, bendraphen 
 Tor, tör, n. tŵr ; uchelfan 
 Torch, törtsh, n. ffagl, íFaglen, canwyll 
 
 gŵyr fawr. Torch-bearer, fíaglen- 
 
 gludydd 
 Tore, tô'r, pt.— Tear 
 Torment, tör'mënt, n. poen, poenidig- 
 
 aeth, artaith, gofid 
 Torment, tör-mënt', vt. poeni, penydio, 
 
 arteithio, blino 
 Tormentor, tör-mën'tür, n. poenwr, 
 
 penydiwr, arteithiwr 
 Torn, tô'rn, pt. — Tear 
 Tornado, tör-na'do, n. gyrwynt, corwynt 
 Torpedo, tör-pî'do, n. yswythbysg, y 
 
 morgath luchiasol 
 Torpent, tör'pënt, a. marwaidd, difywyd, 
 
 cyffiedig, swrth [dra, merwindod 
 
 Torpescence, tör-pës'ëns, n. marweidd- 
 Torpescent, tör-pës'ënt, a. marweiddiol 
 Torpid, tör'pîd, n. marwaidd, cyffiedig, 
 
 trymaidd, cysglyd, swrth 
 Torpidity, tör-píd'î-tî, Torpidness, tör'- 
 
 píd-nës, Torpitude, tör'pî-tud, Torpor, 
 
 tör'pör, n. marweidd-dra, merwindod, 
 
 cysgadrwydd, trymedd, syrthni 
 Torpify, tôr'pî-fì, vt. marweiddio 
 Torporifìc, tör-po-ríf îk, a. marweiddiol 
 Torque, tork, n. gwddfdorch, torch 
 Torrefaction, tor-i-fak'shun, n. crasiad, 
 
 sychiad, deifiad [crasu 
 
 Torrefy, tör'î-fì, vt. deiflo, poethi, sychu, 
 Torrent, tör'ënt, n. cenllif, íFrwd, fTrydlif, 
 
 llif, rhyferthwv : a. iFrwdlifol, chwyrn- 
 
 lifol 
 Torrid, tör'íd, a. poeth, eras, sychboeth. 
 
 Torrid zone, poethgylch 
 Torridity, tö-rîd'î-tî, n. crasboethedd 
 Torse, tors, n. torch, plethdorch 
 Torsel, tör'sël, n. peth nydd-droëdig 
 Torsion, to/shun, n. nydd-droad 
 Tort, tört, n. cam, sarâd, niwed 
 Tortile, tör'tíl, Tortive, tor'tiv, a. troëd- 
 
 ig, nydd-droëdig, torchog 
 Tortious, tör'shüs, a. niweidiol 
 Tortoise, tor'tiz, n. crwban, llyry 
 Tortuosity, tör-tshu-os'î-íî, n. gŵyrgemi, 
 
 dolenogrwydd 
 Tortuous, tör'tshu-üs, a. torchog, gwyr- 
 
 gam, dolenog, nydd-droëdig 
 Torture, tör'tshür, n. poen, penyd, dir- 
 
 boen, artaith: vt. poeni, arteithio, 
 
 dirboeni [rwydd 
 
 Torvity, tör'vî-tî, n. gerwindeb, sarug- 
 
 Torvous, tor'vus, a. gerwin, sarug 
 
 Tory, tô'r'î, n. tori, uchelbleidydd, ym- 
 bleidydd tros yr eglwys a'rllywodraeth 
 
 Tose, toz, v. tori neu gribo gwlan 
 
 Toss, tös, v. taflu, lluchio, bwrw : n. 
 tafl, tafliad, Uuch. Toss-pot, diotai, 
 meddwyn. To toss about, gwasgaru 
 
 Total, to'tal, a. cwbl, cyfan, cyfan-gwbl, 
 llwyr, oil : n. y cwbl, y cyfan, y 
 cyfanswm, crynswdd 
 
 Totality, to-tärî-tî, n. cwbledd, cryn- 
 swdd, cyfanedd, llwyredd 
 
 Totally, to'täl-î, ad. yn gwbl, yn hollol, 
 yn llwyr [telgynu 
 
 Totter, töt'ür, vi. honcian, siglo, gwegio, 
 
 Tottery, töt'ür-î, Tottering, töt'ür-îng, 
 a. serfyll, adfeiliedig, gwegìol, ar y sigl 
 
 Touch, tütsh, v. teimlo, cyfhwrdd, cyd- 
 gyf hwrdd : n. teiml, teimlad, cyfhwrdd, 
 cyfhyrddiad, cnith, prawf. Touch- 
 hole, tândwll drill. Touch-stone, 
 maen prawf. Touch-wood, pren pwdr, 
 pwdrbren. To touch up, adgyweirio. 
 To touch upon, trin yn ysgafn, go- 
 sonio am. Touching, mewn perthynas 
 i ; cyfFròus 
 
 Touchiness, tüt'shî-nës, n. anfoddog- 
 rwydd, croesni, hyddigrwydd 
 
 Touchy, tüt'shî, a. anfoddog, hyddig, 
 anynad, afrywiog 
 
 Tough, tüf, a. gwydn ; ystyfnig, cryf, 
 anhydyn [caledu 
 
 Toughen, turn, v. gwydnu ; gwydnâu; 
 
 Toughness, tüf'nës, n. gwydnedd, cryfder 
 
 Toupee, tẅ-pî', Toupet, tẅ-pa', n. blaen- 
 gudyn 
 
 Tour, tw'r, n. cylchdaith, taith, tro 
 
 Tourist, tẅ'r'íst, n. cylchdeithiwr 
 
 Tournament, tẅ'r'nâ-mënt, n. ffug- 
 ymgyrch, camp filwraidd 
 
 Tourniquet, tür'nî-kët, n. rhwymyn at 
 attal gwaed 
 
 Touse, tüẅz, Tousle, tuw'zl, v. tynu, 
 llusgo, dylusgo, rhwygo 
 
 Tow, to, n. earth, breisgion : vt. llusgo, 
 rhafflusgo, llonglusgo. Tow-rope, 
 llusgraiF 
 
 Towage, to'aj, n. llusgiad ; llusgdâl 
 
 Toward, to'ürd, a. hydrin, hydyn, naws- 
 aidd, llesol, buddiol, tueddol, da ar 
 les : pre. tua, tuag at 
 
 Towardliness, to'ürd-lî-nës, Towardness, 
 to'ürd'nës, n. hydrinedd, hynawsedd 
 
 Towardly, to'ürd-lî, a. hydrin, hydyn, 
 
 hynaws ; ufudd 
 
 Towards, to'urdz, pre. tua, tuag at 
 
 __ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; j = dzh. TRA 
 
 Towel, tüẅ'ël, n. llawliain, Hiain ym 
 
 sychu, cedaflen 
 Tower, tüẅ'ür, n. tŵr : vi. esgyn, uch 
 
 hedeg, ymgodi [hedegol 
 
 Towering, tüẅ'ür-íng, a. uch-hedol, uch- 
 Towery, tüŵ'ür-î, a. twrog 
 Town, tüẅn, n. tref, tre. Town-hall, 
 
 llys y dref, llysdy y dref. Town-talk, ! 
 
 chwedl tref, chwedl cyffredin 
 Townclerk, tuwn'klark, n. ysgrifenydd y 
 
 dref 
 Township, tüŵn'shíp, n. trefgordd 
 Townsman, tuwnz'man, n. trefwr. Fel-' 
 
 low- townsman, cyttrefwr [wynllyd 
 
 Toxical, tok'si-kal, a. gwenwynig, gwen- 
 Toxicology, tök-sî-köro-jî, n. gwen- 
 
 wyndraeth 
 Toxopholite, tok-sof 'o-lit, n. bwäwr 
 Toy, töî, n. tegan, gwaelbeth, oferdlws : 
 
 vt. chwareu, maldodi, ysbleddacb, ofera, 
 
 masweddu. Toy-man, gwerthwr teg- 
 an au, teganwr. Toy- shop, tegan dy 
 Toyish, töî'ísh, a. teganaidd ; maldodus 
 Toze, toz, vt. llusgo, tynu 
 Trace, tras, n. ôl, adrywedd, brisg ; tres ; 
 
 syg : vi. olrhain, olrheinio, olddylyn, 
 
 adryweddu, sawr-ddylyn 
 Traceless, trashes, a. diol, anolrhain 
 Trachea, tra'ki-a, n. breuant, gwyntgorn 
 Trachitis, tra-ki'tis, n. ennynfa yfreuant 
 Track, trak, n. ol olwyn ; arlwybr, 
 
 brisg, hawc : vt. olrhain, arlwybro. 
 
 Track-boat, Track-scout, Hong neu 
 
 fad a lusgir [ansathredig 
 
 Trackless, trak'les, a. diol, dilwybr, 
 Tract, trakt, n. ardal, rhandir ; traeth- 
 
 awd, treithodyn [ewyllysgar 
 
 Tractable, trak'ta-bl, a. hydrin, trinadwy, 
 Tractableness, trak'ta-bl-nes, n. hydyn- 
 
 rwydd 
 Tractarian, trak-te'r'T-an, n. treithodwr ; 
 Tractate, trak'tat, n. llyfryn, traethodyn, ! 
 
 traethawd 
 Tractile, trak'til, a. estynadwy, ystwyth j 
 Traction, trak'shun, n. hydyniad, tyniad, ■ 
 
 llusgiad 
 Tractive, trak'tiv, a. tyniadol 
 Trade, trad, n. masgnach, trafnidaeth, 
 
 maeleriaeth ; crefft, celfyddyd, gal- 
 
 wedigaeth : v. masgnachu, marchnata, 
 
 trafnidio, maelera [ w yr, maelwyr 
 
 Tradesfolk, tradz'fok, n. pi. masgnach- 
 Tradesman, tradz'man, n. masgnachwr, 
 
 maelwr ; celfyddwr, crefftwr 
 Tradition, trâ-dísh'ün, n. traddodiad, 
 
 hen-gôf, côf clyw 
 
 ~~47 
 
 Traditional, trä-dîsh'ün-äl, Traditionary, 
 trä-dísh'ün-ür-î, Traditive, trad'i-tiv, 
 a. traddodiadol, o ben i ben, geneuol 
 
 Traduce, trâ-dus', vt. gwaradwyddo, en- 
 llibio, goganu [anair, enllib 
 
 Traducement, trä-dus'mënt, n. difenwad, 
 
 Traducent, trâ-du'sënt, a. goganol, en- 
 llibus, athrodol 
 
 Traduction, tra-duk'shun, n. enllibiad ; 
 trosglwyddiad, deilliad, traddodiad 
 
 Traffic, träf' ik, n. trafnidiaeth, trafnid, 
 marchnadaeth, masgnach, maeler- 
 iaeth : v. trafnidio, masgnachu 
 
 Tragacanth, träg / ä-känth, n. math o 
 ystawr [euydd 
 
 Tragedian, trâ-jî'dî-än, n. prudd-chwar- 
 
 Tragedy, träj'î-dî, n. pruddchwarau ; 
 echryswaith, galanas, prudd-damwain 
 
 Tragic, traj'ik, Tragical, traj'i-kal, a. 
 pruddchwareol, galarus, echryslawn 
 
 Tragicalness, traj'i-kal-nes, n. echrys- 
 lonrwydd 
 
 Trail, tral, n. llusg ; godre gwisg, ol, 
 odrywedd : v. llusgo, tynu, ymlusgo 
 
 Train, tran, n. gorymdaith, gosgordd, 
 canlynwyr ; godre, llyw gŵn ; cludres; 
 cerbydres ; rhes, cyfres; agerdd-glud; 
 dylyniad, canlyniad : vt. hyiForddi, 
 addysgu, meithrin, dwyn i fyny; ffurf- 
 io, llunio, ystumio. Train-bands, 
 milwyr cartrefol. Train-oil, olew'r 
 morfil. In train, mewn trefn 
 
 Trainable, tra'nâ-bl, a. hydrin, trinadwy 
 
 Traipse, traps, vi. cerdded â'r dillad yn 
 annhaclus 
 
 Trait, tra, n. nodiad, arnod 
 
 Traitor, tra'tür, n. bradwr, bradychwr, 
 
 teyrnfradwr 
 iTraitorly, tra'tür-lî, Traitorous, tra'tür- 
 
 üs, a. bradwrus, bradychus 
 ; Traitress, tra'tres, n. bradwraig, brad- 
 yches [fa 
 
 Traject, traj'ekt, n. ceubalfa, trosglwydd- 
 
 Traject, tra-jekt', vt. trosglwyddo, taflu 
 trŵy 
 
 Tralatitious, tra-lâ-tísh'üs, a. anllythyr- 
 enol, tywyll, cyftelybiaethol 
 
 Tralineate, trä-lín'î-at, vi. gŵyro 
 
 Tram, tram, n. cart glo. Tram-road, 
 math o reilflbrdd 
 
 Trammel, träm'ël, n. rhwystr, lludd ; 
 cloffrwym, hual ; rhwyd hir ; bach 
 haiarn : vt. rhwystro, da), lluddias; 
 cloffrwymo, hualu 
 
 Tramontane, träm'ün-tan, a. tu hwnt i'r 
 mynyddoedd ; dieithr 
 
 361 
 
THA path, fät, eve, met, mä-rîne, pin, ôrb, on, curve, cut, tw=too, tŵk=took; 
 
 Tramp, tramp, n. crwydryn : v. crwydro ; 
 
 sathru 
 Trample, tram'pl, v. sathru, sangu, my- 
 
 sangu, damsangu, mathru, darfathru, 
 
 dysathru [noiiad dros 
 
 Tranation, trä-na'shün, n. trosnofiad, 
 Trance, trans, n. llewyg, llesmair 
 Tranced, tränst, a. mewn llesmair 
 Trangram, trang'gram, n. dyrysbeth, as- 
 
 trusbeth [llonydd, diderfysg 
 
 Tranquil, trang'kwil, a. tawel, esmwyth, 
 Tranquility, trang-kwil'i-ti, n. tawelwch, 
 
 llonyddwch [llonyddu, tawelu 
 
 Tranquilize, trang'kwil-iz, vt. esmwytho, 
 Trans-, Tran-, Tra-, px. tros-, tra-, try-, 
 
 traws- [lawni, gwneuthur 
 
 Transact, trans- akt', vt. trin, trefnu, cyf- 
 Transaction, trans-ak'shun, n. gorchwyl, 
 
 neges ; gwneuthuriad, cyflawniad 
 Transactor, trans- ak'tur, n. goruchwyl- 
 
 ydd, trefnwr, gwneuthurwr 
 Transanimate, träns- än'î-mat, vt. traws- 
 
 eneidio [blaenori 
 
 Transcend, trän'sënd', vt. trarhagori, 
 Transcendence, trän-sën'dëns, Trans- 
 cendency, trän-sën'dën-sî, n. rhagor- 
 
 iaeth, blaenoriaeth 
 Transcendent, trän-sën'dënt, a. godidog, 
 
 trarhagorol, ardderchog 
 Transcolate, trans'ko-lat, vt. hidlo 
 Transcribe, tran-skrib', vt. adysgrifo, 
 
 adysgrifenu, ailysgrifenu 
 Transcript, transcript, n. adysgrif, ad- 
 
 ysgrifen, adysgrifeniad 
 Transcur, träns-kür', vi. trawsredeg 
 Transcursion, trans-kur'shun, n. traws- 
 
 rediad, gwibiad [glwyddiad 
 
 Transduction, trans- duk'shun, n. tros- 
 Transelementation, träns-ël-î-mën-ta'- 
 
 shün, n. trawselfeniad, traws- sylwedd- 
 
 iad [trosiad, aralliad 
 
 Transfer, träns'für, n trosglwyddiad, 
 Transfer, träns-für', vt. trosglwyddo, 
 
 arallu [glwyddadwy, aralladwy 
 
 Transferable, träns-für'ä-bl, a. tros- 
 Transfiguration, träns-fíg-ü-ra'shün, n. 
 
 gweddnewidiad [newid 
 
 Transfigure, träns-fíg'ür, vt. gwedd- 
 Transfix, trans-fiks', vt. trywanu, gwanu 
 Transform, träns-fôrm', v. dull-newidio, 
 
 cyfnewidio 
 Transformation, träns-för-ma'shün, n. 
 
 ffurf-newidiad, dullnewidiad 
 Transfuse, trans-fuz', vt. tywallt i arall 
 Transfusion, trans- fu'zhun, n. traws- 
 
 dywalltiad 
 
 Transgress, träns-grës', v. troseddu, cam- 
 
 weddu, pechu, cyfeiliorni 
 Transgression, träns-grësh'ün, n. tros- 
 
 eddiad, camwedd, pechod, bai 
 Transgressor, träns-grës'ür, n. trosedd- 
 
 wr, camweddwr 
 Transient, trän'shënt, a. diflanol, dibara 
 Transientness, trän'shënt-nës, n. ffoedig- 
 
 rwydd, darfodrwydd [iad 
 
 Transilience, trän-síl'yëns, n. trawsneid- 
 Transire, tran'si'r, n. trwydded, ysgrif 
 
 oddef [trosiad 
 
 Transit, transit, n. trawsfud, trawdd, 
 Transition, tran-sizh'un, n. traws-sy- 
 
 mudiad, troddiad, trosiad 
 Transitional, trän-sízh'ün-äl, a. trosiadol 
 Transitive, tran'si-tiv, a. trofus, traws - 
 
 fynedigol. Transitive verb, berf 
 
 weithredol, parwyddiad gweithredol 
 Transitory, trän'sî-tür-î, a. ebrwydd- 
 
 fynedol, dibara 
 Transitoriness, trän'sî-tür-î-nës, n. di- 
 
 flanedigrwydd [adwy 
 
 Translatable, träns-la'tä-bl, a. cyfieith- 
 Translate, träns-lat', vt. cyfieithu ; 
 
 egluro ; trosglwyddo, symud 
 Translation, träns-la'shün, n. cyfieithiad; 
 
 symudiad 
 Translator, träns-la'tür, n. cyfieithiwr 
 Translatory, träns-la'tür-î, a. symud- 
 
 edigol 
 Translucent, träns-lù'sënt, Translucid, 
 
 träns-lu'síd, a. tryloew 
 Transmarine, träns-mä-rín', a. tramor, 
 
 allmyr [fudol : n. mudwr 
 
 Transmigrant, träns'mî-gränt, a. traws- 
 Transmigrate, träns'mî-grat, vi. newid 
 
 trigfan, trawsfudo 
 Transmigration, träns- mî-gra'shün, n. 
 
 trawsfudiad, erchwyniad. Transmi- 
 gration of souls, trawseneidiad 
 Transmission, träns-mísh'ün, n. tros- 
 glwyddiad [fonol 
 Transmissive, trans-rmViv, a. trawsan- 
 Transmit, träns-mît', vt. anfon at, taflu 
 
 drosodd, trosglwyddo [iad 
 
 Transmittal, träns-mît'äl, n. trosglwydd- 
 Transmutable, träns-mu'tâ-bl, a. traws - 
 
 newidiadwy 
 Transmutation, träns-mu-ta'shün, n. 
 
 llwyrnewidiad, traws- sylweddiad 
 Transmute, träns-mut', vt. trawsnewid 
 Transom, trän'süm, n. croeslath, croes- 
 
 drawst [loewder 
 
 Transparency, träns-pë'r'ën-sî, n. try- 
 Transparent, träns-pë'r'ënt, a. tryloew 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j — dzh. TRE 
 
 Transpierce, träns-pí'rs 7 , vt. trywanu jTray, tra, n. noe; ceulor, ciler, mail. 
 Transpire, träns-pi'r 7 , v. rhoddi, llithro, Tray- trip, math o chware 
 
 neu ddianc ar led; dyfod i glyw j Treacherous, trët 7 shür-üs, a. bradus, 
 
 Transplace, träns-plas 7 , vt. trawsosod bradwrus, bradychus 
 
 Transplant, trans-plant 7 , vt. trawsblanu j Treachery, trët'shür-î, n. brad, bradwr- 
 Transport, träns-pô'rt 7 , vt. trosglwyddo, i iaeth, bradwch, bradwaith 
 
 alltudo ; peri llawen-lewyg, taflu i ! Treacle, trfkl, n. triagl 
 
 wyniasedd Tread, trëd (pt. trod, pp. trod & trodden), 
 
 Transport, träns 7 pô'rt, n. trosglwyd-j v. sengu, sathru, arsangu, troedio, 
 
 long; deolddyn; pêr-lewyg, gwynias, mathru; cocwyo : n. sang, sathr ; 
 
 gwylltias, gorawen troediad ; llwy br ; rhith ceiliog 
 
 Transportable, träns-pô'r 7 tä-bl, a. yn Treadle. tred 7 l, n. troedlath gweuydd ; 
 
 agored i alltudaeth rhith ceiliog, gorllyd ceiliog 
 
 Transportation, träns-pô'r-ta 7 shün, n. Treason, trfzn, n. brad, bradwch, brad- 
 
 deoliad, alltudaeth [trawsosodiadi wriaeth. High treason, teyrnfrad, 
 
 Transposaì, träns-po 7 zäl, n. trawsgyflead, uchelfrad. Petit treason, iselfrad, 
 Transpose, trans-poz 7 , vt. trawsddodi, lledfrad [ol, bradol 
 
 trawsosod, trawsgyflëu ; Treasonable, trî 7 zn-ä-bl, a. bradwriaeth- 
 
 Transposition, trans-po-zish'un, n. Treasure, trezh'ur, n. trysor : vt. trysori. 
 
 trawsddodiad Treasure-trove, arian cloddiedig o'r 
 
 Transubstantiate, trän-süb-stän'shî-at, \ ddaear. A golden treasure, eurgrawn. 
 
 vt. traws-sylweddu, newid sylwedd To treasure up, trysori 
 
 Transubstantiation, trän-süb-stän-shî-|Treasurer, trëzh 7 u-rür, n. trysorydd, 
 
 a 7 shun, n. traws-sylweddiad, traws-; trysorwr 
 
 Treasury, trezh'u-n, n. trysorfa, trysor- 
 dy, sylltty. The public treasury, 
 trysorlys, cyllydfa [yddiaeth 
 
 Treasurership, trëzh 7 ür-shíp, n. trysor- 
 
 Treat, trit, n. arfoll, rhadwledd: v. rhydd- 
 wledda, gwestu, arfolli, croesawu ; ym- 
 drin a, traethu a r, cylafareddu ; cyf- 
 ammodi, cytuno 
 
 Treatable, trî'tä-bl, a. hydrin, trinadwy 
 
 Treatise, trî 7 tîz, n. traethawd 
 
 Treatment, trît 7 mënt, n. triniaeth, triniad 
 
 Treaty, trî 7 tî, n. cynadledd, cytundeb, 
 
 cyfammod 
 
 v. triphlygu 
 
 elfeniad 
 Transude, tran-sud 7 , vi. chwysu drwodd 
 Transumption, trän-süm 7 shün, n. traws- 
 
 gymeriad 
 Transverse, trans-vurs^ a. croes, traws 
 Tranter, trän 7 tür, n. pysg-werthwr 
 Trap, trap, n. carfagl, yslepan, magi, 
 
 dalfagl, telm ; math o graig : vt. dal, 
 
 maglu ; addurno. Trap-door, brad- 
 
 ddrws, drws codi 
 Trapes, traps, n. diogen, swgan 
 Trapezium, tra-p^zi-um, n. dull ped- 
 
 waronglog annghyfochrog 
 Trappings, trap'ingz, n. pi. seirch, add- 
 
 urnàu meirch [sorod 
 
 Trash, trash, n. sothach, rTwlbri ; iFril, 
 Trashy, trash 7 !, a. ffwlbri'aidd, gorwael, 
 
 diwerth [archollion; iachaol, Treenail, tri'oal, n. eoedhoel, gŵyddbin 
 
 Traumatic, trö-mät'îk, a. perthynol i Trefoil, trî'föîl, n. meillion gwynion 
 Travail, trav 7 al, vi. bod mewn gwewyrTreillage, trel 7 aj, n. coedattegion 
 
 esgor, trafaelu, ymboenu: n. llafur, Trellis, treKis, n. delltwaith coed, cledr- 
 
 trafael ; gwewyr esgor waith 
 
 Travel, träv 7 ël, v. teithio, ymdeithio : n. Tremble, trem 7 bl, vi. crynu, dychrynu, 
 
 taith, ymdaith, hynt. To travel on echrynu, echrydu, arswydo 
 
 foot, pedestru [deithydd Tremendous, trî-mën 7 düs, a. dychryn- 
 
 Traveller, träv 7 ël-ür, n. teithiwr, ym-i 11yd, ofnadwy, anaele 
 Traverse, träv 7 ürs, a. trawsledtraws, Tremor, trëm'ür, n. crydiant ; crynfa ; 
 
 croesymgroes, croes: v. trawsdeithio, dychryn, cryndod, dychryndod 
 
 trawsfyned ; croesi ; croeschwalu : n. Tremulous, trëm'u-lüs, a. hygryn, cry n- 
 
 rhagiad cwyn ; gwrthdro iedig, crynol ; ofnus [dod 
 
 Travesty, träv 7 ës-tî, a. gwatwaredig : n. Tremulousness, trëm'u-lüs-nés, n. cryn- 
 
 gwawdaralleiriad : vt. gwawdaralleirio ITren, trën, n. tryfer, bêr 
 
 _ 
 
 Treble, treb 7 !, n. meinlais : a. triphlyg : 
 Tree, trî, n. pren, coeden, gwydden. A 
 
 young tree, glasbren 
 Treen, trîn, n. pi. prenau : a. o goed 
 
TM pâth, fät, êre, met, mâ-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tw=too, twkzrtook 
 
 Trench, trëntsh, n. fibs, gŵyth, clawdd : 
 
 v. ffosi, cloddio 
 Trenchant, trën'tshänt, a. llym, miniog 
 Trencher, trën'tshür, n. prenddysgl, 
 
 prenddysglan. Trencher-fly, truth- 
 
 folerwr. Trencher-friend, cydfwatäwr; 
 
 gwenieithwr. Trencher-man, bolryth- 
 
 wr [glanâu gwlân 
 
 Trend, trend, vi. tueddu, gogwyddo ; 
 Trepan, trî-pän', n. taredryn, cylchlif 
 
 llawfeddyg ; magi : vt. taredrynu ; 
 
 maglu [sioldyllu 
 
 Trephine, trî-fîn', n. sioldylliedydd : vt. 
 Trepid, trëp'íd, a. crydus, ofnus 
 Trepidation, trëp-î-da'shün, n. cryndod 
 Trespass, trës'päs, n. trosedd, camwedd 
 
 trais, gormes : vi. troseddu, camweddu, 
 
 peri colled i arall 
 Tress, trës, n. cudyn gwallt 
 Trestle, Tressel, tres'l, n. trestl, atteg 
 Tret, tret, n. pwysgoll, traul, traulgoll 
 Trevet, trev'et, n. — Trivet 
 Trey, tra, n. y rhif tri 
 Triable, tri'â-bl, a. holiadwy, chwiliadwy 
 Triad, tri'äd, n. tri. Triads, trioedd 
 Trial, tri'äl, n. prawf, profiad, profedig- 
 
 aeth ; hawl, holiad, arholiad, holedig- 
 
 aeth, cynghaws 
 Triangle, tri'ang-gl, n. triongl, tryfal. 
 
 Equilateral triangle, tryfal cyfochrog. 
 
 Isoceles triangle, tryfal deugyfochrog. 
 
 Oblique-angled triangle, tryfal lleddf. 
 
 Right-angled triangle, tryfal union- 
 
 onglog. Scalene triangle, tryfal 
 
 annghyfochrog [tryfalog 
 
 Triangular, tri-äng'gu-lür, a. trionglog, 
 Tribe, trib, n. llwyth, tylwyth, cenedl, 
 
 gwehelyth [oíFeryn gôf aur 
 
 Triblet, trîb'lët, Tribolet, trìVo-lët, n. 
 Tribulation, tríb-u-la'shün, n. trallod, 
 
 ing, cystudd, helbul, cyfyngder,blinfyd 
 Tribunal, tri-bu'nal, n. brawdle, gorsedd 
 
 barn [areithfa 
 
 Tribune, trîb'un, n. swyddog Rhufeinig; 
 
 Tributary, trîb'u-tür-î, a. dan dreth, dan 
 
 deyrn-ged, teyrn-gedol, trethedig, 
 
 trethol 
 Tribute, triVut, n. teyrn-ged, treth 
 Trice, tris, n. mynydyn, cythrym 
 Trichiasis, tri-ki'a-sis, n. dolur y llygaid 
 Trick, trik, n. pranc, ystranc, ystryw, 
 
 dichelldro, twyll, cast : vt. twyllo 
 Trickery, trik'ur-T, n. dichellwaith 
 Trickish, trik'ish, a. ystrywgar, hocedus, 
 
 castiog [llifo, rhedeg 
 
 Trickle, trik'l, vi. dyferu, treiglo, dafnu, 
 
 Trickster, trik'stur, n. twyllwr, hocedwr 
 Tricksy, trik'si, a. bywiog, cyflym, sionc 
 Trident, tri'dent, n. teyrnwialen Neifion ; 
 
 tryfer 
 Triennial, tri-en'yal, a. tairblyneddol 
 Trifle, tri'fl, n. ychydigyn, gwaelbeth, 
 
 coegbeth, oferdlws, anober, tegan, 
 
 ffril : v. ofera, oferdreilio, simera, 
 
 segura [ofer, gwag 
 
 Trifling, tri'fling, a. divverth, dibwys, 
 Trifoliate, tri-fo'lî-at, a. teirddalenog 
 Triform, triform, a. teiríFurf, tridull 
 Trifurcatedjtri-fu/ka-ted, a. teirffbrchog 
 Trig, trig, vt. cloi, cloigynu, dalgloi 
 Trigamy, tríg'â-mî, n. teirwreigwriaeth 
 Trigger, trîg'ür, n. ystordyn ; clicied ; 
 
 cloig 
 Trigon, tri'gün, n. triongl, tryfal 
 Trigonal, tríg'o-näl, a. trionglog, tryfalog 
 Trigonometry, tríg-o-nöm'î-trî, n. tryfal- 
 
 feidraeth, trionglfesuriaeth, trionglaeth 
 Trigraph, tri'gräf, n. trigraff, tri llythyren 
 
 âg iddynt ond un sain 
 Trilateral, tri-lät'ür-äl, a. triochrog 
 Trilithon, trîríth-ün, n. cromlech 
 Trill, trîl, n. crychnod, crychlais : v. 
 
 chwibio, crychleisio ; dyferu 
 Trillion, trìTyün, a. miliwn o filiynau o 
 
 filiynau, 1,000,000,000,000,000,000 
 Trim, trim, n. gwisg, trwsiad, diwyg, 
 
 trefn, addurn : a. trwsiadus, taclus, 
 
 dillyn, destlus: vt. taclu,destlu, trwsio, 
 
 addurno ; tocio ; cymhwyso 
 Trimmer, trím'ür, n. trwsiwr, addurnwr, 
 
 tociwr ; cymhwyswr ; un dau-wynebog 
 Trimness, trím'nës, n. destledd, taclus- 
 Trinal, tri'nal, a. triphlyg [rwydd 
 
 Trine, trin, a. triawl 
 Tringa, tríng'gä, n. pibydd y traeth 
 Trinitarian, trín-î-të'r'î-än, n. trindodiad, 
 
 trindodydd : a. trindodol 
 Trinitarianism, trin-I-te'r'i-an-izm, n. 
 
 trindodaeth 
 Trinity, trîn'î-tî, n. trindod [ifril 
 
 Trinket, tring'ket, n. tegan, ofer-dlws, 
 Triobolar, tri-öb'o-lür, a. gwael, diwerth 
 Trip, trip, n. trip, llithrad ; berdaith : 
 
 v. tripio, llithro, syrthio, codi sodlau, 
 
 disodli ; ysgafn-gerdded 
 Tripartite, tríp / är-tit, a. teir-rhanog 
 Tripe, trip, n. penyg, tripa 
 Tripedal, tri-pî'däl, a. teirtroediog 
 Triphthong, trîp'thöng, n. tair bogail 
 
 unsain [tridyblygu, triphlygu 
 
 Triple, trip'l, a. triphlyg, tridyblyg : vt. 
 
 Triplet, triplet, n. triban, triunrhyw 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, THia; jzzdzh. TRU 
 
 Triplicate, trip'li-kat, a. tribanol, tri- 
 
 phlyg, tridybìyg [iad, triphlygiad 
 
 Triplication, trip-li-ka'shun, n. triban- 
 Triplicity, tri-plís'î-tî, n. tribaniaeth 
 Tripod, tri'pod, n. tribedd, trybedd, ystôl 
 
 deirtroed [o gareg 
 
 Tripoli, tríp / o-lî, n. gwlad yn Africa ; math 
 Triptote, trip'tot, n. sylweddair âg iddo 
 
 ond tri chyflwr 
 Trisection, tri-sek'shun, n. teir-rhaniad 
 Tristful, tríst'fŵl, a. trist, prudd 
 Trisyllabic, tris-i-lab'ik, a. trisillog 
 Trisyllable, trî-sírä-bl, n. gair trisill 
 Trite, trit, a. eyffredin, henaidd, arferol 
 Triteness, trit'nës, n. cyffredinrwydd, 
 
 hendra, hender 
 Tritheism, tri'thi-izm, n. tridduwiaeth 
 Tritheist, tri'thî-íst, n. tridduwydd 
 Triturable, tri'tu-rä-bl, a. maluriadwy, 
 
 pyloradwy 
 Triturate, tri'tu-rat, vt. mânlychu, 
 
 malurio, pyloru, pwyo 
 Trituration, tri-tu-ra'shün, n. maluriad 
 Triumph, tri'ümf, n. gorfoledd, cyhoedd- 
 
 orfoledd ; buddugoliaeth : vi. gor- 
 
 foleddu ; buddugoliaethu 
 Triumphal, tri-ün/fäl, a. gorfoleddol ; 
 
 buddygol [buddugoliaethus 
 
 Triumphant, tri-üm'f änt, a. gorfoleddus ; 
 Triumvir, tri-um'vur (pi. triumviri, tri- 
 
 um'vi-ri), n. triwyrydd 
 Triumvirate, tri-um'vi-rat, n. triwyriaeth 
 Triune, tri'un, a. triun, triunol 
 Trivet, triv'et, n. tribedd, trybedd, y*stol 
 
 deirtroed 
 Trivial, triv'yal, a. gwael, salw, distadl, 
 
 dibwys ; bychan ; digyfrif, diwerth 
 Triviality, trîv-î-ärî-tì,Trivialness, triv'- 
 
 yäl-nës, n. gwaeledd 
 Troat, trot, vi. brefu fel hydd 
 Trocar, tro'kur, n. ofTeryn llawfeddygol 
 Troche, tro'ki, n. pelen feddygol 
 Trochee, tro'ki, n. corfan o sill hir a byr 
 Trochilic, tro-kirik, a. cylchdroawl, 
 
 chwyldroawl, troawl 
 Trochilics, tro-kiriks, n. pi. cylchdròeg 
 Trod, trod, pt. & pp.— Tread 
 Trodden, trod'n, pp. — Tread 
 Troglodyte, trög'lo-dit, n. ogof breswyl- 
 
 iwr ; ab, epa, gwrab ; math o ddryw 
 Troll, trol, v. rholio, trolio, trolian ; 
 
 pysgota. Trolling-net, llusgrwyd 
 Trollop, trörüp, n. hafnen, budrogen 
 Trollopee, tröl-ü-pî', n. rhyddwisg, llac- 
 
 wisg 
 Trombone, tröm-bon', n. eddgorn 
 
 Tronage, tro'naj, n. toll a delir am bwyso 
 
 gvvlan 
 Tronator, tro-na'tür, n. gwlan bwyswr 
 Troop, trẅp, n. byddin, catrawd ; llu, 
 tyrfa, torf, mintai : vi. ymgasglu, ym- 
 gynull ; cyrchu 
 Trooper, trẅ'pür, n. marchíìlwr [ybiad 
 Trope, trop, n. troell, troellair, cyffel- 
 Trophy, tro'fî, n. arwydd buddugoliaeth 
 Tropic, trop'ik, n. trofan, trofa, tro- 
 gylch. Tropic of Cancer, trofa y 
 Crane, trofan Alban Hefln. Tropic 
 of Capricorn, trofa yr Afr, trofan 
 Alban Arthan [iaethol 
 
 Tropical, trop'i-kal, a. trofanol ; cyffelyb- 
 Tropology, tro-pöro- jî, n. troelliaith 
 Trot, trot, n. tuth, trot : vi. tuthio, 
 trotian [iFyddlondeb 
 
 Troth, troth, n. cyfnaith ; gwir, gwiredd, 
 Trothless, tröth'lës, a. digred, anfFyddlon 
 Trotter, tröt'ür, n. troterth ; troed dafad 
 Troubadour, trẅ-bâ-dẅr', n. cerddor 
 
 gynt 
 
 Trouble, trüb'l, n. blinder, gofid, trallod, 
 
 aflonyddwch, cythrydd, helbul ; llafur, 
 
 trafferth : vt. blino, poeni, afionyddu ; 
 
 trafFerthu ; cythruddo. To trouble 
 
 one's self, ymdraiferthu, ymboeni 
 Troublesome, trüb'1-süm, a. blin, blin- 
 
 derus, terfysgus, terfysglyd. aflonydd 
 Troublous, trüb'lüs, a. blinedig, helbul- 
 
 us, aflonyddol, terfysglyd 
 Trough, trof, n. cafn 
 Trounce, trüẅns, vt. ffonodio ; trechu 
 Trout, trüẅt, n. briihyll, brychyll. 
 
 Salmon-trout, gwyniedyn, ëog-frithyll 
 Trover, tro'vur, n. cynghaws am fedd- 
 
 iannau attaliedig 
 Trow, tro, vi. tybied, meddylied, credu 
 Trowel, trüẅ'ël, n. llwyarn, llwyar 
 Trowsers, truw'zurz, n. pi. llodrau 
 Troy, tröî, n. Troia, Caerdroia 
 Truant, trẅ'änt, n. godechwr, dydechwr, 
 
 llechwr: a. godechlyd, llechlyd. To 
 
 play the truant, godechial 
 Truce, trẅs, n. rhyfelbaid, attaliad arfau ; 
 
 byrgynghrair 
 Trucidation, trŵ-sî-da'shün, n. lladdiad 
 Truck, triik, n. newidwriaeth, newidiad, 
 
 trwc ; berfa olwynion, troglud : v. 
 
 cyfnewid, newid, newidio 
 Truckle, triik'l, n. troellan, chwerfan, 
 
 trwcwl: vi.plygu,ymostwng. Truckle- 
 bed, trwl, trowely 
 Truculence, trw'ku-lens, Truculency, 
 
 tnv'ku-len-si, n. iFyrnigwedd 
 
 365 
 
TUM path, fät, ere, met, mâ-rîne, pîn, örb, ön, curve, cut, tẅrrtoo, tẁk=ztook ; 
 
 Truculent, trẅ'ku-lënt, a. gwynebgethin, 
 íFyrnig, garwguchiog 
 
 Trudge, trüj, vi. trwmgerdded 
 
 True, trẅ, a. gwir, cywir, didwyll, diau, 
 ffyddlon [wiredd 
 
 Trueness, trẅ'nës, n. gwirionedd, cy- 
 
 Truffle, trüf'l, n. cneuen y ddaear 
 
 Trug, trüg, n. hawg, cafn 
 
 Truism, trw'izm, n. gwirineb, gwir 
 amlwg 
 
 Trull, trül, n. cyfFoden, budrogen, puten 
 
 Truly, trẅ'lî, ad. yn wir, yn ddiau, yn 
 wirioneddol, yn gyvvir 
 
 Trump, trump, n. udgorn ; y cerdyn 
 buddugol : v. udganu ; twyllo 
 
 Trumpery, trüm'pür-î, n. gwaelgelfi, 
 gwaelbethau, íFwlbri, gwagsiarad 
 
 Trumpet, trüm'pët, n. udgorn : vt. ud- 
 ganu, cyhoeddi. Ear-trumpet, Hear- 
 ing-trumpet, clywgorn. Speaking- 
 trumpet, Uafargorn, gwaeddgorn. 
 War-trumpet, llugorn [udgenydd 
 
 Trumpeter, trüm / pî-tûr, n. udganwr, 
 
 Truncate, trung'kat, vt. byrdori, anafu 
 
 Truncation, trung-ka'shun, n. cwtogiad, 
 byrdoriad 
 
 Truncheon, trün'tshün, n. berllysg, 
 brysgyll, llachbren : vt. ffbnodio, 
 llachio [llysgydd 
 
 Truncheoneer, trün-tshün-î'r', n. ber- 
 
 Trundle, trund'l, n. trolig, trol : v. trolio, 
 treiglo, rholio 
 
 Trunk, trungk, n. bon, bonyn, cyff, bon- 
 cyfF, paladr ; cist, croen-gist, byle ; 
 coriF. The elephant's trunk, duryn y 
 cawrfil [cyflegr 
 
 Trunnion, trün'yün, n. ystlysfoglyn 
 
 Trusion, trw'zhun, n. gwthiad 
 
 Truss, trüs, n. trwsa, sopen, bwrn, 
 gwregys : vt. sypynu, byrnio, gwaëllu 
 
 Trussel, trüs'ël, n. atteg, attegbyst 
 
 Trust, trust, n. ymddiried, goglyd, cred, 
 coel : v. hyderu, ymddiried, goglud ; 
 coelio [gwarchodwr 
 
 Trustee, trüs-tî', n. ymddiriedolwr, 
 
 Trustiness, trüYtî-nës, n. iFyddlondeb 
 
 Trustless, trustees, a. diymddiried ; an- 
 fíÿddlon [gonest 
 
 Trustworthy, trüst'wür-THÎ, a. ffyddlawn, 
 
 Trusty, trüs'tî, a. ffyddlawn, cywir ; cryf 
 
 Truth, trvvth, n. gwir, gwiredd, gwirion- 
 edd. Truth-speaking, geirwir. In 
 truth, mewn gwirionedd, yn ddiau 
 
 Truthful, trẅth'fẁl, a. gwir, gwirionedd- 
 eddol [g au 
 
 Truthless, trẅth'lës, a. anwir, celwyddog ; 
 
 Trutination, trẅ-tî-na / shün, n. dwys- 
 
 ystyriad 
 Try, tri, v. profi, holi ; cynyg, ceisio 
 Tub, tub, n. twba, twb, trwpa, twrnel. 
 
 Powdering-tub, llestr halltu 
 Tube, tub, n. pib, pibell, chwibol, cafn 
 Tuber, tu'bür, n. gwraidd oddfog 
 Tubercle, tu'bur-kl, n. chwydd bychan, 
 
 oddfyn 
 Tubercular, tu-bur'ku-lur, a. oddfynog, 
 
 crugynog, gorynog, llynorog 
 Tuberous, tu'bür-üs, a. oddfynog, oddfog 
 Tubipore, tu'bî-pô'r, n. math o wylar 
 Tubular, tu'bu-lür, Tubulated, tu'bu-la- 
 
 tëd, Tubulous, tu'bu-lus, Tubuliform, 
 
 tu-bu'lî-förm, a. pibgeuog, pibellog, 
 
 cafnol, hirgau, chwibolog 
 Tubule, tu'bul, n. pibellan, piban 
 Tuck, tuk, n. cledd-dwca, bidogan; plyg, 
 
 crychiad ; rhwyden ; chwerfan, troell : 
 
 vt. cwtâu ; crynòi ; plygu 
 Tucker, tuk'ur, n. bronliain 
 Tuesday, tuz'da, n. dydd Mawrth. 
 
 Shrove Tuesday, gwyl y gyiFes, Mawrth 
 
 Ynyd 
 Tuff, tüf, n. sindw, sinidr 
 Tuft, tuft, n. siobyn, cobyn, tusw, twys, 
 
 twfF: vt. siobynu, siobaddurno 
 Tufty, tüf'tî, a. siobynol; gwasod 
 Tug, tug, v. llusgo, tynu : n. tyn, tyniad, 
 
 dwysdyniad ; llusgfad 
 Tuition, tu-ísh'ün, n. addysgaeth, gofal 
 
 athrawaidd, addysg [tiwlip 
 
 Tulip, tu'lip, n. blodeuyn tra adnabyddus, 
 Tumble, tüm'bl, v. cwympo ; treiglo, 
 
 ymdreiglo ; llamidyddio, llamdreiglo : 
 
 n. codwm, cwymp, ymdreiglad 
 Tumbler, tüm'blür, n. llamdreiglwr ; 
 
 diodwydryn [gadair 
 
 Tumbrel, tüm'brël, n. teilgart ; troch- 
 Tumbril, tumbril, n. cawell, gwairgawell 
 Tumefaction, tu-mi-fak'shun, n. chwydd- 
 
 iad, chwydd 
 Tumefy, tu'mî-fì, v. chwyddo 
 Tumid, tu'mid, a. chwyddedig 
 Tumor, tu'mür, n. chwydd; crangen ; 
 
 chwyddiaith [gorwag 
 
 Tumorous, tu'mür-üs, a. chwyddedig ; 
 Tump, tump, n. twyn, twmpath, twmp, 
 
 crugyn : vt. twmpathu 
 Tumular, tu'mu-lür, a. twmpathol 
 Tumulus, tu'mu-lüs (pi. tumuli, tu'mu- 
 
 li), n. crug, crugfedd, bedd, gwyddfa ; 
 
 twmp, twmpath 
 Tumulose, tu'mu-los, Tumulous, tu'- 
 
 mu-lüs, a. twmpatbog, crugynog 
 
 ' 366 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jrzdzh. TWA 
 
 Tumult, tu'mült, n. terfysg, cynhwrf: 
 
 vi. codi terfysg, ymderfysgu 
 Tumultuary, tu-mül'tshu-ür-î, Tumult- 
 uous, tu-mürtshu-üs, a. terfysglyd, 
 
 terfysgus, afreolus ; brochwyllt 
 Tumultuousness, tu-mürtshu-üs-nës, n. 
 
 terfysgedd, afreoledd 
 Tun, tun, n. tunell, 252 galwyn : vt. 
 
 barilo, tunellu. Tun-bellied, bolfawr 
 Tunable, tu'nâ-bl, a. tônadwy, tônyddol, 
 
 cynghaneddol 
 Tundish, tün'dîsh, n. ffynel 
 Tune, tun, n. ton, erddygan, cywair, 
 
 cainc, mesur : v. perseinio, ceincio ; 
 
 cyweirio. Out of tune, annghydsain, 
 
 annghydgerdd [aneddol 
 
 Tuneful, tun'fwl, a. perseiniol, cyngh- 
 Tuneless, tun'les, a. digynghanedd, an- 
 
 nghaneddol 
 Tungsten, tüng'stën, n. adwyn o'r enw 
 Tunic, tu'nik, n . hugan, tynhug, honffest 
 Tunicle, tu'm-kl, n. pilen, croenen 
 Tunnel, tün'ël, n. iFynel ; tryiFordd, 
 
 ceuffordd : vt. trydyllu 
 Tunny, tün'î, n. morbysgodyn o'r enw 
 Tup, tup, n. hwrdd : v. hyrddu 
 Turban, tür'bän, n. pendorch, pen- 
 
 rwymyn, penwisg trigolion y dwyrain. 
 
 Turban- shell, math o gragen. Tur- 
 ban-top, math o fadarch 
 Turbary, tür'bür-î, n. rhyddid i ladd 
 
 mawn ; mawnfa, mawndir 
 Turbid, tür'bìd, a. afloew, cymysglyd, 
 
 tew, lleidiog [lleidiogrwydd 
 
 Turbidness, tür'bíd-nës, n. afloewder, 
 Turbinate, tür'bî-nat, Turbinated, tür'- 
 
 bî-na-tëd, a. cogyrnog, troellog 
 Turbot, tür'büt, n. arlledbysg 
 Turbulence, tür'bu-lëns, Turbulency, 
 
 tür'bu-lën-sî, n. terfysg, afreolaeth, 
 
 annhrefn, cyffro, terfysgedd 
 Turbulent, tür'bu-lënt, a. terfysglyd, 
 
 afreolus, direol, tonog 
 Turcism, tur'sizm, n. crefydd y Twrc- 
 
 iaid, Twrciaeth 
 Turf, türf, n. mawn, tywarch, ton : vt. 
 
 toi a thyweirch. The turf, meirch- 
 
 redegfa [tywarchlyd 
 
 Turfy, tür'fî, a. tywarchog, mawnog, 
 Turgent, tür'jënt, a. chwyddol, oddfog 
 Turgescence, tür-jës'ëns, n. chwyddiad; 
 
 chwyddiaith 
 Turgid, tür'jíd, a. chwyddedig 
 Turgidity, tür-jîd'î-tî, Turgidness, tür'- 
 
 jíd-nës, n. chwyddiad 
 Turk, turk, n. Twrc, Tyrciad 
 
 Turkey, tur'ki, n. Twrci ; aderyn dôf o'r 
 
 enw 
 Turm, türm, n. torf, tyrfa, llu, mintai 
 Turmeric, tüVmür-îk, n. gwreiddyn 
 
 meddygol 
 Turmoil, tür'möîl, n. trafferth, fTwdan, 
 
 cythrwil; v. ymboeni, íFwdanu, ym- 
 
 draferthu 
 Turn, turn, n. tro, trofa ; troell : v. troi, 
 
 dymchwelyd, newid,cyfnewid, chwelyd, 
 
 ymchwelyd ; turnio. By turns, bob 
 
 yn ail, y naill ar ol y Hall. It is my 
 
 turn to read, myfi sydd i ddarllen 
 Turncoat, turn'kot, n. gwrthgiliwr 
 Turner, tür'nür, n. turnwr, troydd 
 Turnip, tür'níp, n. erfinen, meipen 
 Turnkey, turn'ki, n. allweddwas 
 Turnpike, turr/pik, n. tollborth, toll- 
 
 glwyd. Turnpike road, ffordd dollfa, 
 
 prif-ffordd 
 Turnsick, turn'sik, a. penysgafn, syfrdan 
 Turnspit, türn^pît, n. bêr-dröydd, math 
 
 o gi 
 Turnstile, türn'stil, n. camfa dro 
 Turpentine, tür'pën-tin, n. twrpant 
 Turpith, tür'pîth, n. math o lysieuyn 
 Turpitude, tür'pî-tud, n. gwarthusrwydd 
 Turquoise, tur-kiz', n. glasfaen gwerth- 
 
 fawr 
 Turret, tür'ët, n. twred, twryn 
 Turtle, tür'tl, n. crwban. Turtle-dove, 
 
 turtur [twt! pw! 
 
 Tush, tush, Tut, tut, int. ust ! tewch ! 
 Tusk, tusk, n. ysgythrddant, ysgythr 
 Tusked, tuskt, Tusky, tus'ki, a. ysgythrog 
 Tussle, tüs'l, n. ymdrech, ymladd 
 Tutelage, tu'tî-laj, n. gwarcheidwadaeth, 
 
 ymgeledd 
 Tutelar, tu'tî-lür, Tutelary, tu'tî-lür-î, 
 
 a. noddol, diíFynol, ymgeleddol 
 Tutor, tu'tür, n. ymgeleddwr ; hyffordd- 
 
 wr, dysgawdwr, addysgwr, athraw : vt. 
 
 addysgu, dysgu, hyfforddi 
 Tutorage, tu'tür-aj, n. dysgiad, addysg- 
 
 aeth ; awdurdod athraw 
 Tutoress, tu'tür-ës, Tutress, tu'tres, 
 
 Tutrix, tu'triks, n. athrawes, hyffbrdd- 
 
 wraig 
 Tutsan, tüt'sän, n. dail y twrch 
 Twaddle, twod'l, n. gwagsiarad, baldordd : 
 
 vi. gwagsiared, bragaldian 
 Twain, twan, n. dau, dwy, ill dau, ill dwy 
 Twang, twang, n. clec, crydsain, adflas, 
 
 seindon ; llediaith, mallacen : v. clec- 
 
 ian, crydseinio 
 Twank, twangk, vi. peri i beth seinio 
 
 367 
 
ULE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, ön, curve, cut, tẅ=too, tŵk=took; 
 
 Twankay, twang'ka, n. math o dê gwyrdd 
 
 Twattle, twot'l, vi. baldordd, gwagsiared 
 
 Tweak, twik, vt. byswasgu, tro-wasgu 
 
 Tweak, twig, n. astrusi, dyryswch, tro- 
 wasgfa [gofysio 
 
 Tweedle, twî'dl, vt. gorygnu tannau, 
 
 Tweezers, twi'zurz, n. pi. blewefail, 
 gefeilan 
 
 Twelfth, twelfth, a. deuddegfed. Twelfth- 
 tide, Twelfth-day, dydd gwyl Ystwyll 
 
 Twelve, twelv, a. deuddeg 
 
 Twelvemonth, twelv'munth, n. deuddeg 
 mis, blwyddyn 
 
 Twentieth, twën'tî-ëth, a. ugeinfed 
 
 Twenty, twën'tî, a. ugain 
 
 Twibil, twi'bîl, n. caib ; math o waewiFon 
 
 Twice, twis, ad. dwywaith 
 
 Twiddle, twid'l, vt. ysgafn-gyfhwrdd 
 
 Twig, twig, n. brigyn, blaguryn, impyn, 
 gwialen [brigau 
 
 Twiggy, twîg'î, a. brigog, brigol, llawn 
 
 Twilight, twi'lit, n. cyflychwyr, llychwyr. 
 Evening twilight, min nos, cyfnos, 
 gwyll y nos. Morning twilight, 
 plygain, gwyll y bore, gwawrddydd. 
 Partial twilight, gogyfnos 
 
 Twin, twin, n. gefell, llallogan 
 
 Twine, twin, n. edau gyfrodedd, llinyn : 
 v. cyfrodeddu, amdorchi, nydd-droi, 
 amdròi ; ymdro'i, ymnyddu 
 
 Twinge, twînj, v. cnoi, peri cnofa, poeni, 
 blino ; tynwasgu, arwasgu 
 
 Twinkle, twing'kl, n. amrantiad, cy- 
 thrym : vi. gwreichioni, serenu ; am- 
 rantu, ysmician. In the twinkling of 
 an eye, mewn tarawiad amrant, ar 
 darawiad llygad, ar amrantyn 
 
 Twinling, twîn'lîng, n. gefell-oen 
 
 Twire, twi'r, vi. trydar 
 
 Twirl, twürl, v. chwyrndröi, chwyldröi, 
 nydd-dröi : n. chwyrndro, cylchdroad 
 
 Twist, twist, v. nyddu, cymhlethu, nydd- 
 droi, cyfrodeddu : n. tro, edau gyfrod- 
 eddog 
 
 Twit, twit, vt. dannod, edliw 
 
 Twitch, twitsh, vt. tymhigo, brathgnöi : 
 n. tymhig, cipdyniad, brathgnoad, 
 gloes [trydar 
 
 Twitter, twît'ür, vi. trydar : n. ffrill, 
 
 Two, tẅ, a. dau, dwy 
 
 Twopence, tüp'ëns, n. dwy geiniog 
 
 Twopenny, tüp'ën-î, a. dwy geiniog. 
 Twopenny book, llyfr dwy geiniog 
 
 Tymbal, tîm'bäl, n. tabwrdd efydd 
 
 Tympan, tim'pan, n. tabwrdd ; memrwn 
 
 Tympanum, tîm'pä-nüm, n. tabwrdd ; 
 
 seinlen y glust 
 Tympany, tím'pä-nî, n. bolchwydd, 
 
 gwyntglwyf 
 Type, tip, n. cysgod, cysgodlun, rhagar- 
 
 wydd ; argrafflythyren, argraiFnod 
 Typhoon, ti-fŵn', n. ystorom droawl, 
 
 corwynt, gyrwynt, rhuthrwynt, poeth- 
 
 wynt 
 Typhus, ti'füs, n. twymyn echryslawn 
 Typical, tip'i-kal, a. cysgodol, arwyddol 
 Typify, tîp'î-fì, vt. cysgodi, arwyddo 
 Typographer, tî-pög'rä-für, n.argraffydd 
 Typographical, tip-o-grafi-kal, a. ar- 
 
 graíFyddol [iaeth 
 
 Typography, tî-pög'rä-f î, n. argraftydd- 
 Tyrannical, ti-ran'i-kal, a. gorthrymus, 
 
 tra- arglwyddiaethol 
 Tyrannicide, tî-rän'î-sid, n. lladdiad 
 
 gormesdeyrn; lleiddiad gormeswr 
 Tyrannize, tir'an-iz, vi. gorthrymu, tra- 
 
 arglwyddiaethu, gormesu 
 Tyrannous, tîr'än-üs, a. tra-arglwydd- 
 
 iaethol, gorthrymus 
 Tyranny, tîr'än-î, n. tra-arglwyddiaeth, 
 
 gormeslywodraeth, gormes, gorthais 
 Tyrant, ti'r'ant, n. gormesdeyrn, gor- 
 
 meiliwr, gorthrechwr 
 Tyro, ti'r'o, n. newyddian, egwyddorig, 
 
 dechreuwr ieuanc 
 Tzar, zar, n. — Czar 
 Tzarina, za-ri'na, n. — Czarina 
 
 U 
 
 "(JBEROUS, u'bür-üs, a. ffrwythlawn, 
 
 helaeth, ffaeth [der 
 
 Uberty, u'bür-tî, n. ffrwythlonder, ffaeth- 
 
 Ubiquitary, u-bik'wi-tur-i, . Ubiquitous, 
 
 u-bik'wi-tus, a. hollbresenol 
 Ubiquity, u-bik'wi-ti, n. hollbresenoldeb 
 Udder, üd'ür, n. piw, cader 
 Ugliness, üg'lî-nës, n. gwrthuni, an- 
 
 ferthwch, hagredd, hagrwch 
 
 Ugly, üg'lî, a. hagr, gwrthun, anferth 
 Ukase, u'kas, n. cyhoeddiad amherodrol 
 Ulcer, ül'sür, n. gorfa, gorweli, llynoryn, 
 
 crawnddolur, cornwyd [gori 
 
 Ulcerate, ürsür-at, v. Uynori, gwelio, 
 Ulceration, ül-sü-ra'shün, n. llynoriad, 
 
 gweliad [crawnllyd 
 
 Ulcerous, ürsür-üs, a. llynorog, gorllyd, 
 
 Ule, ul, n. dydd Nadolig. — Yule 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh— z azure; thin, this; jzzdzh. UNA 
 
 Ulex, u'leks, n. eithin 
 Uliginous, u-líj'î-nüs, a. lleidiog ; llysog 
 Ulna, ül'nä, n. un o esgyrn yr iselin 
 Ulterior, ül-tî'r'î-ür, a. pellach, tu draw i 
 Ultimate, üTtí-mat, a. diweddaf, eithaf, 
 
 olaf [penderfyniad olaf, eithafnod 
 
 Ultimatum, ül-tî-ma'tüm, n. ateb olaf, 
 Ultra-, px. tu hwnt i 
 Ultraist, ürtrâ-íst, n. eithafwr 
 Ultramarine, ül-trâ-mä-rîn', n. glasliw 
 
 goleu : a. tramor, tu hwnt i'r môr 
 Ultramontane, ül-trä-mön'tan, a.tu hwnt 
 
 i'r mynyddoedd 
 Ultramundane, ül-trâ-mün'dan, a. tu 
 
 draw i'r byd, trabyd [ewyllysgar 
 
 Ultroneous, ül-tro'nî-üs, a. gwirfoddol, 
 Ululate, üru-lat, vi. ubain, udo 
 Ululation, ül-u-la'shün, n. udiad, oer- 
 
 nad ; udfa [melynfŵn 
 
 Umber, üm'bür, n. math o felynliw, 
 Umbilic, üm-bírík, n. bogel 
 Umbilical, um-bil'i-kal, a. bogeiliol. 
 
 Umbilical cord, llinyn y bogel 
 Umbilicus, üm-bírî-küs, n. bogel 
 Umbles, um'blz, n. pi. ymysgar hydd neu 
 
 garw 
 Umbrage, üm'braj, n. drwgdyb ; cysgod, 
 
 gwasgod ; tramgwydd, anfoddlonrwydd 
 Umbrageous, üm-bra'jüs, a. cysgodol, 
 
 cysgodaidd, gwasgodol [cudd 
 
 Umbratic, um-brat'ik, a. dan gysgod, 
 Umbrella, üm-brërä, n. gwlawrod 
 Umbrosity, üm-brös'î-tî, n. gwasgod- 
 
 rwydd, cysgodrwydd 
 Umpirage, üm'pi-raj, n. cyflafareddiad 
 Umpire, üm'pi'r, n. dyddiwr, canolwr 
 Un, px. an-, at-, di-, heb- 
 Unabased, ün-ä-bast', a. heb ei iselu 
 Unabashed, ün-â-bäsht', a. digwylydd, 
 
 hyf [didawl 
 
 Unabated, ün-ä-ba'tëd, a. heb ei leiâu, 
 Unabetted, ün-ä-bët'ëd, a. digymhorth 
 Unable, ün-a'bl, a. analluog, di'allu 
 Unabridged, ün-ä-bríjd', a. annhalfyr- 
 
 edig [edig, anacenol 
 
 Unaccented, un-ak-sen'ted, a. anacen- 
 Unacceptable, un-ak-sep'ta-bl, a. an- 
 
 nghymeradwy 
 Unaccommodating, un-a-kom'o-da- ting, 
 
 a. anfwyn, gwrthnysig 
 Unaccomplished, un-a-kom'plisht, a. 
 
 anorphenedig 
 Unaccountable, un-a-kuwn'ta-bl, a. an- 
 
 nirnadadwy, anegluradwy, dieithr, 
 
 rhyfedd [nghoeliedig 
 
 Unaccredited, un-a-kre'd'i-te'd, a. an- 
 
 48 
 
 Unaccustomed, ün-ä-küs'tümd, a. an- 
 
 nghynnefin, anymarfer, anarferol, di- 
 
 ymarfer [wneuthuradwy 
 
 Unachievable, ün-ä-tshî'vä-bl, a. an- 
 Unacknowledged, ün-äk-nöTëjd, a. an- 
 
 nghyfaddef 
 Unacquainted, un-a-kwan'ted, a. anad- 
 
 nabyddus 
 Unacquired, un-a-kwi'rd', a. heb ei gael ; 
 
 cyngreddfol, naturiol 
 Unadapted, ün-ä-däp'tëd, a. anaddas, 
 
 annghymhwys 
 Unaddicted,ün-ä-dík / tëd,a.anymroddgar 
 Unadmired, ün-äd-mi'rd', a. anhoiF 
 Unadmonished, ün-äd-mön'ísht, a. di- 
 
 rybudd [dibarch 
 
 Unadored, ün-ä-dô'rd', a. anaddoledig, 
 Unadorned, ün-â-dörnd / , a. diaddurn, 
 
 annhrwsiedig 
 Unadulterated, ün-ä-dül'tür-a-tëd, a. 
 
 digymysg, dilwgr, pur 
 Unadvisable, ün-äd-vi'zä-bl, a. an^ 
 
 nghyngoradwy, annoeth [naws 
 
 Unaffable, ün-äfâ-bl, a. anfwyn, anhy- 
 Unaffected, un-a-fek'ted, a. dideimlad, 
 
 digyifro ; anfursenaidd, syml 
 Unaffectionate, ün-ä-f ek'shun-at, a. an- 
 
 nghariadus, diserch 
 Unafílicted, un-a-nik'ted, a. diadfyd, di- 
 
 gystudd 
 Unagitated, ün-äj'î-ta-tëd, a. digynhwrf 
 Unaided, ün-a'dëd, a. diborth, digy- 
 mhorth [diglwyf, diboen 
 Unailing, ün-a'lîng, a. diddolur, iach, 
 Unalimentary, ün-äl-î-mën'tür-î, a. an- 
 
 faethol [adwy 
 
 Unalienable, ün-a'lî-ën-ä-bl, a. anarall- 
 Unalleviated, ün-ä-lî'yî-a-tëd, a. heb 
 
 ei esmwythâu 
 Unallied, ün-ä-lid', a. diberthynas 
 Unalloyed, ün-ä-löîd', a. digymysg, pur 
 Unalterable, ün-örtür-â-bl, a. digyfnew- 
 
 id, dianwadal, annghyfnewidiol 
 Unambiguous, ün-äm-bîg'u-üs, a. an- 
 
 nhywyll, eglur [geisiol 
 
 Unambitious, ün-äm-bish'üs, a. anym- 
 Unamiable, ün-a'mî-â-bl, a. anhawddgar, 
 
 annghariadus 
 Unameliorated, ün-ä-mî'lî-o-ra-tëd, a. 
 
 heb ei wellau [iedig 
 
 Unamended, ün-â-mën'dëd, a. anniwyg- 
 Unamusing*ün-ä-mu'zTng, a. annifyrol 
 Unanimated, ün-än'î-ma-tëd, a. anfyw- 
 
 iol, marwaidd, difywyd 
 Unanimity, u-nâ-nîm'î-tî, n. unfrydedd, 
 
 cydsyniad 
 
 369 
 
UNB path, fät, ere, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tw=too, tẁkr=:took ; 
 
 Unanimous, u-nän'î-müs, a. unfryd, 
 
 cydsyniol [heb ei dymmheru 
 
 Unannealed, ün-ä-nîld', a. didymmher, 
 Unanswerable, ün-än'sür-â-bl, a. anat- 
 
 ebadwy, anatebol 
 Unanswered, ün-än'sürd, a. diateb, an- 
 
 atebedig 
 Unanxious, un-angk'shus, a. anmhry- 
 
 derus, diofal [diarswyd 
 
 Unappalled, ün-ä-pöld', a. diddychryn, 
 Unapparelled, ün-ä-pär'ëld, a. anwisg- 
 
 edig [anamlwg 
 
 Unapparent, ün-ä-pë'r'ënt, a. anweledig, 
 Unappeasable, un-a-pfza-bl, a. annghy- 
 
 modlawn, anheddychol 
 Unappeased, un-a-plzd', a. annghymodol, 
 
 anniddig 
 Unapprehensive, ün-äp-rî-hën'sîv, a. 
 
 diddirnad, diamgyffred ; anofnus 
 Uanpproached, ün-ä-protsht', a. an- 
 
 nghyrchedig [meradwy 
 
 Unapproved, im-a-prwvd', a. annghy- 
 Unapt, ün-äpt', a. anaddas, annghymwys, 
 
 anweddus, ; diawch, anmharod 
 Unargued, ün-är'gud, a. heb ei ddadleu 
 Unarm, ün-ärm', v. dadarfogi 
 Unarrayed, ün-ä-rad', a. annhrwsiadus 
 Unartful, ün-ärt'fŵl, a. annghelfydd ; 
 
 annichellgar 
 Unasked, ün-äskt', a. diofyn, heb ei ofyn 
 Unaspiring, ün-äs-pi'r'íng, a. anym- 
 
 geisiol [anymosodadwy 
 
 Unassailable, ün-ä-sa'lâ-bl, a. diogel, 
 Unassiduous, ün-ä-síd'u-üs, a. annyfal, 
 
 annhrafferthus 
 Unassisted, ün-ä-sîs'tëd, a. digymhorth, 
 
 digynnorthwy [edig-, isel 
 
 Unassuming, ün-ä-su'mîng, a. gostyng- 
 Unassured, ün-ä-shẅ'rd', a. anhyderus 
 Unattainable, ün-ä-ta'nâ-bl, a. annghy- 
 
 raeddadwy 
 Unattempted, ün-ä-tëm'tëd, a. heb ei 
 
 anturio, anmhrofedig, heb ei gynyg 
 Unattended, ün-ä-tën'dëd, a. digydym- 
 
 iath ; annghysylltiedig [dodol 
 
 Unauthorized, un-o'tho-rizd, a. anawdur- 
 Unavailable, un-a-va'la-bl, Unavailing, 
 
 ün-â-va / lîng, a. anfuddiol, diles, ofer 
 Unavoidable, ün-ä-vöî'dä-bl, a. dilys, 
 
 anocheladwy, diochel 
 Unavowed, ün-ä-vüẅd', a. anaddefedig 
 Un awake, un-a-wak', a. anrîeẅo 
 Unaware, ün-ä-wë'r', Unawares, ün-â- 
 
 we'rz', ad. yn ddisymwth, yn ddiar- 
 
 wybod, yn ddirybudd, yn ddisyfyd. 
 
 Unawares to one, heb wybod iddo 
 
 Unawed, ün-öd', a. diofn, dibryder, di- 
 ddychryn 
 Unbaked, un-bakt', a. heb ei bobi 
 Unbaptized, un-bap-tizd', a. difedydd 
 Unbar, ün-bâr', vt. dadfolltio, dadfario 
 Unbashful, ün-bäsh'fẁl, a. digywilydd 
 Unbay, ün-ba', vt. rhyddâu, gollwng 
 Unbearable, ün-bë'r'ä-bl, a. anhyddwyn, 
 anoddefadwy [sathr 
 
 Unbeaten, ün-bî'tn, a. ansathredig, di- 
 Unbeauteous, ün-bu'tshüs, a. anmhryd- 
 
 ferth, anhardd, hagr 
 Unbecoming, un-bi-kum'ing, a. anwedd- 
 
 aidd, anweddus, anaddas 
 Unbefitting, ün-bî-fít'íng, a. annghyf- 
 addas, anweddaidd [edledig 
 
 Unbegotten, ün-bî-göt'n, a. annghen- 
 Unbeguile, ün-bî-gil', vt. didwyllo 
 Unbegun, ün-bî-gün', a. heb ei ddechreu 
 Unbelief, ün-bî-lîf, n. annghrediniaeth 
 Unbeliever, im-bi-li'vur, n. annghred- 
 
 adyn, annghredwr, anffyddiwr 
 Unbelieving, iin-bi-li'ving, a. digred, 
 
 annghrediniol, diffydd 
 Unbeloved, un-bi-luvd', a. anngharedig 
 Unbend, ün-bënd', v. dadblygu 
 Unbending, îm-bën'dîng, a. anystwyth, 
 
 ystyfnig, diblygol, syth 
 Unbeneficed, ün-bën'î-físt, a. heb fyw- 
 oliaeth eglwysig [diles 
 
 Unbeneficial, ün-bën-í-físh'äl, a. dielw, 
 Unbenevolent, un-bi-nev'o-ient, a. an- 
 ngharedig, anfwyn [goleu 
 Unbenighted, ün-bî-ni'tëd, a. annhywyll, 
 Unbenign, ün-bî-nin', a. annhirion t 
 Unbent, ün-bënt', a. anmhlygedig 
 Unbeseeming, ün-bî-sî'mîng, a. anwedd- 
 aidd, anweddus, anaddas 
 Unbesought, ün-bî-sôt', a. heb ei ofyn 
 Unbestowed, ün-bí-stod', a. anrhoddedig 
 Unbewailed, ün-bî-wald', a. dialar, dial- 
 
 aeth, heb gwyn am dano 
 Unbid, ün-bîd', Unbidden, ün-bîd'n, a. 
 anwahoddedig, diwahodd, diorchymyn 
 Unbigoted, ün-bíg'üt-ëd, a. annallbleid- 
 
 iol, diragfarn 
 Unbind, ün-bind', vt. dadrwymo, dad- 
 glymu, dattod, rhyddâu [difai 
 
 Unblamable, ün-bla'mä-bl, a. difeius, 
 Unbleached, ün-blîtsht', a. cri, crai 
 Unblemished, ün-blëm / ísht, a. dinam, 
 
 dianaf, difeil, difai 
 Unblenched, ün-blëntsht', a. diwarthrudd 
 Unblest, ün-blëst', a. difendith, difenwyd, 
 anfendigaid, melltigedig ; annedwydd, 
 
 truenus 
 
 — 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh~ z azure; thin, this; jrrdzh. UNC 
 
 Unblown, ün-blon', a. heb egori, heb 
 
 flodeuo [iog, llym 
 
 Unblunted, ün~blün'tëd, a. dibwl, min- 
 Unboiled, ün-böîld', a. anmrwd, anmerw 
 Unbolt, ün-bolt', vt. dadfolltio 
 Unborn, ün-börn', a. heb ei eni, dianedig 
 Unborrowed, ün-bör'od, a. diechwyn, 
 
 difenthyg; naturiol 
 Unbosom, un-bwz'um, vt, agor y fynwes, 
 
 dadguddio [disail 
 
 Unbottomed, ün-böt'ümd, a. diwaelod ; 
 Unbought, ün-bôt', a. heb ei brynu 
 Unbound, ün-büẅnd', a. afrwym, rhydd 
 Unbounded, ün-büẅn'dëd, a. annherfyn- 
 
 edig, diderfyn, difesur ; eang 
 Unbowed, ün-büẅd', a. anmhlygedig 
 Unbowel, ün-büẅ'ël, vt. diberfeddu 
 Unbrace, ün- bras'*, vt. dadrwymo, dattod 
 Unbred, ün-brëd', a. diddysg ; difoes 
 Unbribed, ün-bribd', a. diwobr 
 Unbridled, un-bri'dld, a. heb ei fFrwyno, 
 
 diffrwyn, penrydd 
 Unbroken, un-bro'kn, a. cyfan, heb ei 
 
 dori ; heb ei ddofi [foglynu 
 
 Unbuckle, un-buk'l, vt. dadwaëgu, dad- 
 Unbuilt, ün-bílt', a. heb ei adeiladu 
 Unburden, ün-bür'dn, vt. dadlwytho, di- 
 
 feichio, ysgafnâu 
 Unburied, ün-bër'îd, a. annghladdedig 
 Unbutton, ün-büt'n, vt, dadfotymu 
 Uncalcined, un-kal-sind', a. hebei galcb- 
 
 losgi [alw 
 
 Uncalled, un-kold', a. analwedig, heb ei 
 Uncalm, im-kam', vt. aflonyddu 
 Uncanonical, un-ka-non'i-kal, a. an- 
 
 nghanonaidd ; afreolaidd 
 Uncase, iin-kas', vt. dadweinio; dynpethi 
 Uncaught, ün-köt', a. annaliedig, heb ei 
 
 Unchecked, un-tshekt', a. diattal 
 Uncheerful, ün-tshî'r'fẁ], a. prudd 
 Unchristened, un-kris'nd, a. difedydd 
 Unchristian, un-kris'tshan, Unchristian- 
 like, ün-krís r tshän-lik, a. annghrist- 
 
 ionogol, annghristionaidd 
 Unchristianize, un-kris'tshan-iz, vt. 
 
 annghristionogi 
 Uncircumcised, un-sur'kum-sizd, a. di- 
 
 enwaededig, heb ei enwaedu 
 Uncircumcision, un-sur-kum-sizl/un, n. 
 
 dienwaediad 
 Uncircumscribed, un-sur'kum-skribd, a. 
 
 annherfynol, diderfyn, anattaliedig 
 Uncircumspect, un-sur'kum-spekt, a. 
 
 anwyliadwrus, anmhwyllog 
 Uncivil, un-siv'il, a. anfoesgar, anfwyn 
 Uncivilized, un-siv'il-izd, a. heb ei war- 
 
 eiddio, anwareiddiedig 
 Unclad, un-klad', a. heb ddillad, noeth 
 Unclasp, un-klasp', vt. dadfoglymu 
 Uncle, ung'kl, n. ewythr 
 Unclean, un-klin', a. aflan, budr, brwnt 
 Uncleanness, un-klin'es, n. aflendid 
 Uncleft, un-kleft', a. anhollt, anholltog 
 Unclench, un-klentsh', vt. agor 
 Unclog, un-klog', vt. dadrwystro 
 Unclose, un-kloz', vt. egori, egoryd, agor 
 Unclothe, un-kloTH', vt. dadwisgo, diosg, 
 
 dynoethi [goleu 
 
 Unclouded, ün-klüẅ'dëd, a. digwmwl ; 
 Uncloyed, un-kloid', a. heb gael gormod 
 Uncoagulable, un-ko-ag'u-la-bl, a. an- 
 
 ngheuladwy [dorchi 
 
 Uncoil, un-koir, vt. dad-ddyrwyn, di~ 
 Uncoined, un-koind', a. anfathedig 
 Uncollected, un-ko-lek'ted, a. an- 
 
 nghasgledig, ar wasgar 
 Uncombed, un-kombd', a. heb ei gribo 
 
 ddal [feius 
 
 Uncensurable, ün-sën'shu-rä-bl, a. di-!Uncomeliness, un-kum'li-nes, n. an 
 Uncensured, ün-sën'shürd, a. digerydd | harddwch, anmhrydferthwch 
 Uncertain, ün-sür'tan, a. ansicr, annilys Uncomely, ün-küm'lî, a. anhardd, an 
 Uncertainty, ün-sür'tan-tî, n. ansicrwyddj weddus, anmhrydferth 
 Unchain, ün-tshan', vt. dadgadwyno 
 Unchangeable, ün-tshan'jâ-bl, a. an 
 
 nghyfnewidiol, digyfnewid, sefydlog 
 
 Unchangeableness, ün-tshan'j â-bl-nës, 
 n. annghyfnewidioldeb, dianwadalwch 
 Uncharge, ün-tshârj', vt. dadgyhuddo 
 
 Uncomfortable, un-kum'fur-ta-bl, a. 
 
 annghysurus, annyddan 
 Uncommon, un-kom'un, a. annghyffred- 
 
 in, anarferol ; dieithr 
 Uncommonness, un-kom'un-es, n. an- 
 
 nghyffredinolrwydd 
 
 Uncharitable, ün-tshär'î-tâ-bl, a. an-| Uncommunicative, un-ku-mu'm-ka-tiv, 
 
 nghariadus, annhirion ; anelusen-gar a. tawedog 
 Uncharitableness, ün-tshär'î-tä-bl-nës, Uncompact,ün-küm-päkt^a. annghrvno, 
 
 n. annghariadoldeb [godinebus 
 
 Unchaste, ün-tshast', a. anniwair, anllad, 
 
 annhaclus [nghymellol 
 
 Uncompellable, un-kiim-pel â-bl, a. an- 
 
 Unchastity, ün-tshäs'tî-tî, Unchasteness, Uncomplaining, iin-kum-pla'ning, a. 
 
 ün-tshast'nës, n. anniweirdeb diachwyn, amyneddgar, dirwgnach 
 
 _ 
 
UND path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pin, örb, ön, curve, cut, tẅrrtoo, twkrrtook; 
 
 Uncomplicated, ün-köm'plî-ka-tëd, a. 
 
 annghymhleth, annyrys 
 Uncomplying, un-kum-pli'ing, a. an- 
 
 nghydsyniol ; anhyblyg, gwrthneuol 
 Uncompounded, ün-küm-püẅn'dëd, a. 
 
 digymysg [a. diamgyffred 
 
 Uncomprehensive, un-kom-pri-hen'siv, 
 Uncompressed, un-kum-prest', a. an- 
 
 nghydwasg [diystyriaeth 
 
 Unconcern, ün-kön-sürn', a. diofalwch, 
 Unconcerned, un-kon-surnd', a. diofal 
 Unconciliatory, ün-kön-síryä-tür-î, a. 
 
 annghymodol [nyfarnedig 
 
 Uncondemned, ün-kön-dëmd', a. an- 
 Unconditional, un-kon-dish'un-al, a. 
 
 diammod, heb delerau 
 Unconfined, un-kon-find', a. annghaeth 
 Unconfirmed, un-kon-furmd', a. ansef- 
 
 ydledig 
 Unconformable, ün-kön-fôr'mâ-bl, a. 
 
 annghydíFurfiol [edig 
 
 Uncongealed, un-kon-jild', a. anngheul- 
 Uncongenial, un-kon-ji'ni-al, a. an- 
 
 nghynenid, gwrthnawsol, gwrthnaws 
 Unconjugal, ün-kön'ju-gäl, a. anny- 
 
 weddog [anorchfygol 
 
 Unconquerable, un-kong'kwur-a-bl, a. 
 Unconscionable, un-kon'shun-a-bl, a. 
 
 annghyfiawn, afresymol, annghyd- 
 
 wybodol [diarwybod 
 
 Unconscious, un-kon'shus, a. anwybodol, 
 Unconsecrated, un-kon'si-kra-ted, a. 
 
 annghysegredig, heb ei gysegru 
 Unconsenting, un-kon-sen'ting, a. an- 
 
 foddlon, annghytunol, annghaniataol 
 Unconstrained, un-kon-strand', a. an- 
 
 nghymelledig, o'i wirfodd [edig 
 
 Unconsumed, un-kon-surnd', a. anys- 
 Uncontaminated, un-kon-tam'i-na-ted, 
 
 a. dihalog, dilwgr, heb ei ddiwyno 
 Uncontested, ün-kön-tës'tëd, a. diamry- 
 
 son, diddadl 
 Uncontrollable, un-kon-tro'la-bl, a. an- 
 
 feistroladwy 
 Uncord, ün-körd', vt. dadgortio, dattod, 
 
 dadrwymo, rhyddâu 
 Uncorrected, un-ko-rek'ted, a. anngher- 
 
 yddedig ; anniwygiedig ; annghywir 
 Uncorrupt, un-ko-rupt', a. anllygredig, 
 
 dihalog, pur, glân, gonest 
 Uncountable, un-kuwn'ta-bl, a. dirif, 
 
 annghfrifadwy, aneirif, afrifed 
 Uncounterfeit, un-kuwn'tur-f it, a. gwir, 
 
 diragrith, diffuant 
 Uncouple, un-kup'l, vt. gwahanu 
 Uncourteous, un-ko'r'tshus, a. anfwyn 
 
 Uncourtly, un-ko'rt'li, a. anfoesog, an- 
 
 foneddigaidd [garw 
 
 Uncouth, ün-kẅth', a. trwsgl, lledchwith, 
 Uncover, un-kuv'ur, vt. dattöi, dynoethi, 
 
 dadorchuddio [diorchudd 
 
 Uncovered, un-kuv'urd, a. anngheledig, 
 Uncreate, un-kri-at', Uncreated, ün- 
 
 kri-a'ted, a. annghreëdig 
 Uncreditable, ün-krëd'î-tâ-bl, a. an- 
 
 urddasol, gwarthus 
 Uncredited, un-kred'i-ted, a. annghoel- 
 
 iedig [goroni 
 
 Uncrown, ün-krüẅn / , vt. digoroni, dad- 
 Unction, ungk'shun, n. eneinniad ; enaint 
 Unctuous, ungk'tshu-us, a. seimlyd, bras, 
 
 ireidlyd [difai 
 
 Unculpable, un-kul'pa-bl, a. difeius, 
 Uncultivated, ün-kürtî-va-tëd, a. an- 
 
 niwylledig, anwrteithiedig ; diddysg 
 Uncumbered, un-kum'burd, a. dirwystr, 
 
 diludd [penrydd 
 
 Uncurbed, ün-kürbd / , a. difFrwyn, diattal, 
 Uncured, un-ku'rd', a. anwelledig, heb 
 
 ei iachâu ; annghyiFeithiedig 
 Uncurl, un-kurl', v. dadfodrwyo 
 Uncustomary, un-kus'tum-ur-i, a. anar- 
 
 ferol, annghyiFredin 
 Uncut, un-kut', a. heb ei dori 
 Undamaged, ün-däm'ajd, a. heb ei 
 
 waethygu [eofn, hyf 
 
 Undaunted, ün-dän'tëd, a. diofn, difraw, 
 Undazzled, un-daz'ld, a. diddall 
 Undebauched, ün-dî-bötsht', a. anllath- 
 
 ruddedig, dihalog 
 Undecagon, un-dek'a-gun, n. dull âg 
 
 un ochr ar ddeg 
 Undecayed, ün-dî-kad', a. anfethedig 
 Undeceive, ün-dî-sîv', vt. didwyllo 
 Undecided, ün-dî-si'dëd, a. anmhennod- 
 
 ol ; gwammal ; heb ei benderfynu 
 Undecimary, ün-dës'î-mür-î, a. yn 
 
 cymeryd lie bob un flwyddyn ar ddeg 
 Undeck, im-dek', vt. diosg, didrwsio 
 Undeclared, un-di-kle'rd', a. annghy- 
 
 hoeddiedig, annadganedig 
 Undeclinable, un-di-kli'na-bl, a. an- 
 
 hydreigl ; anwrthodadwy 
 Undecorated, un-dek'o-ra-ted, a. di- 
 
 addurn, anaddurnedig 
 Undedicated, ün-dëd'î-ka-tëd, a. an- 
 
 nghyflwynedig ; annghysegredig 
 Undefaced, ün-dî-fast', a. heb ei anharddu 
 Undefended, ün-dî-fën'dëd, a. diam- 
 
 ddiíFyn, dinawdd 
 Undefìled, ün-dî-fìld', a. anllathruddedig, 
 
 dihalog ; dilwgr, glan 
 
 372 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, this; j = dzh. UND 
 
 ^Indefinable, ün-dî-fì'nä-bl, a. annar- 
 
 luniadwy [anmhennodol 
 
 Undefined, ün-dî-find', a. annarluniedig, 
 Undefrayed, ün-dî-frad', a. heb ei dalu 
 Undeliberated, ün-dî-lîb'ür-a-tëd, a. heb 
 
 ei iawn ystyried [ddystrywio 
 
 Undemolished, ün-dî-möTísht, a. heb ei 
 Undemonstrable, ün-dî-mön'strä-bl, a. 
 
 anhybrawf 
 Undeniable, ün-dî-ni'ä-bl, a. anwadadwy 
 Undeplored, ün-dî-plô'rd', a. heb gwyn 
 
 am dano [osodedig 
 
 Undeposited, un-di-poVi-ted, a. an- 
 Under, ün'dür, pre. dan, tan, oddi tan, o 
 
 dan, is, islaw, goris : ad. tanodd, oddi 
 
 tanodd : px. is-, tan- 
 Underact, un-dur-akt', v. isweithredu 
 Underbid, ün-dür-bíd' (pt. underbid, pp. 
 
 underbidden, un-dur--bid'n),vt. cynyg 
 
 dan [rhy fach 
 
 Undercharge, ün-dür-tshärj', v. gofyn 
 Undergird, ün-dür-gürd', vt. tanwregysu 
 Undergo, ün-dür-go' (pt. underwent, 
 
 ün-dür-wënt', pp. undergone, ün-dür- 
 
 gön'), vt. myned tan, dyoddef, goddef, 
 
 dwyn 
 Underhand, ün'dür-händ, a. dirgel, llad- 
 
 radaidd : ad. dan law, dan gel 
 Underived, un-di-rivd', a. anneilliedig 
 Underlay, ün-dür-la', vt. attegu, goseilio 
 Underline, ün-dür-lin', vt. tanlinellu 
 Underling, ün'dür-líng, n. iswas, isafiad 
 Undermine, ün-dür-min', vt. tan-gloddio ; 
 
 disodli 
 Undermost, ün'dür-most, a. isaf, iselaf 
 Underneath, ün-dür-nîTH', ad. dan, oddi 
 
 tanodd, i lawr : pre. dan 
 Underogatory, ün-dî-rög'â-tür-î, a. an- 
 
 nifriol, anwarthus 
 Underpin, ün-dür-pín', vt. attegu 
 Underrate, ün-dü-rat', vt. tanbrisio 
 Undersell, ün-dür-sèT, vt. iswerthu 
 Underset, ün-dür-sët', vt. gosod dan, 
 
 attegu, cynal : n. isffrwd 
 Understand, ün-dür-ständ' (pt. & pp. 
 
 understood, ün-dür-stẁd'), vt. deall, 
 
 dirnad, amgyffred 
 Understanding, ün-dür-stän'díng, n. 
 
 deall, dealltwriaeth, synwyr, dirnad- 
 
 aeth, gwybodaeth : a. deallus,gwybodus 
 Understrapper, ün'dür-sträp-ür, n. is- 
 
 oruchwyliwr 
 Undertake, un-dur-tak' (pt. undertook, 
 
 im-dur-twk', pp. undertaken, ün-dür- 
 
 ta'kn), v. ymgymeryd, cymeryd mewn 
 
 Haw, cymeryd ar 
 
 Undertaker, un-dur-ta'kur, n. un a 
 
 gymero peth arno ; arwyliannydd 
 Undertaking, un-dur-ta'knig, n. ym- 
 
 gymeriad, gorchwyl, antur ; ymrwym- 
 
 iad, ysgrifenrwym 
 Undervalue, ün-dür-väru, vt. dibrisio, 
 
 difri'o ; tanbrisio, isbrisio 
 Underwood, ün'dür-wẁd, n. glasgoed, 
 
 man-goed, prysg, prysgl, isgoed 
 Underwork, un'dur-wurk, n tanwaith 
 Underwork, un-dur-wurk', vt. gweithio 
 
 am lai, disodli, isweithio, tanweithio 
 Underwrite, ün-dü-rit', vt. tanysgrifo 
 Underwriter, ün'dü-ri-tür, n. ymrwym- 
 
 wr ; digolliannwr, digolledwr 
 Undescribed, un-du-skribd', a. annar- 
 luniedig [fod 
 Undescried, un-dT-skrid', a. heb ei gan- 
 Undeserved, un-di-zurvd', a. heb ei 
 
 haeddu, anhaeddol, anhaeddedig 
 Undeserving, un-di-zur'ving, a. an- 
 
 haeddiannol, annheilwng, dihaeddiant 
 Undesigned, ün-dî-sind', a. anfwriadol 
 Undesigning, ün-dî-si'nîng, a. didwyll, 
 
 diddrygfwriad, gonest, dihoced 
 Undesirable, un-di-zi'r'a-bl, a. an- 
 
 nymunol, annewisol [beithiol 
 
 Undespairing, ün-dî-spë'r'ing, a. go- 
 Undestroyed,ün-dî-ströîd', a. annystryw- 
 
 iedig [iedig 
 
 Undetected, un-di-tek'ted, a. annadgudd- 
 Undetermined, ün-dî-tür'mînd, a. an- 
 
 mhenderfynedig [ychu 
 
 Undeterred, ün-dî-türd', a. heb ei fraw- 
 Undeveloped, ün-dî-vërüpt, a. aneglur, 
 
 anamlwg, heb ei ddadorchuddio 
 Undeviating, un-di'vi-a-ting, a. anŵyrol 
 Undevious, un-di'vi-us, a. anŵyrog, 
 
 union-gyrch [annuwiol 
 
 Undevout, un-di-vuwt', a. digrefydd, 
 Undexterous, un-deks'tur-us, a. chwith, 
 
 anfedrus, annghelfydd, anneheuig 
 Undiaphanous,ün-di-äf'ä-nüs, a. afloew 
 Undigenous, ün-díj'î-nüs, a. eppiliedig 
 
 gan ddwfr [iedig 
 
 Undigested, ün-dî-jës'tëd, a. annhreul- 
 Undignified, ün-díg'nî-fid, a. anurddasol, 
 
 anurddasedig, difri, gwael, isel 
 Undiminished, ün-dî-mín'ísht, a. cyfan, 
 
 heb ei leiâu 
 Undipped, ün-dîpt', a. annhrochedig 
 Undirected, un-di-rek'ted, a. annghyf- 
 
 eiriedig [fodedig 
 
 Undiscerned, un-di-zurnd', a. annghan- 
 Undiscernible, ün-dî-zür'nî-bl, a. an- 
 amlwg 
 
 373 
 
UNE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, ön, cürvé\ cut, tw=too, tvvkz=took 
 
 Undiscerning, ün-dí-zür níng, a. an- 
 
 nghrafT, annghall, annirnadol 
 Undisciplined, ün-dîs'î-plínd, a. di- 
 
 addysg, didrefn 
 Undiscoverable, un-dis-kuv'ur-a-bl, a. 
 
 anolrheinadwy, annirnadwy 
 Undiscovered, ün-dís-küVürd, a. an- 
 
 amlygedig, cuddiedig, dirgel 
 Undisguised, ün-dís-gizd', a. diledrith, 
 
 didwyl], diffuant, agored 
 Undismayed, ün-dís-mad', a. heb ei 
 
 ddychrynu [edig 
 
 Undispersed, ün-dîs-pürst', a. anwasgar- 
 Undisputed, ün-dîs-pu'tëd, a. diddadl, 
 
 annadleuedig, cyfaddefedig 
 Undissembled, ün-dí-sëm'bld, a. difTuant 
 Undissembling, ün-dî-sëm'blíng, a. an- 
 
 ffugiol, diledrith, difFuant 
 Undissolvable, ün-dí-zörvä-bl, a. an- 
 
 nhoddadwy 
 Undistinguishable, ün-dís-tmg'gwîsh-â- 
 
 bl, a. anwahanadwy ; aneglur, anamlwg 
 Undisturbed, ün-dìs-türbd', a. tawel, 
 
 llonydd, annghyfFroëdig 
 Undiversified, ün dî-vür/sî-fìd, a. un- 
 
 wedd, unddull [annifyr 
 
 Undiverted, un-di-vuVted, a. annifyredig, 
 Undivided, un-di-vi'ded, a. anranedig, 
 
 anwahanedig, cyfan, heb ei ranu 
 Undivorced, un-di-vo'rst', a. anysgaredig 
 Undivulged, ün-dî-vüljd', a. annadgudd- 
 
 iedig, annghyhoeddedig 
 Undo, ün-dẅ' (pt. undid, ün-díd', pp. 
 
 undone, ün-dün'), vt. dadwneyd, dad- 
 
 wneuthur ; dattod ; dyfetha, anafu 
 Undoubted, ün-düẅ'tëd, a. diammheuol, 
 
 dios, dilys [anammhëus 
 
 Undoubting,ün-düẅ'tíng,a.ymddiriedus, 
 Undrained, ün-drand', a. heb ei ddyhys- 
 
 byddu, gwlyb 
 Undrawn, ün-drôn', a. heb ei dynu 
 Undreaded, ün-drëd'ëd, a. heb ei ofni 
 Undress, ün-drës', vt. dadwisgo, diosg 
 Undress, ün'drës, n. lledwisg, rhyddwisg 
 Undressed, ün-drëst', a. anwisgedig 
 Undried, ün-drid', a. ansychedig, îr 
 Undriven, un-driv'n, a. heb ei yru 
 Undue, ün-du', a. annyledus ; annheg 
 Undulate, im'du-lat, v. tonogi, codi yn 
 
 donau : a. â gvvaith tonog arno 
 Undulation, ün-du-la / shün, n. tonogiad 
 Undulatory, ün'du-la-tür-î, a. tonogol 
 Undutiful, ün-du'tî-fẁl, Unduteous, ün- 
 
 du'tshüs, a. anufuddgar [didranc 
 
 Undying, ün-di'íng, a. anfarwol, paraol, 
 Unearned, ün-ürnd', a. anennilledig 
 
 Unearth, üt*-ürth', vt. dad-ddaearu 
 Unearthly, ün-ürth'lî, a. annaearol 
 Uneasiness, un-i'zi-nes, a. anesmwyth- 
 
 der, aflonyddwch ; anhawsder 
 Uneasy, tin-î'zî, a. anesmwyth, aflonydd 
 Uneatable, ün-î'tä-bl, a. anfwytadwy 
 Unedifled, ün-ed'1-nd, a. heb ei adeiladu 
 Unedifying, ün-ëd'î-fí-îng, a. anadeiliad- 
 
 ol, anaddysgiadol ; aniuddiol 
 Uneducated, ün-ëj'u-ka-tëd, a. diaddysg, 
 
 anwybodus, annysgedig 
 Uneffaced, ün-ë-fast', a. annileëdig 
 Unelated, ün-î-la'tëd, a. annerchafedig, 
 
 iselfryd [anetholedig | 
 
 Unelected, un-i-lek'ted, a. annevvisedig, 
 Unemancipated, ün-î-män'sî-pa-tëd, a. 
 
 heb ei ryddfreinio, caeth 
 Unembarrassed, ün-ëm-bär'äst, a. dias- | 
 
 trusi ; firaeth, parod 
 Unembittered, ün-ëm-bît'ürd, a. heb ei 
 
 chwerwi [oredig 
 
 Unembodied, ün-ëm-böd'îd, a. annghorft» 
 Unemphatic, ün-ëm-fät'ík, a. anmhwys- 
 
 leisiol, dibwyslais [segur 
 
 Unemployed, ün-ëm-plöîd', a. diwaith, 
 Unempowered, ün-ëm-püẅ'ürd, a. anaw- 
 
 durdodedig 
 Unemptied, ün-ëm'tîd, a. anarloes 
 Unencumbered, ün~ën-küm'bürd, a. di- 
 
 rwystr, diludd 
 Unending, ün-ën'díng, a. diderfyn, an- 
 
 nherfynol, parâus, paraol 
 Unendowed, ün-ën-düẅd', a. anwaddol, 
 
 digynysgaeth, diddawn [wanâu 
 
 Unenervated, ün-î-nür'va-tëd, a. heb ei 
 Unenlightened, un-en-li'tnd, a. anoleu- 
 
 edig, tywyll [rhydd 
 
 Unenslaved, un-en-slavd', a. digaeth, 
 Unentangled, ün-ën-täng'gld, a. an- 
 
 nyrysedig [diantur 
 
 Unenterprising, un-en'tur-pri-zing, a. 
 Unentertaining, ün-ën-tür-ta'níng, a. 
 
 annyddan, annifyrus 
 Unenthralled, ün-ën-tbröld', a. an- 
 
 nghaeth, rhydd 
 Unentombed, ün-ën-tẅmd', a. an- 
 
 nghladdedig, heb ei gladdu 
 Unenumerated, ün-î-nu'mür-a-tëd, a. 
 
 annghyfrifedig, heb eu rhifo 
 Unenvied, un-en'vid, a. heb ei genflgenu 
 Unenvious, ün-ën'vî-üs, a. digenfigen 
 Unepiscopal, ün-î-pîs%o-päl, a. anes- 
 
 gobaidd [graff 
 
 Unepitaphed, ün-ëp'î-täft, a. difeddar- 
 Unequable, un-ek'wa-bl, a. annghyfartal, 
 
 annghydwastad 
 
 374 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. UNF 
 
 Unequal, ün-î'kwül, a. annghyfartal, 
 
 anwastad. Of unequal age, annghyf- 
 
 oed. Of unequal degree, annghyfradd. 
 
 Of unequal number, annghyfnifer. 
 
 Of unequal weight, annghydbwys. 
 
 Unequal in height, annghyfuwch 
 Unequalled, un-i'kwuld, a. annghystadl- 
 
 edig, digymhar 
 Unequalness, un-i'kwul-nes, n. anwastad- 
 
 rwydd, annghyfartaledd • 
 
 Unequitable, un-ek'wi-ta-bl, a. an- 
 
 nghyfiawn [nghystal 
 
 Unequivalent, un-i-kwiv'a-lent, a. an- 
 Unequivocal, ün-î-kwîv / o-käl, a. diam- 
 
 wys, eglur [digyfeiliorn 
 
 Unerring, ün-ër'îng, a. annghyfeiliornus, 
 Unessayed, ün-ë-sad', a. heb ei brofi 
 Unessential, ün-ë-sën'shäl, a. anhan- 
 
 fodol ; hebgorol [sefyledig 
 
 Unestablished, ün-î-stäb'lîsht, a. an- 
 Uneven, un-i'vn, a. annghyfartal, an- 
 wastad [rwydd 
 Unevenness, un-i'vn-es, n. anwastad- Í 
 Uneventful, un-a-vent'fwl, a. heb ddwys 
 
 ganlyniadau, anmhwysig 
 Unexacted, un-eg-zak'ted, a. heb ei 
 
 ddirgeisio 
 Unexaggerated, ün-ëg-zäj'ür-a-tëd, a. 
 
 heb ei fwyâu, heb ei helaethu 
 Unexamined, un-eg-zarn'mdja, anchwil- 
 
 iedig, anholedig [gyfTelyb 
 
 Unexampled, un-eg-zam'pld, a. di- 
 Unexceptionable, un-ek-sep'shun-a-bl, 
 
 a. aneithradwy, anwrthodadwy ; dinam 
 Unexecuted, un-eks'i-ku-ted, a. an- 
 
 wneuthuredig ; heb ei ddienyddio 
 Unexempt, un-eg-zemt', a. anesgusodol, 
 
 rhwym [pyddedig 
 
 Unexhausted, im-eg-zoVted, a. annbys- 
 Unexistent, un-eg-zis'tent, a. anfodol, 
 
 anhanfodol [ledu 
 
 Unexpanded, un-eks-pan'ded, a. heb ei 
 Unexpected, un-eks-pek'ted, a. an- 
 
 nysgwyliedig [nhreuliedig 
 
 Unexpended, un-eks-pei/ded, a. an- 
 Unexpired, un-eks-pi'rd', a. anorphen- 
 
 edig, annherfynedig, heb ddyfod i ben, 
 
 heb ddarfod, heb derfynu 
 
 [edi; 
 
 Unexplained, un-eks-pland', a. aneglui 
 Unexplored, im-eks-plo'rd', a. anchwil- 
 
 iedig, anolrheiniedig 
 Unexposed, ün-ëks-pozd', a. heb ei 
 
 ddynoethi, diogel, amnawdd 
 Unexpunged, un-eks-punjd', a. heb ei 
 
 ddilëu [tynedig 
 
 Unextended, ün-ëks-tën'rìëd, a. anes- 
 
 Unextinguishable, un-eks-ting'gwish-a- 
 
 bl, a. anniffoddadwy, diddiffodd 
 Unextinguished, un-eks-ting'gwisht, a. 
 
 anniíFoddedig, didàiíFoddol 
 Unextirpated, un-eks-tur'pa-ted, a. heb 
 
 ei ddadwreiddio, heb ei lwyrddifa 
 Unfaded, ün-fa / dëd, a. anniflanedig 
 Unfading, ün-fa / dîng, a. anniflanol 
 Unfailing, ün-fa / líng, a. diball, difeth 
 Unfair, ün-fê'r', a. annheg, anonest 
 Unfairness, ün-fë'r nës, n. annhegwch 
 Unfaithful, ün-fath'fẁl, a. anfTyddlawn, 
 
 annghywir, bradus, twyllodrus 
 Unfaithfulness, ün-fath'fẁl-nës, n. an- 
 
 fTyddlondeb [edig 
 
 Unfalcated, ün-färka-tëd, a. annhalfyr- 
 Unfallen, ün-f ö'ln, a. safol, heb gwympo, 
 
 yn sefyll, ansyrthiedig 
 Unfallowed, ün-f äl'od, a. heb ei fraenaru 
 Unfamiliar, ün-f â míl'yür, a. annghyf- 
 
 eillgar ; annghyíFredin, anadnabyddus 
 Unfasten, ün-fäs'n, vt. dadafaelu, dattod, 
 
 dadfolltio [ddifaa 
 
 Unfathered, ün-fâ'THürd, a. didâd, am- 
 Unfathomable, ün-f äTH'üm-ä-bl, a. di- 
 
 waelod ; annirnadwy diflin 
 
 Unfatigued, ün-f ä-tîgd', a. anlluddedig, 
 Unfaulty, ün-förtî, a. difai ; diniwed 
 Unfavourable, ün-fa / vür-â-bl, a. anhy- 
 
 naws, annhirion ; anmhrydlawn ; an- 
 
 fTodus 
 Unfavoured, im-fa'vurd, a. anhofTedig 
 Unfeared, ün-fî'rd', a. heb ei ofni, 
 
 anofnedig [diarswyd 
 
 Unfearing, ün-fî'r'îng, a. eofn, hyf, 
 Unfeasible, ün -fi'zi-bl, a. annichonadwy 
 Unfeathered, ün-fëTH'ürd, a. diblu 
 Unfed, ün-f ëd', a. anmhorthedig 
 Unfeed, ün-fîd', a. diwobr, didâl 
 Unfeeling, ün-fî'líng, a. annheimladol, 
 
 dideimlad, annhosturiol, caled 
 Unfeelingness, ün-fî'lîng-nës, a. an- 
 
 nheimladrwydd [ioneddol 
 
 Unfeigned, ün-fand', a. diffuant, gwir- 
 Unfelt, ün-fëlt', a. annheimledig 
 Unfenced, ün-fënst', a. annghauedig, 
 
 digaer, gorest [weithiedig 
 
 Unfermented, ün-für-mën'ted, a. an- 
 Unfertile, ün-für'tíl, a. anfrrwvtblawn, 
 
 diffrwyth, diffaeth, didoreithiog 
 Unfervid, tin-f Qr'vid, a. anwresog 
 Unfetter, ün-fët'ür, vt. dadlytletheirio, 
 
 dadhualu [gar 
 
 Unfilial, un-fil'yal, a. anufudd, anufudd- 
 Unfilled, ün-fîld', a. heb ei lenwi ; gwag 
 Unfinished, ün-fîn'ísht, a. anorphenedig 
 
 375 
 
UNG path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twzztoo, twk=took; 
 
 Unfirm, ün-fürm', a. siglog 
 
 Unfit, ün-fít', a. annghymhwys, anwedd- 
 
 us, anaddas, annghyfaddas : vt. an- 
 
 nghymhwyso, anaddasu 
 Unfitness, ün-fít'nës, n. anaddasrwydd 
 Unfix, un-fiks', vt. dadsefydlu, daltod 
 Unfixed, un-fikst', a. ansefydlog, ansicr; 
 
 anwadal, anwastad, petrusol 
 Unflattering, ün-flät'ür-îng, a. anwen- 
 
 ieithiol, diweniaith 
 Unfledged, ün-flëjd', a. diblu, noeth 
 Unflinching, ün-flín'tshîng, a. diysgog ; 
 
 diymollwng ; gwrol, dewr 
 Unfoiled, ün-föîld', a. anorchfygedig 
 Unfold, ün-fold', v. dadblygu ; agor, 
 
 egori ; dehongli, egluro 
 Unforbearing, ün-för-bê'r'íng, a. an- 
 
 oddefol, anymarosol, anoddefgar 
 Unforbidden, ün-för-bíd'n,a. anwahardd- 
 
 edig, diwahardd 
 Unforced, ün-fô'rst', a. digymhell, annir 
 Unfordable, ün-fô'r'dâ-bl, a. anhyryd, 
 
 anfas, dwfn [bod 
 
 Unforeknown, ün-fô'r-non', a. diragwy- 
 Unforeseen, ün-fô'r-sîn', a. heb ei rag- 
 
 weled, anrhagweledig 
 Unforeskinned, ün-fô'r'skînd, a. en- 
 
 waededig [fynegu 
 
 Unforetold, ün-fô'r-told', a. heb ei rag- 
 Unforewarned, ün-fô'r-wörnd', a. anrag- 
 
 rybuddiedig, diwahardd 
 Unforgiven, ün-fôr-gív'n, a. anfaddeu- 
 
 edig, heb ei faddeu 
 Unforgiving, ün-för-gîv'íng, a. anfadd- 
 
 euol, annhrugarog, anfaddeugar 
 Unforgotten, ün-för-göt'ün, a. heb 
 
 fyned yn annghof, cofiedig 
 Unformed, ün-förmd', a. anfíurfiedig, 
 
 dilun, afluniedig, anelwig [adael 
 
 Unforsaken, un-for-sa'kn, a. heb ei 
 Unfortified, ün-för'tî-fid, a. annghaerog 
 Unfortunate, ün-för'tshu-nat, a. an- 
 
 íFodiog, anhapus, aflwyddiannus 
 Unfortunateness, ün-för'tshu-nat-nës, n. 
 
 annedwyddwch, anflfawd 
 Unfound, ün-füẅnd', a. heb ei gael, heb 
 
 ei ganfod [sylfaen 
 
 Unfounded, ün-füẅn'dëd, a. disail, di- 
 Unframed, ün-framd', a. anffurfiedig 
 Un frequency, un-fn'kwen-si, n. an- 
 
 fynychder 
 Unfrequent, un-fri'kwent, a. anfynych, 
 
 anaml, annghyfredinol 
 Unfrequent, ün-frî-kwënt', vt. gadael 
 Unfrequented, ün-frî-kwën / tëd, a. an- 
 
 hygyrch, didramwy 
 
 Unfnable, ün-fri'â-bl, a. anhyfriw 
 Unfriendliness, ün-frënd'lî-nës, n. an- 
 
 nghyfeillgarwch 
 Unfriendly, ün-frënd'lî, a, annghyfeill- 
 
 gar, anngharedig 
 Unfrozen, un-fro'zn, a. anrhewedig 
 Unfruitful, ün-frẅt'fẁl, a. aníFrwythlawn, 
 
 difFrwyth, diífaeth, anmhlantadwy 
 Unfruitfulness, ün-frẅt'fŵl-nës, n. an- 
 
 íFrwythlondeb, anífrwythlonrwydd 
 Unfulfilled, ün-fẁl-fíld', a. heb ei gwblâu 
 Unfurl, ün-fürl', vt. dadblygu, lledu 
 Unfurnished, ün-für'nísht, a. diddodrefn 
 Unfused, un-fuzd', a. annhoddedig 
 Ungainful, ün-gan'fẁl, a. dielw, diles 
 Ungainly, ün-gan'lî, a. chwithig, lled- 
 
 chwith, trwsgl 
 Ungallant, ün-gä-länt', a. annghareugar 
 Ungallant, ün-gäränt, a. annewr 
 Ungarnished, ün-gär'nísht, a. diaddurn, 
 
 annhrwsiedig [edig 
 
 Ungathered, ün-gaTH'ürd, a. annghasgl- 
 Ungear, ün-gî'r', vt. diseirchu 
 Ungenerate, ün-jën'ür-at, Ungenerated, 
 
 ün-jën'ür-a-tëd, a. annghenedledig 
 Ungenerative, un-jen'ur-a-tiv, a. anhiiiol 
 Ungenerous, ün-jën'ür-üs, a. anhael, 
 
 crintach, bawaidd, anhaelionus 
 Ungenial, ün-jî'nî-äl, a. anhyffrwyth, 
 
 annhirion, anhynaws, afrywiog 
 Ungenteel, ün-jën-tîl', a. anfoneddig- 
 
 aidd, anfoesog, anfoneddig 
 Ungentle, ün-jën'tl, a. anfwyn, anwar, 
 
 annhirion, anllariaidd 
 Ungentlemanlike, ün-j en'tl-man-lik, 
 
 Ungentlemanly, ün-jën'tl-män-lî, a. 
 
 anfoneddigaidd 
 Ungentleness, ün-jën'tl-nës, n. anfwyn- 
 
 der, anwaredd, anhynawsedd 
 Ungifted, ün- gifted, a. diddawn 
 Ungird, ün-gürd', vt. dadwregysu, dad- 
 
 genglu, diwregysu 
 Ungirt, ün-gürt', a. anwregysedig 
 Unglorified, ün-glô'r'î-fìd, a. heb ei 
 
 ogoneddu [noeth 
 
 Ungloved, un-gluvd', a. heb fenyg, Haw- 
 Unglue, ün-glu', vt. dadlydio [deb 
 
 Ungodliness, ün-göd'lî-nës, n. annuwiol- 
 Ungodly, ün-göd'lî. a. annuwiol 
 Ungovernable, ün-güv'ür-nâ-bl, a. an- 
 
 llywiadwy, anhylyw, afreolus 
 Ungoverned, un-guv'urnd, a. anllywied- 
 
 ig, direol, brochwyllt 
 Ungown, ün-güẅn', v. dadwisgo 
 Ungraceful, ün-gras'fẁl, a. annhelediw, 
 
 anhardd, anmhrydferth 
 
 ~ — 376 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j = dzh. UNI 
 
 Ungracefulness, ün-gras'fẁl-nës, n. an- 
 
 harddwch [anrasol 
 
 Ungracious, ün-gra'shüs, a. anrhadlawn, 
 Ungrammatical, un-gra-mat'i-kal, a. an- 
 
 ngrammadegol [iatâu 
 
 Ungranted, ün-grän'tëd, a. heb ei gan- 
 Ungrateful, ün-grat'fŵl, a. anniolchgar, 
 
 diddiolch ; anflasus, diflas 
 Ungratefulness, ün-grat'fẁl-nës, n. an- 
 
 niolchgarwch ; diflasdod 
 Ungreeted, ün-grî'tëd, a. dianerch 
 Ungrounded, ün-grüẅn'dëd, a. disail, 
 
 disylfaen, anseiliedig 
 Ungrudging, ün-grüj'íng, a. dirwgnach 
 Unguarded, ün-gâr'dëd, a. anwiliadwrus, 
 
 byrbwyll, anmhwyllog 
 Unguent, üng'gwënt, n. enaint, eli 
 Unguiculate, ung'gwi-ku-lat, Ungui- 
 
 culated, ung'gwi-ku-la-ted, a. ewinog, 
 
 crafangog 
 Unguilty, ün-gîl'tî, a. dieuog 
 Ungulate, üng'gu-lat, a. ar ddul! earn 
 
 anifail [anarferedig 
 
 Unhabituated, ün-hâ-bît'shu-a-tëd, a. 
 Unhale, ün-hal', a. annghyfan ; afiach 
 Unhallowed, ün-härod, a. ansantaidd 
 Unhand, ün-händ', vt. rhyddâu ò'r ddwy- 
 
 law [edd, anneheuder 
 
 Unhandiness, ün-hän'dî-nës, n.anfedrus- 
 Unhandsome, ün-händ'süm, a. anmhryd- 
 
 ferth, anhardd ; gorwael, bawaidd 
 Unhandy, ün-hän'dî, a. anhylaw, anfedr- 
 
 us, chwithig [wyddwch 
 
 Unhappiness, ün-häp'î-nës, n. anned- 
 Unhappy, ün-häp'î, a. annedwydd 
 Unhardy, ün-här'dî, a. tyner 
 Unharmed, ün-härmd', a. heb niwed, di~ 
 
 friw [diddrwg 
 
 Unharmful, ün-härm'fẁl, a. diniwed, 
 Unharmonious, ün-här-mo'nî-üs, a. di- 
 
 gynghanedd, annghynghaneddol, an- 
 
 nghydseiniol 
 Unharness, ün-hâr'nës, vt. dadseirchio 
 Unhatched, ím-hätsht', a. anneoredig 
 Unhealthy, ün-hèTthî, a. afiach, claf, 
 
 afiachus, elefyea, clefychlyd 
 Unheard, ün-hürd', a. heb ei wrando. 
 
 Unheard-of, newydd, digynllun 
 Unheart, ün-härt', vt. digaloni, gwan- 
 
 galoni 
 Unheated, ün-hî'tëd, a. anmrwd, an- 
 
 nhwym, oer 
 Unheeded, ün-hî'dëd, a. heb sylw arno 
 Unheeding, ün-hî'díng, Unheedy, ün- 
 
 hî'dî, a. anofalus, byrbwyll, diofal, 
 
 diddawr, anochelgar 
 49 
 
 Unhelped, ün-hëlpt', a. digymhorth, di- 
 
 gynorthwy [betrus, parod 
 
 Unhesitating, un-hez'i-ta-ting, a. di- 
 Unhewn, ün-hun', a. heb ei naddu 
 Unhidden, ün-híd'n, a. annghudd, digêl, 
 
 amlwg, hywel 
 Unhinge, ün-hînj', vt. codi oddiar fach- 
 
 au ; annhrefnu [rwydd 
 
 Unholiness, ün-ho'lî-nës, n. ansanteidd- 
 Unholy, ün-ho'lî, a. ansantaidd, annuw- 
 
 iol, anfadus [dibarch 
 
 Unhonoured, ün-ön'ürd, a. dianrhydedd, 
 Unhook, un-hwk', vt. dadfachu, difachu 
 Unhoop, ün-hẅp', vt. dadgylchu, di- 
 
 gylchu [diobaith 
 
 Unhopeful, ün-hop'fŵl, a. anobeithiol, 
 Unhorse, ün-hôrs', vt. tynu oddiar farch 
 Unhostile, un-hos'til, a. anelynol 
 Unhouse, un-huwz', vt. didŷo, troi o dŷ 
 Unhoused, ün-hüẅzd', a. didŷ, digartref, 
 
 dibreswyl [cymun 
 
 Unhouselled, ün-hüŵ'zëld, a. heb y 
 Unhumbled, ün-üm'bld, a. heb ei iselu, 
 
 heb ei ostwng, gorfalch 
 Unhung, ün-hüng', Unhanged, ün- 
 
 hängd', a. heb ei grogi 
 Unhurt, ün-hürt', a. difriw, diddolur 
 Unhurtful, ün-hürt'fẁl, a. diniwed 
 Unhusbanded, ün-hüz / bän-dëd, a. gwas- 
 
 traffedig ; heb ei iawn drefnu 
 Unicorn, u'nî-körn, n. uncorn, uncornfil 
 Uniflorous, u-nî-fìô'r'üs, a. unflodeuog 
 Unifoliate, u-nî-fo'ìî-at, a. unddalenog 
 Uniform, u'nî-förm, a. uniFurf, unwedd, 
 
 unddull : n. unweddwisg 
 Uniformity, u-nî-för'mî-tî, n. unfíurfiad 
 Unigeniture, u-nî-jën'î-tshu'r, n. unig- 
 
 enedigaeth 
 Unigenous, u-níj'î-nüs, a. unrywiol, un- 
 
 ryw, unrywiog [adwy 
 
 Unignitible, ün-îg-ni'tî-bl, a. annhân- 
 Unilateral, u-nî-lät'ür-äl, a. unochrog 
 Uniliteral, u-nî-lít'ür-äl, a. cynwysedig 
 
 o un lythyren 
 Unilluminated, ün-í-lu'mî-na-tëd, a. 
 
 tywyll, anoleu [nychymygadwy 
 
 Unimaginable, ün-î-mäj'î-nâ-bl, a. an- 
 Unimitable, ün-ím'î-tä-bl, a. anefelych- 
 
 adwy, annilynadwy [efelychu 
 
 Unimitated, ün-îm'î-ta-tëd, a. heb ei 
 Unimmortal, ün-î-mör'täl, a. marwol 
 Unimpaired, ün-îm-pê'rd', a. anwaeth- 
 
 edig, heb ei waethygu 
 Unimpassioned, ün-îm-päsh'ünd, a. dof, 
 
 tawel, araf [annghyhuddadwy 
 
 Unimpeachable, ün-ím-pî'tshâ-bl, a. 
 
 377 
 
UNK path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrrtoo, twkntook 
 
 Unimpeded, ün-ím-pî'dëd, a. diattal, 
 
 heb ei rwystro, dirwystr, diludd 
 Unimportant, ün-ím-pôr'tänt, a. dibwys 
 Unimportunate, ün-ím-pör'tshu-nat, a. 
 
 annhaer [digais 
 
 Unimportuned, ün-ím-pör-tund', a. 
 Unimprovable, un-im-prw'va-bl, a. an- 
 
 welladwy, anniwygiadwy 
 Uninclined, un-m-klind', a. anogwydd ; 
 
 annhueddol [nyledus 
 
 Unincumbent, un-m-kinr/bent, a. an- 
 Unindustrious, ün-în-düs'trî-üs, a. an- 
 
 weithgar, diog, anniwyd 
 Uninflammable, ün-în-fläni'ä-bl, a. an- 
 
 enynadwy, anllosgadwy, anhylosg 
 Uninfluenced, ün-ín'flu-ënst, a. diannog 
 Uninformed, ün-ín-fôrmd', a. digyfar- 
 
 wydd, anngbyfarwydd, anwybodus 
 Uninhabitable, ün-în-häb'î-tä-bl, a. an- 
 
 hydrig, annghyfanneddol 
 Uninhabited, ün-ín-häb'í-tëd, a. an- 
 
 mhreswyl,annghyfannedd,annhrefedig, 
 
 anial, dibobl 
 Uninjured, ün-în'jürd, a. difriw, diniwed 
 Uninquisitive, un-in-kwiz'i-tiv, a. an- 
 
 ymofyn-gar 
 Uninscribed, un-m-skribd', a. diarysgrif, 
 
 heb ei gyflwyno [ysbrydoli 
 
 Uninspired, ün-în-spi'rd', a. heb ei 
 Uninstructed, ün-în- strutted, a. an- 
 
 hyíForddedig, annysgedig, diddysg 
 Uninstructive, un-m-struk'tiv, a. an- 
 
 addysgiadol 
 Unintelligent, un-m-tei'i-jent, a. an- 
 
 synwyrol, anneallus, anwybodus 
 Unintelligible, ün-în-tërî-jî~bl, a. an- 
 
 nealladwy 
 Unintentional, ün-în-tën / shün-äl, a. 
 
 anfwriadol, difwriad [nyddorol 
 
 Uninteresting, ün-ín-tü-rës'tîng, a. an- 
 Unintermitting, ün-ín-tür-mít'íng, a. 
 
 paraol, dibaid, parâus 
 Unintermixed, un-in-tur-mikst', a. an- 
 
 nghymysgedig 
 Uninterpolated, ün-în-tür'po-la-tëd, a. 
 
 heb ei fFug-ychwanegu 
 Uninterpreted, ün-în-tür'prët-ëd, a. an- 
 
 nghyfieithiedig 
 Uninterred, ün-ín-türd', a. annghladdedig 
 Uninterrupted, ün-ín-tü-rüp'tëd, a. di- 
 
 dor, annhrwystredig, dirwystr 
 Unintrenched, ün-ín-trëntsht', a. diam- 
 
 glawdd, diamgaer 
 Unintricate, un-in'tri-kat, a. annyrus 
 Uninvestigable, un-in-ves'ti-ga-bl, a. 
 
 anolrheinadwy 
 
 Uninvited, un-in-vi'ted, a. anwahodd- 
 
 edig, diwahodd [dod, under 
 
 Union, u'nî-ün, n. undeb, uniant ; un- 
 Unique, u-nik^a. unig, unigol, digymhar 
 Unirritating, ün-ír'î-ta-tíng, a. an- 
 
 nghynhyrfiol 
 Unison, u'nî-zün, n. unsain, unseinedd: 
 
 a. unseiniol, cynghaneddol 
 Unisonancejii-nîs'o-näns, n. cynghanedd 
 Unisonant, u-nîs'o-nänt, Unisonous, 
 
 u-nís'o-nüs, a. cynghaneddol 
 Unit, u'nit, n. un, rhif un ; undod 
 Unitarian, u-nî-të'r'î-än, n. undodiad : 
 
 a. undodaidd [undodiaeth 
 
 Unitarianism, u-m-te'r'i-an-izm, n. 
 Unite, u-nit', v. uno, cyfuno, cyduno, 
 
 cydio, cysylltu 
 Unition, u-nísh'ün, n. uniad, cyduniad 
 Unitive, u-ni'tiv, a. cyfunol 
 Unity, u'nî-tî, n. cyfundeb, cyfundod, 
 
 undeb, undod, unoliaeth, cydundeb 
 Univalve, u'ni-valv, a. un-gloriog, un- 
 
 gragenog : n. cragen un-gafell 
 Universal, u-m-vur'sal, a. cyfFredinol, 
 
 cyffredin, hollol 
 Universality, u-ni-vur-sal'L-ti, n. cyffred- 
 
 inol, cyffredinrwydd 
 Universalizm, u-nî-vür'säl-ízm, n. cad- 
 
 wedigaeth pawb 
 Universe, u'nî-vürs, n. byd, bydyssod 
 University, u-nî-vür'sî~tî, n. prifysgol, 
 
 prifathrofa, mamysgol 
 Univocal, u-mv'o-kal, a. unllais, un- 
 
 geiriol, un ystyr 
 Unjointed, ün-jöîn'tëd, a. annghysyllt- 
 
 iedig, wedi ei ddadgymalu 
 Unjoyful, ün-jöî'fŵl, a. dihoen, aflawen, 
 
 annyddan, anhylon [anfarnedig 
 
 Unjudged, ün-jüjd', a. heb ei farnu, 
 Unjust, ün-jüst', a. annghyfiawn, annheg 
 Unjustifiable, ün-jüs-tî-fi / ä-bl, a. an- 
 
 nghyfiawnadwy 
 Unkennel, un-ken'el, vt. dilochesu 
 Unkept, un-kept', a. annghadwedig 
 Unkernelled, un-kur'neld, a. dignewull 
 Unkind, un-kind', a. anngharedig, an- 
 
 nhirion, anhynaws, anfwyn, afrywiog 
 Unkindness, un-kind'nes, a. anfwynder, 
 
 afrywiogrwydd [orseddu 
 
 Unking, un-king', vt. dideyrnio, di- 
 Unkingly, ün-kíng'lî, a. anfreninaidd 
 Unkissed, un-kist', a. heb ei gusanu 
 Unknit, ü-nît', vt. dadwëu 
 Unknot, ü-nöt', vt. dadgylymu, dad- 
 
 ddyrysu, dattod 
 Unknowing, ü-no'íng, a. anwybodus 
 
 378 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; jzrdzb. UNM 
 
 Unlock, un-lok', vt. dadglòi, agor clo 
 Unlocked, ün-lökt', a. annghloëdig 
 Unloose, ün-lẅs', v. gollwng, rhyddâu, 
 
 dattod ; ymdd^tod 
 Unlovely, ün-lüVlî, a. anngharuaidd, 
 
 anhygar, anhavvddgar, gvvrthun 
 Unloving, ün-lüVíng, a. anserchog, di- 
 
 serch, annghariadus 
 Unlucky, un-luk'I, a. anhapus, anffodus 
 Unlute, ün-lut', vt. dadgleio 
 Unmaidenly, ün-ma'dn-lî, a. anforwyn- 
 aidd [diefrydd 
 
 Unmanned, ün-mamd', a. dianaf, dinam, 
 Unmake, un-mak' (pt. & pp. unmade, 
 ün-mad'), vt. dadwneuthur, dadwneyd 
 Unmalleable, ün-märyä-bl, a. anforth- 
 
 wyliadwy, anfwrthwyladvvy 
 Unman, ün-män', vt. diŵrio, annghaloni 
 Unmanageable, ün-män'a-jâ-bl, a. an- 
 
 nhriniadwy, afreolus 
 
 Unmanliness, ün-män'lî-nës, n. anwrol- 
 
 der ; llyfrdra [aidd ; llwfr 
 
 Unmanly, ün-män'lî, a. anwrol, anwr- 
 
 Unmanned, ün-mänd', a. heb ŵyr, heb 
 
 forwyr ; wedi ei ddigaloni 
 Unmannered, üri-män'ürd, a. anfoesog, 
 
 anfoesgar, difoes 
 Unmannerliness, ün-män'ür-lî-nës, n. 
 
 anfoesgarwch, anfoesogrwydd 
 Unmannerly, ün-män'ür-lî, a. anfoesog, 
 
 anfoesgar, difoes 
 Unmanured, ün-mä-nu'rd', a. diwrtaith, 
 diachles [nodi 
 
 Unmarked, ün-märkt', a. dinôd, heb ei 
 Unmarred, ün-märd', a. dianaf, dinam 
 Unmarriageable, ün-mär'a-jâ-bl, a. an- 
 
 mhriodadwy 
 Unmarried, ün-mär'îd, a. anweddog, 
 
 gweddw, dibriod, anmhriod 
 
 Unmarry, ün-mär% vt. dadbri'odi, ysgar, 
 
 gvvahanu [dyspaddu 
 
 Unlimber, ün-lîm'bür, a. anystwyth, an-' Unmasculate, un-mas'ku-lat, vt. anŵrio, 
 
 n y°lyg [fynadwy Unmask, un-mask', vt. dadfwgydu, dior- 
 
 Unlimitable, ün-lím'î-tâ-bl, a. annher- 1 chuddio, dynoethi, dadguddio 
 
 Unlimited, ün-lîm'î-tëd, a. diderfyn, an- jUnmasterable, ün-mäs'tür-â-bl, a. an- 
 
 nherfynol, anmhennodol feistroladwy, anorchfygadwy 
 
 Unlineal, ün-lín / yäl, a. anolynol, an- 
 unionlin 
 
 Unknowingly, ü-no'ing-lî, ad. yn 
 
 di'arwybod, heb wybod 
 Unknown, ü-non', a. anadnabyddus, 
 dyeithr, anhysbys [rhwydd 
 
 Unlaboured, ün-la'bürd, a. diymdrech, 
 Unlace, ün-las', vt. llaesu, dattod 
 Unlade, ün-lad' (unladen), vt. dadlwytho 
 Unladen, ün-la'dn, pp. — Unlade & 
 Unload [ddodi 
 
 Unlaid, ün-lad', a. anosodedig, heb ei 
 Unlamented, ün-lä-mën'tëd, a. heb alar 
 ar ei ol [gliciedu 
 
 Unlatch, ün-lätsh', vt. agor clicied, di- 
 Unlaurelled, ün-lör'ëld, a. dianrhydedd 
 Unlavish, un-lav'ish, a. diafradlon, cynil 
 Unlawful, ün-lö'fŵ], a. annghyfreithlawn 
 Unlearn, ün-lürn', vt. dad-ddysgu 
 Unlearned, ün-lür'nëd, a. annysgedig, 
 
 diddysg, anwybodus 
 Unleavened, un-lev'nd, a. disurdoes, 
 
 dilefeinllyd, dieples, croew, crai, cri 
 Unless, ün-lës', conj. oni, onid, onis, 
 oni byddai, oddieithr, oddigerth, pe na, 
 os na 
 Unlessened, ün-lës'nd, a. heb ei leiâu 
 Unlessoned, ün-lës'nd, a. annysgedig, 
 
 diddysg 
 Unlettered, ün-ìët'ürd, a. anllythyrenog, 
 
 diddysg, anwybodus 
 Unlevel, un-lev'el, a. anwastad 
 Unlibidinous, ün-lî-bîd'î-nüs, a. diwair, 
 
 pur, dianllad 
 Unlicensed, ün-li'sënst, a. didrwydded 
 Unlightsome, ün-lit'süm, a. tywyll, an- 
 
 oleu, gwyll 
 Unlike, un-lik', a.annghyffelyb, annhebyg 
 Unlikelihood, un-lik'H-hwd, n. annheb- 
 
 ygolrwydd 
 Unlikely, un-lik'li, a. annhebygol 
 Unlikeness, un-lik'nes, n. annghyffelyb- 
 rwydd 
 
 Unmatched, íín-mätsht', a. annghymhar- 
 edig, digymhar, diail ; dibriod, an- 
 Unlink, un-lingk', vt. dadrwyo, dadfachu weddog [diystyr 
 
 Unliquidated, ün-lík'wî-da-tëd, a. an- Unmeaning, íin-mî'níng, a. disynwyr, 
 nhaledig [edig: Unmeasured, un-mezh'urd, a. anfesur- 
 
 Unliquified, ün-lîk'wî-fi, a. annhodd- edig, difesur 
 
 Unlively, tin-liv'li, a. anhawntus, an- 
 heinif, anfywiog, marwaidd 
 
 Unload, ün-lod' (pp. unladen), vt. dad- 
 lwytho, dilwytho 
 
 [allofyddol 
 
 Unmechanical, iin-mT-kan î-kal, a. an- 
 
 Unmeddling, ün-mëd'lîng, a. anymyrgar, 
 
 anymyrus [anfyfyriedig 
 
 Unmeditated, un-mëd'î-ta-ted, a. diiyfyr, 
 
 37D 
 
UNO path, fät, êre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twrrtoo, twk=took 
 Unmeet, ün-mît', a. anaddas, anweddus, Unmuzzle, un-muz'l, vt. dadbenrwymo 
 
 anmhriodol, annghymwys [rwydd 
 
 Unmeetness, ün-mît'nës, n. anaddas- 
 Unmellowed, ün-mëlW, a. anaddfed 
 
 m 
 
 Unmelodious, un-mi-lo'di-us, a. an- 
 
 mherseiniol 
 Unmelted, ün-mèTtëd, a. arinhoddedig, 
 
 annadleithiedig [nghrybwylledig 
 
 Unmentioned, ün-mën'shünd, a. an- 
 Unmercantile, un-mur'kan-til, a. an- 
 
 fasgnachol 
 Unmerchantable, ün-mür'tshän-tä-bl, a. 
 
 anhybryn, anhywerth 
 Unmerciful, ün-mür'sî-fŵl, a. annhru- 
 
 garog, didrugaredd ; creulon 
 Unmercifulness, ün-mür'sî-fẁl-nës, n. 
 
 annhrugarogrwydd ; creulondeb 
 Unmeritable, ün-mër'î-tâ-bl, a. anhaedd- 
 
 advvy, anhaeddol, annheilwng 
 Unmerited, ün-mër'î-tëd, a. anhaeddedig 
 Unmilitary, ün-mîrî-tür-î, a. anfilwraidd 
 Unmilked, ün-mílkt', a. heb ei godro 
 Unmindful, ün-mind'fẁl, a. anystyriol, 
 
 difeddwl, diofal, anofalus 
 Unmingled, ün-mîng'gld, a. digymysg, 
 
 annghymysgedig [weinidogaethol 
 
 Unministerial, ün-mín-îs-tî'r'î-äl, a. an- 
 Unmissed, ün-mîst', a. anngholledig 
 Unmistakable, un-mis-ta'ka-bl, a. eglur, 
 
 amlwg [leiâu, heb ei esmwythâu 
 
 Unmitigated, ün-mît'í-ga-tëd, a. heb ei 
 Unmixed, un-mikst', a. digymysg, an- 
 nghymysgedig, pur 
 Unmoaned, ün-mond',a.digŵyn am dano 
 Unmodified, ün-möd'î-fìd, a. heb ei ad- 
 
 ddullio [wlychu 
 
 Unmoistened, ün-möî'snd, a. sych, heb ei 
 Unmolested, ün-mo'lës-tëd, a. heb ei 
 
 aflonyddu [angor 
 
 Unmoor, ün-mẅ'r', vt. diangori, codi 
 Unmortgaged, ün-mör'gajd, a. heb ei 
 
 arwystlo [ddarostwng 
 
 Unmortified, ün-mör'tî-fid, a. heb ei 
 Unmotherly, ün-müTH'ür-lî, a. anfam- 
 
 aidd, anfamol [dano 
 
 Unmourned, ün-mô'rnd', a. heb alar am 
 Unmoved, un-mwvd', a. annghyffroëdig ; 
 
 digyffro, safedig 
 Unmoving, ün-mẅ'vîng, a. digyffro, an- 
 
 nghyffröus, digynhwrf, disyflyd 
 UnmuíHe, ün-müfl, vt. difoleddu 
 Unmurmuring, ün-mür'mür-îng, a. di- 
 
 rwgnach ; boddlon-gar, amyneddgar 
 Unmusical, un-mu'zi-kal, a. anngherdd- 
 
 gar [cyfan 
 
 Unmutilated, ün-mu'tî-la-tëd, a. dianaf ; 
 
 Unnamed, ü-namd', a. dienw ; heb ei 
 
 enwi 
 Unnatural, ü-nät'shu-räl, a. annaturiol, 
 
 ananianol; diserch,dideimlad; chwith, 
 
 chwithig, Uedchwith 
 Unnaturalness, ü~nät'shu-räl-nës, n. an- 
 
 naturioldeb [dwyol, anhynawf 
 
 Unnavigable, ü-näv'î-gä-bl, a. anfor- 
 Unnecessary, ü-nës'ë-sür-î, Unneedful, 
 
 ü-nîd'fẁl, a. afreidiol, diraid, afraid 
 Unneighbourly, ü-na'bür-lî, a. annghy- 
 
 mydogol, anngharuaidd 
 Unnervate, u-nur'vat, Unnerved, ü- 
 
 nurvd', a. dinerth, egan, gwan 
 Unnerve, u-nurv', vt. gwanâu, dirymu, 
 
 dinerthu [edig 
 
 Unnoticed, ü-no'tíst, a. disylw, ansylw- 
 Unnumbered, ü-nüm'bürd, a. dirif, afrif, 
 
 afrifed, heb eu rhifo, dirifedi 
 Unobjectionable, un-ob-jek'shun-a-bl, 
 
 a. difai, anwrthwynebadwy 
 Un obliterated, ün-öb-lít'ür-a-tëd, a. heb 
 
 ei dilëu [ostynedig 
 
 Unobnoxious, un-ob-nok'shus, a. annar- 
 Unobscured, un-ob-sku'rd', a.annghudd- 
 
 iedig, eglur 
 Unobsequious, ün-Öb-sî'kwî-üs, a. an- 
 
 wasaidd [weladwy 
 
 Unobservable, ün-öb-zür'vä-bl, a. an- 
 Unobservance, un-ob-zur'vans, n. es- 
 
 geulusdra ; anystyriaeth 
 Unobservant, un-ob-zur'vant, a. ansyn- 
 
 iol, anofalus, anystyriol 
 Unobserved, un-ob-zurvd', a. heb ei 
 
 weled [rwystr, diattalfa 
 
 Unobstructed, un-ob-struk'ted, a. di- 
 Unobstructive, un-ob-struk'tiv, a. an- 
 
 rhwystrol, annattaliadol 
 Unobtainable, ün-öb-ta'nä-bl, a. an- 
 
 nghyraeddadwy, annghaiFaeladwy 
 Unobtrusive, ün-öb-trẅ'sív, a. anym- 
 
 wthgar [hywel, tywyll 
 
 Unobvious, ün-òVvî-üs, a. anamlwg, an- 
 Unoccupied, un-ok'u-pid, a. heb waith, 
 
 diwaith ; diddeiliad, heb ei osod, gwag 
 Unoffending, ün-ö-fën'dîng, a. diniwed 
 Unoffered, ün-öfürd, a. heb ei gynyg 
 Unopened, ün-o'pnd, a. anagoredig, heb 
 
 ei agor 
 Unopposed, im-o-pozd', a. diwrthwyneb 
 Unoppressed, ün-ö-prëst', a. anorthrym- 
 
 edig, diormail [luniedig 
 
 Unorganized, ün-ôr'gän-izd, a. annghyf- 
 Unoriginated, ün-ö-ríj'î-na-tëd, a. an- 
 
 nghenedledig 
 
 3g0 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; j=rdzh. UNP 
 
 Unornamented, ün-ör'nä-mën-tëd, a. di- 
 
 addurn 
 Unorthodox, un-or'tho-doks, a. anun- 
 
 iawn-gred, gauffyddiog 
 Unostentatious, ün-ös-tën-ta'shüs, a. 
 
 dirodres, anrhodresol 
 Unowed, ün-od', a. annyledus 
 Unowned, ün-ond', a. anaddefedig 
 Unpacifìc, ün-pâ-sífík, a. anheddychol 
 Unpack, un-pak', vt. dadbynorio, dad- 
 
 lwytho; dadsypynu 
 Unpaid, tin-pad', a. annhaledig 
 Unpainful, ün-pan'fẁl, a. diboen 
 Unpalatable, ün-pärä-tä-bl, a. anilasus, 
 
 diflas 
 Unparagoned, ün-pär'â-günd, a. digy- 
 
 mhar, digystal 
 Unparalled, ün-pär'äl-ëld, a. digymhar, 
 
 digyffelyb, diail 
 Unpardonable, ün-pä/dn-ä-bl, a. an- 
 
 faddeuadwy, anfaddeuol, difaddeu 
 Unpardoning, ün-pâr'dn-îng, a. an- 
 faddeuol, annhrugarog 
 Unparliamentary, ün-pär-lî-mën'tür-î, 
 
 a. anseneddol 
 Unparticipated, ün-pâr-tîs'î-pa-tëd, a. 
 
 annghyfranogedig 
 Unpastoral, ün-päs'tür-äl, a. anfugeilaidd 
 Unpathed, ün-päTHd', a. dilwybr, di- 
 
 ifordd [nhyrfiol 
 
 Unpathetic, un-pa-thet'ik, a. annghy- 
 Unpatriotic, un-pa-tri-ot'ik, a. anwlad- 
 
 gar 
 Unpatronized, un-pa'trun-izd, a. heb 
 
 gefnogwr, dinawdd 
 Unpaved, un-pavd', a. heb ei balmantu 
 Unpeaceable, ün-pî'sä-bl, Unpeaceful, 
 
 ün-pîs'fẁl, a. anheddychol, anheddog 
 Unpeg, ün-pëg', vt. diebillio 
 Unpenetrating, ün-pën'î-tra-tíng, a. an- 
 
 nhreiddiol 
 Unpensioned, ün-pën'shünd, a. didal- 
 
 wobr, anvvobrwyedig 
 Unpeopled, ün-pî'pld, a. anmhoblogedig ; 
 
 heb drigolion, dibobl 
 Unperceivable, ün-pür-sî'vä-bl, a. an- 
 
 weladwy, annirnadwy 
 Unperceived, ün-pür-sîvd', a. anweledig, 
 
 annëalledig 
 Unperformed, ün-pür-förmd', a. an- 
 
 wneuthuredig, heb ei gyflawni 
 Unperjured, ün-pür'jürd, a. dianudon, 
 
 dianudonol, geirwir 
 Unperplexed, ün-pür-plëkst', a. diastrus, 
 
 dibetrus [narbwylladwy 
 
 Unpersuadable, ün-pür-swa'dâ-bl, a. an- 
 
 Unperturbed, ün-pür-türbd', a. an- 
 
 nherfysgedig, tawel 
 Unphilosophical, ün-fil-o-söfî-kal, a. 
 
 anathronol, anathronyddol 
 Unpierced, ün-pî'rst', a. annhrywanedig 
 Unpin, íín-pîn', vt. dibinio 
 Unpitied, ün-pît'îd, a. digŵyn, dialaeth, 
 
 heb alar am dano 
 Unpitying, ün-pît'î-íng, a. annhosturiol. 
 
 didrugar, creulon [swydd 
 
 Unplaced, ün-plast', a. anosodedig ; di- 
 Unplagued, ün-plagd', a. heb ei boeni, 
 
 heb ei fiino 
 Unplaited, ün-pla'tëd, a. anmhlethedig 
 Unplanted, ün-plän'tëd, a. anmhlanedig, 
 
 diblan [diweniaeth 
 
 Unplausible, un-plo'zi-bl, a. annhebyg ; 
 Unpleasant, un-plez'ant, a. anhyfryd 
 Unpleased, im-pllzd', a. anfoddlawn 
 Unpleasing, im-pli'zing, a. anfoddus, 
 
 anfoddol, anhyfryd 
 Unpledged, ün-plëjd', a. anwystledig, 
 
 heb ei wystlo 
 Unpliant, ün-pli'änt, a. anystwyth, an- 
 
 hyblyg, syth, ystyfnig 
 Unploughed, ün-plüẅd', a. diaredig, diâr 
 Unplume, ün-plum', vt. dibluo, dadblufio 
 Unpoetic, un-po-et'ik, Unpoetical, ün- 
 
 po-et'i-kal, a. anfarddonol, diawen 
 Unpointed, ün-pöîn'tëd, a. pŵ], diilaen 
 Unpolished, ün-pöTísht, a. anllyfn, an- 
 
 llathr, annghaboledig 
 Unpolite, ün-po-lit', a. difoes, anfoesog, 
 
 anfoesgar 
 Unpolluted, ün-pö-lu'tëd, a. dihalog 
 Unpopular, ün-pöp'u-lür, a. anmhoblog- 
 
 aidd, annerbyniol gan y werin 
 Unportable, ün-pô'r'tâ-bl, a. annygadwy, 
 
 anhyddwyn 
 Unpossessed, un-po-zest', a. heb berchen 
 Unpotable, ün-po'tâ-bl, a. anyfadwy 
 Unpracticable, ün-präk'tî-kâ-bl, a. an- 
 
 wneuthuradwy, anhyall 
 Unpractised, un-prak'tist, a. diarfer, 
 
 anarferedig [moliaeth 
 
 Unpraised, un-prazd', a. diglod, digan- 
 Unprecarious, ün-prî-kë'r'î-üs, a. dilys, 
 
 diamheuol, sicr, safadwy 
 Unprecedented, ün-prës'î-dën-tëd, a. di- 
 
 flaenddrych, digynllun, heb gynreol, 
 
 heb ragreol 
 Unprecise, ün-prî-sis', a. anfanol, an- 
 
 nghywir [ragfynegi 
 
 Unpredicted, un-pri-dik'ted, a. heb ei 
 Unpreferred, ün-prî-fürd', a. annewis- 
 
 edig, heb ei dderchafu 
 
UNR path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, örb, on, curve, cut, tẅ = too, twkrrtook 
 
 Unpregnant, ün-prëg'nänt, a. difeichiog, 
 
 diffrwyth [farn 
 
 Unprejudiced, ün-prëj'u-díst, a. dirag- 
 Unpremeditated, ün-prî-mëd'î-ta-tëd, a. 
 
 diragfyfyr 
 Unprepared, ün-prî-pë'rd', a. anmharod, 
 
 heb ei ragddarparu 
 Unprepossessing, un-pri-po-zes'ing, a. 
 
 gwrthwynebllyd, anhudol 
 Unpressed, ün-prëst', a. anwasgedig 
 Unpresumptuous, un-pri-zum'tshu-us, 
 
 a. diryfyg [aidd 
 
 Unpretending, ün-prî-tën'díng, a. gwyl- 
 Unprevailing, un-prl-va'ling, a. an- 
 
 nhyciannus 
 Unprevented, un-pri-ven'ted, a. dirwystr, 
 
 diludd ; heb ei ragflaenu 
 Unpriestly, ün-prîst'lî, a. anoiFeiriadol 
 Unprincely, ün-prîns'lî, a. anhywysog- 
 
 aidd [diegwyddor 
 
 Unprincipled, ün-prín'sî-pld, a. difoes, 
 Unprinted, un-prín'tëd, a. anargrafTedig 
 Unprisoned, ün-prîz'nd, a. digarchar 
 Unprizable, ün pri'za-bl, a. diwerth, di- 
 
 bris [fawrogi 
 
 Unprized, un-prizd', a. heb ei werth- 
 Unproclaimed, un-pro-klamd', a. an- 
 
 nghyhoeddedig 
 Unproductive, ün-pro-dük'tív, a. an- 
 
 ffrwythlon, diffaeth, annhoreithus 
 Unprofaned, ün-pro-fand', a. dihalog, 
 
 santaidd, glân 
 Unprofitable, ün-pröfî-tä-bl, a. difudd, 
 
 dielw, anfuddiol [waharddedig 
 
 Unprohibited, ün-pro-hîb'î-tëd, a. an- 
 Unprolific, un-pro-lif'ik, a. anffrwyth- 
 
 lawn [argoelus 
 
 Unpromising, ün-pröm'í -zing, a. drwg- 
 Unprompted, ün-pröm'tëd, a. digymhell 
 Unpronounceable, ün-pro-nûẅn'sä-bl, 
 
 a. annghynaniadol 
 Unpronounced, ün-pro-nüẅnst', a. an- 
 
 nadganedig, annghynanedig 
 Unprophetic, un-pro-fet'ik, a. an- 
 
 mhrophwydol 
 Unpropitious, ün-pro-písh'üs, a. drwg- 
 
 argoelus ; annhosturiol, annhirion 
 Unproportioned, ün-pro-pô'r'shünd, a. 
 
 annghyfartal, annghymesur 
 Unproposed, un-pro-pozd', a. annghy- 
 
 nygiedig, heb ei gynyg 
 Unprosperous, ün-prös / pür-üs, a. an- 
 
 nhyciannol, aflwyddiannus, aflwyddol 
 Unprotected, un-pro-tek'ted, a. an- 
 
 niíFynedig, diamddiíFyn 
 Unproved, un-prwvd', a. anmhrofedig 
 
 Unprovided, un-pro-vi'ded, a. annarbod- 
 
 edig, annarpar [nhyrfledig 
 
 Unprovoked, un-pro-vokt', a. annghy- 
 Unpruned, ün-prẅnd', a. heb ei ysgythru, 
 
 annhociedig [hoeddedig 
 
 Unpublished, ün-püb'lísht, a. annghy- 
 Unpunished, ün-pün'ísht, a. annghosp- 
 
 edig, digosp [edig-, dibryn 
 
 Unpurchased, ün-pür'tsbast, a. anmhryn- 
 Unpurged, ün-pürjd', Unpurifìed, ün- 
 
 pu'r'î-fìd, a. anmhuredig, anmhur 
 Unpursued, ün-pür-sud', a. dierlid 
 Unputrified, ün-pu'trî-fid, a. anfraenedig 
 Unqualified, ün-kwöTí-fìd, a. annghy- 
 
 mhwys, anaddas, annghymhwysedig; 
 
 períFaith, hollol ; difraint 
 Unqualify, ün-kwöTî»fi, vt. annghy- 
 
 mhwyso, anaddasu ; difreinnio 
 Unquelled, un-kweld', a. annarostyrígedig 
 Unquenchable, un-kwen'tsha-bl, a. an- 
 
 niíFoddadwy, diddiíFodd [edig 
 
 Unquenched, un-kwentsht', a. anniffodd- 
 Unquestionable, un-kwes'tshun-a-bl, a. 
 
 diammheuol, dilys [fywyd 
 
 Unquick, un-kwik', a. araf, difrys ; di- 
 Unquiet, un-kwi'et, a. aflonydd, anes- 
 
 mwyth [mwythder 
 
 Unquietness, un-kwi'et-nes, n. anes- 
 Unransomed, ün-rän / sümd, a. heb ei 
 
 ryddbrynu 
 Unravel, un-rav'l, v. dad-ddyrysu, dad- 
 
 wëu ; egluro, dehongli, dadguddio 
 Unrazored, ün-ra'zürd, a. aneilliedig 
 Unreached, ün-rîtsht', a. annghyraedd- 
 
 edig 
 Unread, ün-rëd', a. annarllenedig, di- 
 
 ddarllen, annysgedig [rwydd 
 
 Unreadiness, ün-rëd'î-nës, a. anmharod- 
 Unready, ün-rëd'î, a. anmharod ; an- 
 
 ewyllysgar anwir 
 
 Unreal, ün-rî'äl, a. ffuantus, ansylweddol, 
 Unreasonable, ün-rî'zn-â-bl, a. direswm, 
 
 afresymol [afresymoldeb 
 
 Unreasonableness, ün-rî'zn- ä-bl-nës, n. 
 Unreave, un-nv', vt. dad-ddyrysu 
 Unrebukable, un-ri-bu'ka-bl, a. an- 
 
 ngheryddadwy 
 Unreceived, un-ri-sivd', a. annerbyniedig 
 Unreclaimed, un-ri-klamd', a. annywig- 
 
 iedig, anniwylliedig 
 Unrecognized, un-rek'og-nizd, a. an~ 
 
 nghyfaddef, diadnabod 
 Unrecompensed, ün-rëk'üm-pënst, a. 
 
 anwobrwyedig, diwobr 
 Unreconcilable, un-rek-on-si'la-bl a. 
 
 annghymodadwy 
 
 382 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrr z azure; thin, thìs; jrrdzh. 
 
 UNR 
 
 Unrecorded, ün-rí-köVdëd, a. heb ei, 
 
 gofrestru [adroddl 
 
 Unrecounted, un-ri-kuwn'ted, a. heb ei 
 Unrecovered, un-ri-kuv'iird, a. heb ei 
 
 adennill ; heb ei adferu 
 Unrecurrent, un-rl-kur'ent, a. anny- 
 
 chweliadol 
 Unredeemed, ün-rî-dîmd', a diadbryn 
 Unreduced, ün-rî-dust', a. heb ei leiâu 
 Unrefined, ün-rî-find', a. annghoethedig 
 Unreformable, ün-rî-för'mä-bl, a. an-j 
 
 niwygiadwy, diwerth 
 Unreformed, ün-rî-förmd', a. anniwyg- 
 
 iedig, didrefn 
 Unrefracted, un-ri-frak'ted, a. heb ei 
 
 ddadlewyrchu 
 Unrefreshed, ün-rî- fresh t', a. lluddedig, 
 
 heb ei adfywiogi [fywiol 
 
 Unrefreshing, ün-rî- freshing, a. anad- 
 Unrëfusing, ün-rî- fuzing, a. anwrth- 
 
 neugar, cydsyniol [brofi 
 
 Unrefuted, ün-rî-fu'tëd, a. heb ei wrth- 
 Unregarded, ün-rî-gär'dëd, a. dibarch, 
 
 diystyredig 
 Unregardful, ün-rî-gärd'fẁl, a.diystyrllyd 
 Unregenerate, ün-rî-jën'ür-at, a. an- 
 
 adgenedledig ; annuwiol 
 Unregistered, ün-rëj'ís-türd, a. heb ei 
 
 gofrestru [ffrwyn 
 
 Unreined, ün-rand', a. anffrwynedig, di- 
 Unrejected, im-ri-jek'ted, a. anwrthod- 
 
 edig [asol ; anadroddedig 
 
 Unrelated, ün-rî-la tëd, a. anmherthyn- 
 Unrelenting, ün-rî-lën'tíng, a. an- 
 
 edifarus ; annhosturiol, creulon 
 Unrelieved, ün-rî-lîvd', a. digymhorth, 
 
 diymwared [hynod 
 
 Unremarkable, un-ri-mar'ka-bl, a. an- 
 Unremediable, un-n-mi'di-a-bl, a. an- 
 
 welladwy [hir-baraol 
 
 Unremitting, ün-rî-mît'íng, a. dyfal, 
 Unremovable, ün-rî-mŵ'vä-bl, a. an- 
 
 symudadwy, ansymudol 
 Unremunerated, ün-rî-mu'nür-a-tëd, a. 
 
 annhaledig, anwobrwyedig 
 Unrenounced, ün-rî-nüẅnst', a. an- 
 
 wrthodedig [dianrhydedd 
 
 Unrenowned, ün-rî-nüẅnd', a. anenwog, 
 Unrepaid, ìín-rî-pad', a. heb ei atdalu 
 Unrepaired, ün-rî-pë'rd', a. heb ei ad- 
 
 gyweirio 
 Unrepealed, ün-rî-pîld', a. anniddymedig 
 Unrepenting, ün-rî-pën'tíng, Unrepent- 
 ant, ün-rî-pën'tänt, a. anedifeiriol 
 Unrepining, ün-ri-pi'níng, a. anym- 
 
 ofidiol, dirwgnach ; amyneddgar 
 
 Unreplenished, ün-rî-plën'ísht, a. an- 
 
 niwalledig, anllawn 
 Unreplying, ün-rî-pli'íng, a. anatebol 
 Unreprieved, iin-ri-privd', a. anfaddeu- 
 
 edig, heb ei arbed 
 Unreproached, ün-rî-protsht', a. di- 
 
 warthrudd, anwarthus 
 Unreprovable, ün-rî-prẅ'vä-bl, a. an- 
 
 ngheryddadwy, difai 
 Unreproved, un-ri-prwvd', a. digerydd 
 Unrepugnant, ün-rî-püg'nänt, a. diwrth- 
 
 ladd, diwrthwyneb 
 Unrequested, un-n-kwes'ted, a. heb ei 
 
 geisio, anneisyfedig [rhaid 
 
 Unrequisite, un-rek'wi-zit, a. diannghen- 
 Unrequited, un-ri-kwi'ted, a. diwobr, 
 
 annhaledig, didâl, anobrwy 
 Unreserve, un-ri-zurv', n. rhydd-der, 
 
 rhwyddedd calon 
 Unreserved, un-ri-zurvd', a. agored, 
 
 rhydd, digêl [neidiol 
 
 Unresilient, ün-rî-síryënt, a. anwrth- 
 Unresisting, un-ri-zis'ting, a. anwrth- 
 
 wynebol 
 Unresolvable, ün-rî-zörvä-bl, a. anagor- 
 
 adwy ; annhoddadwy 
 Unresolved, ün-rî-zölvd', a. anmhender- 
 
 fynol ; anwadal ; annhoddedig 
 Unresounding, un-ri-zuwn'ding, a. an- 
 
 seiniol, diadsain 
 Unrespected, im-ri-spek'ted, a. dibarch 
 Unresting, ün-rës'tîng, a. diorpbwys 
 Unrestored, ün-rî-stô'rd', a. anadferedig, 
 
 diedfryd [attaladwy 
 
 Unrestrainable, ün-rî-stra'nä-bl, a. an- 
 Unrestricted, un-ri-strik'ted, a. diad- 
 
 rwym, heb ei ragattal [alvv yn ol 
 
 Unretracted, un-ri-trak'ted, a. heb ei 
 Unreturned, ün-rî-türnd', a. annychwel- 
 
 edig [iedig 
 
 Unrevealed, im-ri-vild', a. annadgudd- 
 Unrevenged, un-ri-venjd', a. annialedig, 
 
 diddial, digosp; heb ddial; heb ei ddial 
 Unreversed, un-ri-vurst', a. annyddym- 
 
 edig, heb ei ddirymu 
 Unrevertible, ün-rî-vür'tî-bl, a. annym- 
 
 chweladwy [heb ei alw yn ol 
 
 Unrevoked, ün-rî-vokt', a. diwrthalw, 
 Unrewarded, ün-rî-wör'dëd, a. anobrwy- 
 
 edig, diwobr, didal 
 Unriddle, ün-ríd'l, vt. dehongli, egluro 
 Unrig, ün-ríg', vt. didaclu, tynu taclau, 
 
 didrwsio [iawn 
 
 Unrighteous, ün-ri'tshüs, a. annghvf- 
 Unrighteousness, ün-ri'tshüs-nès, a. an- 
 
 nghyfiawnder, anuniondeb 
 
 3S3 
 
UNS path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrrtoo, twk=took 
 
 Unrightful, ün-rit fẁl, a. annghyfreith- 
 
 lawn, annghyfiawn [rvvyo 
 
 Unring, ün-ríng', vt. dadfodrwyo, difod- 
 Unrip, ün-rîp', vt. — Rip 
 Unripe, ün-rip', a. anaddfed, anifaeth 
 Unripeness, ün-rip'nës, n. anaddfed- 
 
 rwydd [gystal, digymhar 
 
 Unrivalled, un-ri'vald, a. digydgais, di- 
 Unrivet, ün-rív'ët, vt. dadhoelio 
 Unrobe, ün-rob', vt. dadwisgo 
 Unrol, ün-rol', vt. dadrolio, dadblygu, 
 
 dad-dorchi [noethi 
 
 Unroof, ün-rẅf, vt. didòi, tynu to, dy- 
 Unroosted, ün-rẅs'tëd, a. diglwyd, heb 
 
 glwyd [wreiddio 
 
 Unroot, ün-rẅt', v. dadwreiddio, di- 
 Unrough, ün-rüf', a. diarw, difarf [fib 
 Unrouted, ün-rüẅ'tëd, a. heb ei gyru ar 
 Unroyal, ün-rôî'äl, a. anfreninol 
 Unruffle, ün-rüf 1, vi. tawelu, llonyddu 
 Unruffled, ün-rüf'ld, a. tawel, digyffro 
 Unruled, ün-rẅld', a. dilywodraeth, an- 
 
 rheoledig [raeth 
 
 Unruliness, ün-rẅ'lî-nës, n. anllywod- 
 Unruly, ün-rẅ'lî, a. afreolus, terfysglyd, 
 
 penwyllt, dirëol, anllywodraethus 
 Unsaddle, ün-säd'l, vt. dadgyfrwyo 
 Unsafe, ün-saf', a. anniogel, peryglus 
 Unsaid, ün-sëd', pt. & pp. — Unsay 
 Unsalable, ün-sa'lâ-bl, a. anwerthadwy 
 Unsalted, ün-söTtëd, a. anhallt, croew 
 Unsanctified, un-sangk'ti-fld, a. ansant- 
 
 eiddiedig, ansantaidd, halogedig 
 Unsated, ün-sa'tëd, a. diwala 
 Unsatiated, ün-sa'shî-a-tëd, a. heb ei 
 
 ddigoni 
 Unsatirical, un-sa-tir'i-kal, a. anoganus 
 Unsatisfactory, un-sat-is-fak'tur-i, a. 
 
 anfoddlonol, anfoddaol 
 Unsatisfied, ün-sät'ís-fid, a. diwala, an- 
 
 foddedig, heb ei ddigoni 
 Unsatisfying, ün-sät'ís-fì-íng, a. anfodd- 
 
 lonus, annigonol 
 Unsavoury, im-sa'vur-i, a. ansawyrus, 
 
 anflasus, diflas 
 Unsay, ün-sa' (unsaid), vt. dad-ddywedyd 
 Unscanned, un-skand', a. anfesuredig, 
 
 heb ei gyfrif [llawn 
 
 Unscarce, ün-skê'rs', a. diambell, dibrin, 
 Unscared, un-ske'rd', a. didarf 
 Unscarred, un-skard', a. digraith 
 Unscathed, un-skatht', a. difriw, diniwed ; 
 
 iach [eigol, anysgolaidd 
 
 Unscholastic, un-sko-las'tik, a. anysgol- 
 Unschooled, un-skwld', a. annysgedig, 
 
 diddysg 
 
 Unscorched, un-skortsht', a. anneifiedig, 
 
 dilosg [heb ei ridyllio 
 
 Unscreened, un-skrind', a. digysgod ; 
 Unscrew, ün-skrẅ', vt. diattröi 
 Unscriptural, ün-skríp'tshu-räl, a. anys- 
 
 grythyrol [betrus 
 
 Unscrupulous, ün-skrẅ'pu-lüs, a. di- 
 Unseal, ün-sîl', vt. dadselio 
 Unseam, ün-sîm', vt. dadwrymio, dad- 
 
 wn'io, rhwygo [chwiliadwy 
 
 Unsearchable, ün-sür'tshâ-bì, a. an- 
 Unseasonable, un-si'zn-a-bl, a. an- 
 
 mhrydlawn, anamserol, annhymmor- 
 
 aidd, annhymmorol 
 Unseasoned, ün-sî'znd, a. heb ei dym- 
 
 mheru, annhymmheredig ; anhallt. 
 
 Unseasoned timber, defnydd-goed îr 
 Unseat, ün-sît', vt. diorseddu, dadorseddu 
 Unsecluded, un-si-klu'ded, a. diachudd, 
 
 anngheledig 
 Unseconded, un-sek'un-ded, a. heb ei 
 
 gefnogi, heb ei eilio 
 Unseduced, ün-sî-dust', a. anhudedig 
 Unseeing, ün-sî'íng, a. diweled, heb 
 
 weled, dall 
 Unseeming, ün-sî'mîng, a. anymddang- 
 
 osol, anweddaidd 
 Unseemliness, ün-sîm'lî-nës, n. anwedd- 
 
 eidd-dra, anharddwch 
 Unseemly, ün-sîm'lî, a. anmhrydus, an- 
 
 addas, anweddaidd ; anmhrydferth 
 Unseen, ün-sîn', a. anweledig 
 Unsent, ün-sënt', a. ananfonedig, heb ei 
 
 anfon. Unsent-for, anwahoddedig 
 Unseparated, ün-sëp'ür-a-tëd, a. an- 
 
 wahanedig, annidoledig 
 Unsepulchred, un-sep'ul-kurd, a. heb ei 
 
 gladdu, difeddrod 
 Unserviceable, ün-sür'vís-ä-bl, a. di- 
 
 wasanaeth, anwasanaethol, annefn- 
 
 yddiol, diddefnydd 
 Unset, ün-sët', a. anosodedig, heb ei osod 
 Unsettle, ün-sët'l, vt. ansefydlu, dym- 
 
 chwelyd 
 Unsettled, ün-sët'ld, a. ansefydledig, heb 
 
 eiwaelodi; anwadal; heb feddiannydd 
 Unsevere, un-si-vi'r', a. didost, anerwin 
 Unsevered, ün-sëv r ürd, a. annydoledig, 
 
 anwahanedig, heb ei ddadgyssylltu 
 Unsex, un-seks', vt. dadrywio 
 Unshackle, un-shak'l, vt. dadhualu ; 
 
 gollwng, rhyddâu 
 Unshadowed, ün-shäd'od, Unshaded, un- 
 shaded, a. annghysgodog, digysgod 
 Unshaken, un-sha'kn, a. disigl, diysgog, 
 
 diergryn, dianwadol 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh— z azure; thin, thìs; jrrdzh. UNS 
 
 Unshamed, ün-shamd', a. digywilydd 
 Unshapen, ün-sha'pn, a. afluniedig, 
 
 afluniaidd, dilun 
 Unshared, ün-shë'rd', a. anrhanedig, 
 
 heb ei ranu 
 Unsheathe, ün-shîTH', vt. dadweinio 
 Unshed, ün-shëd', a. annhywalltedig, 
 
 heb ei ollwng 
 Unsheltered, ün-shèTtürd, a. digysgod, 
 
 annghysgodedig, diwasgod 
 Unship, ün-shîp', vt. dadlongi 
 Unshocked, un-shokt', a. difraw ; heb ei 
 
 gywilyddio 
 Unshod, ün-shöd', a. diarchen, diesgid- 
 
 iau ; dibedol, dibedolau ; troednoeth 
 Unshorn, ün-shô'rn', a. annghneifiedig 
 Unshot, ün-shöt', a. heb ei saethu 
 Unshrinking, un-shring'kmg, a. heb 
 
 dynu yn ol, diysgog [adwy 
 
 Unshunnable, ün-shün'ä-bl, a. anochel- 
 Unshut, ün-shüt', a. annghauad, agored 
 Unsifted, ün-sîftëd, a. anchwiliedig, 
 
 anmhrofedig ; hëb ei nithio 
 Unsightliness, ün-sit'lî-nës, n. anolyg- 
 
 usrwydd, hylldra, anferthwch 
 Unsightly, ün-sit'lî, a. hagr, anhardd, 
 
 anferthol, anolygus, anmhrydferth 
 Unsinew, ün-sîn'u, vt. díewynu, gwanâu 
 Unsinged, ün-sînjd', a. anneifiedig 
 Unsinking, tm-sing'king, a. ansuddol 
 Unsinning, ün-sîr/íng, a. dibechod, an- 
 
 nhroseddol, difai [fawr 
 
 Unsizable, un-si'za-bl, a. rhy fach, rhy 
 Unskilful, un-skil'fwl, Unskilled, ün- 
 
 skild 7 , a. anneheuig, annghelfydd,, 
 
 annghyfarwydd, anfedrus 
 Unskilfulness, ün-skîrfẁl-nës, n. an- 
 
 nghelfyddyd, anfedrusedd 
 Unslain, ün-slan', a. anlladdedig, heb 
 
 ei ladd 
 Unslaked, un-slakt', a. heb ei dawdd- 
 
 wlychu. Unslaked lime, calch brwd 
 Unsleeping, ün-slî'pîng, a. annghysgol, 
 
 anhunol, dihun, deifro 
 Unsmirehed, ün-smürtsht', a. heb ei 
 
 ddiwyno 
 Unsmoked, un-smokt', a. heb ei fygu, 
 
 heb ei fwgsychu 
 Unsociable, ün-so'shâ-bl, a. annhyf- 
 
 eillgar [glân 
 
 Unsoiled, ün-sôîld', a. heb ddiwyno, 
 Unsold, ün-sold', a. heb ei werthu 
 Unsoldierlike, ün-sorjür-lik, Un- 
 
 soldierly, ün-sorjür-lî, a. anfilwraidd, 
 
 anfllwrol [erfyn 
 
 Unsolicited, un-so-lis'i-ted, a. heb ei 
 
 50 
 
 Unsolicitous, ün-so-lís'î-tüs, a. anofalus 
 Unsolid, ün-sòTîd, a. ansylweddol, an- 
 
 ffyrf; hylif [adwy 
 
 Unsolvable, ün-sörvä-bl, a. aneglur- 
 Unsonorous, ün-so-nô'r'üs, a. anson- 
 
 iarus, anseiniol, anseinfawr 
 Unsophisticated, un-so-fis'ti-ka-ted, a. 
 
 anllygredig, pur 
 Unsorted, ün-sör'tëd, a. annosparthedig 
 Unsought, ün-söt', a. anngheisiedig 
 Unsound, ün-süẅnd', a. aflachus ; 
 
 anafus ; pwdr, braenllyd, llygredig 
 Unsounded, ün-süẅn'dëd, a. heb ei 
 
 blymio 
 Unsoured, ün-süẅr'd', a. heb ei suro 
 Unsowed, ün-sod', a. anhauedig 
 Unsparing, ün-spë'r'íng, a. diarbed, 
 
 anarbedus ; hael 
 Unspeak, iin-spik', vt. dad-ddywedyd, 
 
 gwrth-ddywedyd 
 Unspeakable, un-spi'ka-bl, a. annhraeth- 
 
 adwy, annhraethol 
 Unspecified, ün-spës'î-fìd, a. heb ei 
 
 pennodi [olygiadol 
 
 Unspeculative, un-spek'u-la-tiv, a. an- 
 Unspent, un- spent', a. annhreuliedig 
 Unspied, ün-spid', a. anweledig, heb ei 
 
 ganfod 
 Unspilt, ün-spîlt', a. annhywalltedig 
 Un spirit, ün-spír'ít, vt. digaloni 
 Unspiritual, ün-spîr'ít-shu-äl, a. an- 
 
 ysbrydol, cnawdol 
 Unspoiled, ün-spöîld', a. annifrodedig ; 
 
 heb ysglyfaeth 
 Unspotted, ün-spöt'ëd, a. difrycheulyd 
 Unstable, im-sta'bl, a. ansafadwy, ys- 
 
 gogadwy, anwadal, gwammal 
 Unstaid, ün-stad', a. gwammal, an- 
 sefydlog, anwadal [wch 
 Unstaidness, ün-stad'nës, a. anwadal- 
 Unstained, ün-stand', a. anniwynedig, 
 
 heb ei ddiwyno ; diwarth 
 Unstanched, ün-stäntsht', a. heb ei attal 
 Unstate, ün-stat', vt. anurddasu 
 Unstationary, ün-sta'shun-ür-î, a. an- 
 
 orsafol, ansefydlog 
 Unstatutable, ün-stät'u-tâ-bl, a. annghyf- 
 
 reithlawn 
 Unsteadfast, ün-stëd'fäst, a. gwammal, 
 
 ysgogol, anwadal, ansefydlog 
 Unsteadiness, ün-stëd'î-nës, n. anwad- 
 
 alwch, gwammaldra, ansefydlogrwydd 
 Unsteady, ün-stëd'î, a. gwammal, an- 
 wadal, ansefydlog 
 Unsteeped, ün-stîpt', a. heb ei fwydo, 
 
 heb ei wlychu 
 
 3S5 
 
UNT path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, orb, ön, curve, cut, tẅ=rtoo, twkrrtook 
 
 Unstigmatized, un-stig ma-tizd, a. di- 
 
 warth, heb ei waradvvyddo 
 Unstinted, ün-stm'tëd, a. dibrin, helaeth 
 Unstirred, ün-stürd r , a. annghyfFroëdig 
 Unstitch, ün-stîtsh', vt. dadbwytho, dad- 
 
 wni'o 
 Unstrained, ün-strand', a. anhidledig ; 
 
 anestynedig ; rhwydd [haenu 
 
 Unstratified, ün-strät'î-fid, a. heb ei 
 Unstrengthened, ün-strëng'thnd, a. heb 
 
 ei nerthu ; digymhorth 
 Unstring, ün-stríng', vt. dilinynu, dattod 
 
 tannau 
 Unstruck, un-struk', a. didaro, digyffro 
 Unstudied, ün-stüd'îd, a. difyfyr, naturiol 
 Unstuffed, ün-stüft', a. gwag, heb ei 
 
 dynlenwi [fygedig 
 
 Unsubdued, ün-süb-dud', a. anorch- 
 Unsubject, ün-süb-jëkt', a. annaros- 
 
 tyngol [diwobr 
 
 Unsuborned, ün-süb-ôrnd', a. dilog, 
 Unsubservient, ün-süb-sürVî-ënt, a. 
 
 anostyngol, anwasanaethgar 
 Unsubstantial, ün-süb-stän'shäl, a. an- 
 
 sylweddol, annefnyddiol 
 Unsuccessful, ün-sük-sës'fŵl, a. aflwydd- 
 
 iannus, anffodus, dilwydd 
 Unsuccessfulness, ün-sük -sës'fẁl-nës, 
 
 n. aflwyddiant, anffawd 
 Unsuccessive, un-suk-ses'iv, a. anolynol 
 Unsufferable, ün-süf'ür-ä-bl, a. anoddef- 
 
 adwy, anoddefol [â sugr 
 
 Unsugared, ün-shŵg'ürd, a. heb ei felysu 
 Unsuitable, ün-su'tä-bl, a. anaddas, 
 
 annghymhwys, annghyfaddas 
 Unsuitableness, ün-su'tâ-bl-nës, n. an- 
 
 addasrwydd [pur 
 
 Unsullied, ün-sùTîd, a. heb ei ddiwyno, 
 Unsunned, ün-sünd', a. anheuledig 
 Unsuperfluous, ün-su-pür'flu-üs, a. an- 
 
 ormodol 
 Unsupplied, ün-sü-plid', a.annirprwyedig 
 Unsupportable, ün-sü-pô'r'tä-bl, a. an- 
 
 oddefadwy, anoddefol 
 Unsupported, ün-sü-pô'r'tëd, a. an- 
 
 mhorthedig, diborth 
 Unsure, ün-shẅ'r', a. annilys, ansicr 
 Unsurmountable, ün-sür-müẅn'tä-bl, a. 
 
 anorfodadvvy, anorchfygol 
 Unsusceptible, ün-sü-sëp'tî-bl, a. an- 
 
 nerbynadwy ; anhydeiml 
 Unsuspected, ün-süs-pëk'tëd, a. anam- 
 
 mheuedig [ammheus 
 
 Unsuspecting, un-sus-pek'ting, a. an- 
 Unsuspicious, ün-süs-písh'üs, a. di- 
 
 ddrygdyb 
 
 Unsustainable, ün-süs-ta'nâ-bl, a. an- 
 
 ysborthadwy 
 Unswathe, ün-swaTH', vt. dadrwymynu 
 Unswayed, ün-swad', a. heb eireoli,rhydd 
 Unswear, ün-swë'r', v. dad-dyngu, di- 
 
 dyngu [lw 
 
 Unsworn, ün-swô'rn', a. heb gymeryd ei 
 Unsystematical, ün-sís-tëm-ät'î-käl, a. 
 
 direol [glân 
 
 Untainted, ün-tan'tëd, a. dilwgr, dihalog, 
 Untaken, un-ta'kn, a. heb ei gymeryd, 
 
 heb ei ddal 
 Untamable, ün-ta'mâ-bl, a. annofadwy 
 Untamed, ün-tamd', a. heb ei ddofi, heb 
 
 ei dori, annofedig 
 Untangle, ün-täng'gl, vt. dad-ddyrysu 
 Untarnished, ün-tär'nîsht, a. dilwgr, 
 
 dysclaer, gloew, heb ei ddiwyno 
 Untasted, ün-tas'tëd, a. anmhrofedig, heb 
 
 ei archwaethu [edig 
 
 Untaught, ün-töt', a. diddysg, anaddysg- 
 Untaxable, ün -tak'sa-bl, a. annhrethadwy 
 Unteachable, ün-tî'tshä-bl, a. anaddysg- 
 
 adwy; anwar [dymmheru 
 
 Untempered, ün-tëm'pürd, a. heb ei 
 Untenable, ün-tën'â-bl, a. anniffynadwy, 
 
 annhaliadwy 
 Untenantable, ün-tën'änt~ä-bl, a. an- 
 
 nghyfanneddol [iad 
 
 Untenanted, ün-tën'än-tëd, a. heb ddeil- 
 Untender, ün-ten'dür, a. annhyner, 
 
 caled, didosturi [iedig 
 
 Untendered, ün-tën'dürd, a. annghynyg- 
 Unterrified, ün-tër'í-fid, a. difraw, di- 
 
 ddychryn, diarswyd 
 Unthankful, un-thangk'fwl, a. anniolch- 
 
 gar, diddiolch 
 Unthankfulness, un-thangk'fwl-nes, n. 
 
 anniolchgarwch 
 Unthawed, ün-thöd', a. annhoddedig 
 Unthinking, un-thmg'king, a. difeddwl, 
 
 diofal, byrbwyll 
 Unthorny, ün-thör'nî, a. diddrain 
 Unthoughtful, ün-thöt'fŵl, a. anystyriol. 
 
 Unthought-of, difeddwl am dano 
 Unthread, ün-thrëd', vt. dadedefynu 
 Un threatened, ün-thrët'nd, a. heb ei 
 
 fygythio [afradwr 
 
 Un thrift, ün'thríft, n. gwastraffwr, 
 Unthrifty, ün-thrîf'tî, a. afradus, afrad- 
 
 lawn, annghynil 
 Unthriving, un-tbri'ving, a. digynydd, 
 
 aflwyddiannus, dilwydd 
 Untidy, un-ti'di,a. annhaclus, annghryno 
 Untie, ün-ti', vt. dadglymu, dattod 
 Until, ün-tìT, ad. hyd at, hyd oni, nes, hyd 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, thìs; jrrdzh. UNW 
 
 Unurged, ün-ürjd', a. annghymhelledig, 
 
 digymhell [nefin 
 
 Unused, im-uzd', a. anarferol, annghy- 
 Unusual, un-u'zhu-al, a. anarferol, an- 
 
 nghyíFredin, dyeithr 
 Unutterable, ün-üt'ür-â-bl, a. anrhaeth- 
 
 adwy, anhydraeth, annhraethol 
 Unvalued, un-val'ud, a. anmhrisiedig, 
 
 heb ei brisio, heb ei werthfawrogi 
 Unvanquishable, un-vang'kwish-a-bl, a. 
 
 anorchfygadwy 
 j Unvaried, ün-vë'r'îd, a. annghyfnewidiol, 
 
 digyfnewid [iol, annewidiol 
 
 I Unvarying, un-ve'r'i-ing, a. anamryw- 
 . Unveil, un-val', vt. dadlenu, dador- 
 | chuddio [awyro 
 
 iUnventilated, ün-vën'tî-la-tëd, a. heb ei 
 j Unveritable, un-ver'i-ta-bl, a, anwir, 
 
 anwirioneddol [anhyddysg 
 
 'Unversed, ün-vürst', a. annghyfarwydd, 
 iUnvexed, un-vekst', a. annhrallodedig, 
 
 diofid 
 Unviolated, un-vi'o-la-ted, a. dihalog, 
 
 annhreisiedig ; heb ei dori 
 jUnvirtuous, un-viir'tshu-us, a. anrhin- 
 
 weddol, dirinwedd 
 |Unvisited, un-viz'i-ted, a. anofwyedig 
 Unwakened, un-wa'knd, a. anneffro, an- 
 
 neffroëdig, yn cysgu 
 Unwalled, ün-wôld', a. annghaerog, di- 
 
 gaer [rhyfelgar 
 
 Unwarlike, un-wor'lik, a. aníìlwraidd, an- 
 Unwarmed, ün-wörmd', a. annghyrTroëd- 
 
 ig ; anfywiol, marwaidd 
 Unwarned, ün-wörnd', a. heb ei rybudd- 
 
 io, dirybudd 
 Unwarped, ün-wörpt', a. diduedd 
 Unwarrantable, ün-wör'än-tâ-bl, a. an- 
 
 warantadwy ; anesgusodol 
 Unwarranted, ün-wor'än-tëd, a. annilys, 
 
 anwarantedig 
 Unwary, ün-wë'r'î, a. anwagelog, an- 
 
 ochelgar, anmhwyllog, diofal 
 Unwashed, ün-wäsht', Unwashen, ün- 
 
 wäsh'n, a. anolchedig, heb ei olchi 
 Unwasted, ün-was'tëd, a. annifrod, heb ei 
 
 wastraffu wrus 
 
 Unwatchful, ün-wötsh'fŵl, a. anwyliad- 
 Unwavering, un-wa'vur-ing, a. diysgog, 
 
 dianwadal [cadarn, cryf 
 
 Unweakened, un-wi'knd, a. anegwan, 
 Unweaponed, ün-wëp'nd, a. diarf, an- 
 
 arfog [diflin, diludded 
 
 Unwearied, ün-wî'r'îd, a. anlluddedig, 
 Unweary, ün-wî'r'î, a. diludded, anlludd- 
 
 edig : vt. adfywio, adfywiogi 
 
 Untile, ün-til', vt. didöi [driniaeth 
 
 Untilled, üo-tíld', a. anniwylledig, di-| 
 Untimely, ün-tim'lî, a. anamserol, an- 
 
 mhrydJawn, annhymmoraidd ; an-j 
 
 addfed, glas. An untimely birth, 
 
 erthyl riwgr i 
 
 Untinged, ün-tînjd', a. anlliwiedig ; di- 
 Untiring, ün-tiYíng, a. diflin 
 Untitled, un-ti'tld, a. dihawlfraint, dienw 
 Unto, ün'tẅ, pre. i, at, hyd, hyd at, wrth 
 Untold, ün-told', a. anfynegedig ; afrifed 
 Untomb, ün-tẅm', vt. dadgladdu 
 Untoothsome, ün-tẅth'süm, a. diflas, 
 
 anflasus, annanteithiol 
 Untouched, ün-tütsht', a. heb ei gyf hwrdd, 
 
 dideimlad 
 Untoward, ün-to'ürd, a. chwithig ; an- 
 
 hywaith, anfFodus [adwy 
 
 Untraceable, ün-tra'sâ-bl, a. anolrhein- 
 Untraced, ün-trast', a. anolrheiniedig 
 Untracked, un-trakt', a. dilwybr, diöl 
 Untractable, un-trak'ta-bl, a. anhydyn, 
 
 anhydrin, ystyfnig, cyndyn 
 Untrained, ün-trand', a. anaddysgedig, 
 
 heb ei hyfforddi [diludd 
 
 Untrammelled, ün-träm'ëld, a. dirwystr, 
 Untransferable, ün-träns-für'â-bl, a. 
 
 annhrosglwyddadwy 
 Unstranslatable, ün-träns-la'tä-bl, a. 
 
 annghyiieithadwy 
 Untransparent, ün-träns-pë'r'ënt, a. an- 
 
 nhryloew, afloew, tywyll 
 Untravelled, ün-träv / ëld, a. ansathr ; heb 
 
 deithio 
 Untread, ün-trëd', vt. dadsangu ; dychwel 
 Untreasured, un-trezh'urd, a. annhrysor- 
 
 edig [mhrofedig 
 
 Untried, ün-trid', a. heb ei gynyg, an- 
 Untrimmed, ün-trîmd', a. annhrwsiedig 
 Untrod, ün-tröd', Un-tröd'n, a. ansathr- 
 
 edig, disathr 
 Untroubled, ün-trüVld, a. diofid; llonydd 
 Untrue, ün-trẅ', a. anwir, anwireddus, 
 
 gau [londeb 
 
 Untrustiness, ün-trüs'tî-nës, n. anffydd- 
 Untruth, ün-trẅth', a. anwiredd, an- 
 
 wirionedd, celwydd 
 Untumultuous, ün-tu-mürtshu-üs, a. 
 
 annherfysglyd, rheolaidd [iadwy 
 
 Untunable, ün-tu'nä-bl, a. annghyweir- 
 Untune, ün-tun', vt. annghyweirio 
 Untutored, ün-tu'türd, a. annysgedig, 
 
 diddysg, heb ei ddysgu 
 Untwine, ün-twin', Untwist, ün-twíst', 
 
 vt. dadnyddu, dadgyfrodeddu 
 Unupheld, ün-üp-hëld', a. heb ei gynal 
 
 387 
 
URE path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, ön, curve, cut, tw=too, twk=took ; 
 
 Unweave, un-wiv', vt. dadwëu 
 
 Unwed, ün-wëd', Unwedded, ün-wëd / ëd, 
 
 a. dibriod, anweddog, anmhriod 
 Unweeded, ün-wî'dëd, a. heb ei chwynu 
 Unweeting, ün-wî'tíng, a. anwybyddol 
 Unweighed, ün-wad', a. anmhwysedig 
 Unwelcome, ön-wërküm, a. digroesaw, 
 
 annghroesawus 
 
 Uphill, up hill, a. esgynol, ar i íÿny, an- 
 
 hawdd : n. gorifyny, gallt 
 Uphold, üp-hold' (pt. upheld, üp-hëld', 
 
 pp. upheld & upholden, up-hol'dn), 
 
 vt. dal i fyny, cynal, attegu 
 Upholsterer, up-hol'stur-ur, n. dodrefn- 
 
 wr, gwelywr 
 Upholstery, üp-hol'stür-î, n. llieiniau tŷ 
 
 Unwell, ün-wèT, a. anhwylus, afiach Upland, upland, n. ucheldir, mynydd- 
 
 Unwept, ün-wëpt', a. digwyn, heb wylo dir, gorthir ; blaenau : a. uchdirol 
 ar ei ôl Uplandish, üp / län-dísh, a. mynyddig, 
 
 Unwholesome, ün-hol'süm, a. afìachus 
 Unwieldiness, ün-wîrdî-nës, n. gor- 
 
 faint, amrosgòedd [lwyth 
 
 Unwieldy, ün-wîrdî, a. amrosgo, anhy- 
 Unwilling, ün-wíl'íng, a. anewyllysgar, 
 
 anfoddlawn [ewyllysgarwch 
 
 Unwillingness, ün-wîríng-nës, n. an- 
 Unwind, ün-wind' (unwound), v. dad- 
 
 ddyrwyn [ffol 
 
 Unwise, un-wiz', a. annoeth, annghall, 
 Unwished, ün-wísht', a. heb ei ddymuno. 
 
 Unwished-for, annymunol 
 Unwithstood, ün-wiTH-stŵd', a. diwrth- 
 
 wyneb, diwrthladd 
 Unwitnessed, ün-wít'nëst, a. didyst, di- 
 
 dystiolaeth [wybod 
 
 Unwittingly, ün-wít'íng-lî, ad. yn ddiar- 
 Unwitty, ün-wît'î, a. ansynwyrlym 
 Unwonted, ün-wün'tëd, a. anarferol, an- 
 
 nghyíFredin, annghynefin 
 Unwooed, ün-wẅd', a. anngheisiedig 
 Unworn, ün-wô'rn', a. annhreuliedig 
 Unworshipped, ün-wür'shípt, a. anadd- 
 
 oledig [nheilyngdod 
 
 Unworthiness, ün-wür'THî-nës, n. an- 
 Unworthy, ün-wür'THÎ, a. annheilwng, 
 
 anhaeddiannol, anwiw [wind 
 
 Unwound, ün-wüẅnd', pt. & pp. — Un- 
 Unwounded, ün-wẅn'dëd, a. diarcholl, 
 
 diglwyf, annghlwyfedig [dorchi 
 
 Unwreath, ün-rîTH', vt dadblethu, dad- 
 Unwritten, ün-rît'n, a. anysgrifenedig 
 Unwrought, ün-rôt', a. anweithiedig 
 Unwrung, ün-rüng', a. annirwasgedig 
 Unyielding, ün-yîTdîng, a. diysgog; 
 
 dewr, gwrol ; anhyblyg 
 Unyoke, un-yok', vt. dadieuo, di-ieuo ; 
 
 dadgysylltu [wregys 
 
 Unzoned, un-zond', a. anwregysedig, di- 
 Up, tip, ad. i fyny: int. cyfod! To root 
 
 up, dadwreiddio 
 
 fyny ac i waered 
 Upas, u'pas, n. math o bren gwenwynllyd 
 Upbraid, üp-brad', vt. dannod, edliwio 
 Upheave, up-hiv', v. dadymsuddo 
 
 bryniog, uchel 
 Uplay, üp-la' (pt. & pp. uplaid, üp-lad'), 
 
 vt. pentyru, cadw 
 Uplift, üp-líft', vt. dyrchafu, codi i fyny 
 Upmost, up'most, a. uchaf, uchelaf 
 Upon, üp-ön', pre. ar warthaf, aruchaf 
 Upper, üp'ür, a. uch, uwch, uchaf 
 Uppermost, üp'ür-most, a. uchaf, penaf 
 Upraise, up-raz', vt. dyrchafu, codi i 
 
 fyny, cwnu [magu 
 
 Uprear, üp-rî'r', vt. codi, cyfodi, dyrchu ; 
 Upright, üp'rit, a. syth, uniawn, union- 
 
 syth ; cyfiawn, cywir 
 Uprightness, üp'rit-nës, n. uniondeb, 
 
 gonestrwydd, cywirdeb 
 Uprise, up-riz' (pt. uprose, up-roz', pp. 
 
 uprisen, üp-rîzn'), vi. ymgodi, ym- 
 
 gyfodi 
 Uprise, up'riz, n. ymgyfodiad 
 Uproar, üp'rô'r, n. terfysg, cythrwfl, 
 
 cynhwrf [wreiddio 
 
 Uproot, üp-rẅt', vt. dadwreiddio, di- 
 Uprouse, up-ruwz', vt. deffròi, cynhyrfu, 
 
 cyíFröi, ymgyífröi 
 Upset, üp-sët' (pt. & pp. upset), v. 
 
 dymchwelyd [canlyniad 
 
 Upshot, üp / shöt, n. dyben, diwedd, 
 Upside, üp'sid, n. ochr uchaf. Upside 
 
 down, â'i wyneb i waered, a'i wyneb 
 
 yn isaf, ar ei wyneb. To turn upside 
 
 down, dadymchwel [cono 
 
 Upstart, üp'stârt, n. conach, pendodiad, 
 Upstart, üp-stärt', vi. swrthneidio i fyny 
 Upturn, up- turn', vt. troi i fyny; cwyso 
 Upward, üp'würd, a, esgynol : ad. — 
 
 Upwards [i fyny 
 
 Upwards, up'wurdz, ad. ar i fyny, tuag 
 Uranography, u'r-än-ög'râ-fî, n. ser- 
 
 ddarluniaeth 
 Uranology, u'r-än-öTo-jî, n. seryddiaeth 
 Up and down, i Urbane, ür-ban', a. mwyn, boneddigaidd 
 Urbanity, ür-bän'î-tî, n. moesgarwch, 
 
 mwynder 
 Urchin, ür'tshín, n. draenog, draened, 
 
 ballog, draen y coed ; crwtyn 
 
 388 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=z azure; thin, thìs; j:=dzh. 
 
 VAC 
 
 Ureter, u'r'î-tür, n. troethbibell 
 Urethra, u-rî'thrâ, n. troethbibell 
 Uretic, u-ret'ik, n. meddygiaeth dwfr- 
 
 barol : a. dwfrbarol, troethbair 
 Urge, ürj, v. cymhell, annog, dirvvasgu 
 Urgency, ür'jën-sî, n. annghenrhaid, 
 
 dirni, dir-annghen [annogoi 
 
 Urgent, urgent, a. cymheiliadol, taer, 
 Urinal, u'r'î-näl, n. trwnclestr, troeth- 
 
 lestr ; troethfa 
 Urinary, u'r'î-nür-î, a. perthynol i'r 
 
 trwnc, troethol 
 Urinative, u'r'i-na-tiv, a. troethbair 
 Urinator, u'r'T-na-tür, n. ymsuddwr dan 
 
 ddwfr, dyfneddvvr [lleisvv, dwfr 
 
 Urine, u'r'în, n. piswael, troeth, trwnc, 
 Urinous, u'r'î-nüs, a. trvvythog, troethog 
 Urn, ürn, n. gwrn, llestr i gadw lludw y 
 
 meirvv [darlleniad dwfr 
 
 Uroscopy, u-ros'ko-pT, n. trwncbrawf, 
 Ursine, ür'sm, a. arthaidd 
 Urry, ür'í, n. math o glai du, glo-glai 
 Urus, u'r'üs, n. ych gwyllt, bual 
 Us, üs, pro. ni, nyni ; yn, ein. Us also, 
 
 ninau. To hear us, i'n clywed, er 
 
 mwyn ein clywed 
 Usage, u'zaj, n. arfer, defod ; triniaeth 
 Usance, u'zans, n. arferiad ; Hog 
 Use, us, n. arfer, arferiad, ymarfer, 
 
 defod, defnydd, gwasanaeth, cynefin- 
 
 dra. The use of my arms, ifrwyth fy 
 
 mraich 
 Use, uz, v. arfer, arferu, defnyddio; trin, 
 
 ymdrin a, ymddwyn at ; ymarfer, 
 
 ymgynefio 
 Useful, us'fŵl, a. gwasanaethgar, budd- 
 
 iol, defnyddiol 
 Usefulness, us'fŵl-nës, n. defnyddioldeb 
 Useless, us'les, a. diddefnydd, difudd, 
 
 diober, annefnyddiol Tioldeb 
 
 Uselessness, us'lës-nës, a. annefnydd- 
 Usher, üsh'ür, n. îs-ddysgawdwr, îs- 
 
 athraw ; berllysgydd, rhingyll : vt. 
 
 arwain i mewn, dwyn yn mlaen 
 Usk, usk, n. Brynbyga 
 Usquebaugh, üs-kwî-bö', n. dwfr y 
 
 bywyd, pwtwn, math o wirod 
 
 Ustion, üs'tshün, Ustulation, üs-tshu- 
 
 la'shün, n. liosgiad, duad 
 Ustorious, üs-tô'r'î-üs, a. llosgol 
 Ustuiate, üs'tshu-lat, a. llosgedig, du 
 Usual, u'zhu-al, a. arferol, cyffredin, 
 
 cynefin [aroser 
 
 Usufruct, u'zu-frukt, n. meddiant dros 
 Usurer, u'zhu-rur, n. ocrwr, arlogwr 
 Usurious, u-zu'im-us, a. ocrus, arlogus, 
 
 ocrol [ocraeth 
 
 Usuriousness, u-zu'r'i-us-nes, n. ocredd, 
 Usurp, u-zurp', vt. traisfeddiannu, 
 
 camoresgyn, traisoresgyn 
 Usurpation, u-zür-pa / shün, n. trais- 
 
 feddiant [gormeswr 
 
 Usurper, u-zur'pur, n. traisfeddiannwr, 
 Usury, u'zhu~rî, n. ocr, ocri, ocraeth, 
 
 arlog, arllog, Hog [llestryn 
 
 Utensil, u-tën'sîl, n. dodrefnyn, dof, 
 Uterine, u'tür-în, a. perthynol i'r groth; 
 
 unfam, un-groth 
 Uterus, u'tür-üs, n. croth, bru 
 Utilitarian, u-tíl-î-tê'r'î-än, a. llesgeisiol, 
 
 buddgeisiol : n. llesgeisiwr, dysgybl 
 
 Jeremy Bentham [lies 
 
 Utility, u-tîrî-tî, n. defnyddioldeb, budd, 
 Utilization, u-til-i-za'shun, n. llesâd 
 Utilize, u'til-iz, vt. llesau, llesu 
 Utmost, upmost, a. eithaf, pellaf, 
 
 eithafig 
 Utopian, u-to'pî-än, a. dychymygol 
 Utter, üt'ür, a. eithaf, eithafig, pellaf; 
 
 nesaf allan ; hollol, llwyr, cyflawn : 
 
 vt. yngan, traethu, adrodd, dywedyd ; 
 
 lled-daenu, gwario 
 Utterable, üt'ür-ä-bl, a. traethadwy, 
 
 dywedadwy 
 Utterance, üt'ür-äns, n. llafarawd, llafar- 
 
 wedd, llafariad, parabliad, ymadrodd ; 
 
 lleferydd, gallu i lefaru, goddeg ; lled- 
 
 daeniad [eithafig 
 
 Uttermost, üt'ür-most, a. eithaf, pellaf, 
 Uvula, u'vu-la, n. cloch yr ymadrodd 
 Uvular, u'vu-lur, a. perthynol i gloch yr 
 
 ymadrodd 
 Uxorious, üg-zôYî-üs, a. gwreig-gar, 
 
 gwreigffol, maldodus 
 
 Y 
 
 VACANCY, va'kan-si, n. cyfwng, 
 
 gwagle, gwagder, gwagfa 
 Vacant, va'kant, a. gwag ; didraiferth ; 
 
 disynwyr 
 Vacate, va-kat', vt. gwagâu, ymadael a; 
 
 dirymu 
 
 Vacation, va-ka'shun, n. dyspaid, gor- 
 phwysiant, hamdden, seibiant, oed- 
 ddyddiau ; gwagâd 
 Vaccary, vak'ur-I, n. beudy ; llaethdv 
 Vaccinate, väk'sî-nat, vt. gosod brech y 
 fuwch 
 
 389 
 
VAP path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tẅ=too, tẁk=took 
 
 Vaccination, väk-sî-na'shün, n. gosodiad 
 
 frech y fuwch [i fuwch 
 
 Vaccine, vak'sin, a. buwchol, perthynol 
 Vacillancy, vas'il-an-si, n. petrusedd, 
 
 anwadalwch [ansefydlog 
 
 Vacillant, vas'il-ant, a. anwadal, petrusol, 
 Vacillate, vas'il-at, vi. petruso 
 Vacillation, väs-î-la r shün, n. petrusiad, 
 
 anwadalwch [gwagâd 
 
 Vacuation, väk-u-a / shün, n. arloesiad, 
 Vacuity, va-ku'T-ti, n. gwag, gwagder 
 Vacuous, vak'u-us, a. gwag, heb ei 
 
 lenwi [gwagle 
 
 Vacuum, vak'u-um, n. gwag, gwagder, 
 Vade, vad, vi. pasio heibio, diflanu 
 Vade-mecum, va-di-mi'kum, n. codlyfr 
 Vagabond, vag'a-bund, n. crwydryn, 
 
 crwydriad, gwibiad, gwibddyn, gwill, 
 
 gwilliad : a. crwydraidd, crwydrol 
 Vagabondism,väg'â-bün-dízm,n.crwydr- 
 
 ad, crwydri, crwydreiaeth 
 Vagary, va-ge'r'i, n. gwibdyb, gwyllt- 
 
 feddwl, mympwy [chuddiol 
 
 Vaginant, vaj'i-nant, a. gweiniol, gor- 
 Vagous, va'gus, a. crwydraidd, gwibiol 
 Vagrancy, va'gran-'Si, n. crwydreiaeth, 
 
 gwibrodiad, crwydri 
 Vagrant, va'grant, n. gwibiad, gwibddyn, 
 
 crwydryn, gwilliad : a. crwydraidd 
 Vague, vag, a. ansefydlog, ansylweddol, 
 
 diystyr, anmhennodol 
 Vail, val, vt. ymostwng 
 Vails, valz, n. pi. damweinfael, rhoddfael 
 Vain, van, a. gwag, gorwag, coegfalch ; 
 
 ofer, aneffeithiol. Vain-glorious, gwag- 
 
 ogoneddgar. Vain-glory, gwagogon- 
 
 iant. In vain, yn ofer [ffoledd 
 
 Vainness, van'es, n. oferedd, gwagedd, 
 Valance, varans, n. cylchedlen gwely 
 Vale, val, n. dyffryn, cwm, ystrad 
 Valediction, väl-í-dîk'shün, n. iacheirch- 
 
 iad, caniad yn iach, cyfarchiad ym- 
 
 adawol [iol 
 
 Valedictory, väl-î-dík'tür~î, a. iacheirch- 
 Valentine, värën-tin, n. cariad ; llythyr 
 
 cariad 
 Valerian, va-li'r'i-an, n. driaglog. Great 
 
 wild valerian, llysiau Cadwgan, cyn- 
 
 íFon y ceiliog 
 Vales, valz, n. pi. damweinfael, rhoddfael 
 Valet, val'et, n. gweinydd, gwas. Valet- 
 
 de-chambre, väl-ë-dü-shömbr', ystaf- 
 
 ellwas 
 Valetudinarian, val-i-tu-di-ne'r'i-an, n. 
 
 dyn afiachus, un lledglaf: a. — Vale- 
 tudinary 
 
 Valetudinary, val-i-tu'di-nur-i, a. afiach, 
 
 clefyca, clefychlyd, anhwylus, lledglaf 
 Valiance, vaKyans, Valiancy, val'yan- 
 
 sî, n. dewredd, gwrolder, arwredd 
 Valiant, val'yant, a. dewr, dewrwych, 
 
 calonog, gwrol, hyf, arwrol 
 Valiantness, väryänt-nës, n. dewredd, 
 
 gwrolder, grymusder, glewder 
 Valid, val'id, a. cadarn, nerthol; safadwy 
 | Validate, värî-dat, vt. cadarnâu, sefydlu 
 Validity, vä-líd'î-tî, n. cadernid, grym, 
 
 nerth [ysgilgist 
 
 Valise, vâ-lîz', n. bolgan, croen-gist, 
 Valiancy, värän-sî, n. gwalltgapan 
 Valley, val'i, n. dyffryn, cwm, ystrad. 
 
 Deep valleys, dyfn-neint 
 Valorous, värür-üs, a. dewr, calonog, 
 
 gwrol, gwych [arwredd 
 
 Valour, val'ur, n. dewrder, gwrolder, 
 Valuable, vaKu-a-bl, a. gwerthfawr 
 Valuation, väl-u-a'shün, n. cyfrifiad 
 
 gwerth, cywerthyddiad, prisiad 
 Value, val'u, n. gwerth : vt. gwerth - 
 
 fawrogi ; prisio. Of great value, 
 
 gwerthfawr 
 Valueless, val'u-les, a. diwerth 
 Valve, valv, n. caeadyn, cloryn, clawr, 
 
 gwyntddor. Safety-valve, diogelglawr 
 Vamp, vamp, n. uchafedd esgid : vt. 
 
 cyweirio, cefndrwsio [mawr 
 
 Vampire, vam'pi'r, n. math o ystlumyn 
 Van, van,n. blaen byddin, blaen llynges; 
 
 men, certwyn ; gwyntyll : vt. gwyntio, 
 
 gwyntyllio, nithio. Van-guard, blaen- 
 
 fyddin, blaenres 
 Vane, van, n. ceiliog gwynt, awelfynag 
 Vanish, vanish, vi. diflanu, darfod 
 Vanity, van'i-ti, n. gwagedd, gorwagedd, 
 
 gwagogoniant, oferedd, gwegi 
 Vanquish, vang'kwish, vt. gorchfygu, 
 
 darostwng, goresgynu, gorfod, trechu 
 Vanquishable, vang'kwish-a-bl, a. gorch- 
 
 fygadwy 
 Vantage, van'taj, n. elw, budd, ennill, 
 
 mantais. Vantage-ground, goruch- 
 
 afedd [egr 
 
 Vapid, vap'id, a. diflas, merf, marwaidd, 
 Vapidness, vap'id-nes, n. diflasdod, 
 
 marweidd-dra [weddu 
 
 Vaporate, vap'o-rat, vi. mygdarthu, an- 
 Vapour, va'pur, n. tawch, tarth, agerdd, 
 
 mwg : v. tarthio, brolio, trystio [iwr 
 Vapourer, va'pur-ur, n. bocsachwr, brol- 
 Vapourous, va'pur-us, a. mygdarthog, 
 
 tawchlyd [glwyfus 
 
 Vapoury, va'pur-i, a. mygdarthog ; prudd- 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh~z azure; thin, thìs; jrrdzh. VEN 
 
 Vapulation, väp-u-la / shün, n. chwipiad, 
 
 fflangelliad 
 Variable, ve'r'i-a-bl, a. ansefydlog, an- 
 
 wadal, cyfnewidiol, newidiol 
 Variableness, ve'r'i-a-bl-nes, n. anwad- 
 
 alwch, cyfnewidioldeb, amryfaledd, 
 
 amrywioldeb, newidioldeb 
 Variance, ve'ri-ans, n. amrywiad; an- 
 
 nghydfod, amrafael, amryson, cynhen, 
 
 annghytundeb 
 Variate, ve'r'i-at, vt. amrywio, newid 
 Variation, ve'r-i-a'sbun, n. amrafaeliad ; 
 
 gŵyrad 
 Varicose, ve'r'T-kos, a. chwyddedig 
 Variegate, ve'r'i-i-gat, vt. amryliwio, 
 
 amrywio, amryfalu, amliwio, britho, 
 
 amryweddu. Variegated-work, am- 
 
 rywaith [iad ; amrywiad 
 
 Variegation, ve'r-i-i-ga'shun, n. amryliw- 
 Variety, va-ri'i-ti, n. amrywiaeth 
 Variform, ve'r'i-form, n. amryddull 
 Variola, ve'r-I-o'la, n. y frech wen 
 Various, vë'r'î-üs, a. amrywiol, amryfal ; 
 
 ami [gwythien 
 
 Varix, ve'r'iks, n. llediad neu chwyddiad 
 Varlet, var'let, n. dyhiryn, drygddyn, 
 
 adyn 
 Varletry, var'let-ri, n. gwerinos 
 Varnish, varnish, n. adliw : vt. adliwio 
 Vary, ve'r'i, v. amrywio ; newid ; an- 
 
 nghytuno : n. newidiad ; amrywiad 
 Vascular, väs'ku-lür, a. llestriog 
 Vase, vaz, n. addurn-gawg 
 Vassal, vas'al, n. caethddeiliad, aill ; 
 
 caethwas [wasanaeth 
 
 Vassalage, väs / äl-aj, n. gwarogaeth, caeth- 
 Vast, vast, a. dirfawr, tramawr, gorfawr, 
 
 anferthol : n. gwagle [aruthredd 
 
 Vastness, vast'nes, n. mawredd, eangder, 
 Vasty, vas'ti, a. dirfawr, aruthrol 
 Vat, vat, n. cerwyn, gwasg-gafn, twrnel 
 Vatican, vat'i-kan, n. eglwys Sant Pedr 
 
 a phlas y Pab yn Rhufain 
 Vaticide, vat'i-sid, n. beirdd-lofrudd 
 Vaticinate, va-tis'i-nat, v. prophwydo, 
 
 dewinio, daroganu 
 Vaticination, vä-tís-î-na'shün, n. dewin- 
 
 iad, prophwydoliaeth 
 Vault, volt, n. daeargell, cell fwâog ; 
 
 cromgell, mwd, cromnen : v. bwâu, 
 
 mydu, pontio ; neidio, ymdaflu 
 Vaultage, vol'taj, n. cromgell 
 Vaulter, voTtur, n. llamidydd, neidiwr 
 Vaunt, vont, v. ymffVostio, bocsachu, 
 
 bostio, uchelsiared: n. ymfTrost, bost 
 Vauntful, vont'fwl, a. ymffVostiol, bostgar 
 
 Vauntmure, vont'mu'r, n. bron-glawdd, 
 
 gwrthglawdd 
 Vavasour, väv / ä-sür, n. isfreyr, breyryn 
 Veal, vil, n. cig llo 
 Vection, vek'shun, n. cludiad 
 Veda, vi'da, n. llyfr santaidd yr Hin- 
 
 dŵaid [hwylio 
 
 Veer, vi'r, v. troi, cylchdròi ; traws- 
 Vegetable, vej'i-ta-bl, n. llysieuyn, 
 
 planigyn : a. llysieuog, tyfol, hydwf 
 Vegetate, vej'i-tat, vi. hydyfu, tyfu 
 Vegetation, vej-i-ta'shun, n. hydyfiant, 
 
 tyfiad llysiau, blaguriad 
 Vegetative, vej'i-ta-tiv, Vegetive, vej'i- 
 
 tiv, a. tyfedigol, llysdyfol, blagurol 
 Vegete, vi-jit', a. bywiog, tirf 
 Vehemence, vî'hî-mëns, Vehemency, vi'- 
 
 hî-mën-sî, n. angerdd, taerni, awch 
 Vehement, vi'hi-ment, a. angerddol, 
 
 tanbaid, ffyrnig ; taer 
 Vehicle, vi'hi-kl, n. cludai, cludiedydd, 
 
 clud, cerbyd [bydol 
 
 Vehicular, vi-hik'u-lur, a. cludol, cer- 
 Veil, val, n. gorchudd, cuddlen : v. 
 
 gorchuddio, cuddio 
 Vein, van, n. gwythen, gwythien ; tuedd ; 
 
 ilinell, rheng. Poetic vein, awen 
 Veined, vand, Veiny, va'ni, a. gwythenog 
 Veliferous, vi-lif'ur-us, a. hwyliog 
 Velleity, ve-li'i-ti, n. lledflys, lledchwant 
 Vellication, vel-i-ka'sbun, n. cnöad ; 
 
 tymmhigiad, annogiad 
 Vellum, verum, n. memrwn, llyfn-groen 
 Velocipede, vi-los'i-pid, n. traedgerbyd 
 Velocity, vi-loVi-ti, n. buander, buandra, 
 
 cyflymdra, cyflymder 
 Velvet, veTvet, n. melfed, pali [we 
 
 Velveteen, vel-ve-tin', n. math o gotwm- 
 Velvety, vel'vet-i, a. fel melfed, meddal 
 Venal, vfnal, a. cyflogadwy, prynadwy, 
 
 gwobrchwantus ; gwythenol 
 Venality, vî-närî-tî, n. cyflogeiddrwydd 
 Venary, vi'nur-i, a. helwriaethol 
 Venatic, vi-nat'ik, a. helwraidd 
 Venation, vi-na'shun, n. helyddiaeth, 
 
 helwriaeth 
 Vend, vend, vt. gwerthu ; arwerthu 
 Vendee, vën-dî', n. prynwr, pryniedydd 
 Vender, ven'dur, Vendor, ven-doV, n. 
 
 gwerthwr 
 Vendibility, ven-di-biTi-tl, n. hywerthedd 
 Vendible, vën'dî-bl, a. gwerthadwy, hy- 
 
 werth 
 Vendition, ven-dish'un, n. gwerthiad, 
 
 gwerthiant 
 Vendue, ven'du, n. arwerthiad 
 
 391 
 
VER path, fät, ëre; met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twzztoo, twk=took; 
 
 Veneer, vi-nl'r', n. clawrgoed, arddalen : 
 
 vt. goruchwynebu, arddalenu 
 Yeneficial, ven-i-fish/al, a. gwenwynol ; 
 
 swynhudoi [gwenwynllyd 
 
 Venenate, yî-nî'nat, vt. gwenwyno : a. 
 Venenation, ven-i-na'shun, n. gwen- 
 
 wyniad 
 Venene, vi-nin', Venenose, vi-nl'nos, a. 
 
 gwenwynllyd 
 Venerable, ven'ur-a-bl, a. hybarch, 
 
 parchus ; parchadwy [barchedd 
 
 Venerableness, ven'ur-a-bl-nes, n. hy- 
 Venerate, ven'ur-at, vt. parchu, perchi, 
 
 anrhydeddu [parch 
 
 Veneration, ven-u-ra'shun, n. anrhydedd, 
 Venerator, ven'ur-a-tur, n. anrhydeddwr, 
 
 dyfriwr 
 Venereal, vî-nî'r'î-äl, Venerean, vî-nîV- 
 
 î-än, Venereous, vî-nîVî-üs, Vener- 
 
 ous, ven'ur-us, a. cydgnodiol ; chwant- 
 
 achol, anllad. Venereal disease, 
 
 poethglwyf, llosgfrech, anlladwst 
 Venery, ven'ur-i, n. cydgnawd ; helwr- 
 
 iaeth, helyddiaeth 
 Venesection, vi-ni-sek'shun, n. gwaed» 
 
 ollyngiad, gwaediad 
 Veney, ven'T, n. gwth, hergwd ; tarawiad 
 Venge, venj, vt. — Avenge 
 Vengeance, ven'jans, n. dial, dialedd, 
 
 cospedigaeth. With a vengeance, yn 
 
 angerddol, yn y radd eithaf 
 Vengeful, venj'fwl, a. dialeddgar, dialfawr 
 Vengement, venj'ment, n. dial, dialedd, 
 
 dialeddiad 
 Venial, vî'nî-äl, a. maddeuadwy [danas 
 Venison, ven'zn, n. hyddgig, helgig, cig 
 Venom, ven'iim, n. gwenwyn 
 Venomous, ven'um-us, a. gwenwynig, 
 
 gwenwynllyd [wyndra 
 
 Venomousness, ven'um-us-nes, n. gwen- 
 Venous, vi'nus, a. gwythenol 
 Vent, vent, n. agorfa, awyrdwll ; agerfa, 
 
 gwynt, anadl ; mynedfa, diangfa ; 
 
 gwerthiant : v. tyllu, rhoi gwynt i ; 
 
 gollwng allan. To give vent to, agor, 
 
 gollwng 
 Venter, ven'tur, n. croth, bru ; mam 
 Ventiduct, ven'ti-dukt, n. gwynt-fynedfa 
 Ventilate, ven'ti-lat, vt. awyro, awyroli, 
 
 rhoi gwynt i 
 Ventilation, ven-ti-la'shun, n. awyriad, 
 
 awyroliaeth, awyrdywysiad 
 Ventilator, ven'ti-la-tur, n. gwyntddor, 
 
 gwyntylliedydd, awyrddrws, awyrdwll 
 Ventosity, ven-tos'i-ti, n. gwyntogrwydd 
 Ventral, ven'tral, a. perthynol i'r bol 
 
 Ventricle, ven'tri-kl, n. cylla, cropa 
 Ventricose, ven-tri-kos', Ventricous, 
 
 ven'tri-kus, a. chwyddog, boliog 
 Ventriloquism, ven-tril'o-kwizm, n. bol- 
 
 lafariaeth, cuddlafariaeth 
 Ventriloquist, vën-trîro-kwíst, n. cudd- 
 
 lefarwr, bol-lafarwr, twyll-lafarwr 
 Venture, ven'tshur, v. anturio, beiddio : 
 
 n. antur, anturiaeth, baidd 
 Venturesome, ven'tshur-sum, Venturous, 
 
 ven'tshur-us, a. anturiol, beiddiol 
 Venus, vi'niis, n. Gwener ; seren Gwener 
 Veracious, vi-ra'shus, a. geirwir, gwir- 
 
 eiriog [ionedd 
 
 Veracity, vî-räs'î-tî, n. geirwiredd ; gwir- 
 Veranda, vi-ran'da, n. pendist 
 Verb, vurb, n. parwyddiad, perwyddiad, 
 
 berf, gair, prifair 
 Verbal, vur'bal a. parwyddol, perwydd- 
 
 iadol, berfol ; geiriol 
 Verbalize, vur'bal-iz, vt. geirioli, geirio 
 Verbally, vur'bal-i, ad. mewn geiriau 
 Verbatim, vur-ba'tim, ad. gair am air, 
 
 yn yr un geiriau [baeddu 
 
 Verberate, vur'bur-at, vt. euro, taro, 
 Verberation, vur-bu-ra'shun, n. curiad, 
 
 baeddiad, maeddiad, tarawiad 
 Verbiage, vur'bi-aj, n. geirgarweh, geir- 
 
 iogrwydd, amleiriaeth 
 Verbose, vur-bos', a. geirgar, geiriol, 
 
 geiriolus, amleiriol [amleiriaeth 
 
 Verbosity, vur-bos'i-ti, n. geirgarweh, 
 Verdancy, vür'dän-sî, n. gwyrddlesni, 
 
 gwyrddni, gwyrddedd 
 Verdant, vur'dant, a. gwyrddlas, gwyrdd 
 Verderer, Verderor, vur'dur-ur, n. golyg- 
 
 ydd coedwig 
 Verdict, vur'dikt, n. dedfryd, rheithfarn 
 Verdigris, vur'di-gns, n. gwyrddrwd efydd 
 Verditure, vur'dl-tshu'r, n. math o 
 
 wyrddliw [lesni 
 
 Verdure, vur'jur, n. gwyrddedd, gwyrdd- 
 Verdurous, vür'ju-rüs, a. gwyrdd, gwyrdd- 
 las 
 Verecund, ver'i-kund, Verecundious, ver- 
 
 î-kün'dî-üs, a. gwylaidd, cywilyddgar 
 Verecundity, ver-i-kun'di-tT, n. gwrid- 
 
 iad ; gwyledd, yswildod 
 Verge, vurj, n. gwialen, byrllysg, ber- 
 
 llysg ; cyffin, ymyl, goror : vi. tueddu, 
 
 gogwyddo, tywys 
 Verger, vur'jur, n. byrllysgydd 
 Verifiable, ver'i-fi-a-bl, a. profadwy 
 Verification, ver-i-fi-ka'shun, n. gwir- 
 
 iad, gwiriant, gwiriedigaeth, profiad ; 
 
 cadarnâd 
 
 392 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrzz azure; thin, thìs; j = dzh. VET 
 
 Verify, ver'i-fi, vt. gwirio, gorchwirio 
 Verily, ver'i-li, ad, yn wir, yn ddiau 
 Verisimilar, ver-i-sim'i-lur, a. tebyg, 
 
 tebygol [tebygolrwydd 
 
 Verisimilitude, ver-i-si-mil'i-tud, n. 
 Veritable, ver'i-ta-bl, a. gwirioneddol 
 Verity, ver'i-ti, n. gwir, gwiredd, gwir- 
 
 ionedd 
 Verjuice, vur'jus, n. surlyn, aesel 
 Vermeology, vür-mî-öTo-jî, n. pryfdraeth 
 Vermicelli, vür-mî-tshërî, n. math o 
 
 gyffaith 
 Vermicular, vur-mik'u-lur, Vermicu- 
 
 lous, vur-imk'u-lus, a. pryfol, pryfed- 
 
 ol ; torchedig [weithio 
 
 Vermiculate, vur-mik'u-lat, vt. brith- 
 Vermifuge, vur'mi-fuj, n. tarfbryf 
 Vermillion, vür-imTyün, n. cochliw 
 
 gloew 
 Vermin, vur'min, n. pryf, pryfyn, pryfed, 
 
 cynron ; trychfilod ; milod bychain 
 
 dinystriol [pryfed 
 
 Verminate, vur'mi-nat, vi. pryfedu, magu 
 Vermination, vur-mi-na'shun, n. pryfed- 
 
 iad [pryfol 
 
 Verminous, vur'mi-nus, a. pryfedog, 
 Vermiparous, vur-mip'a-rus, a. pryfedog, 
 
 cynronllyd [fwytaol 
 
 Vermivorous, vur-miv'o-rus, a. pryf- 
 Vernacular, vur-nak'u-lur, a. cynenid, 
 
 cynwynol, brodorol, eiddo y wlad ei 
 
 hun. Vernacular tongue, iaith y wlad 
 Vernal, vur'nal, a. gwanwynol. Vernal 
 
 equinox, alban eilir [las 
 
 Vernant, vur'nant, a. blodeuog, gwyrdd- 
 Vernility, yür-nîi'î-tî, a. gwaeledd, gwas- 
 
 eidd-dra, ufuddgarwch 
 Verrucose, ver-u-kos', a. dafadenog 
 Versal, vur'sal, a. cyfFredinol, hollol 
 Versatile, vür'sä-tìi, a. hydro ; amryw- 
 
 iog, cyfnewidiol, amryddawn 
 Versatility, vür-sä-tírî-tî, n. hydroedd, 
 
 amryfeiliant. Versatility of talents, 
 
 amryddoniad 
 Verse, vurs, n. gwers, adnod ; braich o 
 
 bennill ; prydyddiaeth, mydr. Blank 
 
 verse, mesur diodl, can benrydd 
 Versed, vurst, a. cyfarwydd, hyddysg 
 Versicle, vur'si-kl, n. gwersig, gwersan 
 Versification, vur-si-fi-ka'shun, n.mydr- 
 
 aeth, mydryddiaeth, cowyddiaeth 
 Versifier, vur'si-fi-ur, n. mydrwr ; pryd- 
 
 ydd [prydu 
 
 Versify, vür'sî-fi, v. mydru, cowyddu, 
 
 Version, vur'shun, n. cyfieithiad ; troad 
 
 Versus, vur'siis, pre. yn erbyn 
 _ 
 
 Vert, vurt, n. gwyrddgoed : a. gwyrdd 
 Vertebra, vür'tî-brä (pi. vertebrae), n. 
 
 glain y cefn, un o esgyrn y cefn 
 Vertebrae, vur'ti-bri, n. pi. esgyrn y cefn, 
 
 asgwrn y cefn [y cefn 
 
 Vertebral, vür'tî-bräl, a. perthynol i lain 
 Vertebrate, vur'ti-brat, a. glein-gefnol 
 Vertex, vur'teks (pi. vertices, vür'tî-sîz), 
 
 n. top, pen uchaf, copa, nen, crib, y 
 
 pwynt uwchben 
 Vertible, vur'ti-bl, a. hydro, troadwy 
 Vertical, vur'ti-kal, a. nenol, uchbenol. 
 
 Vertical angle, nenongl 
 Verticity, vür-tís'î-tî, n. hydröedd, cylch- 
 
 droad 
 Vertiginous, vur-tij'i-nus, a. hydroawl, 
 
 cylchdroawl ; pendroëdig 
 Vertigo, vur'ti-go, n. y bendro, y gysb 
 Vervain, vur'van, n. llysiau'r hudol 
 Vervel, vur'vel, n. coes-rwyau gwalch 
 Very, ver'i, a. gwir, yr un : ad. yn gwbl, 
 
 dros ben, tra, yn dra. Very well, o'r 
 
 goreu ; yn dda iawn. The very best, y 
 
 goreu oil, y goreu i gyd 
 Vesicant, ves'l-kant, a. pothellol 
 Vesicate, ves'l-kat, vt. pothellu, chwydalu, 
 
 chwysigenu 
 Vesicatory, vî-sîk'ä-tür-î, a. pothellyn, 
 
 chwydalen [en 
 
 Vesicle, ves'i-kl, n. chwysigen, chwysigl- 
 Vesicular, vi-sik'u-lur, a. chwysiglog, 
 
 pothellog [ucher, yr hwyr 
 
 Vesper, ves'pur, n. y seren nos, Gweno ; 
 Vespers, ves'purz, n. pi. ucherwyl, pryd- 
 
 nawnol weddi [nawnol 
 
 Vespertine, ves'pur-tin, a. ucherol, pryd- 
 Vespiary, vës'pî-ür-î, n. nith cacwn 
 Vessel, ves'el, n. llestr ; dodrefnyn : vt. 
 
 dodi mewn llestr, llestru. Air-vessel, 
 
 awyrgell, awyren, awyrell. Seed-ves- 
 sel, cib, hadgib 
 Vest, vest, n. gwisg, dilledyn ; bronwisg: 
 
 vt. gwisgo ; urddo, breinnio 
 Vestal, ves'tal, n. lleian, gwyryf sant- 
 
 aidd : a. lleianol, gwyryfol, pur, diwair 
 Vestibule, ves'ti-bul, n. porth, cyntedd 
 Vestige, ves'tij, n. ol, ol troed, brisg 
 Vestment, vestment, n. gwisg, amwisg, 
 
 cylched, dilledyn 
 Vestry, ves'tri, n. gwisgfa, gwisgle ofFeir- 
 
 iad mewn eglwy6 ; cyfarfod plwyfol. 
 
 Vestry-clerk, ysgrifenydd plwyf 
 Vestuary, ves'tshu-ur-i, n. dilladgell 
 Vesture, ves'tshur, n. gwisg, arwisg, dillad 
 Vetches, vet'shiz, n. pi. ífacbys, gwygbys 
 Vetchy, vet'shi, a. llawn ffacbys 
 
 393 
 
VIL path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅ=too, tẁk=took 
 
 
 Veteran, vet'ur-an, n. hen filwr, caled- 
 
 filwr : a. hen, oedranus, profedig, hen- 
 
 brawf 
 Veterinarian, vët-ür-î-nê'r'î-än, n.medd- 
 
 yg anifeiliaid, milfeddyg 
 Veterinary, vët'ür-î-nür-î, a. milfeddygol 
 Veto, vi'to, n. gwaharddiad, gwahardd 
 Vex, veks, v. blino, poeni, trallodi, go- 
 
 fidio, euro ; ymboeni, ymofidio 
 Vexation, vek-sa'shun, n. gofid, blinder 
 Vexatious, vëk-sa'shüs, a. gofidus, poen- 
 
 us, trallodus, helbulus 
 Vexillary, vëk~sírür-î, n. llummanwr: a. 
 
 llummanog 
 Viable, vi'a-bl, a. bywadwy 
 Viaduct, vi'a-dukt, n. pontífordd, fFordd- 
 
 bont 
 Vial, vi'al, n. costrelan, costrelig : vt. 
 
 costrelu, dodi mewn costrel 
 Viand, vi'and, n. bwyd, ymborth, cyweir- 
 
 fwyd 
 Viatic, vi-at'ik, a. teithiol 
 Viaticum, vi-at'i-kum, n. bwyd i'r daith, 
 
 teithfwyd, bwyllwrw, gosymaith 
 Vibrate, vi'brat, v. crynu, siglo yn ol ac 
 
 yn mlaen, dolysteinio, ymchwareu, 
 
 ymsiglo, ysgwyd [gydwad 
 
 Vibration, vi-bra'shîín, n. ymsiglad, ys- 
 Vibrative, vi'bra-tiv, Vibratory, vi'bra- 
 
 tür-î, a. ymysgydwol, crydiol 
 Vicar, vik'ur, n. ebrwyad, periglor, uch- 
 
 beriglor 
 Vicarage, vik'ur-aj, n. perigloriaeth. 
 
 Vicarage-house, periglordy 
 Vicarial, vî-këVî-äl, a. periglorol 
 Vicarious, vi-ke'r'i-us, a. dirprwyol 
 Vice, vis, n. drygioni, drygedd, bai, gwŷd ; 
 
 cogwrn tro, gafaelan, gafaelai : vt. tynu : 
 
 px. rhag-, is-. Vice-admiral, rhag- 
 
 lyngeswr. Vice-chancellor, rhag- 
 
 ganghellydd. Vice-president, islywydd 
 Vicegerent, vis-ji'r'ent, n. rhaglaw, huail 
 Vicenary, vi'sî-nür-î, a. ugeiniol 
 Viceroy, vis'roi, n. rhagfrenin, rhagdeyrn 
 Viceroyalty, vis-roi'al-ti, n. urddas rhag- 
 frenin [frenin 
 Viceroy ship, vis'roi- ship, n. swydd rhag- 
 Vicety, vi'sî-tî, n. manylwaith, manyl- 
 
 rwydd 
 Vicinage, vis'l-naj, n. cymydogaeth 
 Vicinal, vi-si'nal, Vicine, vî-sin', a. agos, 
 
 cyfagos [agosrwydd 
 
 Vicinity, vi-sin'i-ti, n. cymydogaeth; 
 Vicious, vish'us, a. drygionus, gwydus, 
 
 gwydiol, anfad [drygnawsedd 
 
 Viciousness, vîsh'üs-nës, n. drygioni, 
 
 Vicissitude, vî-sís'î-tud, n. newidiad ol- 
 
 ynol, cyfnewidioldeb, cylchgyfnewid- 
 
 iad, cylchroad, cylchdreigliad 
 Vicissitudinary, vi-sis-i-tu'di-nur-i, Vi- 
 
 cissitudinous, vî-sîs-î-tu'dî-nüs, a. 
 
 newidiol 
 Victim, vik'tTm, n. aberth ; ysglyfaeth 
 Victimize, vîk'tím-iz, vt. anrheithio, 
 
 yspeilio, ysglyfaethu 
 Victor, vik'tur, n. gorchfygwr, gorfodai 
 Victoria, vik-to'r'i-a, n. duwies budd- 
 
 ugoliaeth, Buddyg [gorchfygol 
 
 Victorious, vîk-tôVî-üs, a. buddugol, 
 Victory, vik'tur-i, n. buddugoliaeth, gor- 
 
 uchafiaeth. The goddess of victory, 
 
 Buddyg [gorchfyges 
 
 Victress, vik'tres, n. buddugolaethes, 
 Victual, vit'l, vt. porthi, bwydo, diwallu 
 Victualler, vit'lur, n. bwydiedydd ; gwerth- 
 
 ydd bwyd [bwytal, porth 
 
 Victuals, vit'lz, n. pi. lluniaeth, bwyd, 
 Videlicet, vi-del'i-set, ad. sef, hyny yw 
 Vidual, vid'u-al, a. gweddw, unigol 
 Viduity, vi-du'i-ti, n. gweddwdod 
 Vie, vi, v. cystadlu ; eilfyddu, ceisio'r 
 
 blaen 
 View, vu, n. golygfa, golwg, golygiad, 
 
 golygiant, trem ; bwriad, barn : vt. 
 
 edrych, golygu, tremio 
 Vigesimation, vi-jes-T-ma'shun, n. lladd- 
 
 iad un yn mhob ugain 
 Vigil, vij'il, n. noswyl, gwylnos, ucher- 
 
 wyl. Keeping of vigils, noswyliad 
 Vigilance, vij'i-lans, n. gwyliadwriaeth, 
 
 gofal, dyfalwch [falus 
 
 Vigilant, vij'i-lant, a. gwyliadwrus, go- 
 Vignette, viri-yet', n. addurndalaeth llyfr 
 Vigorous, vig'ur-us, a. grymus, bywiog ; 
 
 egn'iol, eidiol [der 
 
 Vigorousness, vig'ur- üs-nës, n. grymus- 
 Vigour, vig'ur, n. nwyfiant, grym, nerth; 
 
 egni, yni 
 Vile, vil, a. gwael, gorwael, bawaidd 
 Vileness, vil'nes, n. gwaeledd, salwedd ; 
 
 drygioni 
 Vilifier, vil'i-fi-ur, n. bychanwr, dirmyg- 
 
 wr, difri'wr, athrodwr, enllibiwr 
 Vilify, viVi-fi, vt. anmharchu, athrodi, 
 
 difri'o, enllibio 
 Villa, vil'a, n. gwlatty [dref 
 
 Village, vîl'aj, n. pentref, maesdref, cor- 
 Villager, vil'a-jur, n. pentrefwr 
 Villagery, víra-jür-î, n. pentrefi 
 Villain, vil'an, n. taiog, caeth-ddeiliad ; 
 adyn, dyhiryn, esgelerddyn, dry^ddyn 
 Villanize, vil'a-niz, vt. difri'o 
 
 394 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; j^dzh. VIS 
 
 Villanous, viTa-nus, a. ysgeler, atgas, 
 
 drygus, anfadus 
 Villany, vil'a-m, n. dyhirwch, ysgelerder 
 Villatic, vi-lat'ik, a. pentrefig, pentrefol 
 Yillose, vi-los', Villous, virus, a. blewog, 
 
 cedenog, garw [gwiail 
 
 Viminal, vi'mi-nal, a. gwi'alenol, yn dwyn 
 Vimineous, vi-min'yus, a. gwi'alenol, 
 
 gwialenog [goch 
 
 Vinaceous, vi-na'shus, a. gwinol, gwin- 
 Vincible, vm'si-bl, a. gorchfygadwy 
 Vincture, vingk'tshur, n. rhwymyn ; 
 
 rhwymiad 
 Vindicate, vin'di-kat, vt. heuriannu, am- 
 
 ddiffyn ; cyfiawnâu [iawnaol 
 
 Vindicative, vin'di-ka-tiv, a. cyf- 
 Vindication, vín-dî-ka'shün, n. diffyn- 
 
 iad, amddiíFyniad, heuriant 
 Vindicator, vin'dl-ka-tur, n. amddiffynwr 
 Vindicatory, vîn'dî-ka-tür-î, a. dialeddol, 
 
 cospedigol, cospol ; cyfiawnaol 
 Vindictive, vin-dik'tiv, a. dialeddol, 
 
 dialgar 
 Vine, vin, n. gwinwydden. Vine- 
 dresser, gwinllanydd [surlyn 
 Vinegar, vín'î-gür, n. gwinegr, aesel, 
 Vineyard, vin'yurd, n. gwinllan 
 Vinolency, vi'no-ien-si, n. meddwdod 
 Vinous, vi'nus, a. gwinaidd, gwinllyd 
 Vintage, vin'taj, n. casgliad gwinrawn, 
 
 cynauaf gwin ; cnwd y winllan 
 Vintager, vin'ta-jur, n. casglwr gwinrawn 
 Vintner, vint'nur, n. gwerthwr gwin, 
 
 gwinwr, gwinydd 
 Vintry, vin'tri, n. gwinfa, gwindy 
 Viol, vi'ul, n. crwth, crythyn 
 Violable, vi'o-la-bl, a. llygradwy, treis- 
 
 adwy, halogadwy [troseddu 
 
 Violate, vi'o-lat, vt. halogi, treisio ; tori, 
 Violator, vi'o-la-tur, n. halogwr, treisiwr ; 
 
 torwr, troseddwr 
 Violation, vi-o-la'shun, n. toriad ; treis- 
 
 iad, halogiad, troseddiad 
 Violence, vi'o-lens, n. gormes, trais, cam, 
 
 traha, gorthrech, grym, angerddoldeb 
 Violent, vi'o-lent, a. tanbaid, ffyrnig, 
 
 tanllyd, angerddol. A violent op- 
 pressor, dirdreisiwr 
 Violet, vi'o-let, n. crynllys, meddygyn ; 
 
 llysiau'r Drindod : a. du-las 
 Violin, vi-o-lin', n. crwth, crythyn 
 Violinist, vi-o-lin'ist, n. crythor, ffilor 
 Violoncello, vî-o-lon-tshëro, n. hirgrwth 
 Viper, vi'pur, n. gwiber, neidr, sarff 
 Viperine, vi'pur-in, Viperous, vi'pur-us, 
 
 a. gwiberog, gwiberaidd 
 
 Virago, vi-ra'go, n. gwrwraig, mabwraig, 
 
 gwrforwyn, gwrolwraig, rhyfelwraig, 
 
 garwen, cecren, tafodes 
 Virescent, vi-res'ent, a. gwyrddaidd, 
 
 gwyrddlas 
 Virgin, vur'jin, n.gwyryf, morwyn, eigr: 
 
 a. dihalog, morwynol, gwyryfol. Vir- 
 gin bees, cynhaid 
 Virginal, vür'jî-näl, a. pur : n. offeryn 
 
 cerdd o'r enw 
 Virginity, vur-jin'i-ti, |n. morwyndod, 
 
 gwyryfod; ddiweirdeb [sidydd 
 
 Virgo, vur'go, n. un o arwyddion y 
 Virile, vir'il, a. gŵraidd, gwrol 
 Virility, vî-rîri-tî, n. gŵreiddrwydd, 
 
 gŵreindod [redol, galluedigol 
 
 Virtual, vur'tshu-al, a. eifeithiol; gweith- 
 Virtually, vur'tshu-al-i, ad. mewn effaith 
 Virtue, vur'tshu, n. rhinwedd, effaith, 
 
 gallu, nerth ; diweirdeb. To make a 
 
 virtue of necessity, troi rhaid yn 
 
 rheswm 
 Virtueless, vur'tsbu-les, n. dirinwedd 
 Virtuoso, vur-tu-o'zo (pi. virtuosi, vur- 
 
 tu-o'zi), n. hoffwr cywreinbethau a 
 
 henafiaeth 
 Virtuous, vur'tshu-us, a. rhinweddol, 
 
 effeithiol ; daionus [weddoldeb 
 
 Virtuousness, vur'tshu-us-nes, n. rhin- 
 Virulence, vir'u-lens, Virulency, vir'u- 
 
 lën-sî, n. gwenwyn, adwythigrwydd, 
 
 ffyrnigrwydd 
 Virulent, vir'u-lent, a. gwenwynig, cen- 
 
 figenus, adwythig [wyn 
 
 Virus, vi'r'us, n. gôr, crawn briw; gwen- 
 Visage, viz'aj, n. gwyneb, gwynebpryd, 
 
 gwedd, golwg [ion 
 
 Viscera, vis'ur-a, n. pi. perfedd, coludd- 
 Visceral, vis'ur-al, a. perfeddol 
 Viscerate, vis'ur-at, vt. diberfeddu 
 Viscid, vis'id, a. gwydn, glydiog 
 Viscidity, vi-sid'T-ti, Viscosity, vís-kòV- 
 
 î-tî, n. gwydnedd, glydiogrwydd, glyd- 
 
 rwydd 
 Viscount, vi'kuwnt, n. coriarll, isiarll 
 Viscountess, vi'küẅn-tës, n. coriarlles, 
 
 isiarlles [aeth 
 
 Viscountship, vi'küẅnt-shíp, n. isiarll- 
 Viscous, vis'kus, a. glydiog, gwydn 
 Visibility, vîz-î-bîrî-tî, Visibleness, viz'- 
 
 î-bl-nës, n. hyweledd, amlygedd, am- 
 
 lygrwydd 
 Visible, vîz'î-bl, a. hywel, gweladw)-, 
 
 amlwg, canfodadwy 
 Vision, vizh'un, n. gweledigaeth; golwg, 
 
 gweled 
 
 395 
 
VOL path, fät, ëre, met, mä-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, tw=too, twkrrtook; 
 Visionariness, vizh'un-ur-i-nes, n.| Vizard, viz'urd, n. mwgwd, miswrn 
 
 breuddwydiolrwydd 
 Visionary, vîzh'ün-ür-î, a. dychymygol, 
 
 breuddwydiol, gwagddychymygol : n. 
 
 coegweledydd, breuddwydiwr 
 Visit, viz'it, v. ymweled âg, gofwyo, 
 
 gwesta : n. ymweliad, gofwyad, gwest 
 Visitant, viz'i-tant, n. gwestwr, ymwelwr, 
 
 gwestai [gofwy 
 
 Visitation, víz-î-ta'shün, n. ymweliad, 
 Visitor, viz'i-tur, n. ymwelwr, gwestai, 
 
 gofwywr 
 Visive, vi'siv, a. gwelediadol 
 Visor, viz'ur, n. iFug, miswrn, gwyneb- 
 
 fwgwd [coed 
 
 Vista, vis'ta, n. golygfa neu rodfa rhwng 
 Visual, vizh'u-al, a. golygol, tremiol 
 Vital, vi'tal, a. bywiol, bywydol 
 Vitability, vi-ta-bil'i-ti, n. bywydoliaeth 
 Vitals, vi'talz, n. pi. bywydolion 
 Vitiate, vísh'î-at, vt. llygru, gwaethu, 
 
 halogi 
 Vitiation, vish-i-a'shun, n. llygriad, 
 
 gwaethygiad, halogiad 
 Vitiosity, vish-i-os'i-ti, n. dwfn-lygriad, 
 
 halogrwydd [aidd 
 
 Vitreous, vit'n-us, a. gwydrol, gwydr- 
 Vitrification, vit-ri-fi-ka'shun, n.gwydr- 
 
 oliad, gwydrogiad 
 Vitrify, vifn-fi, v. gwydroli, gwydrogi, 
 
 ymwydroli [o'r enw 
 
 Vitriol, vit'ri-ul, n. defnydd adnabyddus 
 Vituline, vit'u-lin, a. perthynol i lo, 
 
 perthynol i gig llo 
 Vituperate, vi-tu'pur-at, vt. beio, cablu, 
 
 ceryddu, gwarthruddio 
 Vituperation, vi-tu-pu-ra'shun, n. cer- 
 
 yddiad, gwarthruddiad, cabliad 
 Vituperative, vî-tu'pür-a-tîv, a. beiol, 
 
 ceryddol 
 Vivacious, vi-va'shus, a. bywiog, heinif, 
 
 hawntus, hoew, hoenus [gor-hoen 
 
 Vivacity, vi-vas'I-ti, n. bywiogrwydd, 
 Vives, vivz, n. math o afiechyd ar feirch 
 Vivid, viv'id, a. bywiog, heinif, eidiol, 
 
 hoenus [eidiogrwydd 
 
 Vividness, vìVíd-nës, n. bywiogrwydd, 
 Vivific, vi-vif'ik, bywâus, bywocâus 
 Vivificate, vi-vif'i-kat, vt. bywiogi, byw- 
 
 ocâu ; adnewyddu 
 Viviflcation, vîv-î-fî-ka'shün, n. bywocâd 
 Vivify, viv'i-fi, vt. bywio, bywiogi, bywâu 
 Viviparous, vi-vip'ur-us, a. bywhiliog 
 Vixen, vik'sn, n. arthwraig, cecren, 
 
 llwynoges [hyny yw 
 
 Viz., viz (talfyriad o Videlicet), ad. sef, 
 
 Vizier, viz yür,n. prif swyddogyn Nhwrci 
 Vocable, vo'ka-bl, n. gair; enw 
 Vocabulary, vo-kab'u-lur-i, n. geirlyfryn, 
 geirlechres, broddiadur, geirlyfr, geir- 
 iadur 
 Vocal, vo'kal, a. lleisiol, llafarseiniol, 
 llefarol. Vocal music, ceiniedi, cerdd 
 dafod. Vocal rock, craig lefair 
 Vocalist, vo'kal-ist, n. cantor, cerddor 
 Vocality, vo-kärî-tî, Vocalness, vo'kal- 
 
 nës, n. llafarogrwydd, lleisiolrwydd 
 Vocalize, vo'kal-iz, vt. llafarseinio 
 Vocation, vo-ka'shun, n. galwad, galwad- 
 
 igaeth 
 Vocative, vöVâ-tîv, a. galwedigol. Voca- 
 tive case, galwai, cyflwr galwedigol 
 Vociferate, vo-sif'ur-at, v. bloeddio, 
 gwaeddu, crochlefain, ysgrechain, ban- 
 llefain, bloeddian, crochwaeddu 
 Vociferation, vo-sîf ü-ra'shün, n. croch- 
 
 floedd, banllefiad, arwaedd 
 Vociferous, vo-sif'ur-us, a. bloeddfawr, 
 crochleisiol, banllefol [cymeriad 
 
 Vogue, vog, n. defod, arfer, arferiad, 
 Voice, vols, n. llais, lleferydd, lief, llafar; 
 gair. Imperfect voice, lledlef. Of a 
 rough voice, gerwin-llais. To cry 
 with a shrill voice, crochleisio 
 Void, void, a. gwag, ofer, dirym ; di-, 
 an-, heb : vt. arlloesi, ymadael â, cothi: 
 n. gwag, gwagle, gwagfa. To make 
 void, dirymu. Void of light, dioleu, 
 anoleu, heb oleu [rymadwy 
 
 Voidable, voi'da-bl, a. arlloesadwy ; di- 
 Voidance, voi'dans, n. arlloesiad 
 Voider, voi'dur, n. cawell briwfwyd 
 Voidness, void'nes, n. gwagder, gwagedd 
 Volant, volant, a. hedegog, hedegol, 
 
 hedol, ehedog 
 Volatile, völ'ä-tîl, a. hedegol, hoewan, 
 
 hedin, hed- ; anwadol, gwammal 
 Volatility, völ-ä-tîrî-tî, n. ehedogrwydd, 
 ffw ; gwammaldra [hediniad 
 
 Volatilization, völ-ä-tîl-î-za'shün, n. 
 Volatilize, vörâ-tíl-iz, vt. hedino 
 Volcanic, vol-kaii'ik, a. llosgfynyddol 
 Volcano, vol-ka'no, n. llosgfal, llosgfyn- 
 
 ydd 
 Volery, vöTür-î, n. haid o adar 
 Volitation, völ-î-ta'shün, n. ehediad 
 Volition, vo-lish'un, n. ewyllysiad, myniad 
 Volley, vol'i, n. crochruthr, cawod o 
 
 ergydion : v. taflu allan, cydsaethu 
 Voltagraphy, vol-tag'ra-fi, n. trydan- 
 debiaeth 
 
 396 ' 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrrz azure; thin, thìs; jnrdzh. 
 
 WAF 
 
 Voltaic, vol-ta'ik, a. trydanol 
 Voltaism, vòTtä-ízm, n. trydaniaeth 
 
 fferyllaidd, galfaniaeth 
 Voltameter, völ-täm'î-tür, n. trydan- 
 
 iadyr, galfaniadyr 
 Volubility, völ-u-bírî-tî, n. hydreigledd; 
 
 ffraethder, íFraethineb, hyawdledd 
 Voluble, vol'u-bl, a. hydreigl ; iFraeth, 
 
 hyawdl, rhugl, Uithrig, parablus 
 Volume, voTum, n. cyfrol, cyflyfr ; maint, 
 
 corffolaeth 
 Voluminous, vo-lu'im-nus, a. tewblyg, 
 
 amlblyg, amlran, helaeth, llawn. 
 
 A voluminous work, Uyfr helaethlavvn 
 Voluntariness, vòTün-tür-î-nës, n. gwir- 
 
 foddoldeb, ewyllysgarwch 
 Voluntary, vòTün-tür-î, a. gwirfoddol, 
 
 ewyllysgar. Voluntary system, gyfun - 
 
 drefn wirfoddol 
 Volunteer, vol-un-ti'r', n. gwirfoddiad, 
 
 milwr gwirfodd : v. rhyddgynyg, rhoi 
 
 ei hun yn wirfoddol 
 Voluptuary, vo-lup'tshu-ur-i, n. glwth, 
 
 gloddestvvr, moethyn, trythyllwr, 
 
 ancwynai [glythig 
 
 Voluptuous, vo-lup'tshu-us, a. glwth, 
 Voluptuousness, vo-lup'tshu-us-nes, n. 
 
 glythineb, glythni 
 Volutation, vol-u-ta'shun, n. ymdreiglad 
 Volution, vo-lu'shun, n, nydd-droad 
 Vomit, vom'it, n. cyfog, chwyd, gor- 
 
 chwyd; cyfoglyn, cyfogydd: v.ehwydu, 
 
 cyfogi, bwrw i fyny 
 Vomition, vo-mish'un, n. cyfogiad 
 Vomitive, vom'i-tiv, a. cyfogol 
 Vomitory, vöm'î-tür-î, a. chwydbair : n. 
 
 cyfoglyn ; diangddrws chwareudy 
 Voracious, vo-ra'shus, a. gwancus, rheibus 
 Voraciousness, vo-ra'shus-nes, Voracity, 
 
 vo-räs'î-tî, n. gwanc, gwancusrwydd 
 Vortex, vor'teks (pi. vortices, vor'ti-siz), 
 
 n. sugnbwll, pwll tro ; trowynt, corwynt 
 Vortical, voVti-kal, a. troawl 
 Votaress, vo'tür-ës, n. addunwraig, eidd- 
 
 unwraig ; addoles 
 
 Votary, vo'tur-I, n. addunwr, eiddunwr ; 
 
 addolwr : a. diofrydog, addunedol 
 Vote, vot, n. pleidlais : v. pleidleisio ; 
 
 ethol, dewis 
 Voter, vo'tur, n. pleidleisiwr 
 Votive, vo'tiv, a. addunedol, diofrydol, 
 
 cysegredig 
 Vouch, viiwtsh, v. gwirio, gwarantu 
 Voucher, vuw'tshur, n. prawfysgrif ; tyst 
 Vouchsafe, vüŵtsh-saf, v. gweled yn 
 
 dda, teilyngu, bod yn wiw gan, can- 
 
 iatâu, cenatâu [yngiad 
 
 Vouchsafement, vuwtsh-saf'ment, n. teil- 
 Vow, vuvv, n. adduned, eidduned, addewid, 
 
 gofunad, diofryd : v. addunedu, eidd- 
 
 uno, gofuno, diofrydu 
 Vowel, vuw'el, n. llafariad, llafarai ; 
 
 llafarsain ; llafarlythyren 
 Voyage, voi'aj, n. mordaith, mordwyaeth : 
 
 v. morio, mordeithio, mordwyo 
 Voyager, voi'a-jur, n. mordeithiwr, mor- 
 
 dwywr, moriwr, morwr 
 Vulcanian, vul-ka'ni-an, a. tânol 
 Vulcanize, vul'kan-iz, vt. llosgfeinio 
 Vulgar, vul'gur, a. cyffredin, gwerinol ; 
 
 anfoesgar, difoes ; isel, gwael : n. 
 
 gwerinos, gwerin [iaith 
 
 Vulgarism, vürgúr-îzm, n. serthair, isel- 
 Vulgarity, vul-gar'i-ti, n. anfoesgar web, 
 
 difoesedd 
 Vulgate, vuTgat, n. y cyfieithiad Lladin 
 
 o'r Bibl a arferir yn eglwys Rhufain 
 Vulnerable, vul'nur-a-bl, a. archolladwy, 
 
 hyglwyf 
 Vulnerary, vul'nur-ur-i, a. clwyfiachaol : 
 
 n. Uysieuyn neu eli addas i glwyfau 
 Vulnerate, vürnür-at, vt. archolli 
 Vulpine, vuTpin, a. llwynogaidd, cad- 
 
 noaidd ; ystrywgar, cyfrwys 
 Vulture, vul'tshur, n. aderyn rheibus o'r 
 
 enw, fíwltur, bury, aderyn y llwch gwyn 
 Vulturine, vuTtshu-rin, a. perthynol i'r 
 
 iFwltur; gwancus, rheibus 
 Vulturous, vürtshu-rüs, a. tebyg i'r 
 
 iFwltur ; rheibus, gorwancus 
 
 W 
 
 T^TABBLE, wob'l, vi. honcian, hwnt- 
 ian, telgynu, telgyngu 
 
 Wad, wöd, Wadding, wöd'íng, n. tusw, 
 sypyn, sechddefnydd, tenlli 
 
 Waddle, wod'l, vi. myned o glun i glun 
 fel hwyaden, bon-gamu, clunhecian, 
 honcian, siglgerdded [beisio 
 
 Wade, wad, vi. cerdded trwy ddwfr, rhydio, 
 
 Wafer, wa'für, n. llethen ; afrlladen, 
 
 arladen, arlladen 
 Waft, waft, v. chwyfanu, chwyfio, chwyf- 
 
 drosi, trosglwyddo ; hwylio drosodd : 
 
 n. chwyfiad, chwyfaniad, cychwyfan 
 Waftage, waf'taj, n. nawfdrosiad, chwyf- 
 
 gludiad [glwyddwr 
 
 Wafter, wäf'tür, n. trosglwyddfad ; tros- 
 
 397 
 
WAR path, fät, êre, met, mä-rine, pin, orb, on, curve, cut, twrztoo, twk^ztook; 
 
 Wag, wag, n. digrifwas, cellweiriwr ; 
 ysgentyn : v. ysgwyd, siglo, honcian 
 
 Wage, waj, vt. cyngwystlo. To wage 
 war, rhyfela, gwneuthur rhyfel, lluyddu 
 
 Wager, wa'jür, n. cyngwystl : v. cy- 
 ngwystlo 
 
 Wages, wa'jlz, n. pi. cyflog, hur 
 
 Waggery, wäg'ür»î, Waggishness, wäg'- 
 îsh-nës, n. digrifedd, ysmaldod 
 
 Waggish, wäg'ísh, a. digrif, cellweirus 
 
 Waggle, wag'l, v. gwegian, honcian, 
 
 ymsiglo 
 
 [certwyn 
 
 Waggon, wäg'ün, n. men bedair-olwyn, 
 Waggoner, wäg'ün-ür, n. certwynwr 
 Wagtail, wag'tal, n. tinsigl y gŵys, sigl- 
 din y gŵys, sigl ei gwt ; chwidrferch, 
 chwidrogen 
 Waif, waf, n. diffaeth, peth diarddel 
 Wail, wal, v. cwynfan, wylofain, galaru, 
 gwylo, cwynofain : n. wylofain, cwyn- 
 fan, ochain, oernad, oergri 
 Wailful, wal'fwl, a. galarus, cwynfanus 
 Wain, wan, n. certwyn, men. Charles's 
 wain, y cydser llun y llong, y saith 
 seren ogleddol, yr arth 
 Wainscot, wan'skut, n. parwydwaith 
 
 coed, paredfwrdd : vt. parwydfyrddio 
 Waist, wast, n. gwasg, mein-goríF, canol 
 y gwregys. Slender-waisted, arch- 
 fain [bais 
 Waistcoat, was'kot, n. gwasgod, gwasg- 
 Wait, wat, v. aros, dysgwyl. To wait on, 
 heilio, gwasanaethu; ymweled âg. 
 To lie in wait, cynllwyno. Waiting- 
 maid, Uawforwyn [heilydd 
 Waiter, wa'tür, n. dysgwyliwr ; heilyn, 
 Waits, wats, n. pi. cylchgler, nosglerwyr 
 Waive, wav, vt. rhoi i fyny ; cymeryd yn 
 
 esgusodol 
 
 Wake, wak, (woke), v. deffröi, deffro, di- 
 
 huno ; gwylio : n. gwylmabsant, gwyl- 
 
 nos ; gwyliadvvriaeth ; ol neu hoewal 
 
 llong ar ddwfr [iadwrus 
 
 Wakeful, wak'fwl, a. dihun, effro, gvvyl- 
 
 Wakefulness, wak'fwl-nes, n. deffrous- 
 
 rwydd, anhunedd 
 Wale, wal, n. crychni mewn brethyn; 
 
 estyll allanol ystlysau llong 
 Wales, walz, n. Cymru. North Wales, 
 Gwynedd. South Wales, Deheubarth 
 Walk, wok, v. cerdded, rhodio, rhodiena, 
 tramwy: n. cerddediad, rhodiad; rhod- 
 fa, llwybr. Walking-stick, fíbn, llaw- 
 fFon. Walk-mill, pandy. Sheep-walk, 
 pordir defaid. To walk in, dyfod i 
 mewn 
 
 Wall, wöl, n. mur, gwal, caer, magwyr ; 
 
 pared, parwyd: vt. gwalio, murio, 
 
 caeru, magwyro. Wall-eyed, llygad- 
 
 frith. Wall-flower, blodau'r fagwyr, 
 
 murflodeuyn. Wild wall-flower, llys- 
 
 iau y Haw. Wall-fruit, murffrwyth, 
 
 iFrwyth ar fur. Party-wall, gwahanfur 
 
 Wallet, wòTët, n. ysgrepan, cwd deuben 
 
 Wallop, wòTüp, vi. crychiasu, berwi 
 
 Wallow, wöro, v. ymdreiglo, ymdryboli, 
 
 ymdrybola : n. ymdreigl 
 Walnut, wôrnüt, n. cneuen Ffrengig. 
 
 Walnut-tree, collen Ffrengig 
 Walrus, wöTrüs, Waltron, wörtrün, n. 
 
 morfarch 
 Waltz, wölts, n. math o daplas 
 Wamble, wom'bl, vi. chwydu 
 Wan, won, a. gwelw, gwelwlas, glaswyn, 
 
 gwynwelw, llwyd 
 Wand, wönd, n. gwialen, meinffbn. 
 Magician's wand, hudlath. Mete- 
 wand, mesur, Hath 
 Wander, wön'dür, v. crwydro, gwibio, 
 
 amrodio ; cyfeiliorni 
 Wanderer, wön'dür-ür, 11. crwydryn, 
 
 crwydrai, gwibiad, gwibiwr 
 Wanderoo, won'dür-ẅ, n. math o epa 
 Wane, wan, n. traul, trai ; adeg, cil : vi. 
 
 treio, cilio, lleiâu, ymgilio 
 Wanghee, wäng'hî, n. math o gorsen 
 Wanness, wön'ës, n. gwelwedd, gwyn- 
 
 lesni, gwanliw, glaswyni 
 Want, wont, n. annghen, eisiau, eisiw, 
 eisiwed, eisiwyd, gwall; tlodi: v. bod 
 mewn eisiau ; bod heb feddu. Want 
 of, di-, an-. Want of breath, diffyg 
 anadl. Want of care, diofaledd, ano- 
 faledd. I want to see him, yr wyf 
 am ei weled 
 Wanting, wön'tíng, a. diffygiol, mewn 
 
 eisiau o, yn fyr 
 Wanton, wön'tün, a. anllad, nwyfus, 
 trythyll, cnawdwyllt : n. anllad-ddyn, 
 anlladferch : vi. nwyfchwareu, anlladu ; 
 masweddu [nwyfiant 
 
 Wantonness, wön^ün-ës, n. anlladrwydd, 
 Wantwit, wönt'wîr, n. ynfydyn _ 
 Wanty, won'tî, n. tengl, uchgengl 
 Wapacut, wap'a-kut, n. dylluan Amer- 
 icanaidd [cantref 
 
 Wapentake, wa r pn-tak, n. cwmwd, 
 Wapiti, wäp'î-tî, n. math o garw 
 War, wôr, n. rhyfel ; milwriaeth ; aer, 
 cad : v. rhyfela, milwrio. Man-of- 
 war, cadlong. Man of war, rhyfelwr. 
 Weapons of war, cunnellt 
 
 398 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; jrrdzh. WAT 
 
 Warble, wor'bl, v. crychleisio, mwyn- 
 
 byncio, canu, cathlu [cethlydd 
 
 Warbler, wör'blür, n, tôn-grychydd, 
 Warbling, wör'blíng, a. crychleisiad, 
 
 cethlyddiaeth. The warbling of birds, 
 
 cathliad adar 
 Ward, word, n. cadwraeth, ceidwadaeth, 
 
 gwarchodaeth ; un dan geidwadaeth 
 
 neu nawdd ; dalfa, carchar ; parthran, 
 
 ardal ; rhwyll clo neu alwedd : v. 
 
 gwarchadw, gwarchod, gwylied, am- 
 
 ddiffyn ; troi heibio 
 Ward age, wör'daj, n. tâl yr wylfa 
 Warden, wôr'dn, n. gwarcheidwad 
 Wardenship, wör'dn-shîp, n. gwarcheid- 
 
 wadaeth 
 Warder, wör'dür, n. gwarchodwr, gwyliwr 
 Wardmote, wörd'mot, n. cymharthlys 
 Wardrobe, wörd'rob, n. gwisgfa, dilladfa, 
 
 dilladgell [ceidwadaeth 
 
 Wardship, wörd'shíp, n. gwarchodaeth, 
 Ware, wë'r, a. gochelgar : n. eiddo 
 
 gwerthadwy. Wares, nwyddau. Earth- 
 en-ware, llestri pridd. Hard ware, 
 
 nwyddau haiarn. Small wares, mân- 
 
 nwyddau 
 Warehouse, wë'r'hüẅs, n. ystordy, 
 
 ystorfa, nwyddfa [rhyfel 
 
 Warfare, wör'fê'r, n. milwri, milwriaeth, 
 Wariness, wë'r'î-nës, n. gochelgarwch ; 
 
 pryder, pwyll 
 Warlike, wor'lik, a. rhyfelgar, milwraidd 
 Warlock, wor'luk, n. brudiwr, swynwr, 
 
 dewin 
 Warm, worm, a. twyrn, twymn, gwresog, 
 
 brwd, cynhes : v. twymo, cynhesu, 
 
 clauaru ; gwresogi. Warming-pan, 
 
 padell dwymo. To warm one's self, 
 
 ymdwymno, ymdwymo 
 Warmness, wôrm'nës, Warmth, wörmth, 
 
 n. gwres, gwresogrwydd, cynhesrwydd 
 Warn, worn, vt. rhybuddio, rhagrybuddio 
 Warning, wör'nîng, n. rhybudd, rhy- 
 
 buddiad; gwys 
 Warp, wörp, n. ystof, dylif: v. ystofi, 
 
 dylifo ; gŵyro, lleddfu ; camdròi 
 Warrant, wör'änt, n. gwarant, arwiriant ; 
 
 gwys, atafaelwys ; awdurdod : vt. 
 
 gwarantu ; dilysu, arwirio, arwaesu, 
 
 ardystio ; awdurdodi 
 Warrantable, wör'än-tä-bl, a. gwarant- 
 
 adwy, cyfiawnadwy 
 Warrantee, wör-än-tî', n. achretâwr 
 Warrantor, wör-än-tör', n. gwarantydd 
 Warranty, wör'än-tî, n. gwarantrwydd, 
 
 arwaesaf; awdurdod 
 
 Warren, wör'ën, n. cwning-gaer 
 Warrener, wör'ën-ür, n. cwningwr, ceid- 
 
 wad cwning-gaer 
 Warrior, wöVî-ür, n. rhyfelwr, brythwr, 
 
 milwr, aerwr, cadwr, lluyddwr 
 Wart, wôrt, n. dafaden, yllyr 
 Warty, wôr'tî, a. dafadenog 
 Warwick, wor'ik, n. Caerwythelin 
 Wary, wë'r'î, a. gochelgar, gwagelog, 
 pwyllog [bu : pt. — Be 
 
 Was, woz, vi. oeddwn ; oedd ; bum, buais ; 
 Wash, wösh, v. golchi, glanâu: n. golch, 
 golchfa ; mignen, corsle ; golchion. 
 Wash-ball, golchbelen, pelen olchi. 
 Wash-beetle, golchbren, golchffon. 
 Wash-bowl, ymolchgawg. Wash-brew, 
 uwdsucan, mwdran, llymry. Wash- 
 house, golchdy, tŷ golchi. Wash- 
 pot, crochan golchi 
 Washerwoman, wösl/ür-wẁm-än, n. 
 
 golchwraig, golchuries, golchyddes 
 
 Washing, wosh r ing, n. golchiad, ym- 
 
 olchiad. Washing-place, golchfa, 
 
 ymolchfa [Uyd 
 
 Washy, wösh^, a. dyfrllyd, llaith, golch- 
 
 Wasp, wösp, n. cacynen. Wasps, cacwn, 
 
 cacwn geifr 
 Waspish, woVpish, a. cacynaidd, colynog, 
 cecrus, afrywiog [rwydd 
 
 Waspishness, wös^ísh-nës, n. anniddig- 
 Wassail, wös / ël, n. math o wirod 
 Wast, wöst, pt. ail berson unigol. — Be. 
 
 Thou wast, oeddit 
 
 Waste, wast, v. gwastraffu, oferdreulio, 
 
 afradu, difa ; difrodi, anrheithio ; 
 
 methu, difanu, nychu, elwi : a. 
 
 ofer, difudd, diles ; annghyfannedd, 
 
 diffaith, anial, gwyllt, gorest : n. 
 
 gwastraff, colled ; difrod, gorest, an- 
 
 nghyfanneddle, difTeithdir ; nychdod, 
 
 darfodedigaeth. Waste-book, llyfr 
 
 gores. To lay waste, anrheithio, 
 
 difFeithio [us, afradlon 
 
 Wasteful, wast'fŵl, a. gwastraffus, afrad- 
 
 Wastefulness, wast'fŵl-nës, n. gwastraff, 
 
 afradlonedd 
 Wastel, wòYtël, n. math o fara 
 Wastethrift, was^thrift, n. gwastraffwr, 
 
 oferddyn, afradyn 
 Watch, wötsh, v. gwylio, gwylied ; dys- 
 gwyl : n.gwyliadwriaeth ; oriawr, orlais. 
 Watch-house, gwylfa,gwylfan, gwyldy. 
 Watch-tower, gwyldwr, gwylfa. Watch- 
 word/ arwyddair, cyfrinair, gwylair. 
 Watch and ward, nos a dydd wyliad. 
 Night-watch, nos wyliadwriaeth 
 
 399 
 
WEA path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twrrtoo, twkrztook 
 
 
 Watchet, wöt'shët, a. goleulas, glaswyn 
 Watchful, wötsh'fŵl, a. gwyliadwrus, 
 
 anhunog, effro, gofalus 
 Watchfulness, wötsh'fẁl-nës, n. gofal, 
 
 gwyliadwrusrwydd, dyfalwch 
 Watching, wöt'shíng, n. gwyliadwriaeth, 
 
 gwyliad 
 Watchmaker, wotsh'ma-kur, n. oriorydd 
 Watchman, wötsh'män, n. gwyliedydd, 
 
 gwylydd 
 Water, wô'tür, n. dwfr, dwr ; aw, gwy : vt. 
 dyfrâu, dyfru. Water-bearer, dyfr- 
 gludydd. Water-beaten, ton-gurog. 
 Water-circled, Water-girded, ynysol. 
 Water-closet, ysgothgell. Water- 
 colours, dyfrliwiau. Water-flag, hesg. 
 Water-floods, llifeiriant dyfroedd. 
 Water- fox, llynbysg. Water-fowl, 
 Water-bird, aderyn y dwfr, dwfraderyn. 
 Water-gruel, grual dwr. Water-hen, 
 corsiar, dyfriar. Water-lily, y fagwyr 
 wen, lili'r dwfr. Water-mark, terfyn 
 gorllanw, llifnod. Water-mill, melin 
 ddwr. Water-mint, mintys gwylltion. 
 Water-pot, dwfr-lestr. Water-proof, 
 dyfrbrawf. Water-rat, llygoden y 
 dwfr. Water- spider, carw'r dwr. 
 Water-spout, pistyll, dwfr-bistyll ; 
 toriad cwmwl. Water-wagtail, sigl ei 
 gwt. Watering-place, dyfrfan, ym- 
 drochle. High water-mark, ertrai. 
 His teeth waters, His mouth waters, 
 mae chwant arno, mae blys arno 
 Watercourse, wo'tur-ko'rs, n. dyfrlle, 
 dyfrffbs [hên, berwy'r dwfr 
 
 Watercress, wö'tür-krës, n. barf y gŵr 
 Waterfall, wö'tür-föl, n. rhaiadr, dwfr- 
 
 ddiscynfa 
 Wateriness, wö'tür-î-nës, Waterishness, 
 
 wö'tür-ísh-nës, n. dyfrllydrwydd 
 Waterish, wô'tür-ísh, a. dyfrllyd, dyfrol 
 Waterless, wô'tür-lës, a. diddwfr 
 Waterman, wö'tür-män, n. porthwys, 
 
 cychwr, badwr 
 Waterwork, wö'tür-würk, n. dyfrwaith 
 Watery, wö / tür-î, a. dyfrllyd, dyfrol 
 Wattle, wot'l, vt. clwydo, plethu 
 Wattles, wot'lz, n. pi. tagellau ceiliog ; 
 
 clwydi, pleidiau gw'iail 
 Waul, wöl, vi. mewian, cathderica 
 Wave, wav, v. chwyfio, codi yn donau, 
 bwhwman, cychwyfan : n. toniar, ton, 
 g wan eg. Wave- offering, oifrwm cy- 
 hwfan 
 Waver, wa'vur, vi. bwhwman, chwyfan, 
 honcian, anwadalu, petruso, gwammalu 
 
 Wavering, wa'vur-ing, a. anwadal, an- 
 
 sefydlog, anwastad, gwammal 
 Wavy, wa'vi, a. tonog, tonol 
 W T ax, waks (waxen), n. cŵyr: v. cŵyro ; 
 myned, tyfu, cynyddu. Wax-candle, 
 canwyll gŵyr. To wax bold, myned 
 yn hŷf, hyfau. To wax cold, oeri. 
 To wax faint, diffygio. To wax rich, 
 ymgyfoethogi. To wax old, heneiddio. 
 Cake of wax, cŵyren 
 Waxen, wak'sn, a. o gŵyr : pp. — Wax 
 Waxlight, waks'lit, n. canwyll gŵyr 
 Waxwork, waks'wurk, n. cŵyrwaith, 
 
 delwau mewn cŵyr 
 Waxy, wak'si, a. cŵyraidd, cŵyrol 
 Way, wa, n. ffbrdd, iforddwydd, llwybr ; 
 modd ; arfer. A great way off, hirbell. 
 By the way, ar y ffbrdd 
 Wayfarer, wa'fë'r-ür, n. teithiwr [iol 
 Wayfaring, wa r f ê'r-íng, a. ffbrddol, teith- 
 Waylay, wa-la / (pt. & pp. waylaid, wa- 
 lad r ), vt. cynllwyn, cynllwyno, brad- 
 gynllwyn 
 Wayless, wa'les, a. diffordd, dilwybr 
 Wayward, wa r wurd, a. cyndyn, ystyfnig, 
 gwrthnysig [rwydd. 
 
 Waywardness, wa r wûrd-nës, n. cyndyn- 
 Wayworn, wa^ô'rn, a. blinedig, blin 
 We, wî, pro. ni, nyni. We also, ninau 
 Weak, wîk, a. gwan, egwan, dirym, llesg, 
 dinerth. Weak-hearted, digalon, di- 
 yspryd, gwan-galon. Weak-minded, 
 annghall, ffbl, ansynwyrol. To grow 
 weak, gwanâu [llesgâu 
 
 Weaken, wi'kn, v. gwanâu, gwanychu, 
 Weakling, wik'lingjn.un gwan, gwennyn, 
 
 gwanwr 
 Weakness, wik'nes, n. gwendid, llesgedd 
 Weal, wîl, n. llwydd, llwyddiant, lies, 
 ffyniant, budd. The public weal, lies 
 y wlad [andred, tir gwyllt 
 
 Weald, wild, n. coed, coedwig, anialdir, 
 Wealth, wëlth, n. cyfoeth, golud, da, 
 meddiannau [rwydd 
 
 Wealthiness, wèTthî-nës, n. cyfoethog- 
 Wealthy, wel'thi, a. cyfoethog, goludog 
 Wean, win, vt. diddyfnu 
 Weaned, wind, a. diddwyn 
 Weanling, winding, n. diddyfnyn 
 Weapon, wep r n, n. arf, erfyn, offeryn 
 Weaponless, wep'n-les, a. diarf, anarfog 
 Wear, wë'r (wore, worn), v. treulio, difa, 
 
 difrodi ; gwisgo : n. traul ; gwisgad 
 Wear, Weir, Wier, wî'r, n. gored, cored : 
 vt. goredu. Wear-net, ballaweg, ball- 
 egrwydd 
 
 4ÖÖ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh — z azure; thin, thìs; j — dzh. WEL 
 
 Weerish. wjr'îsh, a. — Wearish 
 Weet, wit, vi. gwybod 
 Weevil, wi'vl, h. gwyfyn yr yd, meisgyn 
 Weft, weft, n. anwe, arwe ; eiddo di- 
 
 berchen, peth diarddel 
 Weftage, wëftaj, n. pleth, gwëad, arwe, 
 
 hléthiad 
 Weigh, wa, v. pwyso ; ystyried ; barnu. 
 To weigh anchor, dadangori, codi 
 angor. To weigh down, gorbwyso, 
 gorthrymu 
 Weigh, Wey, wa, n. 40 pwysel 
 Weight, wat, n. pwys, pwysigrwydd 
 Weightiness, wa'tî-nës, n. pwysigrwydd 
 Weasel, wi'zl, n. gwenci, bronwen, llof-l Weightless, wat'les, a. dibwys, ysgafn 
 
 lenan. White weasel, carlwm Weighty, wa'tî, a. pwysfawr, pwysig, 
 
 Weather, wëTH'ür, n. tywydd, hin : vt. trwm ; sylweddlawn 
 dal yn wyneb tywydd, hwylio heibio i. Weir, wî'r, n. & vt. — Wear 
 Weather-beaten, hin-guredig, yngaethj Weird, wî'rd, a. swynol ; daroganol : n. 
 gan y tywydd. Weather-bound, hin- 1 swyn- gyfaredd ; tynged, tyngedfen 
 rwym, tywyddrwym. Weather-bow, I Welcome, wel'kum, n. croesaw, hawdd- 
 yr ochr nesaf i'r tywydd, yr ochr nesafj ammhawr, arfoll : a. arfollog, croesaw- 
 
 Weariness, wî'r'î-nës, n. blinder, lludded, 
 
 llyferth [ymaith 
 
 Wearing, wë'r'íng, n. gwisgad ; treuliad 
 Wearing, wî'r'íng, n. gorediad 
 Wearish, wî'r'ísh, a. corsog, siglenog, 
 
 dyfrllyd ; diflas 
 Wearisome, wî'r'î-süm, a. blinderus, 
 
 lluddedol, blin, llyferthus 
 Weary, wî'r'î, a. diffygiol, lluddedig, 
 
 blin, blinedig, llesg : vt. blino, llucìä- 
 
 edu, peri blinder. To grow weary of, 
 
 blino ar 
 Weasand, wT'zand, n. breuant, corn y 
 
 gwynt, gwyntgorn 
 
 i' r gwynt. Weather-cock, ceiliog 
 
 gwynt; Siôn bob ochr. Weather-gage, 
 
 hinfynegydd ; mantais gwynt 
 Weatherglass, wëTH'ür-gläs, n. hin- 
 
 ddangosydd, hinwydr 
 Weave, wiv (wove, woven), v. gwau, gwëu 
 Weaver, wî'vür, n. gwëydd, gwëuydd ; 
 
 pysgodyn o'r enw 
 Web, wëb, n. gwe. Web-footed, troed- 
 
 weog. The end of a web, cynwe 
 Webster, wëb'stür, n. gwëydd, gwëuydd 
 Wed, wed, v. priodi, ymbriodi 
 Wedding, wedding, n. priodas ; neithior 
 Wedge, wej, n. cŷn, colpes, gaing : vt. 
 
 cynio, gwrthgynio, geingio 
 Wedlock, wed'lok, n. priodas 
 Wednesday, wenz'da, n. dydd Mercher. 
 
 Ash-Wednesday, dydd Mercher lludw 
 Wee, wî, a. bach, bychan 
 Weed, wid, n. chwynyn ; galarwisg 
 
 gwedw, gwisg gweddvvdod : vt. chwynuy 
 
 chwynogli. Weeding-hook, chwynogl. 
 Weedy, wî'dl, a. chwynog 
 Week, wîk, n. wythnos. Week-day, dydd 
 
 gwaith, diwrnod gwaith. 
 
 week, wythnos y gweddi'au 
 
 v/eek, wythnos i heddyw 
 
 Weekly, wîk lî, a. wythnosol 
 
 wythnosol, bob wythnos 
 Weel, wîl, n. llyn tro, trobwll ; math o 
 
 gawell bysgota [chymygu 
 
 Ween, win, vi. tybied, meddylied, dy- 
 
 Weep, wip (wept), v, wylo, wylofain, 
 
 llefain, arwylo 
 _ 
 
 edig: vt. croesawu, arfolli, hawdd- 
 ammhori 
 
 Weld, wëld, n. planigyn i liwio melyn : 
 vt. asio, iasu. Of welding heat, gwynias 
 
 Welfare, weKfe'r, n. lhvydd, llwyddiant, 
 ffyniant, dedwyddwch, lies, llesiant ; 
 hawddfyd ; iechyd 
 
 Welkin, welkin, n. wybren, fTurfafen, 
 wybr. Welkin eyes, llygaid gleision 
 
 Well, wël, n. ffynnon, ffynnonell, pydew : 
 a. da, iach ; llwyddiannus ; dedwydd : 
 ad. yn dda, yn iawn, yn addas : int. 
 da! wel ! Well-advised, call, synwyr- 
 ol. Well-being, llwydd, lies, ffyniant. 
 Well-bred, moesog; boneddigaidd, 
 moeswych. Well-a-day, och ! och 
 fi ! ow ! Well-pleased, llwyrfodd- 
 lawn. Well-pleasing to, cymeradwy 
 gan, boddlon-gar. Well- spent, iawn- 
 dreuliedig. Well done, da ! da iawn ! 
 Well nigh, yn agos, o fewn ychydig, 
 braidd, bron. A little well, ffynnon ig. 
 Very well, digon da ; o'r goreu. As 
 well as, cystaí âg. — Better, Best 
 Rogation Wellspring, wërspring, n. ffynnon, ffyn- 
 This day nonell 
 
 Wellwisher, wël-wîsh"ür, n. ewyllysiwr da 
 
 ad. yn Welsh, welsh, a. Cymreig ; Cymraeg 
 n. Cymraeg, iaith Gymreig; y Cymry. 
 Welsh tongue, Cymraeg, iaith j 
 Cymry, iaith Cymru. Belonging to 
 Wales, Cymroaidd. One ski 11« 
 Welsh, Cymreigi nreigydd. 
 
 To translate into A reigio 
 
 • i 
 
WHE path, fät, ërf?, mët, mâ-rîne, pin, orb, ön, curve, cut, twrztoo, twkrrtook; 
 
 Welshified, wel'shi-fid, a. Cymreigaidd, 
 
 Cymreigiol 
 Welshman, wëlsh'män (pi. Welshmen, 
 
 wëlsh'mën), n. Cymro. Ancient 
 
 Welshmen, hen Gymry, Brython 
 Welshwoman, wëlsh'wẁm-än (Welsh- 
 women, wëlsh'wîm-ën), n. Cymräes 
 Welt, welt, n. gwald, gwaldas ; eirionyn, 
 
 amaerwy, aerwy, ymyl, ymylwe : vt. 
 
 gwaldu, gwaldasu, gwaltysu ; ymylu 
 Welter, wël'tür, vi. ymdròi, ymdrybaeddu 
 Wem, wëm, n. brycheuyn, man 
 Wen, wën, n. crangen, llyn-granc, oddfyn 
 Wench, wëntsh, n. Uances, herlodes: 
 
 vi. mercheta, puteinio 
 Wencher, wën'tshür, n. merchetwr, 
 
 puteiniwr, gwrageddwr 
 Wend, wënd, vi. myned, cerdded 
 Wenny, wën'î, a. crangenog 
 Went, went (hen amser gorphenol 
 
 Wend), pt.— Go 
 Wept, wept, pt. & pp. — Weep 
 Were, wë'r, v. — Be. If he were, pe 
 
 byddai. He was, bu, oedd 
 Wert, wê'rt,ail berson modd ammodol Be 
 West, west, n. gorllewin, machlud haul : 
 
 a. gorllewinol : ad. tua'r gorllewin. 
 
 South-west, deheu-orllewin 
 Westerly, wës'tür-lî, Western, wës'türn, 
 
 a. gorllewinol 
 Westward, wëst'würd, Westwardly, wëst'- 
 
 würd-lî, ad. tua'r gorllewin, i'r gor- 
 llewin 
 Wet, wët, n. gwlyb, gwlybwr, gwlyban- 
 
 iaeth: a. gwlyb, gwlybyrog, llaith: vt. 
 
 gwlychu, gwlybu, gwlybâu. Wet 
 
 nurse, mammaeth wlyb 
 Wether, wëTH'ür, n. mollt, llwdn dafad, 
 
 myharan 
 Wetness, wët'nës, n. gwlybaniaeth, 
 
 lleithder 
 Wetshod, wët'shöd, a. troedwlyb 
 Wettish, wët'ísh, a. gwlybaidd, gwlybyr- 
 
 aidd [gwynt 
 
 We zand, wi'zand, n. breuant, corn y 
 Whale, whal, n. morfil, moran 
 Whalebone, whal'bon, n. asgwrn morfil 
 Wharf, whörf, n. porthfa, glanfa, llong- 
 
 lwythfa 
 Wharfage, whör'faj, n. tâl am lanfa 
 Wharfinger, whöVfîn-jür, n. golygydd 
 
 neu geidwad porthfa 
 What, whöt, pro. yr hyn, pa beth, beth : 
 
 a. pa : ad. o ran, rhwng. I will do 
 
 what [that which] I can, gwnâf yr 
 
 hyn a allwyf 
 
 Whatever, whöt-ëv'ür, Whatsoever, whöt- 
 
 so-ev'ur, pro. pa bynag, beth bynag. 
 
 Whatever he may do, gwneled a wnelo, 
 
 beth bynag a wnelo 
 Wheal, whîl, n. chwisigen, crugdardd 
 Wheat, whit, n. gwenith. Cow- wheat, 
 
 gliniogai, biwlith. A grain of wheat, 
 
 gwenithen, gronyn gwenith 
 Wheatear, whît'î'r, n. y cynfFon wen 
 Wheaten, whî'tn, a. o wenith. Wheaten 
 
 bread, bara can [llithio 
 
 Wheedle, whî'dl, vt. denu, hudo, twyllo, 
 Wheel, whîl, n. olwyn, rhod ; tröell ; 
 
 sidell : v. chwyldròi, treiglo, cludo 
 
 mewn berfa olwyn. Wheel-work, 
 
 troëllwaith, rhodwaith. Spinning- 
 wheel, rhod nyddu. A little wheel, 
 
 olwynig, troèllan 
 Wheelbarrow, wmTbär-o, n. berfa ol- 
 
 wynog, berfa drol 
 Wheeled, whîld, a. olwynog, troëllog, 
 
 âg iddo olwynion neu droèllan 
 Wheeler, whrtür, Wheelwright, wmTrit, 
 
 n. saer olwynion, olwynwr, rhodwr 
 Wheeze, whiz, vi. cegwichio, gwich- 
 
 anadlu, cegleisio 
 Whelk, whelk, n. crwnc; crugdardd 
 Whelm, whelm, vt. gorchuddio, dym- 
 
 chwelyd, gorwasgu 
 Whelp, whelp, n. cenaw, cenau : vi. bwrw 
 
 torllwyth o genawon 
 When, when, ad. pan, pa bryd 
 Whence, whëns, ad. o ba le, o ba un 
 Whenever, whën-ëv'ür, Whensoever, 
 
 whën-so-ëv'ür, ad. pa bryd bynag 
 Where, whë'r, ad. yn mha le, yn mha 
 
 fan ; yn y lie, yn y fan; pa le, pa fan. 
 
 Any where, yn rhyw fan, yn rhyw le. 
 
 No where, nid mewn un lie, nid mewn 
 
 un man 
 Whereabouts, whë'r-ä-büẅts', ad. yn 
 
 nghyleh pa le 
 Whereas, whe'r-az 7 , con. gan 
 Whereat, whë'r-ät^ ad. wrth yr hyn 
 Whereby, whë'r-bi', ad. trwy yr hyn ; 
 
 trwy ba beth 
 Wherefore, whë'r'fô'r, ad. paham, am ba 
 
 beth, i ba beth, o herwydd paham 
 Wherein, whë'r-îr/, ad. yn yr hyn, yn yr 
 
 hwn [hwn 
 
 Whereinto, whë'r-ín-tẅ', ad. i'r hyn, i'r 
 Whereof, wHë'r-òT, ad, o'r hyn, am yr 
 
 hyn ; o ba beth 
 Whereon, whê'r-ön 7 , Whereupon, whê'r- 
 
 üp-ön', ad. ar yr hyn, ar hyny ; ar ba 
 
 beth 
 
 _ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh = z azure; thin, this; jrrdzh. WHI 
 
 Wheresoever, whe'r-so-ev'ur, Wherever, 
 
 whê'r-èVür, ad. pa le bynag, yn mha 
 
 le bynag [ün-to', ad. i ba le 
 
 Whereto, whë'r-tẅ', Whereunto, whë'r- 
 Wherewith, whë'r-with', Wherewithal, 
 
 whë'r~wÍTH-öT, ad. â'r hyn, â pha 
 
 beth, trwy ba beth 
 Wherret, whër'ët, n. bonclust, cernod : 
 
 vt. bonclustio, cernodio [porthfad 
 
 Wherry, whër'î, n. cychfad, ceubal, 
 W r het, whet, vt.hogi, minio, awchu, awch- 
 
 lymu : n. # hog, hogiad 
 Whether, whëTH'ür, pro. pa un : con. ai, 
 
 pa un ai, pa un bynag [bogi 
 
 Whetstone, whet'ston, n. hogfaen, maen 
 Whey, wha, n. maidd, meiddlyn, chwig 
 Wheyey, wha'î, Wheyish, wha'ish, a. 
 
 meiddlyd 
 Which, whitsb, pro. pa un, pa rai ; yr 
 
 hyn, yr hwn, y rhai: a. pa, W T hich 
 
 of them ? p'un o honynt ? 
 Whichever, whitsh-ev'ur, Whichsoever, 
 
 whitsh-so-ev'ur, pro. pa un bynag 
 Whiíf, whìf, n. chwiff, pwfF, ehwyth, 
 
 chwa : vt. chwiffio, pyffio, chwythu 
 
 all an 
 Whiffle, whif'1, n. chwibanogl: vt. chwib- 
 
 an ; gwasgaru â chwythiad 
 Whifîler, whîf'lür, n. chwibanwr; anwad- 
 
 alwr, anwadalyn [anwastad 
 
 Whiffling, whíf'lîng, n. anwadalwch : a. 
 Whig, whig, n. maidd glas, surfaidd, 
 
 chwigyn ; gwladwriaethwr â'i duedd- 
 
 iad tua gweriniaeth, Chwig, Wig 
 Whiggish, whig'ish, a. tebyg i'r Wigiaid 
 Whiggism, whig'izm, n. egwyddorion y 
 
 Wigiaid 
 While, whil,n. enyd, encyd, talm, amser. 
 
 A little while, enyd. A long while, 
 
 amser hir, amser maith. It is worth 
 
 while, e dâl am ei wneuthur 
 While, whil, Whilst, whilst, ad. cyhyd, tra 
 Whilom, whi'lüm, ad. gynt, cyn hyn, 
 
 unwaith 
 Whim, whim, n. mympwy, rhosb, hynt, 
 
 hep-hynt, chwidrdro ; sugnbeiriant 
 Whimsy, whim'zi, n. mympwy, rhosb 
 Whimbrel, whím'brël, n. coeg-gylfinhir 
 Whimper, whîm'pür, vi. gerain, golefain 
 Whimsical, whim'zi-kal, a. ysmala, 
 I mympwyol, hyntiog, chwidr 
 Whimwham, whim'wham, n. coegbeth, 
 
 tegan, ffril, peth gwael 
 Whin, whin, n. eithin, eithinen 
 Whine, whin, vi. cwynleisio, truanleisio, 
 
 cwyno 
 
 Whinny, whín'î, vi. gweryru, gwilrin: a. 
 
 eithinog, Uawn eithin 
 Whinyard, whín'yürd, n. cleddyf 
 Whip, whip, n. chwip, ffrewyll, fllangell: 
 
 v. chwipio, ffrewyllu ; crwnwnio, 
 
 crwnhemio, crwnblethu ; cipio, brysio. 
 
 Whip-cord, chwipgort. Whip-hand, 
 
 Haw uchaf, mantais. Whip-lash, 
 
 carai chwip, chwipai. Whip-staff, 
 
 braich y llyw. Whipping-post, chwip- 
 
 bost, chwipbawl 
 Whipper, whip'ür, n. chwipiwr, fflangell- 
 
 wr. Whipper-in, is-heliwr 
 Whipster, whip'stür, n. hocedwr ; hud- 
 
 leidr [dröi, chwyrndrystio 
 
 Whir, whür, Whirry, whür'î, v. chwyrn- 
 Whirl, whürl, n. chwif, chwarf, chwerfan, 
 
 chwyrn, chwyldro, chwildro, chwiw, 
 
 chwip: v. chwyrnellu, chwyrndröi, 
 
 chwyldròi 
 Whirlbone, whürrbon, n. padell y glin 
 Whirligig, whurli-gjig, n. chwyrnell 
 Whirlpool, whürl r pẅl, n. pwll tro, llyn 
 
 tro, trolyn, llynclyn, sugnbwll 
 Whirlwind, whürrwînd, n. trowynt, cor- 
 
 wynt 
 Whisk, whisk, n. tusw, ysgubell ; crych- 
 
 naid: v. tusio, ysgubo; crychneidio 
 Whisky, whîs^î, n. perwirod, pwtwn 
 Whisper, whís'pür, n. sygan, busting, 
 
 sibrwd, sis : v. sisial, syganu, goson, 
 
 sibrwd 
 Yv r hist, whist, n. math o chware cardial! : 
 
 a. dystaw, tawel, llonydd : int. ust ! 
 
 taw ! ystaw ! dystaw ! 
 Whistle, whis'l, n. chvvib, chwiban ; 
 
 chwibanogl, chwythell : v. chwibanu. 
 
 Apt to whistle, chwibanllyd 
 Whit, whit, n. tip, tipyn, gronyn, 
 
 mymryn 
 White, whit, a. gwyn, can, canaid ; pur : 
 
 vt. gwynu, canu. White wine, gwin 
 
 gwyn. Milk-white, Snow-white, 
 
 llaethwyn, pur wyn. White thorn, 
 
 draenen wen. White swelling, man- 
 
 wyn. White of an egg, gwyn wy 
 Whitebait, whit'bat, n. math o ysgadenyn 
 Whiten, whi'tn, v. gwynu, canu 
 Whiteness, whi^nës, n. gwynder, can, 
 
 gwyndra, gwyni, gwyndeb, cantidd- 
 
 rwydd 
 Whitewash, whit'wosh, n. gwyn-galch, 
 
 calchlyn : vt. gwyn-galchu, gwynolchi 
 Whither, whÍTH'ür, ad. i ba le, i ba fan 
 Whithersoever, whÌTH-ür-so-ev'ür, ad. i 
 
 ba le bynag 
 
 403 
 
WIL path, fät, êre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tw:=too, twkrrtook; 
 Whiting, whi'ting, n. gwyniad, gwynied-j Wickedness, wîk'ëd-nës, n. drygioni, 
 
 yn, morwyniad ; math o wynfŵn anfadrwydd, annuwioldeb 
 
 Whitish, whi'tish, a. gwynaidd, lied wynj Wicker, wik'ur, n. mer-helygen; gwialen 
 Whitlow, whit'lo, ik ewinor, bystwn eilio. Wicker-work, gwialenwaith. A 
 
 Whitster, whît'stür, n. canwr, gwynwr wicker basket, basged fer-helyg 
 
 Whitsunday, whít-sün'da, n. Sulgwyn Wicket, wik'et, n. gorddrws, gorddôr 
 Whitsuntide, whit'sn-tid, n. gwyl y Sul- 1 Wide, wid, a. llydan, eang, helaeth ; 
 
 gwyn I rhwth. As wide, lleted 
 
 Whittle, whit'l, n. mantell fagu ; cyllell-; Wide, wid, Widely, wid'li, ad. yn eang, 
 
 an : vt. rhoi raewn mantell, mantellu; yn mhell, ar led 
 
 tori â chyllell, cyllellu I Widen, wi'dn, v. Uedu, eangu, helaethu 
 
 Whizz, whiz, vi. sîo, chwyrnu, chwyrn- Wideness, wid'nes, n. lied, llydander, 
 
 ellu, chwyrnogli Uydanedd ; helaethrwydd, eangder 
 
 Whizz, whiz, Whizzing, whiz'ing, n. si, Widgeon, wîj'ün, n. chwiwell 
 
 su, siad, chwiban, chwibaniad | Widow, wîd'o, n. gweddw, gwraig weddw : 
 
 Who, hẅ, pro. yr hwn, yr hon, y neb, yl a. gweddw, unig, dibriod 
 
 sawl, y rhai ; pwy ? | Widower, wîd'o-ür, n. gŵr gweddw 
 
 Whoever, hw-ev'ur, pro. pwy bynag 
 Whole, hoi, a. cwbl, cyfan, cyfan gwbl, 
 hollol, holl, oil ; iach, holl iach : n. 
 swm, crynswdd, cyfan, cwbl. To make 
 whole, iachâu, gwneuthur yn iach ; 
 cyfanu [rwydd 
 
 Wholeness, hol'nës, n. cyfander; iachus- 
 Wholesale, horsal, n. cyfanwerth : a. 
 cyfan werthol, ar gyfanwerth. Whole- 
 sale dealer, cyf vswerthwr 
 Wholesome, h ìl'sííiia, a. iach, iachus, 
 iachusol [rwydd 
 
 Wholesomene? c b V üm-nës, n. iachus- 
 
 
 ;lol, yn gwbl, yn 
 
 Wholly, ho'li, 
 
 11 •■-■ 
 Whom, íiŵm, pro. yr hwn, yr hon ; pwy ? 
 Whomsoever, hwm-so-ev'ur, pro. pwy 
 
 bynag 
 Whoop, hwp, n. bloedd, gryd, gwaedd : 
 
 v. hîeeddio, banllefain, grydio 
 Whore, hô'r, n. putain, puten : v. 
 
 puteinio 
 Whoredom, hô'r'düm, n. puteindra 
 Whoremaster, hô'r'mäs-tür, Whore- 
 monger, hô'r'müng-gür, n. putemiwr 
 Whoreson, hô'r'sün, n. bastardd, plentyn 
 
 gordderch : a. bastarddol 
 Whorish, ho'r'ish, a. puteinig, puteiniol 
 Whortleberries, hor'tl-ber-Iz, Whorts, 
 
 hörts, Whurts, hurts, n. pi. llusi 
 
 duon bach 
 Whose, hwz, pro. eiddo pwy ? pwy biau ? 
 
 yr hwn, yr hon, y rhai 
 Whosoever, hw-so-ev'ur, pro. pwy bynag 
 Why, whi, ad. paham ? am ba achos ? 
 Wick, wik, n. pabwyryn canwyll neu 
 
 lusern 
 Wicked, wik'ed, a. drwg, drygionus, 
 
 diried, anfad, annuwiol, ysgeler 
 
 Widowhood, wîd'o-hẁd, n. gweddwdod 
 Width, width, n. lied, llydander ; eang- 
 der. Of equal width, cyfled. To 
 make of equal width, cynedu 
 Wield, wild, vt. llywio, rheoli ; trin 
 Wieldy, wil'di, a. llywiadwy ; trinadwy 
 Wife, wif (pi. wives, wivz), n. gwraig, 
 gwraig briod. To take a wife, gwreica, 
 priodi 
 Wifeless, wiflës, a. diwraig 
 Wifely, wifOî, a. gwreigaidd, gwreigiol 
 Wig, wig, n. gwalltgapan 
 Wight, wit, n. person ; dyn, dynyn : a. 
 buan, cyflym, heinif, sionc. Isle of 
 Wight, Ynys Wyth 
 Wigwam, wîg'wäm, n. bwthyn, bwthyn 
 
 Indiaidd 
 Wild, wild, a. gwyllt, bwyst, anwar, 
 annof; anialog, anîal, diíFaith, an- 
 niwyll : n. anial, anialfan, diffeithdir. 
 Wild-beast, gwylltfil, bwystfil. Wild- 
 fire, tan gwyllt, gwylltdân. Wild- 
 fowl, aderyn gwyllt, gwylltedn. Wild- 
 honey, mêl gwenyn gwylltion 
 Wilder, wîrdür, vt. dyrysu, annhrefnu 
 Wilder, wiKdur, a. gwylltach : cd. — Wild 
 Wilderness, wiKdur-nes, n. diffeithwch, 
 anialwch [sur 
 
 Wilding, wirding, n. math o wylltafal 
 Wildly, wild^î, ad. yn wyllt, yn afreolus. 
 
 To look wildly, hylldremio 
 
 Wildness, wild'nës, n. gwylltineb ; gor- 
 
 phwylt [cast 
 
 Wile, wil, n. dichell, ystranc, ystryw, 
 
 Wilful, wírfŵl, a. gwirfoddol, bwriadol ,• 
 
 anhydyn, ysdyfnig, cyndyn 
 Wilfully, wírfẁl-î, ad. o wirfodd; yn 
 
 ysdyfnig 
 Í Wilfulness, wîrfŵl-nës, n. ysdyfnigrwydd 
 
 4ÖÎ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, thìs; j 
 
 Wimble, wim'bl 
 
 Wiliness, wi'lî-nës, n. arystryw, cyfrwys- 
 
 dra, iFelder 
 Wilk, wilk, n. cragenbysg o'r enw 
 Will, wîl, n. ewyllys, gwyllys; ysgrif neu 
 lythyr cymyn : v. (pt. would), dewis, 
 mynu ; ewyllysio. Against one's will, 
 
 d zh. WIN 
 
 n. ebillen, trwyddew, 
 tylliadyr: a. chwim, sionc, heinif, buan 
 
 Wimbrel, wîm / brël, n. aderyn o'r enw 
 
 Wimple, wím'pl, n. gwempl 
 
 Win, win (pt. & pp. won), v. ennill, ynnill ; 
 elwa, maelio. To win the day, ennill 
 y dydd, cario y dydd, trechu 
 
 o'i anfodd. Come what will, deued a 
 
 ddêlo. I Will go, mi a âf, mynaffyned. j Wince, wins, vi. gwingo, taflu, tindaflu 
 I shall go, âf, câf fyned. Thou wilt! Winch, wintsh, n. braich troi, dyrwynai 
 go, ti ei, myni fyned. Thou shalt go, 'Winchester, wín'tshës-tür, n. Caerwynt 
 cei fyned, rhaid i ti fyned, mynaf i ti! Wind, wind, n. gwynt, awel, awelan, 
 
 chwa, chwyth, anadl, anal. Trade- 
 wind, tymhorwynt. Wind-egg, wy 
 gwag, wy clwc. Wind-fall, gwynt- 
 gwymp; hap dda. Wind-flower, Uys- 
 iau y gwynt. Wind-gun, awyrddryll. 
 Long-winded, hir ei anadl. Short- 
 winded, byr ei anadl, anadlfyr. Cross 
 wind, croeswynt, asgellwynt. The 
 cardinal winds, y prif wyntoedd. To 
 take wind, myned ar led 
 Wind, wind (wound), vt. dyrwyn, troi, 
 amddyrwyn. To wind oif, dad-ddyr- 
 wyn. To wind up, dwyn i ben 
 Windbound, wind'büẅnd, a. caeth gan 
 
 wynt 
 Winder, win'dür, n. dyrwynwr, dyrwynai 
 Windhover, wind'hov-ur, n. cudyll y 
 
 gwynt 
 Windiness, wîn'dî-nës, n. gwyntogrwydd 
 Windlass, wînd'läs, n. dyrwynlath, dyr- 
 Windle, wîn'dl, n. cengliadur [wynai 
 Windless, wind'les, a. tawel 
 Windmill, wínd'mîl, n. melin wynt 
 Window, win'do, n. ffenestr, alches 
 Windpipe, wind'pip, n. breuant, corn y 
 
 gwynt, corn y gêg, corn y gwddf 
 Windward, wînd'würd, a. & ad. tua'r 
 gwynt [chwythig 
 
 Windy, wîn'dî, a. gwyntog, chwythlyd, 
 
 fyned. He will go, fe a, myn fyned. 
 He shall go, caiff fyned, rhaid iddo 
 fyned, mynaf iddo fyned. We will go, 
 ni a awn, mynwn fyned. We shall go, 
 awn, cawn fyned. You will go, ewch, 
 mynwch fyned. You shall go, cewch 
 fyned, rhaid i chwi fyned, mynaf i chwi 
 fyned. They will go, ânt, mynant 
 fyned. They shall go, cânt fyned, 
 rhaid iddynt fyned, mynaf iddynt 
 fyned. Will I go ? a ewyllysiaf fyned ? 
 a ydych yn meddwl yr âf? Shall I 
 go ? a gâf fl fyned ? a adewch i mi 
 fyned? Wilt thou go? a ei di ? a 
 fyni di fyned ? Shalt thou go ? a ei 
 di ? a fydd i ti fyned ? a fwriedi di 
 fyned ? a gei di fyned ? Will he go ? 
 a eiff e ? a fydd iddo fyned ? a ydych 
 yn meddwl yr â efe ? a ydyw ef yn 
 foddlon i fyned? Shall he go ? a 
 gaiff efe fyned ? a adewch chwi iddo 
 fyned ? Will we go ? a ydych yn 
 meddwl yr awn? Shall we go ? a 
 gawn ni fyned ? a adewch chwi i ni 
 fyned ? Will you go ? a ewch chwi ? 
 Shall you go ? a ewch chwi ? a fydd i 
 chwi fyned ? a fwriedwch chwi fyned ? 
 a gewch chwi fyned ? Will they go ? 
 a ant hwy ? a fydd iddynt fyned ? a 
 
 ydych yn meddwl yr ant ? a ydynt yn W'ine, win, n. gwin. Wine-bibber, gwin- 
 
 yn foddlon i fyned ? Shall they go ? 
 a gânt hwy fyned? a adewch chwi 
 iddynt fyned ? 
 Willing, wîrîng, a. ewyllysgar, gwyllys 
 
 lyncwr, gwinyfwr. Wine-glass, gwin- 
 wydryn. Wine-merchant, gwinfasg- 
 nachwr. Wine-press, gwinsang, gwin- 
 wasg, gwinwryf. Wine- vat, gwin-gafn 
 
 gar, ewyllysiol, boddlonol, boddlawn, Wing, wing, n. aden, adain, asgell, inlog : 
 
 parod : n. ewyllysiad, gwyllysiad. To; 
 be willing, ewyllysio, bod yn foddlon 
 Willow, wîl o, n. helygen, pren helyg. 
 
 vt. adeinio, asgellu ; ehedeg 
 Winged, wing'ed, a. adeiniog, asgellog. 
 Winged animals, ednaint, ednod 
 
 Willow-grove, helyglwyn,llwyn helyg. ! Wingless, wing'les, a. diaden, diasgell, 
 
 Sweet willow, helyg Mair, gwyrdd- 
 
 ling. Water-willow, mer-helygen 
 Willowy, wîl'o-î, a. helygaidd, llawn 
 
 helyg 
 Wily, wi'lî, a. cyfiwys, dichellgar, 
 
 ystrywgar, dichellus, ffel 
 
 diedyn 
 Wingy, wingM, a. asgellog ; cyflym, buan 
 Wink, wingk, n. gwinc, ysmig, tarawiad 
 
 llygad, amrantiad, amnaid : vi. gwincio, 
 
 amneidio a llygad; esgeuluso, cyd- 
 
 ddwyn 
 
 Ẅ5 
 
WIZ path, fät, ëre, mët, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, tẅrrtoo, twkntook ; 
 
 Winner, wín'ür, n. ennillwr, ynnillwr 
 Winning, wín'íng, n. ennill, ennilliad, 
 
 ynnilliad : a. ennillgar, denol, hudol- 
 
 aidd 
 Winnow, win'o, v. nithio; gwyntyllio 
 Winnowing, wín'o-îng, n. nithiad, 
 
 gwyntylliad. 
 
 peiriant nithio 
 Winsome, wîn'süm, a. tawel ; telaid 
 Winter, wín'tür, n. gauaf : v. gauafu 
 Winterly, wîn'tür-lî, Wintry, wîn'trî, a. 
 
 gauafol, gauafaidd 
 Winy, wi'nî, a. gwinaidd, fel gwin 
 Winze, wmz, n. awyrdwll 
 Wipe, wip, n. sych, sychiad, sychrwbiad; 
 
 dyrnod, ffat, cnoc ; edliwiant : vt. 
 
 sychu, dilychu ; glanâu [cosfa 
 
 Wiping, wi'ping, n. sychiad, sychrwbiad; 
 Wire, wi'r, n. gwyfr 
 Wiredraw, wi'r'drö, vt. gwyfrdynu 
 Wiry, wi'r'î, a. gwyfraidd, fel edef haiarn 
 Wis, wis, vi. gwybod 
 Wisdom, wiz'diim, n. doethineb, callineb 
 Wise, wiz, a. doeth, call, synwyrol : n. 
 
 ffordd, modd, dull, gwedd, sut 
 Wiseacre, wiz'a-kur, n. doethyn, coeg- 
 
 ddoethyn [ol 
 
 Wisely, wiz'li, ad. yn ddoeth, yn synwyr- 
 Wish, wish, n. dymuniad 5 deisyfiad, dais : 
 
 v. dymuno, evvyllysio, deisyf; hiraethu, 
 
 bod am 
 Wisher, wísh'ür, n. deisyfwr, chwennych- 
 
 wr. Well-wisher, ewyllysiwr da 
 Wishful, wîsb'fŵl, a. chwennychgar ; 
 
 blysig, hiraethlawn 
 Wisket, wis'ket, n. cawell, basged 
 Wisp, wisp, n. tusw, sypyn, tasgell, 
 
 dylwf ; torch, amdorch. Will-o'-the- 
 wisp, ellylldân, malldân 
 Wist, wist, vi. I wist, gwybyddwn 
 Wistful, wîst'fŵl, a. dwysystyriol, sylwgar 
 Wistit, wîs'tît, n. math o epa 
 
 With, with, pre. â, âg, gyda, gydag, efo. 
 With neither beginning nor end, with- 
 out either beginning or end, heb na 
 dechreu na diwedd 
 Withal, wîth-öT, ad. hefyd, heblawhyny, 
 efo hyny, a'r hwn, yn mhellach 
 Winnowing-machine,! Withdraw, wÎTH-drô' (pt. withdrew, 
 wÎTH-drẅ', pp. withdrawn, wíth- 
 drön'), v. cilio, encilio, neillduo, tynu 
 yn ol, cadw yn ol, galw yn ol, ymado 
 Withe, wìth, n. gwden, brigyn helyg 
 Wither, wÎTH'ür, v. gwywo, crino, edwi, 
 edwino, dyhoeni [edwiniaeth 
 
 Witheredness, wÌTH'ürd -nës, n. gwywder, 
 Witherlock, wiTH'ur-lok, n. cudyn-ys- 
 
 gwydd march 
 
 Withers, wiTH'urz, n. pi. ysgwydd march 
 
 Withhold, wÍTH-hold', vt. attal, dal, dal 
 
 yn ol, cadw yn ol, rhwystro, lluddio, 
 
 lluddias 
 
 Within, with -in', pre. mewn, o fewn, tu 
 
 fewn, yn. From within, oddifewn 
 Without, wÎTH-üẅt', pre. heb, di- : con. 
 oddieithr, oddigerth : ad. yn allanol, 
 tu allan. From without, oddiallan. 
 Without compulsion, o wirfodd, yn 
 ddigymhell. Withoutdoubt, diammheu 
 Withstand, wiTH-ständ', vt. gwrthsefyll 
 Witless, wít'lës, a. disynwyr, ynfyd, ffol 
 Witling, witting, n. symlyn, hurtyn 
 Witness, wít'nës, v. tystio, tystiolaethu, 
 ardystio, arwirio : n. tyst ; tystiolaeth. 
 Ear-witness, clust-dyst, clywedydd. 
 Eye-witness, llygad-dyst, gwybyddiad. 
 False- witness, geu-dyst 
 Wits, wits, n. pi. synwyrau. Out of 
 one's wits, ynfyd. To be at one's 
 wits end, bod mewn cyfyng-gynghor 
 Witsnapper, wít'snäp-ür, n geirfrathwr 
 Witticism, wît'î-sTzm, n. iFolbertrwydd, 
 gwagffraethder [arebol 
 
 Wittily, wît'î-lí, ad. yn synwyrol, yn 
 Wit, wit, n. synwyr, deaíl, ffraethder, i Wittingly, wít'íng-lî, ad. trwy wybod, yn 
 
 arabedd, cymhendod ; arebydd, cy- 
 mhenwr, un synwyrgall. Half-witted, 
 haner call. Quick-witted, synwyrgraff. 
 To wit, sef, y sef, hyny yw 
 Witch, wîtsh, n. rheibes, dewines, swyn-j Witwal, wít'wäl, n. cnocell y coed 
 wraig, gwiddanes, rheibwraig. Witch- j Wive, wiv, v. gwreica, priodi gwraig 
 ridden, hun-glwyfus | Wively, wiv'ii, a. gwrageddol, gwreigaidd 
 
 fwriadol 
 Wittol, wît'ül, n. cyrnicyll 
 Witty, wít'î, a. synwyrol, synwyrlym, 
 
 cymhenddoeth, ftraeth, arain, arebol 
 
 Witchcraft, witsh'kraft, Witchery, wit 
 shür-î, n. dewiniaeth, swyn-gyfaredd, 
 rheibiaeth 
 
 Witcracker, wit'krak-ur, n. cellweiriwr, 
 digrifwas [waith 
 
 Witcraft, wit'kraft, n. dyfais, dyfeis- 
 
 Wiver, wi'vur, Wiverin, wi vür-în, Wi- 
 vern, wi'vurn, n. math o ddraig ddy- 
 chymygol 
 
 Wives, wivz, n. pi. — Wife 
 
 Wizard, wiz'urd, n. cynghallen, brudiwr, 
 swÿnwr, dewin 
 
 ' ÎÖ6 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh— z azure; thin, thìs; j = dzh. WOO 
 
 Woad, wod, n. llysiau'r lliw, mel y cwn, 
 
 glaslys 
 Woe, wo, n. gwae, gofid, drygfyd, trueni. 
 Wo-begone, athrist, prudd [gofidus 
 Woful, wo'fŵl, a. alaethus, gresynol, 
 Woke, wok, pt. — Wake 
 Wold, wold, n. gwastad, ystrad 
 Wolf, wẁlf (wolves), n. blaidd, bela 
 Wolfbane, wẁlf ban, n. llysiau'r blaidd 
 Wolfdog, wẁlfdög, n bleiddgi, bugeilgi 
 Wolfish, wẁrfîsh, a. bleiddaidd 
 Wolverine, wwl-vu-rm', n. anifail bychan 
 
 gwancus 
 Wolves, wwlvz, n. pi. — Wolf 
 Woman, wẁm'än (women), n. gwraig, 
 merch, bun, dynes, benyw. À hand- 
 some woman, meinir, A little woman, 
 gwreigan. An old woman, hen wraig ; 
 gwrach. A young woman, merch 
 ieuanc. A pretty young woman, 
 meinir, meinwen, prydwen 
 Womanhood, wẁm'än-hẃd, n. merchedd 
 
 gwreigdod 
 
 Womanish, wẁm'än-îsh, Womanly, 
 
 wẁin'än-lî, a. benywaidd ; gwreigaidd, 
 
 merchaidd, gwreigiol 
 
 Womanize, wwm'an-iz, vt. gwreigeiddio ; 
 
 masweddu [fenywaidd 
 
 Womankind, wwm'an-kind, n. rhyw 
 
 Womb, wŵm, n. croth, bru [eang 
 
 Womby, wẅ'mî, a. crothog, cynwysfawr, 
 
 Women, wîrr/ën, n. pi. — Woman 
 
 Won, wün, pt. & pp. — Win 
 
 Wonder, wün'dür, n. rhyfeddod, syndod ; 
 
 gwyrth : vi. aruthro, rhyfeddu, synu. 
 
 Wonder-struck, syniedig, dychryned- 
 
 ig. Wonder-working, gwyrth- wneuth - 
 
 urol. I wonder if he will come, ni 
 
 wn i a ddaw efe. I wonder what he 
 
 thinks of it, beth mae ef yn feddwl am 
 
 dano, ni wn i. Seven wonders of the 
 
 world, saith rhyfeddod y byd : — 1, 
 
 Pigadeiliau'r Aipht ; 2, Beddadail Ar- 
 
 temesia ; 3, Teml Diana yn Ephesus ; 
 
 4, Muriau a gerddi crog Babilon ; 5, 
 
 Cawrddelw Rhodes ; 6, Delw Jupiter 
 
 Olympus ; 7, Gwyldyrau Alecsandria 
 
 Wonderful, wün'dür-fẁl, a. rhyfeddol, 
 
 aruthrol, uthrol [aruthredd 
 
 Wonderfulness, wün'dür-fŵl-nës, n. 
 
 Wonderment, wün'dür-mënt, n. syndod, 
 
 rhyfeddod [dyeithrol 
 
 Wondrous, wün'drüs, a. rhyfeddol, uthrol, 
 
 Wont, wünt, vi. arferu, ymarferu : n. 
 
 defod, arfer, moes [won't, ni wnaf 
 
 Won't, wont, (byrâd o will not). I 
 
 Wonted, wün'tëd, a. arferedig, arferol, 
 
 cyffredin 
 Woo, wẅ, v. caru ; atolygu 
 Wood, wẁd, n. coed, gwŷdd ; pren ; 
 coedwig, gwyddlan, gwyddwig, coed- 
 lwyn. Wood-cut, coedgeríìad. Wood- 
 chat, y cigydd, aderyn o'r enw. 
 Wood-engraving, coedgerfiadaeth. 
 
 Wood-nymph, gwyddanes. Wood- 
 oíFering, coedoiFrwm. Wood-pigeon, 
 ysguthan [coedulw 
 
 Woodashes, wwd'ash-iz, n. pi. coedludw, 
 Woodbine, wŵd'bin, n. gwyddfid 
 Woodcock, wwd'kok, n. cyffylog 
 Wooded, wẁd'ëd, a. coediedig, coedog 
 Wooden, wŵd'n, a. coedol, o goed, o 
 
 bren. Wooden chest, prenfol 
 Woodfretter, wẁd'frët-ür, n. pry'r coed 
 Woodiness, wẁd'î-nës, n. coedogrwydd 
 Woodland, wẁd'länd, n. coettir, tir coed- 
 og : a. coediog, coedog, coettirog. 
 Woodland country, gwlad goediog 
 Woodlark, wwd'lark, n. esgudogyll, hed- 
 
 ydd y coed, telawr y coed 
 Woodless, wẁd'lës, a. digoed, heb goed 
 Woodlouse, wẁd'lüẅs (pi. woodlice, 
 
 wẁd'lis), n. mochyn y coed 
 Woodman, wẁd'män, n. coedwr 
 Woodmonge^wẁd'müng-gür, n. gwerth- 
 
 wr tânwydd, tânwyddwr 
 Woodpecker, wwd'pek-ur, n. delor, 
 
 coblyn y coed, cnocell y coed 
 Woodreeve, wẁd r rîv, n. coedolygwr, 
 
 goruchwyliwr coed 
 Woodroof, wwd r rwf, n. llysiau'r eryr 
 Woodsare, wẁd'së'r, n. coedewyn, coed- 
 
 haliw 
 Woody, wŵd'î, a. coedog, llawn coed, 
 fel coed. Woody on all sides, am- 
 goed [ceisydd 
 
 Wooer, wẅ'ür, n. carwr, ymgeisydd, 
 Woof, wẅf, n. anwe, arwe ; y bwrw 
 Wool, wẁl, n. gwlân; Wool-sack, sach 
 o wlân ; cadair y prifganghellwr yn 
 Nhŷ yr Arglwyddi. Wool-stapler, 
 gwlânfaelier. Wool-staple, gwlân- 
 faelfa, marchnadfa gwlân. Flocks of 
 wool, casnach, cneifion 
 Woolcomber, wŵrko-mür, n. gwlân- 
 gribwr [gwlân-groen 
 
 Woolfel, wŵl'f ël, n. croen a'r gwlân arno, 
 Woollen, wẁrën, a. o wlân, gwlànaidd, 
 gwlânog. Woollen cloth, brethyn. 
 Woollen-draper, brethynwr. Super- 
 fine woollen cloth, brethyn dinesig 
 Woolliness, wŵl'î-nës, n . gwlâneiddrw ydd 
 
 ""407 
 
WRA path, fät, ëre, met, mä-rîne, pin, orb, on, curve, cut, twrrtoo, twkrrtook 
 
 Woolly, wẁl i, a. gwlânog, fel gwlân 
 
 Woolword, wẁrwürd, ad. mewn gwlân 
 
 Worcester, wẁs'tür, n. Caerwrangon 
 
 Word, würd, n. gair : v. geiriadu, geirio. 
 By word of mouth, trwy ymadrodd 
 
 Wordy, wür'dî, a. geirgar, geiriog, aml- 
 eiriog 
 
 Wore, wo'r, pt. — Wear 
 
 Work, wurk, n. gwaith ; gweithred ; 
 gorchwyl : v. (wrought) gweithio ; 
 gweithredu. Needle-work, brodiad. 
 Patch-work, clytwaith. Working-day, 
 dydd gwaith 
 
 Worker, wur'kur, n. gweithiwr; gweith- 
 redwr. Fellow- worker, cydweithiwr 
 
 Workfellow, wurk'fel-o, n. cydweithiwr, 
 cydweithredwr 
 
 Workhouse, wurk'huws (pi. workhouses, 
 wurk'huw-ziz), n. gweithdy, tlotty 
 
 Workman, wurk'man, (pi. workmen, 
 wurk'men), n. gweithiwr, gweithydd 
 
 Workmanlike, wurk'man-lik, a. saerni- 
 aidd, celfydd, celfyddus 
 
 Workmanship, wurk'man- ship, n. crefft- 
 wriaeth, gweithiant, gweithrediant, 
 celfyddyd, gwneuthuriad 
 
 Workshop, wurk'shop, n. gweithfa, 
 gweithle 
 
 Workwoman, wurk'wwm-an (pi. work- 
 women, wurk'wim-en), n. gweithyddes 
 
 World, würld, n. byd, daearfyd 
 
 Worldliness, würld'lî-nës, n. bydolrwydd, 
 bydgarwch 
 
 Worldling, würld'lîng, n. bydolddyn, 
 bydgarwr, bydolyn 
 
 Worldly, würld'lî, a. bydol, bydgar, 
 bydgarol. Wordly-minded, bydolfryd 
 
 Worm, würm, n. pryf, pryfyn, abwydyn; 
 llyngyren ; troëllffon, tyndròell : v. 
 dibryfedu ; cyfrwysweithio. Worm- 
 eaten, ysedig gan bryfed. Blind- 
 worm, dall-neidr. Grave-worm, 
 breuad. Maw-worm, llyngyren. 
 Sheep-worms, euod. Tape-worm, 
 cyllbryf. [droawl 
 
 Wormlike, wurm'lik, a. pryfol ; nydd- 
 
 Wormwood, würm'wẁd, n. chwerwlys 
 
 Wormy, wür'mî, a. pryfedog, pryfedol 
 
 Worn, wo'rn, pp. — Wear 
 
 Wornils, wo'r'nilz, n. pi. gwyryng, gwyrn 
 
 Worrel, wör'ël, n. budrchwilen yr Aipht 
 
 Worry, wür'î, vt. cnoi, anafu, blino, erlid, 
 poeni, cystuddio 
 
 Worse, würs, a. gwaeth : cd. — Bad. To 
 grow worse, gwaethu, gwaethygu, 
 myned yn waeth 
 
 Worship, wür'shîp, n. addoliad, iolaeth; 
 urddas : v. addoli, ioli, anrhydeddu. 
 Place of worship, addolfa, addoldy 
 
 Worshiper, wür'shîp-ür, n. addolwr, 
 iolychwr, iolwr 
 
 Worshipful, wür'shíp-fẃl, a. parchedig, 
 anrhydeddus, parchlawn 
 
 Worst, wurst (sd. — Bad), a. gwaethaf: 
 v. gorchfygu, trechu. Worse and 
 worse, gwaeth waeth 
 
 Worsted, wẅr'stëd, n. edafedd hirwlân 
 
 Worsted, wür'stëd, pt. & pp. — Worst 
 
 Wort, würt, n. breci ; llysieuyn. Wort- 
 vat, cafn breci 
 
 Worth, würth, n. gwerth, pris ; gwiwdeb ; 
 teilyngdod, It is worth a shilling, 
 e dâl swllt, y mae yn werth swllt 
 
 Worthiness, wür'THî-nës, n. teilyngdod, 
 haeddiant, rhyglydd, rhyglyddiant 
 
 Worthy, wür'THî, a. teilwng, gwiw ; 
 addas : n. dyn teilwng, gorwr 
 
 Worty, wür'tî, a. brec'iaidd 
 
 Wot, wot, pt. — Weet. I wot, gwyddwn, 
 mi wyddais 
 
 Would, wẁd, v. def. pt. — Will. I would 
 go, if I should, mi elwn, pe cawn. I 
 should go, if I would, cawn fyned, pe 
 mynwn. I would have gone, if I 
 should, mi aethwn, pe cawswn. I 
 should have gone, if I would, cawswn 
 fyned, pe mynaswn. He should not 
 do so, ni ddylai wneuthur felly. He 
 would talk for hours on the subject, 
 efe a siariadai am oriau ar y pwnc. 
 What would you that I should do for 
 you ? beth a fynech i mi ei wneuthur i 
 chwi ? I would not that ye should be 
 ignorant that [of], ni fynwni chwi fod 
 heb wybod, ni ewyllysiwn eich bod heb 
 wybod fod. Would to God it were 
 morning ! O na ddeuai y bore ! 
 
 Wound, wẅnd, n. archoll, briw, clwyf, 
 gweli : vt. archolli, briwo, clwyfo, 
 gwelio 
 
 Wound, wüẅnd, pt. & pp. — Wind 
 
 Wove, wov, pt. — Weave 
 
 Woven, wo r vn, pp. — Weave 
 
 Wrack, rak, n. gwymon; dinystr, 
 drylliad 
 
 Wrackful, rak r fwl, a. dinystriol 
 
 Wraith, rath, n. dry ch iolaeth dyn ar farw 
 
 Wrangle, räng'gl, v. cecru, ymgecru, 
 ymeirio : n. ymgecraeth, cynhen, dadl 
 
 Wrangler, räng'glûr, n. cecryn, ymdaer- 
 wr, cynhenwr ; uch-ysgolaig 
 
 Wranglesome, räng^l-süm, a. cecrus 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zhzrz azure; thin, thìs; j — dzh. WYV 
 
 Wrap, rap, vt. plygu, plygdröi, goblygu, 
 
 amblygu, amwisgo, plygu yn nghyd, 
 
 gorthòi, amdoi 
 Wrapper, räp'ür, n. amdrws, amdwyg, 
 
 gorthoydd, amlen, amdo 
 Wraprascal, räp'räs-käl, n. hugan, cob 
 
 uchaf 
 Wrass, Wrasse, räs, n. gwrachen y môr 
 Wrath, röth, n. Hid, bar, digder, digofaint, 
 
 gwyth, llidiogrwydd 
 Wrathful, röth'fẁl, a. llidiog, digllawn, 
 
 digofus, gwythlawn 
 Wrathfulness, röth'fẁl-nës, n. digllonedd, 
 
 llidiogrwydd, gwythlondeb 
 Wrathless, röth'lës, a. dilid, diddig, an- 
 
 nigofus, diddigder 
 Wrawl, röl, vi. mewian 
 Wreak, rik, vt. tywallt ; dial, dialeddu 
 Wreakful, rik'fwl, a. dialgar, dialeddus 
 
 dialus 
 Wreakless, rik'les, a. annialgar, egwan 
 Wreath, rîth, n. amdorch, plethdorch, 
 
 plethwe, addurnbleth, talaith, coron- 
 
 bleth, gwrydd [plethu, gwryddu 
 
 Wreathe, hth, v. amdorchi, plethwëu, 
 Wreathy, rî'THî, a. torchaidd, modrwy- 
 
 aidd, argrych 
 Wreck, rek, n. llongddrylliad, llongdor, 
 
 llong-goll ; llongddrylliau, ysgyrion 
 
 Hong, dylusg ; dinystr, dystryw, llwyr- 
 
 goll ; gwymon : v. llongddryllio, colli 
 
 Hong 
 Wrecker, rek'ur, n. yspeilydd llong- 
 ddrylliau, lleidr dylusg, lleidr glan 
 
 môr 
 Wren, rën, n. dryw, dryw bach, baran 
 Wrench, rëntsh, n. dirdro, croesdro, 
 
 nydd-dro : vt. dirdröi^ croesdröi ; tyrfu 
 Wrest, rest, vt. dirdròi, dirdynu, traws- 
 
 gipio, gwyrdròi, gwyrgamu : n. gwyr- 
 
 dro, dirdyn, trawsgip 
 Wrestle, res'l, vi. ymafaelyd, ymaflyd, 
 
 ymafael, ymdrech 
 Wrestler, rës'lür, n. ymafaelwr, ym- 
 
 drechwr, codymwr 
 Wrestling, rës'ííng, n. ymafaeliad, ym- 
 
 drechiad. Wrestling-match, codwm 
 
 ymdrechfa [ddyn, truanen 
 
 Wretch, rëtsh, n. adyn, truenyn, gwael- 
 Wretched, rët'shëd, a. truan, truol, 
 
 truenus, gresynol, gresynus ; salw, 
 
 gorwael 
 Wretchedness, rët'shëd-nës, n. trueni, 
 
 gresyndod ; gorwaelni 
 WretchlesSjrëtsh'lës, a. diofal. — Reckless 
 Wrexham, rek'sam, n. Gvvrecsam 
 
 Wriggle, rig / l, v. gwingo, ymystumio, 
 
 ymnyddu, ymddyrwyn 
 Wright, rit, n. saer, gweithiwr, celfyddwr, 
 
 llaw-weithiwr 
 Wring, ring, n. gwasg, dirwasg, nydd- 
 wasg ; v. (wrung), gwasgu ; dirdroi, 
 trowasgu, nydd-dròi, nydd-wasgu, dir- 
 gamu 
 Wrinkle, ring'kl, n. crych, crychni, 
 rhych, tolc : v. crychu, rhychu, tolcio 
 Wrist, rîst, n. arddwrn 
 Wristband, rîst'bänd, n. arddyrnrwym 
 Writ, rit, n. ysgrythyr ; ysgrif, ysgrifen, 
 ysgriflen ; dyfynlythyr, gwyslythyr : 
 pp. — Write (anarferol). Holy writ, 
 ysgrythyrau santaidd 
 Write, rit (wrote, written), v. ysgrifenu, 
 ysgrifo, llythyru. To write your 
 name, tori neu ysgrifenu eich enw 
 Writer, ri'tür, n. ysgrifydd, ysgrifenydd 
 Writhe, riTH, v. nydd-droi, dirdynu, dir- 
 
 gamu, gŵyrdynu 
 Writhle, riTH'l, v. crychu, rhychu 
 Writing, ri'tîng, n. ysgrifen ; ysgrifen- 
 iad. Writing-desk, ysgrifenfwrdd. 
 Writing-master, ysgrif- ddysgawdwr. 
 Writing-paper,, papyr ysgrifenu 
 Written, rit'n, pp. — Write [crin 
 
 Wrizzled, riz'ld, a. crychlyd, gwiwedig, 
 Wrong,rong.a.cyfeiliornus, cam : n. cam, 
 camwri, bai, cyfeiliorn : vt. gwneyd 
 cam, niweidio, drygu. Wrong-doer, 
 camweddwr, gwneuthurwr cam. 
 Wrong-headed, pen-gam. Wrong - 
 timed, anamserol. You are wrong, 
 yr ydych yn camsynied. You are in 
 the wrong, arnoch chwi mae'r bai 
 Wronger, röng'ür, n. camweddwr, niw- 
 
 eidiwr 
 Wrongful, röng'fŵl, a.annghyfiawn, cam ; 
 
 beius, camweddus 
 Wrote, rot, pt. — Write 
 Wroth, roth, a. dig, digllawn, digofus 
 Wrought, röt, pt. & pp. — Work (arfer- 
 edigyn fynych yn yr Alban). Wrought- 
 iron, haiarn morthwyliedig 
 Wrung, rung, pt. & pp. — Wring- 
 Wry, ri, a. cam, hyllgam, gŵyrgam : v. 
 camu, hyllgamu, gwyrgamu. Wry- 
 necked, gwddfgam 
 Wryly, ri'll, ad. yn ŵyrgam, ar ŵyr 
 Wryneck, ri'nek, n. aderyn o'r enw. 
 Wryness, ri'nës, n. gŵyrgamedd, gYwr- 
 
 gemi, gŵyrai 
 Wye, wi, n. yr afon Gwy 
 Wyvern, wi'viirn, n. draig ddychymygol 
 
 ÎÖ9~ 
 

 YEO path, fät, ëre, met, mâ-rîne, pîn, ôrb, on, curve, cut, twr=too, twknrtook ; 
 
 X 
 
 VANGTI, zang'ti, n. geu dduw y 
 
 Chineaid 
 Xanthic, zan'thik, a. melynaidd 
 Xebec, zi'bek, n. math o long fechan 
 
 dri hwylbren 
 Xenium, zî'ní-üm (pL xenia, zî'nî-ä), n. 
 
 anrheg arferedig [eithriaid 
 
 Xenodochy, zî-nöd'o-kî, n. derbynfa dy- 
 Xerasia, zi-ra'zhT-a, n. sychder gwallt 
 Xerodes, zi-ro'diz, n. cornwyd sych 
 Xeromirum, zFr-o-mi'r'um, n. eli sychol 
 
 YACHT, yöt, n. dyfrlong, tlysfâd, ys- 
 
 tafellfâd, bad ystafellog 
 Yager, ya'gür, n. marchog, marchfilwr 
 Yahoo, yâ'hẅ, n. dyn gwyllt 
 Yak, yak, n. bual, ych gwyllt 
 Yam, yam, n. gwreiddyn tramor 
 Yankee, yang'ki, n. Sais Americanaidd 
 Yap, yap, n. ci bach, c'fan 
 Yard, yard, n. Hath, llathen, gwi'alen ; 
 llathaid ; hwyl-lath ; buarth, cadlas. 
 Corn-yard, ydlan. Cow-yard, buarth. 
 Flail-yard, gwîal iFust. Yard-arm, 
 braich y drawslath. Yard-wand, Yard- 
 stick, llathfesurai, llathwialen [us 
 Yare, yê'r, a. hylaw, parod, hoew, awydd- 
 Yarely, yë'r'lî, ad. yn fedrus 
 Yarn, yarn, n. edaf, edau, edafedd. 
 Yarn-beam, carfan gwëydd. To spin 
 a yarn, adrodd chwedl [gyrnu 
 Yarr, yär, vi. chwyrnu, ysgyrnygu, das- 
 Yarrish, yär'ísh, a. sych-arwaidd ei flas 
 Yarrow, yär'o, n. Uysiau'r gwaedling, 
 
 milddail, gwilfrai 
 Yate, yat, n. iet [glefri 
 
 Yaw, yö, vi. ymysgwyddo : n. math o 
 Yawl, yöl, n. bad mawr, mawrgwch : vi. 
 
 gwaeddu, bloeddio, llefain 
 Yawling, yowling, n. bloedd, bloeddiad, 
 
 oerleisiad 
 Yawn, yön, vi. dylyfu gên, agor cêg : n. 
 ystwyrad, dylyfiad gên [wisgo 
 
 Yclad, i-klad', a. gwisgedig, wedi ei 
 Ycleped, I-klept', a. enwedig, galwedig 
 Ye, yî, pro. chwi, chwychwi. Ye also, 
 chwithau [Yes 
 
 Yea, ya, ad. i'e, do, felly y mae, yn wir. — 
 Yean, yîn, vi. bwrw oen, Uydnu 
 Yeanling, yîn'lîng, n. oen newydd ei 
 fwrw, oenyn 
 
 Xerophagy, zî-röf ä-jî, n. ymborth sych 
 Xerophthalmy, zi-rop'thal-mi, n. sych- 
 
 gochni llygaid, sychgibddellni, sych- 
 
 bilen 
 Xerotes, zi-ro'tiz, n. sychder y corff 
 Xiphias, zîf yäs, n. cleddbysg ; cledd- 
 
 seren [aeth 
 
 Xylography, zi lög'rä-fî, n. coedgerfiad- 
 Xylophagous, zi-löf â-güs, a. coedfwytaol 
 Xyster, zis'tur, n. crafell llawfeddyg 
 Xystus, zis'tus, n. rhodfa, rhodle, oriel 
 
 Year, yî'r, n. blwydd, blwyddyn, blynedd. 
 Last year, llynedd. This year, eleni, 
 yleni. Anomalistic year, blwyddyn 
 afreolus, yn cynwys 365d. 6a. 14' 1". 
 Intercalary year, blwyddyn ymsangol, 
 yn cynwys 384 diwrnod. Julian year, 
 blwyddyn Julius Caesar, yn cynwys 
 365 1 diwrnod. Leap year, blwyddyn 
 naid. Lunar year, blwyddyn leuadol, 
 yn cynwys 354 diwrnod. Sidereal 
 year, blwyddyn seryddol, yn cynwys 
 365d. 6a. 9' 11". Solar year, blwyddyn 
 heulog, yn cynwys 365d. 5a. 48' 48". 
 In years, hên, oedranus 
 
 Yearling, yî'r'líng, n. blwyddiad, llwdn 
 blwydd 
 
 Yearly, yî'r'lî, a. blwyddol, blyneddol : 
 ad. bob blwyddyn, yn flyneddol 
 
 Yearn, yürn, v. tosturdeimlo, dwys-gyd- 
 ymdeimlo, gofidio, teimlo yn anes- 
 mwyth 
 
 Yeast, yîst, n. swyf, swyfi, burym, ewyn 
 
 Yeasty, yîs'tî, a. ewynol, swyfol, ewynog 
 
 Yelk, yelk, n.— Yolk 
 
 Yell, yël, n. oergri, oernad, oerlef, ud: v. 
 oerleisio, oergrio, oernadu, ubain, udo 
 
 Yellow, yèTo, a. melyn. Yellow-ham- 
 mer, melyn yr eithin. Pale yellow, 
 melynwyn. To make yellow, melynu 
 
 Yellowish, yèTo-îsh, a. melynaidd, lied 
 felyn, gofelyn 
 
 Yellowness, yëro-nës, n. melyni, melyn- 
 der [anifeiliaid 
 
 Yellows, yel'oz, n. pi. y melyni, clefyd ar 
 
 Yelp, yelp, vi. cyfarth, gogyfarth 
 
 Yeoman, yo'män, n. gŵr eang, rhydd- 
 ddeiliad ; gosgorddwr, milwr 
 
 Yeomanry, yo'män-rî, n. gwrengiaid, y 
 
 gwŷr eang 
 
 . _ __ 
 
ore; fate, line, no, mute; she, zh=:z azure; thin, thìs; jrrdzh. 
 
 ZIM 
 
 Yerk, yurk, v. tindaflu, gwingo : n. gwing 
 Yes, yes, ad. ie, do, felly mae, oes. Did 
 
 you see him ? Yes ; no : A welsoch 
 
 chwi ef? Do; naddo. Do you see 
 
 him ? Yes ; no : A ydych chwi yn ei 
 
 weled ? Ydwyf ; nac ydwyf. Shall you 
 
 see him ? Yes ; no : A welwch chwi ef ? 
 
 Gwnâf ; na wnâf. Is this the man ? 
 
 Yes ; no : Ai hwn yw y dyn ? Ie, i'e 
 
 hwn ; nage 
 Yesterday, yës'tür-da, n. doe : ad. ddoe. 
 
 The day before yesterday, echdoe 
 Yesternight, yës'tür»nit, n. neithiwyr : 
 
 ad. neithiwyr 
 Yet, yet, con. & ad. er hyny, eto, hagen, 
 
 er hyny oil 
 Yew, yẅ, n. yw, ywen, pren yw 
 Yewen, yẅ'ën, a. ywenol, fel yw 
 Yex, yeks, n. yr ig : vi. igio, igian, 
 
 ucheneidio 
 Yield, yîld, v. gildio, ymroddi, ymostwng, 
 
 rhoddi i fyny, rhoddi, cynyrchu 
 Yielding, yîl'díng, a. yn dwyn ; yn can- 
 
 iatâu, ymroddgar 
 Yoke, yok, n. iau, gwarog, gwedd : v. 
 
 ieuo, gwarogi. Yoke-fellow, cydwedd, 
 
 cydymaith. Yoke of oxen, par o 
 
 ychain, gwedd o ychain 
 Yoked, yokt, a. ieuedig, gweddog 
 Yolk, yok, n. melyn ŵy 
 Yon, yön, Yonder, yön'dür, a. draw, acw: 
 
 ad. dacw, acw, draw, rhaco 
 
 Yore, yo'r, n. yr hen amser : ad. gynt, 
 cynt. In the days of yore, yn yr am- 
 ser gynt 
 York, york, n. Caerefrog. New York, 
 
 Caerefrog Newydd 
 You, yẅ, pro. chwi. You also, chwithau 
 Young, yüng, a. ieuanc ; tyner. A 
 
 young bird, cyw. 
 Younger, yüng'gür, a. iau, ieuangach : 
 
 cd. — Young 
 Youngest, yüng'gëst, a. ieuangaf, ieuaf : 
 sd. — Young [ieuanc 
 
 Youngish, yüng'ísh, a. ieuangaidd, lied 
 Youngling, yüng'líng, n. creadur ieuanc 
 Youngster, yüng'stür, Younker, yüng'- 
 kûr, n. ieuengyn, ieuant, llencyn, llanc 
 Your, yẅ'r, pro. eich 
 Yours, yw'rz, pro. eiddoch, yr eiddoch, 
 
 eiddo chwi 
 Yourself, yẅ'r-sëlf, pro. eich hun, eich 
 hunan [ain, chwychwi 
 
 Yourselves, yw'r-selvz', pro. eich hun- 
 Youth, yẅth, n. ieuant, ieuanc, dyn ieu- 
 anc, llanc, gwerydd ; ieuenctid 
 Youthful, yẅth / fẁl, a. ieuanc, llencyn- 
 
 aidd; nwyflawn 
 Youthfulness, yẅth'fŵl-nës, n. ieuenctid 
 Youthhood, yŵth'hẃd, n. ieuenctid 
 Youthly, yẅth'lî, a. ieuanc, cynar 
 Yttrium, ít'rî-üm, n. mettel o'r enw 
 Yule, yvvl, n. amser Nadolig 
 Yux, yiiks, n. ig, igiad : v. igio, igian 
 
 Z 
 
 ^ACCHO, zak'o, n. gwaelod-wadn 
 
 colofn 
 Zaifre, zafur, n. ffugfŵn, íFugfettel 
 Zaim, zam, n. caedflaenor Tyrci'aidd 
 Zany, za'ni, n. ysgentyn, cellweiriwr, 
 
 croesan, digrifyn, digrifwas 
 Zarnich, za^nik, n. math o sylwedd caled 
 Zea, zî, n. gwenith Indiaidd 
 Zeal, zil, n. aidd, eiddiged, hewyd, dy- 
 
 hewyd, awyddfryd, brwdfrydedd, gwres- 
 
 ogfryd 
 Zealot, zel'iit, n. brwdfrydwr, gwynfydwr, 
 
 eiddigeddwr 
 Zealotry, zèTüt-rî, n. brwdfrydiaeth 
 Zealous, zeTus, a. aiddgar, eiddigeddus, 
 
 awyddus, hewydus, gwresog, brwdfryd- 
 
 Zealousness, zërüs-nës, n. awyddfrydedd 
 Zebra, zl'bra, n. math o asyn gwyllt 
 Zebu, z^bu, n. ych gwyllt yr India 
 Zechin, zi'kin, n. bath aur gwerth 9s. 
 
 Zedoary, zed'o-ur-i, n. math o blanigyn 
 
 peraroglaidd 
 Zeekoe, zfko, n. afonfarch 
 Zeine, zfin, n. defnydd glydiog a geir o 
 
 wenith yr India 
 Zendavesta, zen-da-ves'ta, n. llyfr sant- 
 
 aidd tânaddolwyr Persia 
 Zenith, zenith, n. y lie uwch ein pen, y 
 
 pwnc uwchben 
 Zephyr, zefur, n. gwynt y gorllewin, 
 
 mwythawel, tirionchwa 
 Zero, zi'r'o, n. dirgelnôd, goddim (0) 
 Zest, zest, n. croen eurafal ; chwaeth, 
 
 bias 
 Zeta, zi'tca, n. llythyren Roeg ; ystafell 
 Zetetic, zi-tet'ik, a. ymofyniadol 
 Zeugma, zug^ma, n. ymgyswllt (dull 
 
 ymadrodd) 
 
 Zigzag, zig'zag, a. troadol, igam-ogam 
 
 Zimb, zim, n. math o gacyncn wenwyn- 
 
 11yd tramor 
 
 _ 
 
ZYT path, fät, êre, met, má-rîne, pîn, örb, on, curve, cut, twzztoo, twkrrtook 
 ore; fate, line, no, mute; she, zhrrz azure; thin, this; jrrdzh. 
 
 Zimome, zi'mom, n. glyd gwenith 
 Zinc, zingk, n. math o adwyn 
 Zingiber, zin'ji-bur, n. poethwraidd. — 
 
 Ginger [enw 
 
 Zirconium, zür-ko'nî-üm, n. adwyn o'r 
 Zoanthropy, zo-än'thro-pî, n. math o 
 
 wallgofrwydd [lun 
 
 Zocle, zok'l, n. math o wadn i ddal cerf- 
 Zodiac, zo'di-ak, n. sidydd, sidyll, caer 
 
 sidi, caer sidin, caer sidydd. Twelve 
 
 signs of the zodiac, deuddeg arwydd 
 
 y sidydd : — 
 
 Spring Signs, Arwyddion y Gwanwyn. 
 IT Aries, the Ram, yr Hwrdd 
 Ö Taurus, the Bull, y Tarw 
 II Gemini, the Twins, y Gefelliaid 
 
 Summer Signs, Arwyddion yr Hâf. 
 <5> Cancer, the Crab, y Crane 
 Q Leo, the Lion, y Llew 
 T1JJ Virgo, the Virgin, y Forwyn 
 
 Autumnal Signs, Arwyddion yr Hydref. 
 d2z Libra, the Balance, y Fantol 
 îî\ Scorpio, the Scorpion, yrYsgorpion 
 £ Sagittarius, the Archer, y Saethydd 
 
 Winter Signs, Arwyddion y Gauaf. 
 Vp Capricornus, the Goat, yr Afr 
 ££ Aquarius, the Water-bearer, y 
 
 Dyfrwr 
 X Pisces, the Fishes, y Pysg 
 
 Zodiacal, zo-di'ä-käl, a. perthynol i'r 
 
 sidyll, sidyllol 
 Zone, zon, n. gwregys, cylch, cylchan. 
 
 Frigid zone, y cylch rhewllyd. Tem- 
 perate zone, y cylch tymmherus. 
 
 Torrid zone, poethgylch, gwregys 
 
 crasboeth 
 Zoned, zond, a. gwregysedig, cylchedig 
 Zoographer, zo-og'ra-fur, n. mildraeth- 
 
 ydd [draethol 
 
 Zoographical, zo-o-gräfî-käl, a. mil- 
 Zoography, zo-ög'rä-fî, n. mildraeth- 
 
 yddiaeth 
 Zoolatry, zo-òTä-trî, n. miladdoliaeth 
 Zoological, zo-o-loj'i-kal, a. mildraethol 
 Zoologist, zo-oTo-jist, n. milhanesydd 
 Zoology, zo-öTo-jî, n. mildraeth, mil- 
 
 hanes, milodiaeth 
 Zoomorphism, zo-o-mor'fizm, n. newid- 
 
 iad dynion i anifeiliaid 
 Zoophorus, zo-ofur-us (pi. zoophori, 
 
 zo-of'ur-i), n. milgolofn, ateg-golofn 
 
 i ddal llun anifail 
 Zoophyte, zo'o-fit, n. mil-lysieuyn, llys- 
 
 fil 
 Zootomist, zo-öt'o-mîst, n. milddifynydd 
 Zootomy, zo-öt'o-mî, n. milddifyniaeth 
 Zounds, zuwndz, int, gair ofer, byrâd 
 
 o " God's wounds" 
 Zufolo, zwf o-lo, n. cerddbibell 
 Zygoma, zi-go'ma, n. asgwrn y boch 
 Zythepsary, zi-thëp'sür-î, n. darllaw-dŷ 
 
 412 
 
A VOCABULARY OE ROOTS OF ENGLISH WORDS, WITH EXAMPLES 01 
 THEIR DERIVATIVES AND KINDRED TERMS 
 
 L L E C H R E S 
 
 o 
 
 WÍÍEIDDIAU GEIRIAU SAESONAEG, 
 
 YN NGHYD AG 
 
 ENGHREIFETIAU O'U TARDDOLION A'ü' CYDRYWIAID. 
 
 Ac, S. derwen ; Acorn, barnacle 
 Academia, G. llwyn gerllaw Athen ; 
 
 Acaderaian, academic, academy 
 Acer, acris, L. llym, irad ; Acrid, acridity, 
 
 acrimony, acritude, acetose, acetous 
 Aehos, G. poen ; Ache, toothache 
 Acidus, L. sur ; Acid, acidulate 
 Acros, G. blaen ; Acropolis, acrostic 
 Acouo, G. clywed ; Acoustics, diacoustics 
 Acuo, L. llymâu ; Acumen, acute 
 iEdes, L. adeilad; Edifice, edify 
 iEquus, L. cyfartal ; Adequate, equal, 
 equality, equanimity, equator, equi- 
 distant, equilibrium, equinox, equi- 
 pollent, equity, equivalent, iniquity 
 JEr, S. cyn ; Early, ere, erst, or 
 iEstus, L. llanw ; Estuary 
 JEvum, L. oes ; Age, coeval, ever, 
 
 longevity, primeval 
 Aer, G. awyr ; Aerolite, aeronaut, air 
 Ager, L. cae; Acre, agrarian, agrestic, 
 
 agriculture, peregrination 
 Ago, actus, L. gwneuthur ; Act, active, 
 actual, actuary, agent, agitate, navigate 
 Ago, G. arwain, tywys, Agogos, G. 
 blaenor ; Demagogue, pedagogue, 
 stratagem, synagogue 
 Agon, G. ymdrech ; Antagonist 
 Al, ad, A. y, yr; Admiral, alcoran, 
 
 alembic, algebra, alkali, almanack 
 Alius, L. arall ; Alias, alibi, alien, 
 
 alienate, unalienable 
 Aller, F. myned ; Alley 
 Alp, C. mynydd uchel ; Alpine, Alps 
 Alpha, G. llythyren gyntaf Roeg; Al- 
 phabet 
 Alter, L. arall ; Alter, alterative, alter- 
 cation, alternate, unadulterated 
 Altus, L. uchel ; Altiloquencc, alti- 
 metry, altitude, alto-relievo, exalt 
 
 Ambar, A. gwefr ; Amber 
 
 Ambulo, L. rhodio ; Amble, ambulate, 
 circumambulate, somnambulist 
 
 Amo, L. caru, Amicus, L. cyfaill ; Ama- 
 bility, amateur, amatory, amiable, 
 amicable, amity, amorous, amour, 
 enamour, enemy, enmity, inimical 
 
 Amplus, L. mawr ; Ample, amplify 
 
 An, S. un ; A, an, any, atone, atonement, 
 one, only 
 
 Aner, andros, G. gwr ; Alexander, An- 
 drew, hexandria, pentandria 
 
 Angello, G. dwyn newydd ; Angel, an- 
 gelic, archangel, evangelist 
 
 Ango, L. cilâu ; blino ; Anger, angry, 
 anguish, anxiety, anxious 
 
 Angulus, L. ongl ; Angle, angular, 
 quadrangle, rectangle, triangle 
 
 Anima, L. bywyd ; Animal, animalcule, 
 animate, inanimate, transanimate 
 
 Animus, L. meddvvl ; Animadvert, an- 
 imosity, equanimity, magnanimoi ' 
 pusillanimous, unanimous . 
 
 Annulus, L. modrwy ; Annular, annu > 
 
 Annus, L. blwyddyn ; Annals, anniv, 
 sary, annual, biennial, mittenm 6 ' 
 perennial, septennial 
 
 Anthos, G. blodeuyn ; Anthology, chrvs 
 anthemum, polyanthus, zoanthropy 
 
 Anthropos, G. dyn ; Anthropophagi, 
 misanthrope, philanthropic 
 
 Antiquus, L. hên ; Ancestor, ancestry, 
 ancient, antic, antiquarian, antiquated, 
 antique, antiquity 
 
 Aperio, L. agor ; Aperient, aperture, 
 April, overt 
 
 Appello, L. galw ; Appeal, appellant, 
 appellate, appellation, appellative 
 
 Apprehendo, L. gafaelu, Apprendrc, F. 
 dysgu ; Apprehend, apprentice 
 
 413 
 
BUR 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Aptus, L. cymhwys, iawn ; Adapt, apt, 
 
 aptitude, inept, unapt 
 Aqua, L. dwfr ; Aquafortis, aquatic, 
 
 aqueduct, aqueous, terraqueous 
 Arbiter, L. canolwr ; Arbiter, arbitrary, 
 
 arbitrate, arbitration 
 Arbor, L. coeden ; Arborescent, arbour 
 Arche, G. decbreu, rheol, llywodraeth ; 
 Anarchy, archbishop, heptarchy, mon- 
 arch, patriarch, tetrarch, tetrarchate 
 Arctos, G. arth, y gogledd ; Antarctic, 
 arctic, Arcturus [arcuation 
 
 Arcus, L. bwa ; Arc, arcade, arch, archer, 
 Ardeo,"L. llosgi ; Ardent, ardour, arson 
 Arena, L. tywod ; Arenaceous 
 Aristos, G. ardderchocaf ; Aristocracy 
 Arithmos, G. rhif ; Arithmetic, logarithm 
 Arma, L. arfau ; Armada, armament, 
 
 armour, arms, army 
 Aro, L. aredig ; Arable, aration 
 Ars, L. celfyddyd ; Art, artifice, artifi- 
 cial, artist, artistic, inert 
 Artus, L. cymal ; Article, articulate, 
 
 articulation, inarticulate 
 Asper, L. garw ; Asperity, exasperate 
 Astron, G. seren ; Asterisk, astrology, 
 
 astronomy, astrotheology, disaster 
 Athletes, G. ymafaelwr; Athlete, athletic 
 Attono, L. taranu ; Astonished (thunder- 
 struck), astound 
 Audio, L. clywed ; Audible, audience, 
 
 audit, auditor, auditory, inaudible 
 Augeo, auctus, L. cynyddu ; Auction, 
 
 augment, author, authority 
 Auris, L. clust ; Auricular, aurist, ear 
 Autos, G. hunan ; Autobiography, auto- 
 crat, autograph, automaton, autopsy 
 uxilium, L. cymhorth ; Auxiliary 
 /ant, F. o flaen ; Advance, advantage, 
 idvantageous, van, vantage 
 
 B. 
 
 jacchus, L. duw meddwdod ; Bacchanal, 
 
 bacchanalian, debauch, debauchee 
 Bsernan, S. llosgi ; Brand, brimstone, 
 
 brindled, burn 
 Bsetan, S. iFrwyno ; Bit (genfa) 
 Bagh, Ir. bywyd ; Usquebagh 
 Ballo, G. taflu ; Emblem, embolus, 
 
 hyperbole, problem, symbol 
 Bana, S. angeu ; Bane, baneful, henbane, 
 
 ratsbane, wolfsbane 
 Bando, I. cyhoeddiad ; Contraband 
 Barba, L. barf; Barb, barbed, barbel, 
 
 barber 
 
 Barbarus, L. tramor ; Barbarian, bar- 
 baric, barbarity, barbarous 
 
 Basa, Sw. taro ; Baste 
 
 Bast, T. rhisgl ; Bass 
 
 Beam, S. plentyn ; Barnacle 
 
 Beatan, S. euro ; Abate, bate, beat 
 
 Beatus, L. gwynfydedig ; Beatific, bea- 
 tification, beatify, beatitude 
 
 Beau, Belle, F. teg, hardd ; Beau, 
 beauty, belle, belles-lettres, embellish 
 
 Becher, Ge. cwpan ; Beaker, pitcher 
 
 Beg, Ga. bychan ; Fillibeg 
 
 Belangen, D. perthynu ; Belong 
 
 Belegeren, D. gwarchae ; Beleaguer 
 
 Bellum, L. rhyfel ; Belligerent, belli - 
 potent, rebel, rebellion, rebellious 
 
 Bene, L. yn dda ; Benedict, benefactor, 
 beneficent, benefit, benevolent 
 
 Beon, S. bod ; Be 
 
 Beorgan, S. amddiffyn ; Borough, burgh, 
 burgher, burghmote, Edinburgh 
 
 Beorht, S. dysclaer ; Albert, Ethelbert 
 
 Beta, G. ail lythyren Roeg ; Alphabet 
 
 Bibo, L. yfed ; Bib, bibber, bibulous, 
 imbibe [beckon 
 
 Bicnian, S. amneidio ; Beacon, beck, 
 
 Bidan, S. aros ; Abide, bide 
 
 Biddan, S. gorchymyn ; Bid, forbid 
 
 Bilaikan, Go. gwawdio ; Bilk 
 
 Bios, G. bywyd ; Amphibious, biography 
 
 Bis, L. dwywaith ; Bicipital, bicornous, 
 bigamy, binary, biped, biscuit, bisect, 
 bissextile, bisulcous, bivalve, combine 
 
 Blac, S. gwelwlas ; Bleach 
 
 Blaer, D. pendduyn ; Blear 
 
 Blsesan, S. chwythu; Blast, blossom, 
 blow, bluster 
 
 BlaBtan, S. brefu ; Blatant, bleat 
 
 Blanc, F. gwyn ; Blanche, blank, blanket 
 
 Bois, F. coed; Buoy 
 
 Bonus, L. da ; Bounteous, bounty 
 
 Bot, S. boddlondeb, iawn ; Boot, bootless 
 
 Bozza, I. chwyddad ; Botch 
 
 Brachium, L. braich ; Brace, bracelet, 
 bracket, branch, embrace 
 
 Braza, P. marworyn ; Brazil 
 
 Brevis, L. byr; Abbreviate, abridge, 
 breviary, brevier, brevity, brief 
 
 Brucan, S. defnyddio ; Broke, broker 
 
 Buan, S. coleddu ; Boor, neighbour 
 
 Bube, Ge. bachgen ; Booby 
 
 Bugan, S. plygu ; Bay, bight, bough, 
 bow, elbow, embay 
 
 Bunke, Go. crug ; Bunch 
 
 Bunna, Ir, teisen ; Bun 
 
 Burh, S. tŷ ; Burglar 
 
 — — 4X1 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 COM 
 
 
 Cadas, Ga. cotwm ; Caddis 
 
 Cado, L. cwympo ; Accident, cadence, 
 cascade, casual, coincide, decay, in- 
 cident, occasion, Occident 
 
 Caedo, csesus, L. tori ; lladd ; Circum- 
 cise, concise, decide, deicide, excise, 
 incision, incisor, parricide, suicide 
 
 Calculus, L. gröyn ; Calculate 
 
 Caleo, L. gwresogi; Calefy, calenture, 
 calid, caloric, scald [thenics 
 
 Calos, G. hardd ; Caligraphy, calis- 
 
 Calupto, G. gorchuddio ; Apocalypse 
 
 Cam, C. cam ; Kimbo 
 
 Campian, S. ymladd ; Champion 
 
 Candeo, L. llosgi; Candid, candidate, 
 candle, chandelier, incendiary, incense 
 
 Canto, L. canu ; Cant, canticle, chant, 
 descant 
 
 Capio, captus, L. cymeryd ; Accept, 
 anticipate, capacity, captive, conceit, 
 deception, except, perceptible, recep- 
 tacle, susceptible 
 
 Caput, L. pen ; Cape, capital, capitata- 
 tion, capitol, captain, chapter, decap- 
 itate,'precipice, precipitate, recapitulate 
 
 Carbo, L. glo ; Carbon, carbonaceous, 
 carbonade, carbonic, carbuncle 
 
 Caro, carnis, L. cnawd ; Carnage, carnal, 
 carnelian, carnival, carnivorous, ca- 
 runcle, charnel-house, incarnate 
 
 Carus, L. anwyl ; Caress, cherish 
 
 Castigo, L. ceryddu ; Castigate, chasten, 
 chastise 
 
 Castus, L. pur, diwair ; Chaste, chastity, 
 incest, incestuous 
 
 Cattivo, I. caethwas ; dyhiryn ; Caitiff 
 
 Cavus, L. cafnog ; Cave, cavern, cavity, 
 concave, excavate 
 
 Ceaster, cester, S. caer, dinas gaerog ; 
 Chester, Colchester, Doncaster, Dor- 
 chester, Gloucester, Lancaster, Lei- 
 cester, Manchester 
 
 Cedo, L. rhoddi i fyny; Antecedent, 
 cede, cession, concede, decease, excess, 
 incessant, intercede, proceed, recede, 
 secede, succeed, success, successive 
 
 Ceipian, S. prynu ; Chaffer, chap, chap- 
 man, cheap, Chepstow, chop 
 
 Censeo, L. barnu ; Censor, censorious, 
 censurable, censure 
 
 Centrum, L. canol ; Centre, centrifugal, 
 centripetal, concentration, concentric, 
 excentric, heliocentric 
 
 Centum, L. cant ; Cent, centifolius, 
 centuple, centurion, century 
 
 Ceorl, S. gwladwr ; Carle, churl 
 
 Ceowan, S. cnoi ; Chew, cud 
 
 Cera, L. cwyr ; Cerate, cere, cerecloth, 
 cerumen, sincere, sincerity 
 
 Cerno, cretus, L. gwahaniaethu ; Con- 
 cern, decree, discern, discreet, excre- 
 ment, excrete, secret, secretary, secrete 
 
 Certus, L. sicr; Ascertain, certain, cer- 
 tainly, certificate, certify, incertitude 
 
 Charis, G. gras, cariad ; Charitable, 
 charity, eucharist 
 
 Charta, L. papyr ; Cartoon, cartridge, 
 chart, charter, Magna Charta 
 
 Cheir, G. Haw ; Chirography, chirology, 
 chiromancy, chirurgeon, surgeon 
 
 Chole, geri; Choler, cholera, cholic, 
 melancholy 
 
 Christos, G. eneinniedig ; Antichrist, 
 chrism, Christ, Christendom, christian 
 
 Chronos, G. amser ; Anachronism, 
 chronic, chronicle, chronology, chro- 
 nometer, isochronal, synchronal 
 
 Chufa, Sp. gwagfost; Huff 
 
 Circus, L. cylch ; Circle, circuit, cir- 
 cular, circulate, circus, semicircle 
 
 Cito, L. galw ; Cite, citation, excite, 
 excitement, incite, recite, resuscitate 
 
 Civis, L. dinesydd ; Citizen, city, civic, 
 civil, civilian, civility, civilize 
 
 Claidhamh, Ga. cleddyf ; Claymore 
 
 Clarao, L. gwaeddu ; Acclamation, claim, 
 clamour, exclaim, proclaim, reclaim 
 
 Clarus, L. eglur, dysclaer ; Clarify, 
 clarion, clarionet, claritude, clear, 
 declaration, declare 
 
 Claudo, L. cau ; Clause, clausure, clo^ 
 ter, close, closet, conclude, discl^> 
 inclusive, occlude, preclude, reclu # 
 
 Clino, L. ymgrymu, plygu ; Clinic;^ e > 
 clension, decline, incline, recline 
 
 Clivus, L. llethr ; Acclivity, cliff, dò 
 clivity, proclivity 
 
 Cnafa, S. bachgen ; Knave 
 
 Cognosco, L. gwybod ; Cognizable, cog- 
 nizant, recognizance, recognize 
 
 Colo, L. llafurio ; Colony, cultivate, 
 culture, horticulture, ruricolist 
 
 Comes, L. cydymaith; Concomitant, 
 constable, count, county, viscount 
 
 Commodus, L. cyflëus ; Commodious, 
 commodity, incommode 
 
 Communis, L. cyffredin ; Common, 
 communicate, community, excommu- 
 nicate, incommunicative 
 
 4Ì5 
 
DOC 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Copia, L. llawnder; Copious, cornucopia 
 Cor, L. calon ; Accord, concord, cordial, 
 courage, discord, encourage, record 
 
 Daeg, S. dydd ; Daisy (day's eye), dawn, 
 
 day 
 Daimon, G. ysbryd; Cacodemon, demon, 
 
 Cornu, L. corn; Corn (oddfyn), cornet, | demoniac, pandemonium 
 
 corneous, cornigerous, cornute, cor-, Damnum, L. colled, niwed ; Condemn 
 
 nuto, unicorn 
 
 Corpus, L. corff; Corps, corpse, cor- 
 poral, corporeal, corpulent, incorporate 
 
 Cosmos, G. byd; Cosmogony, cos- 
 mography, cosmopolite, microcosm 
 
 Couvrir, F. gorchuddio ; Coyer, cover- 
 let, covert, coverture, curfew 
 
 Crass, L. y fory ; Crastination, procras- 
 tination 
 
 Cratos, G. llywodraeth ; Aristocrat, au- 
 tocrat, democrat, gynecocracy, theo- 
 cracy 
 
 Credo, L. credu ; Accredit, credence, 
 credentials, credible, credit, creditor, 
 credulity, credulous, creed, discredita- 
 ble, incredible 
 
 Creo, L. crëu ; Create, creation, creator, 
 creature, procreant, recreate, recreation 
 
 Cresco, L. cynyddu ; Concrete, crescent, 
 decrease, excrescence, increase 
 
 Crimen, L. camwedd; Crime, criminal, 
 criminate, criminatory, recriminate 
 
 Crites, G. barnwr ; Crisis, criterion, 
 critic, hypercritic, hypocrite 
 
 Crux, L. croes ; Cross, crucible, cruci- 
 fix, cruciform, crusade, excruciate 
 
 Cubo, L. ymblygu, gorwedd ; Accou- 
 cheur, concubine, couch, cubation, 
 incubation, incubus, incumbent, re- 
 cumbent, succumb 
 
 Cuclos, G. cylch ; Circle, cycle, cycloid, 
 ì cyclopedia, encyclopaedia 
 lerpo, Sp. y corff; Querpo 
 c lpa, L. bai ; Culpable, exculpate, 
 culpatory, inculpate 
 ìan, S. gwybod, Cunnian, S. chwylio 
 Ian ; Can, Conner, cunning, ken 
 ara, L. gofal ; Accurate, care, curator, 
 cure, curious, proctor, procuration, 
 procure, secure, sinecure 
 
 Curro, L. rhedeg; Career, concur, cou- 
 rant, course, courser, current, curricle, 
 cursory, excursion, incur, occur, pre- 
 cursor, recur, succour, transcur 
 
 Curvus, L. cam ; curvature, curve, 
 curvilinear, recurvous 
 
 Cwellan, S. lladd ; Kill, quail, quell 
 
 Cwethan, S. llefaru ; Quoth 
 
 Cwysan, S. gwasgu ; Quash, squeeze 
 
 Cyn, S. hil; Kin, kind, kindred, mankind 
 
 Cyth, S. perthynas ; Kit, kith 
 
 damage, damn, damnation, damnatory, 
 indemnify, indemnity, uncondemned 
 
 Daska, Sw. taro ; Dash 
 
 Daubjan, Go. taenellu ; Dab [thaw 
 
 Deawian, S. llaethu ; Bedew, dew, dough, 
 
 Debeo, debitum, L. bod mewn dyled; 
 Debit, debt, debtor, indebted 
 
 Deca, G. deg ; Decagon, decalogue 
 
 Decern, L. deg ; December, decem- 
 virate, decennial, decimal, decimate, 
 duodecimal 
 
 Decor, L. prydferthwch ; Decorate, de- 
 corum, dedecorous, indecorous 
 
 Degen, Ge. cleddyf ; Dudgeon 
 
 Deman, S. barnu; Deem, deemster, doom 
 
 Demos, G. pobl ; Democrat, Demosthe- 
 nes, endemic, epidemic, pandemic 
 
 Dendron, G. pren ; Dendrology, rhodo- 
 dendron 
 
 Dens, L. dant, Odontes, G. dannedd ; 
 Dent, dental, dentated, dentist, eden- 
 tated, indent, indenture, trident 
 
 Densus, L. tew; Condensation, con- 
 dense, dense, density 
 
 Deor, S. anifail gwyllt ; Deer 
 
 Deus, L. duw ; Deicide, deify, deism, 
 deist, deity, deodand 
 
 Dia, Sw. godro ; Dairy 
 
 Dico, L. dywedyd; Contradict, dictate, 
 diction, dictionary, ditto, ditty, edict, 
 indict, interdict, jurisdiction, maledic- 
 tion, predict, valedictory, verdict 
 
 Dies, L. diwrnod ; Day, dial, diary, 
 diurnal, meridian, noctidial 
 
 Digitus, L. bys ; Digit, digitalis, digitate 
 
 Dignus, L. teilwng ; Condign, deign, 
 dignify, dignity, disdain, indignation 
 
 Dingier, Da. siglhongian ; Dangle 
 
 Dipfel, D. pig llym ; Dibble 
 
 Disc, S. dysgl ; Desk, disc, dish 
 
 Didasco, G. Disco, L. dysgu ; Didactic, 
 disciple, disciplinarian, discipline, un- 
 undisciplined 
 
 Divido, L. rhanu ; Divide, dividend, 
 division, individual, indivisible 
 
 Divus, L. duw ; Divine, divinity 
 
 Do, datus, L. rhoddi ; Addition, data, 
 date, dative, edition 
 
 Doceo, doctus, L. dysgu, hyfforddi ; 
 Docile, docility, doctor, doctrine, doc- 
 ument, indoctrinate 
 
 416 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 FAM 
 
 Dogma, G. athrawiaeth; Dogma, dog- 
 matic, dogmatist 
 Dok, Go. lie dwfn ; Dock 
 Doleo, L. gofidio ; Condole, dole, 
 
 doleful, dolor, dolorous, indolent 
 Dominus, L. arglwydd, Domina, L. ar- 
 glwyddes ; Dam, dame, dominant, 
 domineer, don, madam, madonna, 
 predominant, predominate 
 Domus, L. tŷ ; Dome, domestic, do- 
 mesticate, domicile 
 Don, S. gosod, gwneuthur; Deed, do, 
 
 doff, don 
 Dono, L. rhoddi ; Donation, pardon 
 Dormio, L. cysgu ; Dormant, dormitive, 
 
 dormitory, dormouse 
 Dorsum, L. cefn ; Dorsal, endorse 
 Doser, Da. achosi cwsg ; Doze 
 Doxa, G. barn, clod ; Doxology, hetero- 
 dox, orthodox, paradox 
 Draalen, D. llercian ; Drawl 
 Drabba, Sw. taro ; Drub 
 Dreogan, S. gweithio ; Drudge 
 Drigan, S. sychu ; Drought, drug, dry 
 Driusan, Go. cwympo ; Drizzle 
 Dromôs, G. rhedegfa ; Dromedary, hip- 
 podrome, syndrome 
 Druilen, D. pendrymu ; Droil 
 Ducken, Ge. ymgrymu ; Duck 
 Duco, L. tywys, Dux, L. tywysydd ; Ad- 
 duce, aqueduct, conduce, duke, educate, 
 induce, induct, produce, seduce, viaduct 
 Dugan, S. talu ; Doughty 
 Dumm, Ge. dwl ; Dump 
 Dun, S. bryn; Downs, Huntingdon, 
 
 Snowdon 
 Dunamis, G. gallu ; Dynamics, dynasty 
 Duo, L. dau ; Deuce, double, dual, dubi- 
 ous, ducat, duel, duet, dubious, duo- 
 decimal, duplicate, duplicity, duum- 
 virate, indubitable 
 Durus, L. caled ; Durable, durance, 
 dure, during, endure, indure, indurate, 
 obdurate 
 Duster, Ge. tywyll ; Dusk 
 Dvaeler, Da. aros ; Dwell 
 D win an, S. gwywo ; Dwindle 
 Dyne, S. ystwr ; Din, dun 
 Dyppan, S. trochi ; Deep, dip, dive 
 
 E. 
 
 Ea, eas, S. dwfr ; Anglesey, eddy, island 
 
 Ead, S. meddiant; Edward, Edwin 
 
 Eage, S. llygad ; Egbert, eye 
 
 Eald, S. hen ; Alderman, eld, elder, old 
 _ 
 
 Ebrius, L. meddw ; Ebriety, inebriate, 
 sobriety 
 
 Edo, L. bwyta ; Eat, edible, esculent 
 
 Ego, L. myfi ; Egotism, egotist 
 
 Eicon, G. delw ; Iconoclasm, iconoclast, 
 iconolator 
 
 Eidos, G. llun, dull ; Caleidoscope, cy- 
 cloid, spheroid 
 
 Elne, S. Ulna, L. braich ; Elbow, ell 
 
 Emo, L. prynu ; Exempt, peremptory, 
 ransom, redeem, redemption 
 
 Esse, L. bod, Ens, entis, L. peth mewn 
 bod ; Absent, entity, essence, essen- 
 tial, interest, potent, present, quint- 
 essence. Onta, G. beth mewn bod; 
 Ontology 
 
 Eo, itum, L. myned ; Ambition, exit, 
 initial, initiate, obit, obituary, perish, 
 reiterate, transit 
 
 Eorl, S. dewryn ; Earl 
 
 Eremos, G. anial ; Eremite, hermit 
 
 Ergon, G. gweithred ; Chirurgeon, en- 
 ergy» georgic, liturgy, metallurgy, 
 surgeon, theurgy 
 
 Erian, S, aredig ; Ear (twysen), earing, 
 earth 
 
 Erro, L. crwydro ; Aberrance, aberra- 
 tion, err, errant, erratic, errata, error 
 
 Escupir, Sp. taflu allan ; Scupper 
 
 Eu, G. da, yn dda; Eulogy, euphony, 
 eurithmy, euthanasy 
 
 Experior, L. profi ; Experience, ex- 
 periment, expert 
 
 Fabula, L. ffug-chwedl ; Confabulate, 
 fable, fabulist, fabulous, fib 
 
 Facies, L. gwyneb ; Efface, face, facial, 
 fashion, feature, superficial, surface 
 
 Facilis, L. hawdd ; Difficult, facile, 
 facilitate, facility, faculty 
 
 Facio, factum, L. gwneuthur ; Affair, 
 affect, benefactor, certify, crucify, 
 deficient, edify, efficacy, fact, factious, 
 factor, factotum, feat, feature, infect, 
 malefactor, manufactory, perfect, sacri- 
 fice, satisfy, simplify, verify 
 
 Fadan, S. trefnu ; Fad, fiddle-faddle, 
 fidget 
 
 Falco, L. hebog ; Falcated, falchion, 
 falcon 
 
 Fallo, L. llithro ; Fallacious, fallible, 
 false, infallible, refel 
 
 Fama, L. gair, son ; Defame, fame, 
 famous, infamous, infamy 
 
 417 
 
FYS 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Fanum, L. teml ; Fanatic, fane, profane 
 
 Faran, S. myned ; Fare, farewell, ferry, 
 fieldfare, ford, thoroughfare, wayfaring 
 
 Fatuus, L. ffbl ; Fatuity, ignis fatuus, 
 infatuate, infatuation 
 
 Febris, L. twymyn ; Febrile, fever 
 
 Felix, L. dedwydd; Felicitate, felicity, 
 infelicitous 
 
 Fels, Ge. craig ; Fell 
 
 Femina, L. benyw; Effeminacy, effem 
 inate, female, feminine 
 
 Fendo, L. taro ; Defend, fence, fender, 
 inoffensive, offend 
 
 Feoh, S. gwerth ; Fee 
 
 Feorm, S. ymborth ; Farm 
 
 Feorth, S. pedwerydd ; Farthing, fourth 
 
 Fero, L. cludo; Circumference, confer, 
 defer, differ, fertile, infer, laniferous, 
 offer, prefer, refer, somniferous, suffer, 
 transfer 
 
 Ferrum, L. haiarn ; Farrier, ferreous, 
 ferruginous 
 
 Ferveo, L. berwi ; Effervescent, fervency, 
 fervent, fervid, fervour 
 
 Festus, L. llawen ; Feast, festal, festive 
 
 Fian, S. casâu ; Feud, fie, fiend, foe 
 
 Fibra, L. edefyn ; Fibre, fibrous 
 
 Fido, L. ymddiried ; Aifiance, confide, 
 confidence, defy, diffident, faith, fealty, 
 fidelity, infidel, nullifidian, perfidy, 
 solifidian, undefied 
 
 Filius, L. mab ; Affiliate, filial, filly 
 
 Filleadh, Ga. plyg ; Fillibeg 
 
 Finis, L. diwedd ; Confine, define, defi- 
 nite, definition, final, fine, finish, 
 finite, infinite, infinitive, unfinished 
 
 Fingo, fictus, L. llunio ; Effigy, feign, 
 feint, fiction, figment, figure 
 
 Firmus, L. cadarn ; Affirm, affirmative, 
 confirm, confirmation, firm, infirm 
 
 Fiscus, L. trysorfa ; Confiscate, fiscal 
 
 Fixus, L. sefydledig ; Affix, crucifix, 
 effigy, figure, fixture, prefix, transfix 
 
 Flabbe, D. llipddarn ; Flabby 
 
 Flagan, Ic. rhanu ; Flag 
 
 Flagro, L. filamio ; Conflagration, de- 
 flagrate, deflagration, flagrant 
 
 Flamma, L. gwenfflam ; Flame, inflam- 
 mation 
 
 Flecto, flexus, L. plygu ; Circumflex, 
 deflect, flexible, flexure, genuflection, 
 inflect, reflect, reflex 
 
 Fliessen, Ge. dylifo ; Flush 
 
 Fligo, flictus, L. euro ; Afflict, conflict, 
 inflict, inflictive, profligate 
 
 Fliotr, Ic. cyflym ; Fleet, flit 
 
 Flo, flatus, L. chwythu; Blow, flatulent, 
 flute, inflate, inflation, perflate 
 
 Flos, floris, L. blodeuyn ; Deflour, 
 efflorescence, floral, floret, floricul- 
 tural, florid, florist, flour, flourish, 
 flower 
 
 Fluo, fluxum, L. llifo ; Afflux, confluent, 
 conflux, flow, fluctuate, fluent, fluency, 
 fluid, flux, fluxion, influence, influx, 
 reflux, superfluity, superfluous 
 
 Fodio, fossum, L. cloddio ; Fosse, fossil 
 
 Folium, L. dalen ; Exfoliate, foil, foli- 
 age, folio, portfolio, trefoil 
 
 Fon, S. gafaelu ; Fang, finger 
 
 Foppen, Ge. gwawdio ; Fob, fub 
 
 Forma, L. llun ; Conform, deform, form, 
 formal, formula, inform, multiform, 
 nonconformity, perform, reform, trans- 
 form, uniform 
 
 Forth, S. allan; Forth, further, further- 
 ance, furthermore 
 
 Fortis, L. cryf ; Comfort, effort, enforce, 
 force, fort, fortify, fortitude, fortress 
 
 Fracht, Ge. llwyth ; Fraught, freight 
 
 Frango, fractus, L. tori ; Fraction, frac- 
 ture, fragile, fragment, frail, infringe, 
 irrefragable, ossifrage, refract, refrac- 
 tory, refrangible, saxifrage 
 
 Frater, L. Frere, F. Bruder, Ge. Broder, 
 Sw. & Da. brawd, Bru, Ga. bru, croth ; 
 Brother, fraternal, fraternity, fratricide, 
 friar 
 
 Freon, S. cam ; Friend 
 
 Frician, S. neidio, Frisch, Ge. bywiog; 
 Freak, frisk, frog 
 
 Frigus, frigoris, L. oerfel ; Frigid, fri- 
 gidity, refrigerant, refrigerate 
 
 Frons, frontis, L. talcen ; Affront, con- 
 front, front, frontispiece, frontlet 
 
 Fruor, fructum, L. mwynâu ; Fructifer- 
 ous, fructify, fruit, fruitfulness, fruition 
 
 Fugio, L. ffbi ; Centrifugal, fugacious, 
 fugitive, functionary, perfunctory, 
 refuge, refugee, subterfuge 
 
 Fugol, S. aderyn ; Fowl, fowler [some 
 
 Fulian, S. halogi; Defile, filth, foul, ful- 
 
 Fullian, S. gwynu ; Fuller 
 
 Fundo, fusus, L. tywallt ; Confound, 
 confuse, diffuse, effuse, fund, funnel, 
 fuse, fusible, fusion, infuse, refund, 
 refuse, suffuse, transfuse, transfusion 
 
 Fundus, L. gwaelod ; Founder, foundery, 
 fundamental, profound, unfounded 
 
 Fungor, L. cyflawni ; Defunct, function, 
 
 Fyr, S. tan ; Fire 
 
 Fysan, S. dyfrysio ; Fuss 
 
 4Î8 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 GUN 
 
 Gabban, S. gwatwar; Gabble, gibberish, 
 jabber, jibe 
 
 Galan, S. canu ; Nightingale 
 
 Gamba, I. Jamb, F. coes ; Gambado, 
 gambol, gammon 
 
 Gamos, G. priodas ; Amalgamate, bi- 
 gamy, monogamy, polygamy, trigamy 
 
 Gan, gangan, S. myned; Forego, gang, 
 gangway, go, gone, undergo 
 
 Garantir, F. diogelu, mechn'io, gwarantu ; 
 Guarantee, warrant 
 
 Garder, F. cadw ; Guard, guardian, 
 ward, warden, wardrobe 
 
 Gartur, Go. rhwymyn ; Garter 
 
 Gaster, G. cylla, bol ; Epigastric, 
 gastric, gastronomy 
 
 Ge, G. daear ; Apogee, geodaesia, 
 geography, geology, geometry, geo- 
 ponics, georgic, perigee 
 
 Geard, S. caeadle ; Haggard (ydlan), 
 garden, yard 
 
 Geier, Ge. ffwltur, cudyll. Ger falcon, 
 gier eagle 
 
 Gelu, L. rhew ; Congeal, gelatine, 
 gelatinous, gelid, jelly 
 
 Genea, G. genedigaeth ; Genealogy, 
 generation, Genesis, hydrogen, nitro- 
 gen, oxygen [geneous 
 
 Genos, G. rhyw ; Heterogeneous, homo- 
 Genus, generis, L. rhyw ; Gens, gentis, 
 L. cenedl ; Degenerate, engender, 
 gender, general, generalize, generate, 
 generic, genial, genital, genteel, Gen- 
 tile, gentle, genuine, genus, regenerate 
 
 Geotan, S. tywallt ; Gush, gutter 
 
 Gerefa, S. Uywydd ; Portreeve, reeve, 
 sheriff 
 
 Germen, L. blaguryn ; Cousin-german, 
 germ, germinate 
 
 Gero, gestus, L. dwyn ; Belligerent, 
 congestion, digestion, exaggerate, ges- 
 ticulate, gesture, lanigerous, sugges- 
 tion, undigested, vicegerent 
 
 Ghod, Pe. duw, delw ; Pagoda 
 
 Giessen, Ge. arllwys ; Gush 
 
 Gigas, L. cawr ; Giant, gigantic 
 
 Gigno, genitus, L. cenedlu ; Generation, 
 genitive, genius, indigenous, ingenious, 
 primogeniture, progenitor, regenerate 
 
 Gil, Ic. hollt ; Gill (tagell pysgodyn) 
 
 Ginosko, G. Cnawan, S. gwybod ; 
 Gnostic, gnosticism, know, prognostic 
 
 Gisper, Da. dylyfu gên ; Gasp 
 
 Giuncata, 1. caws hufen ; Junket 
 . Glanz, Ge. dyscleirdeb ; Glance 
 I Globus, L. cronell ; Conglobate, globe, 
 globular, globule 
 
 Glotta, glossa, G. tafod ; Duoglot, 
 epiglottis, gloss, glossary, polyglot 
 
 Glupho, G. cerfio ; Hieroglyphic, tri- 
 
 glyph 
 ; Gluten, L. glyd ; Agglutinate, glue, 
 glutinous 
 
 God, S. da ; God, godwit, good, gospel 
 ; Gonia, G. congl ; Decagon, diagonal, 
 heptagon, hexagon, octagon, orthogon, 
 pentagon, polygon, tetragon, trigo- 
 nometry 
 Í Gorge, F. gwddf ; Disgorge, gorge 
 I Gorst, S. eithin ; Gooseberry, gorse 
 
 Gradior, gressus, L. rhoi cam; Gradus, 
 L. camre ; Aggress, congress, degrade, 
 degree, egress, gradation, grade, 
 gradual, graduate, ingress, progress, 
 retrograde, transgress 
 
 Graf, Ge. iarll ; Landgrave 
 
 Grafan, S. cloddio ; Engrave, grave, 
 groove 
 
 Grandis, L. mawr ; Aggrandise, grand, 
 grandee, grandeur, grandfather, gran- 
 diloquent 
 
 Granum, L. gronyn o ŷd ; Grain, 
 granary, grange, granite, granivorous, 
 granular, granulate, pomegranate 
 
 Grapho, G. ysgrifenu, Gramma, gram- 
 matos, G. ysgrif; Anagram, auto- 
 graph, bibliography, biography, bra- 
 chygraphy, caligraphy, chirography, 
 cosmography, diagram, engrave, epi- 
 gram, graphic, grammar, grammatical, 
 lithography, monogram, orthography, 
 paragraph, stenography, topography, 
 typographer, xylography 
 
 Gratia, L. gras ; Congratulate, grace, 
 gratuitous, ingratiate 
 
 Gratus, L. diolchgar ; Grateful, grati- 
 tude, ingratitude 
 
 Gravis, L. pwysig ; Grave, gravidity, 
 gravitation, gravity, grief, grieve 
 
 Grenian, S. tyfu ; Grain (llinj 
 
 Greot, S. llwch, Gratter, F. crafu ; 
 Grate, grit 
 
 Grex, gregis, L. praidd ; Aggregate, 
 congregate, egregious, gregarious, se- 
 gregate 
 
 Gumnos, G. noeth; Gymnasiarch, gym- 
 nasium, gymnastic 
 
 Gune, G. benyw ; Androgynal, gyne- 
 cocracy, misogyny 
 
 ÎÎ9 
 
INT 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 H. 
 
 Habe, Ge. nwyddau ; Haberdasher 
 
 Habeo, habitus, L. Avoir, F. meddiannu ; 
 Avoirdupois, cohabit, exhibit, habit, 
 habitation, habitual, have, inhabit, 
 inhibit, prohibit 
 
 Haccan, S. Hacher, F. hacio ; Hack, 
 hash, batch (cerfio), hatchet 
 
 Had, S. sefyllfa; Godhead, knighthood, 
 manhood 
 
 Haereo, hgesus, L. glynu ; Adhere, adhe 
 sion, cohere, cohesive, hesitate, inherit 
 
 Hasres, haeredis, L. etifedd; Heir, heredi- 
 tary, heritage, inherit, inheritance 
 
 Hafoc, S. hebog ; Havoc, hawk 
 
 Haima, G. gwaed ; Emerods, hemor- 
 rhage, hemorrhoid 
 
 Halo, L. anadlu ; Anhelation, anhelose, 
 exhalation, exhale, inhale 
 
 Hals, G. Sal, L. Sel, F. Sale, It. Salz, 
 Ge. halen ; Salify, saline, salt, saltern, 
 saltpetre 
 
 Hals, S. gwddf ; Halter 
 
 Ham, S. trigfa ; Durham, Hampstead, 
 hamlet, Wrexham 
 
 Hangian, S. hongian ; Hang, hinge, 
 Stonehenge, unhinge 
 
 Harke, Ge. rhacan ; Harrow 
 
 Hauch, Ge. anadl ; Hawk (poeri) 
 
 Haurio, haustus, L. tynu ; Exhaust, 
 exhaustion, inexhaustible 
 
 Hedra, G. sedd ; Cathedral, octahedron 
 
 Helios, G. haul ; Aphelion, heliacal, 
 heliocentric, heliotrope, parhelion, 
 perihelion 
 
 Hemera, G. diwrnod ; Ephemeral, ephe- 
 meris 
 
 Hepta, G. saith ; Heptagon, heptarchy 
 
 Heteros, G. arall ; Heteroclite, hetero- 
 dox, heterogeneous 
 
 Hex, G. chwech ; Hexagon, hexameter, 
 hexangular 
 
 Hieros, G. santaidd ; Hierarchy, hiero- 
 glyphic, hierography 
 
 Hippos, G. march ; Hippocentaur, hip- 
 podrome, hippogriff, hippopotamus 
 
 Histeme, G. gosod ; Aposteme, system 
 
 Hlidan, S. cuddio ; Eye-lid, lid 
 
 Hocker, Ge. crwmach ; Hunch 
 
 Hodos, G. ffordd ; Episode, Exodus, 
 method, methodist, period, synod 
 
 Hof, S. tŷ ; Hovel 
 
 Homalos, G. rheolaidd ; Anomalistic, 
 anomaly 
 
 Homo, L. dyn, Humanus, L. dynol ; Ho- 
 micide, human, humane, humanity 
 
 Homos, G. yr un ; Homcepathic, homo- 
 geneous, homologous, homonymous, 
 homophonous, homotonous 
 
 Hora, L. awr ; Horal, horary, hour 
 
 Horos, G. terfyn, cyffin ; Aphorism, ho- 
 rizon, horizontal 
 
 Horreo, L. dychrynu ; Abhor, abhorrent, 
 horrible, horrid, horror 
 
 Hortor, L. annog; Dehort, exhort, hor- 
 tative, hortatory 
 
 Hortus, L. gardd ; Horticulture, orchard 
 
 Hospes, hospitis, L. gwestai ; Hospita- 
 ble, hospital, host (llettŷwr), hostry, 
 hotel, ostler [hostility 
 
 Hostis, L. gelyn ; Host (llu), hostile, 
 
 Hreopan, S. llefain ; Croup 
 
 Hucke, Ge.cefn ; Hawk (gwica), huckster 
 
 Hudor, G. dwfr; Dropsy, hydra, hy- 
 draulics, hydrogen, hydromel, hydro- 
 meter, hydrophobia, hydrostatics 
 
 Humeo, L. bod yn wlyb ; Humid, 
 humidity, humour 
 
 Humus, humilis, L. y llawr ; Exhume, 
 humble, humiliate, humility, inhume, 
 posthumous 
 
 Hund, S. ci ; Hound, hunt 
 
 Hunskur, Ic. brwnt, gwael ; Hunks 
 
 Hurra, Go. gyru ; Hurl, hurry 
 
 Huschen, Ge. euro ; Hunch 
 
 Hweorfan, S. troi ; Warp 
 
 Icthus, G. pysgodyn ; Icthyology 
 
 Idios, G. priodol ; Idiom, idiosyncrasy, 
 idiot, idioticon, idiotism 
 
 Ignis, L. tan ; Igneous, ignis fatuus, ig- 
 nite, ignition, ignivomous 
 
 Imago, L. delw ; Image, imagery, ima- 
 gine, imagination 
 
 Impero, L. gorchymyn ; Emperor, em- 
 pire, imperative, imperial, imperious, 
 umpire 
 
 Incensus, L. cyneuedig; Censor, in- 
 cense, incentive 
 
 Indico, indicatus, L. dangos; Index, 
 indicate, indicative 
 
 Inferus, L. isel ; Inferior, inferiority, 
 infernal [initiative 
 
 Initium, L. dechreuad ; Initial, initiate, 
 
 Insula, L.ynys; Insular, insulate, island, 
 isle, peninsula, peninsular 
 
 Integer, L. cyfan ; Integer, integral, 
 integrity 
 
 . 420 
 
GWREIDDEIRIAU A Til ARDDOLION. 
 
 LIM 
 
 Intus, intra, L. mewn ; Interior, inter- 
 nal, intimate, intrinsic 
 Ira, L. digofaint ; Irascible, ire, irritate 
 Isos, G. cyfartal ; Isochronal, isosceles, 
 isothermal [itinerary, itinerate 
 
 Iter, L. taith, Itineracy, itinerant, 
 Iterum, L. eto ; Iterant, iterate, reiterate 
 
 j. 
 
 Jaceo, L. gorwedd; Adjacent, circum- 
 jacent, interjacent, jacent, subjacent 
 
 Jacio, jectus, L. taflu ; Abject, adjective, 
 conjecture, deject, ejaculation, eject, 
 inject, interjection, jaculate, object, 
 project, projectile, reject, subject 
 
 Jaune, F. melyn ; Jaundice, John Doree 
 
 Jour, F. dydd ; Adjourn, journal, jour- 
 ney, journeyman, sojourn 
 
 Judex, L. barnwr, Judico, L. barnu ; Ad- 
 judge, judge, judicature, judicial, 
 judicious, prejudge, prejudice 
 
 Jugum, L. iau ; Conjugal, conjugate, 
 subjugate, yoke 
 
 Jungo, junctus, L. cysylltu ; Adjoin, 
 adjunct, conjunction, disjunctive, join, 
 joiner, joint, jointly, junction, juncture, 
 subjoin, subjunctive 
 
 Jurk, D. twyg ; Jerkin 
 
 Juro, L. tyngu, Jus, L. cyfraith, cyf- 
 iawnder; Abjure, adjure, conjure, 
 injury, jurat, juridical, jurisdiction, 
 jurisprudence, jurist, juror, jury, jus- 
 tice, justify, perjure, perjury 
 
 Juvenis, L. ieuanc ; Evan, junior, ju- 
 venile, young 
 
 K. 
 
 Keras, G. corn ; Monoceros, rhinoceros 
 Kermes, A. math o bryf llywio ; Crimson 
 Kimia, A. dewiniaeth ; Alchemy, chem- 
 ist, chemistry 
 Kind, D. plentyn ; Chincough, kidnap 
 Knappen, D. gwringain ; Kidnap, knab, 
 knapsack 
 
 Labor, L. gwaith ; Elaborate, laboratory, 
 
 laborious, labour 
 Labor, lapsus, L. llithro ; Collapse, 
 
 elapse, lapse, relapse, sublapsarian, 
 
 supralapsarian 
 | Lac, lactis, L. llaeth ; Lactary, lacteal, 
 
 lactescent, lactiferous 
 
 
 Lacnian, S. iachâu ; Leech (meddyg) 
 
 Lseccan, S. gafaelyd ; Latch, leech 
 (geloden) [loadstone 
 
 Lsedan, S. tywys ; Lead, load, loadstar, 
 
 Lambano, G. cymeryd ; Astrolabe, syl- 
 labication, syllable, syllabus 
 
 Laos, G. pobl ; Laic, laity, lay (llèygol), 
 Nicolas 
 
 Lapis, lapidis, L. careg ; Dilapidate, 
 lapidary, lapidist, lapideous 
 
 Latris, G. gwasanaethwr ; Demonolatry, 
 iconolater, idolater, idolatry, pyrolatry 
 
 Latus, L. cludedig ; Ablative, collate, 
 elate, relate, translate 
 
 Latus, L. Uydan ; Latitude, latitudinarian 
 
 Latus, lateris, L. ochr ; Collateral, 
 equilateral, lateral, quadrilateral 
 
 Laube, Ge. gwasgodfa ; Lobby 
 
 Laus, laudis, L. clod, Laudo, L. canmol ; 
 Laud, laudable, laudanum, laudatory 
 
 Lavo, L. golchi ; Laundry, lave, lotion 
 
 Laxo, L. llaesu ; Lax, laxative, laxity, 
 prolix, relax, relaxation 
 
 Leas, S, gau ; Leasing 
 
 Lecgan, S. gosod ; Acknowledge, allay, 
 knowledge, lay, ledge, ledger 
 
 Lego, L. anfon, cymynu ; Allege, dele- 
 gate, legacy, legate 
 
 Lego, lectus, L. dewis, darllen ; Col- 
 league, college, collect, dialect, dili- 
 gence, eclectic, elect, elegance, eligi- 
 ble, intellect, intelligent, lecture, le- 
 gible, lesson, neglect, predilection, 
 recollect, sacrilege, select 
 
 Lemper, Da. plygu ; Limber 
 
 Leng, S. hyd ; Length, linger 
 
 Lenis, L. meddal ; Lenient, lenify, 
 lenitive, lenity 
 
 Lepsis, G. gafaeliad; Catalepsy, epilep- 
 sy, prolepsis 
 
 Leute, Ge. pobl ; Lout 
 
 Levo, L. codi, Levis, L. ysgafn ; Elevate, 
 leaven, lever, levity, levy, lift, relieve 
 
 Lex, legis, L. Loi, F. deddf, Licitus, L. 
 cyfreithlawn ; Illicit, law, legal, legist, 
 legitimate, license, licentiate, licit 
 
 Lexis, G. geiriad ; Lexicography, lexi- 
 cology, lexicon 
 
 Liber, L. rhydd ; Deliberate, deliver, 
 liberal, liberate, libertine, liberty, livery 
 
 Liber, L. llyfr ; Libel, libellous, libra- 
 rian, library 
 
 Lie, S. tebyg ; Frolic, like 
 
 Ligo, L. rhwymo ; Allegiance, league, 
 liable, liege, ligament, oblige, religion 
 
 Lim, S. aelod ; Limb, limp 
 
 Î2Î 
 
MED 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Limes, limitis, L. terfyn ; Illimitable, 
 limit, limitary, limitation, unlimited 
 
 Linea, L. llinyn ; Curvilinear, delineate, 
 interline, line, lineage, lineal, recti- 
 linear 
 
 Lingua, L. tafod ; Language, lingo, 
 linguacious, linguist, sublingual 
 
 Linguo, lictus, L. ymadel â ; Delinquent, 
 dereliction, oblique, relic, relict, relin- 
 quish 
 
 Linum, L. llin ; Lawn, line, linen, 
 linseed, lint 
 
 Liqueo, L. toddi ; Colliquate, liquefy, 
 liqueur, liquid, liquidate, liquidity, 
 liquor 
 
 Lit, S. Hong ; Lighter, lighterman 
 
 Litera, L. llythyren, ysgrifen ; Allitera- 
 tion, illiterate, letter, literal, literary, 
 literature, obliterate 
 
 Lithos, G. careg ; Aerolite, chrysolite, 
 litharge, lithography, lithomancy, li- 
 thontripic, litbotomy 
 
 Locus, L. lie ; Collocation, dislocate, 
 local, locality, locate, locomotion 
 
 Logos, G. gair, traethawd ; Analogy, 
 apologue, apology, catalogue, chron- 
 ology, dialogue, etymology, eulogize, 
 geology, logic, mineralogy, philology, 
 syllogism, tautology, theology, zoology 
 
 Longus, L. hir ; Elongate, long, lon- 
 gevity, longitude, oblong, prolong 
 
 Loopen, D. rhedeg ; Gantlope, interlope 
 
 Loquor, locutus, L. Uefaru ; Allocution, 
 circumlocution, colloquial, elocution, 
 eloquent, loquacity, obloquy, soliloquy, 
 stultiloquence, ventriloquist 
 
 Lucos, G. blaidd ; Lycanthropy 
 
 Luctor, L. ymdrechu ; Reluctance, re- 
 luctant 
 
 Ludo, lusus, L. chwareu ; Allude, col- 
 lusive, delude, delusive, elude, illusion, 
 interlude, ludicrous, prelude 
 
 Lumen, L. goleuni ; Illume, illumine, 
 luminary, luminous 
 
 Luna, L. lleuad; Lunacy, lunar, lunatic, 
 lunette, sublunary 
 
 Luo, L. golchi ; Abluent, ablution, 
 alluvium, antediluvian, dilute, diluvial, 
 pollute [paralysis 
 
 Lusis, G. Uaesiad ; Analysis, palsy, 
 
 Lustrum, L. glanâd ; Illustrate, illus- 
 trious, lustrate, lustration, lustre 
 
 Lux, lucis, L. goleuni ; Elucidate, 
 lucent, lucid, pellucid, translucent 
 
 Lyft, S. awyr ; Aloft, loft, lofty 
 
 Lynis, S. echel men ; Linch-pin 
 
 M. 
 
 Masnan, S. meddwl ; Mean, mind 
 
 Magan, S. medru ; Main, may, might 
 
 Magister, L. meistr ; Magisterial, ma- 
 gistrate, master, mastery 
 
 Magnus, L. mawr; Magnanimity, mag- 
 nificent, magnifico, magnify, mag- 
 niloquence, magnitude, main 
 
 Major, L. mwy ; Majesty, major, major- 
 ity, mayor 
 
 Malleus, L. mwrthwyl ,- Malleable, 
 mallet, maul 
 
 Malus, L. drwg ; Malady, malapert, 
 malcontent, malefactor, malevolent, 
 malice, malignant, malpractice, mal- 
 treat, malversation 
 
 Mamma, L. bron ; Mamma, mammalia, 
 mammiferous, mammilary 
 
 Mando, L. gorchymyn ; Command, 
 commend, demand, mandamus, man- 
 date, recommend, remand 
 
 Maneo, L. aros ; Immanent, manse, 
 mansion, permanent, remain, remnant 
 
 Mania, G. cynddaredd ; Bibliomania, 
 mania, maniac, monomania 
 
 Manteia, G. prophwydoliaeth ; Aero- 
 man cy, geomancy, gyromancy, litho- 
 mancy, necromancy, pyromancy 
 
 Manus, L. Main, F. Haw ; Emancipate, 
 maintain, manacle, manage, mani- 
 pulation, manual, manufacture, ma- 
 numit, manure, manuscript, port- 
 manteau 
 
 Mare, L. môr ; Marine, mariner, mar- 
 itime, mermaid, submarine, trans- 
 marine, ultramarine 
 
 Maritus, L. gwr priod ; Marriage, mari- 
 tal, marry 
 
 Martur, G. tyst ; Martyr, martyrdom, 
 martyrology, protomartyr 
 
 Masculus, L. gwrryw ; Emasculate, 
 male, masculate, masculine 
 
 Mase, S. trobwll ; Amaze, maze 
 
 Mater, L. mam; Maternal, matricide, 
 matriculate, matrimonial, matrimony, 
 matrix, matron 
 
 Mathema, G. gwyddoriaeth ; Mathemat- 
 ics, opsimathy, philomath 
 
 Maturus, L. addfed ; Immature, matu- 
 rate, mature, maturity, premature 
 
 Mechanao, G. dyfeisio ; Mechanics, 
 mechanism 
 
 Medeor, L. iachâu ; Irremediable, 
 
 medical, medicine, remedial, remedy 
 ________ 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 MOR 
 
 Medius, L. canol ; Immediate, inter- 
 mediate, mediator, mediocrity, Medi- 
 terranean, medium, mezzotinto 
 
 Megas, G. mawr ; Megalapolis, megala- 
 saurus, megalonyx, megatherium 
 
 Mel, mellis, L. mêl ; Hydromel, melli- 
 fluent, mellifluous, oxymel 
 
 Melan, G. du ; Melancholy 
 
 Meîior, L. gwell; Amelioration, melior- 
 ate, melioration 
 
 Melos, G. cerdd ; Melo- drama, melody, 
 Philomel 
 
 Memor, L. cofus, gofalus ; Commem- 
 orate, memento, memoir, memorable, 
 memorandum, memorial, memory, 
 remember 
 
 Menarah, A. llusern ; Minaret 
 
 Mendax, L. gau ; Mendacious, men- 
 dacity 
 
 Mengan, S. cymysgu ; Among, amongst, 
 mingle, mongrel 
 
 Mens, mentis, L. y meddwl; Demen- 
 tate, mental, vehement 
 
 Mensis, L. mis ; Menstrual, menstruum 
 
 Mensura, L. mesur; Commensurate, 
 dimensions, immense, measure, men- 
 suration, mete, meter 
 
 Mereo, meritus, L. haeddu ; Demerit, 
 merit, meritorious 
 
 Mergo, mersus, L. trochi; Demersion, 
 emergency, immerse, immersion, 
 merge, submerge, submersion 
 
 Merx, mercis, L. nwyddau masgnach ; 
 Commerce, market, mart, mercantile, 
 mercenary, mercer, mercery, merchan- 
 dize, merchant 
 
 Meter, G. mam ; Metropolis, metropo- 
 litan 
 
 Metron, G. mesur ; Barometer, diameter, 
 gasometer, geometry, hexameter, hy- 
 drometer, hygrometer, metre, metrical, 
 pentameter, perimeter, symmetry, tri- 
 gonometry 
 
 Metsian, S. porthi ; Meat, mess, mess- 
 mate 
 
 Micros, G. bychan ; Microcosm, micro- 
 meter, microscope 
 
 Migro, L. newid trigfan, mudo ; Emi- 
 grate, immigrate, migrate, migration, 
 migratory, transmigration 
 
 Miles, militis, L. milwr ; Militant, mili- 
 tary, militate, militia 
 
 Mille, L. mil ; Mile, millennium, mille- 
 ped, millesimal, million 
 
 Mimos, G. dynwaredydd ; Mime, mimic, 
 nomographer, pantomime 
 
 Mineo, L. crogi ; Eminent, imminent, 
 prominence, prominent, supereminent 
 
 Minister, L. gweinydd ; Administer, 
 administrator, minister, ministry 
 
 Minuo, minutus, L. lleiau ; Diminish, 
 diminution, diminutive, miniature, 
 minion, minor, minority, minus, 
 minute, minutiae 
 
 Mire, S. tywyllwch ; Mirky 
 
 Mirus, mirabilis, L.rhyfedd; Admirable, 
 admire, marvellous, miracle, mirror 
 
 Misceo, mixtus, L. mysgu, cymysgu ; 
 Admixture, mingle, miscellany, mis- 
 cible, mix, mixture, permistion, per- 
 mixtion, promiscuous 
 
 Miseo, G. casâu; Misanthrope, miso- 
 gamy, misogyny 
 
 Miser, L. truan ; Commiserate, miser, 
 miserable, misery 
 
 Mitto, missus, L. anfon ; Admissible, 
 admit, commissary, commit, com- 
 mittee, dismiss, emissary, intermit, 
 messenger, missile, mission, mission- 
 ary, missive, mittimus, omit, permit, 
 premise, promise, remit, submissive, 
 submit, surmise, transmit 
 
 Mneme, G. cof ; Amnesty, mnemonics 
 
 Modus, L. modd, mesur ; Accommodate, 
 commodious, commodity, immodest, 
 incommode, modal, mode, model, 
 moderate, modern, modest, modesty, 
 modify, modish, modulate, module, 
 modus, mood, remodel 
 
 Mola, L. maen melin ; Emolument, im- 
 molate, molar 
 
 Mollis, L. meddal ; Emollescent, emol- 
 lient, mollient, mollify 
 
 Moneo, L. rhybuddio ; Admonish, mo- 
 nitor, monument, premonitory, sub- 
 monition, summon, summons 
 
 Monos, G. unig ; Monad, monandria, 
 monarch, monastery, monastic, monk, 
 monoceros, monochord, monocular, 
 monody, monogram, monopoly, 
 monoptote, monosyllabic 
 
 Mons, L. mynydd ; Dismount, mound, 
 mountain, mountebank, promontory, 
 surmount, tramontane, ultramontane 
 
 Monstro, monstratus, L. dangos ; De- 
 monstrate, remonstrate 
 
 Montare, I. esgyn ; Mountebank 
 
 Morbus, L. clefyd ; Cholera morbus, 
 morbid, morbific 
 
 Mordeo, morsus, L. cnoi; Mordacious, 
 morsel, remorse, remorseless 
 
 More, Ga. mawr ; Claymore 
 
 l Î23 
 
NYT 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Morphe, G. llun ; Amorphous, meta- 
 morphose, metamorphosis 
 
 Mors, mortis, L. angeu ; Immortal, 
 mortal, mortality, mortgage, mortife- 
 rous, mortify, mortmain, mortuary. 
 Meurtre, F. llofruddiaeth ; Murder 
 
 Mos, moris, L. modd, arfer ; Demoral- 
 ize, moral, morality, moralizer 
 
 Motto, I. Mot, F. gair ; Motto 
 
 Moveo, motus, L. symud ; Commotion, 
 emotion, locomotive, mob, mobile, 
 motive, move, moveable, movement, 
 remote, removal 
 
 Mucus, L. llysnafedd; Mucid, mucilage, 
 mucous, muculent, mucus 
 
 Multus, L. llawer ; Multiform, multiple, 
 multiply, multitude 
 
 Mundus, L. y byd; Antemundane, mun- 
 dane, ultramundane 
 
 Munio, munitus, L. cryfâu ; Ammuni- 
 tion, muniment, munition 
 
 Munus, muneris, L. rhodd, swydd ; Com- 
 munion, community, immunity, mu- 
 nicipal, munificent, remunerate 
 
 Murus, L. mur ; Contramure, immure, 
 intermural, murage, mural 
 
 Musa, L. can ; Amuse, muse, muses, 
 museum, music, musical 
 
 Muthos, G. ffug-chwedl ; Myth, mythic, 
 mythology 
 
 Muto, L. newid ; Commute, immutable, 
 mutable, mutation, transmute, per- 
 mutation 
 
 Mynet, S. arian ; Mint, money 
 
 N. 
 
 Nascor, natus, L. cael ei eni ; Agnation, 
 cognate, innate, nascent, natal, nation, 
 native, nativity, subnascent 
 
 Natura, L. natur ; Nature, natural, na- 
 turalist, naturalize, preternatural, su- 
 pernatural 
 
 Naus, G. Navis, L. Hong, Nauta, L. 
 morwr, Nato, L. nofio ; Aeronaut, 
 circumnavigate, natant, nausea, nau- 
 seate, nautical, nautilus, naval, navi- 
 gable, navy 
 
 Neah, S. agos ; Neighbour, nigh 
 
 Necros, G. marw; Necrology, necro- 
 mancy, necropolis, necrosis 
 
 Necto, nexus, L. clymu ; Annex, an- 
 nexation, connect, connection 
 
 Nefas, L. drygioni ; Nefarious 
 
 Nego, negatus, L. gwadu ; Abnegate, 
 deny, negation, negative, renegade 
 
 Neos, G. newydd ; Naples, neology, 
 neophyte, neoteric 
 
 Nesos, G. ynys ; Chersonese, Peloponese, 
 Polynesia [ous, neurosis 
 
 Neuron, G. llinyn ; Enerve, nerve, nerv- 
 
 Neuter, L. nid ynaill na'r Hall; Neuter, 
 neutral, neutrality, neutralize 
 
 Nicken, Ge. penogwyddo ; Nick 
 
 Niger, L. du ; Denigrate, negro, Niger, 
 nigrescent 
 
 Noceo, L. Nuire, F. niweidio ; Innocent, 
 innocuous, noisome, noxious, nui- 
 sance, obnoxious 
 
 Nomen, L. enw ; Cognomen, denomi- 
 nate, ignominy, multinomial, name, 
 nominal, nominate, noun, pronoun 
 
 Nomos, G. cyfraith ; Anomy, anti- 
 nomian, astronomy, Deuteronomy, 
 economy 
 
 Non, L. ni, nid; Nonconformist, non- 
 descript, nonentity, nonsense, not 
 
 Nord, S. gogledd; North, northern, 
 Norwich 
 
 Norma, L. rheol, cynllun ; Enormity, 
 enormous, normal 
 
 Nosco, notus, L. gwybod, Nota, L. nod; 
 Annotation, cognizance, connote, de- 
 note, ignoble, know, noble, notable, 
 notary, notation, note, notice, notify, 
 notion, notorious, recognize, recon- 
 noitre — Cognosco 
 
 Novem, L. naw ; November 
 
 Novus, L. Neow, S. Neuf, F. newydd; 
 Innovate, new, novel, novelty, novice, 
 novitiate, renew, renovate 
 
 Nox, noctis, L. nos ; Equinoctial, equi- 
 nox, night, noctambulist, noctidial, 
 noctiferous, nocturnal 
 
 Nubo, nuptum, L. priodi; Connubial, 
 nubile, nuptials 
 
 Nudus, L. noeth ; Denude, nudity 
 
 Nullus, L. dim ; Annul, disannul, nul- 
 lify, nullifidian, nullity 
 
 Numerus, L. rhif; Enumerate, innu- 
 merable, number, numeral, numerical, 
 supernumerary 
 
 Nummus, L. arian bath ; Nummary 
 
 Nuntio, L. mynegu; Announce, de- 
 nounce, enunciate, nuncio, nuncupa- 
 tive, pronounce, renounce 
 
 Nutrio, nutritus, L. maethu ; Nourish, 
 nurse, nutrient, nutriment, nutrition, 
 nutritive, nursery, nurture 
 
 Nux, L. cneuen ; Nuciferous, nucleus 
 
 Nyther, S. i lawr ; Beneath, nether, 
 underneath 
 
 ' 424 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 PAR 
 
 o. 
 
 Obedio (ob audio), L. clust ymwrando, 
 Obeir, F. ufuddâu ; Obedience, obeis- 
 ance, obey 
 
 Oblivio, oblivionis, L. annghôf ; Oblivion, 
 oblivious 
 
 Octo, L. wyth ; Octagon, octahedron, 
 octangular, octave, octavo, October 
 
 Oculus, L. llygad ; Inoculate, ocellated, 
 ocelot, ocular, oculist, ogle 
 
 Ode, G. pryddest; Comedy, melody, 
 monody, ode, parody, prosody, psal- 
 mody, rhapsody, tragedy 
 
 Odor, L. arogl ; Inodorous, odoriferous, 
 odorous, odour 
 
 Odos, G. ffbrdd ; Exodus, method, 
 period, synod 
 
 Oicos, G. tŷ; Church, diocese, economy, 
 kirk, oecumenical, parish, parochial 
 
 Oidos, G. llun ; Conoid, cycloid, ovoid, 
 rhomboid, spheroid 
 
 Olea, L. olew-wydden ; Oil, olive 
 
 Oligos, G. ychydig ; Oligarchy 
 
 Omalos, G. tebyg, rheolaidd ; Anoma- 
 listic, anomalous, anomaly 
 
 Omnis, L. oil ; Omnibus, omnifarious, 
 omnific, omnipotent, omnipresent, 
 omniscience, omnivorous 
 
 Onoma, G. enw ; Anonymous, homony- 
 mous, metonymy, name, onomancy, 
 onomatope, paronymous, patronymic, 
 pseudonymous, synonymous 
 
 Onus, L. 11 wyth ; Exonerate, onerous 
 
 Oog, D. llygad ; Ogle 
 
 Ophis, G. sarff; Ophiaphagous, ophites 
 
 Ophthalmos, G. llygad ; Ophthalmia, 
 ophthalmic [opinion 
 
 Opinor, L. tybied ; Opine, opiniative, 
 
 Opto, L. dewis ; Adopt, optative, option 
 
 Optomai, G. gweled ; Autopsy, catop- 
 trics, dioptrics, myope, myopy, optics, 
 synopsis 
 
 Opus, operis, L. gweithred ; Co-operate, 
 opera, operate, operative, operose 
 
 Orao, G. gweled ; Cosmorama, diorama, 
 panorama 
 
 Orbis, L. cylch ; Exorbitant, orb, orbi- 
 cular, orbit 
 
 Ordo, ordinis, L. trefn ; Disorder, ex- 
 traordinary, inordinate, ordain, order, 
 ordinance, ordinary, ordnance, pri- 
 mordial, subordinate 
 
 Organon, G. peiriant; Organ, organic, 
 
 organize 
 _ 
 
 Origo, L. dechreuad, Orior, ortus, L. 
 codi ; Aboriginal, aborigines, abortive, 
 orient, oriental, origin, original, 
 originate, ortive 
 
 Ornis, ornithos, G. aderyn ; Ornithology 
 
 Orno, L. trwsio ; Adorn, ornament, 
 ornate, suborn 
 
 Orthos, G. iawn ; Orthodox, orthoepy, 
 orthogon, orthography 
 
 Os, oris, L. gên, Oro, L. llefaru ; Adore, 
 inexorable, oracle, oral, oration, orator, 
 oratorio, orifice, orison, ostiary, pero- 
 ration 
 
 Os, L. asgwrn ; Osselet, osseous, ossicle, 
 ossification, ossifrage, ospray 
 
 Osteon, G. asgwrn ; Ostealgia, osteology 
 
 Ou'ir, F. clywed ; Oyer, oyes 
 
 Ouranos, G. nef ; Ouranography, urano- 
 logy 
 
 Ovum, L. ŵy ; Oval, ovary, oviform, 
 oviparous, ovoid 
 
 Oxus, G. llym, sur ; Oxalic, oxygen, oxy- 
 hydrogen, oxymel, oxyphony 
 
 Pagos, G. Pagus, L. pentref, Pays, F. 
 
 gwlad ; Pagan, paganism, peasant 
 Paideia, G. addysg ; Cyclopaedia 
 Paille, F. gwellt ; Paillasse, pallet 
 Pais, paidos, G, bachgen ; Pedagogue, 
 
 pedobaptism 
 Palatium, L. llys, plas ; Palace, palatial, 
 
 palatine 
 Palatum, L. gorchfant ; Palatal, palate, 
 
 unpalatable 
 Pallium, L. hugan ; Pall, palliative 
 Palpo, L. cyfhwrdd ; Palpable, palpitate 
 Pambere, I. bara a diod ; Pamper 
 jPando, passus, L. taenu ; Compass, ex- 
 pand, expanse, pace, pandiculation, 
 pass, passage, past, surpass, trespass 
 ' Papas, G. tad ; Papa, papal, papist, pope, 
 
 popish 
 Papilla, L. tethen ; Pap, papillary, pappy 
 Par, L. cyfartal ; Compare, comparison, 
 compeer, disparage, disparity, non- 
 pareil, parity, peer, peerless 
 Pareo, L. ymddangos ; Apparent, appa- 
 rition, apparitor, appear, transparent 
 Pario, L. cenedlu ; Oviparous, parent, 
 
 puerperal, viviparous 
 Parler, F. llefaru ; Parlance, parley, par- 
 liament, parlour, parole 
 Paro, L. parotöi ; Impair, preparation, 
 prepare, repair 
 
 425 
 
PHU 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Pars, partis, L. rhan ; Apart, bipartite, 
 compartment, coparcener, depart, de- 
 partment, impart, parse, part, partake, 
 partial, participate, participle, particle, 
 particular, partition, partizan, party, 
 tripartite 
 
 Pas, pan, pantos, G. oil ; Panacea, pan- 
 dect, pandemonium, panegyric, pan- 
 oply, panorama, pantheon, pantology, 
 pantometer 
 
 Pasco, L. porthi, pesgi ; Antepast, pas- 
 tor, pasture, repast 
 
 Pateo, G. cerdded ; Path, patrol, peripa- 
 tetic [patent 
 
 Pateo, G. bod yn agored; Patefaction, 
 
 Pater, G. Pater, L. tad ; Expatriate, 
 parricide, paternal, patriarch, patri- 
 cian, patrimony, patriot, patronymic 
 
 Pathos, G. teimlad; Antipathy, apathy, 
 pathetic, pathology, pathos, sympathy 
 
 Patior, L. goddef ; Compassion, impas- 
 sible, impassioned, impatience, pas- 
 sible, passion, passive, patient 
 
 Pauper, L. tlawd ; Impoverish, pauper, 
 pauperism, pauperize, poor, poverty 
 
 Pax, pacis, L. heddwch; Appease, pa- 
 cific, pacify, peace, peaceable 
 
 Pecco, L. pechod ; Impeccable, pecca- 
 dillo, peccant, peccavi 
 
 Pectus, pectoris, L. mynwes ; Expecto- 
 rate, parapet, pectoral 
 
 Pecus, L. gwartheg, Pecunia, L. arian, 
 Peculium, L. meddiannu ; Peculate, 
 peculiar, pecuniary 
 
 Pellis, L. croen anifail ; Felt, pelisse, 
 pell, pelt, surplice 
 
 Pello, pulsus, L. gyru; Compel, dispel, 
 expel, expulsion, impel, propel, pulse, 
 repeal, repel, repulse 
 
 Pendeo, L. crogi ; Append, appendage, 
 appendix, depend, impend, indepen- 
 dent, pendant, pending, pendulum, 
 perpendicular, propensity, suspend 
 
 Pendo, pensus, L. pwyso, talu ; Compen- 
 dium, compensate, dispensary, dis- 
 pense, expend, expense, pension, pen- 
 sive, prepense, recompense, suspense 
 
 Pene, L. braidd ; Antepenultimate, 
 peninsula, penultimate, penumbra 
 
 Penetro, penetratus, L. trydyllu ; Im- 
 penetrable, penetrate, penetration 
 
 Penna, L. plufen, aden ; Bipennated, 
 impennous, pen, pennate 
 
 Pente, G. pump ; Pentacapsular, penta- 
 chord, pentagon, pentahedrous, pen- 
 tameter, pentateuch, pentecost 
 
 Penuria, L. eisiau; Penurious, penuri- 
 ousness, penury 
 
 Peptos, G. berwedig, treuliedig ; Dys- 
 pepsia, eupepsy, heptic 
 
 Periculum, L. perygl; Peril, perilous, 
 periculous 
 
 Persona, L. person ; Impersonal, per- 
 son, personal, personify 
 
 Pes, pedis, L. troed ; Biped, expedite, 
 impede, pedal, pedestal, pedestrian, 
 pedicle, quadruped 
 
 Pestis, L. pla ; Fester, pest, pester, pes- 
 tiferous, pestilence 
 
 Petalon, G. gwullddeilen ; Apetalous, 
 bipetalous, monopetalous, petal, poly- 
 petalous 
 
 Peto, petitus, L. ceisio ; Appetence, 
 appetite, centripetal, compete, im- 
 petuous, impetus, petition, repeat 
 
 Petra, G. craig ; Peter, petrifaction, 
 petrify, petroleum, saltpetre 
 
 Pflug, Ge. aradr ; Fluke 
 
 Phago, G. bwyta ; Anthropophagi, oeso- 
 phagus, phagedena, sarcophagus 
 
 Phaino, G. dangos, Phantazo, G. peri i 
 ymddangos; Diaphanous, epiphany, 
 fancy, fantastic, phantasm, phantom, 
 phenomenon, sychophant 
 
 Pharash, H. gwahanu ; Pharisaical, 
 pharisee 
 
 Pharmacon, G. meddygiaeth j Pharma- 
 cology, pharmacy 
 
 Phemi, G. dywedyd ; Emphasis, prophesy 
 
 Phero, phoreo, G. dyfod, achosi; Dia- 
 phoretic, metaphor, periphery, phos- 
 phorus 
 
 Philos, G. carwr ; Philadelphia, philan- 
 thropist, philology, philomel, philoso- 
 phy, philter, Theophilus 
 
 Phleo, G. llifo, Phleps, G. gwyth'ien; 
 Fleam, phlebotomy, phleme 
 
 Phobos, G. ofn; Hydrophobia 
 
 Phone, G. llais ; Antiphone, cacophony, 
 euphony, phonetic, phonics, phono- 
 graphy, symphony 
 
 Phos, photos, G. goleuni ; Phosphorus, 
 photometer 
 
 Phrasis, G. geiriad ; Antiphrasis, meta- 
 phrase, paraphrase, periphrasis, phrase, 
 phraseology 
 
 Phren, phrenos, G. meddwl ; Frantic, 
 frenzy, phrenetic, phrenology, phrenzy 
 
 Phthongos, G. sŵn ; Apothegm, diph- 
 thong, triphthong 
 
 Phusis, G. natur ; Metaphysics, physics, 
 physiognomy, physiology 
 
 ~426 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 PRI 
 
 i 
 
 Phuton, G. llysieuyn; Phytivorous, phy- 
 tology, zoophyte 
 
 Pingo, pictus, L. lliwio ; Depict, pictori- 
 al, Picts, picture, picturesque, pigment 
 
 Piobaireachd, Ga. pib-gerdd ; Pibroch 
 
 Pisces, L. pysgodyn ; Piscary, piscatory, 
 piscivorous 
 
 Pius, L. duwiol ; Impiety, pious, pity 
 
 Placeo, L. Plaire, F. boddloni ; Com- 
 placence, complaisant, displeasure, 
 pleasant, please, pleasure 
 
 Placo, L. dystewi ; Placable, placid 
 
 Planao, G. crwydro ; Planet 
 
 Planta, L. planigyn ; Displant, implant, 
 plant, plantation, replant, supplant, 
 transplant [plausible 
 
 Plaudo, L. canmol ; Applaud, plaudit, 
 
 Plebs, L. gwerin ; Plebian 
 
 Pleo, pletus, L. llenwi ; Accomplish, 
 complement, complete, replete, supply, 
 
 Plecto, plexus, L. nydd-dròi ; Complex, 
 perplex, simple 
 
 Plenus, L. llawn ; Plenary, plenipoten- 
 tiary, plenitude, plenty, plenum, re- 
 plenish 
 
 Plico, plicatus, L. plygu ; Apply, com- 
 plicate, comply, duplicate, duplicity 
 explicit, implicate, pliable, reply 
 suppliant, surplice, treble, triple 
 
 Plihtan, S. gwystlo; Plight, plot 
 
 Ploro, L. achwyn ; Deplore, explore, 
 implore 
 
 Pluma, L. plufen ; Deplume, plume 
 
 Plumbum, L. plwm ; Plumb, plumbago, 
 plumber, plummet 
 
 Plus, pluris, L. mwy; Nonplus, over- 
 plus, pluperfect, plural, surplus 
 
 Pneuma, G. awyr, anadl ; Pneumatic, 
 pneumatology 
 
 Poche, F. cwd ; Poach, pock, pocket, 
 poke, pouch 
 
 Poena, L. poenedigaeth ; Penal, penance, 
 penitent, repentant, subpoena 
 
 Poieo, G. gwneuthur ; Epopee, pharma- 
 copeia, poet, prosopopaeia 
 
 Polemos, G. rhyfel ; Polemic 
 
 Poleo, G. gwerthu ; Bibliopolist, mono- 
 poly, pharmacopolist 
 
 Polio, politus, L. caboli ; Polish, po- 
 lisher 
 
 Polis, G. dinas, Polites, G. dinesydd ; 
 Constantinople, cosmopolite, metro- 
 polis, metropolitan, Naples, police, 
 policy, polite, politics, polity 
 
 Polus, G. llawer ; Polygarchy, polygon, 
 polyhedron, polypus, polysyllable 
 
 Pondus, L. pwys ; Ponder, ponderous, 
 pound, preponderate 
 
 Pono, positus, L. gosod; Appose, ap- 
 posite, apposition, component, com- 
 pose, compost, compound, deponent, 
 depose, depot, dispose, exposition, 
 impose, interpose, position, post, pre- 
 position, propose, repository, suppose 
 
 Populus, L. pobl ; People, populace, 
 popular, populous, public, publication, 
 publish 
 
 Porphura, G. Purpureus, L. Pourpre, F. 
 porphor; Porphyry, purple 
 
 Porto, L. dwyn, Porta, L. drws, porth ; 
 Comport, deport, deportment, export, 
 import, important, port, portable, 
 portal, porter, portfolio, port-hole, 
 portico, report, support, transport 
 
 Posse, L. Pouvoir, F. gallu, Potens, L. 
 galluog ; Omnipotent, possible, po- 
 tent, potential, power, puissant 
 
 Post, L. gwedi ; Postdiluvian, posterior, 
 posterity, postillion, postpone, post- 
 script, preposterous 
 
 Postulo, postulatus, L. gofyn ; Expos- 
 tulate, postulate, postulatum 
 
 Potamus, G. afon ; Hippopotamus, Me- 
 sopotamia, potamology 
 
 Poto, L. yfed; Compotation, potable, 
 potion, potulent, symposium 
 
 Pous, podos, G. troed; Antipodes, poda- 
 gra, polypus, tetrapod, tripod 
 
 Praeda, L. ysglyfaeth ; Depredation, pre- 
 dal, predatory, prey 
 
 Prangen, Ge. rhodresu, prancio ; Prance, 
 prank, prink 
 
 Prasso, pratto, G. gwneuthur; Practical, 
 practice, pragmatic 
 
 Precor, L. gweddio ; Deprecate, impre- 
 cate, pray, precarious 
 
 Pregnans, L. beichiog; Impregn, im- 
 pregnate, pregnant 
 
 Prehendo, L. gafaelyd ; Apprehensive, 
 comprehend, reprehend 
 
 Premo, pressum, L. gwasgu ; Compress, 
 depress, express, impress, imprint, 
 press, pressure, print 
 
 Presbus, G. hên, Presbuteros, G. hen- 
 adur ; Presbyter, presbyterian 
 
 Pretium, L. pris ; Appraise, appreciate, 
 depreciate, price, prize 
 
 Primus, princeps, L. cyntaf; Premier, 
 primary, primeval, primitive, prim- 
 ness, primordial, primrose, prince, 
 principal, principality, principle, prior, 
 pristine 
 
 427 
 
RAT 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Privo, L. cymeryd yraaith, Privus, L. 
 priod; Deprivation, deprive, privacy, 
 private, privateer, privilege, privy 
 
 Probo, probatus, L. Profian, S. profi ; 
 Approbation, approve, disprove, im- 
 prove, probable, probation, probe, 
 probity, proof, prove, reprobation, 
 reprove 
 
 Probum, L. gwarthrudd ; Exprobate, 
 opprobrious 
 
 Proles, L. eppil ; Prolific 
 
 Propago, L. eginyn ; Propaganda, pro- 
 pagate 
 
 Prope, L. agos, Proximus, L. nesaf; 
 Approach, approximate, propinquity, 
 proximity, reproach 
 
 Proprius, L. addas, priod ; Appropriate, 
 impropriate, proper, property, pro- 
 priety 
 
 Protos, G. cyntaf; Prothonotary, pro- 
 tocol, protomartyr, prototype 
 
 Prudens, L. call; Jurisprudence, pru- 
 dence, prudential 
 
 Psallo, G. canu ; Psalm, psalmody, psal- 
 ter, psaltery 
 
 Pseudos, G. celwydd ; Pseudoapostle, 
 pseudodox, pseudograph 
 
 Psuche, G. enaid ; Metempsychosis, psy- 
 chology, psychomancy 
 
 Pubes, L. manflew ; Puberty, pubescent 
 
 Pudeo, L. bod â chywilydd arno ; Impu- 
 dent, pudency, pudicity, repudiate 
 
 Puer, L. bachgen ; Puerile, puerperal 
 
 Pugil, L. ymladdwr ; Pugil, pugilist 
 
 Pugna, L. ymladd ; Expunge, impugn, 
 oppugn, propugn, pugnacious, re- 
 pugnance 
 
 Pullus, L. cyw ; Poult, poultry, pullet, 
 pullulate 
 
 Pulvis, L. pylor ; Powder, pulverize 
 
 Pungo, punctus, L. symbylu ; Appoint, 
 compunction, expunge, poignancy, 
 point, punch (tyllu), punctual, punc- 
 tuation, puncture, pungent 
 
 Pupus, L. bachgenyn ; Pup, pupil, 
 puppet^ puppy 
 
 Pur, G. tan ; Empyreal, empyrosis, pyr- 
 amid, pyre, pyrite, pyrolatry, pyro- 
 meter, pyrosis, pyrotechny, pyrotic 
 
 Purgo, purgatus, L. glanâu ; Expurgate, 
 purgatory, purge 
 
 Purus, L. pur ; Pure, purify, puritan 
 
 Puto, putatus, L. meddylied; Account, 
 amputate, compute, count, depute, 
 deputy, discount, dispute, impute, 
 recount, repute 
 
 Putris, L. pwdr ; Putrefaction, putrefy, 
 
 putrescent, putrid 
 Pyndan, S. cau i mewn ; Pen, pin, 
 
 pound (ffald) 
 
 Q. 
 
 Qusero, qusesitus, L. gofyn, ceisio ; Ac- 
 quire, conquer, conquest, exquisite, 
 inquest, inquire, inquisition, perquisite, 
 query, quest, question, quiz, require 
 
 Qualis, L. cyfryw âg; Disqualify, qualify, 
 quality, unqualified 
 
 Quantus, L. pa gymaint; Aliquant, 
 quantity, quantum 
 
 Quatio, quassus, L. siglo; Concussion, 
 conquassate, discuss, percussion, quash 
 
 Quatuor, L. pedwar ; Quadrant, quad- 
 rangle, quadratic, quadrille, quadri- 
 nomial, quadripartite, quadriphyllous, 
 quadrivial, quadruped, quadruple, 
 quart, quarter 
 
 Quer, Ge. croes ; Queer 
 
 Queror, L. cwyno ; Quarrel, quarrel- 
 some, querulous 
 
 Quiebro, Sp. crychiad ton ; Quaver 
 
 Quies, quietis, L. gorphwysdra ; Ac- 
 quiesce, disquiet, quiescent, quiet, 
 quietude, requiem, requite 
 
 Quinque, L. pump ; Quincunx, quin- 
 quagesima, quinquennial, quintuple 
 
 Quot, L. pa nifer ; Aliquot, quota, quo- 
 tidian, quotient 
 
 R. 
 
 Rabies, L. cyndeiriogrwydd ; Rabid, rabies 
 
 Radius, L. paladr ; Array, irradiate, 
 radiance, radiate, radius, ray 
 
 Radix, L. gwreiddyn ; Eradicate, racy, 
 radical, radicle, radish 
 
 Rado, rasus, L. crafu ; Abrade, erase, 
 rase, rasher, razor, razure 
 
 Rsepan, S. rhwymo ; Rope 
 
 Ramus, L. cangen ; Ramage, ramifica- 
 tion, ramify, ramous 
 
 Rapio, raptus, L. crapio; Rapacious, 
 rapacity, rape, rapid, rapine, rapt, 
 rapture, ravage, raven, ravenous, ravish 
 
 Rarus, L. teneu ; Rare, rarefaction, 
 rarefy, rarity 
 
 Rath, S. cynar ; Rather 
 
 Ratus, L. sefydledig, Ratio, L. rheswm ; 
 
 Irrational, rate, ratification, ratify, 
 
 ratiocination, ration, rational, rationale, 
 
 reason 
 _ _ 
 
GWREIDDEIRIAU A TH A.RDDOLION. 
 
 Raucus, L. cryg ; Crow, rook. " Crow 
 and Rook are originally the same word, 
 with a transposition of letters. For 
 oo was doubtless pronounced as o in 
 poke ; now if you pronounce crow, 
 crow, crow, several times, it will be 
 the same sound as roke, roke, roke.^ — 
 Richardson. 
 
 Rego, rectus, L. llywio, Rex, L. Roi, F. 
 brenin ; Correct, corrigible, direct, 
 erect, interregnum, pomeroy, realm, 
 rectangular, rectify, rectilinear, rector, 
 regal, regale, regency, regicide, regi- 
 men, regiment, regnant, regular, regu- 
 lation, reign, right, royal, viceroy 
 
 Reifeln, Ge. rhychu ; Rifle 
 
 Rein, S. glân ; Rinse 
 
 Reod, rude, S. coch ; Red, ruddy 
 
 Repo, L. ymlusgo ; Obreption, repent 
 (ymlusgol), reptile, subreptitious 
 
 Res, L. peth ; Real, reality, realize 
 
 Rete, L. rhwyd ; Reticle, reticulate, re- 
 ticule, retina 
 
 Rheo, G. llifo ; Catarrh, diarrhoea, 
 hemorrhage 
 
 Rhetor, G. areithwr ; Rhetoric 
 
 Rhin, G. trwyn; Rhinalgia, rhinoceros 
 
 Rhuthmos, G. disgynsain ; Rhyme, 
 rhythm 
 
 Ric, S. llywodraeth ; Bishopric 
 
 Rideo, L. chwerthyn ; Deride, derision, 
 derisive, ridicule, ridiculous, risible 
 
 Rigeo, L. bod yn oer, sythu ; Rigid, ri- 
 gidity, rigorous, rigour 
 
 Rigo, L. dyfrâu ; Irrigate, irriguous 
 
 Rivus, L. afon; Corrivation, derive, rival, 
 river, rivulet 
 
 Robur, L. derwen ; Corroborate, corro- 
 borative, roborant, roboreous, robust 
 
 Rodo, L. cnoi ; Arrode, corrode, corro- 
 sion, erode, rodent, rodentia 
 
 Rogo, rogatus, L. gofyn ; Abrogate, de- 
 rogatory, interrogate, prorogue, roga- 
 tion, supererogation, surrogate 
 
 Ros, roris, L. gwlith ; Roral, roration 
 
 Rosa, L. rhosyn ; Rosary, rose, roseate, 
 roset, rosette, rosy 
 
 Rota, L. olwyn ; Roast, rotate, rotation, 
 rote, rotund 
 
 Rover, Da. yspeilio ; Rove, rover 
 
 Ruber, L. coch; Erubescence, robin, 
 rubicund, rubify, rubious, rubric, ruby 
 
 Rudis, L. anaddysgedig ; Erudite, rude, 
 rudiment 
 
 Ruga, L. crych ; Corrugate, rugose 
 
 Rumen, L. cil ; Ruminate 
 
 SCH 
 
 Rumpo, ruptus, L. tori ; Abrupt, bank- 
 rupt, corrupt, disrupt, eruption, in- 
 terrupt, rupture 
 Rus, ruris, L. gwlad ; Rural, rustic 
 
 S. 
 
 Sacer, L. santaidd ; Consecrate, dese- 
 crate, execrate, sacerdotal, sacrament, 
 sacred, sacrifice, sacrilege, sacristan, 
 sexton 
 Saeck, Sw. sach ; Hassock, sack 
 Sagax, L. call ; Presage, sagacity, sage 
 Salio, saltum, L. neidio ; Assail, assault, 
 consul, consult, counsel, desultory, 
 exult, insult, salient, sally, salmon, 
 saltation, saltatory, saltinbanco, somer- 
 sault, somerset 
 Salus, salutis, L, diogelwch ; Salubri- 
 ous, salutary, salute 
 Salvus, L. diogel; Safe, safety, safeguard, 
 salvable, salvation, salve, salvo, saviour 
 Sanctus, L. santaidd ; Saint, sanctify, 
 
 sanctimonious, sanction, sanctity 
 Sanguis, L. gwaed ; Consanguinity, san- 
 guinary, sanguine, sanguineous, san- 
 guisuge 
 Sanus, L. iach ; Insane, insanity, sana- 
 ble, sanative, sanatorium, sane, sani- 
 tary 
 Sapio, L. archwaethu, bod yn ddoeth : 
 Insipid, sapid, sapience, sapient, sapor, 
 saporific, savour, savoury 
 Sapo, L. sebon ; Saponacious, soap 
 Sarx, sarkos, G. cnawd ; Anasarca, 
 sarcasm, sarcoline, sarcology, sarco- 
 phagus, sarcotic 
 Satis, L. digon ; Dissatisfy, insatiable, 
 sate, satiate, satiety, satisfaction, satis- 
 fy, saturate 
 Scafan, S. crafu ; Scavenger, shave 
 Scando, L. dringo; Ascend, ascension, 
 
 condescend, descend, scan, transcend 
 Scarpa, I. llethr ; Counterscarp 
 Sceadan, S. rhanu ; Scatter, scot (tâl) 
 Sceapan, S. llunio ; Land-skip, shape, 
 
 ship, shop, worship 
 Scelos, G. coes ; Isosceles 
 Sceotan, S. saethu ; Overshot, scud; 
 
 shoot, shout, shuttle, upshot 
 Sceptomai, G. edrych ; Sceptic 
 Scethan, S. niweidio ; Scathless 
 Schema, G. cynllun ; Scheme 
 Schizo, G. rhanu ; Schism, schismatic 
 Schlich, Ge. hoced ; Sleight 
 Schlicht, Ge. llyfn ; Sleek, slight 
 
 429~ 
 
SOL 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Schlottern, Ge. hongian ; Slattern 
 
 Schola, L. ysgol ; Scholar, scholastic, 
 school 
 
 Schrumpf, Ge. crychedig ; Shrimp 
 
 Schuin, D. lleddf ; Askance, squint 
 
 Scindo, scissus, L. tori; Abscission, 
 rescind, scissible, scissors, scissure 
 
 Scio, scitus, L. gwybod; Conscience, 
 conscious, nescience, omnicient, pre- 
 science, science, scientific, unconscion- 
 able 
 
 Scir, S. sir ; Sheriff, shire 
 
 Sciran, S. tori ; Plough-share, scar, 
 score, share, shear, shears, sheer 
 
 Scopeo, G. edrych ; Bishop, episcopal, 
 helioscope, microscope, telescope 
 
 Screopan, S. crafu ; Scrap, scrape 
 
 Scribo, scriptus, L. ysgrifenu ; Ascribe, 
 circumscribe, conscript, describe, de- 
 scription, postscript, prescribe, re- 
 script, scribble, scribe, scripture, 
 scrivener, subscribe, superscribe, tran- 
 scribe 
 
 Scrutor, scrutatus, L. chwylio; Inscruta- 
 ble, scrutator, scrutinize, scrutiny 
 
 Scufan, S. gwthio ; Scuff, scuffle, shove, 
 shovel, shuffle 
 
 Scutum, L. tarian ; Escutcheon, esquire, 
 scutage, scutcheon, scutiform 
 
 Seaxan, S. Sais ; Essex, Middlesex, 
 Sussex, Wessex 
 
 Secar, S. ceisio ; Beseech, forsake, seek 
 
 Seco, sectus, L. tori ; Bisect, dissect, 
 dissection, insect, intersect, secant, 
 sect, section, sector, segment, trisect, 
 venesection 
 
 Sedeo, sessum, L. eistedd; Assess, assi- 
 duity, assize, consider, insiduous, pre- 
 side, president, reseat, reside, seat, 
 sedan, sedate, sedentary, sediment, see, 
 session, subside, supersede 
 
 Semen, L. had ; Conseminate, dissemi- 
 nate, seminal, seminary, seminific 
 
 Senex, L. hen, Senior, L. henach ; 
 Seignior, senate, senile, senior 
 
 Sentio, sensus, L. teimlo, meddylied; 
 Assent, consent, dissent, insensate, 
 nonsense, resent, scent, sensation, 
 sense, sensitive, sensorium, sensual, 
 sentence, sentient, sentiment, sentinel 
 
 Seothan, S. berwi ; Seethe, sod, suds 
 
 Sepo, G. llygru ; Antiseptic, septic 
 
 Septem, L. saith ; Septangular, Septem- 
 ber, septennial, septuagint, seven 
 
 Sepultus, L. claddedig ; Sepulchral, se- 
 pulchre, sepulture 
 
 Sequor, secutus, L. dilyn ; Consecutive, 
 consequence, execute, obsequies, per- 
 secute, prosecute, sequel, sequence, 
 subsequent 
 
 Sero, L. gosod ; Assert, desert, exert, 
 insert, intersert, series, sermon 
 
 Servio, L. ufuddâu ; Serf, servant, serve, 
 service, servile, servitor 
 
 Servo, servatus, L. cadw ; Conserve, ob- 
 servation, observe, preserve, reserve 
 
 Sex, L. chwech ; Bissextile, sexagesima, 
 sexennial, sextant, sextuple, six 
 
 Sharaba, A. yfed ; Sirup 
 
 Sharbat, Pe. surfedd ; Sherbet 
 
 Shurbon, A. yfed ; Shrub 
 
 Sicco, L. sychu ; Dessicate, siccate, sic- 
 cative, siccity 
 
 Sidus, L. seren ; Sideral, sidereal 
 
 Signum, L. arwydd, Signo, L. nodi ; 
 Assign, consign, design, ensign, in- 
 signia, resign, signal, signalize, sig- 
 nificant, signify, subsign 
 
 Silex, L. callestr; Silex, silicify, silicious 
 
 Similis, L. tebyg ; Assimilate, dissemble, 
 facsimile, similar, simile, simulate 
 
 Simul, L. ar yr un pryd ; Assemble, si- 
 multaneous 
 
 Sine, L. heb ; Sincere, sinecure 
 
 Singulus, L. unigol ; Single, singular 
 
 Sinus, L. dwyfron, môrgilfach ; In- 
 sinuate, sinuosity, sinuous, sinus 
 
 Sisto, L aros ; Assist, consist, exist, in- 
 sist, persist, resist, subsist 
 
 Situs, L. sefyllfa ; Site, situate, situation 
 
 Slacian, S. bod yn araf, Slak, Da. mol- 
 waden ; Slack, slug, sluggish 
 
 Slefan, S. cuddio ; Sleeve, sleeveless 
 
 Slegan, S. lladd ; Onslaught, slaughter, 
 slay 
 
 Slof, D. esgeulus ; Sloven 
 
 Slordig, D. brwnt ; Slur 
 
 Snican, S. ymlusgo ; Snake, sneak 
 
 Socius, L. cydymaith ; Associate, con- 
 sociate, social, society, unsociable 
 
 Sol, L. haul ; Insolation, parasol, solar, 
 solstice 
 
 Solidus, L. diysgog; Consolidate, solder, 
 solid, solidify 
 
 Solor, L. dyddanu ; Consolatory, console, 
 disconsolate, solace 
 
 Solum, L. llawr ; Soil 
 
 Solus, L. unig ; Desolate, sole, solifidian, 
 soliloquy, solitude, solo 
 
 Solvo, solutus, L. rhyddâu ; Absolve, 
 dissolve, insolvent, irresolute, resolu- 
 tion, resolve, solution, solve, solvent 
 
 ~ ~~Ì3Ö 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 SYL 
 
 Soma, G. corff"; Somatic, somatology 
 
 Somnus, L. cwsg ; Somnambulist, som- 
 niferous 
 
 Sonus, L. sŵn, sain ; Altisonant, conso- 
 nant, dissonant, resound, sonnet, 
 sonorous, sound, unison 
 
 Sophos, G. call, Sophia, G. doethineb ; 
 Pansophical, philosopher, Sophia, 
 sophist 
 
 Sopor, L. cwsg ; Soporate, soporific 
 
 Sorbeo, L. Uyncu ; Absorb, absorption, 
 resorb 
 
 Sors, sortis, L. cyfran; Assort, assort- 
 ment, consort, resort, sort 
 
 Soth, S. gwir ; Forsooth, sooth, soothsay 
 
 Spao, G. tynu ; Spagyrist, spasm, spas- 
 modic 
 
 Spargo, sparsus, L. gwasgaru ; Asperse, 
 disperse, intersperse 
 
 Specio, spectus, L. gweled; Despise, 
 inspect, perspective, prospect, prospec- 
 tive, retrospect, special, species, 
 specimen, specious, spectacles, specta- 
 tor, spectre, speculate, suspect 
 
 Spell, S. chwedl ; Gospel, spell 
 
 Sperma, G. had ; Sperm, spermaceti 
 
 Spero, speratus, L. gobeithio ; Despair, 
 desperado, desperate 
 
 Sphaira, G. pelen ; Atmosphere, hemi- 
 sphere, planisphere, sphere, spherule 
 
 Spiro, L. anadlu ; Aspire, conspiracy, 
 conspire, dispirit, expire, inspire, per- 
 spire, respiration, respire, spirit, 
 suspire, transpire 
 
 Splendeo, L. dyscleirio ; Resplendent, 
 splendid, splendour 
 
 Spondeo, sponsus, L. addaw; Corre- 
 spond, respond, response, responsible, 
 sponsor, spouse 
 
 Sponte, L. o hono ei hun ; Spontaneity, 
 spontaneous 
 
 Spuma, L. ewyn ; Despumate, spume 
 
 Stall, S. lie ; Forestal, instal, pedestal, 
 stall 
 
 Stasis, G. sefydliad ; Apostacy, ecstacy, 
 hypostasis, metastasis 
 
 Stede, S. sefyllfa; Roadstead, stead 
 
 Stello, G. anfon ; Apostle, diastole, 
 epistle, peristaltic, systole 
 
 Stenos, G. cul, bychan ; Stenography 
 
 Steorfan, S. trengi ; Starve 
 
 Stepan, S. codi ; Steep, step 
 
 Stereos, G. cyfan ; Stereometry, stereo- 
 type 
 
 Sterno, stratus, L. rhoi i lawr ; Conster- 
 nation, prostrate, stratum 
 
 Stichos, G. pennill ; Acrostic, distich, 
 hemistich, tetrastich 
 
 Stigan, S. esgyn ; Stage, stairs, stile, 
 stirrup, story (llofft) 
 
 Stilla, L. dyferyn ; Distil, instil, still 
 
 Stirps, L. gwreiddyn ; Extirpate 
 
 Stimulus, L. yspardun ; Stimulant, sti- 
 mulate, stimulus 
 
 Stinguo, L. diffodd ; Distinct, distin- 
 guish, extinct, extinguish, instinct 
 
 Sto, statum, L. sefyll ; Armistice, arrest, 
 circumstance, constant, constitute, 
 distance, establish, estate, extant, in- 
 stant, institute, interstice, obstacle, 
 rest, restive, solstice, stable, stamen, 
 stand, standard, state, stationer, statue, 
 stature, statute, substance, substanti- 
 ate, substantive, substitute, supersti- 
 tion, transubstantiation 
 
 Stow, S. lie; Bestow, Chepstow, stow 
 
 Stratos, G. byddin ; Stratagem 
 
 Streccan, S. estyn ; Straight, stretch 
 
 Stringo, strictus, L. dirdynu, rhwymo ; 
 Astringent, constrain, constrictor, 
 distrain, district, restrain, restriction, 
 strain, strait, strict, stricture, stringent 
 
 Strophe, G. troad ; Anastrophe, anti- 
 strophe, apostrophe, catastrophe, 
 strophe, strophos 
 
 Struo, structus, L. adeiladu ; Construct, 
 construe, destroy, destruction, in- 
 struct, obstruct, structure, super- 
 structure 
 
 Stupeo, L. bod yn hurt ; Stupe, stupefy, 
 stupendous, stupid, stupor 
 
 Suadeo, suasum, L. cynghori ; Dissuade, 
 persuade, suasion, suasive 
 
 Sudo, L. chwysu ; Desudation, exsude, 
 exude, sudation, sudorific, transude 
 
 Sugo, suctus, L. sugno ; Sanguisuge, 
 succulent, suck, suckle, suction, 
 sugescent 
 
 Summus, L. uchaf; Consummate, sum, 
 summary, summit 
 
 Sumo, L. cymeryd; Assume, consume, 
 presume, resume, sumptuous 
 
 Suo, L. gwnîo ; Souter, suture 
 
 Sur, S. sur ; Sorrel, sour, surly 
 
 Surdus, L. byddar; Absurd, surd 
 
 Surgo, surrectum, L. ymgyfodi ; Insur- 
 gent, resurrection, source, surge 
 
 Suth, S. dehau ; South, southern 
 
 Swart, S. du ; Swart, swarthy 
 
 jSwifan, S. chwymellu ; Swivel 
 
 Syllan, S. rhoddi, gwerthu ; Handsel, 
 sale, sell 
 
 431 
 
TON 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 Teogan, S. tynu ; Team, tight, tough, 
 q 1 tow, tug 
 
 Teotha, S. degfed ; Tithe 
 Tabula, L. astell, bwrdd ; Contabulate, Tepeo, L. bod yn dwym ; Tepid, tepify 
 
 tablature, table, tablet 
 
 Taceo, L. tewi ; Reticent, tacit, taciturn, 
 taciturnity 
 
 Tailler, F. tori ; Detail, entail, retail, 
 tailor, tally 
 
 Talis, L. y cyfryw ; Retaliate 
 
 Tango, tactus, L. cyfhwrdd ; Attach, at- 
 tain, contact, contagion, contagious, 
 contiguous, contingent, integrity, tac- 
 tile, tangent, tangible 
 
 Tapeto, I. teisban ; Carpet, tapis 
 
 Taphos, G. bedd ; Cenotaph, epitaph 
 
 Taranto, I. tref yn Italy ; Tarantula 
 
 Tardus, L. araf; Retard, tardigrade, 
 tardy 
 
 Tasso, G. trefnu ; Ataxy, eutaxy, syntax, 
 tactics 
 
 Tauros, G. Taurus, L. Taureau, F. 
 tarw ; Centaur, centaury, minotaur 
 
 Tautos, G. yr un ; Tautology, tautophony 
 
 Techne, G. celfyddyd ; Pantechnicon, 
 polytechnic, pyrotechny, technical, 
 technology 
 
 Tego, tectus, L. cuddio ; Detect, integu- 
 ment, protect, protectorate. Tuile, F. 
 priddlech ; Tile 
 
 Tele, G. pell ; Telegraph, telescope 
 
 Temno, G. tori; Anatomy, atom, epi- 
 tome, lithotomy, phlebotomy 
 
 Temno, L. dirmygu ; Contemn, con- 
 tempt, contemptible, contemptuous 
 
 Tempero, L. tymmheru ; Attemper, dis- 
 temper, intemperate, temper, temper- 
 ament, temperate 
 
 Tempus, temporis, L. atnser ; Contem- 
 porary, extempore, temporal, tempo- 
 rary, temporize, tense 
 
 Tendo, tentus, L. dirdynu; Attend, at- 
 tentive, distend, extend, extensive, in- 
 tend, ostensible, ostentation, portend, 
 subtend, superintend, tend, tendon, 
 tense (tyn), tent 
 
 Teneo, tentum, L. dal ; Abstain, contain, 
 content, continent, continue, detain, 
 entertain, lieutenant, obtain, pertain, 
 pertinent, retain, retinue, sustain, ten- 
 able, tenaceous, tenant, tendril, tene- 
 ment, tenet, tenon, tenor 
 
 Tener, L.tyner; Intenerate, tender 
 
 Tento, L. cynyg, profi; Attempt, tempt 
 
 Tenuis, L. main ; Attenuate, extenuate, 
 tenuifolious, tenuity 
 
 Terminus, L. diwedd ; Conterminous, 
 determine, exterminate, interminable, 
 term, terminal, terminate, terminus 
 
 Tero, tritus, L. rhwbio ; Attrition, con- 
 trite, detriment, triturate 
 
 Terra, L. y ddaear ; Country, disinter, 
 inter, Mediterranean, subterranean, 
 terrace, terraqueous, terrestrial, ter- 
 rier, terrigenous, territory 
 
 Terreo, L. ofni ; Deter, terrible, terrific, 
 terrify, terror 
 
 Testis, L. tyst; Attest, contest, detest, 
 intestate, protest, test, testament, tes- 
 tate, testator, testify, testimony 
 
 Tetra, G. pedwar ; Tesselate, tetragon, 
 tetrahedral, tetrarch, tetrastic 
 
 Texo, textus, L. gwëu ; Context, pre- 
 text, text, textile, texture. Tissu, F. 
 cymhlethwe ; Tissue 
 
 Theaomai, G. edrych ar ; Theatre 
 
 Thema, G. sefyllfa ; Theme 
 
 Theoreo, G. edrych ; Theorem, theoretic, 
 theorist, theory 
 
 Theos, G. duw; Atheist, pantheon, poly- 
 theism, theocracy, theogony, theology, 
 theomachy, theomancy 
 
 Thermos, G. twym ; Isothermal, ther- 
 mogen, thermometer 
 
 Thincan, S. ymddangos ; Methinks, think 
 
 Thing, S. peth, achos ; Hustings, no- 
 thing, thing 
 
 Thirlian, S. trydyllu; Drill, nostril, 
 thirl, thrill [thrall 
 
 Thrael, S. caethwas ; Disenthral, enthral, 
 
 Thringan, S. gwasgu ; Throng 
 
 Thweor, S. yn nghroes ; Athwart, thwart 
 
 Timeo, L. ofni; Intimidate, timid, timid- 
 ity, timorous 
 
 Tingo, L. trochi, lliwio ; Attaint, stain, 
 taint, tinge 
 
 Titheme, G. gosod, Thesis, G. gosodiad ; 
 Anathema, antithesis, epithet, hypo- 
 thesis, parenthesis, synthesis, theme 
 
 Titillo, L. gogleisio ; Tickle, titillate 
 
 Titulus, L. enw, enwad ; Disentitle, en- 
 title, title, titular 
 
 Toile, F. ll'iain ; Toilet 
 
 Tolero, L. goddef ; Intolerable, intoler- 
 ance, tolerant, tolerate 
 
 Tollo, L. dyrchafu ; Attollent, extol 
 
 Tonos, G. Tonus, L. ton ; Baritone, 
 monotony, tone, tune 
 
 432 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 uxo 
 
 Tooi, D. addurn ; Toy 
 
 Topos, G. lie ; Topic, topography, Uto- 
 pian 
 
 Torno, L. troi ; Contour, tornado, tour, 
 tourniquet 
 
 Torpeo, L. merwyno ; Torpedo, torpent, 
 torpid, torpor, torporific 
 
 Torqueo, tortus, L. nydd-dròi ; Distort, 
 extort, intort, retort, torment, tortoise, 
 tortuous, torture [torridity 
 
 Torreo, tostus, L. crasu ; Toast, torrid, 
 
 Totus, L. Tout, F. y cyfan ; Factotum, 
 surtout, total 
 
 Toxicon, G. gwenwyn ; Intoxicate, toxi- 
 cal, toxicology 
 
 Trado, L. rhoddi i fyny, bradychu ; Tra- 
 dition, traditional, traitor, treason 
 
 Traho, tractus, L. tynu, Tracto, L. tynu, 
 traethu ar ; Abstract, attract, contract, 
 detract, distract, entreat, extract, mal- 
 treat, portrait, portray, protract, sub- 
 tract, subtrahend, trace, tract, tractate, 
 trade, trail, train, trait, treat. Dragan, 
 S. tynu ; Drag, draggle, draw 
 
 Treis, G. Tres, L. Threo, thri, S. Trois, 
 F. Tre, I. Sw. & Da. tri; Treble, tre- 
 foil, trey, triangle, trident, triennial, 
 trifid, trifling, trigon, trigonometry, 
 trinity, trio, triphthong, triplet, trisect, 
 triune, trivial 
 
 Trekker, Da. tynu ; Trigger 
 
 Tremo, L. siglo ; Tremble, tremendous, 
 tremor, tremulous 
 
 Treowian, S. credu ; Troth, trow, true, 
 trust, truth 
 
 Trepido, L. crynu ; Intrepid, trepidation 
 
 Trepo, G. troi ; Heliotrope, trope, tropic 
 
 Thriambos, G. Triumphus, L. Triomphe, 
 F.gorfoledd; Triumph, trump, trumpet 
 
 Tribulan, S. Troubler, F. blino ; Trou- 
 ble, troublesome, untroubled 
 
 Tribuo, L. rhoddi; Attribute, contribute, 
 distribute, retribution, retributive, 
 tributary, tribute 
 
 Tribus, L. tylwyth ; Tribe, tribunal, tri- 
 bune 
 
 Tricae, L. rhwystr ; Extricate, inextrica- 
 ble, intricate, intrigue 
 
 Trouver, F. cael ; Contrive, irretrieva- 
 ble, retrieve, trover 
 
 Trudo, trusus, L. gwthio ; Abstruse, de- 
 trude, extrude, intrude, obtrude, pro- 
 trude, retrude, trusion, unobtrusive 
 
 Truncus, L. toredig, Tronçon, F. llach- 
 bren ; Trounce, truncate, truncheon, 
 trunk (cyrT) 
 
 56 
 
 Tuber, L. chwyddiad ; Protuberant, tu- 
 ber, tubercle, tubercular, tuberose 
 
 Tubus, L. pib ; Tube, tubular, tubule, 
 tubuliform, tubulous 
 
 Tueor, tutus, L. amddiffyn, edrych, sylwi 
 ar ; Intuitive, tuition, tutelar, tutor 
 
 Tumeo, L. chwyddo ; Contumacy, con- 
 tumely, tomb, tumefy, tumid, tumor, 
 tump, tumult, tumulus 
 
 Tundo, tusum, L. euro ; Contusion, ob- 
 tuse, retuse 
 
 Tupos, G. Typus, L. cysgodlun ; Anti- 
 type, archetype, prototype, stereotype, 
 type, typify, typography 
 
 Turba, L. tyrfa ; Disturb, imperturbable, 
 perturbate, turbid, turbulent 
 
 Turris, L. tŵr ; Turret 
 
 Twa, Twegen, S. dau ; Between, betwixt, 
 twain, twenty, twibill, twice, twilight, 
 twill, twin, twine, twist, two 
 
 Tynan, S. caeru ; Knighton, town 
 
 u. 
 
 Uber, L. ffrwythlawn ; Exuberance, 
 uberous 
 
 Ubi, L. pa le ; Ubiquitary, ubiquity 
 
 Uisge, Ir. dwfr ; Usquebagb, whisky 
 
 Ultra, L. tu hwnt i, Ulterior, L. pellach, 
 Ultimus, pellaf ; Penultimate, ulterior, 
 ultimate, ultimatum, ultra-liberal 
 
 Umbra, L. cysgod; Adumbrate, inum- 
 brate, obumbrate, penumbra, um- 
 brage, umbrageous, umbrella 
 
 Unda, L. ton ; Abound, abundant, inun- 
 date, redound, redundant, undulation 
 
 Unguo, unctus, L. eneinnio ; Anoint, 
 ointment, unction, unctuous, unguent 
 
 Unus, L. un ; Triune, unanimous, uni- 
 corn, uniform, union, unique, uniso- 
 nant, unity, universal, universe, uni- 
 versity [bane, urbanity 
 
 Urbs, L. dinas ; Suburban, suburbs, ur- 
 
 Urina, L. lleisw ; Diuretic, ischury, 
 strangury, ureter, urethra, urine, uros- 
 copy 
 
 Uro, ustus, L. llosgi; Adustion, com- 
 bustible, combustion, exustion, in- 
 combustible, ustion 
 
 Ut, S. i maes ; Out, outer, utmost, 
 utter, uttermost 
 
 Utor, L. defnyddio, Usus, L. defnydd ; 
 Abuse, disuse, inutile, peruse, usage, 
 use, usual, usufruct, usury, utensil, 
 utility 
 
 Uxor, L. gwraig briod ; Uxorious 
 
 433 
 
VIL 
 
 ROOTS AND DERIVATIVES. 
 
 V. 
 
 Vacca, L. buwch ; Vaccary, vaccinate, 
 vaccine 
 
 Vaco, vacatum, L. bod yn wag ; Evacu- 
 ate, vacant, vacate, vacuity, vacuum 
 
 Vado, L. myned ; Evade, evasion, in- 
 vade, pervade, vade-mecum, wade 
 
 Vagor, L. crwydro ; Evagation, extrava- 
 gant, vagabond, vagary, vagrant, vague 
 
 Valeo, L. bod yn iach ; Avail, convales- 
 cent, countervail, equivalent, invalid, 
 invalidate, prevail, prevalent, valedic- 
 tory, valetudinarian, valiant, valid, va- 
 lour, valuation, value 
 
 Vallum, L. gwrthglawdd ; Circumvalla- 
 tion, contravallation, interval, wall 
 
 Vanus, L. gwag, ofer ; Evanescent, eva- 
 nid, evanish, vain, vanish, vanity 
 
 Vapor, L. anwedd ; Evaporate, vapour 
 
 Vapulo, L. cael ei guro ; Vapulation, 
 wallop, whip 
 
 Varico, L. bon-gamu ; Divaricate, pre- 
 varicate, prevarication 
 
 Varius, L. gwahanol ; Invariable, varia- 
 ble, variegate, variety, vary 
 
 Vas, L. llestr ; Extravasated, vascular, 
 vase, vessel 
 
 Vasto, L. difrodi, Vastus, L. eang; De- 
 vastate, devastation, vast, waste 
 
 Vates, L. prophwyd; Vatican, vaticide, 
 vaticinate 
 
 Veho, vectus, L. cludo ; Convex, con- 
 vey, inveigh, vection, vehicle, veterinary 
 
 Velio, vulsus, L. tynu ; Convulse, con- 
 vulsion, revel, revulsion, vellicate 
 
 Velo, L. gorchuddio ; Develop, envelope, 
 reveal, revelation, veil, veliferous 
 
 Vena, L. gwyth'ien ; Extravenate, vein, 
 venal, venesection, venous 
 
 Vendo, L. gwerthu ; Venal (cyflogadwy), 
 vend, vender, vendible, vendor, vendue 
 
 Venenum, L. gwenwyn; Envenom, vene- 
 ficial, venenate, venom 
 
 Veneror, L. addoli ; Venerable, venerate 
 
 Venia, L. maddeuant ; Venial 
 
 Venio, ventum, L. dyfod; Advene, ad- 
 vent, adventure, avenue, circumvent, 
 convene, convenient, convent, cove- 
 nant, event, intervene, invent, perad- 
 venture, prevent, revenue, venture 
 
 Venor, L. hela ; Venary, venatic, vena- 
 tion, venery (helwriaeth), venison 
 
 Venter, L. bol ; Eventerate, venter, ven- 
 tral, ventricle, ventriloquist 
 
 Ventus, L. gwynt; Eventuate, subven- 
 taneous, vent, ventiduct, ventilation, 
 ventosity 
 
 Venus, L. Gwener, duwies cariad; Anti- 
 venereal, venereal, venery (cydgnawd) 
 
 Verbero, L. taro ; Reverberation, ver- 
 berate 
 
 Verbum, L. gair ; Adverb, proverb, verb, 
 verbal, verbatim, verbiage, verbosity 
 
 Vereor, L. ofni, parchu ; Irreverent, re- 
 vere, reverend, verecund 
 
 Vergo, L. tueddu tua ; Converge, con- 
 vergent, diverge, verge 
 
 Vermis, L. pryfyn ; Vermicelli, vermicu- 
 lar, vermiform, vermifuge, vermillion, 
 vermin, vermivorous. Wyrm, S. pryf- 
 yn ; Worm, wormwood 
 
 Verto, versus, L. troi ; Adverse, advert, 
 advertise, animadvert, avert, contro- 
 vert, converse, convert, divers, diverse, 
 divert, divorce, evert, inadvertence, in- 
 trovert, inveit, irreversible, malversa- 
 tion, obverse, pervert, reverse, revert, 
 subvert, transverse, traverse, universe, 
 versatile, verse, versicle, versify, Ver- 
 sion, vertebra, vertex, vertigo, vortex 
 
 Verus, L. Vrai, F. gwir ; Aver, veracity, 
 verdict, verify, verily, verisimilar, 
 verity, very 
 
 Vesica, L. chwysigen ; Vesicant, vesicate, 
 vesicle, vesicular 
 
 Vestigium, L. ol ; Investigate, vestige 
 
 Vestis, L. gwisg ; Divest, invest, inves- 
 titure, travesty, vest, vestry, vesture 
 
 Vetus, L. hen ; Inveterate, veteran 
 
 Via, L. Voie, F. Weg, S. ffordd; Convoy, 
 deviate, obviate, obvious, pervious, 
 previous, quadrivial, trifle, trivial, via- 
 duct, viatic, viaticum, voyage, way, 
 waylay, wayward 
 
 Vicinus, L. cymydog ; Vicinage, vicinity 
 
 Vicis, L. cyfnewidiad ; Vicar, vicarious, 
 vice-admiral, vice-chancellor, vice- 
 gerent, viceroy, vicissitude, viscount 
 
 Video, visum, L. gweled ; Devise, envy, 
 evidence, evident, inviduous, invisible, 
 provide, providence, provision, pru- 
 dence, purvey, revise, supervise, survey, 
 vide, videlicet, visage, visible, vision, 
 visionary, visit, visor, vista, visual. 
 Vue, F. golygfa ; Review, view 
 
 Viduo, L. difeddu; Vidual, viduity. 
 Widew, S. gwraig weddw; Widow, 
 widower 
 
 Vigor, L. cryfder ; Invigorate, vigorous 
 
 Vilis, L. gwael ; Revile, vile, vilify 
 
 434 
 
 SEP1A1QAQ 
 
GWREIDDEIRIAU A THARDDOLION. 
 
 ZOO 
 
 Villa, L. gwlatty, Ville, F. tref ; Villa, 
 village, villain, villany, villatic 
 
 Villus, L. blew; Velvet, velveteen, vil- 
 lose, villous 
 
 Vinco, victus, L. Vaincre, F. gorchfygu; 
 Convict, convince, evince, invincible, 
 province, vanquish, victim, victor 
 
 Vindex, L. amddiffynwr ; Avenge, re- 
 venge, vengeance, vengeful, vindicate, 
 vindictive 
 
 Vinum, L. gwin ; Vine, vinegar, vine- 
 yard, vintage, vintner, wine 
 
 Violo, L. niweidio ; Inviolable, unvio- 
 lated, violate, violent 
 
 Vir, L. gwr ; Decemvir, triumvirate, 
 virago, viril, virility. Virtus, L. rhin- 
 wedd ; Virtue 
 
 Virus, L. gwenwyn ; Virulence, virus 
 
 Viscum, L. glyd ; viscid, viscidity, vis- 
 cosity, viscous 
 
 Viscus, visceris, L. perfeddyn ; Eviscer- 
 ate, viscera 
 
 Vita, L. bywyd ; Aquavitae, vital, vitality 
 
 Vito, L. gochelyd ; Evitate, inevitable 
 
 Vitrum, L. gwydr; Vitreous, vitrify, vi- 
 triol [vellum 
 
 Vitulus, L. llo, Veau, F. cig llo ; Veal, 
 
 Vivo, victum, L. byw ; Convivial, revive, 
 survive, victuals, vivacity, vivacious, 
 vivify, viviparous 
 
 Voco, vocatus, L. galw, Vox, L. llais ; 
 Advocate, avouch, convoke, equivocal, 
 equivocate, invoke, provoke, revoke, 
 univocal, vocabulary, vocal, vocation, 
 vocative, voice, vouch, vouchsafe, vowel 
 
 Volo, L. dymuno ; Benevolence, male- 
 volent, volition, voluntary, volunteer 
 
 Volo, L. ehedeg ; Volant, volatile, vo- 
 lery, volitation, volley 
 
 Voluptas, L. hyfrydwch ; Voluptuary, 
 voluptuous 
 
 Volvo, volutus, L. treiglo ; Convolve, 
 convolvulus, devolve, evolve, involve, 
 revolve, voluble, volume, volute 
 
 Voro, L. difa; Devour, graminivorous, 
 granivorous, herbivorous, piscivorous, 
 vermivorous, voracious 
 
 Voveo, votus, L. addunedu ; Advowson, 
 avow, devote, devout, disavow, votary, 
 vote, votive, vow 
 
 Vulcanus, L. duw tân ; Volcanic, vol- 
 cano, vulcanian, vulcanize 
 
 Vulgus, L. gwerin ; Divulge, vulgar, 
 vulgate 
 
 Vulnus, vulneris, L. clwyf; Invulner- 
 able, vulnerable, vulnerary 
 
 w. 
 
 Waspen, S. arf ; Wapentake, weapon 
 Wanian, S. pallu ; Wan, wane, want 
 Wealdan, S. llywio ; Wield 
 Weallan, S. tarddu ; Holywell, well, 
 
 wellspring 
 Weardean, S. gwylio ; Award, guard, 
 
 guardian, reward, ward, warden 
 Welig, S. cyfoethog ; Commonwealth, 
 
 wealth 
 Wenden, S. myned ; Wander, wend, went 
 Weorpan, S. taflu ; Mouldwarp, warp 
 Wesan, S. bod ; Was, were 
 Wiht, S. peth, creadur ; Aught, godwit, 
 
 naught, naughty, not, whit, wight 
 Wild, S. & D. Vild, Sw. & D. gwyllt ; 
 
 Wild, wilder, wilderness 
 Witan, S. gwybod ; Weet, wis, wise, wit, 
 
 witness, wot, unwittingly 
 Wolcen, S. cwmwl ; Welkin 
 Wregan, S. cyhuddo ; Arraign, bewray 
 Wringan, S. nydd-dröi ; Wrangle, 
 
 wrench, wring, wrong, wrung 
 Writhan, S. torchi ; Awry, wreath, 
 
 wreathe, writhe, wry 
 Wyrt, S. llysieuyn ; Liverwort, louse- 
 wort, spearwort, starwort, stonewort, 
 
 wort 
 
 Xalapa, Sp. gwlad yn Mexico ; Jalap 
 Xeros, G. sych ; Xerasia, xerodes, xe 
 
 rophagy 
 Xulon, G. coed ; Xylography 
 
 Ziemen, Ge. gweddu ; Seem, unseemly 
 Zistan, Pe. digroeni ; Zest 
 Zoon, G. anifail ; Zoolatry, zoology, 
 zoomorphism, zoophyte, zootomy 
 
 ARGRAFFWYD GAN WILLIAM SPURRELL, HEOL-Y-BRENIN, CAERFYRDDIN. 
 
I' ■ 
 

 V 
 
V 
 
 c . ^ <% v 
 
 u lr\v 
 
 7 V - Ŵ 
 
 %c£ /jO 
 
 V ^ 
 
 p 
 
 Ŵ 
 
 Ŵ * 
 
 '"% > 
 
 -<^ v 
 
 •> 
 
 
 <• V > * r 
 
 
 <*/■ *<f+*. .<fc 
 
 o°\ .>* cP r < 
 
 
 ŵ 
 
 v* 
 
 %> 
 
 
 > - if * „ ^ 
 
 
 %-^ 
 
 >'***•, % 
 
 
 • <tẃ ^ r ft 
 
 ^ .- ; 
 
 
 ^ 
 
 ^ 
 
 ^ 
 
 '*.<**.... <**'""«/. ■-.<-< 
 
 C . 
 
 <^* ' * * "> -Sir 
 
 
 

 ;,; -^' 
 
 rÖ 
 
 0»> 
 
 V * 
 
 
 * " / *^> 
 
 
 ■% <í 
 
 % ^ 
 
 ö>\ 
 
 <* 
 
 <> 
 
 Ŵl 
 
 
 K 
 
 ^ 96 
 
 ^o 
 
 S 
 
 r 
 
 
 
 
 ■/* 
 
 %.# ^^ %..#' 
 
 
 
 rO' v * 
 
 A G 
 
 
 
 
 : ^ ^ 
 
 "*& fP' * Ŵ, 
 
 96 
 
 :•% 
 
 /. V 
 
 
 ŵ 
 
 
 
 V 
 
 % # 
 
 £*<£. 
 
 ^o^ *W "^o* ' 
 
 £ 96 
 
 <£, 
 
 Ê 
 
 ! 
 
 
 
 
 
 
 
 cP' 
 
 ■% 
 
 . ^ 
 
 
 
 
 
 v*\ 
 
 
 v«* 
 
 ^ẅ 
 
 o,°9 /, 
 
 
 
 
 
 \> v . 
 
■ 
 
 
 UBRARY OF CONGRESS 
 
 003125 798 
 
 on 
 fen 
 
 kHMK 
 
 H 
 
 s 
 
 ■ 
 
 Hhffil Hi 
 
 nftHMMMMfW 
 
 191 n 
 
 H ■ - 
 
 1 ■ 
 
 ■ 
 
 B» figs ■ 
 
 H 
 
 TCTHflPffli 
 
 HI H 
 
 ffiilil WWW