? ■■ ; •■■■■■■ ■ ■ HUH 1 1 ^BWIBB v ^ ^ ^ <*" 4 -r \° P- ^ "^ 3fr ,# r ' J ^ ,<:\ N - V v. •-< A* v % * - oo vO o > OCT ■9 . \ ■■ '** . v- o o $ 4 - ^ V^ ,0o. o- ^ >o AW* TO THE HONOURABLE WILLIAM A, DUER, LL.D PRESIDENT OF COLUMBIA COLLEGE IN THE CITY OP NEW YORK, THIS LITTLE WORK IS INSCBIBED AS A TRIBUTE OF RESPECT FOR DISTINGUISHED TALENTS AND UNBLEMISHED INTEGRITY. PREFACE. The Latin Reader, now offered to the public, forms part of a work well known in Germany, under the title of " Lateinisches Elementarbuch zum offentlichen und Privat-Gebrauche von Friedrich Jacobs und Friedrich Wilhelm Doring." The Ger- man edition consists of six parts, of which the 1st and 2nd are comprised in this volume. The 3rd contains extracts from Caesar, Curtius Rufus, Livy, Sallust, and Tacitus ; the 4th is made up of excerpts from Cicero's Epistles and Orations ; the 5th is composed of selections from Ovid, Martial, and the An- thologia Latina ; and the 6th embraces parts of Catullus, Ti- bullus, Propertius, Lucretius, Virgil, and Seneca. As this lit- tle book is intended merely to give the learner such an ac- quaintance with the fundamental principles of the Latin lan- guage as will enable him to enter with advantage upon the study of the preparatory course for our College, it has been deemed advisable to omit the contents of the last four volumes. A part of them is contained in the course for entrance, and the rest is too difficult for mere beginners. It may be necessary here to state the reason for publishing a New York edition, when one has already been issued from the Boston press. It will be readily acknowledged, that if the . assistance of notes is necessary to the learner in Germany, where the advantages in classical instruction are incomparably greater than in our country, they are much more requisite to the American pupil. It has been the object of the editor, there- fore, to supply this deficiency in the previous American edi- tions. Most of the Notes have been translated from the Ger- man ; others have been supplied, which the superior state of in- struction on the Continent would render unnecessary there. It is hoped that this little work may be found serviceable to those who use it, and contribute in some degree to the advance- ment of sound elementary education. Grammar School, Columbia College. New York, Jan. 1830. CONTENTS OF PART FIRST. First Division. Second do. Third do. Fourth do. Fifth do. Sixth do. Seventh do. Eighth do. Pag© Introductory Exercises, ----- i Fables from M sop, - ^ • - 14 Mythological Extracts, 25 Anecdotes of Eminent Persons of Antiquity, 31 Roman History, ------ 39 The Geography and Nations of Antiquity, - 58 Notes, - - - - • - • - 77 Dictionary, - 113 FIRST DIVISION. INTRODUCTORY EXERCISES. SUBSTANTIVE AND ADJECTIVE. Bed. I. Lingua Graeca. Silva umbrosa. Hora ultima. Divitiae incertae. Tenebrae spissae. Latebrae tutae. Po eta bonus. Agricola laboriosus. Auriga peritus. Col- legae optimi. Boreas violentus Pyrites durus. Cometes rutilus. Pla^ netae vagi. Crambe recocta. Epitome accurata, brevis. Bed. II. Amicus carus. Servus infidus. Liber bonus. Vir generosus. Ager fructuosus. Silentium altum. Vincu- lum rlrmum. Verba vera. Humus humida. Dialectus Attica. Diphthongus longa. Periodus concinna. Methodus optima. Bed. III. Sermo Latinus. Sermones prudentissimi. Pa- vo pictus. Pavones splendidi. Pugio cruentus. Pudor inge- nuus. Flos cadticus. Ros matutmus. Mores antiqui. Pes claudus. Pedes graciles. Frater germanus. Anser tardus. Mus parvus. Mures albi. Lepus timidus. Lepores pavidi. Paries proximus. Parietes picti. Origo incerta. Consuetudo optima. Gens barbara. Gentes remotae. Ordo primus. Ordines densi. Cardo ferreus. Marmor can- didum. Marmora maculosa. Iter longum. Itinera longinqua. Rus amoenum. Rura jucundissima. Crus dextrum. Papa- ver rubrum. Ver jucundum. Seges laeta. Merces larga. Quies exoptata. Lex divina. Leges severae. Faex sordida. Aestas calida. Aetas aurea. Laus jucunda. Fraus im- proba. Turris alta. Vulpes astuta. Fames dira. Mors cita. Nox longa. Noctes gelidae. Plebs infima. Amnis limpidus. Axis ferreus. Cinis tepidus. Crinis fla- 2 INTRODUCTORY EXERCISES. vus. Crines rutili. Finis optatus. Ignis lucidus. Lapis du- rus. Lapldes asperi. Mensis ultimus. Piscis mutus. Vec- tis robustus. Grex magnus. Apex summus. Rex potentissimus. Mons altissimus. Fons clarus. Fontes frigidi. Pons lig- neus. Dens acutus. Dentes validi. Rudens crassus. Mare vastum. Maria alta. Poema longum. Aenigma inexplicabile. Nomen infaustum. Nomina illustria. Caput crassum. Capita cana. Corpus obesum. Corpora formosa. Vas aureum. Senectus morosa. Salus insperata. Palus profunda. Pa- ludes vastae. Incus dura. Incudes ferreae. Virtus eximia. Decl. IV. Gradus tardus. Casus insolitus. Sensus acerri- mus. Fructus matnrus. Cornu rigldum. Cornua alta. Tonitru raucum. Gelu sae- vum. Manus sinistra. Manus validae. Porticus spatiosa. Mag- nificae porticus. Acus acuta. Domus ampla. Decl. V. Res magna. Spes certa. Species venusta. Gla- cies lubrlca. Dies serena. Dies longissimi. A Substantive depending upon another Substantive. Coruscum lumen stellarum. Motus continuus siderum. Magna vis consuetudinis. Suavis recordatio praeteriti tempo- ris. Scientia utilissimarum rerum. Hostilium armorum stre- pitus. Summa altissimorum montium cacumina. Altae pro- cerarum arborum radices. Acutissimus dentium molarium dolor. Fabrlca vasorum fictilium. Romulus primus Romano- rum rex. Antiquissimae decern virorum leges. Acerrimum lit- terarum studium. A Substantive depending upon an Adjective. Dux belli peritissimus. Gens artium rudis. Puer praecep- torum immemor. Regio fecunda pecorum. Ingenium sum- marum rerum capax. Cista librorum plena. Homines labo- ris patientes. Canis similis lupo. Lex omnibus utilis. Mediclna corpori salutaris. Disciplina pueris necessaria. Terra apta vitibus. Labor accommodatus viribus. Sermo omnibus auditoribus gratus. Patria mihi gratissima. Verba honestati contraria. Domus nostrae domui proxima. Mors omnibus communis. Vita periculis obnoxia. L EXERCISES IN SIMPLE SENTENCES. SIMPLE PROPOSITIONS. Subject and Predicate* Terra est rotunda. Vera amicitia est sempiterna. Euro* pa est peninsula. Fames et sitis sunt molestae. Plurimae stellae soles sunt. Ebrietas est vitanda. 1 Nemo semper fe- lix est. Non omnes milites sunt fortes. Maximum animal terrestre est elephas. Tarquinius Superbus fuit ultimus rex Romanorum. Roma aliquamdiu fait caput orbis terrarum. Athenae 2 olim illustres fuerunt. Avarus nunquam erit contentus. Ubi fuisti, cessa- tor ? quare nee 3 tu nee frater adfuistis pompae ? Estote at- tend, tranquilli, diligentes. Bonus laudatur, improbus vituperatur. Oves non ublque tondentur. In India gignuntur maxima animalia. Hyaenae plurimae gignuntur in Africa. In Africa nee cervi, nee apri, nee ursi inveniuntur. In Syria nigri leones reperiuntur. Apud Romanos mortui 4 plerumque cremabantur. Fortes laudabantur, ignavi vituperabuntur. Litterae 5 a Phoenicibus inventae sunt. Carthago, Corinthus, Numantia, et multae aliae urbes a Romanis eversae sunt. Innocentia mea me consolabitur. Multa polliceris, nihil ex- sequeris. Aliter psittacus loquitur, aliter homo. Omnes mo- riemur ; alii citius, alii 6 serius. Oculi saepe mentiuntur. Usage of Prepositions. Propero ad rlnem. Nulla habemus arma contra mortem. Nulla est rlrma amicitia inter malos. Galli 7 habitant trans Rhenum. Vir generosus mitis est erga victos. Cometae ob ra- * Three things are required to constitute a proposition, I e. the subject, the predicate, and the copula. The subject is that concerning which any thing is affirmed or denied ; so in the proposition, Terra est rotunda, Terra is the subject The predicate (praedico, are,) is that which is affirmed or denied of the sub- ject : so rotunda is the predicate of the above-mentioned proposition, since it is declared or affirmed of the earth that it is round. The copula is the form of a proposition; it represents the act of the mind af- firming, or denying, and accordingly joins or disjoins the terms or ideas which constitute the proposition, or, in other words, the subject and predicate: so, in the phrase quoted, est is the copula, since it joins the subject, terra, with the predicate, rotunda. In the phrase. Vera amicitia est sempiterna, vera amicitia is the subject, sempiterna the predicate, and est the copula. Maximum animal terrestre est elephas ; elephas is the subject, maximum animal terrestre. the pre- dicate, and est the copula. 4 EXERCISES OF SIMPLE SENTENCES. ritatem et speciem sunt mirabiles. Servi parent propter me- turn, boni propter ofricium. Navigatio juxta litus saepe est periculosa. Imperium populorumest^ewes regeset magistratus. Pisces extra aquam exspirant. Res praeter opinionem cecidit. 1 Aquilae nidiflcant in rupibus et arboribus. Coccyx semper parit in alienis nidis. In senectute hebescunt sensus ; visus, auditus debilitatur. Qui dam homines nati sunt cum dentibus. Xerxes cum paucissimis militibus ex Graecia aufugit. L, Metellus 2 primus elephantos ex primo Punico bello duxit in triumpho. Cantabit vacuus coram latrone viator. Sidera ah ortu ad occasum commeant. Britannia a Phoenicibus 3 in- venta est. Apes sine rege esse non possunt. Infans nihil sine aliena ope potest. Dulce est pro patria mori. Venenum ali- quando pro remedio fuit. The Accusative governed by Verbs. Crocodilus ova parit. Elephantus odit 4 murem et suem. Cameli diu sitim tolerant. Accipitres non edunt cor da avium. Lanae nigrae nullum colorem bibunt. Senes minime sentiunt morbos contagiosos. Cervi cornua quotannis amittunt. Ceres frumentum invenit ; Bacchus vinum ; Mercurius litter as. Ca- nes soli domino s suos bene novere ; 5 soli nomina sua agnos- cunt. Culices acida 6 petunt, ad dulcia 1 non advolant. Hys- trix aculeos longe jaculatur. Crocodilus dies in terra agit, nodes in aqua. The Accusative of Measure. Rhinoceros cornu habet in naso saepe tres pedes longum. Elephas altus est duodecim vel quatuordecim pedes. Quae- dam bestiolae nonnisi unum diem vivunt. Quaedam anima- lia totam hiemem dormiunt. Alexander Magnus tredecim annos regnavit. The Genitive depending upon Substantives. Infinita est multitudo morborum. "Litter arum usus est anti- quissimus. Asia et Africa greges ferorum asinorum alit. Magna est linguarum inter homines varietas. Innumerabilia sunt mortis signa, salutis paucissima. Cyrus omnium in ex- ercitu suo militum nomina tenebat. Canis vestigia ferarum diligentissime scrutatur et persequitur. Nemo non 8 benignus est sui judex. Leonum animi index cauda. 9 EXERCISES IN SIMPLE SENTENCES. 5 The Genitive depending upon Adjectives. Mens criminis conscia tranquilla esse non potest. Inter ve- teres belli duces Caesar rei militaris peritissimus fuit. Germa- nia frugum et vim fertilissima est. Non semper veritaiis satis amantes sumus. Veteres Romani gloriae fuerunt cupidissimi. The Genitive depending upon Verbs, and answering to the question, where ? In omni officio maximi 1 aestimatur dantis voluntas. Pergdmi 2 quot annis publicum spectaculum gallorum pug- nantium edebatur. Pausanias, rex Spartae, proditionis accusabatur. Cur tarn probum virum insimulas furti? Alcibiades absens capitis est damnatus. Nemo se timoris prorsus absolvere poterit. The Dative answering to the question, to whom ? and to what? Antiquissimus hominibus specus erant 3 pro domibus. Nulli animali memoria major est quam cani. Gallinacei leonibus terrori sunt. 4 Homini plurima ex homine fiunt mala. Avaro omnia desunt, inopi pauca, sapienti nihil. Ira insaniae est simillima. The Dative answering to the question, for ivhat ? Non nobis 5 tantum vivimus, sed patriae etiam et amicis. Prospicite patriae, consulite amicis, parcite hostibus. Homo furiosus ne liberis quidem 6 parcit suis. Nee sacris nee pro- fanis 1 milites pepercerunt. 8 Deus rebus humanis consulit. Vir sapiens et probus invidet 9 nemini. The Ablative answering to the question, by what means ? w herewith ? Apri in morbis sibi medentur 10 hedera. Pyrrhus rex tactu pollicis in dextro pede lienosis medebatur. Oleo insecta exani- mantur. Ferae domdnatu.! fame atque verberibus. Anacreon poeta acino uvae passae exstinctus est. Crocodilus pelle durissima contra omnes ictus munitur. In Africa elephanti capiuntur foveis. Elephanti spirant, bibunt, odorantur probos- tide. Populi quidam vescuntur 11 locustis. Dentes usu atte- runtur, sed igne non cremantur. Mures alpmi binis pedibus gradiuntur, prioribus, 12 ut manibus, utuntur. 13 PART I. B 6 EXERCISES IN SIMPLE SENTENCES. The Ablative answering to the question, wherein? Leaenae juba carent. 1 Leones facile per triduum cibo ca- rent. Elephanti maxime amnions gaudent. Apes tinnitu aeris gaudent, eoque convocantur. The Ablative of time answering to the question, when ? Gtuibusdam in 1 ocis anseres bis anno velluntur. Color lusci- niarum autumno mutatur. Hieme ursi in antris dormiunt. Ne- mo mortalium omnibus horis sapit. Primores dentes septimo mense gigrmntur; septimo anno iidem decldunt. Antipater Sidonius, poeta, quotannis, die natali suo, febre corripiebatur. The Ablative of Quality. Reperiuntur interdum cervi candido colore. Hippopotamus in Nilo habitat, magna bellua, ungulis binis, dorso, juba, hin- nltu, ut equus, rostro reslmo, cauda et dentibus, ut aper. Halcyon est colore cyaneo, collo gracili et procero. Genus quoddam earum magnitudine distinguitur et cantu. The Ablative of price answering to the question, for what ? Isocrates orator unam orationem viginti talentis vendidit. Luscinia Candida sex sestertiis Romae venit. 2 Multo plerum- que sanguine constat victoria. Victi saepe pacem ingenti pecunia emunt. Tranquillitas animi neque auro neque gem- mis est venalis. The Ablative of names of towns answering to the question, where ? Carthagine 3 interdum pueri diis immolabantur ; Spartae pueri ad aram Dianae loris caedebantur. Aulide Iphigenia, Agamemnonis filia, Dianae caesa est. Alexander Babylone mortuus est. Athenis eloquentia et philosophia nata est. Thebis Pindarus floruit, Syracusis Theocritus. Sardibus regnavit Croesus. Gadibus in Hispama antiquissimis tem- poribus Phoenlces habitabant. The Infinitive as the subject. Errare est humanum. Turpe est, beneficium repetere} Beneficiis gratiam non referre etiam turpius est. Parentes non amare est impium. Laus est, bonis placere. Melius est, sero discere quam nunquam. EXERCISES IN SIMPLE SENTENCES. The Infinitive as the complement of the Predicates. Malo tacere quam temere loqui. Non poenae metus, sed virtutis amor nos ab injuria prohibere debet. Et prodesse 1 vo- lunt et delectare poetae. Vir prudens nihil solet temere neque dicer e neque facer e. The Infinitive as an Accusative governed by a Verb. Equo vein 1 Bellerophon invenit ; ex equo pugnare 3 Thes- sali. Aurum vestibus intezere, invenit rex Attalus. Romae elephantes docebantur per funes incedere. The Nominative of the Gerund, or the Gerund of necessity. Semper pugnandum est contra cupiditates et lubidinem. Juveni 4 parandum est, seni utendum. Apud Pythagoram discipulis per quinque annos tacendum erat. Sembus quoque discendum est. The Genitive of the Gerund. Honestissima est contentio benencia beneficiis vincendi. 5 Parsimonia est scientia vitandi sumtus supervacuos, et re fa- miliari recte utendi. 6 Justitia est constans et perpetua volun- tas suum cuique tribuendi. Homo natura 7 est cupidus nova 8 semper videndi et audien- di. Ut equus 9 equitandi imperito ita libri sunt inutiles igna- ro legendi. The Dative of the Gerund. Olim calamus adhibebatur scribendo, hodie pennae 10 anse- rum. Aqua marina inutilis est bibendo. Culex habet telum et 11 fodiendo et sorbendo idoneum. The Accusative of the Gerund. Non omnes aequaliter ad discendum propensi sumus. Ut equus ad cursum, bos ad arandum, canis ad indagandum, sic homo natus est ad intelligendum et ad agendum. Puerorum ingenium primum se inter ludendum aperit. The Ablative of the Gerund. Funem abrumpes nimium tendendo. Docendo discimus. Mens alitur discendo et cogitando. Lacedaemonii exerce- 8 THE COMBINING SEVERAL PROPOSITIONS. bant juvenes venando, currendo, esuriendo, sitiendo, algendo % aestuando. In jocando adhibenda est moderatio. Virtus cernitur in agendo. Poenis mali a peccando absterrentur. In legendo apum prudentiam imitari debemus. Exercises upon the Verbs, Miscellaneous Sentences. Festina lente. Ne temere jurato. Sapere aude. Pueri parento majoribus. Nosce te ipsum. Ne repellite salubria consilia. Fatere si quid 1 peccavisti. Loquere rarius, Imi- tare bonos. Obsequere prudentibus. Ne quasvis injurias ulciscimini. Si probitatem amabis, et ipse 2 a probis amaberis. Mox nabis sine cortice. In quibus sedibus habitabimus post mor- tem ? Sequere me, nee errabis. Qui se ipsum non coercet, carcere et vinculis coercebitur. Virtus neque incendio, ne- que naufragio amittetur. Tempus ruit, et cito ultima hora superveniet. Improbum et scelestum mala conscientia nun- quam non comitabitur et cruciabit. Bonus bonos imitabitur, eorumque vestigia sequetur. Surdum et stupidum docendo operam perdidisti. Recte ju- dicas, et, ut veteres loquuntur, rem acu tetigisti. Stultos arti- bus tuis fefellisti, prudentes non falles. Romani antiquissi- mis temporibus foedera cum Carthaginiensibus pepigerunt. Res male cedidit, non vestra culpa, sed fortunae casu. Catihna ausus est consulatum vi et armis petere. Alexan- der nunquam non fortunae et fortitudini suae confisus est. Frustra inimici caede gavisus es. Captivi apud Romanos sub hasta 3 venierunt. Pueri non morigeri vapulant. Gigan- tes coelum armis petere ausi sunt. THE COMBINING SEVERAL PROPOSITIONS. By Comparison. Canes Indici grandiores sunt, quam caeteri. Nullum ma- lum est vehementius et importunius quam invidia. Praestat mori quam servire. In montibus aer purior est et tenuior quam in vallibus. Aestate dies sunt longiores quam hieme. Margaritarum Indicarum color est purior, quam reliquarum omnium. Abridged Comparison. Nihil est dementia* divinius. Aurum gravius est argento THE COMBINING SEVERAL PROPOSITIONS. 9 Adamas durior est ferro ; ferrum durius caeteris metallis. Ut animus corpore est nobilior, ita virtus praestantior est robore et externa specie. Gluanto honesta mors turpi vita est potior! Apposition. Carthago atque Corinthus, opulentissimae urbes, 1 eodem an- no a Romanis eversae sunt. Q,uam brevi tempore populi Ro- mani, omnium gentium victoris, libertas fracta est! Lacedae- monios, fortissimos mortalium, non ferrum sed aurum vicit. Athenas, artium olim et litterarum domicilium, philosophiae et eloquentiae altrices, 2 barbari everterunt. Pythagoras dis- cipulis suis nullam aliam rem magis commendabat, quam frugalitatem, caeterarum virtutum genitricem. Thebae, 3 Boeotiae caput, sub monte Cithaerone sitae sunt. Sentences subjoined by means of the relative Pronoun. Non omnis ager, qui seritur, fert fruges. Psittacus, quern India mittit, reddit verba, quae accepit. Achilles, cujus res gestas Homeri carmina celebrant, ad Hellespontum sepultus est. Myrmecides quidam quadrigam fecit ex ebore, quam musca alis integebat. Qui bonis non recte utitur, 4 ei bona ma- la flunt. Qui non facit, quod 5 spopondit, mendax vocatur et perfidus. By Adverbs of time. Ager, quum plures annos quievit, uberiores fructus efferre solet. Gaudemus, quum res videmus insolitas, quas antea non videramus. Nunquam non doleo, quando horam inani ser- mone perdidi. Ceres frumenta invenit, quum antea homines glandibus vescerentur. Nave primus in Graeciam Danaus advenit, quum antea ratibus navigaretur. Alexander, rex Macedoniae, quum Thebas cepisset, Pindari vatis familiae pe- percit. Magna debemus suscipere, dum vires suppetunt. Cer- vi, quamdiu cornibus carent, 7 noctu ad pabula procedunt By Conjunctions denoting a cause or reason. Frustra tibi vires elephanti optas, quum ratione sis praeditus, qua veP elephantus domatur. Quum sit in hominibus ratio et prudentia, deus haec 9 procul dubio etiam majora habet. Pla- to Socratis sermones litteris mandavit, quum ipse Socrates lit- teram reliquisset nullam. b2 10 THE COMBINING SEVERAL PROPOSITIONS. By Conjunctions denoting a purpose and a consequence. Tanta est in India ubertas soli, ut sub una ficu turmae equi- tum condantur. 1 Ursi per hiemem tarn gravi somno premun- tur, ut ne vulneribus quidem 2 excitentur. Delphini tanta in- terdum vi e mari exsiliunt, ut vela naviurn transvolent. In India serpentes ad tantam magnitudinem adolescunt, ut inte- gros hauriant cervos taurosque. Fac, ut homines animum tuum pluris faciant, quam omnia, quae 3 illis tribuere possis. Unde factum est, ut tantas divitias tarn cito amiseris ? Nemo unquam tarn potens fuit, ut nullius auxilio egeret. Note. — The relative pronoun is also used in the following manner, as a substitute for ut. Nulla terra tarn fertilis est, quae omnia largiatur. Nulla gens tarn fera est, tamque barbara, quae non habeat sen- sum religionis. Bestiis deus motum et sensum de- dit, quo vitam tuerentur ; hominibus rationem addi- dit, qua regerentur appetltus. Alexander edixit, ne quis 4 ipsum praeter Apellem pingeret Pythagoreis interdictum fuit, ne fabis vescerentur. Oculi pal- pebris sunt muniti, ne quid incidat. Nihil fere tarn reconditum est, qui?i 5 quaerendo inveniri possit. Nunquam tarn mane egredior, neque tarn vesperi domum revertor, quin* te in fundo consplcer fodere, aut arare, aut aliquid facere. Xerxes non dubitabat, quin 1 copiis suis Graecos facile superaturus esset. By interrogatives. duaeritur unus^e 8 sit mundus, an plures. Disputabant ve- teres philosophi, casune factus sit mundus, an mente divina. Augustus cum amicis suis consultabat, utrum imperium ser- varet, an deponeret. Quis numerare potest, quoties per totam vitam lacrymas fuderit ; aut quot morbis homo sit obnoxius ? Fortunae munera, honores, divitiae, forma, quamdiu nobis adfutura sint, nullo modo sciri potest. Moriendum certe est; sed quo te loco mors exspectet, incertum. Gentes, quae igno- rant, qua de caussa, 9 Sol Lunaque deficiat, defectum horum lu- minum pro malo omine habent. THE COMBINING SEVERAL PROPOSITIONS. 11 By the Accusative with the Infinitive. Aristoteles tradit, in Latmo, Cariae monte, hospites a scor- pionibus non laedi, indigenas interimi. M. Varro narrat, a cuniculis suffossum 1 in Hispania oppidum, a talpis in Thessa- lia ; ab ranis incolas urbis in Gallia pulsos, ab locustis in Africa ; ex Gyaro insula incolas a mxiribus fug at os, in Italia Amyclas a serpentibus deletas esse. Homerus Pygmaeos populum ad Oceanum, a gruibus in- festari prodidit ; Aristoteles eosdem in cavernis vivere narrat. Virgiiius per testamentum jusserat carmina sua cremari; 2 id Augustus fieri vetuit. Aristippus philosophus, quum per de- serta Libyae iter faceret, servos, qui pecuniam aegre porta- bant, earn abjicere jussit. Pythagoras discipulos jubebat, un- umquemque diem precibus ad deos incipere. Darius rex Nito- cridis reginae sepulcrum aperiri jusserat, quod speraverat, se multum ibi auri inventurum esse. Sertorius cervain alebat candidam, quam z Hispaniae gentes fatidicam esse credebant. Illustre est inter philosophos nomen Anaxagorae, quern veteres nunquam in vita risisse ferunt. No- li 4 facere quidquam, quod dubites justumne sit, an inlquum. Note. — Some passive verbs are accompanied by a nominative with the infinitive. Perperam Homerus 5 a quibusdam Lycurgitemporibus vixisse traditur. Tha- les Milesius primus defectionem Solis praedixisse fer- tur. Romulus ad deos transiisse dicitur. Noli mirari, sapientes stultis stultos videri Multa, quae stulti ad- mirantur, sapientibus absurda esse videntur. Contem- nere videmini, quae nobis laude videntur dignissima. Use of Participles. Exempla fortunae variantis sunt innumera. Galli galli- nacei diem venientem cantu nuntiant. Cecrops urbem a se conditam appellabat Cecropiam. Augustus primus Romae tigrin ostendit momsuefactam. The union of several Propositions by Participles. Gymnosophistae in India totos dies 6 ferventibus arenis in- sistunt, Solem intuentes. Epimenides puer, aestu et itinere fessus? septem et quinquaginta annos in specu dormivisse di- citur. Julius Caesar simuldictare, et legentem* audire solebat Leo prostratis parcit. Aves aduncos ungues habentef came vescuntur, nee unquam 12 THE COMBINING SEVERAL PROPOSITIONS. congregantur. Canis venatieus venatorem comitantem loro ad ferarum lustra trahit. Beneficium non in eo consistit, quod datur, sed in ipso dantis animo. Struthiocameli Africi alti- tudinem equitis equo insidentis excedunt. Interdum delphini conspecti sunt, defunctum delphinum port antes, et quasi funus agentes. Multa, quae de infantibus ferarum lacte nutritis produntur, fabulosa videntur. Homo quidam, lapide ictus, oblitus est litteras ; alius ex praealto tecto lapsus, matris et afrmium no- mina dicere non potuit. L. Siccius Dentatus, centies vicies proeliatus, 1 quinquaginta quinque cicatrices adverso corpore 5 habebat, nullam in tergo. Leones satiati 3 innoxii sunt. Elephantes amnem transituri 4 minimos praemittunt. Pavo laudatus gemmatam pandit cau- dam. Gallus, ab adversario victus, occultatur silens et ser- vitium patitur. Leo vulneratus percussorem intelligit, et in quantalibet multitudine appetit. Olores iter facientes colla im- ponunt praecedentibus, fessos duces ad terga recipiunt. 5 Tes- tudines in mari degentes conchyliis vivunt; in terram egressae, herbis. Sarmatae longinqua itinera, facturi, media pridie prae- parant equos, potum exiguum impertientes, atque ita longissi- mam viam continuo cursu conficiunt. Elephanti, equitatu circumventi, infirmos aut fessos aut vulneratos in medium ag- men recipiunt. Multos morientes cura sepulturae angit. Danaus ex Aegypto in Graeciam advectus, rex Argivorum factus est. Alexander Bucephalo equo defuncto duxit exse- quias, urbemque Bucephalon appellatam ejus tumulo circum- dedit. 6 P. Catienus Plotinus patronum 7 adeo dilexit, ut, heres omnibus ejus bonis institutus, 8 in rogum ejus se conjiceret et concremaretur. Erinacei volutati super poma, humi jacen- tia, ilia spinis affixa in cavas arbores portant. Beneficia non in vulgus effundenda sunt. Indicum mare testu dines tantae magnitudinis 9 alit, ut singulae tugurio te gen- do 10 sufficiant. Leones, senes facti, appetunt homines, quo- niam ad persequendas feras vires non suppetunt. Struthioca- melis ungulae sunt cervlnis similes, comprehendendis lapidibus utiles, quos in fuga contra sequentes jaculantur. Ablative absolute. Senescente Luna, ostrea, tabescere dicuntur, crescente eadem gliscunt. Caepe contra, Luna deficiente, revirescere, adoles- cente, inarescere dicitur. Geryone interemto, Hercules in Ita- liam venit. Sabinis debellatis, Tarquinius iriumphans Romam rediit. Jasone Lycio interfecto, canis, quern habebat, cibum THE COMBINING SEVERAL PROPOSITIONS. 13 capere noluit, inediaque confectus est. Regis Lysimachi ea- rns, corjpore domini accensae pyrae impesito, in flammas se conjecit. Nicomede rege intcrfecto, equus ejus vitam finivit media. Chilo, unus e septem sapientibus^Zio victor e x Olym- piae, prae gaudio expiravit. Apes, aculeo amisso, statim emori existimantur. Eaedam, rege interfecto aut morbo con sumto, fame luctuque moriuntur. Pavo, cauaa amissa pu- dibundus ac moerens quaerit latebram. Erinacei, ubi sen- sere venantem, contracto ore pedibusque convolvuntur 2 in for mam pilae. ne quid comprehendi possit praeter aculeos. Anaxagoram nuntiata morte fllii dixisse ferunt : sciebam me genuisse mortalem. IL FABLES FROM JESOP. 1. Accipiter et Columbae. Columbae milvii metu 1 accipitrem rogaverunt, ut eas defen- deret. Ille annuit. At in columbare receptus, 2 uno die ma- jorem stragem edidit, quam milvius longo tempore potuisset edere. — Fabula docet, malorum patrocinium vitandum esse. 2. Mus et Milvius. Milvius laqueis irretitus musculum exoravit, 3 ut eum corro- sis plagis 4 liberaret. Quo facto, 5 milvius liberatus murem ar- ripuit et devoravit. — Haec fabula ostendit, quam gratiam mali pro beneficiis reddere soleant. 6 3. Hoedus et Lupus. Hoedus stans in tecto domus lupo praetereunti 7 maledixit. Cui 8 lupus, nan tu, inquit, sed tectum mihi maledicit. 9 — Saepe Jocus et tempus homines timidos audaces reddit. 4. Grus et Pavo. Pavo coram grue pennas suas explicans, quanta est, inquit, formositas mea et tua deformitas ! At grus evolans, et quanta est, inquit, levitas mea et tua tarditas 1 — Monet haec fabula, ne ob aliquod bonum, quod nobis natura tribuit, alios contem- namus, quibus natura alia et fortasse majora dedit. 5. Pavo. Pavo graviter conquerebatur apud Junonem, 10 dommam su- am, quod 11 vocis suavitas sibi negata esset, 12 dum luscinia, avis tarn parum decora, cantu excellat. 12 Cui Juno, et merito, in- quit ; non enim™ omnia bona in unum conferri oportuit. 6. Anseres et Grues. In eodem quondam prato pascebantur anseres et grues. Ad- veniente domino prati, 14 grues facile avolabant ; sed anseres, im- II. FABLES FROM JESOF. 15 pediti corporis gravitate, deprehensi et mactati sunt. — Sic sae- pe pauperes cum potentioribus in eodem crimine deprehensi, soli dant poenam, dum illi salvi evadunt. 7. Capra et Lupus. Lupus capram in alta rupe stantem conspicatus, cur non, inquit, relinquis nuda ilia et sterilia loca, et hue descendis in herbidos campos, qui tibi laetum pabulum offerunt ? Cui 1 res- ponds capra: mihi non est in animo? dulcia tutis 3 praeponere. 8. Venter et Membra. Membra quondam dicebant ventri: nosne* te semper mimste- rio nostro alemus, dum ipse summo otiofrueris? 5 Non faciemus. Dum igitur ventri cibum subducunt, corpus debilitatur, et membra sero invidiae suae poenituit. 6 9. Canis et Boxes. Canis jacebat in praesepi bovesque latrando 7 a pabulo arce- bat. Cui unus bourn, quanta ista, inquit, invidia est, quod? non pateris, ut eo cibo vescamur? quern tu ipse capere nee velis nee possis! 10 — Haec fabula invidiae indolem declarat. 10. Vulpes et Leo. Vulpes, quae nunquam leonem viderat, quum ei forte occur- risset leo, ita est perterrita, ut paene moreretur formidine. Eundem 11 conspicata 12 iterum, timuit quidem, sed nequaquam ut antea. Tertio illi obviam facta, 12 ausa est 13 etiam propius accedere, eumque alloqui. 11. Cancri. Cancer dicebat filio : mifili, ne sic obliquis semper gressibus incede, sed recta via u perge. Cui 15 ille, mi pater, respondit, libenter tuis praeceptis obsequar, si te prius idem facientem 16 videro. 11 — Docet haec fabula, adolescentiam nulla re magis ; quam exemplis, instrui. 12. Boves. In eodem prato pascebantur tres boves in maxima Concor- dia, et sic 18 ab omni ferarum incur sione tuti erant. Sed dissi- dio inter illos orto, 19 singuli a feris petiti et laniati sunt. — Fa- bula docet, quantum boni 20 sit 21 concordia. 16 II. FABLES FROM JESOP. 13. Asinus. Asinus, pelle leonis indutus, territabat homines et bestias, tanquam leo esset. 1 Sed forte, dum se celerius movet, aures eminebant : unde agnitus, 2 in pistrinum abductus est, ubi poe- nas petulantiae dedit. — Haec fabula stolidos notat, qui imrne- ritis honoribus superbiunt. 14. Mulier et Gallina. Mulier quaedam habebat gallmam, quae ei quotidie ovum pariebat aureum. Hinc suspicari coepit, illam 3 auri massam intus celare, et gallinam occidit. Sed nihil in ea reperit, nisi quod in aliis gallinis reperiri solet. Itaque dum majoribus divitiis inhiabat, etiam minores perdidit. 15. Viator es et Asinus. Duo qui una 4 iter faciebant, asinum oberrantem in solitu- dine conspicati, accurrunt laeti, 5 et uterque eum sibi vindicare coepit, quod eum prior 5 conspexisset. 6 Dum vero conten- dunt 7 et rixantur, nee a verberibus abstinent, asinus aufugit, et neuter eo potitur. 16. Corvus et Lupi. Corvus partem praedae petebat a lupis, quod eos totum di- em comitatus esset. 8 Cui illi, non tu nos, inquiunt, sed prae- dam sectatus es, idque 9 eo animo ut ne nostris quidem corpo- ribus 10 parceres, si exanimarentur. Merito in actionibus non spectatur, quid flat, 11 sed quo ani- mo flat. 17. Pastor es et Lupus. Pastores caesa ove convivium celebrabant. Quod quum 12 lupus cerneret, ego, inquit, si agnum rapuissem, quantus tw multus fieret ! At isti impune ovem comedunt ! Turn unus illorum, nos enim n inquit, nostra, non aliena ove epulamur. 18. Carbonarius et Fullo. Carbonarius, qui spatiosam habebat domum, invitavit fullo- nem, ut ad se commigraret. Ille respondit : quaenam inter nos esse possit societas? quum tu vestes, quas ego nitidas li red- II. FABLES FROM JESOP. 17 didissem, 1 fuligine et maculis inquinaturus esses. — Haec fa- bula docet, dissimilia non debere conjungi. 19. Tubzcen. Tubicen ab hostibus captus, ne me, inquit, inter -ficite ; 2 nam inermis sum, neque quidquam habeo praeter hanc tubam. At hostes, propter hoc ipsum? inquiunt, te int e rim emus ; quod % quum ipse pugnandi sis imperitus* alios ad pugnam incitare soles. — Fabula docet, non solum maleficos esse puniendos* sed etiam eos, qui alios ad male faciendum irritent. 5 20. Accipitres et Columbae. Accipitres quondam acerrime inter se belligerabant. Hos columbae in gratiam reducere conatae effecerunt, ut illi pacem inter se facerent. Qua firmata, accipitres vim suam in ipsas columbas converterunt. — Haec fabula docet, potentiorum dis- cordias imbecillioribus saepe prodesse. 21. Mulier et Gallina. Mulier vidua gallinam habebat, quae ei quotidie unum ovum pariebat. Ilia existimabat, si gallinam diligentius sa- ginaret, fore, ut ilia bina aut terna 6 ova quotidie pareret. 7 Q,uum autem cibo superfluo gallina pinguis esset facta, plana ova parere desiit. — Haec fabula docet, avaritiam saepe dam- nosam esse. 22. Vulpes et Uva. Vulpes uvam in vite conspicata, ad illam subsiliit omnium virium suarum contentione, si earn forte attingere posset. Tandem defatigata inani labore, discedens dixit: at nunc etiam 9 acerbae sunt, nee eas in via repertas tollerem. Haec fabula docet, multos ea contemn ere, quae 10 se assequi posse desperent. 11 23. Vulpes et Leaena. Vulpes leaenam exprobrabat, quod non nisi unum catulum pareret. Huic dicitur respondisse, 12 unum, sed leonem. — Haec fabula, non copiam, sed bonitatem rerum aestimandam esse, docet. PART I. C 18 II. FABLES FROM jESOP. 24. Mures. Mures aliquando habuerunt consilium, quomodo a fele ca- verent. 1 Multis aliis propositis, 2 omnibus placuit, ut ei tintin- nabulum annecteretur : sic enim ipsos, 3 sonitu admonitos, earn fugere posse. Sed quum jam inter mures quaereretur, qui feli tintinnabulum annecteret, nemo repertus est. — Fabula docet, in suadendo plurimos esse audaces, sed in ipso periculo timidos. 25. Canis Mordax. Cani mordaci paterfamilias jussit tintinnabulum ex aere ap* pendi, 4 ut omnes eum cavere possent. Ille vero aeris tinnitu gaudebat, et quasi virtutjs suae praemium esset, 5 alios canes prae se contemnere coepit. Cui unus senior, o te stolidum* inquit, qui ignorare videris, 1 isto tinnitu pravitatem morum tuorum indicari I — Haec fabula scripta est in eos, qui sibi in- signibus flagitiorum suorum placent. 8 26. Canis et Lupis. Lupus canem videns bene saginatum, quanta est, inquit, fe* licitas tual Tu, ut videtur, laute vivis, at ego fame enecor. Turn canis, licet, inquit, mecumin urbem venias et eadem feli- citate fruaris. 9 Lupus conditionem accepit. Dum una eunt, animadvertit lupus in collo canis attritos pilos. Quid hoc est ? inquit. Num jugum sustines ? cervix enim tua tola est glabra. Nihil est, canis respondit. Sed interdiu me allxgant, ut noctu sim vigilantior ; atque haec sunt vestigia collaris y quod cervlci circumddri solet. Turn lupus, vale, inquit, amice ! nihil moror l<) felicitatem servitute emtam ! — Haec fa- bula docet, liberis nullum commodum tanti esse, 11 quod servi- tutis calamitatem compensare possit. 12 27. Lupus et Grus, In faucibus lupi os inhaeserat. Mercede igitur conducit 13 gruem, qui illud extrahat. 14 Hoc grus longitudine colli facile effecit. Quum autem mercedem postularet, subridens lupus et dentibus infrendens, num tibi, inquit, parva merces vtdetur, quod caput incolume ex lupi faucibus extraxisti 1 II. FABLES FROM JBSOP. 19 28. Agricola et Anguis. Agricola anguem reperit, frigore paene exstinctum. Mise- ricordia motus, 1 eum fovit sinu et subter alas recondidit. Mox anguis recreatus vires recepit, et agricolae, pro beneficio, le- tale vulnus inflixit. — Haec fabula docet, qualem mercedem mali pro beneficiis reddere soleant. 2 29. Asinus et JEquus. Asinus equum beatum praedicabat, qui tarn copiose pasce- retur, 3 quum sibi post molestissimos labores ne paleae quidem satis 4 praeberetur. Forte autem bello exorto, equus in proe- lium agitur, et circumventus ab hostibus, post incredibiles la- bores tandem, multis vulneribus confossus, 5 collabitur. Haec omnia asinus conspicatus, o me stolidum* inquit, qui beatitudi- nem ex praesentis temporis fortuna aestimaverim P 30. Agricola et Filii. Agricola senex, quum mortem sibi appropmquare sentiret, filios convocavit, quos, ut fieri solet, interdum discordare no- verat, 8 et fascem virgularum afferri jubet. 9 Q,uibus allatis, 10 filios hortabatur, ut hunc fascem frangerent. Quod quum 11 facere non possent, distribuit singulis singulas virgas, iisque celeriter fractis, docuit illos, quam firma res esset concordia, quamque imbecillis discordia. 31. JEquus et Asinus. Asinus, onustus sarcmis, equum rogavit, ut aliqua parte 12 oneris se levaret, 13 si se vivum videre vellet. Sed ille asini preces repudiavit. Paulo post igitur asinus labore consumtus in via corruit et efflavit animam. Turn agitator omnes sar- cinas, quas asinus portaverat, atque insuper etiam pellem asino detractam, in equum imposuit. Ibi ille sero prior em super* biam deplorans, o me miseru?n, u inquit, qui parvulum onus in me recipere noluerim, 15 quum nunc cogar tantas sarcinas fer- re, una cum pelle comitis mei, cujus preces tarn superbs con- temseram. 32. Mulier et Ancillae. Mulier vidua, quae texendo 16 vitam sustentabat, solebat ancil- las suas de nocte 17 excitare ad opus, 18 quum primum galli cantum 20 II. FABLES FROM -flESOP. audivisset. At illae, diuturno labore fatigatae, statuerunt gal- lum interficere. duo facto, 1 deteriore conditione 2 quam prius esse coeperunt. Nam domina, de hora noctis incerta, 3 nunc famulas saepe jam prima nocte 4 excitabat. 33. Testudo et Aquila. Testudo aquilam magnopere orabat, ut sese 5 volare 6 do- ceret. Aquila ei ostendebat quidem, earn rem petere naturae suae contrariam ; sed ilia nihilo minus instabat, et obsecrabat aquilam, ut se volucrem facer e vellet. Itaque ungulis arrep- tam aquila sustulit 7 in sublime, et demisit illam, ut per aerem ferretur. Turn in saxa incidens comminuta interiit. 8 Haec fabula docet, multos cupiditatibus suis occoecatos consilia pru- dentiorum respuere, et in exitium ruere stultitia sua. 34. Luscinia et Accipiter. Accipiter esuriens rapuit lusciniam. Quae quum 9 intelli- gent, sibi mortem impendere, ad preces conversa, orat accipi- trem, ne se 10 perdat sine causa. Se enim avidissimum ventrem illius non posse explere, et suadere adeo, ut grandiores aliquas volucres venetur. 11 Cui accipiter, 12 insanirem, inquit, si par- tam praedam 1 * amittere, et incerta pro certis sectari vellem. 35. Senex et Mors. Senex in silva ligna ceciderat, iisque sublatis 14 domum 15 re- dire coepit. Gtuum aliquantum viae 16 progressus esset, et onere et 17 via defatigatus, 18 fascem deposuit, et secum aetatis et inopiae mala contemplatus, Mortem clara voce invocat, quae ipsum ab omnibus his malis liberet. 19 Turn Mors, senis precibus auditis subito adstitit, et quid vellet, percunctatur. At Senex, quern jam votorum suorum poenitebat, 5 ' nihil, inquit, sed requiro? 1 qui onus paululum allevet^- dumego rursus subeo. 36. Inimici. In eadam navi vehebantur duo, qui inter se capitalia odia exercebant. Unus eorum in prora, alter in puppi residebat. Orta tempestate ingenti, quum omnes de vita desperarent, interrogat is, qui in puppi sedebat, gubernatorem, utram par* II. FABLES FROM ^ESOP. 21 tern navis prius submersum iri 1 exist imaret. 2 Cui guberna- tor, proram, respondit. Turn ille, jam mors mihi non moles- ta est, quum inimici mei mortem adspecturus sim. 37. Hinnuleus et Cervus. Hinnuleus quondam patrem suum his verbis mterrogasse dicitur : Mi pater, quum multo sis major canibus* et tarn ar- dua cornua habeas, quibus a te vim propulsare possis* qui Jit, 5 ut canes tantopere metuas ? Ibi cervus ridens, mi nate, inquit, vera memoras ; mihi tamen, nescio quo pacto, semper accidit, ut, audita canum voce, in fug am statim convertar. — Haec fabula docet, natura formidolosos 6 nullis rationibus for- tes reddi posse. 38. Hoedus et Lupus. Quum hoedus evasisset lupum et confugisset in caulam ovium, quid tu, stulte, inquit ille, 7 hie te salvum futurum* speras, ubi 9 quotidie pecudes rapi et diis mactari videas ? Non euro, inquit hoedus; nam si moriendum sit, 10 quanto praeclarius mihi erit, meo cruore aspergi 11 aras deorum im- mortalium, quam irrigari siccas lupi fauces. — Haec fabula docet, bonos mortem, quae omnibus imminet, non timere, si cum honestate et laude conjuncta sit. 39. Corvus et Vulpes. Corvus alicunde caseum rapuerat, et cum illo in altam arborem subvolarat. Vulpecula, ilium caseum appetens, corvum blandis verbis adoritur ; quumque primum formam ejus pennarumque nitorem laudasset, pol, 12 inquit, te avium regem esse dicerem, si cantus pulchritudini tuae responderet. Turn ille, laudibus vulpis inflatus, etiam cantu se valere de- monstrare voluit. Ita vero e rostro aperto caseus delapsus est, quern vulpes arreptum devoravit. 13 — Haec fabula docet, vitandas esse adulator am voces, qui blanditiis suis nobis in- sidiantur. 40. Leo. Societatem junxerant Leo, Juvenca, Capra, Ovis. Prae- da autem, quam ceperant, in quatuor partes aequales divisa, 14 leo, prima, ait, mea est; debet ur enim haec praestantiae meae. Tollam et secundam, quam meretur robur meunx c 2 22 II. FABLES FROM ^ESOP. Tertiam vindicat sibi egregius labor mens. 1 Gluartam qui sibi arrogare voluerit, 2 is sciat, se habiturum me inimicum sibi. Quid facerent imbeciiles bestiae, aut quae 3 sibi leonem infestum habere vellet 1 41. Mus et Rusticus. Mus a Rustico in caricarum acervo deprehensus, tarn acn morsu ejus digitos vulneravit, ut ille eum dimitteret, die ens : nihil, mehereule, tarn pusillum est, quod de salute desperare debeat, 4 modo 5 se defendere et vim depulsare velit. 42. Vultur et Aviculae. Vultur aliquando aviculas invitavit ad convivium, quod lJ- lis daturus esset 6 die natali suo. Quae 7 quum ad tempus adessent, eas carpere et occidere, epulasque sibi de invitatis instruere eoepit. 43. Ranae, Ranae laetabantur, quum nuntiatum esset, Solem uxorem duxisse. Sed una caeteris 8 prudentior, O vos stolidos / 9 in- quit ; nonne meminisiis, quantopere vos saepe unius Solis aes- tus excruciet ? 10 Quid igitur fiet, quum liberos etiam pro- creaverit? 44. Ranae et Jupiter. Ranae aliquando regem sibi a Jove petivisse dicuntur. 11 Quarum 12 ille precibus exoratus trabem ingentem in lacum dejeeit. Ranae sonitu perterritae primum refugere, deinde vero, trabem in aqua natantem conspicatae, magno cum con- temtu in ea consederunt aliumque sibi no vis clamoribus re- gem expetiverunt. Turn Jupiter, earum stultitiam punitu- rus, 13 hydrum illis misit, a quo 14 quum plurimae captae peri- rent, sero eas stolidarum precum poenitur. 15 45. Lupi et Pastores. Gluum Philippus, rex Macedoniae, cum Atheniensibus foe- dus initurus esset, ea conuitione, ut oratores suos 16 ipsi tra derent, Demosthenes 17 populo narravit fabulam, qua 18 iis cal- lidum regis consilium ante oculos poneret. Dixit enim, lu- pos quondam cum pastoribus pactos esse, se nunquam in posterum greges esse impugnaturos, si canes ipsis dederen- II. FABLES FROM ^ESOP. 23 tur. Placuisse stultis pastoribus conditionem ; sed quum lupi caulas excubiis nudatas vidissent, eos impetu facto 1 omnem gregem dilaniasse. 46. Puer mendax. Puer oves pascens crebro per lusum magnis clamoribus opem rusticorum imploraveret, ]upos gregem suum aggressos esse fingens. Saepe autem frustratus* eos, qui auxilium latu- ri advenerant, tandem lupo revera irruente 3 mu]tis cum lacry- mis vicinos orare coepit, 4 ut sibi et gregi subvenirent. At illi eum pariter ut antea ludere existimantes, preces ejus et lacrymas neglexerunt, ita ut lupus libere in oves grassaretur, plurimasque earum dilaniaret. 47. Corvus. Corvus, qui caseum forte repererat, gaudium alta voce sig- nificavit. Quo sono 5 allecti 6 plures corvi famelici advola- verunt, impetuque in ilium facto, 7 oplmam ei dapem eripue- runt. 48. Comix et Columba. Cornix columbae gratulabatur foecunditatem, quod singulis mensibus pullos excluderet. At ilia, ne mei, inquit, doloris causam commemores. Nam quos pullos educo, eos 8 dominus raptos aut ipse comedit, aut aliis comedendos 9 vendit. Ita mihi mea foecunditas novum semper luctum parit. 49. Leo, Asi?ius et Vulpes. Vulpes, asinus et leo venatum 10 iverant. Ampla praeda facta, leo asinum illam partiri jubet. Qui quum singulis sin- gulas partes poneret aequales, leo eum correptum 11 dilaniavit, et vulpeculae partiendi negotium 12 tribuit. Ilia astutior, 13 leoni partem maximam apposuit, sibi vix minimam reservans parti- culars Turn leo subridens ejus prudentiam laudare, 14 et unde hoc didicerit, 15 interrogare coepit. Et vulpes, Hujus 16 me, in- quit, calamitas docuit, quid minores potentioribus debeant. 24 II. FABLES FROM ^SOP. 50. Muscae. Effusa mellis copia est : Muscae advolant Pascuntur. At Mox impeditis cruribus Revolare nequeunt. Heu miseram, inquiunt, vicem ! l Cibus jste blandus, qui pellexit suaviter, Nunc fraudulentus' 2 quam crudeliter necat ! Perf ida voluptas 3 fabula hac depingitur. 51. Cancer. Mare cancer olim deseruit, in littore Pascendi cupidus. 4 Vulpes hunc simul 5 adspici Jejuna, simul 5 accurrit, et praedam capit. Nae, dixit ille, jure plector, qui, 6 salo 7 Quurn fuerim natus, voluerim solo 7 ingredi ! Suus unicuique praefinitus est locus, Cluem praeterire sine periclo non licet. 52. Culex et Taurus. In cornu tauri parvulus quondam culex Consedit ; seque 8 dixit, mole si sua Eum gravaret, avolaturum illico. At ille : 9 nee 10 te considentem 11 senseram. IIL MYTHOLOGICAL EXTRACTS. 1. Cadmus, Agenoris films, quod draconem, 1 Martis filium, fontis cujusdam in Boeotia custodem, occiderat, omnem suam prolem 2 interemtam vidit, et ipse cum Harmonia, uxore sua, in Illyriam 3 fugit, ubi ambo in dracones conversi sunt. 2. Amycus, Neptuni filius, rex Bebryciae, 4 omnes, qui in ejus regna venissent, cogebat caestibus secum contendere, et victos occidebat. Hie quum Argonautas 5 ad certamen provo- casset, Pollux 6 cum eo contendit et eum interfecit. 3. Otos et Ephialtes, Aloei rllii, mira magnitudine 7 fuisse dicuntur. Nam singulis mensibus novem digitis 8 crescebant. Itaque quum essent annorum 9 novem, in coelum ascendere sunt conati. Hue sioi aditum sic faciebant, ut montem Ossam super Pelion 10 ponerent, aliosque praeterea montes exstrue- rent. Sed Apollinis sagittis interemti sunt. 4. Daedalus Euphemi filius, artifex peritissimus, ob cae- dem Athenis 11 commissam, in Cretam abiit ad regem Minoem. Ibi labyrinthum 12 exstruxit. A Minoe aliquando in custodiam conjectus, sibi et Icaro filio alas cera aptavit, et cum eo avola- vit. Dum Icarus altius evolabat, cera solis calore liquefacta, in mare decidit, quod ex eo Icarium pelagus 13 est appellatum ; Daedalus autem in Siciliam pervenit. 5. Aesculapius, Apollinis filius, medicus praestantissimus, Hippolyto, Thesei filio, vitam reddidisse dicitur. Ob id faci- nus Jupiter eum fulmine percussit. Turn Apollo, quod filii mortem in Jove ulcisci non poterat, Cyclopes, 14 qui fulmina fecerant, interemit. Ob hoc factum, Apollinem Jupiter Ad- meto, regi Thessaliae, 15 in servitutem dedit. 6. Alcestim, Peliae filiam, quum multi in matrimonium pe- terent, Pelias promisit, se filiam ei esse daturum, qui feras cur- rui junxisset Admetus, qui earn perdite amabat, Apollinem rogavit, ut se in hoc negotio adjuvaret. Is quum ab Admeto, dum ei serviebat. liberal iter esset tractatus, aprum ei et leo- nem currui junxit, quibus ille Alcestim avexit. Idem gravi morbo implicitus, 16 munus ab Apolline accepit, ut praesens peri- 26 III. MYTHOLOGICAL EXTRACTS. culum effugeret, si quis 1 sponte pro eo moreretur. Jam quum neque pater, neque mater Admeti pro eo mori voluissent, uxor se Alcestis morti obtulit, quam Hercules, 2 forte adveniens, Orci 3 manibus eripuit et Admeto reddidit. 7. Cassiope 4 filiae suae Andromedae formam Nereidum 6 formae anteposuit. Ob hoc crimen illae a Neptuno postulave- runt, ut Andromeda ceto immani, quod oras populabatur, obji- ceretur. Quae quum ad saxum alligata esset, Petseus 6 ex Libya, ubi Medusam 7 occiderat, advolavit, et, bellua devicta et interemta, Andromedam liberavit. 8. Quam quum abducere vellet victor, 8 Agenor, cui antea desponsata fuerat, Perseo msidias struxit, ut eum interficeret, sponsamque eriperet. Ille, re cognita, 9 caput Medusae insidi- antibus ostendit, quo viso, 10 omnes in saxa mutati sunt. Perse- us autem cum Andromeda in patriam 11 rediit. 9. Ceyx, Hesperi films, quum in naufragio periisset, Alcy- 6ne, conjugis morte audita, se in mare praecipitavit. Turn deorum misericordia ambo in aves sunt mutati, quae Alcy- ones appellantur. Hae aves pariunt hiberno tempore. Per illos dies mare tranquillum esse dicitur ; unde nautae tran- quillos et serenos dies Alcyonios appellare solent. 10. Tantalus, Jo vis filius, tarn carus fuit Diis, ut Jupiter ei consilia sua concrederet eumque ad epulas Deorum admitte- ret. At ille, quae apud Jovem audiverat, cum mortalibus communicabat. Ob id crimen dicitur apud inferos in aqua collocatus esse, semperque sitire. Nam quoties haustum aquae sumturus est, aqua recedit. Turn etiam poma ei super caput pendent ; sed quoties ea decerpere conatur, rami vento moti 12 recedunt. Alii saxum ejus capiti impendere dicunt, cujus ruinam timens, perpetuo metu cruciatur. 11. In nuptiis Pelei 13 et Thetidis 14 omnes Dii invitati erant praeter Discordiam. Haec ira commota malum 15 mi sit 16 in me- dium, 17 cui inscripta erant verba; Pulckerrima me habeto. Turn Juno, Venus et Minerva illud simul appetebant ; magnaque inter eas discordia exorta, Jupiter Mercurio 18 imperat, ut Deas ad Par id em, 19 Priami filium, duceret, qui in monte Ida 20 greges pascebat ; hunc earum litem diremturum esse. 21 Huic Juno, si se pulcherrimam judicasset, omnium terrarum regnum est pollicita; Minerva ei splendidam inter homines famam pro- misit ; Venus autem Helenam, Ledae et Jovis filiam, se ei in conjugium dare spopondit. 22 Paris, hoc dono prioribus ante- posito, 23 Venerem pulcherrimam esse judicavit. Postea, Ve- neris hortatu, Lacedoemonem profectus, Helenam conjugi suo Menelao 24 eripuit. Hinc bellum Trojanum originem cepit, ad III. MYTHOLOGICAL EXTRACTS. 27 quod tota fere Graecia, duce Agamemnone, Menelai fratre, profecta est. 12. Thetis, Pelei conjux, quum sciret, Achillem, filium su- urn, cito periturum esse, 1 si Graecorum exercitum ad Trojam sequeretur, eum misit in insulam Scyron 2 regique Lycomedi commendavit. Iile eum muliebri habitu inter filias suas ser- vabat. Graeci autem quum audivissent, Achillem ibi occul- tari, Ulysses, rex Ithacae, 3 in regio vestibulo munera feminea in calathiscis ponebat, simulque clypeum et hastam, mulieres- que advocari 4 jussit. Quae dum omnia contemplabantur, su- bito tubicen cecinit ; quo sono audito, Achilles arma arripuit. Unde 5 eum virum esse intellectum est. 13. Quum totus Graecorum exercitus Aulide 6 convenisset, adversa tempestas eos ob iram Dianae retinebat. Agamem- non 7 enim, dux illius expeditionis, cervam Deae sacram vul- neraverat, superbiusque 8 in Dianam loquutus erat. Is quum haruspices convocasset, hi responderunt, iram Deae expiari non posse, nisi filiam suam Iphigeniam ei immolasset. Hanc ob causam Ulysses Argos profectus, mentitur, Agamemnonem filiam Achilli in matrimonium promisisse. Sic earn Aulidem abduxit. 9 Ubi quum pater earn immolare vellet, Diana, virgi- nem miserata, cervam ei supposuit. Iphigeniam ipsam per nubes in terram Tauricam 10 detulit, ibique templi sui sacerdo- tem fecit. 14. Troja eversa quum Graeci domum redire vellent, ex Achillis 11 tumulo vox dicitur fuisse audita, quae Graecos mo- nebat, ne fortissimum virum sine honore relinquerent. Quare Graeci Polyxenam, Priami filiam, quae virgo fuit formosissi- ma, ad sepulcrum ejus immolaverunt. 15. Prometheus, Japeti films, primus homines ex luto finxit, iisque ignem e coelo in ferula attulit, monstravitque, quomodo cinere obrutum servarent. Ob hanc rem Vulcanus eum in monte Caucaso 12 Jovis jussu clavis ferreis alligavit ad saxum; aquila ei apposita, quae 13 cor exederet. Quantum vero interdiu exederat, tantum nocte crescebat. Hanc aqui- lam insequenti tempore Hercules transfixit sagittis, Prome- theumque liberavit. 16. Pluto, 14 inferorum Deus, a Jove fratre petebat, ut sibi Proserpinam, Jovis et Cereris filiam, in matrimonium daret. Jupiter negavit 15 quidem, Cererem passuram esse, ut filia in tenebris Tartari moraretur; sed fratri permisit, ut earn, si posset, raperet. Quare Proserpinam, in nemore Ennae in Sicilia flores legentem, Pluto, quadrigis ex terrae hiatu pro- veniens, rapuit 28 III. MYTHOLOGICAL EXTRACTS. 17. Ceres quum nesciret, ubi filia esset, earn per totum orbem terrarum quaesivit. In quo itinere ad Celeum venit, regem Eleusimorum, 1 cujus uxor Metanira puerum Tripto- lemum pepererat, rogavitque, ut se tanquam nutricem in do- mum reciperent. Quo facto, quum Ceres alumnum suum immortalem reddere vellet, eum interdiu lacte divino alebat, noctu clam igne obruebat. 2 Itaque mirum in modum cresce- bat. Quod quum mirarentur parentes, earn observaverunt Qui quum viderent, Cererem puerum in ignem mittere. pater exclamavit. Turn Dea Celeum exanimavit ; Triptolemo au- tem currum draconibus junctum tribuit, frugesque mandavit, quas 3 per orbem terrarum vectus disseminaret. 18. Althaea, Thestii filia, ex Oeneo peperit Meleagrum Ei Parcae 4 ardentem titionem dederunt, praefantes, Melea- grum tarn diu victurum, 5 quam diu is titio foret incolumis. Hunc itaque Althaea diligenter in area clausum servavit. Interim Diana, Oeneo irata, quia ei sacra annua non fecerat, aprum mira magnitudine misit, qui agrum Calydonium 6 vas- taret. Quern Meleager cum juvenibus ex omni Graecia delectis interfecit, pellemque ejus Atalantae 7 donavit. Cui quum Althaeae fratres earn eripere vellent, ilia Meleagri aux- ilium imploravit, qui avunculos occidit. Turn Althaea, gravi ira in filium commota, titionem ilium fatalem in ignem conje- cit. Sic Meleager periit. At sorores ejus, dum fratrem inso- labiliter lugent, in aves 8 mutatae sunt. 19. Europam, Agenoris filiam Sidoniam, Jupiter, in tau- rum mutatus, Sidone 9 Cretam 10 transvexit, et ex ea procrea- vit Minoem, Sarpedonem et Rhadamanthum. Hanc ut re- ducerent, Agenor filios suos misit, conditione addita, 11 ut nee ipsi redirent, nisi sororem invenissent. Horum unus, Cad- mus 12 nomine, quum erraret, Delphos 13 venit, ibique responsum accepit, bovem praecedentem sequeretur ; 14 ubi ille decubuis- set, ibi urbem conderet. Quod quum faceret, in Boeotiam 15 venit. Ibi aquam quaerens, ad fontem Castalium draconem 16 invenit, Martis filium, qui aquam custodiebat. Hunc Cadmus interfecit, dentesque ejus spar sit et aravit. 17 Unde Sparti 18 enati sunt. Pugna inter illos exorta, quinque superfuerunt, ex quibus quinque nobiles Thebanorum 19 stirpes originem duxerunt. 20. Quum Bacchus, Jovis ex Semele filius, exercitum in Indiam duceret, Silenus 50 ab agmine aberravit. Quern Mi- das, rex Mygdoniae, 21 hospitio liberaliter accepit, eique du- cem dedit, qui eum ad Bacchum reduceret. Ob hoc bene- ficium Bacchus Midae optionem dedit, ut, quidquid vellet, a III. MYTHOLOGICAL EXTRACTS. 29 se peteret. Ille petiit, ut quidquid tetigisset, 1 aurum fieret. Quod quum impetrasset, quidquid tetigerat, aurum fiebat. Primo gavisus est hac virtute sua ; mox intellexit, nihil ipsi hoc munere pemiciosius esse. Nam etiam cibus et potio in aurum mutabatur. Quum jam fame cruciaretur, petit a Bac- cho, ut donum suum revocaret. Quern 2 Bacchus jussit in fiumine Pactolo se abluere, quumque aquam tetigisset, facta est colore aureo. 3 21. Schceneus 4 Atalantam flliam formosissimam dicitur habuisse, quae cursu viros superabat. Haec quum a pluri- bus in conjugium peteretur, pater ejus conditionem propo- suit, ut, qui earn due ere vellet, prius cursu cum ea contende- ret; si victus esset, occideretur. Multos quum superasset et interfecisset, tandem ab Hippomene victa est. Hie enim a Venere tria mala aurea acceperat. Dum currebant, rio- rum 5 unum post alterum projecit, iisque Atalantae cursum tardavit. Nam dum mala colligit, Hippomenes ad metam pervenit. Huic itaque Schoeneus flliam uxorem dedit. Quam quum in patriam duceret, oblitus Veneris beneficio se vicisse, grates ei non egit. Hanc ob causam Hippomenes mutatus est in leonem, Atalanta in leaenam. 22. Nisus, rex Megarensium, in capite crinem purpureum habuisse dicitur, eique praedictum fuit, tarn diu eum regna- turum, quam diu eum crinem custodisset. Hunc Minos, rex Cretensium, bello aggressus est. Qui quum urbem Mega- ram 6 oppugnaret, Scylla, Nisi filia, amore ejus correpta est, et, ut ei victoriam pararet, patri dormienti fatalem crinem praecidit. Ita Nisus a Minoe victus et occisus est. Quum autem Minos in Cretam rediret, Scylla eum rogavit, ut earn secum aveheret. Sed ille negavit, 7 Cretam tantum scelus 8 esse recepturam. Turn ilia se in mare praecipitat, 9 navem- que persequitur. Nisus in aquilam marinam conversus est, Scylla in piscem, quern Cirim vocant. Hodieque, si quando ilia avis nunc piscem conspexerit, mittit se in aquam rap- tumque unguibus dHaniat. 23. Amphion, Jovis et Antiopes filius, qui Thebas muris cinxit, 10 Nioben, Tantali flliam, in matrimonium duxit. Ex qua procreavit Alios septem, totidemque fllias. Quern partum 11 Nio- be Latonae liberie anteposuit, superbiusque 12 loquuta est in Apollinem et Dianam. Ob id Apollo filios ejus venantes sa- gittis interfecit, Diana autem fllias. Niobe, liberis orbata, in saxum mutata esse dicitur, 13 ejusque lacrymae hodieque ma- nare narrantur. 13 Amphion autem, quum templum Apollinis expugnare vellet, a-b Apolline sagittis est interfectus. PART I. D 30 III. MYTHOLOGICAL EXTRACTS. 24. Phineus, Agendris films, ab Apolline futurarum re mm scientiam acceperat. Q,uum vero hominibus deorum consilia emmtiaret, Jupiter eum excoecavit, et immisit ei Har- pyias, 1 quae Jovis canes 2 esse dicuntur, ut cibum ab ore ei au- ferrent. Ad quern quum Argonautae 3 venissent, ut eum iter rogarent, 4 dixit, se illis iter demonstraturum esse, si eum poena liberarent. Turn Zetes et Calais, Aquilonis filii, qui pennas in capite et in pedibus habuisse dicuntur, Harpyias fiigave- runt in insula s Strophadas, 5 et Phineum poena liberarunt. 6 31 IV. ANECDOTES OF EMINENT PERSONS OP ANTIQUITY. 1. Thales interrogates, an facta hominum deos laterent, 1 respondit, ne cogitata quidem. 2. Solon, qui Atheniensibus leges scripsit, dicebat, nemi- nem, dum viveret, 2 beatum haberi posse, quod omnes ad ulti- mum usque diem ancipiti 3 fortunae obnoxii essent 3. Pythagorae philosophi tanta fuit apud discipulos suos auctoritas, ut, quae ab eo 4 audivissent, ea in dubitationem ad- ducere non auderent. Rogati autem, ut causam redderent eo- rum, quae dixissent, respondebant, Ipsum dixisse. Ipse autem erat Pythagoras. 4. Bias, unus ex septem Sapientibus, quum patriam Prie- nen 5 ab hostibus expugnatam et eversam fugeret, interrogates, cur nihil ex bonis suis secum ferret ; ego veto, 6 respondit, bona mea mecum porto omnia. 5. Democritus, cui pater ingentes divitias reliquerat, omne fere patrimonium suum civibus donavit, ne domesticarum re- rum cura a philosophiae studio avocaretur. 6. Etiam Crates Thebanus bona sua inter Thebanos divi- sit, nihil sibi servans praeter peram et baculum. Haec enim Cynicorum 7 instrumenta erant A. quo consilio quum amici et propinqui eum avocare studerent, eos correpto baculo fu> gavit, nihil puichrius esse arbitratus, quam ab omnibus curis vacuum uni philosophiae operam dare. 7. Anaxagoras quum a longinqua peregrin atione, scientiae augendae causa suscepta, in patriam rediisset, agrosque suos neglectos et desertos videret, 8 non essem, inquit, salvus, nisi ista periissent. 9 8. Carneades usque ad extremam senectam nunquam ces- savit a philosophiae studio. Saepe ei accidit, ut, quum cibi capiendi causa accubuisset, 10 cogitationibus inhaerens, 11 ma* num ad cibos appositos porrigere oblivisceretur. 9. Idem adversus Zenonem Stoicum scripturus, caput hel- leboro purgabat, ne corrupti humores sollertiam et acumen mentis impedirent. 32 IV. ANECDOTES. 10. Anaxagoras, philosophus, morte filii audita, vultu nihil immutato dixit: Sciebanrme mortalem geimisse. 11. Archytas Tarentinus, 1 quum ab itinere reversus, agros suos villici 2 socordia neglectos videiet, graviter te castigarem, inquit, nisi iratus essem. 12. Plato quoque quum in servum vehementius 3 exarsisset, 4 veritus 5 ne vindictae modum excederet, Speusippo adstanti mandavit, ut de illius poena statueret. 13. Idem, discendi cupiditate ductus, 6 Aegyptum peragra- vit, et a sacerdotibus illius regionis geometriam et astronomiam didicit. Idem in Italiam trajecit, ut ubi Pythagorae 7 philoso- phiam et instituta disceret. 14. Athenienses Socratem damnaverunt, quod novos deos introducere videbatur. Protagoram quoque philosophum, qui ausus fuerat scribere, se ignorare, an dii essent, Athenienses ex urbe pepulerunt. 15. Xanthippe, Socratis uxor, morosa admodum fuisse fer- tur. 8 Gluam ejus indolem quum perspexisset Alcibiades, So- cratem interrogavit, quid esset, quod 9 mulierem tarn acerbam et jurgiosam non exigeret domo. Turn ille, quoniam, inquit, dum Mam domi perpetior, insuesco, ut ceterorum quoque foris petulantiam et injur ias facilius fer am. 16. Xenocrates philosophus quum maledicorum quorun- dam sermoni interesset, 10 neque quidquam ipse loqueretur, in- terrogatus, cur solus taceret, respondit : quia dixisse me ali- quando poenituit 11 tacuisse nunquam. 17. Hegeslas philosophus in disputationibus suis mala et cruciatus vitae tarn vividis coloribus repraesentabat, ut multi, qui eum audiverant, sponte se occiderent. Quare a Ptole- maeo 12 rege ulterius his de rebus disserere est prohibitus. 18. Gorglae Leontino 13 qui eloquentia et erudition e om- nes suae aetatis homines superare existimabatur, 14 universa Graecia in templo Apollinis Delphici 15 statuam auream col- locavit. 19. Idem quum annum centesimum septimum ageret, in- terrogatus, quapropter tarn din vellet in vita remanere ? res- pondit : quia nihil habeo, quod 16 senectutem meam accusem. 20. Illustrissimi saepe viri humili loco nati fuerunt. So- crates, quern oraculum Apollinis sapientissimum omnium ho minum judicavit, obstetrlcis Alius fuit. Euripides, poeta, tragicus, matrem habuit, quae olera venditabat; et Demos- thenis, oratoris eloquentissimi, patrem cultellos vendidisse narrant. 21. Homerus, princeps poetarum Graecorum, dolore ab- IV. ANECDOTES. 33 sumtus esse creditur, 1 quod quaestionem 2 a piscatoribus ipsi propositam solvere non posset. 22. Simonldes, poeta praestantissimus, gloriatur in quo- dam poemate, se octoginta annos natum 3 in certamen musi- cum 4 descendisse, et victoriam inde retulisse. Idem ali- quamdiu vixit apud Hipparchum, Pisistrati filium, Athenarum tyrannum. Inde Syracusas se contulit ad Hieronem regem, cum quo familiariter vixisse dicitur. Primus carmina statu- te pretio scripsit ; quare eum Musam venalem reddidisse di- cunt. 5 23. Quum Aeschylus Atheniensis, qui parens tragoediae dicitur, in Sicilia versaretur, ibique in loco aprlco sederet, aquila testudinem glabro eius capiti immisit, quod pro saxo habuit. Quo ictu ille exstinctus est. 24. Euripides, qui et ipse 6 magnum inter poetas tragicos nomen habet, a coena domum rediens 7 a canibus laceratus est. 25. Athenienses quondam ab Euripide postulabant, ut ex tragoedia sententiam 8 quandam tolleret. Ille autem in sce- nam progressus dixit : se fabulas componere solere, ut popu- lum doceret, non ut a populo disceret. 26. Philippldes, comoediarum scriptor, quum in poetarum certamine praeter spem vicisset, et ilia victoria impense gau- deret, eo ipso gaudio repente exstinctus est. 27. Pindams, poeta Thebanus, Apollini gratissimus fuisse dicitur. Quare saepe a sacerdotibus in templum Delphicum ad coenam vocabatur, parsque ei tribuebatur donorum, quae sacrificantes deo obtulerant. Ferunt etiam Pana 9 Pindari hymnis tantopere fuisse laetatum, ut eos in montibus et silvis caneret. Quum Alexander, rex Macedoniae, Thebas diripe- ret, unius Pindari domo et familiae pepercit. 10 28. Diogenes Cynic us Myndum 11 profectus, quum videret magnificas portas et urbem exiguam, Myndios monuit, ut portas clauderent, ne urbs egrederetur. 29. Demosthenes, Atheniensis, incredibili studio et labore eo pervenit, ut, quum 12 multi eum ingenio parum valere ex- istimarent, omnes aetatis suae oratores superaret eloquentia. Numquam tamen ex tempore dicebat, neque in concione vo- lebat assurgere, nisi rem, de qua ageretur, 13 accurate antea meditatus esset. Unde plerique eum timidum esse existima- bant. Sed in hac re Periclis 14 consuetudinem imitabatur, qui non facile de quaque re dicere, nee existimationem suam for- tunae committere solebat. 30. Pericles in concionem iturus, 15 quum animo perpen de- ret, quantum periculi inconsiderate dicta hominibus affer- d2 34 IV. ANECDOTES. rent, solebat precari a diis, ne quod 1 ipsi verbum imprudenti excideret, quod reipublicae officere posset. 31. Minos, Cretensium rex, saepe se in speluncam quan* dam conferebat, ibique se cum Jove colloqui legesque ab eo accipere dicebat. Etiam Lycurgus 2 Lacedaemoniis persua- sit, 3 se leges suas ab Apolline didicisse. 32. Quum Lycurgus, Lacedaemoniorum legislator, Del- pbis in templum Apollinis intrasset, ut a deo oraculum pete- ret, Pythia 4 eum his verbis allocuta est : nescio, utrum Deus an homo appellandus sis ; sed deus potius videris esse. 33. Leonidas, rex Lacedaemoniorum, quum Persae 5 dice- rentur sagittarum multitudine solem obscuraturi, 6 respondisse fertur : melius itaque in umbra pugnabimus. 34. Cyrus 7 omnium suorum militum nomina memoria te- nebat. Mithridates autem, rex Ponti, 8 duarum et viginti gen- tium, quae sub regno ejus erant, linguas ita didicerat, ut cum omnibus, quibus imperabat, sine interprete loqui posset. 35. Themistocles interroganti, utrum Achilles 9 esse mallet, an Homerus, respondit : T u vero mallesne te in Olympico certamine 10 victorem renunuan, an praeco esse, qui victorum nomina proclamat ? 36. Epaminondas, 11 Tliebanorum imperator, in belloadver- sus Lacedaemonios, anirros suorum religione excitandos ratus, arma in templis affixa 12 nocte detraxit, persuasitque militibus, quum ilia abesse viderent, deos iter suum sequi, ut ipsis proe- liantibus adessent. 37. Idem in pugna ad Mantineam 13 graviter vulneratus est. Quum animam recepisset, interrogavit circumstantes amicos, an clypeus li salvus esset ? deinde, an hostes fusi essent ? Ilh utrumque affirmaverunt. Turn demum hastam e corpore educi jussit. Quo facto statim exspiravit. 38. Epaminondas tanta fuit abstinentia 15 et integritate, ut post plurima bella, quibus Thebanorum potentiam incredibi- liter auxerat, nihil in supellectili haberet praeter ahenum et veru. 39. Lysander, 16 dux Lacedaemoniorum, militem quendam, via egressum, castigabat. Cui dicenti, ad nullius rei rapinam se ab agmine recessisse, respondit : ne speciem quidem rap- turi praebeas volo. 11 40. Iphicrates, dux Atheniensium, quum praesidio teneret Corinthum, et sub adventum hostium ipse vigilias circumiret, vigilem, quern dormientem invenerat hasta transfixit. Quod fectum 18 quibusdam ei, ut saevum, exprobrantibus, qualem inve- ni, inquit, talem rehqui. 41. Gluum quidam Thrasybulo, 19 qui civitatem Atheniensium IV. ANECDOTES. 35 a tyrannorum dominatione liberavit, dixisset : quantas tibi gratias Athenae debent ! ille respondit : Dii faciant, ut quan- tas 1 ipse patriae debeo gratias, taut as ei videar retulisse. 2 42. Philippus, rex Macedonum, monentibus eum quibus- dam, ut Pythiam quendam caveret, fortem militem, sed ipsi alienatum, quod tres filias aegre aleret, nee a rege adjuvare- tur, dixisse fertur : Quid ? si partem corporis haberem aegram, abscindercm z potius an cur a rem ? Deinde Pythiam ad se vo- catum, 4 accepta difficultate rei domesticae, pecunia instruxit. Quo facto, nullum rex militem Pythia 5 fideliorem habuit. 43. Mulier quaedam ab eodem Philippo, quum a convivio temulentus recederet, damnata, 6 a Philippo, inquit, temulento ad PJtilippum sobrium provoco. 44. Philippus, rex Macedoniae, praedicare solebat, se ora- toribus Atheniensium maximam gratiam habere. Nam con- viciis suis, inquit, efficiunt, ut quotidie melior evadam, dum eos dictis factisque mendacii arg uere conor. 45. Ejusdem regis epistola fertur scripta ad Aristotelem philosophum, qua filium 7 sibi natum esse nuntiavit. Erat ilia epistola verbis concepta fere his : Filium mihi genitum esse scito. Quod 3 equidem diis habeo gratiam : non tarn quod natus est, quam quod ei contigit nasci temporibus vitae tuae. Spero enim fore, utf a te educatus et eruditus dignus evadat et nobis et rebus,™ quas ipsi relicturi sumus. 46. Alexander, Macedo, Philippi Alius, quum puer a prae- ceptore suo audivisset, innumerabiles mundos esse, heu me miserum, inquit, qui ne uno quidem adhuc potitus sum ! 47. Quum Alexander quondam Macedonum quorundam benevolentiam largitionibus sibi conciliare conatus esset, Philippus eum his verbis increpuit: Sperasne 11 eos 12 tibifideles esse futuros, quos pecunia tibi conciliaveris ? Scito, amorem non auro e??ii, sed virtutibus. 48. Alexandro Macedoni, Asia debellata, 13 Corinthii per legatos gratulati sunt, regemque civitate sua 14 donaverunt. Gluod officii 15 genus quum Alexander risisset, unus ex lega- tis, nulli unquam, inquit, civitatem dedimus alii, quam tibi et Her cull Q,uo audito Alexander honorem sibi delatum lu- bentissime 16 accepit. 49. Quum Alexander Graeciae populis imperasset, ut di- vinos ipsi honores decernerent, Lacedaemonii his verbis ute- bantur: 17 quoniam Alexander deus esse xoluit, esto deus; La- conica brevitate 13 regis notantes vecordiam. 50. Lysimachus, 19 rex Thraciae, Theodorum Cyrenaeum, 20 virum libertatis amantissimum et regiae dominationi infestum, cruci affigi jussit, Cui ille, hujusmodi minis, inquit, purpu 36 IV. ANECDOTES. ratos tuos terreas. Meet, quidem nihil interest, 1 humine 2 an sub* lime 3 putrescam. 51. Mausolus, rex Cariae, 4 Artemisiam habuit conjugem. Haec, Mausolo defuncto, ossa cineremque mariti contusa et odoribus mixta cum aqua potabat. Exstruxit quoque, ad con- servandam ejus memoriam, sepulcrum 5 illud nobilissimum, ab ejus nomine appellatum, quod inter septem orbis terrarum mi- racula 6 numeratur. Quod quum Mausoli manibus 7 dicaret, certamen instituit, praemiis amplissimis ei propositis, 8 qui de- functum regem optime laudasset. 52. Dionysius, 9 qui a patre Syracusarum et paene totius Siciliae tyrannidem acceperat, senex, patria pulsus, Corinthi pueros litteras docuit. 53. Mithridates, rex Ponti, saepe venenum hauserat, ut sibi a clandestinis caveret insidiis. Hinc factum est, ut, qumn a Pompejo superatus mortem sibi consciscere vellet, ne velo- cissima quidem venena ei nocerent. 54. Quum Gyges, rex Lydiae 10 ditissimus, oraculum Apol- linis interrogaret, an quisquam mortalium se esset felicior, 11 deus Aglaum quendam Psophidium 12 feliciorem praedicavit. Is autem erat Arcadum pauperrimus, parvuli agelli possessor, cujus terminos, quamvis senex, nunquam excesserat, fructibus et voluptatibus angusti ruris contentus. 55. Pyrrhus, 13 rex Epiri, quum in Italia esset, audivit, Ta- rentinos quosdam juvenes in convivio parum honorifice de se loquutos esse. Eos igitur ad se arcessitos percunctatus est, an dixissent ea, quae ad aures suas pervenissent. Turn unus ex his, nisi, inquit, vinum nobis defecisset, multo etiam plura et graviora in ie loquuturi eramus. 1 * Haec criminis excusa- tio iram regis in risum convertit. 56. Marsyas, frater Antigoni, 15 regis Macedoniae, quum causam haberet cum privato quodam, fratrem rogavit, ut de ea domi cognosceret. At ille, in foro potius, 16 inquit. Nam si culpa vacas, innocentia tua ibi melius apparebit; sin dam- nandus es, nostra justitia. 57. Clara sunt apud Catanenses 17 nomina fratrum Anapi et Amphinomi, qui patrem et matrem humeris per medios ignes Aetnae portarunt, eosque cum vitae suae periculo e flammis eripuerunt. 58. Spartanus quidam quum rideretur, quod claudus in pug- nam iret, at 18 mihi, inquit, pugnare, non fugere est propositum. 59. Spartanus quidam in magistratus petitione ab aemulis victus, mazimae sibi laetitiae esse, 19 dixit, quod patria sua se meliores™ cives haberet. 60. Quum homo quidam, qui diu in uno pede stare didice IV. ANECDOTES. 37 rat, Lacedaemonio cuidam dixisset, se non arbitrary Lacedae- moniorum quemquam tamdiu idem facere posse, ille respon- ds : at anseres 1 te diutius. 61. Diagoras Rhodius, 2 quum tres ejus filii in ludis Olym- picis 3 victores renuntiati essent, tanto affectus est gaudio, ut in ipso stadio, inspectante populo, 4 in filiorum manibus animam redderet. 62. Scipio Africanus 5 nunquam ad negotia publica accede- bat, ante quam in templo Jovis precatus esset. 63. Scipio dicere solebat, hosti non solum dandam esse viam fugiendi, sed etiam muniendam. Similiter Pyrrhus, rex Epiri, 6 fugienti hosti pertinaciter instandum esse negabat; 7 non solum, ne fortius 8 ex necessitate 9 resisteret, sed ut postea quoque facilius acie cederet, ratus, victores fugientibus non usque ad perniciem instaturos esse. 64. Metellus Pius, in Hispania bellum gerens, interrogatus, quid postero die facturus esset ? tunicam meam, inquit, si id eloqui posset, comburerem. 65. L. Mummius, qui, Corintho 10 capta, totam Italiam ta- bulis statuisque exornavit, ex tantis manubiis nihil in suum usum convertit, ita ut, eo defuncto, non esset unde 11 ejus filia dotem acciperet. Quare senatus ei ex publico dotem decre- vit. 66. Scipio Africanus major 12 Ennii poetae imaginem in se- pulcro gentis Corneliae 13 collocari jussit, quod Scipionum res gestas carminibus suis illustraverat. 67. M. Cato, Catonis Censorii filius, in acie, cadente equo prolapsus, quum se recollegisset, animadvertissetque gladium excidisse vagina, rediit in hostem : acceptisque ali- quot vulneribus, recuperato demum gladio 14 ad suos reversus est. 68. Q,. Metellus Macedonicus in Hispania quinque cohor- tes, quae hostibus cesserant testamentum facere jussas, ad locum 15 recuperandum misit ; minatus, eos 16 non nisi post vic- toriam receptum iri. 69. Publius Decius consul, quum in bello contra Latinos Romanorum aciem cedentem videret, 17 capite pro reipublicae salute devoto, ,b in medium hostium agmen irruit, et magna strage edita plurimis telis obriitus cecidit. Haec ejus mors Romanorum aciem restituit iisque victoriam paravit. 70. L. Junius Brutus, qui Romam a regibus liberavit, 19 fi- lios suos, qui Tarquinium regem expulsum restituere conati erant, ipse capitis damnavit, eosque virgis caesos' 20 securi per- cuti jussit. 71. Gt Marcius Rex, consul, quum nlium unicum, juve- 38 IV. ANECDOTES. nem summae pietatis et magnae spei, morte amisisset, dolo- rem suum ita eoercuit, ut a rogo adolescentis protenus curi- am peteret, ibique muneris sui negotia strenue obiret. 72. In bello Romanorum cum Perseo, 1 ultimo Macedo- niae rege, accidit, ut serena nocte subito luna deficeret. Haec res ingentem apud milites terrorem excitavit, qui exis- timabant, hoc omine 2 futuram cladem portendi. Turn vero Sulpicius Gallus, qui erat in eo exercitu, in concione militum causam hujus rei tarn diserte exposuit, ut postero die omnes intrepido animo pugnam committerent. 73. L. Siccius Dentatus ob insignem fortitudinem appel- latus est Achilles Romanus. Pugnasse is dicitur centum et viginti proeliis ; cicatrlcem aversam 3 nullam, adversas quin- que et quadraginta tulisse ; coronis 4 esse donatus aureis duo- deviginti, obsidionali una, muralibus tribus, civicis quatuor- decim, torquibus tribus et octoginta, armillis plus centum sexaginta, hastis duode viginti. Phaleris idem donatus est quinquies viciesque. Triumphavit cum imperatoribus suis triumphos novem. 74. Hannibal em in Italiam proficiscentem tria millia Car- petanorum 5 reliquerent. Quorum exemplum ne caeteri quo- que barbari 6 sequerentur, edixit, eos a se esse dimissos, et in- super in fidem ejus rei 7 alios etiam, quorum fides ipsi suspec- ta erat, domum remisit. 75. Hannibal quum elephantos compellere non posset, ut praealtum flumen transirent, neque rates haberet, quibus eos trajiceret, 8 jussit ferocissimum elephantorum sub aure vulne- rari, 9 et eum, qui vulnerasset, se in flumen conjicere illudque tranare. Turn elephantus exasperatus ad persequendum doloris sui auctorem tranavit amnem, et reliqui quoque eum secuti sunt. SECOND DIVISION. AN EPITOME OF ROMAN HISTORY, PROM THE EARLIEST AGES TO THE TIME OF THE EMPERORS. LIBER PRIMUS. 1. Antiquissimis temporibus Saturnus in Italiam venisse dicitur. Ibi haud procul a Janiculo 1 arcem condidit, eamque Saturniam appellavit. Hie Italos primus agriculturam docuit 2. Postea Latinus in illis regionibus imperavit. Sub hoc rege Troja 2 in Asia eversa est. Hinc Aeneas, Anchisae filius, cum multis Trojanis, quibus ferrum Graecorum peper- cerat, 3 aufugit, et in Italiam pervenit. Ibi Latinus rex ei be- nigne recepto filiam Laviniam in matrimonium dedit. Aene- as urbem condidit, quam in honorem conjugis Lavinium ap- pellavit. 3. Post Aeneae mortem, Ascanius, Aeneae iilius, regnum accepit. Hie sedem regni in alium locum transtulit, urbem- que condidit in monte Albano, eamque Albam longam 4 nun- cupavit. Eum secutus est Silvius, qui post Aeneae mortem a Lavinia genitus erat. Ejus posteri omnes, usque ad Ro- mam conditam, Albae regnaverunt. 4. Unus horum regum, Romulus Silvius, se Jove majorem esse dicebat, et, quum tonaret, militibus imperavit, ut clypeos hastis percuterent, dicebatque, hunc sonum multo clariorem esse quam tonitru. Fulmine ictus et in Albanum lacum praecipitatus est. 5. Silvius Procas, rex Albanorum, duos filios reliquit, Nu- mitorem et Amulium. Horum minor natu, Amulius, fratri optionem dedit, utrum regnum habere vellet, an bona, quae pater reliquisset. Numitor paterna bona praetulit ; Amulius regnum obtinuit. 40 V. ROMAN HISTORY. 6. Amulius, ut regimm firmissime possideret, Numitoris nlium per insidias interemit, et filiam fratris, Rheam Silvi- am, Vestalem virginem fecit. Nam his Vestae sacerdotibus 1 non licet viro nubere. 2 Sed haec a Marte geminos filios, Romulum et Remum, peperit. Hoc quum Amulius compe- risset, matrem in vincula conjecit, pueros autem in Tiberim abjici jussit. 7. Forte Tiberis aqua ultra ripam 3 se effuderat, et quum pueri in vado essent positi, aqua renuens eos in sicco reliquit. Ad eorum vagltum lupa accurrit, eosque uberibus suis aluit. Quod videns Faustulus quidam, pastor illius regionis, pueros sustulit, et uxori Accae Laurentiae nutriendos 4 dedit. 8. Sic Romulus et Remus pueritiam inter pastores transe- gerunt. Quum adolevissent, et forte comperissent, quis ipso- rum avus, quae mater fuisset, Amulium inter fee erunt, ™*e e t Numitori avo regnum restituerunt. Turn urbem con- 754 ' diderunt in monte Aventino, quam Romulus a suo no- mine Romam vocavit. Haec quum moenibus circum- daretur, Remus occisus est, dum fratrem irridens moenia transiliebat. 9. Romulus, ut civium numerum augeret, asylum 5 pate- fecit, ad quod multi ex civitatibus suis pulsi 6 accurrerunt. Sed novae urbis civibus conjuges deerant. Festum itaque Neptuni et ludos instituit. Ab hos quum multi ex finitimis populis cum mulieribus et liberis venissent, Romani, inter ipsos ludos, spectantes virgines rapuerunt. 10. Populi illi, quorum virgines raptae erant, bellum ad- versus raptores susceperunt. Quum Romae appropinqua- rent, forte in Tarpejam virginem inciderunt, quae in arce 7 sa- cra procurabat. Hanc rogabant, ut viam in arcem monstra- ret, eique permiserunt ut munus sibi posceret. Ilia petiit, ut sibi darent, quod in sinistris manibus gererent, annulos au- reos et armillas signiflcans. At hostes, in arcem ab ea per- ducti, scutis Tarpejam obruerunt; nam et haec in sinistris manibus gerebant. 1 1. Turn Romulus cum hoste, qui montem Tarpejum tene- bat, pugnam conseruit in eo loco, ubi nunc forum Romanum est. In media caede raptae processerunt, et hinc patres, hinc conjuges et soceros complectebantur et rogabant, ut caedis finem facerent. Utrique his precibus commoti sunt. Romu- lus foedus icit, et Sabinos in urbem recepit. 8 12. Postea civitatem descripsit. Centum senatores legit, eosque cum ob aetatem, turn ob reverentiam iis debitam, Pa- tres appellavit. Plebem in triginta curias distribuit, easque LIBER I. 41 raptarum nominibus nuncupavit. Anno regni tricesimo septimo, quum exercitum lustraret, 1 inter tempestatem p-X* ortam, repente oculis hominum subductus est. Hinc alii eum a senatoribus interfectum, alii ad deos sublatum 2 esse ex- istimaverunt. 13. Post Romuli mortem unius anni interregnum fuit. Quo elapso Numa Pompilius, Curibus, urbe in agro Sabino- rum, natus, rex creatus est. Hie \ r ir bellum quidem nullum gessit ; nee minus tamen civitati profuit. Nam et leges dedit, et sacra plurima instituit, ut populi barbari et bellicosi mores molliret. Omnia autem, quae faciebat, se nymphae Egeriae, conjugis suae, jussu facere dicebat. Morbo decessit, quadra- gesimo tertio imperii anno. 14. Numae successit Tullus Hostilius, cujus avus se in bello ad versus Sabinos fortem et strenuum virum gj praestiterat. Rex creatus bellum Albanis indixit, idque trigeminorum, Horatiorum et Curiatiorum, certamine finivit. Albam propter perfidiam Metii Fuffetii 3 diruit. Q,uum trigin- ta duobus annis regnasset, fulmine ictus cum domo sua arsit, 15. Post hunc Ancus xMarcius, Numae ex filia nepos, suscepit imperium. Hie vir aequitate et religione avo \\Y° similis, Latinos bello domuit, urbem ampliavit, et nova ei moenia circumdedit. 4 Carcerem primus aedificavit. Ad Tibe- ris ostia urbem condidit, Ostiamque vocavit. Vicesimo quar- to anno imperii morbo obiit. 16. Deinde regnum Lucius Tarquini us Priscus acce- pit, Damarati films, qui tyrannos patriae Corinthi 5 fu- ^ ' giens in Etruriam 6 venerat. Ipse Tarquinius, qui no- men ab urbe Tarquiniis accepit, aliquando Romam profectus erat. Advenienti aquila pileum abstulit, et postquam alte evolaverat, reposuit. Hinc Tanaquil conjux, mulier augu- riorum perita, regnum ei portendi intellexit. 17. Q,uum Romae commoraretur, Anci regis familiarita- tem consequutus est, qui eum flliorum suorum tutorem reli- quit. Sed is pupillis regnum intercepit. Senatoribus, quos Romulus creaverat, centum alios addidit, qui minorum gen- tium 7 sunt appellati. Plura bella feliciter gessit, nee paucos agros, hostibus ademtos, 8 urbis territorio adjunxit. Primus triumphans urbem intra vit. Cloacas fecit ; Capitolium 9 in- choavit. Tricesimo octavo imperii anno per Anci fllios, qui- bus regnum eripuerat, occisus est. 18. Post hunc Servius Tullius suscepit imperium, „ genitus ex nobili femina, captiva tamen et famula. ^ ' Quum in domo Tarquinii Prisci educaretur, flamma in ejus capite visa est. Hoc prodigio Tanaquil ei summam PART I. E 42 V. ROMAN HISTORY. dignitatem portendi intellexit, et conjugi persuasit, ut eum sicuti liberos suos educaret. Quum adolevisset, rex ei filiam in matrimonium dedit. 19. Quum Priscus Tarquinius occisus esset, Tanaquil de superiore parte domus populum allocuta est, dicens : regem grave quidem, sed non letale vulnus accepisse ; eum peter e, ut populus, dum convaluisset, Servio Tullio obediret. Sic Ser- vius regnare coepit, sed bene imperium administravit. Mon- tes tres urbi adjunxit. Primus omnium censum 1 ordinavit. Sub eo Roma habuit capitum octoginta tria millia civium Romanorum cum his, qui in agris erant. 20. Hie rex interfectus est scelere filiae Tulliae et 220 Tarquinii Superbi, filii ejus regis, cui Servius succes- serat. Nam ab ipso Tarquinio de gradibus Curiae 2 de- jectus, quum domum fugeret, interfectus est. Tullia in forum properavit et prima conjugem regem salutavit. Quum domum rediret, aurigam super patris corpus, in via jacens, carpentum 3 agerejussit. 21. Tarquinius Superbus cognomen moribus meruit. Bello tamen strenuus plures flnitimorum populorum vicit. Tem- plum Jovis in Capitolio aedificavit. Postea, dum Ardeam oppugnabat, urbem Etruriae, imperium perdidit. Nam quum films ejus Lucretiae, nobilissimae feminae, conjugi Tarquinii Collatini, vim fecisset, haec se ipsa occldit in conspectu ma- riti, patris et amicorum, postquam eos obtestata fuerat, ut hanc injuriam 4 ulciscerentur. . 22. Hanc ob causam L. Brutus, Collatinus, aliique 2^ 3 ' nonnulli in exitium regis conjurarunt, populoque per- suaserunt, ut ei portas Urbis clauderet Exercitus quoque, qui civitatem Ardeam cum rege oppugnabat, eum reliquit. Fugit itaque cum uxore et liberis suis. Ita Homae regnatum est per septem reges, annos ducentos quadraginta tres. 23. Hinc consules eoepere pro uno rege duo creari, ut, si unus malus esset, alter eum coerceret. Annuum iis imperium tributum est, ne per diuturnitatem potestatis insolentiores redderentur. Fuerunt igitur anno primo, expulsis regibus, consules L. Junius Brutus acerrimus libertatis vindex, et Tar- quinius Collatinus, maritus Lucretiae. Sed Collatino paulo post dignitas sublata est. Placuerat enim, ne quis ex Tar- quiniorum familia Romae maneret. Ergo cum omni patri- monio suo ex urbe migravit, et in ejus locum Valerius Publi- cola consul factus est. 24. Commovit bellum urbi rex Tarquinius. In prima pugna Brutus, consul, et Aruns, Tarquinii Alius, sese invi- LIBER I. 43 cem occiderunt. Romani tamen ex ea pugna victores reces* serunt. Brutum Romanae matronae, quasi communem pa- ttern, per annum luxerunt. 1 Valerius Publicola Sp. Lucre- tium, Lucretiae patrem, collegam sibi fecit ; qui quum morbo exstinctus esset, Horatium Pulvillum sibi collegam sumsit. Ita primus annus quinque consules habuit. 25. Secundo quoque anno iterum Tarquinius bellum Romanis intulit, Porsena, rege Etruscorum, auxilium ei ih- ferente. In illo bello Horatius Codes solus Pontem ligneum 2 defendit et hostes cohibuit, donee pons a tergo rup- lus esset. Turn se cum armis in Tiberim conjecit et ad suos transnavit. 26. Dum Porsena urbem obsidebat, Q,u. Mucius Scaevo- la, juvenis fortis animi, in castra hostis se contulit, eo consilio, ut regem occideret. At ibi scribam regis pro ipso rege inter- fecit. Turn a regiis satellitibus comprehensus et ad regem deductus, quum Porsena eum ignibus allatis 3 terreret, dextram arae accensae imposuit, donee flammis consumta esset. Hoc facinus rex miratus juvenem dimisit incolumem. Turn hie, quasi beneflcium referens, ait, trecentos alios juvenes in eum conjurasse. Hac re territus Porsena pacem cum Romanis fe- cit, Tarquinius autem Tusculum se contulit, ibique privatus cum uxore consenuit. 27. Sexto decimo anno post reges exactos, populus Romae seditionem fecit, questus, quod tributis et mili- ^g tia a senatu exhauriretur. Magna pars plebis urbem reliquit et in montem trans Anienem 4 amnem secessit. Turn patres turbati Menenium Aprippam miserunt ad plebem, qui earn senatui conciliaret. 5 Hie iis inter alia fabulam 6 nar- ravit de ventre et membris humani corporis ; qua populus commotus est, ut in urbem rediret. Turn primum tribuni plebis 7 creati sunt, qui plebem adversum nobilitatis superbiam defenderent. 8 28. Octavo decimo anno post exactos reges, Q,u. Marcius, Coriolanus dictus ab urbe Volscorum 9 Corio- oc^ li, quam bello ceperat, plebi invisis fieri coepit. Q,uare urbe expulsus ad Volscos, acerrimos Romanorum hostes, contendit, et ab iis dux exercitus factus Romanos saepe vi cit. Jam usque ad quintum milliarium 10 Urbis accesserat, nee ullis civium suorum legationibus flecti poterat, ut patriae parceret. Denique Veturia mater et Volumnia uxor ex urbe ad eum venerunt ; quarum flectu et precibus commotus est, ut exercitum removeret. Quo facto a Volscis ut proditor oc- cisus esse dicitur. 29. Romani quum adversum Vejentes 11 bellum gererent, 44 V. ROMAN HISTORY. familia Fabiorum sola hoe bellum suscepit. Profecti sunt trecenti sex nobilissimi homines, duce Fabio consule. ^' 7 Y* Quum saepe hostes vicissent, apud Cremeram 1 fiuvium castra posuerunt. Ibi Vejentes, dolo usi, eos in insi- dias pellexerunt. In proelio ibi exorto omnes perierunt. Unus superfuit ex tanta familia, qui propter aetatem puerilem duci non potuerat ad pugnam. Hie genus propagavit ad Q,u. Fa- bium Maximum, ilium, qui Hannibalem 2 prudenti cunctatione debilitavit. 3 30. Anno trecentesimo et alter o ab Urbe condita "^02p Decemviri 4 creati sunt, qui civitati lrges scriberent. Hi primo anno bene egerunt ; secundo autem domina- tionem exercere coeperunt. Sed quum unus eorum Appius Claudius virginem ingenuam, Virginiam, Virginii centurionis filiam, corrumpere vellet, pater earn occidit. Turn ad milites profugit, eosque ad seditionem commovit. Sublata est de- cemviris potestas, ipsique omnes aut morte aut exilio puniti sunt. 31. In be] lo contra Vejentanos Furius Camillus ur- ■ 358' Dem Falerios 5 obsidebat. In quo obsidione quum ludi literarii magister principum filios ex urbe in castra hos- tium duxisset, Camillus hoc donum non accepit, sed sceles- tum hominem, manibus post tergum vinctis, pueris Falerios reducendum tradidit ; 6 virgasque iis dedit, quibus proditorem in urbem agerent. 32. Hac tanta animi nobilitate commoti Falisci urbem Ro- manis tradiderunt. Camillo autem apud Romanos crimini datum est, quod albis equis 7 triumphasset, et praedam inique divisisset ; damnatusque ob earn causam et civitate expulsus est. Paulo post Galli Senones 8 ad Urbem venerunt, 364 Romanos apud flumen Alliam 9 vicerunt, et Urbem etiam occuparunt. Jam nihil praeter Capitolium defendi po- tuit. Et jam praesidium fame laborabat, et in eo erant, 10 ut pacem a Gallis auro emerent, quum Camillus cum manu mi- litum superveniens hostes magno proelio superaret. LIBER SECUNDUS. 1. Anno trecentesimo nonagesimo quarto post Ur- 394 ^ em con ^ am Galli iterum ad Urbem accedebant, et quarto milliario trans Anienem 11 fiuvium consederant Contra eos missus est T. Quinctius. Ibi Gallus quidam, exi- mia corporis magnitudine, fortissimum Romanorum ad cer- camen singular e provocavit. T. Manlius, nobilissimus juve- nis, provocationem accepit, Galium occidit, eumque torque LIBER II. 45 aureo spoliavit, quo ornatus erat. Hinc el ipse et posteri ejus Torquati appellati sunt. Galli fugam capessiverunt. 2. Novo bello cum Gallis exorto, anno Urbis quad- ringentesimo sexto, iterum Gallus processit, robore at- A^Y * que armis insignis, et provocavit unum ex Romanis, ut secum armis decerneret. Turn se M. Valerius, tribunus mi- litum, 1 obtulit ; et quum processisset armatus, eorvus ei su- pra dextrum brachium sedit. Mox, commissa pugna, hie eorvus alis et unguibus Galli oculos verberavit. Ita factum est, ut Gallus facili negotio a Valerio inter fleer etur, qui hinc Corvini nomen accepit. 3. Postea Romani bellum gesserunt cum Samniti- bus. 2 ad quod L. Papirius Cursor cum honore dictato- 43^* ris 3 profectus est. Qui, quum negotii cujusdam causa Romam ivisset, praecepit Q,. Fabio Rulliano, magistro equi- tum, quern apud exercitum reliquit, ne pugnam cum hoste committeret. Sed ille, occasionem nactus, felicissime dimiea- vit et Samnites delevit. Ob hanc rem a dictatore capius dam- natus est. At ille in Urbem confugit, et ingenti favore militum et populi liberatus est ; in Papirium autem tanta exorta est se- ditio, ut paene ipse interficeretur. 4. Duobus annis post T. Veturius et Spurius Postumius consules bellum adversum Samnites gerebant. Hi a Pontio Thelesino, duce hostium, in insidias inducti sunt. Nam ad Furculas Caudinas 1 Romanos pellexit in angustias, unde sese expedire non poterant. Ibi Pontius patrem 433 suum Herennium rogavit, quid faciendum putaret. Ille ait, aut omnes occidendos esse, ut Romanorum vires frangeren- tur, aut omnes dimittendos, ut beneficio obligarentur. Pontius utrumque consilium improbavit, omnesque sub jugum 5 misit. Samnites denique post bellum undequinquaginta annorum su* perati sunt. 5. Devictis Samnitibus, Tarentinis 6 bellum indictum est, quia legatis Romanorum injuriam fecissent. Hi 473 Pyrrhum, Epiri 7 regem, contra Romanos auxilio po- poscerunt. 8 Is mox in Italiam venit, tumque primum Roma- ni cum transmarino hoste pugnaverunt. Missus est contra eum consul P. Valerius Laevinus. Hie, quum exploratores Pyrrhi cepisset, jussit eos per castra duci, ostendi omnem exer- citum, tumque dimitti, ut renuntiarent Pyrrho, quaecunque a Romanis agerentur. 6. Pugna commissa, Pyrrhus auxilio elephantorum 9 vicit. Nox proelio flnem dedit. Laevinus tamen per noctem fugit, Pyrrhus Romanos mille octingentos cepit, eosque summo ho* nore tractavit. Gtuum eos, qui in proelio interfecti fueraut, e2 46 V. ROMAN HISTORY. omnes adversis vulneribus 1 et truci vultu etiam mortuos jacere videret, tulisse ad coelum manus dicitui> cum hac voce : Ego cum talibus viris brevi* orbem terrarum subigerem. 7. Postea Pyrrhus Romam perrexit ; omnia ferro igneque vastavit ; Campaniam 3 depopulates est, atque ad Praeneste 4 ve- nit, milliario ab Urbe octavo decimo. Mox terrore exercitus, qui cum consule sequebatur, in Campaniam se recepit. Legati, ad Pyrrhum de captivis redimendis missi, honorifice ab eo sus- cepti sunt ; captivos sine pretio reddidit. Unum ex legatis, Fabricium, sic admiratus est, ut ei quartam partem regni sui promitteret, si ad se transiret ; sed a Fabricio contemtus est. 8. Quum jam Pyrrhus ingenti Romanorum admiratione teneretur, legatum misit Cineam, praestantissimum virum, qui pacem peteret, ea conditione, ut Pyrrhus earn partem Italiae quam arm is occupaverat, obtineret. Romani responderunt, eum cum Romanis pacem habere non posse, nisi ex Italia re- cessisset. Cineas quum rediisset, Pyrrho, eum inter roganti, quails ipsi Roma visa esset ; respondit, se regum patriam vi- disse. 9. In altero proelio cum rege Epiri commisso, 5 Pyrrhus vul- neratus est, elephanti interfecti, viginti millia hostium caesa sunt. Pyrrhus Tarentum fugit. Interjecto anno Fabricius contra eum missus est. Ad hunc medic us Pyrrhi nocte venit, promittens, se Pyrrhum veneno occisurum, si munus sibi da- retur. Hunc Fabricius vinctum reduci jussit ad dominum. Tunc rex, generosum viri animum admiratus, dixisse fertur ; llle est Fabricius, qui difficilius ob honestate, quam sol a cursu suo aver tip ot est. Paulo post Pyrrhus, tertio etiam proe- 4gl lio fusus, a Tarento recessit, et, quum in Graeciam re- diisset, apud Argos, Peloponnesi urbem, interfectus est. 10. Anno quadringentesimo nonagesimo post Urbem 4qa ' conditam Romanorum exercitus primum in Siciliam tra- jecerunt, regemque Syracusarum Hieronem, Poenos- que, qui multas civitates in ea insula occupaverant, su- 49 5 * peraverunt. Quinto anno hujus belli, quod contra Poe- nos gerebatur, primum Romani, C. Duillio et Cn. Cor- nelio Asina Coss., in mari dimicaverunt. Duillius Carthagi- nienses vicit, triginta naves occupavit, quatuordecim mer- sit, septem millia hostium cepit, tria millia occldit. Nulla victoria Romanis gratior fuit. Duillio concessum est, ut, quum a coena rediret, pueri funalia gestantes et tibicen eum comita- rentur. 6 11. Paucis annis interjectis bellum in Africam trans- 4 g 9 • latum est. Hamilcar, Carthaginiensium dux, pugna navali superatur ; nam perditis sexaginta quatuor navi- LIBER III. 47 bus, se recepit ; Romani viginti duas amiserunt. Quum in Africam venissent, Poenos in pluribus proeliis vicerunt, mag- nam vim hominum ceperunt, septuaginta quatuor civitates in fidem acceperunt. Turn victi Carthaginienses pacem a Ro- manis petierunt. Q,uam quum M. Atilius Regulus, Romano- rum dux, dare nollet nisi durissimis conditionibus, Carthagi- nienses auxilium petierunt a Lacedaemoniis. Hi Xanthippum miserunt, qui Romanum exercitum magno proelio vicit. Re- gulus ipse captus et in vincula conjectus est. 12. Non tamen ubique fortuna Carthaginiensibus favit. Quum aliquot proeliis victi essent, Regulum rogaverunt, ut Romam proficisceretur, et pacem captivorumque permuta- tionem a Romanis obtineret. Ille quum Romam venisset, inductus in senatum, dixit, se desiisse 1 Romanum esse ex ilia die, qua in potestaAem Poenorum venisset. Turn Romanis sua- sit, ne pacem cum Carthaginiensibus facer ent ; illos enim tot casibus fractos, spem nullam nisi in pace habere ; tanti non esse, ut tot millia^ captivorum propter se unum et paucos, qui ex Romanis capti essent, redderentur. Haec sententia obti- nuit. Regressus igitur in Africam crudelissimis suppliciis exstinctus est. 13. Tandem C. Lutatio Catulo, A. Postumio Coss., anno belli Punici vicesimo tertio, magnum proelium £o navale commissum est contra Lilybaeum, 3 promonto- rium Siciliae. In eo proelio septuaginta tres Carthaginien- sium naves captae, centum viginti quinque demersae, trigin- ta duo millia hostium capta, tredecim millia occisa sunt. Statim Carthaginienses pacem petierunt, eisque pax tributa est. Captivi Romanorum, qui tenebantur, a Carthaginiensi- bus, redditi sunt. Poeni Sicilia, Sardinia et ceteris insulis, quae intra Italiam Africamque jacent decesserunt, omnem- que Hispaniam, quae citra Iberum 4 est, Romanis permise- runt. LIBER TERTIUS. 1. Anno quingentesimo undetricesimo ingentes Gal- lorum copiae Alpes transierunt. Sed pro Romanis to- gSg ta Italia consensit: traditumque est, octingenta millia hominum ad id bellum parata fuisse. Res prospere g?sta est apud Clusium : 5 quadraginta millia hominum interfecta sunt. Aliquot annis post pugnatum est contra Gallos in agro Insubrum, 6 finitumque est bellum M. Claudio Marcello, Cn. Cornelio Scipione Coss. Turn Marcellus regem Gallorum, 48 V. ROMAN HISTORY, Viridomarum, manu sua occidit et triumphans spolia 1 Galli, stipiti imposita, humeris suis vexit. 2. Paulo post Punicum bellum removatum est per Hanni balem, Carthaginiensium ducem, quern pater Hamilcar, no vem annos natum, aris admoverat, ut odium perenne in gog^' Romanos juraret. Hie annum agens vicesimum ae- tatis, Saguntum, 2 Hispaniae civitatem, Romanis ami- cam, oppugnare aggressus est. Huic Romani per legatos denuntiaverunt, ut bello abstineret. Qui quum legatos ad- mittere nollet, Romani Carthaginem miserunt, ut mandaretur 3 Hannibal i, ne bellum contra socios populi Romani gereret. Dura responsa a Carthaginiensibus reddita. Saguntinis in- terea fame victis, Romani Carthaginiensibus bellum indixe- runt. 3. Hannibal, fratre Hasdrubale in Hispania relicto, Pyre naeum et Alpes transiit. Traditur in Italiam octoginta millia peditum, et viginti millia equitum, septem et triginta ele- phantos adduxisse. Interea multi Ligures 4 et Galli Hanni- bali se conjunxerunt. Primus ei occurrit P. Cornelius Sci- pio, qui proelio ad Ticinum 5 commisso, superatus est, et, vul- nere accepto, in castra rediit. Turn Sempronius Gracchus conflixit ad Trebiam 6 amnem. Is quoque vincitur." Multi populi se Hannibali dediderunt. Inde in Tusciam 7 progres- sus Flaminium Cos. ad Trasimenum 8 lacum superat. Ipse Flaminius interemtus, Romanorum viginti quinque millia cae- sa sunt. 4. Quingentesimo et quadragesimo anno post Urbem £ conditum L. Aemilius Paulus et P. Terentius Varro contra Hannibalem mittuntur. Quamquam intellectum erat, Hannibalem non aliter vinci posse, quam mora, 9 Varro tamen, morae impatiens, apud vicum, qui Cannae appellatur, in Apulia 10 pugnavit ; ambo consules victi, Paulus interemtus est. In ea pugna consulares aut praetorii viginti, senatores triginta capti aut occisi, militum quadraginta millia, equitum tria millia et quingenti perierunt. In his tantis malis nemo tamen pacis mentionem facere dignatus est. Servi, quod nun- quam ante factum, manumissi et milites facti sunt. 5. Post earn pugnam multae Italiae civitates, quae Ro- manis paruerant, se ad Hannibalem transtulerunt. Hannibal Romanis obtulit, ut captivos redimerent; responsumque est a senatu, eos cives non esse necessarios, qui armati 11 capi po- tuissent. Hos omnes ille postea variis suppliciis interfecit, et tres modios aureorum annulorum 12 Carthaginem misit, quos manibus equitum Romanorum, senatorum et militum detrax- erat. Interea in Hispania frater Hannibalis Hasdrubal, qui LIBER III. 49 ibi remanserat cum magno exercitu, a duobus Scipionibus 1 vincitur, perditque in pugna triginta quinque millia hominum. 6. Anno quarto post quam Hannibal in Italiam venerat, M. Claudius Marcellus Cos. apud Nolam,* civitatem Cam- paniae, contra Hannibalem bene pugnavit. Illo tempore Philippus, Demetrii filius, rex Macedoniae, ad Hannibalem legatos mittit, eique auxilia contra Romanos pollicetur. Qui legati quum a Romanis capti essent, M. Valerius Laevinus cum navibus missus est, qui regem impediret, quo minus co- pias in Italiam trajiceret. 3 Idem in Macedoniam penetrans regem Philippum vicit. 7. In Sicilia quoque res prospere gesta est. Marcellus magnam hujus insulae partem cepit, quam Poeni 4 occupa- verantj Syracusas, 5 nobilissimam urbem, expugnavit, et in- gentem inde praedam Romam misit. Laevinus in Macedonia cum Philippo et multis Graeciae populis amicitiam fecit ; et in Siciliam profectus, Hannonem, Poenorum ducem, apud Agri- gentum cepit ; quadraginta civitates in deditionem accepit, vi- ginti sex expugnavit. Ita omni Sicilia recepta cum ingenti gloria Romam regressus est. 8. Interea in Hispaniam, ubi duo Scipiones 6 ab Hasdrubale interfecti erant, missus est P. Cornelius Scipio, vir Romanorum omnium fere primus. Hie puer duodeviginti annorum in pug- na ad Ticinum 7 patrem singulari virtute servavit. Deinde post cladem Cannensem multos nobilissimorum juvenum, Italiam deserere cupientium, 8 auctoritate sua ab hoc consilio deterruit. Viginti quatuor annorum juvenis in Hispaniam missus, die, qua venit, Carthaginem novam 9 cepit, in qua omne aurum et argen- tum et belli apparatum Poeni habebant, nobilissimos quoque obsides, quos ab Hispanis acceperant. Hos obsides parentibus suis reddidit. Gtuare omnes Hispaniae civitates ad eum uno animo transierunt. 9. Ab eo inde tempore res Romanorum in dies laetiores fac- tae sunt. Hasdrubal a fratre ex Hispania in Italiam evocatus, apud Senam, 10 Piceni 11 civitatem, in insidias incidit, et strenue pugnans occisus est. Plurimae autem civitates, quae in Brut- tiis ab Hannibale tenebantur, Romanis se tradiderunt. 10. Anno decimo quarto postquam in Italiam Han- nibal venerat, Scipio consul creatus et in Africam mis- ^'Jf' sus est. Ibi contra Hannonem, ducem Carthaginien- sium prospere pugnat totumque ejus exercitum delet. Se- cundo proelio undecim millia hominum occidit, et castra ce- pit cum quatuor millibus et quingentis militibus. Syphacem, Numidiae 13 regem, qui se cum Poenis conjunxerat, cepit, 50 V. ROMAN HISTORY. eumque cum nobilissimis Numidis et infinitis spoliis Romam misit. Qua re audita, omnis fere Italia Hannibalem dese- rit. Ipse a Carthaginiensibus in Africam redire jube- 5^3 " tur. Ita anno decimo septimo Italia ab Hannibale li- berata est. 11. Post plures pugnas et pacem plus semel frustra tenta- tam, pugna ad Zamam 1 committitur, in qua peritissimi duces copias suas ad bellum educebant. Scipio victor recedit ; Han- nibale cum paucis equitibus evadit. Post hoc proelium pax cum Carthaginiensibus facta est. Scipio, quum Romam re- diisset, mgenti gloria triumphavit, atque Africanus appellatus est. Sic finem accepit secundum Punicum bellum post annum undevicesimum quam coeperat. 2 LIBER QUARTUS. 1. Finito Punico bello, secutum est Macedonicum 556 contra Pbilippum 3 regem. Superatus est rex a T. Quinctio Flaminio apud Cynoscephalas, 4 paxque ei da- ta est his legibus : ne Graeciae civitatibus, quas Romani con- tra eum defenderant, bellum infer r et ; ut captivos et transfu- gas redder et ; quinquaginta solum naves haberet ; reliquas Romanis daret; mille talenta praestaret, et obsidem daret filium Demetrium. T. Q,uinctius etiam Lacedaemoniis intu- lit bellum, et ducem eorum Nabidem 5 vicit. 2. Finito bello Macedonico, secutum est bellum Syria- 5g3 cum 6 contra Antiochum regem, cum quo Hannibal se junxerat. Missus est contra eum L. Cornelius Scipio Cos., cui frater ejus Scipio Africanus legatus 7 est additus. Hannibal navali proelio victus, Antiochus autem ad Magne- siam, 8 Asiae civitatem, a Cornelio Scipione Cos. ingenti proe- lio fusus est. Turn rex Antiochus pacem petit. Data est ei hac lege, ut ex Europa et Asia 9 recederet, atque intra Tau- rum 10 se contineret, decern millia talentorum et viginti obsides praeberet, Hannibalem, concitorem belli, dederet. Scipio Ro- mam rediit et ingenti gloria triumphavit. Nomen et ipse ad imitationem fratris Asiatic] accepit. 3. Philippo, rege Macedoniae, mortuo, filius ejus Perseus rebellavit, ingentibus copiis paratis. Dux Romanorum, P. Licinius Cos. contra eum missus, gravi proelio a rege victus est. Rex tamen pacem petebat. Cui Romani earn prae- stare noluerunt, nisi his condicionibus, ut se et suos Romanis dederet. Mox Aemilius Paulus Cos. regem ad Pyd- 4^Y" nam 11 superavit, et viginti millia peditum ejus occi- dit. Equitatus cum rege fugit. Urbes Macedoniae LIBER IV. 51 omnes, quas rex tenuerat, Romanis se dediderunt. Ipse Perseus ab amicis desertus in Pauli potestatem venit. Hie, multis etiam aliis rebus gestis, cum ingenti pompa Romam rediit in nave Persei, inusitatae magnitudinis; namsexdecim remorum or dines 1 habuisse dicitur. Triumphavit magnifi- centissime in curru aureo, duobus filiis utroque latere adstan- tibus. Ante currum inter captivos duo regis filii et ipse Per- seus ducti sunt. 4. Tertium deinde bellum contra Carthaginem sus- ceptum est, sexcentesimo et altero anno ab Urbe condi- q™' ta, anno quinquagesimo primo, postquam secundum bel- lum Punicum transactum erat. L. Manlius Censorinus et M. Manlius Coss. in Africam trajecerunt et oppugnaverunt Car- thaginem. Multa ibi praeclare gesta sunt per Scipionem, Scipionis Africani nepotem, qui tribunus 2 in Africa militabat. Hujus apud omnes ingens metus et reverentia erat, neque quidquam magis Carthaginiensium duces vitabant, quam con- tra eum proelium committere. 5. Quum jam magnum esset Scipionis nomen, tertio anno postquam Romani in Africam trajecerant, consul est creatus et contra Carthaginem missus. Is hanc urbem, a civi- bus acerrime defensam, cepit ac diruit. Ingens ibi qqq ' praeda facta, plurimaque 3 inventa sunt, quae multarum civitatum Italiae, Siciliae, Africae reddidit, quae sua recog- noscebant. Ita Carthago, septingentesimo anno postquam condita erat, deleta est. Scipio nomen Africani junioris ac- cepit. 6. Interim in Macedonia quidam Pseudophilippus 4 arma movit, et P. Juvencium, Romanorum ducem, ad internecio- nem vicit. Post eum Q,. Caecilius Metellus dux a Romanis contra Pseudophilippum missus est, et viginti quinque milli- bus ex militibus ejus occisis, Macedoniam recepit ; ipsum etiam Pseudophilippum in potestatem suam redegit. Corin- thiis 5 quoque bellum indictum est, nobilissimae Graeciae ci- vitati, propter injuriam 6 Romanis legatis illatam. Hanc Mummius consul cepit ac diruit. Tres igitur Romae gAo simul celeberrimi triumphi fuerunt : Scipionis ex Africa, ante cujus currum ductus est Hasdrubal; Metelli ex Macedo- nia, cujus currum praecessit Andriscus, qui et Pseudophilip- pus dicitur ; Mummii ex Corintho, ante quern signa aenea et pictae tabulae et alia urbis clarissimae ornamenta praelata sunt. 7. Anno sexcentesimo decimo post urbem conditam A. V. Viriathus in Lusitania 7 bellum contra Romanos exci-610. 52 V. ROMAN HISTORY. tavit. Pastor primo fuit, mox latronum dux ; postremo tan- tos ad bellum populos concitavit, ut vindex libertatis Hispa- niae existimaretur. Denique a suis interfectus est. Q,uum in- terfectores ejus praemium a Caepione Cos. peterent, respon- sum est, nunquam Romanis placuisse, imperatorem a militi- bus suis interfici. 8. Deinde bellum exortum est cum Numantinis, 1 civitate Hispaniae. Victus ab his Q,u. Pompejus, et post eum C. Hostilius Mancinus Cos., qui pacem cum iis fecit infamem, quam populus et senatus jussit infringi, atque ipsum Manci- num hostibus tradi. 2 Turn P. Scipio Africanus in Hispaniam missus est. Is primum militem ignavum et corruptum cor- rexit : 3 turn multas Hispaniae civitates partim bello cepit, 621 P artml m deditionem accepit. Postremo ipsam Numan- tiam fame ad deditionem coegit, urbemque evertit ; reli- quam provinciam in fidem accepit. 9. P. Scipione Nasica et L. Calpurnio Bestia Coss. Ju- gurthae, Numidarum regi, bellum illatum est, quod Adher- balem et Hiempsalem, Micipsae filios, patrueles suos, intere- misset. Missus adversus eum Cos. Calpurnius Bestia, cor- ruptus regis pecunia, pacem cum eo flagitiosissimam fecit, quae a senatu improbata est. Denique Q.u. CaeciKus Me- tellus Cos. Jugurtliam variis proeliis vicit, elephantos ejus occidit vel cepit, multas civitates ipsius in deditionem accepit. Ei successit C. Marius, qui bello terminum posuit, ip- 648 sum 5 ue Jugurtham cepit. Ante currum triumphantis ' Marii Jugurtha cum duobus flliis ductus est vinctus, 4 et mox jussu consulis in carcere strangulatus. LIBER QUINTUS. 1. Dum bellum in Numidia contra Jugurtham geritur, Cimbri et Teutones 5 aliaeque Germanorum et Gallorum gen- tes Italiae minabantur, pluresque Romanorum exercitus fu- derunt. Ingens fuit Romae timor, ne iterum 6 Galli Urbem occuparent. Ergo Marius Cos. creatus, eique bellum contra Cimbros et Teutones 7 decretum est ; belloque protracto, 8 ter- tius ei et quartus consulatus delatus est. In duobus proeliis cum Cimbris ducenta millia hostium cecidit, octoginta millia cepit, eorumque regem Theutobochum ; propter quod meri- tum absens quinto consul creatus est. Interea Cimbri et Teutones, quorum copia adhuc infinita erat, in Italiam 5g3 transierunt. Iterum a C. Mario et Q,u. Catulo contra eos dimicatum est ad Veronam. Centum et quadra- LIBER V. 53 gmta millia aut in pugna aut in fuga caesa sunt ; sexaginta millia capta. Tria et triginta Cimbris signa sublata sunt. 2. Sexcentesimo quinquagesimo nono anno ab Urbe condita in Italia gravissimum bellum 1 exarsit. Nam 4^' Picentes, Marsi Pelignique, qui multos annos populo Romano obedierant, aequa cum illis jura 2 sibi dari postulabant. Perniciosum admodum hoc bellum fuit. P. Rutilius Cos. in eo occisus est ; plures exercitus fusi fugatique. Tandem L. Cornelius Sulla cum alia egregie gessit, turn Cluentium, hos- tium ducem, cum magnis copiis fudit. Per quadriennium cum gravi utriusque partis calamitate hoc bellum tractum est. Gluinto demum anno L. Cornelius Sulla ei imposuit finem. Romani tamen, id quod prius negaverant, jus civitatis, 3 bello finito sociis tribuerunt. 3. Anno Urbis conditae sexcentesimo sexagesimo sexto pri- mum Romae bellum civile exortum est; eodem anno etiam Mithridaticum. Causam bello civili C. Marius ggg dedit. Nam quum Sullae bellum adversus Mithridatem, regem Ponti, 4 decretum esset, Marius ei hunc honorem eripere conatus est. Sed Sulla, qui ad hue cum legionibus suis in Ita- lia morabatur, cum exercitu Romam venit, et adversarios cum interfecit, turn fugavit. Turn rebus Romae utcunque compo- sitis, in Asiam profectus est, pluribusque proeliis Mithridatem coegit, ut pacem a Romanis peteret, et Asia, quam invaserat, relicta, regni suis finibus contentus esset. 4. Sed dum Sulla in Graecia et Asia Mithridatem vincit, Marius, qui fugatus fuerat, 5 et Cornelius Cinna, unus ex con- sulibus, bellum in Italia repararunt ; et ingressi Romam, no- bilissimos ex senatu, et consulares viros interficerunt ; multos proscripserunt ; 6 ipsius Sullae domo eversa, filios et uxorem ad fugam compulerunt. Universus reliquus senatus, ex Urbe fugiens, ad Sullam in Graeciam venit, orans, ut patriae sub- veniret. Sulla in Italiam trajecit, hostium exercitus vicit, mox etiam Urbem ingressus est, quam caede et sanguine civium replevit. Quatuor millia inermium, qui se dediderant, interfici jussit ; duo millia equitum et senatorum proscripsit. Turn de Mithridate triumphavit. Duo haec bella funestissima, Itali- cum, quod et Sociale 7 dictum est, et Civile, consumserunt ultra centum et quinquaginta millia hominum, viros consulares vi- ginti quatuor, praetorios septem, aedilitios sexaginta, senatores fere ducentos. PART I. 54 V. ROMAN HISTORY. LIBER SEXTUS. 1. Anno Urbis conditae sexcentesimo septuagesimo ^* J* sexto, L. Licinio Lucullo et M. Aureiio Cotta Coss. mor- tuus est Nicomedes, rex Bithyniae, et testamento popu- lum Romanum fecit heredem. Mithridates, pace rupta, Asiam rursus voluit invadere. Adversus eum ambo consules missi variam habuere fortunam. Cotta apud Chalcedonem 1 victus proeiio, a rege etiam intra oppidum obsessus est. Sed quum se inde Mithridates Cyzicum' 2 transtulisset, ut hac urbe capta totam Asiam invaderet, Lucullus ei alter consul occurrit, ac dum Mithridates in obsidione Cyzici commoratur, ipse eum a tergo obsedit, fameque consumtum multis proeliis vicit. Pos- tremo Byzantium 3 fugavit ; navali quoque proeiio ejus duces oppressit. Ita una hieme et aestate a Lucullo centum fere millia militum regis exstincta sunt. 2. Anno Urbis sexcentesimo septuagesimo octavo p'Y* novum in Italia bellum 4 commotum est. Septuaginta enim quatuor gladiatores, 5 ducibus Spartaco, Crixo et Oenomao, e ludo gladiatorio, qui Capuae erat, efTiigerunt, et per Italiam vagantes paene non levius bellum, quam Hanni- bal, moverunt. Nam contraxerunt exercitum fere sexaginta millium armatorum, multosque duces et duos Romanos con- sules vicerunt. Ipsi victi sunt in Apulia a M. Licinio Crasso proconsule, et post multas calamitates Italiae, tertio anno huic bello finis est impositus. 3. Interim L. Lucullus bellum Mithridaticum persequu- tus, regnum Mithridatis invasit, ipsumque regem apud Ca- blra 6 civitatem, quo ingentes copias ex omni regno adduxe- rat Mithridates, ingenti proeiio superatum fugavit, et castra ejus diripuit. Armenia quoque minor, quam tenebat, eidem erepta est. Susceptus est Mithridates a Tigrane, Armeniae rege, qui turn ingenti gloria imperabat; sed hujus quoque regnum Lucullus est ingressus ; Tigranocerta nobilissimam Armeniae civitatem, cepit ; ipsum regem, cum magno exer- citu venientem, ita vicit, ut robur militum Armeniorum deleret Sed quum Lucullus finem bello imponere pararet, successor 7 ei missus est. 4. Per ilia tempora piratae 8 omnia maria infestabant ita, ut Romanis, toto orbe terrarum victoribus, sola navigatio tuta non esset. Q,uare id bellum Cn. Pompejo decretum gQ^* est, quod intra paucos menses incredibili felicitate et celeritat' 3 confecit. Mox ei delatum bellum contra re- LIBER VI. 55 gem Mithridatem et Tigranem. Quo suscepto, Mithridatem in Armenia minore nocturno proelio vicit, castra diripuit, et quadraginta millibus ejus occisis, viginti tantum de exercitu suo perdidit et duos centuriones. Mithridates fugit cum ux- ore et duobus comitibus, neque multo post, Pharnacis filii sui seditione coactus, venenum hausit. 1 Hunc vitae finem habuit Mithridates, vir ingentis industriae atque consilii. Regnavit annis sexaginta, vixit septuaginta duobus ; contra Romanos bellum habuit annis quadraginta. 5. Tigrani deinde Pompejus belium intulit. Ille se ei de- didit, et in castra Pompeji venit, ac diadema suum in ejus ma- nibus collocavit, quod ei Pompejus reposuit. Parte regni eum multavit et grandi pecunia. Turn alios etiam reges et populos superavit. Armeniam minorem Dejotaro, Galatiae 5 regi, donavit, quia auxilium contra Mithridatem tulerat. Se- euciam, vicinam Antiochiae civitatem, libertate donavit, quod regem Tigranem non recepisset. 3 Inde in Judaeam 4 transgressus, Hierosolymam, caput gentis, tertio mense ce- pit, duodecim millibus Judaeorum occisis, ceteris in fidem re- ceptis. His gestis finem antiquissimo bello imposuit. Ante triumphantis currum ducti sunt filii Mithridatis, Alius Tigra- nis, et Aristobulus, rex Judaeorum. Praelata ingens pecunia, auri atque argenti infinitum. 5 Hoc tempore nullum per or- bem terrarum grave bellum erat. 6. M. Tullio Cicerone oratore et C. Antonio Coss. anno ab Urbe condita sexcentesimo undenonagesimo, 4Aq ' L. Sergius Catilina, 6 nobilissimi generis vir, sed inge- nii pravissimi, ad delendam patriam conjuravit cum quibus- dam, claris quidem, sed audacibus viris. A Cicerone urbe expulsus est, socii ejus deprehensi et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse proelio vic- tus est et interfectus. 7. Anno Urbis conditae sexcentesimo nonagesimo tertio C. Julius Caesar cum L. Bibulo consul est factus. qq% Quum ei Gallia decreta esset, semper vincendo usque ad Oceanum Britannicum processit. Domuit autem annis novem fere omnem Galliam, quae inter Alpes, flumen Rho- danum, Rhenum et Oceanum est. Britannis mox bellum in- tulit, quibus ante eum ne nomen quidem Romanorum cogni- tum erat : Germanos quoque trans Rhenum aggressus, ingen- tibus proeliis vicit. 8. Circa eadem tempora M. Licinius Crassus contra Par- thos 7 missus est. Et quum circa Carras s contra omi- na et auspicia 9 proelium commisisset, a Surena, Oro- ^ " dis regis duce, victus et interfectus est cum filio, claris- 56 ROMAN HISTORY. simo et praestantissimo juvene. Reliquiae exercitus per C. Cassium quaestorem servatae sunt. 9. Hinc jam bellum civile suecessit, quo Romani ^t* Y* nominis 1 fortuna mutata est. Caesar enim victor e Gallia rediens, absens 2 coepit poscere alterum consu- latum; quern quum aliqui sine dubitatione deferrent, contra- dictum est a Pompejo et aliis, jussusque est, dimissis exerciti- bus, in urbem redire. Propter hanc injuriam ab Arimino, 3 ubi milites congregates habebat infesto exercitu Romam con tendit. Consules cum Pompejo, senatusque omnis atque uni- versa nobilitas ex urbe fugit et in Graeciam transiit ; et, dum senatus bellum contra Caesarem parabat, hie, vacuam urbem ingressus, dictatorem 4 se fecit. 10. Inde Hispanias 5 petit, ibique Pompeji legiones supe- ravit ; turn in Graecia adversum Pompejum ipsum dimicavit. Primo proelio 6 victus est et fugatus ; evasit tamen, quia nocte interveniente Pompejus sequi noluit; dixitque Caesar, nee Pompejum scire vincere, et illo tantum die se potuisse supe- rari. Deinde in Thessalia apud Pharsalum 7 ingentibus utrin- que copiis commissis dimicaverunt. Nunquam adhuc Roma- nae copiae majores, neque melioribus ducibus convenerant. Pugnatum est ingenti contentione, vict usque ad postremum Pompejus, et castra ejus direpta sunt. Ipse fugatus Alexan- driam 8 petiit, ut a rege Aegypti, 9 cui tutor a senatu datus fuerat, acciperet auxilia. At hie fortunam magis, quam ami- citiam, secutus, occldit Pompejum, caput ejus et annulum Caesari misit. Quo conspecto, Caesar lacrymas fudisse dici- tur, tanti viri intuens caput, et generi 10 quondam sui. 11. Quum ad Alexandriam venisset Caesar, Ptolemaeusei insidias parare voluit ; qua de causa regi bellum illatum est. Rex victus in Nilo periit, inventumque est corpus ejus cum lorica aurea. Caesar Alexandria potitus, regnum Cleopa- trae 11 dedit. Turn inde profectus Pompejanarum partium re- liquias est persequutus, bellisque civilibus toto terrarum orbe compositis, Romam rediit. Ubi quum insolentius 12 agere coe- pisset, conjuratum est in eum a sexaginta vel amplius senato- ribus, equitibusque Romanis. Praecipui fuerunt inter con- juratos Bruti duo, 13 ex genere illius Bruti, qui, regibus expul- sis, primus Romae consul fuerat, C. Cassius et Servilius "~09 Casca. Ergo Caesar, quum in curiam venisset, viginti tribus vulneribus confossus est. 12. Interfecto Caesare, anno Urbis septingentesimo nono, bella civilia reparata sunt. Senatus favebat Caesaris pereus- soribus, Antonius Cos. Caesaris partibus stabat. Ergo turbata republica, Antonius, multis sceleribus commissis, a se- LIBER VI. 57 natu liostis judicatus est. Fusus 1 fugatusque Antonius, amis- so exercitu, confugit ad Lepidum,* qui Caesari magister equitum fuerat, et turn grandes copias militum habebat; a quo susceptus est. Mox Octavianus 3 cum Antonio pacem fecit, et quasi vindicaturus patris sui mortem, a quo per tes- tament urn fuerat adoptatus, Romam cum exercitu profectus extorsit, ut sibi juveni viginti annorum consulatus daretur. Turn junctus cum Antonio et Lepido rempublicam armis te- nere coepit, senatumque proscripsit. 4 Per hos etiam Cicero orator occisus est multique alii nobiles. 13. Interea Brutus et Cassius, 5 interfectores Caesaris, in- gens bellum moverunt. Profecti contra eos Caesar Octa- vianus, qui postea Augustus est appellatus, et M. An- tonius, apud Philippos, 6 Macedoniae urbem, contra ^J*' eos pugnaverunt. Primo proelio victi sunt Antonius et Caesar ; periit tamen dux nobilitatis Cassius ; secundo Bru- tum et infinitam nobilitatem, quae cum illis bellum suscepe- rat, victam interfecerunt. Turn victores rempublicam ita in- ter se diviserunt, ut Octavianus Caesar Hispanias, Gallias, 7 Italiam teneret; Antonius Orientem, Lepidus 8 Africam ac- ciperet. 14. Paulo post Antonius, repudiata sorore Caesaris Octa- viani, Cleopatram, reginam Aegypti, uxorem duxit. Ab hac incitatus ingens bellum commovit, dum Cleopatra cupiditate muliebri optat Romae regnare. Victus est ab Augusto 9 na- vali pugna clara et illustri apud Actium, 10 qui locus in Epiro est. Hinc fugit in Aegyptum, et desperatis re- -^J- bus, quum omnes ad Augustum transirent, se ipse inter- emit. Cleopatra quoque aspidem 11 sibi admisit, et veneno ejus exstincta est. Ita bellis toto orbe confectis, Octavianus Augustus Romam rediit anno duodecimo quam consul fuerat. Ex eo inde tempore rempublicam per quadraginta et quatuor armos solus obtinuit. Ante enim duodecim annis cum An- tonio et Lepido tenuerat. Ita ab initio principatus ejus us- que ad finem quinquaginta sex anni fuere. f2 VI. OF THE GEOGRAPHY AND THE NATIONS OF ANTIQUITY. 1. Uni versus terrarum orbis in tres partes dividitur, Eu ropam, Asiam, Africam. Europa ab Africa sejungitur freto Gaditano, 1 in cujus utraque parte montes sunt altissimi, Abyla in Africa, in Europa Calpe, qui montes 2 Herculis co- lumnar 3 appellantur. Per idem fretum mare internum, quod littoribus Europae, Asiae et Africae includitur, jungitur cum Oceano. 2. Europa terminos habet ab oriente Tan aim 4 fluvium, Pontum Euxinum 5 et paludem Maeotida ; 6 a meridie, mare internum: ab occidente, mare Atlanticum sive Oceanum; a septentrione, mare Britannicum. 7 Mare internum tres max- imos sinus habet. Quorum is, qui Asiam a Graecia sejungit Aegaeum 8 mare vocatur: secundus, qui est inter Graeciam et Italiam, Ionium; tertius denique, qui occidentales Italiae oras alluit, a Romanis Tuscum, a Graecis Tyrrhenum 9 mare appellatur. 3. In ea Europae parte, quae ad occasum vergit, prima terrarum est Hispania, quae a tribus lateribus mari circum- data, per Pyrenaeos montes cum Gallia cohaeret. Quum universa Hispania dives sit et fecunda, ea tamen regio, quae a flumine Baeti 10 Baetica vocatur, ceteras fertilitate ante- cellit. Ibi Gades sitae, insula cum urbe a Tyriis condita, 11 quae freto Gaditano nomen dedit. Tota ilia regio viris, equis, ferro, plumbo, aere, argento, auroque abundat, et ubi penu- ra aquarum minus est fertilis, linum tamen aut spartum alit. Marmoris quoque lapicidlnas habet. In Baetica minium re- peritur. 4. Gallia posita est inter Pyrenaeos montes et Rhenum ; orientalem oram Tuscum mare alluit, occidentalem Ocea- nus. Ejus pars ilia, quae Italiae est opposita et Narbonen- sis, 12 vocatur, omnium est laetissima. In ea ora sita est Mas- silia 13 urbs a Phocaeis condita, qui, patria a Per sis devicta, quum servitutem ferre non possent, Asia relicta, novas in Europa sedes quaesiverant. Ibidem est campus lapideus, ubi Hercules dicitur contra Neptuni liberos dimicasse. 14 Quum tela defecissent, Jupiter fllium imbre lapidum adjuvit. Credas pluisse j 15 adeo multi passim jacent. OF THE GEOGRAPHY, &C. 59 5. Rhodanus fluvius, 1 haud longe a Rheni fontibus ortus, lacu Lemano 2 excipitur, servatque impetum, ita ut per me- dium lacum integer fluat, tantusque, quantus venit, egredia- tur. Inde ad occasum versus, Gallias aliquamdiu dirimit : 3 donee, cursu in meridiem fiexo, aliorum amnium accessu auc- tusin mareeffunditur. 6. Ea pars Galliae, quae ad Rhenum porrigitur, 4 frumen- ti pabulique feracissima est, coelum salubre: noxia anima- lium genera pauca alit. Incolae superbi et superstitiosi, ita ut deos humanis victimis gaudere existiment. Magistri religionum et sapientiae sunt Druidae, 5 qui, quae se scire pro- fitentur, 6 in antris abditisque silvis doeent. Animas aeternas esse credunt, vitamque alteram post mortem incipere. Hanc ob causam cum defunctis arma cremant aut defodiunt, eamque doctrinam homines ad bellum alacriores facere existimant. 7. Universa Gallia divisa est inter tres magnos populos qui fluviis terminantur. A Pyrenaeo monte usque ad Garumnam 7 Aquitani 8 habitant ; inde ad Sequanam 9 Celtae : 10 Belgae 11 denique usque ad Rhenum pertinent. 12 8. Garumna amnis ex Pyrenaeo monte delapsus, diu vado- sus est et vix navigabilis. Q,uanto magis procedit, tanto fit latior ; ad postremum magni freti similis, non solum majora navigia tolerat, verum etiam more maris exsurgit, navigantesque atro- citer jactat. 9. Sequana ex Alpibus ortus in septentrionem pergit. Post- quam se haud procul Lutetia 13 cum Matrona conjunxit, Oceano infunditur. Haec flumina opportunissima sunt mercibus per- mutandis et ex mari interno in Oceanum transvehendis. 1 0. Rhenus itldem ex Alpibus ortus, haud procul ab origine lacum efficit Yen etum 14 qui etiam Brigantiae appellatur. De- inde longo spatio per fines Helvetiorum, Mediomatricorum 15 et Trevirorum 16 continuo alveo fertur,aut modicas insulas circum- fluens ; in agro Batavo autem, ubi Oceano appropinquavit, in plures amnes dividitur ; nee jam amnis, sed ripis longe receden- tibus, ingens lacus, Flevo 17 appellatur, ejusdemquenominis insu- lam amplexus, fit iterum arctior, et fluvius iterum 13 in mare emittitur. 1 1. Trans Rhenum Germani habitant usque ad Vistulam 19 quae finis est Germaniae ad orientem. Ad meridiem termina- tur Alpibus, ad septentrionem mari Britannico et Baltico. In- colae corporum proceritate excellunt, animos bellando, corpora labor ibus exercent. Hanc ob causam crebro bella gerunt cum finitimis, non tarn finium prolatandorum causa, aut imperii cu- piditate, sed ob belli amorem. Mites tamen sunt erga suppli- ces et boni hospitibus. 90 Urbes moenibus cinctas, aut fossis ag- 60 VI. OF THE GEOGRAPHY AND THE geribusque munitas non habent. Ipsas domos ad breve tempus struunt, non lapidibus aut lateribus coctis, sed lignis, quae fron- dibus tegunt. Nam diu eodem in loco morari periculosum ar- bitrantur libertati. 12. Agriculturae Germani non admodum student, nee quis- quam agri modum certum aut fines proprios habet. Lacte vescuntur et caseo et carne. Ubi fons, campus nemusve iis placuerit, ibi domos figunt, mox alio transituri 1 cum conjugibus et liberis. Interdum etiam hiemem in subterraneis specubus dicuntur transigere. 13. Germania altis montibus, silvis paludibusque invia red- ditur. Inter silvas maxima est Hercynia, 2 cujus latitudinem Caesar novem dierum iter patere narrat. 3 Insequenti tempore magna pars ejus excisa est. Flumina sunt in Germania multa et magna. Inter haec clarissimum nomen Rheni, de quo su- pra diximus, et Danubii. 4 Clari quoque amnes, Moenus, 5 Vi- surgis, 6 Albis. 7 Danubius, omnium Europae fluviorum maxi- mus, apud Rhaetos 8 oritur, flexoque ad ortum solis cursu, re- ceptisque sexaginta amnibus, in Pontum Euxinum sex vastis ostiis effunditur. 14. Britanniam insulam Phoenicibus innotuisse, eosque stannum inde et plumbum pellesque petivisse, probabile est. Romanis earn Julius Caesar primus aperuit ; 9 neque tamen prius cognita esse coepit, quam Claudio imperante. 10 Hadri- anus earn, muro 11 ab Oceano Germanico ad Hibernicum mare ducto, in duas partes divisit, ut inferiorem insulae par- tem, quae Romanis parebat, a barbarorum populorum, qui in Scotia habitabant, incursionibus tueretur. 15. Maxima insulae pars campestris, collibus, passim silvis- que distincta. Incolae Gallos proceritate corporum vincunt, ceterum ingenio Gallis similes, simpliciores tamen illis magis- que barbari. Nemora habitant pro urbibus. Ibi tuguria ex- struunt et stabula pecori, sed plerumque ad breve tempus. Humanitate ceteris praestant ii, qui Cantium 12 incolunt. Tota haec regio est maritima. Q,ui interiorem insulae partem ha- bitant, frumenta non serunt ; lacte et carne vivunt. Pro ves- tibus induti sunt pellibus. 1 6. Italia ab Alpibus usque ad fretum Siculum porrigitur in- ter mare Tuscum et Adriaticum. Multo longior est quam latior. 13 In medio se attollit Apenninus mons, qui, postquam continenti jugo progressus est usque ad Apuliam, in duos quasi ramos 14 dividitur. Nobilissima regio ob fertilitatem soli, coelique salubritatem. Quum longe in mare procurrat, plurimos habet portus, populorum inter se patentes commercio. Neque ulla NATIONS OF ANTIQUITY. 61 facile est regio, quae tot tamque pulcras urbes habeat, inter quas Roma et magnitudine et nominis fama emmet. 17. Haec urbs, orbis terrarum caput, septem montes com- plectitur. Initio quatuor portas habebat ; Augusti aevo trigin- ta septem. Urbis magnificentiam augebant fora, templa, por- ticus, aquaeductus, theatra, arcus triumphales, horti denique, et id genus 1 alia, ad quae vel lecta 2 animus stupet. Q,uare recte de ea praedicare videntur, qui nullius urbis in toto orbe terra- rum magnificentiam ei comparari posse dixerunt. 18. Felicissima in Italia regio est Campania. Multi ibi viti- feri colles, ubi nobilissima vina gignuntur, Setinum, Caecubum, Falernum, Massicum. Calidi ibidem fontes saluberrimi. 3 Nusquam generosior olea. Conchylio quoque et pisce nobili maria vicina scatent. 19. Clarissimi amnes Italiae sunt Padus 4 et Tiberis. Et Padus quidem in superiore parte, quae Gallia Cisalpina 5 voca- tur, ab imis radicibus Vesuli 8 montis exoritur ; primum exilis, deinde aliis amnibus ita alitur, ut se per septem ostia in mare efTundat. Tiberis, qui antiquissimis temporibus Albulae nomen habebat, ex Apennino oritur; deinde duobus et quadraginta fluminibus auctus, fit navigabilis. Plurimas in utraque ripa villas adspicit, praecipue autem urbis Romanae magnificen- tiam. 7 Placidissimus amnium raro ripas egreditur. 20. In inferiore parte Italiae clara quondam urbs Taren- tum, 8 quae maris sinui, cui adjacet, nomen dedit Soli fertili- tas coelique jucunda temperies in causa fuisse videtur, ut inco- lae luxuria et deliciis enervarentur. Q,uumque aliquamdiu po- tentia florerent copiasque haud contemnendas alerent, peregrinis tamen plerumque ducibus in bellis utebantur, ut Pyrrho, rege Epiri, quo superato, 9 urbs in Romanorum potestatem venit. 21. Proxima Italiae est Sicilia, insula omnium maris interni maxima. Antiquissimis temporibus earn cum Italiae c ohaesisse, marisque impetu, aut terrae motu inde divulsam esse, verisimile est. Forma triangularis, ita ut litterae, quam Graeci AcXra vocant, imaginem referat. A tribus promontoriis vocatur Tri- nacria. 10 Nobilissimus ibi mons Aetnae, qui urbi Catanae im- minet, turn ob altitudinem, turn etiam ob ignes, quos efFundit; quare Cyclopum 11 in illo monte officinam esse poetae dicunt. Cineres e crateribus egesti [i agrum circumjacentem fecundum et feracem reddere existimantur. Sunt ibi Piorum campi, qui nomen habent a duobus juvenibus Catanensibus, qui, flammis quondam repente ingruentibus, parentes senectute confectos, humeris sublatos 13 flammae eripuisse feruntur. Nomina fra- trum Amphinomus et Anapus fuerunt. 22. Inter urbes Siciliae nulla est illustrior Syracusis, Corin- 62 Vl. OF THE GEOGRAPHY AND THE thiorum colonia, ex quinque urbibus conflata. Ab Atheniensi bus bello petita, 1 maximas hostium copias delevit : Carthagi- niensus etiam magnis interdum cladibus affecit. Secundo bello Punico 2 per triennium oppugnata, Archimedis 3 potissi- mum ingenio et arte defensa, a M. Marcello capta est. Vici- nus huic urbi fons Arethusae Nymphae sacer, ad quam Alphe* us amnis ex Pelopormeso per mare Ionium lapsus comissari dicitur ; nam si quid ad Olympiam 4 in ilium amnem jactum fuerit, id in Arethusae fonte reddi. 5 De ilia fabula quid sta- tuendum sit, sponte apparet. 23. In mari Ligustico insula est Corsica, quam Graeci Cyr- num vocant. Terra aspera multisque locis invia, coelum grave, mare circa importunum. Incolae latrociniis dediti, feri sunt et horridi . Mella quoque illius insulae amara esse dicun- tur corporibusque nocere. Proxima ei est Sardinia, quae a Graecis mercatoribus Ichnusa vocatur, quia formam humani vestigii 6 habet. Solum quam coelum melius. Illud fertile, hoc grave ac noxium. Noxia quoque animalia herbasque ve- nenatas gignit. Multum inde frumenti Romam mittitur; unde haec insula et Sicilia nutrices Urbis vocantur. 24. Graecia nominis celebritate omnes fere alias orbis terra- rum regiones superavit. Nulla enim magnorum ingeniorum fuit feracior ; neque ulla belli pacisque artes majore studio ex- coluit. Plurimas eadem colonias in omnes terrae partes de- duxit. Multum itaque terra marique valuit, et gravissima bella magna cum gloria gessit. 25. Graecia inter Ionium et Aegaeum mare porrigitur. In plurimas regiones divisa est, quarum amplissimae sunt Macedonia et Epirus 7 — quamquam hae a nonnulis a Grae- cia sejunguntur 8 — turn Thessalia. Macedoniam Philippi et Alexandri regnum illustravit ; quorum ille Graeciam subegit, hie Asiam latissime domuit, ereptumque Persis imperium in Macedones transtulit. 9 Centum ejus regiones et qninquagin- ta urbes numerantur ; quarum septuaginta duas, Perseo, ulti- mo Macedoniae rege, superato 10 Paulus Aemilius diripuit. 26. Epirus, quae ab Acrocerauniis incipit montibus, 11 desinit in Acheloo flumine. Plures earn populi incolunt. Illustris ibi Dodona in Molossorum flnibus vetustissimo Jovis oraculo inclyta. Columbae ibi ex arbor ibus oracula dedisse narran- tur : quercusque ipsas et lebetes aeneos inde suspensos deorum voluntatem tinnitu significasse 12 fama est. 27. Acheloi fluvii ostiis insulae aliquot objacent, quarum maxima est Cephallenia. 13 Multae praeterea insulae littori Epiri adjacent, interque eas Corcyra, 14 quam Homerus Sche- riam appellasse existimatur. In hac Phaeacas posuit ille et NATIONS OF ANTIQUITY. 63 hortos Alcinoi. Coloniam hue deduxerunt Corinthii, quo tem- pore 1 Numa Pompilius' 2 Romae regnavit. Vicina ei Ithaca, 3 Ulyssis patria, aspera montibus, sed Homeri carminibus adeo nobilitata, ut ne fertilissimis quidem regionibus cedat. 28. Thessalia late patet inter Macedonian! et Epirum, fe- cunda regio, generosis praecipue equis excellens, unde Thes- salorum equitatus celeberrimus. Montes ibi memorabiles Olympus, in quo deorum sedes esse existimatur, Pel ion et Ossa, per quos 4 Gigantes coelum petivisse dicuntur; Oeta denique, in cujus vertice Hercules, rogo conscenso, se ipsum cremavit. Inter Ossam et Olympum Peneus, 5 limpidissimus amnis, delabitur, vallem amoenissimam, Tempe 6 vocatam irrigans. 29. Inter reliquas Graeciae regiones nominis claritate eminet Attica, quae etiam Atthis vocatur. Ibi Athenae, 7 de qua urbe deos 8 inter se certasse fama est. Certius est, nul- lam unquam urbem tot poetas tulisse, tot oratores, tot philoso- phos, totque in omni virtutis genere claros viros. Res autem bello eas 9 gessit, ut huic soli gloriae studere videretur ; pacis- que artes ita excoluit, ut hac laude magis etiam quam belli gloria splenderet. Arx ibi sive Acropolis, urbi imminens, unde latus in mare prospectus patet. Per propylaea 10 ad earn adscenditur, splendidum Periclis opus. Cum ipsa urbe per longos muros 11 conjunctus est portus Piraeeus, post bellum Persicum secundum a Themistocle munitus. Tutissima ibi statio navium. 30. Atticam attingit Boeotia, fertilissima regio. Incolae magis corporibus valent, quam ingeniis. Urbs celeberrima Thebae, quas Amphion, musices ope, 12 moenibus cinxisse di- citur. Illustravit earn Pindari poetae ingenium, Epaminon- dae virtus. 13 Mons ibi Helicon, Musarum sedes, et Cithaeron, plurimis poetarum fabulis celebratus. 31. Boeotiae Phocis fmitima, ubi Delphi urbs clarissima. In qua urbe oraculum Apollinis quantam apud omnes gentes auctoritatem habuerit, quot quamque praeclara munera ex omni fere terrarum orbe Delphos missa fuerint, nemo ignorat. 14 Imminet urbi Parnassus mons, in cujus verticibus Musae habi- tare dicuntur, unde aqua fontis Castalii poetarum ingenia in- flammare existimatur. 32. Cum ea parte Graeciae, quam hactenus descripsimus, cohaeret ingens peninsula, quae Peloponnesus 15 vocatur, pla- tani folio simillima. Augustus ille trames inter Aegaeum mare et Ionium, per quern cum Megaride cohaeret, Isthmus 16 appellatur. In eo templum Neptuni est, ad quod ludi cele- brantur Isthmici. 17 Ibidem in ipso Peloponnesi aditu, Corin- 64 VI. OF THE GEOGRAPHY AND THE thus sita est, urbs antiquissima, ex cujus summa arce (Aero eorinthon appellant) utrumque mare conspicitur. Gluum opi bus floreret, maritimisque valeret copiis, gravia bella gessit. In bello Achaico, 1 quod Romani cum Graecis gesserunt, pul- cherrima urbs, quam Cicero Graeciae lumen appellat, a L. Mummio expugnata funditusque deleta est. Restituit earn Julius Caesar, colonosque eo milites veteranos misit. 33. Nobilis est in Peloponneso urbs Olympia, templo Jovis Olympii ac statua illustris. Statua ex ebore facta, Phidiae summi artificis opus praestantissimum. Prope illud templum ad Alphei fluminis ripas ludi celebrantur Olympici, ad quos videndos ex tota Graecia concurritur. Ab bis ludis Graeca gens res gestas suas numerat. 2 34. Nee Sparta praetereunda est, urbs nobilissima, quam Lycurgi leges, 3 civiumque virtus et patientia illustravit. Nulla fere gens bellica laude magis floruit, pluresque viros fortes con- stantesque genuit. Urbi imminet mons Taygetus, 4 qui usque ad Arcadiam procurrit. Proxime urbem Eurotas fluvius dela- bitur, ad cujus ripas Spartan i se exercere solebant. In Sinum Laconicum efFunditur. Haud procul inde abest promontorium Taenarum, ubi altissimi specus, per quos Orpheum 5 ad inferos descendisse narrant. 35. Mare Aegaeum, inter Graeciam Asiamque patens, plurimis insulis distinguitur. Illustres inter eas sunt Cy- clases, 6 sic appellatae, quia in orbem jacent. Media earum est Del us, 7 quae repente e mari enata esse dicitur. In ea insula Latona Apollinem et Dianam peperit, quae numina ibi una cum matre summa religione coluntur. Urbi imminet Cynthus, mons excelsus et arduus. Inopus amnis pariter cum Nilo decrescere et augeri dicitur. Mercatus in Delo celeberrimus, quod ob portus commoditatem templique religi- onem mercatores ex toto orbe terrarum eo confluebant. Ean- dem ob causam civitates Graeciae, post secundum Persicum bellum, tributa ad belli usum in earn insulam, tamquam in com- mune totius Graeciae aerarium, conferebant ; quam pecuniam insequenti tempore Athenienses in suam urbem transtulerunt. 8 36. Euboea 9 insula littori Boeotiae et Atticae praetendi- tur, angusto freto a continenti distans. Terrae motu a Boe- otia avulsa esse creditur : saepius earn concussam esse constat. Fretum, quo a Graecia sejungitur, vocatur Euripus, saevum et aestuosum mare, quod continuo motu agitatur. Nonnulli dicunt, septies quovis die, statis temporibus, fluctus alterno motu agitari : alii hoc negant, dicentes, mare temere, 10 in venti modum, hue illuc moveri. Sunt, qui narrent, Aristotelem phi- NATIONS OF ANTIQUITY. 05 losophum, quia hujus miraculi causas investigare non posset, aegritudine confectum esse. 37. Jam ad boreales regiones pergamus. Supra Macedo- niam Thracia porrigitur a Ponto Euxino usque ad Illyriam. Regio frigida et in iis tantum partibus fecundior, quae propio- res sunt mari. Pomiferae arbores rarae ; frequentiores vites ; sed uvae non maturescunt, nisi frigus studiose arcetur. Sola Thasus, insula littori Thraciae adjacens, vino excellit. Amnes sunt celeberrimi Hebrus, ad quern Orpheus a Maenadibus dis- cerptus esse dicitur ; Nestus et Strymon. Montes altissimi, Haemus, ex cujus vertice Pontus et Adria conspicitur ; Rho- dope et Orbelus. 38. Plures Thraciam gentes incolunt, et nominibus diversae et moribus. Inter has Getae omnium sunt ferocissimi et ad mortem paratissimi. Animas enim post mortem reditu ras exis- timant. Recens nati apud eos deflentur ; funera autem cantu lusuque celebrantur. Plures singuli uxores habent. 1 Hae omnes, viro defuncto, mactari simulque cum eo sepeliri cupiunt, magnoque id certamine a judicibus 2 contendunt. Virgines non a parentibus traduntur viris, sed aut publice ducendae 3 locan- tur, aut veneunt. Formosae in pretio sunt ; ceterae maritos mercede data inveniunt. 4 39. Inter urbes Thraciae memorabile est Byzantium, 5 ad Bosporum Thracium, 6 urbs natura munita et arte, quae cum ob soli fertilitatem, turn ob vicinitatem maris omnium rerum, quas vita requirit, copia abundat. Nee Sestos praetereunda est silentio, urbs ad Hellespontum 7 posita, quam amor Herus et Leandri 8 memorabilem reddidit; nee Cynossema, 9 tumu- lus Hecubae, 10 ubi ilia, post Trojam dirutam, in canem mu- tata et sepulta esse dicitur. Nomen etiam habet in iisdem regionibus urbs Aenos, ab Aenea, 11 e patria profugo, condita; Zone, ubi nemora Orpheum canentem secuta esse narrantur; Abdera denique, ubi Diomedes rex advenas equis suis devoran- dos 12 objiciebat, donee ipse ab Hercule iisdem objectus est. Quae urbs quum ranarum muriumque multitudine infestare- tur, incolae, relicto patriae solo, novas sedes quaesiverunt. Hos Cassander, 13 rex Macedoniae, in societatem accepisse, agrosque in extrema Macedonia 14 assignasse 15 dicitur. 40. Jam de Scythis pauca dicenda sunt. Terminatur Scy- thia 16 ab uno latere Ponto Euxino, ab altero montibus Rhipae- is, a tergo, Asia et Phaside flumine. Vasta regio nullis fere intus finibus dividitur. Scythae enim nee agrum exercent, nee certas sedes habent, sed armenta et pecora pascentes, per in- cultas solitudines errare solent. Uxores liberosque secum in plaustris vehunt. Lacte et melle vescuntur ; auruin et ar gen- PART L O 66 VI. OF THE GEOGRAPHY AND THE turn, cujus nullus apud eos usus est, aspernantur. Corpora pellibus vestiunt. 41. Diversae sunt Scytharum gentes diversique mores. Sunt, qui funera parentum festis sacrifices celebrent, eorumque capitibus affabre expolitis auroque vinctis pro poculis utantur. Agathyrsi ora et corpora pingunt, idque tanto magis, quanto quis illustrioribus gaudet majoribus. 1 Ii, qui Tauricam Cher- sonesum 2 incolunt, antiquissimis temporibus advenas Dianae mactabant. Interius habitantes ceteris rudiores sunt. Bella amant, et quo quis plures hostes inter emer it, eo majore existi- matione apud suos habetur. Ne foedera quidem incruenta sunt. Sauciant se qui paciscuntur, sanguinemque permistum degustant. Id fidei pignus certissimum esse putant. 42. Maxima numinum Scythicorum sunt Ister, qui et Da- nubius vocatur, et Borysthenes. 3 De Istro supra dictum est. Borysthenes, ex ignotis fontibus ortus, liquidissimas aquas trahit et potatu jucundas. Placidus idem laetissima pabula alit. Magno spatio navigabilis juxta urbem Borysthenida in Pon- tum effunditur. 43. Ultra Rhipaeos montes et Aquilonem gens habitare existimatur felicissima ; Hyperboreos 4 appellant. Regio apn- ea, felix coeli temperies omnique afnatu noxio carens. Semel in anno sol iis oritur solstitio, bruma semel occidit. 5 Incolae in nemoribus et lucis habitant ; sine omni 6 discordia et aegri- tudine vivunt. Q,uum vitae eos taedet, 7 epulis sumtis ex rupe se in mare praeci pitant. Hoc enim sepulturae genus beatis- simum esse existimant. 44. Asia ceteris terrae partibus est amplior. Oceanus earn alluit, ut locis, ita nominibus differens ; Eous ab oriente, a meridie Indicus, a septentrione Scythicus. Asiae nomine 8 appellatur etiam peninsula, quae a mari Aegaeo usque ad Armeniam patet. In hac parte est Bithynia ad Propontidem sita, ubi Granlcus in mare effunditur, ad quern amnem 9 Alex- ander, rex Macedoniae, primam victoriam de Persis reporta- vit. 10 Trans ilium amnem sita est Cyzicus in cervice penin- sulae, 11 urbs nobilissima, a Cyzico appellata, qui in illis re- gion ibus ab Argonautis pugna occisus est. 12 Haud procul ab ilia urbe Rhyndacus in mare effunditur, circa quern an- gues nascuntur, non solum ob magnitudinem mirabiles, sed etiam ob id, quod, quum ex aqua emergunt et hiant, supervo- lantes aves absorbent. 13 45. Propontis cum Ponto jungitur per Bosporum, quod fre- tum quinque stadia latum, Europam ab Asia separat. Ipsis in faucibus Bospori oppidum est Chalcedon, ab Archia, Me- garensium principe, et templum Jo vis, ab Jasone 14 conditum. NATIONS OF ANTIQUITY. 67 Pontus ipse ingens est maris sinus, non molli neque arenoso circumdatus littore, tempestatibus obnoxius, raris stationibus. Olim ob saevitatem populorum, qui circa habitant, Axenus 1 appellatus fuisse dicitur; postea, mollitis illorum moribus, dic- tus est Euxlnus. 2 46. In littore Ponti, in Mariandynorum agro, urbs et He- raclea ab Hercule, ut fertur, condita. Juxta earn spelunca est Acherusia, quam ad Manes perviam esse existimant. Hinc Cerberus ab Hercule extractus fuisse dicitur. Ultra fluvium Thermo donta 3 Mossyni habitant. Hi totum corpus distin- guunt notis. 4 Reges suffragio eligunt ; eosdem in turre lig- nea inclusos arctissime custodiunt, et si quid perperam impe- ritaverint, media totius diei afficiunt. Extremum Ponti augu- lum Cole hi tenent ad Phasidem ; quae loca fabula de vellere aureo et Argonautarum expeditio illustravit. 47. Inter provincias Asiae proprie dictae 5 illustris est Ionia, in duodecim civitates divisa. Inter eas Miletus, belli pa- cisque artibus inclj-ta ; eique vicinum Panionium, sacra regio, quo omnes Ionum civitates statis temporibus legatos solebant mittere. Nulla facile urbs plures colonias misit, 6 quam Mi- letus. Ephesi, quam urbem Amazones 7 condidisse traduntur, templum est Dianae, quod septem mundi miraculis annumera- ri solet. Totius templi longitudo est quadringentorum vigin- ti quinque pedum, latitudo ducentorum viginti ; columnae cen- tum viginti septem numero, sexaginta pedum altitudine ; ex iis triginta sex caelatae. Operi praefuit Chersiphron architectus. 48. Aeolis olim Mysia appellata, et ubi Hellespontum at- tingit, Troas. Ibi Ilium 8 fuit situm ad radices montis Idae, urbs bello, quod per decern annos cum universa Graecia ges- sit, clarissima. Ab Idaeo monte Scamander defluit et Simois, amnes fama quam natura majores. 9 Ipsum montem certamen Dearum Paridisque judicium illustrem reddidit. 10 In littore clarae sunt urbes Rhoeteum et Dardania; sed sepulcrum Aja- cis, 11 qui ibi post certamen cum Ulysse gladio incubuit, utra- que clarius. 49. Ionibus Cares sunt finitimi, populus armorum bellique adeo amans, ut aliena etiam bella mercede accepta 12 gereret. Princeps Cariae urbs Halicarnassus, Argivorum colonia, re- gum sedes olim. Unus eorum Mausolus fuit. Qui quum vita defunctus esset, Artemisia conjux, desiderio mariti fla- grans, ossa ejus cineresque contusa 13 cum aqua miscuit ebibit- que, splendidumque praeterea sepulcrum 14 exstruxit, quod in- ter septem orbis terrarum miracula censetur. 50. Cilicia sita est in intimo recessu maris, ubi Asia proprie sic dicta cum Syria conjungitur. Sinus ille ab urbe Isso Issi- 68 VL OF THE GEOGRAPHY AND THE ci nomen habet. Fluvius ibi Cydnus, aqua limpidissima et frigidissima, in quo Alexander Macedo quum lavaret, 1 parum abfuit, quin frigore enecaretur. Antrum Corycium in iisdem regionibus ob singularem naturam memorabile est. Ingenti illud hiatu patet in monte arduo, alteque demissum undique viret lucis 2 pendentibus. Ubi ad ima perventum est rursus aliud antrum aperitur. Ibi sonitus cymbalorum ingredientes terrere dicitur. 3 Totus hie specus augustus est et vere sacer, et a Diis habitari existimatur. 51. E Cilicia egressos Syria excipit, cujus pars est Phoe- nice in littore maris interni posita. Hanc regionem sollers ho- minum genus colit. Phoenices enim litterarum formas a se inventas aliis populis tradiderunt ; alias etiam artes, quae ad navigationem et mercaturam spectant, studiose coluerunt. Ce- terum fertilis regio crebrisque fluminibus rigata, quorum ope terrae marisque opes facili negotio inter se permutantur. No- bilissimae Phoenices urbes Sidon, antequam a Persis capere- tur, maritimarum urbium maxima, et Tyrus, aggere cum ter- ra conjuncta. 4 Purpura hujus urbis omnium pretiosissima. Conficitur ille color ex succo in conchis, quae etiam purpurae vocantur, latente. 52. Ex Syria descenditur in Arabiam, peninsulam inter duo maria, Rubrum et Persicum, porrectam. Hujus ea pars, quae ab urbe Petra Petraeae nomen accepit, plane est ste- rilis ; hanc excipit ea, quae ob vastas solitudines deserta vo- catur. His partibus adhaeret Arabia felix, regio angusta, sed cinnami, thuris aliorumque odorum feracissima. Multae ibi gentes sunt, quae fixas sedes non habeant, Nomades a Graecis appellatae. Lacte et came ferina vescuntur. Mul- ti etiam Arabum populi latrociniis vivunt. 5 Primus e Roma- nis Aelius Gallus in hanc terram cum exercitu penetrant. 8 53. Camelos inter armenta pascit Oriens. Duo harum sunt genera, Bractrianae et Arabiae. 7 Illae bina habent in dorso tu- bera, hae singula ; unum autem sub pectore, cui incumbant. Dentium ordine superiore carent. Sitem quatriduo tolerant ; aquam antequam bibant, pedibus turbant. Vivunt quinqua- genis annis ; quaedam etiam centenis. 54. Ex Arabia pervenitur in Babyloniam, cui Babylon no- men dedit, Chaldaicarum gentium caput, urbs et magnitudine et divitiis clara. Semiramis earn condiderat, vel, ut multi cre- diderunt, Belus, cujus regia ostenditur. Murus exstructus laterculo coctili, triginta et duos pedes est latus, ita ut quadri- gae inter se occurrentes sine periculo commeare dicantur ; alti- tudo ducentorum pedum ; turres autem denis pedibus quam murus altiores sunt. Totius operis ambitus sexaginta millia NATIONS OF ANTIQUITY. 69 passuum complectitur. Mediam urbem permeat Euphrates. Arcem habet viginti stadiorum ambitu ;' super ea penslles hor- ti conspiciuntur, tantaeque sunt moles 2 tamque firmae, ut onera nemorum sine detrimento ferant. 55. Amplissima Asiae regio India primum patefacta est ar- mis Alexandri Magni, regis Macedoniae, cujus exemplum suc- cessores 3 secuti in interiora Indiae penetraverunt. In eo tractu, quem Alexander subegit, quinque millia oppidorum fuisse, gen- tesque novem, Indiamque tertiam partem esse terrarum omni- um, ejus comites scripserunt. Ingentes ibi sunt amnes, Indus et Indo major Ganges. Indus in Paropamiso 4 ortus undeviginti amnes recipit, totidem Ganges, interque eos plures navigabiles. 56. Maxima in India gignuntur animalia. Canes ibi gran- diores ceteris. Arbores tantae proceritatis esse traduntur, ut Bagittis superjaci nequeant. Hoc efficit ubertas soli, temperies coeli, aquarum abundantia. Immanes quoque serpentes alit, qui elephantos morsu et ambitu corporis 5 conficiunt. Solum tarn pingue et ferax, ut mella frondibus defluant, sylvae lanas ferant 6 arundinum internodia fissa cymbarum usum praebeant, binosque, quaedam etiam ternos homines, vehant. 57. Incolarum habitus moresque diversi. Lino alii vestiun- tur et lanis arbor um, alii ferarum aviumque pellibus, pars nudi incedunt. Gluidam animalia occidere eorumque carnibus vesci nefas putant; alii piscibus tantum aluntur. Quidam parentes et propinquos, prius quam annis et macie confi- ciantur, velut hostias caedunc eorumque visceribus epulan- tur ; ubi senectus eos morbusve invadit, mortem in solitudine aequo animo exspectant. Ii, qui sapientiam profitentur, ab ortu solis ad occasum stare solent, solem immobilibus oculis in- tuentes ; ferventibus arenis toto die alternis pedibus insistunt. 7 Mortem non exspectant, sed sponte arcessunt, in rogos incensos se praecipitantes. 8 58. Maximos India elephantos gignit, adeoque feroces, ut AM elephanti illos paveant, nee contueri audeant. Hoc ani- mal cetera omnia docilitate superat. Discunt arma jacere, gladiatorum more congredi, saltare et per funes incedere. Pli- nius 9 narrat, Romae unum segnioris in genii saepius castigatum esse verberibus, quia tardius accipiebat, quae tradebantur ; eun- dem repertum esse noctu eadem meditantem. 10 Elephanti gre- gatim semper ingrediuntur. Ducit agmen maximus natu, co- git is, qui aetate ei est proximus. Amnem transituri minimos praemittunt. Capiuntur foveis. In has ubi elephas deciderit, ceteri ramos congerunt, aggeres construunt, omnique vi conan- tur extrahere. Domantur fame et verberibus. Domiti militant et turres armatorum in hostes ferunt, magnaque ex parte 11 g2 70 VI. OF THE GEOGRAPHY OF THE Orientis bella coniiciunt. Totas acies prosternunt, armatos proterunt. Ingens dentibus pretium. In Graecia ebur ad deorum simulacra tanquam pretiosissima materia adhibetur ; l in extremis Africae postium vie em in domiciliis praebet, sepes- que in pecorum stabulis elephantorum dentibus fiunt. Inter omnia animalia maxime oderunt murem. Infestus elephanto etiam rhinoceros, qui nomen habet a cornu, quod in naso gerit. In pugna maxime adversarii alvum petit, quam scit esse mol- liorem. Longitudine elephantum fere exaequat ; crura multo breviora : color buxeus. 59. Etiam psittacos India mittit. Haec avis humanas voces optime reddit. Q,uum loqui discit, ferreo radio verberatur, ali- ter enim non sentit ictus. Capiti ejus eadem est duritia, quae rostro. Q,uum devolat, rostro se excipit, 2 eique innititur. 60. Testudines tantae magnitudinis Indicum mare emittit, Ut singularum testis casas integant. Insulas rubri praecipue maris his navigant cymbis. 3 Capiuntur obdormiscentes in summa aqua, id quod proditur stertentium sonitu. Turn ter- ni 4 adnatant, a duobus in dorsum vertitur, a tertio laqueus inji- citur, atque ita a pluribus in littore stantibus trahitur. In ma- ri testudines conchyliis vivunt ; tanta enim oris est duritia, ut lapides comminuant; in terrain egressae, herbis. Pariunt ova, ovis avium similia, ad centena 5 numero; eaque extra aquam defossa terra cooperiunt. 61. Margaritae Indici Oceani omnium maxime laudantur. Inveniuntur in conchis, scopulis adhaerentibus. Maxima laus est in candor e, magnitudine, laevore, ponder e. Raro duae inveniuntur, quae sibi ex omni parte sint similes. Has auribus suspendere, feminarum est gloria. 6 Duos maximos uniones Cleopatra, Aegypti regina, habuisse dicitur. Horum unum, ut Antonium 7 magniflcentia superaret, in coena aceto solvit, solutum hausit. 62. Aegyptus, inter Catabathmum 8 et Arabas posita, a plurimis ad Asiam refertur; alii Asiam Arabico sinu terminari existimant. Haec regio, quamquam expers est imbrium, mire tamen est fertilis. Hoc Nilus efficit, omnium fluviorum, qui in mare internum effunduntur, maximus. Hie in desertis Africae oritur, turn ex Aethiopia descendit in Aegyptum, ubi de altis rupibus praecipitatus 9 usque ad Elephantidem urbem fervens ad hue decurrit. Turn demum fit placidior. Juxta Cercasorum oppidum in plures amnes dividitur, et tandem per septem ora 10 effunditur in mare. 63. Nilus, nivibus in Aethiopiae montibus solutis, crescere incipit Luna nova post solstitium per quinquaginta fere dies; totidem diebus minuitur. Justum increment um est cubitorum NATIONS OF ANTIQUITY. 71 sexdecim. Si minores sunt aquae, non omnia rigant. Maxi- mum incrementum fuit cubitorum duodeviginti ; minimum quinque. Q,uum stetere aquae, aggeres aperiuntur, 1 et arte aqua in agros immittitur. Quum omnis recesserit, agri irri- gati et limo obducti seruntur. 64. Nilus crocodilum alit, beliuam quadrupedem, in terra non minus quam in flumine hominibus infestam. Unum hoc animal terrestre linguae usu caret ; dentium plures habet ordines ; maxilla inferior est immobilis. Magnitudine ex- cedit plerumque duodeviginti cubita. Park ova anserinis non majora. Unguibus etiam armatus est, et cute contra omnes ictus invicta. Dies in terra agit, noctes in aqua. Quum satur est et in littore somnum capit, ore hiante, trochi- lus, parva avis, denies ei faucesque purgat. Sed hiantem conspicatus ichneumon, per easdem fauces, ut telum aliquod immissus, erodit alvum. Hebetes oculos dicitur habere in aqua, extra aquam acerrimos. Tentyritae in insula Nili* habitantes, dirae huic belluae obviam ire audent, eamque in- credibili audacia expugnant. 65. Aliam etiam beliuam Nilus alit, hippopotamum ; ungu- lis binis, dorso equi et juba et hinnitu ; rostro resimo, cauda et dentibus aprorum. Cutis impenetrabilis, praeterquam si hu- more madeat. Primus hippopotamum et quinque crocodilos M. Scaurus aedilitatis suae ludis Romae ostendit. 3 66. Multa in Aegypto mira sunt et artis et naturae opera. Inter ea, quae manibus hominum facta sunt, eminent pyra- mides, quarum maximae sunt et celeberrimae in monte sterlli inter Memphin oppidum et earn partem Aegypti, quae Delta vocatur. Amplissimam earum trecenta sexaginta sex homi- num millia annis viginti exstruxisse traduntur. Haec octo jugera soli occupat ; unumquodque latus octingentos octoginta tres pedes longum est ; altitudo a cacumine, pedum quindecim millium. Intus in ea est puteus octoginta sex cubitorum. Ante has pyramides Sphinx est posita mirae magnitudinis. Capitis ambitus centum duos pedes habet ; longitudo est pe- dum centum quadraginta trium ; altitudo a ventre usque ad summum capitis apicem sexaginta duorum. 67. Inter miracula Aegypti commemoratur etiam Moeris 4 lacus, quingenta millia passuum in circuitu patens; Labyrin- thus, 5 ter mille domos et regias duodecim uno pariete amplex- us, totus marmore exstructus tectusque ; turris denique in in- sula Pharo, a Ptolemaeo, Lagi filio, 6 condita. Usus ejus na- vibus noctu ignes ostendere ad praenuntianda vada portusque introitum. 68. In palustribus Aegypti regionibus papjrum nascitur. 72 VI. OF THE GEOGRAPHY AND THE Radicibus incolae pro ligno utuntur ; ex ipso autem papyro navigia texunt, e iibro vela, tegetes, vestem ac furies. Succi causa etiam mandunt modo crudum, modo decoctum. Prae- parantur ex eo etiam chartae. Chartae ex papyro usus post Alexandri demum victorias repertus est. Primo enim scrip- turn in palmarum foliis, deinde in libris quarundam arborurn j postea publica monimenta plumbeis tabulis confici, aut mar- moribus mandari coepta sunt. Tandem aemulatio regum Ptolemaei et Eumenis in bibliothecis condendis 1 occasionem dedit membranas Pergami inveniendi. Ab eo inde tempore libri modo in charta ex papyro facta, modo in membranis scripti sunt. 69. Mores incolarum Aegypti ab aliorum populorum mori- bus vehementer discrepant. Mortuos nee cremant, nee sepe- liunt ; verum arte medicatos, 2 intra penetralia collocant. Ne- gotia extra domos feminae, viri domos et res domesticas cu- rant ; onera illae humeris, hi capitibus gerunt. Colunt effi- . gies multorum animalium et ipsa animalia. Haec interfecisse capitale est ; morbo exstincta lugent et sepeliunt. 70. Apis omnium Aegypti populorum numen est ; bos ni- ger cum Candida in dextro latere macula : nodus sub lingua quern cantharum appellant. Non fas est eum certos vitae annos excedere. Ad hunc vitae terminum quum pervenerit, mersum in fonte enecant. Necatum lugent, aliumque quae- runt, quern ei substituant ; nee tamen unquam diu quaeritur. 3 Delubra ei sunt gemina, quae thalamos vocant, ubi populus auguria captat. Alterum intrasse laetum est ; in altero dira portendit. Pro bono etiam habetur signo, si e manibus con- sulentium cibum capit. In publicum procedehtem grex pue- rorum comitatur, carmenque in ejus honorem canunt, idque videtur intelligere. 71. Ultra Aegyptum Aethiopes habitant. Horum populi quidam Macrobii 4 vocantur, quia paulo quam nos diutius vi- vunt. Plus auri apud eos reperitur, quam aeris ; hanc ob cau- sam aes illis videtur pretiosius. Aere se exornant, vincula au- to fabricant. Lacus est apud eos, cujus aqua tarn est liquida atque levis, ut nihil eorum, quae inmittuntur, sustinere queat j quare arborurn quoque folia non innatant aquae, sed pessum aguntur. 72. Africa ab oriente terminatur Nilo ; 5 a ceteris partibus mari. Pegiones ad mare positae eximie sunt fertiles ; inte- riores incultae et arenis sterilibus tectae, et ob nimium calorem desertae. Prima pars ab occidente est Mauritania. 6 Ibi mons praealtus Abyla, Calpae monti in Hispania oppositus. Hi montes columnae Herculis appellantur. 7 Fama est, ante Her- NATIONS OF ANTIQUITY. 73 culem mare internum terris inclusum fuisse, nee exitum habu- isse in Oceanum ; Herculem autem junctos montes diremisse et mare junxisse cum Ocean o. Ceterum regio ilia est ignobilis et parvis tantum oppidis habitatur. Solum melius quam incolaa 73. Numidia 1 magis culta et opulentior. Ibi satis longo a littore inter vallo saxa cemuntur attritafluctibus, spinae piscium, ostreorumque fragmenta, ancorae etiam cautibus infixae, et alia ejusmodi signa maris olim usque ad ea loco effusi. Finitima regio, a promontorio Metagonio ad aras Philaenorum, proprie vocatur Africa. 2 Urbes in ea celeberrimae Utica et Carthago, ambae a Phoenicibus conditae. Carthaginem divitiae, merca- tura imprimis comparatae, turn bella cum Romanis 3 gesta, ex- cidium denique illustravit. 74. De aris Philaenorum haec narrantur. 4 Pertinacissima fuerat contentio inter Carthaginem et Cyrenas de finibus. Tandem placuit, utrimque eodem tempore juvenes mitti, et lo- cum, quo convenissent pro finibus haberi. Carthaginiensium legati, Philaeni fratres, paulo ante tempus constitutum egressi esse dicuntur. Quod quum Cyrenensium legati intellexissent, magnaque exorta esset contentio, tandem Cyrenenses dixerunt, se turn demum hunc locum pro finibus habituros esse, si Phi- laeni se ibi vivos obrui passi essent. Illi conditionem accepe- runt. Carthaginienses autem animosis juvenibus in illis ipsis locis, ubi vivi sepulti sunt, aras consecraverunt, eorumque vir- tutem aeternis honoribus prosecuti sunt. 75. Inde ad Catabathmum 5 Cyrenaica 6 porrigitur, ubi Am- monis oraculum et fons quidam, quern Solis 7 esse dicunt. Hie fons media nocte fervet, turn paulatim tepescit ; sole oriente fit frigidus ; per meridiem maxime riget. Catabathmus vallis est devexa versus Aegyptum. Ibi finitur Africa. Proximi his r populi urbes non habent, sed in tuguriis vivunt, quae mapalia vocantur. Vulgus pecudum vestitur pellibus. Potus est lac succusque baccarum ; cibus caro. Interiores etiam incultius vivunt. Sequuntur greges suos, utque hi pabulo ducuntur, ita illi tuguria sua promovent. 9 Leges nullas habent, nee in com- mune consultant. Inter hos Troglodytae in specubus habitant, serpentibusque aluntur. 76. Ferarum Africa feracissima. Pardos, pantheras, leones gignit, quod belluarum genus Europa ignorat. Leoni praeci- pua generositas. 10 Prostratis 11 parcere dicitur ; in infantes non- nisi summa fame saevit. Animi ejus index cauda, quam, dum placidus est, immctam servat; dum irascitur, terram et se ipsum ea flagellat. Vis summa in pectore. Si fugere cogitur, contem- tim cedit, quam diu spectari potest ; in silvis acerrimo cursu fertur. Vulneratus percussorem novit, et in quantalibet multi- ,3 74 VI. OF THE GEOGRAPHY, &C. tudine appetit. 1 Hoc tarn saevum animal gallinacei cantus ter- ret. Domatur etiam ab hominibus. Hanno Poenus primus leonem mansuefactum ostendisse dicitur. Marcus autem An- tonius, triumvir, primus, post pugnam in campis Philippicis, 2 Romae leones ad currum junxit. 77. Struthiocameli Africi altitudinem equitis equo insidentis exaequant, celeritatem vincunt. Pennae ad hoc demum viden- tur datae, ut currentes adjuvent ; nam a terra tolli non possunt. Ungulae cervinis sunt similes. His in fuga comprehendunt lapides, eosque contra sequentes jaculantur. Omnia conco- quunt. Ceterum magna iis stoliditas, ita ut, quum caput et collum frutice occultaverint, se latere existiment. Pennae eorum quaeruntur ad ornatum. 78. Africa serpentes generat vicenorum cubitorum; nee minores India. Certe Megasthenes scribit, serpentes ibi in tantam magnitudinem adolescere, ut solidos hauriant cervos taurosque. In primo Punico bello ad flumen Bagradam 3 ser- pens centum viginti pedum a Regulo, imperatore Romano, 4 ballistis et tormentis expugnata esse fertur. Pellis ejus et maxillae diu Romae in templo quodam asservatae sunt. In India serpentes perpetuum bellum cum elephantis gerunt. Ex arboribus se in praetereuntes praecipitant gressusque ligant nodis. Hos nodos elephanti manu 5 resolvunt. At dracones in ipsas elephantorum nares caput condunt spiritumque prae- cludunt. Plerumque in ilia dimicatione utrique commoriun- tur, cum victus elephas corruens serpentem pondere suo eli dit. NOTES. EXERCISES IN SIMPLE SENTENCES. Page 1. Est vitanda, " is to be avoided." 3 2. Athenae, arum, used only in the plural. The plural form was adopted in consequence of the union, by Theseus, into one city, of the boroughs into which Attica was subdivided. In commemora- tion of this union, a festival, called Zwoixia, or MeroiOciu, was annu- ally celebrated on the sixteenth day of the month Hecatombaeon. Athenae is derived from 'AGf^, the Greek name for Minerva, who was the tutelar goddess of the whole country. 3. Nee — nee, "Neither — nor." 4. Mortui, (from morior,) " the dead." 5. Litterae, the letters of the alphabet, (it is also used in the plu- ral to signify an epistle.) According to tradition, Cadmus intro- duced the alphabet into Greece from Phoenicia. 6. Alii—alii. " Some — others." 7. Galli, " the Gauls." The word Galli is merely the native term Gael, latinized. 1. Cecidit, from cado. 4 2. The more noble Romans had commonly three names, the Praenomen, Nomen, and Cognomen. The Praenomen was put first, and marked the individual. It was commonly written with one letter; as, T. for Titus, M.Marcus, C. Caius, P. Publius; some- times with two letters ; as, Ti. for Tiberius, Cn. Cneius, Sp. Spu- rius ; sometimes with three ; as, Ser. for Servius, Sex. Sexlus. The Nomen was put after the Prcenomen, and marked the gens or clan. The Cognomen was put last, and marked the familia. 3. The Phoenicians were particularly distinguished among the nations of the ancient world for extensive navigation, commerce, and manufactures. 4. Odit, a preterite with the signification of a present. 5. Novi, isse. See n. 4. 6. Acida, " acids." The neuter plural of adjectives often has the force of a substantive. 7. Dulcia, " sweets." See n. 6. 8. Nemo non, " every one." This phrase, when resolved, is equi- valent to nemo est qui ?wn. The Greek phrase, ovSels (eorij/) oar a ov, has the same signification. 9. Connect thus : cauda {est) index animi leonum. 1. Maximi, the genitive of valuing, which is generally render- 3 ed by adverbs. 2. Per garni. The names of towns of the first and second declen- sion, and of the singular number, are put in the genitive, when an- 78 NOTES. Page 5 swering to the question ubi, where 1 Pergamus, now Bergamo, a town of Mysia, in Asia Minor, on the Caicus, the capital of a king- dom which the Romans enlarged in favour of Eumenes, after the defeat of Antiochus. king of Syria, and which was left to the Roman people by Attalus, the last king, B. C. 133, A. U. C. 6*21. Here Eumenes founded a famous library, in opposition to that of Ptolemy at Alexandria, who, from motives of jealousy, forbad the exporta- tion of Egyptian papyrus, in consequence of which Eumenes in- vented parchment, called hence Pergamena (charta.) Antony and Cleopatra transported this library, containing 200,000 volumes, to Alexandria. 3. Esse, when it admits of being translated by have, and denotes possession, governs the dative. 4. Terrori stmt, " are a terror to, terrify." 5. Nobis. The dative sometimes indicates the object for which, and on account of which, something takes place. 6. Ne quidem, " not even." These words are always separated by the word on which the emphasis falls. 7. Sacra, prof ana, as substantives. See note 6, p. 4. 8. Par cere, signifies properly, " to show forbearance," as, 9. Invidere, " to feel envy." 10. Mederi, signifying " to give relief," " to cure," governs the dative of the person. 11. Vesci, " to feed upon," governs the ablative. 12. Prioribus, (pedibus), " the fore feet." 13. Uti aliqua re, " to make use of a thing." 6 1. Carere, " to be without, want, be in want of;" it is followed by an ablative of the thing wanted. 2. Sex sestertiis Romae venit. A sesteriium (the name of a sum, not of a coin) was equivalent to 1000 sestertii. A sestertius was equal to 3| cents, and 1000 sestertii or a sestertium, to $37 50; six sestertia, therefore, were equal to $225. Veneo, venire, " to be sold, to be exposed to sale ;" it must be distinguished from venio, venire, " to come." 3. Carthagine. Names of towns of the 3d declension, and also plurals of the 1st and 2d, are put in the ablative when answering to the question, where 1 4. Benejicium repetere. The accusative depending upon the in- finitive, and that again which depends upon it, like adverbs with the infinitive, form, in conjunction with it, the subject. T 1. Prodesse fromprosum. 2. Equo vehi is equivalent to equitationem. 3. Pugnare, equivalent to pugnam. 4. Jnveni. The person on whom a necessity of doing* something lies, is put in the dative, as here, juveni and seni, ana* in the fol- lowing sentences, discipulis and senibus. 5. Vincendi. The gerund is nothing else than the four oblique cases (genitive, dative, accusative, and ablative) of the neuter of the participle passive in dus. In respect to signification, it sup- plies the place of a declinable infinitive of the present active, since it expresses the action or state of the verb, as a verbal substantive. It is governed, as a substantive, by other substantives and adjec- tives, and also governs the case of its verb. Thus, 6. Utendi governs re in the ablative, because its verb utor go- verns that case. 7. Natura, " by nature, naturally ;" the ablative of the cause. NOTES. 79 8. Nova (negotia), the neuter plural. See note 6, p. 4. 7 9. With equus, inutilis est must be understood. 10. Pennae, i. e. adhibentur. 11. Et—et, "as well— as also." 1. Quid for aliquid. & 2. Et ipse, " thou too," " thou thyself also." 3. Sub hasta, " at auction, at public sale." At first a spear was set up only when spoils taken in war were to be sold. Afterwards at all auctions. Hence hasta is put for a public sale, and sub hasta venire, to be publicly sold. 4. dementia instead of quam dementia. The ablative may be put after the comparative, if the comparative particle be omitted instead of the nominative of the subject, and, in the construction of the accusative with the infinitive, instead of the accusative of the subject. 1. Opulentissimae urbes. The words which form an apposition, 9 agree with those, which they accompany, in case, and, for the most part, when circumstances permit, in gender and number. 2. Why not altores ? 3. Thebae, a plural only. 4. TJtor with an ablative of the thing used. 5. Quod. When the relative pronoun refers to is, ea t id, and agree with it in case, the demonstrative is often left out. 6. Parcere with the dative of the thing spared. 7. Carere aliqua re. 8. Vel, even. 9. Haec, as a neuter plural, to be referred to the preceding sub- stantives. 1. Ut — condantur. It is to be observed, as a general rule, that IO when the verb preceding ut is in the present or future tense, the verb following ut must be put in the present subjunctive ; and that, when the preceding verb is in any of the preterite tenses, the verb following must be in the imperfect or perfect subjunctive. 2. Ne vulneribus quidem. See above, note 6, p. 5. 3. Omnia, quae, " all, that." 4. Nequis (aliquis) equivalent to: ut nemo — Apelles, the greatest painter of that time. 5. Quin, equivalent to quod non. 6. Quin conspicer, "that I cannot see," or, " without seeing you." 7. Quin after non dubito signifies "■ that." 8. Unusne. The enclitic?^ (distinguished by its quantity from the conjunction ne) is equivalent to num. 9. Qua de caussa. This is the usual position of the words ; as in quam ob rem, the preposition is placed after the relative pro- noun. 1. Suffossum, scil. esse. So also in the following sentences, put- l l sos dindfugatos must be connected with esse, which stands at the end of the sentence. In Thessalia, supply aliud oppidum. 2. Jusserat cremari. The infinitive active is used with jubere, when the person is expressed to whom the commission is given ; otherwise, the infinitive passive. 3. Quam, Hispaniae gentes. The relative is here used as the ac- cusative of the subject. Hispania was separated from Gaul by the Pyrenees, and from Africa by the Fretum Herculeum, now the Straits of Gibraltar ; on the east it was bounded by the Mediter- ranean, and on the west by the Atlantic. PART I. H 80 NOTES. Page 11 4. Noli, with the infinitive, often forms a periphrasis, instead of ne with the imperative or subjunctive. 5. Homerus traditur. Instead of quidam tradunt, Homerum viz- isse, &c. 6. Totos dies. The accusative, expressing duration of time. 7. Fessus has a participial form and signification ; there is, how- ever, no theme from which it can be derived. It is commonly as- signed to fatiscor. 8. Legentem, i. e. aliquem qui legebat: "a reader." 9. Habentes. The participles in this and some of the following sentences, can be rendered by the relative pronoun, for which sometimes (as in dantis) the demonstrative must be taken. 12 1. Proeliatus, equivalent to qui centum et viginti proeliis inter- fuerat. 2. Adverso corf ore. " On the breast." 3. Satiati. This and the following participles may be rendered by " when." 4. Transituri. The future participle active is used to express an action which one is about to perform. 5. Duces ad tcrga recipiunt. Those, which have preceded for a time, when tired, take the hindmost place. 6. Ejus tumulo circumdedit, equivalent to tumulum ejus circum^ dedit urbe, Bucephalon appellator. 7. Patronum, scil. suum. The possessive pronoun is in every instance omitted, where it can be understood from the context. 8. Heres instituius, " although appointed heir." 9. Tantae magnitudimis. The genitive of quality. 10. Tegendo, " for covering." The future participle passive can often be translated by a substantive. 13 1. Filio victore. The adjective victor is here used exactly after the manner of a participle. The phrase is equivalent to postquam Jilius vicerat Olympiac (in the solemn games the*£ celebrated.) 2. ConvolvuntuTj " are rolled together ; roll themselves toge- ther." iESOP'S FABLES. 14 Milvii mctu, or milvium meluentes. That shows more definite- ly the efficient cause. 2. Peceptus, i. e. postquam receptns fuit. 3. Oram, " to pray ;" exorare, " to move by prayer, to obtain by praying, to prevail upon." 4. Corrosis plagis. The ablative absolute ; whereby the origi- nal force of this mode of speaking shows itself; " by means of the nets being gnawed through," i. e. " by means of its gnawing the nets." By this form the sentences are more intimately con- nected than if the form, ut plagas corroderet eumque liber arei^ were used. 5. Quo facto, instead of quum hoc factum esset. The relative noun often stands instead of the demonstrative at the beginning of a sentence, to connect it more closely with that which pre- cedes. 6. Soleant. When the subject of the verb is expressed chiefly by the clause following it, whether there be, or be not, an antece- dent word, receiving the action of the verb, the pronoun is to be considered as indefinite, and joined with the subjunctive mood. It NOTES. 81 Page has been observed, that this mood has two different names, as it 14: has two distinct uses, potential and subjunctive. When the mean- ing is contingent, that is, when the sense requires this form, the mood is strictly potential, as Doceam, " I may teach." Here the verb is not affected, as to its mood, by any antecedent word. But, if we say, Quod doceam, "Because I teach," the verb is under the government of the conjunction quod, and were it not for this con- junction, the English being indicative, the verb would be put in the indicative mood. In this example, therefore, the verb is strictly in the oubjunotivc mood, this fuini beiii£ used, not because the sense requires it, for the English is indicative, but because it is sub- joined to the conjunction quod. Crombie's Gymnasium, vol. 1. p. 64, 3d ed. 7. Praetereunti from praetereo (jpraeteriens). 8. Cui, instpaH nf huir.. 9. Maledicere, properly C{ to speak ill of one." 10. Apud Jwnonem. The peacock is sacred to Juno, the eagle to Jupiter, the raven to Apollo, and the wolf to Mars. 11. Quod denotes the cause of the action of the verb on which it depends, (conquer ebatur) ; while ut expresses the consequence of the action. 12. Negata esset — excellat. When a proposition, containing the statement of a fact, and therefore being in the indicative mood, has another dependent upon it, connected by a causal conjunction or relative, in which something is alleged as the sentiment or lan- guage of another, and not of the writer, the dependent proposition will be in the subjunctive mood. In the present case, the depend- ent clause, connected to the preceding by the conjunction quod, does not express an opinion of the author, but the complaint of the peacock. The sentence, from quod vocis to cantu excellat, is equi- valent, therefore, to Quod dixit, vocis suavitatem sibi negatamesse, dum lusciniarn, apem tarn pa rum decor am, cantu excellere. Crom- bie's Gymnasium, vol. 2, p. 4, 3d ed. Zumpt's Lat. Gram. Ken- rick's translation, 2d ed. p. 341. 13. Non enim. Combine oportuit non conferri omnia, " one ought not to heap up." 14. Adveniente domino prati, instead of quum dominus vrati ad- | veniret. 1. Cui instead of huic. See page 14th, note 5th. 15 2. Non est in animo instead of non libet. 3. Dulcia, " the agreeable ;" tuta, " the safe, safety." The neu- I ters of adjectives are often used in this manner as substantives, particularly in the plural. 4. Nosne, instead of num nos. 5. Frueris, with the ablative of the thing. 6. The impersonal verbs, pudet, piget, panilet, icedet, miseret, re- I quire the person who is the subject of the feeling to be in the ac- lcusative case, and the object which excites it to be in the geni- I live. 7. Latrando. The ablative of the gerund. 8. Quod denotes the cause of the preceding. 9. Vescamur. With the ablative of the thing. 10. Velis — possis. The subjunctive stands after qui, quae, quod, J when it refers to an indefinite object, expressed by is, aliquis % or \talis. 11. Eundem, scil. leonem. 82 NOTES. 1 5 12. Conspicata and obviam facta can be resolved by quum with the pluperfect. 13. Ausa est. Why not audebat ? 14. Recta via, " straight forward.** 15. CW. See above, note 1st. 16. Facientem. The participle depends upon videre, and sup- plies the place of the infinitive. 17. Videro. In what relation does the future past stand here 1 18. Sic. By this concord. 19. JDissidio orto, equivalent to pool dissidiium anrinivn t or postqiLa.m dissidium ortum erat. 20. Quantum boni. The genitive depends upon quantum. The nominatives and accusatives neuter of some pronouns, and of some adjectives which are used as pronouns, take a genitive, either be- cause they are virtually become substantives, or because they de- note a part. 21. Sit. Compare note 6th, page 14. 16 1. Tanquam esset. The subjunctive serves to express tfiat which exists only in the conception of another. 2. Unde agnitus. Unde, instead of et inde, connects in the same manner as the relative pronoun. 3. lllam, scil. gallinam, as the accusative of the subject, while massam, which depends on celare, is the accusative of the object. 4. Una. An adverb. 5. Laeti— prior. The adjective is often added to the verb, in- stead of the adverb, to denote the manner, or situation, in which the action is performed. 6. Conspexisset. Compare note 1st above. 7. Contendunt, etc. Observe the use of the present in animated narration instead of the imperfect, just as below aufugit and po- titur instead of the perfect. 8. Comitatus esset. See above, note 1st. 9. Idque, equivalent to et quidem. 10. Ne nostris quidem corporibus. The particles ne, quidem, are separated by the word on which the emphasis lies. In what case is corporibus ? 11. Quid fiat. Interrogatives, when preceded by such words as scio, 7iescio, quaero, dubito, are said to be taken indefinitely, and are joined to the subjunctive mood. 12. Quod quum. See above, note 5, p. 14. 13. Enim suffers us to add in thought a sentence from the pre- ceding. 14. Nitidas, i. e. Candidas. The ancients wore garments of wool, which was cleansed and made white by Fullers. IT 1. Reddidissem. The subjunctive of the pluperfect takes the place of the future past, and denotes an action as possible in the future, and as accomplished in relation to a future action. 2. Ne me interficite. Ne is used instead of non, with the im- perative mood, and also with the present subjunctive. 3. Propter hoc ipsum, " for the same reason." These words are explained by the following sentence. 4. Pugnandi imperitus, is used in the same manner as peritus i imperitus, litter arum. 5. Eos, qui irritent. See note 10, p. 15. 6. Bifia aut tenia. The cardinal numerals, unus, duo, &c. im- ply, that the number spoken of belongs to all collectively, and is the NOTES. 83 Page whole amount. The distributive, singuli, bini, terni, denote that IT the number specified belongs to each individual, and is therefore only a part of the whole. Thus, Eutropius, speaking of the govern- ment of the senators after the death of Romulus, says, " Rcgnave- runt per quinos dies ;" not, " they reigned five days," but " five days each." Crombie's Gymnasium, vol. 1, p. 38, 3d ed. 7. Fore, ut pareret. A periphrasis for illam parituram esse. 8. At denotes an objection which we make to the intention or thought. 9. Etiam, " yet too," with reference to the trouble it costs to ob- tain them, to which afterwards the words, in via repertas, (of things, which one can get without any exertion) are opposed. 10. Quae is the accusative governed by assequi ; se the accusa- tive of the subject. The phrase may be rendered, " which they despair of being able to attain." 11. Desperent. See note 10, p. 15. 1*2. Dicitur respondisse, instead of respondit, ut dicitur. 1. Caverent. The past tense is here used, because habuerunt, 18 the leading verb, is in the past. Even, however, though the lead- ing verb were present (habent), caver emt would still be used, if it were requisite to denote a continued action : u how they might protect themselves for the time to come." 2. Midtis aliis propositis, " after many other propositions." 3. Ipsos is equivalent to se, but lays more stress on the pronoun. 4. Jussit appendi. See note 2, p. 11. 5. Quasi esset. See note 1, p. 16. 6. O te siolidum. The accusative is used in exclamations with or without an interjection. Me miseruml me felicem! 7. Qui ignorare videris. The clause gives the reason for the preceding remark. 8. Sibi placere, applied to a vain person, who is filled with con- ceit on account of something. 9. Licet venias, fruaris. The subjunctive depends upon ut un- derstood. 10. Nihil moror. More forcible than non euro. 11. Tanti esse. The genitive of valuing. 12. Quodpossit. The relative pronoun contains, in relation to tanti, the meaning of a consequence, and may be expressed by ut id. 13. Conducit. Concerning the present in a narration. See p. 10, note 7. 14. Qui extrahat. When the proposition introduced by the rela- tive expresses the end and motive of the action mentioned in the preceding proposition, so that ut might be substituted for it, the verb must be in the subjunctive mood. This applies also to rela- tive adverbs. Compare Crombie's Gymnasium, vol. 2, p. 23, and Zumpt's L. G., Kenrick's Transl. p. 348. 1. Misericordia motus. We often add to the expression of pas- 10 sion a participle which designates its origin. Thus, incensus ira k infiammaius amore, percussus terrore. 2. Qualcm soleant. See page 14, note 6. 3. Qui pasceretur. The relative pronoun includes the designa- tion of a reason, and is then, in signification, equivalent to quod. Concerning the subjunctive, see note 12, p. 14. 4. Bello exorto (exorior.) The ablative absolute. 5. Vulneribus confossus, collabitur, (collabor). Properly telis h2 84 NOTES. 19 should be used. But the consequence is often used instead of the cause. 6. O me stolidum. See note 6, p. 18. 7. Qui aestimaverim. As just above, qui pasceretur. 8. Quos noverat. The relative pronoun includes the accusa- tive of the subject, which depends upon noverat. " When he knew to." 9. Afferri jubet. See note 2, page 11. 10. Quibus allatis. The phrase may be resolved into quae quum allatae essent. For the use of the relative, see note 5, p. 14. 11. Quod quum, instead of quum hoc. 12. Aliqua parte. The ablative of measure, as in the sentence, Sol multis partibus major est, quam terra. 13. Se levaret. The whole clause is equivalent to ut aliquam partem oner is reciperet. 14. O me miserum. See note 6, p. 18. 15. Qui noluerim. See above, note 3. 16. Texendo. The ablative answering to the question, by what 1 17. De node, "during the night." 18. Ad opus. The spinning and weaving. tM) 1. Quo facto. See nole 5, p. 14. 2. Deteriore conditions The ablative of quality. 3. Incerta. To be joined with domina, and to be explained as a participle. 4. Prima node, instead of initio, or, prima parte noctis. The ad- jectives primus, medius, ultimus, and the like, are often used in this manner for the sake of abbreviating the expression. Thus, in media urbe, in ultimo carmine, in summo monle. 5. Sese. Sui, sibi, is a reflective pronoun, i. e. denotes an agent, who is the subject of the proposition, and whose act reverts upon himself; and therefore, this pronoun exists only in the oblique cases. It continues to be used in a sentence through successive propositions, as long as no other subject is introduced. If a second subject be introduced, se refers strictly to that subject, andzsshould be used of the first. But se often continues, if no ambiguity is pro- duced, to be used of the original subject, especially if the second proposition expresses a thought or purpose of the subject at first. Thus in the present instance, sese is used, because the second pro- position, ut sese volare doceret, expresses a wish of the testudo, the subject of the first. Zumpt's Lat. Gram. p. 241. 6. Volare supplies the place of the accusative of the thing {docere aliquem aliquid). 7. Arreptam sustuliU Instead of arripuit et sustulit, (arripio. iollo). 8. Comminuta interiit. Instead of comminuta est et interiit. 9. Quae quum. See note 11, p. 19. 10. Se for ipsam. See above, note 5. 11. Venetur. The present is used, because the leading verb is in the present. 12. Cui accipitur. See note 5, p. 14. 13. Partam praedam, {pario). Partus applies properly to that which has been earned or acquired by one's self; then to that which is held in possession. So parta praeda here signifies " the booty which is secure." 14. Usque sublatis ; equivalent to quae postquam sustAilerat. 15. Domum. Domus and rus, like names of towns, are used with NOTES. 85 Page verbs of motion, without prepositions, domum, (or domos, of more 2Q than one) " home ; " rus, " into the country ;" dorno and rure, u from home, from the country;" domi and ruri (which is more common than rure,,) "at home, in the country." 16. Aliquantumvice, "a considerable distance." See p. 15, note 20. 17. Et—et, " both— and." 18. Defatigatus. The participle is used to denote the cause of what follows. 19. Qua, — liberet. See p. 18, note 14. 20. Pcsnitebat. See page 15, note 6. 21. Require, qui. Supply aliquem, which is often understood be- fore the relative pronoun. 22. Qui allevet. See page 18, note 14. 1. Submersum iri. In what is called the infinitive future passive, 2 1 (amatum, monitum iri, &c), iri is really the infinitive of the passive impersonal itur, " things tend." Audio eum monitum iri, is there- fore literally, a I hear that things tend to advising him ;" i. e. " that he is about to be advised." Hence the supine is unchanged, what- ever be the gender or number of the substantive. Zumpt's Lat. Gram. p. 110. 2. Existimaret. Concerning the subjunctive, see page 14, note 6, and page 16, note 11. 3. Major canibus. See page 8, note 4. 4. Quibus possis. Compare note 12, p. 18. 5. Qui Jit. Instead of quomodo, undefit. 6. Natura formidolosos, i. e. eos, qui natura formidolosi sunt. 7. Inquit ille, i. e. lupus. 8. Futurum, scil. esse ; equivalent to fore. 9. Ubi. For quum ibi, expressing the cause of the assertion con- tained in the question. 10. Si moriendum sit. The subjunctive designates a case only thought possible ; si moriendum est, a positive and expected case. So also, at the end of the fable, si conjuncta sit. 11. Aspergi. Asperger e, (adspergere), might be used here to ex- press a voluntary action. 12. Pol. An expression of asseveration ; considered an abbre- viation of Pollux. 13. Arreptum devoravit. Instead of arripuit et devoravit. 14. Praeda divisa. These ablatives may be resolved by post- quam. 1. Vindicat sibi labor meus. Instead oimihi vindico ob laborem 22 egregium meum. 2. Qui voluerit. Instead of si quis voluerit, "should any body wish." 3. Aut quae, scil. earum. 4. Quod debeat. See page 18, note 12. 5. Modo and dummodo, " provided only ;" require the subjunctive after them, because they always denote something supposed, as distinguished from something real. 6. Quod daturus esset. The subjunctive represents these words as a part of the invitation ; if the expression were, quod daturus erat, they would be an explanatory addition of the narrator. Com- pare note 12, p. 14. 7. Quae quum. Qui is frequently employed in Latin, to intro- 86 NOTES. Page 2% duce a sentence or clause, where in English we use the demonstra- tive pronouns simply. 8. Caeteris. See note 4, p. 8. 9. O vos stolidos. See note 6, p. 18. 10. Quantopere excruciet. See p. 21, note 2. 11. Petivisse dicuntur. For petiveru?it } ut dicitur. 12. Quarum. See above, note 7. 13. Puniturus. The future participle serves to express an in- tention. 14. A quo. The relative pronoun includes the copula, and the demonstrative, or, in other words, qui is frequently used for et illc, ct hie. 15. Poenituit. See note 6, p. 15. 16. Suos refers to Athenienses, ipsi to Philippus. 17. Demosthenes, the greatest orator of Athens, and a strenuous opponent of Philip. 18. Qua denotes a purpose, and consequently has the subjunc- tive. It is equivalent to ut ea. Compare note 14, p. 18. 23 1. Impetu facto. Intead of impetum fecisse (in caulas) et gregem dilaniasse. 2. Frustratus, i. e. quum deceplsset. Frustrari conveys the idea of pains taken in vain (frustra). 3. Lupo irruente. Instead of et lupus tandem revera irrueret. 4. Coepit forms with orare a periphrasis for the finite verb (ora- vit), to denote the commencement of the action. 5. Quo sono. See note 7, p. 22. 6. Allecti, from allicere, originally " to allure by bait." 7. Impetu fo.cto. See above, note 1. 8. Quos pullos, cos. In the usual transposition of sentences, where the relative precedes the demonstrative, the former attracts to itself the substantive to which it refers. 9. Comedendos. The future passive participle denotes the pur- pose and destination : ut ab Us comedaniur, (" for eating.") 10. Venaturn. In signification equivalent to venaturi. The su- pine is frequently use with ire, venire ; thus, eo dormitum ; ibimus auditum oratores ; spectatum xeniunt. 11. Correptum dilaniavit. Instead of corripuit et dilaniavit. 12. Partiendi negotium. The gerund supplies the place of a declinable infinitive of the present active. See note 5, p. 7. 13. Astutior, scil. quam asi?ius. 14. Laudare coepit. See note 4, above. 15. Unde didicerit. In a direct question the expression would be, unde didicisti? 16. Hujus. Alluding to the ass which had been killed by him. %\ 1. Hew miseram vicem ! See note 6, p. 18. 2. Fraudulentus. Opposed to blandus. 3. Perjida voluptas. According to the context, perfida voluptatis would have been more appropriate. 4. Cupidus pascendi. See note 5, p. 7. 5. Simul — simul. The repetition of the adverb denotes the quick succession of the actions. It might be said, though with less animation, simul atque hunc adspicit, accurrit. 6. Jure plector, qui. The relative pronoun includes the signi- fication of cause. See note 3, p. 19. 7. Salo — solo. An intentional play upon words similar in form. 8. Seque. Combine : et dixit, se avolaturum esse, si cum gravaret. NOTES. 87 Page 9. At Me, scil. respondit. 2* 10. Nee, "not even." 1 1 . Considentem. Instead of the infinitive as denoting an action of the accusative of the subject. This change takes place generally with the yerbs sentire, videre, audire, and the like. 1. Draconern. Dragons, in consequence of their acute sight %& were often considered the guardians of holy places and treasures. 2. Prolem, Semele and Ino, and his grand-children Pentheus and Actaeon. 3. lllyriam, a country bordering on the Adriatic, opposite Italy. It lies in a northerly direction from Macedonia. It answers now, in a groat degree, 1.0 modem Albania. 4. Bcbrycia, an ancient name of Bithynia, which extends along the Propontis and Euxine. 5. Argonautas. The Grecian heroes, who went to Colchis in the ship Arg"o, under the command of Jaaon, to take forcible pos- session of the golden fleece. 6. Pollux an&Castor, sons of Leda and Jupiter, were worshipped under the name of Dioscuri, (Aiovxovpot,) " sons of Jupiter." 7. Mira magnitudine. The ablative of quality. 8. Novem digitis. The ablative of measure. 9. Annorum. The genitive of quality. 10. Ossa and Pelion, mountains in Thessaly. 11. Athenis. The names of towns of the 3d declension, or of the plural number, are put in the ablative when answering to the ques- tion, where 1 12. Labyrinthus, a building full of intricate windings. 13. Iearium pelagus, a part of the Aegaean, off the western coast of Asia Minor. 14. Cyclopes, the assistants of Vulcan. 15. Tkessalia, a country in the north of Greece. 16. Morbo implicitus. Equivalent to correptus. 1. Si quis. Instead of aliquis. 26 2. Hercules. The guest of Admetus. 3. Orcus generally stands for the infernal regions ; here it is the divinity that conducts men to the world below, by the Greek poets called Qdvaros, (Mors.) 4. Cassiope, wife of Cepheus, king of Aethiopia. 5. Nereides, daughters of Nereus, a god of the sea. 6. Perseus, son of Jupiter and Danae, who received from Mer- cury winged sandals, with which he flew over the sea ; whence here advolavit. 7. Medusa, one of the Gorgons, who petrified all by her terrific appearance. 8. Victor, as victor, after having proved victorious. 9. Re cognita, i.e. quum insidias sibi parari cognovisset, 10. Quo viso. Equivalent to cujus adspectu. 11. Inpatriam. To Argos, in Greece. 12. Vento moti. Instead of rami {cum pomis) vento moventur et recedunt. 13. Peleus, a king of Thessaly, one of the Argonauts. 14. Thetis, a daughter of Nereus. 15. Malum, (to be distinguished from malum.) 16. Misit. Instead of conjecit 17. In medium. Among the guests. 18. Mercurius, the messenger of the gods. 88 NOTES. Page 26 19. Paris, also called Alexander, son of Priam, king of Troy. 20. Ida, a mountain of Mysia, east of Troy. 21. Diremturum esse. The infinitive depends upon dixit, which, according to the signification, is included in imperat. 22. Spopondit. Spondeo is one of the four verbs of the second conjugation, which receive the reduplication in the perfect, after the manner of the Greek. 23. Anteposito. Translate as if it were expressed in the active : hoc doruum prioribus antepozuit et 24. Menelaus, king of Lacedaemon, and son of Atreus. fcT 1. Cito periturum esse. The Parcae had fixed it as his destiny, to enjoy, either a long but inglorious life, or great glory and a short life. 2. Scyros, an island in the Aegaean sea. 3. Ithaca, an island on the western side of Greece ; Ulysses, ('OSvvcrevs}, wa.<5 rlistingruished for his prudence. 4. Advocari. Why not advocare ? 5. Uhde. See note 2, p. 16. 6. Aulis, a town in Greece, on the Euripus, which separates Eu- boea from the continent. 7. Agamemnon, king of Argos, and brother of Menelaus. 8. Superbiusque. He had preferred himself to the goddess in the art of shooting with the bow. Scil. superbius, quamparerat. 9. Abduxit. On this pretence (sic) he allured her from her home to Aulis. 10. Terram Tauricam. The Taurica Chersonesus was a large peninsula of Europe, at the south-west of the Palus Maeotis, now called the Crimea. It was joined by an isthmus to Scythia. The inhabitants, called Tauri, were a savage and uncivilized nation. 11. Achilles was desirous of marrying Polyxena, and was killed at an interview with her in the temple of Apollo, according to some, by the god, who favoured the Trojans; according to others, by Paris. 12. Caucasus, a range of mountains between the Euxine and the Caspian sea. The length of this chain is 400 miles, and its breadth from 60 to 200 miles. 13. Quae, with the signification of purpose. See n. 14, p. 18. 14. Pluto, Jupiter, and Neptune, sons of Saturn, divided the world among themselves by lot in such a manner, that Jupiter obtained the heaven {Olympus), with the sovereignty of the whole, Neptune the sea, and Pluto the infernal region s (Hades), and the realms of the dead. 15. Negavit, i. e. dixit, Cererem non esse passuram. £8 1. Eleusis, a town in Attica, famous for the Eleusinian Myste- ries, which commemorated the arrival of the goddess in this re- gion. 2. Igne obruebat. In order to purify him by fire of that which was terrestrial. 3. Quas disseminaret. Quas is equivalent to ut eas. See n. 13, p. 27. 4. Parcae. The three goddesses of destiny, Clotho, Lachesis, and Atropos. 5. Victurum, scil. esse. 6. Calydon, a town in Aetolia in Greece. 7. Atalanta, daughter of Jasion, who ruled over a part of Area- NOTES. 89 Pag« dia; she was brought up in the woods, and devoted herself to the 2S chase. 8. In aves, Meleagrides, " guinea-hens." 9. Sidon, onis, (do in these names is long, HtSaiv, dvog ; in the de- rivative Sidonius it is usually short, TiiSovios). A town in Phoeni- cia, on the Mediterranean. 10. Creta, a large island in the same sea, south-east of Greece ; famous for its 100 cities and the laws of Minos. It is now called Candia. 11. Conditione addita. Instead of hac conditioner since he had added the condition to their message. 12. Cadmus. See p. 25, § 1. 13. Delphos. To the oracle of Apollo in Phocis. We must suppose that he had questioned the oracle respecting his future lot ; hence below responsum. 14. Sequeretur. The idea of an order is contained in the words responsum accepit; hence sequeretur instead of ut sequeretur. 15. In Boeotiam. A country of Greece, north of Attica. It is now called Livadia. 16. Draconem. See p. 25, § 1. 17. Aravit. He ploughed them over, as a sower the scattered seed. 18. Sparti, called Hiraproi from c-rrcipsiv, " to sow." Here the name is derived from spargere. 19. Thebae, arum, the capital of Boeotia. Its citadel was built by Cadmus, hence called Cadmea. 20. Silenus, the instructor and companion of the young Bac- chus. 21. Mygdonia, a country of Lydia in Asia Minor. 1. Quidquid tetigisset. Here the action is expressed in the plu- $9 perfect, because it is last in relation to the following, aurum fieret, and it is expressed by the subjunctive, because it is an historical narration of the language of another. 2. Quern. The relative pronoun includes, besides the demon- strative, a conjunction, as et, vero, igitur, tar/ien, etc. Quern is here the accusative of the subject depending upon jussit. 3. Colore aureo. The ablative of quality ; instead of aqua iincta est colore aureo. 4. Schoeneus. He was born in Boeotia, but became naturalized in Arcadia. 5. Horum, scil. malorum. 6. Megara. A town in Greece, the capital of a country called Megaris. It was at an equal distance from Athens and Corinth, on the Sinus Saronicus. 7. Negavit, i. e. dixit, Cretam non esse recepturam, &c. 8. Tantum scelus, a strong expression for mulierum tarn sceles- tam. 9. Praccipitat. The present instead of the perfect. See note 7, p. 16. 10. Muris cinxit. Since he collected the stones by the melody of his lyre. 11. Quern par turn, i. e. hos liber os suos. 12. Superbius. See note 8, p. 27. 13. Dicitur, narrantur. Observe the construction of the verbs did and narrari with the nominative and infinitive. 90 NOTES. Page 30 1. Harpyias, fledged, ravenous monsters. The name is derived from apira^civ. 2. Canes. The ancient poetic language called dogs, " beings subservient to the gods." 3. Argonautae. See note 5, p. 25. 4. Iter rogarent. Rogare aliquem aliquid, " to ask one for some- thing." 5. Strophades, two islands off the western coast of Greece. The name is derived from crpecpeiv, " to turn," because here the sons of Aquilo or Boreas turned from their pursuit of the Harpyiae. 6. Liberarunt. Instead of liber averunt. 31 1. Latere aliquem. Complete the following sentences by eos la- tent. 2. Dum vivereL The subjunctive stands in the dependent sen- tence, because it is an historical narration of thoughts and words of another, and is not an assertion of the author. 3. Ancipiti, i. e. dubiae et ambiguae. 4. Quae ab eo. The order of translation is, ut non auderent ad- ducere in dubitationem ea, quae audivissent ab eo. 5. Priene, a maritime town of Asia Minor, at the foot of Mount Mycale. It was one of the 12 independent cities of Ionia, and owed its foundation to the Athenians. 6. Ego vero. The conjunctions Autem, Enim, Vero, Quoque, Quidem, are always placed after the introductory word of the clause, generally in the second place, and sometimes in the third — as, Me autem, Ego enim, Qui vero — not Autem ille, Enim ego, Vero qui. Crombie's Gymnasium, vol. 2, p. 46. 7. Cynicorum. The Cynics (from kvwv) endeavoured to attain the highest freedom by denying themselves every superfluity, al- lowing only the necessaries of nature. Like travellers, without a home upon earth, they always went with knapsack and staff, en- gaged in a constant war against vice and the vicious. 8. Videret, with a participle. See n. 11, p. 24. 9. Nisi ista periissent. He considered the knowledge, which he had acquired during his absence, of so much greater value than extensive possessions. 10. Accubuisset. The ancients took their meals reclining (ac- cumbentes), not sitting. 11. Cogitationibus inhaerens, " lost in thought." 32 1. Tarentinus, of Tarentum, now Tarento, a town of Calabria, in Magna Graecia or Lower Italy, situated on the Tarentinus Si- nus, near the mouth of the river Galesus. The luxurious habits of the Tarentines were proverbial. 2. Villicus, a superior slave in the country, who took charge of the villa or country-seat of his master. Slaves only were liable to corporal punishment. 3. Vehementius, scil. quam par erat. 4. Exarsisset,scil.ird, since anger, like every violent passion, is usually compared with flame. 5. Veritus, " through fear." For the genitive discendi } see n. 12, p. 23. 6. Cupiditate ductus. See n. 1, p. 19. 7. Pythagoras had established a flourishing school of philosophy in Magna Graecia, in the sixth century, A. C. 8. Fuissc fertur. See n. 13, p. 29. NOTES. 91 9. Quid esset, quod. A more expressive form of interrogation, 3 2 instead of quare ? 10. Interesset, i. e. praesens esset, audiret sermones. 11. Poenituit. The infinitive here expresses the object of the repentance, which, when designated by nouns, is put in the geni- tive. 12. Ptolemaeus, one of the kings of Egypt, after Alexander, in whose reign H€gesias taught in Alexandria, the capital of the country. 13. Leonlino, of Leontium in Sicily. 14. Qui existimabatur. See note 13, p. 29. 15. Dclphici. At Delphi, the common oracle of Greece, 16. Nihil habeo quod, " I have no reason to." 1. Homerus creditur. See n. 13, p. 29. 33 2. Quaestionem. The question was a riddle. 3. Octoginla annos natum, " when eighty years old." Old, applied to the years of human life, is rendered Latin by natus, with an accusative of the time. 4. In certamen musicum. On solemn occasions, choirs, headed by poets, contended for the prize. 5. Dicunt, scil. homines. 6. El ipse, " also." 7. Rediens, " while returning." 8. Sententiam. A verse which contained a sentiment displea- sing to them. 9. Pan, the protector of herds, whom Pindar worshipped in a chapel near his house, but who ranged over the woods and moun- tains, his usual abode. 10. Pepercit, with the dative of the object. 11. MynduSj a maritime town of Caria, north-west of Halicar- nossus. 12. Quum, " though." 13. De qua ageretur. The conjunction denotes an indefinite object, conceived only as possible. 14. Pericles, a celebrated orator and general of Athens, who by his great abilities maintained an absolufe sovereignty over the re- public for 15 years, and shared it with others for 25 years. He died about 429 years B. C, in the 3d year of the Peloponnesian war. 15. Iturus. The future participle active expresses an action, which one intends or is about to perform. 1. Ne quod, instead ofne verburn aliquod. 34 2. Lycurgus, a celebrated lawgiver of Sparta, son of king Eu- nomus, and brother of Polydectes. The reform, which he effect- ed, happened 884 B. C. His laws continued in full force for 700 years. 3. Persuasit, with the dative of the object. 4. Pythia. This was the title of the priestess, who delivered the oracles at Delphi from the sacred tripod. 5. Persae. In the second Persian war, before the contest at Thermopylae. 6. Obscuraturi, scil. esse. Respecting the use of diet, narrari, ferri, videri, existimari. See n. 13, p. 29. 7. Cyrus, son of Cambyses and Mandane, daughter of Astyages, king of Media. He was the founder of the Persian monarchy. 8. Pontus, a kingdom of Asia Minor, bounded on the north by PART I. I 92 NOTES. P«ge 34 the Euxine, on the east by Armenia, on the south by Cappadocia, and on the west by Galatia and Paphlagonia. 9. Achilles, son of Peleus and Thetis, the bravest of all the Greeks in the Trojan war. He is the hero of the Iliad of Homer. 10. In Olympico certamine. Olympia, a town in Elis, a country of the Peloponnesus, situated on th? southern bank of the Alpheus, now Alfeo. This was the celebrated region in which the Olym- pic games were held in honour of Jupiter Olympius. They were of very ancient foundation, and revived, by Coroebus, B. C. 776, and serve as the epoch of Grecian chronology. They were cel- ebrated at the conclusion of every fourth year, or rather every forty-ninth month, and were held for five successive days. The Roman lustrum was a period of five )^ears. 11. Epaminondas, a famous Theban, who aided his friend Pe- lopidas in freeing their city from the yoke of Lacedaemon, and in maintaining its freedom and independence. 12. Affixa. The ancients, after a contest, hung up, in the tem- ple of the gods, the arms taken from the enemy, or at the close of the war, their own. 13. Mantinea, a town of Arcadia, near the borders of Argolis. From the death of Epaminondas, Thebes lost its power and con- sequence among the Grecian states. 14. Clypeus. It was considered most disgraceful to a soldier to abandon his shield in the fight. 15. Tanta abst. et integr. Ablatives of quality. 16. Ly sander, a celebrated Spartan, who terminated the Pelo- ponnesian war, by taking Athens, and appointing 30 tyranls over it, B. C. 404. 17. Volo praebeas. Understand ut. 18. Quod factum. The accusative depending upon exprobran Hbus. 19. Thrasybulus who freed his country from the 30 tyrants, B. C. 401. 35 1. Quantas-tantas. Concerning the position of the sentences, and the attraction of the substantive by the relative, see n. 8 p. 23. 2. XTt videar retulisse, is a more modest expression than ut re~ lulerim would be, since it leaves it to others to decide as to the merit of his action. 3. Abscinderem. Understand num or ne ; abscinderemne. 4. Pythiam ad se vocatum. Translate as if it were Pythiam ad se vocavit, quumque ab eo, (" from his mouth :") accepisset {audivis- Set) difficultatem rei dom. (" the deranged state of his private affairs,") eum pecunia instruxit. 5. Pythia. The ablative in the abridged comparison. 6. Damnata, who, in a cause decided by the king, had received an unfavourable sentence. 7. Filium, Alexander. 8. Quod, instead of quam ob rem. 9. Spero jore ut. A common periphrasis for spero with the in- finitive of the future. 10. Et nobis et rebus. The ablatives depend upon dignus. 11. Sperasne. Instead of num speras. 12. Eos, quos. " That such as." Concerning the subjunctive following the relative, when it refers to talis, ejusmodi, is, see n. 10, p. 15. NOTES. 93 Page 13. Asia debellata. Debellare means properly, "to end the war, 3 5 to weaken the enemy so as to disable him from continuing the con- test;" hence simply "to conquer." 14. Civitate sua, " with the freedom of their city." 15. Officiuvi, an action by which we think to please, or confer a favour upon one. 16. L/ubentissime. Alexander now considered the compliment by which he was made equal to Hercules as a favourable omen of future greatness. 17. His verbis utebantur. Understood, "in the resolution taken upon it." 18. Brevitate. The Lacedaemonians took great pains to con- vey the most expressive meaning in the fewest words; whence such mode of expression has been proverbially called Laconic. 19. Lysimachus, one of the captains of Alexander the Great, who at the partition of the empire, received for his share Thrace, the Chersonese, and the countries adjacent to the Euxine. 20. Cyrenaeum, "of Cyrene," now Curin, the capital of Cyre- naica, a country of northern Africa, east of the Syrtis Major and west of Marmarica. It corresponds with the modern Barca. 1. Mea nihil interest. Interest and refert are joined with a gen- 36 itive of the person whose interest is concerned, or with the neuters mea, tua, sua, nostra, vestra, instead oimei, tui, etc. The degree of importance is expressed by adverbs, or by the neuters of adjec- tives, or by their genitives. The thing in which any one's inte- rest is involved is not expressed by a substantive, but by an accu- sative with an infinitive, or by ut with a subjunctive and the inter- rogative particles. 2. Humine, instead of utrum humi. 3. Sublime, instead of insublimi. 4. Caria. A province in the south-west of Asia Minor. 5. Sepulcrum. The Mausoleum, one of the wonders of the world. 6. Septem miracula. Of these the principal were the temple of Diana at Ephesus, the Colossus, or brazen image of Apollo, at Rhodes, the pyramids of Egypt, &c. 7. Manibus. Not from manus, but from manes. 8. Praemiis propositis. Translate as if it were, et in hoc certa- mine praemia amplissinia proposuit ei, qui 9. Dionysius, surnamed the younger, was finally expelled by Timoleon, B. C. 343. 10. Lnjdia, a province in the western part of Asia Minor, on the Aegaean. 11. Sefelicior. Instead of quam ipse. 12. Psophidium. Of Psophis, a town of Arcadia. 13. Pyrrhus crossed to Italy for the express purpose of aiding the Taren tines in the war which they had undertaken against the Romans, B. C. 280. 14. Loquuturi eramus. The conditional sentence, nisi defecisset seems to require essemus, and this would convey the same mean- ing ; but eramus expresses the conditional as positive and not to be doubted, so that the boldness of the speaker is more forcibly displayed by the indicative. 15. Antigonus. surnamed Gonatus, son of Demetrius, and grand- son of Antigonus, who was one of Alexander's generals. 16. In for o potius, scil. cognoscam. 94 NOTES. Page &6 17. Catdna, now Catania i a town at the foot of Aetna' in Sicily. 18. At permits us to understand a sentence from the preceding; " you would justly laugh, if I intended to fly before the enemy ; but I go to war to fight firmly, without abandoning my post." 19. Sibi laetitiae esse. With the verbs esse, proficisci, dare, and venire, verto,jio, and others of the same meaning, besides the da- tive of the person, another is used to express the purpose, effect, and destination. Zumpt's L. G. ; Kenrick's Transl. 20. Se meliores. Instead of quamipsum. 3T 1. At anseres. See n. 18, p. 36. 2. Rhodius, of the island Rhodus, which lies opposite Caria, in the Mediterranean. 3. In ludis Olympicis. See n. 10, p. 34. 4. Inspectante populo. " In the sight of the assembled people." 5. Africanus. So called from his victory over Hannibal in Africa. 6. Epirus, a country in the western part of Greece, forming a part of modern Albania. 7. Instandum esse negabat. The neuter of the participle passive in dus is used in the nominative, or the accusative before the in- finitive, with esse, in the sense of propriety or necessity. Accord- ingly the words above may be translated, " said that one ought not to urge." 8. Fortius, scil. quam alias fecisset. 9. Ex necessitate, i. e. necessitate coactus. 10. Corinthus, now Corito, a famous commercial city, situated on the Isthmus of Corinth, now Hexamili, which connects the Pe- loponnesus with Hellas, or Greece properly so called. Corinth was destroyed by Mummius the Roman general, B. C. 146. 11. Non esset unde. Instead of non esset aliquid, ex quo 12. Major. The conqueror of Hannibal in the battle of Zama, to be distinguished from the Younger, who destroyed Carthage. 13. Gentis Corneliae. The family of Scipiones was a branch of the gens Cornelia. The full name of this Scipio was P. Corne- lius Scipio Africanus. Concerning the name of the Romans, see n. 2, p. 4. Sometimes, as in the present instance, a fourth name, called the Agnomen, was given, added from some illustrious action or remarkable event. 14. Recuperato demum gladio, i. e. non prius ad suos reversus est, quam gladium recuperaverat. 15. Locum. The place from which they had retreated during the fight. A soldier could name his heir in the presence of 3 or 4 comrades, before he went to battle, and this, without any other ceremonies, was considered a complete testament. It was called testamenium militare, vel in procinctu, i. e. " made while he was girding himself, or preparing for battle." 16. Eos is to be referred to milites, which is contained in cohortes. 1 17. Cedentem viderct. See n. 11, p. 24. 18. Capite devoto. He suffered himself to be devoted to death by certain ceremonies, as if it were an atoning sacrifice for the whole army. 19. Liberavit. Brutus expelled TarquiniusSuperbus, B. C. 509- The consular authority was established, which continued inde- pendent 461 years, till the battle of Pharsalia. 20. Virgis caesos. Roman citizens, who were condemned to NOTES. 95 Page death, were beaten with rods previous to their execution, in order 3T to place them on a level with the slaves. 1. Perseus was conquered by Paulus Aemylius, son of the Aemy- 38 lius who fell at Cannae. The decisive battle was fought at Pyd- na, B. C. 1G8. The province Macedonia, under the Romans, in- cluded Thessaly and Epirus, and extended from sea to sea. It is now Rownelia. 2. Hoc ornine. All unusual phenomena, particularly in the hea- vens, were considered by the ancients as signs of future things. 3. Cicatricem aversam, i. e. in parte corporis, hostibus aversa } i. e. in tergo ; on the contrary, adversa vulnera are " wounds in the breast." 4. Coronis. Crowns were given by the ancients to free citizens as tokens of merit and valour. They were different according to the circumstances : Obsidionaiis, for freeing an army from a block- ade ; Vallaris vel Castrensis, to the first who mounted the rampart, or entered the camp of the enemy ; Muralis, to him who first scaled the walls of a city in an assault ; Navalis, to him who first board- ed the ship of an enemy ; Civica, to him who had saved the life of a citizen. There were smaller rewards of various kinds ; as, a banner, (Vexillum); trappings, {Phalerae)\ golden chains, {Aurea Torques) ; bracelets, (Armillae). 5. Carpetani. The territories of this people were in the centre of Spain, in what is now New Castile. Their principal city was Toletum, now Toledo 6. Barbari. Hispani et Galli, who were in the Carthaginian army. The Romans, like the Greeks, called every nation barba- rian which was not of their own race. 7. Infidem ejus rei. " In order to give credit to this pretence." 8. Quibus trajiceret. Respecting the subjunctive, see n. 14, p. 18. 9. Vulnerari. See n. 2, p. 11. AN EPITOME OF ROMAN HISTORY. 1. Janiculum. A hill on the Tiber, by some considered as one 39 of the seven hills on which Rome was built ; while others say that it was not included within the city. It was fortified by Ancus Martius. 2. Troja eversa. Troja, the capital of Troas, a district on the Aegaean coast of Mysia in Asia Minor. After a war of 10 years, undertaken in consequence of the rape of Helen by Paris, Troy was taken and completely destroyed by the allied army of the Greeks, B. C. 1184. This city ha- been celebrated by the poems of Homer and Virgil ; the former gives an account of the war, and the latter relates the wanderings of Aeneas, after the fall of his native city, and his final settlement in Italy. See p. 26, § 11. 3. Quibus pepercerat, {par cere alicui). 4. Alba longa. Called longa, because it extended along the hill Albanus, and Alba, from the circumstance of Aeneas having found on the spot a white sow with 30 young ones, according to the pro- phecy of Helen us. 1. Vestae sacerdotibus. The Vestal virgins devoted themselves 40 to the service of the goddess Vesta, and kept the perpetual fire upon her altar. They took upon themselves the vow of chastity, and a violation of it was punished with death. i2 96 NOTES. Pape 4rO 2. Viro nubere. Ducert, " to take in marriage," is used when a man is the subject of discourse ; Nubere, " to be veiled," or duci, " to be led," is used when a woman is the subject. 3. Ultra ripam. The Tiber having flat banks, the overflowing of the river is a common occurrence. 4. Nutricndos. Instead of ut cos nutriret. 5. Asylum, Gr. acv\ov, a consecrated place, which afforded safety from violence. 6. Pulsi. Understand such as during the civil commotions had been expelled by the opposite faction, or were obliged to leave their country on account of a murder, which, in the badly organ- ized state of civil society, was a common occurrence. 7. In arce. The Capitol was a citadel and temple on the Tar- peian rock, which formed a part of the Capitoline hill. 8. In urbem recepit. On condition that Tatius, king of the Sa- bines, should share the sovereignty with him. 41 1. iMStraret. At the end of every five years a review {census) of the people was made. After the census was finished, an expi- atory or purifying sacrifice, {Sacrificium lustrale), was made ; and thus the people were said to be purified, {lustrari). Because this was done at the end of every fifth year, hence I/ustrum is put for the space of five years. 2. Ad deos sublatum, {toller e). Romulus was afterwards wor- shipped by the Romans as a god, under the name of Quirinus. 3. Melius Fuffetius. The general of the Albans. After a treaty of peace had been made, he sided with the Romans in a battle between them and the Veientes, and, deserting during the fight, exposed his allies to great danger. 4. Ei moenia circumdedit. Equivalent to novis earn moenibus circumdcdit. 5. Corinthus. See n. 10, p. 37. 6. Etruria, otherwise called Tuscia, a celebrated country of Italy, lying to the west of the Tiber. It is now called Tuscany. 7. Minorum gentium. Those elected by Romulus were called Patres majorum gentium, and those enrolled by Tullus Hostilius, Tarquinius Priscus, and Brutus, were denominated Patres mino- rum gentium. This at least is the opinion of some critics. Others maintain, that all those who were enrolled before the time of Brutus, were named Patres majorum gentium, and those enrolled by him, Patres minorum gentium. See Crombie's Gymnasium, vol. 2, p. 315. 8. Ademtos, i. e. quos hostibus ademerat. 9. Capitolium. See n. 7, p. 40. 4;£ 1. Censum. The census was instituted by Servius Tullius, and properly consisted in taking an account of the property and family of each citizen, and in imposing taxes in proportion to their effects. Servius at the same time divided the people into six classes, and these again into centuries. The census was at first taken by the kings, and afterwards by the consuls ; but, after the year of the city 310, by a proper officer, called Censor. 2. Curia. The place at which the senate usually met was the Curia Hostilia, built by Tullus Hostilius at the foot of the Palatine hill, so that there was an easy ascent to it from the Forum by means of steps, {gradibus). 3. Carpentum, a vehicle with two wheels, and an arched cover- NOTES. 97 Paga ing, sometimes without the covering, and generally drawn by 42 mules. It was used by the Roman matrons in the city. 4. Hanc injuriam. The outrage offered her by the king's son. 1. Iytixerunt. Lugere means not only " to lament, to bewail," 43 but also " to wear mourning for." 2. Pons ligneus. A bridge over the Tiber, called also pons sub- licius, (from sublicae, " stakes.") As it was entirely of wood, it was easily taken asunder, (rurnpi). 3. Ignibus allatis. He threatened him with torture, in which fire also was used. 4. Anienem. From the obsolete nominative Anien, for which Anio is used. The Anio is a river of Latium, which rises in the Apennines, and empties into the Tiber near Antemnae. 5. Qui conciliaret. See n. 14, p. 18. 6. Fabulam. See this fable, II. 8. 7. Tribuni plebis. Two tribunes were at first created, but A. U. 297, ten tribunes were created, which number continued ever after. 8. Qui defenderent, i. e. ea de causa, ut. 9. Volscorum. The Volsci were situated in the southern part of Latium. 10. Milliarum. The public ways (Publicae Viae) of the Ro- mans were furnished with mile-stones, which were distant from one another 1000 paces or 5000 Roman feet. The pace (Passus) includeda double step, (gradus vel gressus), or the space from the place where the foot is taken up to that where it is set down. 11. Veientes. The inhabitants of the city Veii (prum) in Etru- ria. 1. Cremera, a small river of Tuscany, which empties into the 44 Tiber above Rome. 2. Qui Hannibalem. In the second Punic war. 3. Debilitavit, i. e. vires imminuit. 4. Decemviri. A college of ten men. Bodies charged with a particular office were generally designated by the number of their members, to which was still given an explanatory epithet. Thus here the above-mentioned Decemvirate is distinguished from other decern viral bodies by the addition of legibus scribendis. 5. Falerii, a city in Etruria. The inhabitants were called Falisci. 6. Reducendum tradidit. As above, c. 7, pueros uxori nutrien- dos dedit. 7. Albis equis, i. e. curru invectus albis equis juncto. The use of white horses, in their opinion, was confined to the gods, and espe- cially to Jupiter and the Sun. 8. Galli Senones, a nation of Gallia Transalpina, who left their native possessions on the banks of the Seine (Sequana) and Marne (Matrona), and, under the conduct of Brennus, pillaged Rome. They settled on the coast of Umbria in Italy. 9. Allia, a little river of Italy, in the territories of the Sabines, which empties into the Tiber. 10. In eo erant. A collective noun or noun of multitude, e. gr. praesidium, turba, multitudo, exercilus, nobilitas, may be the subject of a plural verb. It is common when a noun of this class conti- nues the subject of successive propositions, to join a singular verb with it in one and a plural in another ; thus, in the present in- stance, praesidium is connected, in the first proposition, with the singular verb laborabat, in the second, with the plural erant. 11. Trans Anienem. See n. 4, p. 43. 98 NOTES. Pago 45 1. Tribunus militum. One of the highest military officers. In the earliest times there were three to each legion, and as the le- gion at that time consisted of 3000 men, each tribune commanded 1000 ; hence they were called by the Greeks chiliarchi (x i ^ ia PX 01 ) In later times there were six in each legion, who commanded under the consuls. 2. Samnites, a people of Italy, whose territory was called Sam- nium. Their country lay between Apulia on the east, Latium and Campania on the west, Lucania on the south, and the confines oi the Marsi on the north. 3. Dictator, a magistrate at Rome, invested with absolute autho- rity. He was appointed only in extraordinary cases, when the circumstances of the state required prompt and efficient manage- ment. His power continued only for the space of six months. The dictator, as soon as elected, chose a subordinate officer, called his master of horse, magister eqnitum. 4. Furculae Caudinae, a narrow pass in the vicinity of Caudi- um, a town of the Samnites. 5. Sub jugum. When enemies were vanquished, they were stripped of their arms and made to pass under the yoke, (jugum). This consisted of two spears planted in the ground, which were crossed at the top by a third, so low, however, that the captives were obliged to bend in passing under. 6. Tarentinis. Tarentum was a Grecian colony in leaver Italy, still called Tarento. 7. Epirus, a country on the western coast of Greece. 8. Auxilio poposcerunt. The more usual construction is, poscere auxilium ab aliquo, or, with a double accusative, poscere aliquem auxilium. 9. Elephant orum. As the Romans first saw the elephant in the army of Pyrrhus in Lucania, and were ignorant of its proper name, they called it bos L/iicas. 46 1. Adversis vulneribus, See note 3, p. 38. 2. Brevi, scil. tempore. 3. Campania, a country of Middle Italy, on the Inferum vel Tyrrhenum Mare. 4. Praeneste, a town in Latium. 5. Praelio commisso. In the consulship of P. Sulpicius Saverrio and P. Decius Mus. 6. Pueri comitarentur. This distinction was usually allowed to triumphant generals, and only on the day of their triumph. It was granted to Duilius for his lifetime. 4T 1. Se desiisse. Soldiers who were taken prisoners in war, lost thereby their right of citizenship. 2. Tot millia. The Carthaginians had proposed an exchange in the lump, although the number of Carthaginian prisoners was by far the greater. 3. Lilybaeum, the western promontory of Sicily. 4. Ciira Iberum. The Iberus (now the Ebro) flowed through Spain from north-west to south-east, almost parallel to the Pyrenees. The country south of this river remained subject to the Carthaginians. 5. Clusium, (now Chiusi), a town in Etruria. 6. Insubres, a powerful Gallic tribe in Upper Italy, in what is now the government of Milan in Austrian Italy. 48 1. Spolia. The spoils which a general took from the general of the enemy was called spolia opima. They were dedicated and NOTES. 99 Page suspended in the temple of Jupiter Feretrius. These spoils were 48 obtained only thrice before the fall of the republic. The first by Romulus, who slew Acron, king of the Caeninenses; the next by A. Cornelius Cossus, who slew Lar Tolumnius, king of the Vei- entes, A. U. C. 318; and the third by M. Claudius Marcellus, who slew Viridomarus, a king of the Gauls, A. U. C. 530. 2. Saguntum, a city on the eastern coast of Spain, in Hispania Tarraconensis. 3. Ut mandaretur. Un derstand before it qui postularent, the idea of which is contained in miserunt. 4. Liguria, a country of Upper Italy, bounded on the south by the Sinus Ligusticus, or Gulf of Genoa, on the north by the Padus, now the Po, on the east by the river Macra, and on the west by the Varus. It answers to Genoa and part of Piedmont. 5. Ticinus, now Tessino, a river of Cisalpine Gaul, which rises in the Alps, and, having traversed in its course the Lacus Verba- nus, (now Lago Maggiore), empties into thePadusnear Ticinum. 6. Trebia, a river of the same country, which rises in Liguria, and flowing in a northerly direction empties into the Padus near Placentia. 7. Tuscia,ox Etruria. From the former the present name Tus- cany is derived. 8. Trasimenus, a lake of Etruria, near Perusia, (now Perugia\ from which it takes its present name, lake of Perugia. 9. Quam mora, i. e. cunctando el bellum dijferendo. This Fabius had shown, who, when appointed dictator, weakened the enemy by avoiding an engagement and continually harassing his army by countermarches and ambuscades. Hence he received the sur- name of Cunctator. 10. Apulia, now Puglia, a country of Magna Graecia in Italy, lying along the Adriatic, from the river Frento in the north-west to the promontory Iapygium. 11. Armata, " with their arms in their hands." 12. Aureomm annulorum. The senators and knights enjoyed the privilege of wearing golden rings. 1. A duobus Scipionibus. Publius and Cnaeus. The former 49 was a father of the elder Scipio Africanus. 2. Nola, a town o/ Campania. Bells were invented there, in the beginning of the 5th century, by St. Paulinus, the bishop of the place. Hence they have been called in Latin Nolae, or Cam- panae. 3. Quo minus Irajiceret. After verbs meaning " to hinder, to prevent," quo minus is used in the signification of ne. 4. Poeni, a name given to the Carthaginians. It seems to be a corruption of Phoeni or Phoenices, as the Carthaginians were of Phoenician origin. 5. Syracusae, a celebrated city of Sicily, founded about 732 B. C. by Archias a Corinthian. 6. Duo Scipiones interfecti. Both were slain within the space of one month, in the eighth year of their generalship in Spain, in un- fortunate battles against the Carthaginians. 7. Ad Ticinum. See above, c. 3. 8. Ital. deser. cupient. Since they thought that the state was ruined beyond all hope of recovery. 9. Carthago nova, now Carthagena, on the southern coast of His- pania Tarraconensis. 100 NOTES. Page 4:9 10. Sena, or Sena Gallica, now Senigaglia } a town on the Adri- atic, built by the Senones, A. U. C. 396. 11. Picenum, a country of Ttaly on the Adriatic, east of the Apennines ; now called the March of Ancona. 12. Bruttii, a people who inhabited the most southern part of Italy. 13. Numidia, an extensive kingdom in the northern part of Africa, west of Africa Propria. It was bounded on the west by Maurerania, and on the south by Gaetulia. It forms the present kingdom of Algiers. SO 1. Zama, a town of Numidia, now Zamora, 300 miles south-west of Carthage. 2. Quam coeperat, i. e. anno undevicesimo, postquam coeperat. 3. Philippus, the son of Demetrius. See above, p. 49, § 6. 4. Cynoscephalae, eminences in Thessaly, south-east of Pharsa- lus, so called from their resemblance to the heads of dogs, (?ww 5. Nabis, a tyrant of Sparta, celebrated for his cruelty. He was slain B. C. 192, after an usurpation of 14 years. 6. Syriacum, " a Syrian." Syria, a country of Asia, on the Mediterranean, between Arabia and Cilicia in Asia Minor. 7. Legatus, the name of the officer chosen by a proconsul or pro- praetor to accompany him to his province, and assist him in the discharge of his duties. Sometimes the governor remained at home, and merely sent out the legatus to the province; and at other times the senate sent out a legatus, without naming any pro- consul or propraetor. 8. Magnesia, a town in the northern part of Lydia, near the junction of the Hermus and Hyllus, and in the vicinity of mount Sipylus. 9. Asia, i. e. Asia Minor, in which Antiochus had many posses- sions. 10. Taurus, the largest range of mountains in Asia as to extent. Intra Taurum, " on the southern side of the range." 11. Pydna, a town in the southern part of Macedonia, situate on the shore of the Sinus Thermaicus. It was originally called Citron. £1 1. Sexdecimremorwn or dines. The ships of-war were variously named from their rows or ranks of oars. Those which had two rows or tiers were called Bir ernes ; three, triremes; four, quadri- remes ; five, quinquereme* vel penteres ; those of six or seven, by a Greek name, Hexeres, Hepteres, and above that by a circumlocu- tion, as in the present instance. The rowers were placed above one another in different stages or benches ( in transtris veljugis) on the side of the ship. 2. Tribunus, as tribunus militum. 3. Plurima, works of art, and images of the gods, taken from the temples of conquered towns. 4. Pseudophilippus, ^evSo({n\nnros, who had falsely assumed the name of Philippus. A certain Andriscus pretended to be the son of Perseus, that he might lay claim to the kingdom of Macedonia, and formed a large party among the Macedonians, who were op- pressed under the sovereignty of the Romans. 5. Corinthiis. Corinth, (see p. 37, § 65,) the principal city of the Achaean league, a famous confederacy which was formed B. C. 284, and continued formidable upwards of 130 years. NOTES. 101 Pag* 6. Propter injuriam. The Roman ambassadors had been treat- 5 1 ed with violence and insult, at the meeting of the confederacy at Corinth, on account of the extravagance and severity of their de- mands ; in consequence of which, war was declared against the confederacy. 7. LdLsitania, a part of ancient Hispania, on the Atlantic coast, answering nearly to the modern kingdom of Portugal. Portugal is in its length larger than Lusitania, but from west to east much smaller. 1. Numantia, a town of Hispania Tarraconensis, near the 53 sources of the river Durius. 2. Hostibus tradi. The Numantines did not accept this expedi- ent for evading the fulfilment of the contract, and did not offer vi- olence to the consul who was offered to them as a victim. 3. Correzit. He began by reforming the abuses which had crept into the military discipline. 4. Vinctus, " in chains." The history of the war with Jugurtha has been given by Sallust in a work styled Bellurn Jugurthinum. 5. Cvmbri et Teutones, northern tribes who left their ancient abodes, and went in search of new settlements. Other Gallic tribes through whose territory they passed, joined them. 6. Ne iterum. See above, p. 44, § 32. 7. Teutones. Marius met the Teutones at Aquae Sextiae, now Aix, a town of Gallia Narbonensis. He left 20,000 dead on the field of battle, and took 90,000 prisoners, B. C. 102. 8. Belloque protracto. See n. 5, p. 14. 1. Gravissimum helium. The war of these allied nations (sub- 53 jects of Rome) was called bellurn sociale, or, because the Marsi, a people of middle Italy, were the leading nation engaged in it, bel- lurn Marsicum ; also, bellurn Italicum. 2. Aequo, jura, the right of Roman citizens, jura civitatis. 3. Jus civitatis. The freedom of the city was conferred in differ- ent degrees, according to the different merits of the allies towards the republic. To some the right of voting (jus suffragit) was given, and to others not. After the social war it was communi- cated, with the right of voting, to all of the Italians south of the river Rubicon on the upper sea, and of the city Luca on the lower sea. Afterwards the same right was granted to Cisalpine Gaul, which hence began to be called Gallia Togata. 4. Pontus, a kingdom in the north of Asia Minor, on the Pontus Euxinus ; Mithridates had greatly enlarged it by his conquests. 5. Fugatusfuerat. He had taken refuge in Africa, but returned upon hearing that Cinna had embraced his cause. 6. Proscripserunt. Proscribere, properly " to post up in writing, to publish any thing to be sold," especially in reference to auc- tions; also, " to confiscate one's property, sequester or seize one's estate ;" from the time of Sylla, " to proscribe, or outlaw one ; to doom to death and confiscation of property." Sylla introduced the custom of proscription, after having conquered the party of Marius. He ordered lists (tabulae proscriptions), of the names of those whom he doomed to die, to be placed in the public places of the city, with the promise of a reward (duo talenta) for the head of each person so proscribed. He divided the lands and fortunes of the slain among his friends, and declared their children incapable of honours. 7. Sociale. See above, n. 1. 102 NOTES. Page 54: 1. Chalcedon, now Kadi-Keni, an ancient city of Bithynia, oppo- posite Byzantium, built by a colony from Megara, B. C. 685, some years before the founding of Byzantium. 2. Cyzicus, anciently a very flourishing city, situate on the island of Cyzicus, in the Propontis, which is now a peninsula, and pre- serves its name. 3. Byzantium, a city situate on the Thracian Bosphorus, found- ed by a colony from Argos and Megara, B. C. 658. Constantine the Great made it the capital of the eastern Roman empire, A. D. 328, and called it Constantinopolis. 4. Novum bellum, the war of the slaves. 5. Gladiatores. Gladiators were for some time exhibited only at funerals, but afterwards also by the magistrates, to entertain the people. They were kept and trained in schools (in ludis) by per- sons called Lanistae. The whole number under one Lanista was called Familia. Gladiators were at first composed of captives, slaves, or condemned malefactors. Afterwards also free-born citi- zens fought, some even of noble birth. Gladiators were exhibited sometimes at the funeral pile, often in the Forum, but usually in an amphitheatre, so called, because it was seated all round, like two theatres joined. The place where the gladiators fought was called Arena, because it was covered with saw-dust or sand, to prevent the gladiators from sliding, and to absorb the blood ; and the per- sons who fought, Arenarii. — The slaves of Capua were quickly joined by an immense multitude of their fellow-sufferers, with whom Italy was tilled. 6. Cabira, a fortified town of Armenia Minor, near the confines of Pontus, afterwards called Sebaste. 7. Successor. M. Acilius Glabrio, who was shortly after succeed- ed by Pompey. 8. Piratae, chiefly the inhabitants of the coast of Asia Minor, especially the Cilicians, who rendered the Mediterranean unsafe by their piracies. 65 1. Venenum hausit. According to others, he stabbed himself, since the poison had no effect on him, in consequence of the anti- dotes which he was in the habit of taking to render ineffectual the attempts of his enemies to poison him. 2. Galatia, a country of Asia Minor, lying west of Pontus. It derived its name of Galatia from the Gauls or Celtae, who invaded and settled the country. From the Greeks, who subsequently be- came intermingled with them, the country was also called Gallo- Graecia. 3. Quod own recepisset. See n. 12, p. 14. 4. Judaea, a province of Palestine, forming the southern divi- sion, and lying north of Arabia. Hierosolyma (Jerusalem) was the capital. 5. Argenti infinitum, i. e. infinitum pondus, infinita summa. 6. Catalina. In order to repair his ruined fortune, he attempted to effect apolitical revolution, and to murder the Senate and opu- lent citizens, with the intention of confiscating their property for the benefit of himself and his followers. 7. Parthi, a people of Asia, successively tributary to the empire of the Assyrians, Medes, and Persians, and almost unknown until about 240 B. C, when they suddenly emerged from their obscurity under Arsaces, who laid the foundation of the Parthian empire. This empire was bounded on the east by the Indus, on the south by NOTES. 103 Pago the Mare Erythraeum, on the west by the Tigris, and on the north 55 by Caucasus. 8. Carrae, a town of Mesopotamia, south-east of Edessa. 9. Contra auspicia, notwithstanding the unlucky omens, which occurred before the battle. 1. Nominis, i. e. populi. 56 2. Absens. Candidates were bound according to law to be pre- sent at Rome, and when they commanded an army, to discharge it before soliciting an office. But Caesar continued with his army in Cisalpine Gaul. 3. Ariminum, now Rimini, a town in Italy on the Adriatic, be- yond the limits of Caesar's province ; wherefore the taking pos- session of this town was to be considered as a declaration of war. 4. Dictatorcm. See n. 3, p. 45. 5. Hispanias. The plural comprehends the three principal divi- sions of the peninsula, Iyusitania, Tarraconensis, and Baetica. 6. Primo praelio. This battle was fought near Dyrrachium, now Durazzo, a large city of Macedonia, bordering on the Adriatic sea. 7. Pharsalus, now Farsa, a town of Thessaly, south-west of La- rissa, on the river Enipeus. In its neighbourhood is a large plain called Pharsalia, in which the battle was fought. 8. Alexandria, a city founded by Alexander the Great, B. C. 332, situate at the mouth of the Nile. It was famous for its com- mercial advantages, commanding the trade of the east until the discovery of the Cape of Good Hope. It was also celebrated for its schools, and its library of 700,000 volumes. 9. A rege Aegypti, the last of the Ptolemies, and the brother of Cleopatra. 10. Generi quondam, i. e. qui quondam gener Caesaris fuerat. Pompey had formed a league with Caesar and Crassus, A. U. 694, and had married Julia, the daughter of Caesar. She died in the year 703, and with her death the last bond of union between the two statesmen was severed. 11. Cleopatra, the sister of Ptolemy ; she had a short time before laid claim to the throne. 12. Insolentius. He made himself perpetual Dictator, Impera- tor, &c. and it was suspected that he intended to declare himself king. 13. Bruti duo, Marcus and Decimus. 1. Fusus. Antony besieged D. Brutus in Mutina, a town of 51 Gallia Cispadana, now Modena, but was defeated by the consuls Pansa and Hirtius. 2. Lepidum, who was in Gaul with the army. 3. Octavianus, the son of C. Octavius and Atia, a niece of Ju- lius Caesar, by whom Octavianus was adopted as a son. But sons, who entered a family by adoption, added to the nariie cf their pater adoptivus, which they assumed, the name of their rsal father with an addition *, so that Aemilius became Aemilianus. and Ocia- vius, Octavianus. Octavianus had first waged war with the sen- ate (Optimates) against Antony. 4. Proscripsit. See n. 6, p. 53. 5. Cassius. After the first battle Cassius caused one of his freed- men to kill him ; Brutus fell on his own sword after the second. 6. Philippi, a town of Macedonia, east of Amphipolis. 7. Gallias, (as Hispanias, see n. 5, p. 56), comprehends all conn- PART I. K 104 NOTES. Page 67 tries under the name of Gallia, both on this side and the other side of the Alps. 8. Lepidus. A short time after the division, Lepidus was strip- ped of his portion by Octavianus, and made to retire to a private station, because he made higher pretensions than he ought. 9. Augustus, a title of honour, which Octavianus received in the year 726, when he proposed to abdicate the imperatorial dig- nity, and which conveyed the idea of holiness, since Augustus was especially applied to places which were devoted to religious purposes. 10. Actium, now Azio, a town and promontory of Epirus. 11. Aspis, a poisonous serpent of Egypt and Libya, whose bite occasions inevitable death, but without pain. 58 1. Fretum Gaditanum, from Gades, a Phoenician colony, now Cadiz. 2. Qui monies. Not, as in English, monies qui, which po- sition of the relative, when accompanied by an apposition, the Latin did not admit. 3. Herculis columnae, as marks of the limit which nature had put to the wanderings of Hercules. According to some he had erected columns on these mountains, after he had separated them by force, and thereby connected the Mediterranean (mare inter- num) with the Ocean (mare Atlanticum). 4. Tanais, now the Don. 5. Pontus Euxinus, now the Black Sea. 6. Paius Maeotis, now the Sea of Azoph or Zaback. 7. Mare Brit, now the North Sea. 8. Aegaeum, now the Archipelago. 9. r Pyrrhenum, so called from the ancient inhabitants of middle Italy, who named the land which they inhabited Tyrrhenia ; by the Romans it was called Tuscia. 10. Baetis, now the Ghiadalquiver. 11. Condiia. The island, on which Gades was built, was con- nected to the mam land by a mole. 12. Narbonensis, so called from the city Narbo (Narbonne) ; before the reign of Augustus it was called Provincia Romania, (Provence), as being the first country subdued by the Romans in Transalpine Gaul. 13. Massilia, now Marseilles. Respecting the foundation of the city by the Phocaeans, see Part II. I. i. 14. Campus lapideus, or campi lapidei, a plain of several miles in extent, covered with round stones, situate in the vicinity of the Rhodanus, (Rhone), not far from the sea. The natural soil of this region is the same as described by the ancients. 15. Phdsse, scil. lapidibus. 59 1. Rhodanus, now the Rhone. 2. Lacn.i Lemanus, now the Lake of Geneva. They distinguish- ed the water of the Rhine at a considerable distance, whence the opinion arose that the river flowed unmixed through the lake. 3. Diriudi. The Rhone flows between Gallia Narbonensis and Lugdunensis, and empties into the Mediterranean by several mouths between Narbo and Massilia. 4. Porrigitur. The ancient Gallia comprehended the whole country west of the Rhine as far as the North Sea, including the modern kingdom of the Netherlands. 5. Druidae. Britain, according to Caesar, was the great school NOTES. 105 of the Druids, and their chief settlement was in the island called 59 Mona by Tacitus, now Anglesey. The common derivation is from Spvs, " an oak," or from the old British word dru or drew, " an oak," because they taught in forests, or, as Pliny states, never sacrificed but under an oak. 6. Quae se scire projitentur. The knowledge in which they boast, which they assert that they possess. 7. Garumna, now the Garonne. 8. Aquitania comprehends the modern Gascony, and a part of Guienne. The Aquitani were a powerful people of Iberian origin, who divided themselves into many tribes. 9. Sequana, now the Seine. 10. Celtae. This nation inhabited that part of Gallia which lay between the Sequana and Garumna, extending eastwardly from the ocean to the Rhine. Augustus, however, B. C. 27, extended Aquitania into Celtica as far as the Ligeris, now the Loire, and further diminished Celtica by comprehending under Belgica that part which lay near the Rhine. 11. Belgae. This nation inhabited that part of Gallia which lay north of Sequana and the territories of the Celtae, between the ocean and the Rhine. 12. Usque ad Rhenum pertinent. To that part of the Rhenus now called the Lower Rhine. 13. Lutetia, now Paris. 14. Lacus Venetus, or Brigantiae, from the town Brigantia on its eastern bank, now Bregentz in Tyrol. It was also anciently called Bodamicus. It is now called Boden Sea, or Lake Constance, from a town of that name on its western border. 15. Mediomatrici, a people of Belgic Gaul, who were situated along the Mosella or Moselle. Their capital was Divodurum, now Metz. 16. Treviri, a nation of Gallia Belgica, between the Mosella and Mosa, now the Meuse. The capital was Augusta Trevirorum, now Treves, on the Moselle. 17. Flevo, a branch of the Rhine, which expanded to such a de- gree as to form a considerable lake. This lake, having been in process of time much increased by the sea, assumed the name of Zuyder Zee, or the Southern Sea. 18. Iterum. After forming the lake it was contracted again into a narrower bed, and re-assumed the appearance of a river. It is not now a river, but is a part of the Zuyder Zee. 10. Vistula. This river falls into the Baltic, and still retains its ancient name. 20. Boni hospitibus, i. e. erga hospites. 1. Alio transituri. Non ut ibi moMeant, sed ad tempus, et rtiox, 60 alio transituri, i. e. eo consilio, ut in alium locum troynseant. 2. Silva Hercynia. This was an immense forest of Germany, considered by some writers as covering nearly the whole of that extensive territory. Parts of it only remain at the present day, which go under particular names, as the Black Forest, which separates Alsace from Swabia ; the Bohemerald, which encom- passes Bohemia, and was in the middle ages called Hercynia sylva ; the Hartz forest in Lunenburgh, &c. 3. Patere narrat. Its breadth, according to Caesar, was nine days journey, while its length exceeded sixty. 106 NOTES. Page GO 4. Danubius, the Danube, called by the Greeks Ister, which name the Romans also applied to the eastern part cf the stream. 5. Moenus, now Mayne, which falls into the Rhine by Mentz. 6. Visurgis, now the Weser 7 falling into the German ocean. 7. Albis, now the Elbe. 8. Rhaetia, bounded on the north by Vindelicia, east by Nori- cum, south by Italy, and west by Helvetia. 9. Aperuit. Julius Caesar made two voyages from Gaul to Bri- tain, and thus opened the way to the Romans. 10. Claudio imperante. In the reign of Claudius, A. D. 42. the Romans first established themselves in Britain, under the com- mand of Aulus Plautius. 11. Muro. This wall, which was intended to protect Roman Britain from the incursions of the Picts and Scots, extended from the Tyne to the Esk. The succeeding Caesars built other ram- parts and walls for the same purpose. 12. Cantium, now Kent. 13. Longior quam latior. When two predicates are joined to a noun, and one is to be expressed in a higher degree than the other, both are used in Latin in the comparative. 14. Ramos. One of these branches of the Apennines terminates in the promontory of Iapygium, the other in that of Leucopetra. 61 1. Id genus, equivalent to hujus generis. 2. Lecta, i. e. when one merely reads about them. 3. Fontes saluberrimi, the warm baths of Baiae. 4. Padus, now the Po. 5. Gallia Cisalpina, or Togata, the northern part of Italy on this side of the Alps, including the Italian Tyrol, extending as far south as the Rubicon. 6. Vesulus, in Liguria, a mountain of the Alpes Cottiae. 7. Urbis Romaiiae magnificentiam i instead of Romam urbem mag' nificentissimam. 8. Tarentum, now Taranto. 9. Swperato. In the war with the Romans. See Roman Hist. Lib. II. 5—9. 10. Trinacria, compounded of rpeTs, " three," and axpa, " a pro- montory." 11. Cyclopes, giants with one eye in their forehead, who forged the thunderbolts of Jupiter in the workshop of Vulcan. 12. Egesti, from egero. 13. Humcris sublatos Jlammae erip., equivalent to humeris sustu- lisse etfl. eripuisse. 62 1. Bello petita. For an account of this war, see part II. C. 19—21. 2. Bello Punico. See Roman Hist. Lib. III. 2 — 11. 3. Archimedes, a famous mathematician, who defended the town for a long time by the machines of war which he constructed. He was made captive and slain by a Roman soldier. 4. Olympia. See p. 34, n. 10. 5. Reddi depends upon dicitur in the preceding sentence. 6. Vestigii. The name Ichnusa is derived from X-yvos, vestigium. 7. Epirns, a country of Greece, to the west of Thessaly, lying along the Adriatic, and now forming a part of modern Albania. 8. Sejungunlur. Macedonia and Epirus, which were governed by kings, were by many considered as not belonging to Greece, which consisted only of free states. NOTES. 107 Pa*e 9. Transtulit. For the history of Philip and Alexander, see 6$ part II. E. 10. Perseo superato. See Roman Hist. Lib. IV. 3. 11. Acroceraunii monies. A range of mountains in the vicinity of the sea, which terminated in the promontory Acroceraunium. 12. Tinnitu significasse. The ancients supposed that the oaks of Dodona possessed human voices and prophesied. The priests drew their predictions from the rustling of the leaves, and the clattering din of large kettles, which were suspended in the air near a brazen statue ; when this was agitated, it struck against one of the kettles, which communicated the motion to the rest. 13. Cephallenia, now Cefalonia. 14. Corcyra, now Corfu, the land of the Phaeacians, over which (according to the Odyssey) Alcinous reigned in the time of Ulys- ses. The gardens of Alcinous bloomed and bore fruit constantly. 1. Quo tempore. Not tempore quo. See p. 58, n. 2. 63 2. Numa Pompilius. See Roman Hist. Lib. I. 13. 3. Ithaca, now Teaki. The fame given by the Odyssey of Ho- mer to this barren island, has placed it in as high or even a high- er rank than that occupied by the most fruitful region of the earth. 4. Per quos, scil. monies. They placed these mountains one upon the other, intending by means of them to climb to the habi- tation of the gods. See III. 3 5. Peneus, now Salempria, EaX^Trpfa (pronounced Salebria), one of the finest and clearest rivers of Greece. 6. Tempe, ra ri^n. 7. Athenae. Understand sunt, or sitae sunt. 8. Deos, Neptune (IWtto,) and Minerva QAdfivrj). From the last the town received its name. 9. Eas, instead of tales, tarn praeclaras. 10. Propylaea, to. irpoTri^.aia, a gateway, ornamented with rows of columns, one of the most magnificent structures in Athens. 11. LongOS mUTOS, ra fxaKpa rei^r}, also Called GKe\ij. 12. Musices ope. See above, III. 23. 13. Epaminondae virtus. See Part II. D. § 8, 9, 10. 14. Nemo ignorat. Combine thus, nemo ignorat, quantam aucto- ritatem oraculum Apollinis in hac urbe habuerit. Respecting the relative in the beginning of a sentence, see n. 5, p. 14. 15. Peloponnesus, (" the island of Pelops,") now the Morea. 16. Isthmus, Gr. iad/jLos; the Isthmus of Corinth is now Hexamili. 17. iAidi Isthmici. The Isthmian games were instituted, B. C. 1326, in honour of Melicerta or Palaemon, but having been inter- rupted after some years, they were re-instituted by Theseus in ho- nour of Neptune. 1. Bellum Achaicum. Respecting this war, see Roman Hist. 6* Lib. IV. 6. and Part II. E. § 75, 76. 2. Res gestas numeral. As the Olympiads were celebrated after an interval of 4 years, the Greeks called that space of time an Olympiad. They counted the Olympiads from the year 776 B. C. They reckon (numerant), or date their actions and exploits {res gestas) from the years of the Olympic games. See p. 34, n. 10. 3. Dycurgi leges. See Part II. D. § 1, 2. 4. Taygetus, a chain of mountains, which extending from Arca- dia divide into two branches, of which one terminates in the Taenarium Promontorium, the other in the Malea Pr. These promontories form the Sinus Laconicus, now G. of Coiokythia. K 4> 108 NOTES. Page 64b 5. Orpheus, as is said, descended by a cave at Taenarus to tne infernal regions, for the purpose of procuring from Pluto the restoration of his wife Eurydice to life. 6. Clyclddes, from kvkXos " a circle." 7. Delus, (derived from Sr,\os), now Sedili. 6. TranstulerunL The allied states of Greece, in order that they might always be prepared to carry on war with the Persians, made a proportional contribution, which they deposited in the temple of Delos, as a common treasury of Greece, but subsequent- ly the Athenians, having become most powerful by sea, conveyed the treasures to Athens, and applied them to their own use. 9. Euboea, now Negropont. 10. Temere, " without stated intervals." 65 1. Plures (uxores) singuli (viri) habent. 2. Ajudicibus. In these disputes judges decided who was most worthy of following her husband. 3. Dv.cendae. The participle denotes the purpose. 4. Inveniunt, etc. instead of maritos pecunia data (mercede) emunt. 5. Byzantium, called Constantinople from Constantine the Great. The Turks call it Istamboul or Stamboul. 6. Bosporus Thracius, (so called to distinguish it from the Bos- porus Cimmerius), a strait connecting the Propontis {Sea of Mar- mora.) with the Pontus Euxinus {Black Sea). 7. Hellespontus, now the Dardanelles, leading from the Aegaean to the Propontis. 8. Amor Herus et Leandri, the love of Leander of Abydus (on the Asiatic coast) for Hero, (genit. Herus, 'Hpw, oft), a priestess of Venus at Sestos, to whom he used to swim by night across the Hellespont. He was at length drowned, in consequence of the torch, which Hero held to direct his course, being extinguished during a storm. 9. Cynossema, xwds arjua, " a dog's tomb." 10. Hecuba, wife of Priam, king of Troy. 11. Aeneas, son of Anchises and Venus, who, after the destruc- tion of Troy, went in quest of new habitations, accompanied by a band of his countrymen. 12. Devorandus, " to be devoured.'' 13. Cassander, son of Antipater; he made himself master of Macedonia after his father's death. 14. In extrema Macedonia, i. e. in extremis Macedoniae partibus. 15. Assignasse, soil. iis. 16. ScytMa, a country between the Ister and the Maeotis Palus or the Phasis, whic v also extended into unknown regions of the north and east. The name of Riphaei Monies is applied to any cold mountains in a northern country ; it would appear that the ancients intended to denote by them the northern and western limits of the earth. 66 1. Majoribus, etc. i. e. quanto quis (aliquis) illustriores majores habet. 2. Taurica Chersonesus, (to distinguish it from the Chersonesus Thracia), a peninsula in the Black Sea, now Crimea. 3. Borysthenes, a large river of Scythia, falling into the Euxine, now the Dnieper. 4. Hyperborei, vnepfidpeioi ; the word signifies " people who in- habit beyond the wind Boreas." Thrace was the residence of NOTES. 109 Page Boreas, according to the ancients, and it appears that the Greeks 66 called the Thracians Boreans ; it is probable, therefore, that they calied the people beyond these Hyperboreans, perhaps the inhabit- ants of Russia and part of Siberia. Virgil places them under the north pole. 5. Occidit. It was also during one half of the year day, and during the other night. 6. Omni, equivalent to ulla. 7. Taedet (like piget, poenitet) is used with an accusative of the person and a genitive of the thing, see n. 6, p. 15. 8. Asiae nomine. Asia Minor is here meant, which is now called Natolia, Anatolia, or rather Anadoli, from duaroXf), oriens. 9. Ad quern amnem. Respecting the arrangement of the words, see p. 63, n. 1. 10. Victoriam reportavit. For an account of this battle, see Part II. E. § 18. 11. Peninsular. Cyzicus was originally an island. From the time of Alexander, who joined it to the continent by a mole, it has been called a peninsula. 12. Ab Argonautis occisus est, on their expedition in quest of the golden fleece. 13. Axes absorbent, by fascination, as it would seem, or by the ef- fect of their breath. Something similar is told of rattlesnakes. 14. Ab Jasone. On the expedition to Colchis. 1. Axenus, from afao$, "inhospitable." 6T 2. Euxinus, from ivfavos, " hospitable." It bore the name of Axenus, until the establishment of numerous Greek colonies along its coast insured to voyagers a safe and friendly reception. 3. Thermodon, a river of Pontus, falling into the Euxine. 4. Distinguunt notis, " tattoo their body," i. e. make punctures in the naked body, which are variously stained, so as to give them a parti-coloured appearance. So above, § 41. Agathyrsi ora et corpora pingunt. 5. Asia proprie dicta, i. e. Asia Minor. 6. Colonias misil. It sent out eighty colonies. 7. Amazones, a fabulous nation of women, who are said to have dwelt in the eastern part of Asia Minor, on the coast of the Euxine, in the vicinity of the Thermodon. 8. Ilium, otherwise, Troja. 9. Farna quam natura major es, " more celebrated than large." 10. Judicium illus. redd. See p. 26, § 11. 11. Ajax, the son of Telamon, next to Achilles the bravest of the Grecian heroes who fought before Troy. After the death of Achilles, Ajax and Ulysses disputed their claim to the arms of the hero. When they were given to the latter, Ajax was so enraged that he became bereaved of his understanding, and slaughtered a flock of sheep, supposing them to be the Greeks who had given the preference to Ulysses, and then stabbed himself with his sword. 12. Mercede accepta. The Greeks originally bore arms only for their native land. The custom of serving foreign princes {aliena bella gerere) for pay {mercede accepta) was first introduced after the Peloponnesian war. 13. Contusa, from contundo. 14. Sepulcrum. See p. 36, § 51. 1. Lavare, properly used in a transitive signification, lavarecor- *I8 110 NOTES. Page 68 pus, membra, is also used in a neuter sense, instead oi se lavare, or lavari. 2. LAicis, i. e. nemoribus. 3. Terrere dicilur. The greatest part of the Corycian cave was in reality a valley between rugged rocks ; in the bottom of the valley was a hole, in which the rushing of the water might pro- duce the effects here mentioned. There was another Corycian cave in Phocis near Parnassus. 4. Cum terra conjuncta. This connexion with the main land was first made by Alexander, who, when besieging the place, formed a mole in order to gain access to the city, which was built on an island. 5. Latrociniis vivunt. As the Bedouins at the present day. 6. Aelius Gallus penetravit. In the reign of Augustus, A. U. C. 729. 7. Bactrianae et Arabiae, adjectives from Bactrianus and Arabius. The camel with one bunch or protuberance on its back is called a dromedary. 69 1. Ambitu. The noun ambitus has the penult short, although the participle ambitus has that syllable long. 2. Moles. The arches on which the gardens rested, the plan of which was arranged by Semiramis. 3. Successores. Seleucus Nicator, one of the successors of Alex- ander, who penetrated as far as the countries which border on the Ganges. 4. Paropamisus, a mountain which separates Bactria from India. 5. Ambitu corporis, i. e. corpora elephantorum ambientes et impli- cantes. 6. Lanas ferunt. The cotton (gossypium) growing upon trees and shrubs. 7. Insistunt. In like manner the Fakirs at the present day ac- quire a character for holiness by subjecting themselves to bodily tortures and mortifications. 8. In rogos se praecipitantes. This is told of the Gymnosophis- tae. 9. Plinius, a learned Roman, who lived in the reigns of Claudius, Nero, and Vespasian, and who has left an extensive work, giving an account of almost every natural object. He perished in an eruption of Vesuvius. 10. Meditantem, i. e. exercentem, 11. Magna ex parte. In the east the battle is principally decided by the elephants. TO 1. Ebur adfiibetur. The most famous statues of Phidias, as the Jupiter at Olympia, and the Minerva in the Parthenon at Athens, were of ivory, and were covered with golden garments. 2. Excipit, equivalent to sustinet. 3. His cymbis instead of his testis utuntur pro cymbis, Usque na vigant. 4. Terni, scil. homines. 5. Ad centena, " about a hundred every time." 6. Feminarum gloria, " is an object of pride among the women.' 1 7. Antonius, M. Antonius, the triumvir, who after the war with the Parthians, lived in extreme luxury, at Alexandria, with Cleo- patra the last princess of Egypt, whom he rivalled in extrava- gance. 8. Catabathmus, Kara/3 ad pos, a region constantly declining. NOTES. Ill Page 9. Praecipitatus. This waterfall (Catarractes or Cataractd) is TO the smallest of several, which the river forms before its entrance into Egypt. 10. Septem ora. Many give it nine mouths. 1. Agger es aperiuntur. Egypt is intersected by canals, in order 7 1 to extend the water of the river through every part of the country. These are kept shut by sluices and dams, until the Nile has attain- ed its proper height. 2. In insula Nili. So says Pliny. According to others, Tenty- ra (to. Tevrvpa) is a town and district on the western side of the Nile. 3. Crocodilos ostendit. The Roman Aediles took upon themselves the care of celebrating the Ludi Mazimi or Romania and some other festivals, in which they often caused foreign and rare animals to be exhibited to the people. 4. Moeris, a lake in Middle Egypt, now Birket Caroun. The present extent of this lake is by no means the same as that repre- sented by the ancients. 5. Labyrinthus. The labyrinth, which is said to have been built by 12 Egyptian kings, lay on the southern side of lake Moeris, not far from Arsinoe. 6. Ptolemaeus, Lagi filius, or Soter, the first of the Ptolemies. Egypt was governed by these princes from the time of Alexander until it became a Roman province. From the light-house here mentioned, built upon the island of Pharos, the name Pharos is applied to light- houses in general. 1. lnbibliothecis condendis. The Alexandrian library, commenc- T2 ed by the second Ptolemy (Philadelphus), is said to have increased until it contained 700,000 volumes (volumina). Respecting the li- brary at Pergamus, see p. 5, n. 2. 2. Medicatos, " embalmed," as mummies. 3. Nee diu quaeritur. The priest kept another in readiness which had the required marks. 4. Macrobii, fiaxpopioi, " long-lived." 5. Terminatur Nilo. The Nile was considered by many as the eastern limit of Africa ; others comprehended the whole of Egypt in Africa. 6. Mauritania was bounded on the north by the Fretum Her- culeum, now Straits of Gibraltar, on the east by Numidia, on the south by Gaetulia, and on the west by the Atlantic. It is now the empire of Fez and Morocco. The inhabitants were called Mauri. 7. Columnae Her cutis app. See p. 58. § 1. 1. Numidia, now the kingdom of Algiers. It was bounded oa 73 the north by the Mediterranean, south by Gaetulia, east by Africa Propria, and west by Mauritania. The inhabitants were called Nomades, and afterwards Numidae. 2. Africa. That part of Africa called Propria corresponds with the modern Tunis. 3. Bella cum Romanis. The three Punic wars, which terminat- ed in the destruction of Carthage. See Roman Hist. Lib. II. 10 —13. Lib. III. 3—11. Lib. IV. 4, 5. 4. Narrantur. A full account of this transaction is given in the 79th chapter of Sallust's History of the Jugurthine war. 5. Catabathmus. The declivity which separated Cyrenaica from Egypt was called Catabathmus magnus, to distinguish it from ano- ther in the Lybian nome, called parvus. The former is called by the Arabs AJcabet-Ossolom. 112 NOTES. Page T3 6. Cyrenaica, corresponding wilh the modern Barca, was also called Pentapolis, from five principal cities which it contained, viz. Berenice or Hesperis, Barce, Ptolemais, Apollonia, and Cyrene the capital. 7. Solis, scil. fontem. 8. His, scil. locis rcgionibus. 9. Itapromovent. As the herds go in quest of food, so these pas- toral tribes wander about with their huts or tents. 10. Generositas, scil. est. Instead of leones praecipue gemrosi. 11. Prostratis, i. e. iis, qui se prostemmit. 14: 1. Appeiit, he finds him out in the greatest multitude, and attacks him. 2. In campis Philippicis. Afler the battle in the plains of Phi- lippi in Macedonia, in which Brutus and Cassius perished, and the party of Octavianus and Antonius proved victorious. 3. Bagrada, now Megerda, a river of Africa, which empties into the sea between Utica and Carthage. 4. Regulus, imp. Rom. Concerning Regulus, see Roman Hist. Lib. II. 11, 12. 5. Manu, " with its trunk. DICTIONARY. Explanation of Abbreviations and Marks. Active. adj. Adjective. adv. ..... Adverb. al. Ut alii putant. c Common gender. comp. Comparative. conj. Conjunction. contr. .... Contraction. def. Defective. def.pret. - • • Defective preteritive. d. Deponent. dim. Diminutive. /. Feminine. freq. Frequentative. fr. From. imper. .... Imperative. impers. .... Impersonal. inc. ..... Inceptive. ind. Indeclinable. int. Interjection. irr. Irregular. m. Masculine. n. Neuter. n. p. Neuter passive. num. Numeral card. num. Cardinal do. ord. num. Ordinal do. distr. num. Distributive do. mult.num. Multiplicative do. adv. num. Adverbial do. part. Participle. pass. Passive. pp. - - ' - - • Perfect passive. pi. Plural. prep. Preposition. pr. cum. ace. A preposition with the ace. pr. cum. abl. A proposition with the abl. pro. Pronoun. sup. Superlative. Vide, See. The Arabic numbers denote the declension and conjugation. A short vowel is marked thus (^), a Ions one ( — ). a, short for ab. As E for Ex. ab, prep. cum. abl. from, by, &c. fr. diro, ait '. Abdera, ae, f 1. a maritime town of Thrace, at the mouth of the river Nestus. abditus, a, um, part. d> adj. (fr. ab- do) hidden, removed, secret. abdo, ere, Idi, itum, a. 3. (ab et do) to put away from view, hide, re- move. Do in its compounds is often to put or place, as in condo, subdo. For I give or consign to a place what I put in it. abduco, cere, xi, ctum, a. 3. {ab et duco) to lead from, to lead or take away. abductus, a, um, part. pass, led from or away. abeo, Ire, Ivi et ii, itum, irr. n. {ab et eo) to go from or off, to depart. aberro, are, dvi, dtum, n. 1 . {ab et erro) to stray from, wander, lose the way. abjechis i a, um } part. pass, (ab et jactus)thrown from,thrown away, cast off. abjicio, icere, eci, ectum, a. 3. (ab et jdcio) to throw from, throw away, lay by, throw aside. abluo, uere, ui, utum, a. 3. (ab et luo) to wash off, make clean, pu- rify. abs,prep. cum. abl. from. Fr. ab % for softness. Al. from dxp, back. abscindo, indere, idi, issum, a. 3, (ab et scindo) to tear off, cut off, part asunder. absens, lis part, absent. Fr. abs and ens. Ens, entis, from apt, part. £iV, evrds, whence entis, ents i ens. absolvo, olvere, olvi, lutum, a. 3. (ab et solvo) to loose from, loose, un- tie, release. absorbeo, bere, bui, more frequently than psi, pturn, a. 2. {ab et sorbeo) to sup or suck in, absorb, swal- low. absterreo, e e, ui, itum, a. 2. (abs et 114 DICTIONARY. terreo) to frighten from or away terrify, deter. abstiwntia, ae. f. 1. an abstaining from, abstinence. abstineo, inere, inui, entum, a. 1. for absteneo (abs et teneo) to hold off from, keep from, abstain, refrain from. absum, esse, fui, irr. n. (ab et sum) to be at a distance from a place or person, to be absent. Parum abest, it wants but little. Fui. and the part. futurus,both come from the old verb fuo,fr. $vco to be. absumo, ere, si or psi, turn or ptum, a. 3. (ab et sumo) to consume, destroy, make an end of. Absumi dolore, to fret one's self to death, to die of grief. absumtus vel ptus, a, um, part, pass consumed, destroyed, wasted. absurdus, a, urn, adj. grating, dis- cordant, not agreeing with the subject in hand, inconsistent, ab- surd. As said of that (ab) from which one turns away one's ears and is (surdus) deaf to it. abundantia, ae, f 1. abundance plenteousness. abundo, are, dvi, dtum, n. 1. to over- flow, abound. Properly said of (undo) water rising (ab) out of its bounds. So exundo is used. ac, conj. and, as, than. Aeque ac, just as much as ; non secus ac, not otherwise than. Soft for ate, fr. atque, whence atq\ ate, as Ne- que, Neq\ Nee. Acca, ae, f. 1. Acca Laurentia, the wife of Faustulus, shepherd of king Numitor's flocks, who brought up Romulus and Remus. accedo, dere, ssi, ssum, n.S. i. e. ce- do ad, to come to, draw near, ap- proach. Also, to acquiesce in, coincide with ; properly, I come up to a proposal, ad negolia, to enter upon business, come to the subject in hand. accendo, ere, di, sum, a. 3. to light up, set on fire. Accendo is fr. cando, to make to shine, fr. can- deo, to shine ; as fugo, fr. fugio. accensus, a, um, part. pass, lighted up, set on fire. accessus, us, m. 4, a coming to, an approaching or drawing near to. accido, ere, i. n. 3. (ad et eddo) to fall down at or before, accidit, it happens. accipio, ipere, epi, eptum, a. 3. (ad et cdpio) to take to, receive, com- prehend, verba, to hear. accipiter, tris, m. 3. a hawk, falcon. Fr. accipio, where capio is used in its stronger sense of seizing, from its rapacity. accommodatus, a, um, adj. accom- modated to, adjusted, fit, suita- ble. accumbo, mbere, bui, bitum, n. 3. (fr. accubo, i. e. cubo ad), to lie down or sit down at table. accurate, adv. accurately, diligent- ly, attentively. accurdtus, a, um, adj. (fr. euro) done with care, much attended to, accurate. accurro, currere, curri et cucurri, cursum, n. 3. (ad et curro) to run to. accuso, are, dvi, dtum, a, 1. to arraign, accuse. For accauso, (as Exclu- do for Exclaudo),fr. causa, a ju- dicial process. So inciiso. deer et dcris, ere, sup. dcerrimus, adj. fr. aw, a point), sharp, keen, brisk, enterprising, valiant. dcerbus, a, um, adj. (fr. dceo, to be tart), bitter, tart, harsh, severe. dcerrime, adv. sup. See acriter. dcervus, i, m. 2. aheap. For ager- VUS,fr. dy£f)ai,fut. dytipco, to Collect. V as in sylva. dcetum, i, n. 2. vinegar. Ft. dceo } to be tart. Achaicus, a, um, adj. pertaining to Achaia(which name was extend- ed by the poets to all Greece) or Greece, Grecian. Achelous, i, m. 2. a river of Greece, which rises in mount Pindus in Epirus, and after dividing Acar- nania from Aetolia, falls into the Ionian sea. It is now called .As- pro Potamo or the White river. Ackernsia, ae,f. 1. a lake in Cam- pania, between the promontory of Misenum and Cumae. Now Lago delta Collucia. AchiUeSj is et eos } m. 3. son of DICTIONARY. 115 Pelens and Thetis, the bravest of dddmas, aidis, m. 3. (aca^aj, airo$.) the Grecian heroes in the Trojan a diamond, adamant, war. addllus, a, um, part, added. dcidus, a, um, adj. (fr. dceo, to be addo, ere, idi, itum, a. 3. (ad et do) tart) sour, tart, harsh. to add. That is, to place a thing dries, iei,f. 5. (fr. dxls : a point) the' (ad) near to or by another, sharp edge or point of any thing, additco, cere, xi, cium, a. 3. (ad et as of a sword or spear. Hence, duco) to lead to, conduct, bring, a battalion, an army in battle ar- induce ; in dubitationem, to bring ray into doubt. acinus, i, m. 2. (fr. axis, a point) addemlusor plus,a,um,part.fr.adi- berry, kernel, grape-stone. mo, taken away. dcris, ere, adj. See deer. ddeo, adv. (ad eo) to such a degree, dcrile r, crius, cerrime, adv. sharply,' to such a pass, so. Ad is joined boldly, valiantly. to an adverb, as in adhuc. So in Acroceraunia et i, orum. n. et m. pl.\ English, hereto, hitherto, there- 2. (fr. afcpos, high, and xepawog, a fore. thunderbolt, because they were ddeo, Ire, ivi et ii, ikem, irr. n. (ad often struck on account of their et eo) to go to, approach, height) very high mountains adhaereo, r ere, si, n. 2. (ad et hae- that separate Epifus from Mace- reo) to stick close to, grow to, ad- donia. here. Acrocorinthos, i, f 2. 'Axpoxonivdog,' Adkerbal, alls, m. 3. a Numidian a high hill overhanging Corinth, prince, son of Micipsa and grand- on which was a citadel of the son of Massinissa. same name. adh'tbeo, ere, ui, Itum, a. 2. to adopt, Acropolis, is, f. 3. the citadel of apply, employ, use. That is, Athens. i (hdbeo) I hold any thing in my actio, onis, f 3. (fr. actum sup. of hand (ad meos usus) for the pur- dgo) a thing done or doing, act, pose of using it. action ; business; action at law. adhuc, adv. up to this point, hither- Actium, i, n. 2. now Azio, a town to, as yet. See Adeb. and promontory of Epirus, fa- ddimo, imere, emi, emtum or emp- mous for the naval victory obtain- turn, a. 3. to take away. Fr. emo, ed by Augustus over Antony and I take. Emo ex alio ad me, 1 take Cleopatra. from another to myself. actus, a,, um, part, (ago, agtum, ox- dditus, us, m. 4. (//•. dditum, sup. (urn, actus) led, conducted, dri- of ddeo) a going to, entry, ae- ven. cess. dculeus, i, m. 2. (fr. dcuo, to sharp- adjdceo, ere, ui, n. 2. (ad etjdceo) to en) a sting, a point. lie near, border upon. acumen, inis, n. 3. (fr. dcuo, to adjungo, gere, xi, ctum, a. 3. (ad et sharpen) sharpness, or sharp jungo) to join to, annex, unite, point, acuteness. adjutus, a, um,part. pass, of adjuvo t dcus, its, f. 4. (fr. axis, a sharp point, helped, aided. or acuo) a needle, bodkin. adjuvo, uvdre, icvi, utum, a. 1. (ad dcutus, a, um, adj. (fr. dcidum sup. etjitvo) to help, aid. of acuo) sharp-edged, pointed, Admetus, i, m. 2. one of the Argo- acute. nauts, king of Pherae in Thessa- ad, prep, cum ace. (shortened from ly. apud) at, about, near a place, administer, tri, m. 2. an assistant, Also, to, unto. Ad, in composi- servant. tion, increases the force of words, administro, are, dvi, dtum, a. 1. (ad For, if I put any thing (ad) to et mtnistro) to lend aid, direct, another, I increase that other admirdtio, onis, f 3. (admir or) ad- thing, miration, wonder. FART I. L 116 DICTIONARY. admiratus, a, um, part, of admir or, ] adrosus, a, um, part, (from adrodo, admirin^ admir or, art, dtus sum, d. 1. {ad et ere, osi, osum, 3.) gnawed, gnaw- ed round, bitten. miror) to wonder greatly, to ad- adscendo vel ascendo, dere, di, sum, mire. admissus, a, um, part, of admitto, admitted. admitto, ittere, Isi, issum, a. 3. (ad et mitto) to admit to one's own presence, to receive ; to admit to one's own attention or appro- bation, give heed to, approve, al- low. admodum, adv. just, exactly, en- tirely. That is, ad modum jus- tum, up to the just and proper measure ; simply, up to the mea- sure. admoneo, ere, ui, Hum, a. 2. {ad et moneo) to put in mind, warn, ad- monish. admonitus, a, um, part, admonish- ed. admoveo, overe, ovi, dtum, a. 2. {ad et movco) to put near, bring near to, apply. adndto, are, dvi, alum, n. 1. {ad et naio fr. no) to swim to or to- wards. addle scens, tis, adj. {fr. adolescd) growing, young j subst. m. et f. one still growing, or still growing in strength and vigour ] a young man or woman. ddolcscentia, a€,f 1. youth. ddolcsco, olescere, olevi, very rarely olui, ultum, (ad et olesco.fr. oleo.) n. inc. 3. to grow up, grow in strength. adopio, arc, dvi, dtum, a.\.\ desire choose, adopt. That is, {optd) I desire to be {ad me) by me. Or ad is very much. adorior, orxri, ortus sum, dep. 3. et 4.{ad, et orio?') to set about, take in hand, undertake } invade, at- tack. Adria, ae, et Hadria, ae, m. 1. the Adriatic sea. Also /. a city be tween the mouths of the Padus and Athesis, from which the sea was called. Adriaticus, a, um, adj. (from A dria), Mare Adriaticum vel Hadriati- cum, the Adriatic or Hadriatic sea ) now, the Gulf of Venice. a. 3. {ad et scandoi) to ascend, mount, climb. adsisto vel assisto, sister e, stiti, (com- mon with asto) n. 3. (ad et sistc) to stand by the side of, assist, help. adspergo vel aspergo, gere, si, sum, a. 3. (ad et spargo) to sprinkle, besprinkle, bedew. adsptcio vel aspicio, icere, exi, echini, a. 3. (ad et specio) to look at, be- hold, see. adsto vel asto, stare, stiti, n. 1. (ad et sto) to stand by or near. adsum, ades, adcsse, adfui, irr. n. (ad et sum) to be by or near an- other, help, attend to. adulator, oris, m. 3. (adidor) a flat- terer. aduncus, a, um, adj. crooked, curv- ed, bent. adveho, here, xi, ctum, a. 3. (ad et vetio) to bear to, conduct, convey. advehor, to arrive. advena, ae, m. 1. a new comer, stranger. oAvenio, enire, eni, entum, n. 4. {ad et venio) to come to, arrive. adventus, us, m. 4. a coming, an ar- rival. adver sarins, i, m. 2. (fr. adversor) an adversary. adversus et adversum, prep, cum a-cc. against, opposite, towards. adversus, a, um, adj. turned lo wards, facing or right opposite to ; adversa vulnera, wounds in front; adverso corpore, on the breast. advoco, are, dvi, dtum, a. 1. (ad et voco) lo call to, call. advolo, are, dvi, dtum, n. 1. (ad et volo) to fly to, or towards. aedifico, are, dvi, dtum, a. 1. (i. e. aedem facto) to build a house, build. aedilitas, dtis, f. 3. the oflice of Edile. aedililius, a, um, adj. pertaining to Ediles ; (vir) one who has held the office of Edile. Aegaeus, a, um. adj. pertaining to DICTIONARY. 117 the Aegaean. Aegaeum mare the Aegaean sea (now Archipe lago) a part of the Mediterrane- an, dividing Greece from Asia Minor. aeger, gra, grum, adj. (sup aeger- rlmus) weak, infirm, sick. Fr. dcpyds transp. diypos. That is, in- capable of w ork or action. aegre,adv.(fr. aeger) hardly, scarce- ly, with difficulty. aegritudo, inis, f. 3. (aege?') sorrow, grief, affliction. Aegyptus, i, f 2. (Afyvrroj) Egypt. Aelius, i, m. 2. the name of a Ro- man family ; abbreviated thus. Ael. Aemilius, i, the name of a Roman family : Paulus Aemilius, sur- named Macedonicus, was one of its most illustrious members. aernuldlio, 6nis,f 3. emulation, am- bition. aemilius, a, um, adj. emulous. aemilius, i, m, 2. a rival. Aeneas, ae, m. 1. a Trojan prince, son of Anchises and the goddess Venus. aeneus, a, um, adj. (for aerineus,fr. aes, aeris) brazen. aenigma, atis, n. 3. (aXviypa) a riddle, obscure question. Aenos, i, f 2. now Eno, an inde- pendent city of Thrace, at the eastern mouth of the Hebrus, con- founded with Aeneia, of which Aeneas was founder. Aeolis, idis, f 3. a country of Asia Minor, on the coast of the Aegae- an. aequabiliter , adv. (fr. aequabilis) equally, uniformly. aequdlis, e, adj. equal. aequdliter, adv. equally. aequitas, dlis,f. 3. equity, imparti- ality, love of justice. aequus, «. um, adj. just, equal, even ; aequus animus, equanimity. der, aeris, m. 3. («%») the air. aerarium, i, n. 2. (aes, aeris, money) the treasury. a-es. aeris, n. 3. (fr. akns, splendour) brass. Aeschylus, i, m. 2. an excellent sol- dier and celebrated writer of tra- gedies, born at Athens. J Aesculapius, i, m. 2. son of Apollo, was god of medicine. aestas, atis, f 3. (fr. aestus) the summer. aestimo, are, dvi, dtum, a. 1. (fr. aes ; iimo being a termination, as timus in maritimus) to value, es- timate. aestuo, are, dvi, dtum, (fr. aestus) to be hot, boil, rage. aestuosus, a, um, adj. (aestus) stor- my. aestus, US, m. 4. (fr. alarai pp. of aW(o, to burn) heat. aetas, atis, f. 3. (for aevitas fr. a$- vum) age. aeternus. a, um, adj. (for aeviternus fr. aevum) lasting for ages or all ages, eternal. Aethiapia. ae.fi 1. a country of Afri- ca, divided'into Snperior and In- ferior. The former answers to modern Abyssinia, the latter to the southern parts of Africa. Aetkiops, opis, m. 3. an inhabitant of Aethiopia. Aetna, as. f. 1. a volcanic mountain of Sicily, now Mongibello. aevum. i, n. 2. (fr. aiuv) length of time, an age. Afer, ra, rum, adj. relating to Afri- ca, African. affabre, adv. skilfully, exquisitely. Fr. faber, ri. Ad modum fabrij workmanlike. Or ad is : very. offectus, a,, um, part, of officio, iffero, afferre, attuli, alldtum, irr. a. (ad et fero) to bring., cause. officio, icere, eci. ectum, a. 3. (ad et fdcio) to affect, influence ; ga,udio officer e, to fill with joy ; hostem cladibus officere, to defeat an ene- my ; afficifebri, to be seized with fever. affzgo, gere, xi, xum, compass, circuit, ambo, ae, o, adj. pi. ("A/^w) both. ambulo, are, dvi, dtum, n. 1. to walk, walk along. dmicitia, ae,f. 1. friendship. amicus, a, um, adj. (fr. amo) friend- ly ' . amicus, %, m. 2. a friend. dmitto, ittere, isi, issum, a. 3. (a et mitto) to send away, dismiss ; suf- fer to go, lose. Ammo n et Hammou, onis, m,. 3 a a 120 DICTIONARY. name of Jupiter, worshipped in Libya. amrds. is, m. 3. a river. dmo, arc. dvi, dtum, a. 1. to love; amans aiicums rei, fond of any thing. dmoenus, a, w?i,#d;.plc!isant,charm- ing, delightful. amor, oris, m. 3. love. Amphinomus, i, m. 2. and Andpus. two brothers of Sicily, who. when Catana and the neighbour- ing cities were in flames by an eruption of Aetna, saved their parents on their shoulders. They received divine honours in Sicily after their death, and the place of their burial was called Camp- us piorum. Amphion, onis, m. 3. a son of Jupi- ter, who received from Mercury the lyre, by the sound of which he raised the walls of Thebes. ample, adv. amply. amplector, cti, xus sum, d. 3. (am, about, et plecto) to fold one's self about another, embrace. amplio, are, dvi, dtum, a.\. to in crease, enlarge; i. e. ampliusfa do. amplius, adv. (fr. ample,) more. ampins, a, um, adj. great, extensive, ample. Amulius, i, m. 2. king of Alba, was son of Procas, and younger bro- ther to Numitor. Amyclae, drum, f. pi. 1. a city of Laconia in Peloponnesus, south- west of Sparta, and in its vicini- ty- Amycus, i, m. 2. a son of Neptune, and king of the Bebryces. He was slain by Pollux, one of the Argonauts. an, adv. whether'] whether, or, else. Anacreon, tis, m. a famous lyric poet of Teos in Ionia, who flourished 532 B. C. Andpus vel Anapius, i, m. 2. vel Anapis, is, 3. see Amphinomus. Anaxagbras, ae, m. 1. a philosopher of Clazomenae in Ionia, disciple to Anaximenes. and preceptor to Euripides and Pericles. anceps, ipitis, adj. doubtful. Anchises, ae, m. 1. son of Capys, and father of Aeneas. ancilla, ae,f. 1. a maid-servant. ancora, ae,f. 1. (ayxvpa) an anchor. Ancus, i, m. 2. Martius, the 4th king of Rome, was grandson to Numa, by his daughter. Andriscus, i, m. 2. a worthless per- son, called also Pseudophilippus, who incited the Macedonians to revox. against Rome. Andromeda, ae, f. 1. daughter of Cepheus, king of Aetniopia, oy Cassiope. ango, gtre, xi, a. 3. to press close, afflict, vex, trouble. angids, is, c. 3. a snake. angulus, i, m. 2. an angle, corner. angusliae,drum,f. 1. a narrow place or pass, narrowness. anguslus, a, um, adj. (fr. ango) nar- row, confined. anima, ae,f. 1. breath, life, the soul ; animam reddere, to give up life ; animam recipere, to come to one's self again. animadvcrto, tere, ti, sum, a. 3. (i. e. xerto animum ad) to take notice of, attend, observe. animal, dlis, n. 3. an animal. animosus, a, um, adj. spirited, coura- geous. animus, i, m. 2. the mind, disposi- tion of the mind, courage, soul, purpose or design ; generosus ani- mus, generosity ; uno animo, una- nimously ; animus mihi est, I have a mind, am inclined. Anio, enis, m. 3. now the Teverone, a river of Italy, flowing through the country of Tibur, and falling into the river Tiber, about 3 miles north of Rome. annecto, ectere, exui, exum, a 3. (ad et necto) to join to, attach, an- nex. annulus, i, m. 2. a ring. annumero, are, dvi, dtoim, a. 1. (ad et numero) to number, count, enu- merate. annuo, ere, ui, utuni, n. 3. (ad et nuo) to nod to, assent by a nod, assent. annus, i, m. 2. a year. annuus, a, um, adj. yearly. anser, is, m. 3. a goose. DICTIONARY. 121 anserinus, a, um, adj. of or per- taining to a goose j ova, goose eggs. ante, prep, cum ace. before. ante, adv. before, on a former occa- sion. antea, adv. formerly, afo-c-ume. antecello, ere, ui, a ?. \oMe et cello, to drive,) to surpass. antepovA. ponere, posui, pisitum, a. 3. (ante et pono) to place before, prefer. antequam, adv. before that, before. Antiochia. ae, f. 1. now Antakia, a city of Syria, on the river Oron- tes, about 20 miles from its mouth. Antiochus, i, m. 2. the name of se- veral Syrian kings. Antiope, es.f. 1. the mother of Am- phion and Zethus. Antipdter, tris, m. 3. a poet of Si- don. antlquus, a, um, adj. old, ancient. Antiurn, i, n. 2. now Antio, a ma- ritime town of Italy, upon a promontory 32 miles from Os- tia. It was the capital of the Volsci. Antonius, i, m. 2. the name of seve- ral Romans. antrum, i. n. 2. a cave. Apelles, is, m. 3. a celebrated paint- er of the island of Cos, son of Pithius. Apennlnus. i m. 2. the Apennines. aper, ri, m. 2. a wild boar, a boar. aperio, ire, ui, turn, a. 4. {ad et pa- rid) to open. apertus, a, um, part, of aperio, open- ed. apex, ids, m. 3. a top, a summit. apis, is.f. 3. a bee. Apis, is, m. 3. a god of the Egyp- tians worshipped under the form of an ox. Apollo, inis, m. 3. son of Jupiter and Latona, called also Phoe- bus. apparatus, us, m. 4. (fr. appdro) a preparing, preparation. appdrco, ere, ui, itum, n. 2. (ad et pared) to appear ; appdret, it is apparent. appellatus, a, um, part, of appello, addressed. appello, are, dvi, alum, a,. I. (ad et pello) to call to. ^ail upon, ad- dress. appendo, dire, di, sum, a. 3. (ad et ptndo) to hang to, to weigh. appeto, ere, ivi et ii< Itum, a. 3. (ad et peto) to try to get, aim at, de- sire vehemently. Appius, i, m. 2. the praenomen of an illustrious family at Rome. appono, onere, osui, ositum, a. 3. (ad et pono) to place near, set before, apply to, attach, unite. appositus, a, um, part. pass, of ap- pono. appropinquo, are, dvi, dtum, n. 1. (ad et propinquo) to draw nigh, approach. apricus, a, um, adj. (jr. aperio) ex- posed to the sun, sunny, clear, warm. apto, are, dvi, dtum, a. 1. to fit, adapt. aptus, a, urn, part. (fr. apo vel apio t to bind), well suited, fit. apud, prep, cum ace. at, close by, near, among. Apulia, ae,f. 1 . now Puglia,o. coun- try of Magna Graecia in Italy, lying along the Adriatic. aqua, ae,f. 1. water. aquaedsuctus, iis, m. 4. an aqueduct. aquila, ae,f. 1. an eagle. Aquilo, onis, m. 3. the north-w r ind. Aquitdnia, ae, f. 1. a country of Gaul, between the Garumna or Garonne and Pyrenees. Aquitdni, drum, m. pi. 2. the inha- bitants of Aquitania. dra, ae,f. 1. an altar. Arabia, ae,f. 1. a large country of Asia, forming a peninsula be- tween the Arabian and Persian gulfs. Arablcus, a, um, adj. pertaining to Arabia ; Arabicus sinus, the Red sea. Arabius, a, um, adj. Arabian. Arabs, obis, m. 3. an Arabian. arbitror, dri, dtussum, d. 1. to judge, think, imagine. arbor et arbos, oris, f. 3. a tree. area, ae,f. 1. a chest. Arcadia, ae, /.la country in the middle of Peloponnesus, sur- rounded on everv side bv land. 122 DICTIONARY. Areas, ddis, m. 3. a son of Jupiter and Callisto. He reigned in Pe- lasgia, called from him Arcadia. areeo, ere, ui, a. 2. to keep off, drive away; to keep in, restrain. areessitus, a, um, part. pass, of ar- cesso. arcesso, ere, Ivi, Hum, a.3. to call for, invite, summon. Archimedes, is, m. 3. a famous geo- metrician of Syracuse, born B.C. 287. architectus, i, m. 2. an architect. Archytas, ae, m. 1. a Pythagorean philosopher of Tarentum, and an able astronomer and geometri- cian. He flourished 400 B. C. arete, arctius, aretissime, adv. tight- ly, closely. aretus, a, um. adj. confined, close. arcus, us, m. 4. a bow, an arch. Ardea, ae,f. 1. now Ardia, a town of Latium, near the coast, the ca- pital of the Rutuli. ardeo, dere, si, sum, n. 2. to glow, burn, be consumed by fire. arduus, a, um, adj. high, steep, dif- ficult. arena, ae,f. 1. sand. arenosus, a, um, adj. sandy. Arethusa, ae, f. 1. a fountain in Elis, said to force its way under the sea and rise again in the is- land of Ortygia, near Syracuse in Sicily. argentum, i, n. 2. silver. Argias, ae, m. 1. the founder of Chalcedon. Argivi, drum, m.pl. 2. the Argives, the inhabitants of Argosand Ar- golis in Peloponnesus. Arglvus, a, um, adj. pertaining to Argos. Argonautae, arum, m. pi. 1. a name given to those heroes who went with Jason on board the ship Ar- go to Colchis, 1263 B. C. Argos, i, n. 2. el inplur. num. Argi, orum, m. 2. the capital of Argolis in Peloponnesus. arguo, ere,ui, iitum, a. 3. {fr. dpyds, white) to make clear, prove ; prove another to be guilty, con- vict. Ariminum, i, n. 2. now Rimini, a city of Umbria in Italy, at the mouth of the river Ariminus. Aristippus, i, m. 2. the elder, a phi- losopher of Cyrene, disciple to Socrates, and founder of the Cy- renaic sect, flourished about 392 B.C. Aristobulus, i, m. 2. a name com- mon to some of the high priests and kings of Judaea. Aristoteles, is, m. 3. a famous phi- losopher, born at Stagira, B. C. 384. arma, drum,, n. pi. 2. arms. armdtus, a, um, part. pass, of armo, armed. Armenia, ae,f. 1. now Turcomania, a large country of Asia, divided into Upper and Lower, called also Major. Armenius, a, um, adj. Armenian. armentum, i, n. 2. a herd (of large cattle). For ar amentum, fr. aro. As useful for ploughing. armilla, ae,f. 1. a bracelet. armo, are, dvi, dtum, a. 1. to arm. aro, are, dvi. dtum, a. 1. (dpuco, dpu) to plough. arreptus, a, um, part. pass, of arri- pio. arripio, ipere, ipui. eptum, a. 3. (ad et rdpio) to take by force, seize, lay hold of. arrogo, are, dri, dtum, a. 1. (ad et rogo) to claim to one's self, claim more than one's right,arro- gate. ars. tis.f.3. art, occupation, craft. Artemisia, ae, /.La queen of Ca- ria, wife of Mausolus. artifex, icis, m, et f. 3. an artist. arundo, inis,f. 3. a reed. Aruns, Us, m. 3. a son of Tarquini- us Superbus. arx, eis.f. 3. (fr. axpa) a lofty place, citadel. Ascanius, i, m. 2. a son of Aeneas by Creusa. ascendo, ere, di, sum, a . 3. See ad- seendo. Asia, ae,f. 1. one of the three parts of the ancient world. Asiaticus. i, m. 2. the surname of Lucius Corn. Scipio, for his con- quests in Asia. DICTIONARY. 123 Asina, ae, m. 1. a surname of a branch of the gens Cornelia. asinus, i, m. 2. an ass. asper, a, um, adj. rough, rugged, harsh. asper go. See adspergo. asper nor, dri, dtus, sum, d. 1. (ad et sperno) reject, spurn, despise, dis- dain. aspis, idis, f 3. an asp. assequor, qui, quidus vel cutus sum d. 3. {ad et sequor) to come up with, reach, gain, procure asservo, are, dvi, alum, 0.1. (ad et servo) to watch over, preserve. assigno,dre, dvi, dtum, a. 1. (ad et signo) to assign, allot assisto. See adsisto. assurgo, surgere, surrexi, surrectum, n. 3. (ad et surgo) to rise, rise up. astronomia, ae,f. 1. astronomy. astutus, a, um, adj. (fr. astus, us, craft) crafty, cunning. asylum, i, n. 2. (acrvAoj/) an asylum, sanctuary. at, conj. but. Atalanta, ae, /. 1. a daughter Schoeneus, king of Scyros. Athenae, drum,, f. pi. 1. the capital of Attica, founded 1556 B. C, by Cecrops and an Egyptian colony; called Athenae ('Adfjvai), in ho- nour of Minerva, ('AOnvrj). Atheniensis, is, m. 3. an inhabitant of Athens. Atilius, i, m. 2. a name of Regu- lus. Atlanticus, a, um, adj. pertaining to Atlas ; mare Atlaniicum, the Atlantic ocean. atque, conj. and. atrociter. adv. (atrox)cruel\y, fierce- ly- Attdlus, i, m. 2. a king of Perga- mus. attentus, a, um, adj. (fr. attendo) at- tentive, diligent. altero, terere, trlvi, trltum, a. 3. {ad et tero) to rub against, wear, des- troy. Atthis, idis, f 3. a name given to Attica from a daughter of Cra- naus the 2d, king of Athens. Attica, ae, f. 1. a country of Greece. Atticus, a, um, adj. Attic, Athenian. oMingo, tingere, tigi, tactum, a. 3. (ad et tango) to touch, border upon, reach, gain. attollo, ere, a. 3. {ad et tollo) to lift or raise up. attritus, a, um, part. pass, of altero. auctor, oris, m. 3. an author. auctoritas, dtis, f 3. authority. actus, a, um, part. pass, of augeo. audacia, ae, f. 1. (fr. audax) cou- rage, audacity. audax, dcis, adj. (fr.audeo) daring, bold. audeo, ere, ausus sum, n. p. 2. to dare, adventure. audio, Ire, Ivi, ltum ) a. 4. to hear, hearken. auditor, oris, m. 3. a hearer. auditus, a, um, part. pass, of audio. auditus, us, m. 4. a hearing, report. aufero, auferre,abstuli, abldtum, irr. a. {abs et fero) to carry off, take away, remove. aufugio, ugere, ugi, ugitum, n. 3. {abs etfugio) to flee or run away, fly from, of augendus, a, um, part, of augeo, to be increased. augeo, ere, xi, ctum, a. 2. to increase, enlarge. augurium, i, n. 2. (fr. avis et gero\ divination from the flight ana singing of birds ; an augury. auguste, adv. reverently. augustus, a, um, adj. august, vene- rable, sacred. Augustus, i, m. 2. Octavianus Cae- sar, second emperor of Rome, was son of Octavius, a senator, and Accia, sister to Julius Cae- sar. Aulis, idis et idos, f 3. a town of Boeotia on the sea-coast, where all the Greeks conspired against Troy. Aulus, i, m. 2. a praenomen com- mon among the Romans. Aurelius, i, m. 2. the name of many Romans. aureus, a, um, adj. golden. auriga, ae,f. 1. a charioteer. auris, is,f 3. the ear. aurum, i, n. 2. gold. auspicium, i, n. 2. (fr. auspex) an auspice. 124 DICTIONARY. ausus, a, um, part, of audeo, having dared. aut, conj. or ; aut. ..aut, either.., or. autem, conj. but. autumnus, i, m. 2. autumn. auxilium, i, n. 2. aid, help ; auxilia, auxiliaries. dvdritia, ae,f. 1. avarice. dvdrus, a, um, adj. covetous, avari- cious. aveho, here, xi, ctum, a. 3. {a et veho) to carry away. dvello, ere, velli, et vulsi, vulsum, a. 3. {a et vello) to tear or drag away. Avcntinus, i, m. 2. one of the seven hills on which Rome was built; it was not reckoned within the precincts of the city till the reign of the emperor Claudius. dversus, a, um, part. pass, of dverto. dverto, tere, ti, sum, a. 3. {a etverto) to turn from or away, avert, re- move. avicula, ae, dim. of avis, /.La small bird. avidus, a, um, adj. (/r. aveo, to long for) eager, desirous, greedy. avis, is,/. 3. a bird. dvoco, are, dvi, dtum, a.\.\a et voco) to call off or away. dvolo, are, dvi, alum, n. I. (a et volo) to fly away. avunculus, i, m. 2. a maternal un- cle. dvus, i, m. 2. a grandfather. Axenus, i, m. 2. (a&vos) the ancient name of the Euxine. The word signifies inhospitable, and was highly applicable to the inhabit- ants of the coast. axis, is, m. 3. an axle, axis. B Babylon, onis, f. 3. a celebrated city, the capital of the Assyrian empire, on the banks of the Eu- phrates. Babylonia, ae, f. 1. a large province of Assyria, of which Babylon was the capital. bacca, ae,f. 1. a berry. Bacchus, i. m. 2. the son of Jupiter and Semele. the daughter of Cad- mus ; the god of wine. Bactridna vel Bactria, ae, /. 1. a country of Asia, which derived its name from the river Bac- trus. Bactridni, orum, m. pi. 2. the inha- bitants of Bactriana. Bactridnus, a, um, adj. pertaining to Bactria, Bactrian. baculum, i, n. et bacillus, i, m. 2. a staff, stick. Baetis, is, ace. Baetim, abl. Baeti, m. 3. now the Guadalquiver, a river of Spain, from which a part of the country has received the name of Baetica. Baeticus, a, um, adj. pertaining to the Baetis ; Baetica provincia, or simply Baetica, the southern part of Hispania Ulterior. Bagrdda, ae, m. 1. now Megerda, a river of Africa flowing between Utica and Carthage. ballista, ae,f. l.(fr. P&Wco, to throw) a warlike engine to shoot stones or darts with. Balticus, a, um, adj. mare Balticum, the Baltic sea. barbdrus, a, um, adj. barbarous, un- civilized; barbdri. barbarians,(not Greeks, or, not Romans ) Batdvus, a, um, adj. pertaining to Batavia, now Holland. beatitudo, inis, f. 3. beatitude, feli- city. bedtus, a, um, adj. (fr. beo, to make happy) happy, blessed. Bebrycia, ae,f. 1. an ancient name of Bithynia, from the Bebryces who settled there, after passing from Europe. Belgae, drum, m. pi. 1. the most warlike people of ancient Gaul. Belgicus, a, um, adj. pertaining to the Belgae. Belter ophon, tis, m. 3. the son of Glaucus, king of Ephyre, con- quered the Chimaera. bellicosus, a, um, adj. warlike. bellicus, a, um, adj. warlike ; bellica laus, military glory. belligero, dre, dvi, dtum, n. 1. (bellum et giro) to wage war. bello. are, dvi, dtum, n. 1. to wage war. bellua, ae,f. 1. a beast, monster. Jbellum, i, n. 2. war. DICTIONARY. 125 BeluSy i, m. 2. one of the most an- cient kings of Babylon. bene, adv. oomp. melius, sup. optime, well ; bene pugnare, to tight with success. benef icium, i, n. 2. a kindness, fa-j vour, benefit. benevblentia, ae, f. 1. good will, be- nevolence. benigne, adv. kindly. benignus, a, urn, adj. kind, liberal. bestia, ae, f. 1. a beast. Bestia, ae". m. 1. Calpurnius Bestia. a Roman consul. bestibla, ae,f. 1. a little beast. Bias, antis, m. 3. one of the seven wise men of Greece, son to Teu- tamidas, born, at Priene. bibliotheca, ae,f. 1. (j3iP\io6)"]Krj) a li- brary. bibo, ere, i, Hum, a. 3. to drink, im- bibe ; bibere colorem, to take a colour. Bibulus, i, m. 2. a son of M. Cal purnius Bibulus by Portia. Cato's daughter. He was Caesar's col- league in the consulship. biduum, i, n. 2. the period of two days. bini, ae, a, distr. num. adj. two, two by two. bipes, edis, adj. two-footed. bis, num. adv. twice. Bithynia, ae,f. 1. a country of Asia Minor, formerly called Bebry- cia blanditia. ae,f. 1. a complimenting; blanditiae, blandishments, flatte- ry. blandus, a, um, adj. soothing, flatter- ing. Boebtia.ae.f 1. a countryof Greece, north of Attica. bbnitas, dtis.f 3. goodness. bonus, a, um, adj. good ; melior, bet- ter ; optimus, best ; bonum, a good thing, good ; bona, goods ; boni, upright men. Bbredlis, e, adj. northern. Boreas, ae, m. 1. the north wind. Borysthenes, is, m. 3. a large river of Scythia, falling into the Eux- ine, now called the Dnieper. Borysthenis, idis,f 3. a town situ- ate at the mouth of the Borys- thenes. bos, bbvis, c 3. an ox, a cow. Bosphbrus vel Bosporus, i, m. 2. 1 nracius, now the Straits of Con- stantinople, which connect the Propontis with the Euxine ; Cimmerius, now the Straits of Caff a or Theodosia, which con- nect the Maeotis Palus with the Euxine. brachium, i, n. 2. an arm. brevi, adv. (sett, tempore) shortly. brevis, e, adj. short. brevitas, atis. f 3. shortness, brevi- ty. Brigantia, ae, f 1. Brigantiae la- cus, a lake of Rhaetia between the Alps, now lake of Con- stance. Britannia, ae,f 1. Great Britain. Britannicus, a, um, adj. pertaining to Britain, British. Britannus, a, um, adj. British ; Bri- tanni, the Britons. bruma, ae, f 1. the shortest day of the year, the winter solstice ; win- ter. Bruttium, i. n. 2. a promontory of Italy. Bruttii, brum, m. pi. 2. a people in the farthest part of Italy. Brutus, i, m. 2. the name of a noble family at Rome. Bucephalus, i, m. 2. a horse of Alex- ander's. Bncephdlos, i, f 2. et Bucephdla, ae } f 1. a city of India, on the Hy_- daspes, built by Alexander in honour of his horse. buxeus, a, um, adj. (fr. buxum) of box, of a pale yellow, like box, Byzantium, i, n 2. now Constanti- nople, a town situate on the Eu- ropean side of the Thracian Bos- phorus. Cabira, ind. a town of Pontus, on the river Iris. cacumen, inis, n. 3. the top or sum- mit of any thing. Cadmus, i. m,. 2. the son of Agenor, king of Phoenicia. eddo. cadere, cecidi, edsum, n. 3. to fall ; bene, to turn out well ; male, ill. 126 DICTIONARY. caducus, a, um, adj. ready to fall falling. Caecilius, i, m. 2. the name of a Ro- man family. Caecubum, i, n. 2. vel Caecubus ager. a district in Latium, famous for its wines. Caecubus, a, um, adj. pertaining to Caecubum. caedes, is, f 3. slaughter. caedo, caedere, cecldi, caesium, a. 3. to cut, fell, kill. caeldtus, a, um, part, of caelo, en graved ; columnae caeldtae, fluted columns. caelo, are, dvi, dtum, a, 1. to carve, engrave, emboss. caepe, n. ind. an onion. Caepio, onis, m. 3. a surname of one of the branches of the Servilian family. Caesar, aris, m. 3. a surname of the Julian family. cacsius, its, m. 4. (fr. caedo, to strike) a gauntlet, boxing glove. caesus, a, urn-, 'part, of caedo. carter a, (el cetera) ae,f. caeterum, i, n. (in the oblique cases used also in the masculine) adj. the rest, residue, other. caeterum, adv. as for the rest, but. Cams, i, m. 2. a praenomen v^ery common at Rome. Calais, is, m. 3. son of Boreas, bro- ther of Zethes. calamitas, diis, f 3. calamity, mis- fortune. calamus, i, m. 2. a reed (for writing with). calathiscus, i, m. 2. a little basket. calef dcio. facer e, feci, factum, a. 3. ( jr. cdleo et fdcio) to make warm. calef actus, a, urn, part. pass, of cale- fio. calef to, fieri, f actus sum, pass. irr. to be warmed, grow hot. calidus, a, urn, adj. warm. callidus, a, um,, adj. {fr. calleo) skil- ful, practised, crafty. color, oris, m. 3. heat. Calpe, es, f 1. now r Gibraltar, a mountain in the south of Spain, opposite Abyla on the African coast. Calpumius, i, m. 2. the name of a noble Roman family. Calydonius, a, um,, adj. pertaining to Calydon, a city of Aetolia in Greece. camelus, i, c. 2. a camel. Camillus, i, m. 2. (L. Furius) a ce- lebrated Roman. Campania, ae,f. 1. now Campagna, a country of Italy, south-east of Latium. campestris, e, adj. belonging to a plain, even, level. campus, i, m. 2. a plain, field. cancer, cri, m. 2. a crab. candidus, a, um, adj. white. candor, oris, m. 3. sheeny white- ness, brightness, splendour. cdnis, is, c. 3. a dog. Cannae, drum, f pi. 1. a village of Apulia, near the Aufidus. Canne?isis, e, adj. pertaining to Can- nae. cdno, cdncre, cecini, cantum, a. 3. to sing, sound, blow. caiithdrus, i, m. 2. a beetle. Cantium, i, n. 2 a country in the south-eastern extremity of Bri- tain, now called Kent. canto, are, dvi, dtum, freq. 1. (fr. cdno) to sing often, to sing. cantus, us, mA.a. song ; galli cantus, the crowing of the cock. cdnus, a, um, adj. hoary, gray. cdpax, dcis, adj. (fr. cdpio) contain- ing, capacious. cdpesso, ire, Ivi, itum, n. 3. (fr. ca- pio) to take, undertake, enter up- on. cdpiendus, a, um, part, of capio. cdpio, cdpere, cepi, captum, a. 3. to take, make captive ; take to one's self, enjoy. cdpitdlis, e, adj. capital, dangerous ; capitate odium, deadly hatred. cdpitolium, i, n. 2. a celebrated tem- ple and citadel at Rome on the Mons Capitol in us. capra,ae,f. 1. a goat. captlvus, a, um, adj. captive. captivus, i, m. 2. a prisoner, cap- tive. capto, are, dvi, dtum, freq. 1. (fr. co.pio,) to catch at ; auguria, to watch for auguries. captus, u, um, part, of capio. Capua, ae, f 1. the chief city of Campania in Italy. DICTIONARY. 127 caput, itis, n. 3. a head, life ; capitis damnare, to condemn to death : praecipua capita, the chief points 2. a chief city. carbonarius, i, m. 2. a collier. career, eris, m. 3. a prison. car do, inis, m. 3. a hinge, careo, ere, ui, itum, (cum ablativo) to be without, want. Cares, ium, m. pi. 3. the inhabit- ants of Caria, anciently called Leleges. Caria, ae, f. 1. a country of Asia Minor, south of Lydia. carica, ae,f. 1. a fig. carmen, inis, n. 3. a verse, song, poem. Carneddes, is, m. 3. a philosopher of Cyrene in Africa. caro, nis,f. 3. the flesh of animals. carpentum, i, n. 2. a kind of carriage, chariot, wagon. Carpitdni, drum, m. pi. 2. a people of Spain. carpo, pere, psi, ptum. a. 3. to gather, pluck, tear. Carrae, drum, f. pi. 1. a very an cient townof Mesopotamia,south- east of Edessa. Carthaginiensis, e, adj. pertaining to Carthage. Carthago, inis, f. 3. a celebrated city of Africa. cdrus, a, urn, adj. dear, precious, costly. edsa, ae, /.La cottage or cabin, hut. Casca, ae, m. 1. one of Caesar's assassins, who gave him the first blow. edseus, i, m. 2, cheese. Cassander, dri, m. 2. a Macedonian, son of Antipater. Cassiope, es, f. 1. married Cepheus. king of Aethiopia, by whom she had Andromeda. Cassius, i, m. 2. the name of many Romans. Castalius, a, um, adj. of Castalia, a fountain of Parnassus in Phocis, sacred to the Muses. castlgdtus, a. um, part, of castigo. cast.igo, are, dvi, dtum, a.lAo chas- tise, punish. castrum, i, n. 2. a castle, fort ; cas- tra, drum, a camp, encampment ; PART I. M castra ponere, to pitch a camp, encamp. casus, us, m. 4. a falling, accident, chance, occurrence. Calabathmus, i.f. 2. (^Kara^aQ^ds) a great declivity separating Cyre- naica from Egypt. Catdna, ae, f. 1. a town of Sicily, at the foot of Mount Aetna. Catdnensis, e, adj. pertaining to Ca- tana. Catienus. i, m. 2. Plotlnus, a man who burnt himself upon the fu- neral pile of his patron. Catillna, ae, m. 1. L. Sergius, a no- ble Roman, who formed a con- spiracy against his country, but was baffled in his attempts by Ci- cero. Cato, onis, m. 3. a surname of the Porcian family. Catulus, i, m. 2. the name of seve- ral distinguished Romans. catulus, i, m. 2. a young dog, whelp ; the young of other animals. Caucasus, i, m. 2. the name of the highest and most extensive range of mountains in the northern part of Asia. cauda, ae,f. 1. a tail. Co.udlnus, a, um, adj. pertaining to Caudium, a town of the Sam- nites. See faux vel furcula. caula, ae,f. 1. a sheep-cote, fold. causa, ae, /. 1. a cause, reason ; mea causa, on my account; ali- cujus rei causa, on account of a thing. 2. a matter in dispute, law- suit ; thus, causam habere cum alt- quo. cautes, is, /. 3. a rugged rock, cliff. cdveo, cdvere, cdvi, cautum, n. 2. to beware, or take heed of; cavere ab aliquo, to beware of any one. cdverna, ae,f. 1. a hollow place, ca- vern. cdvus, a, um, adj. hollow. Cecropia, ae,f. 1. the original name of Athens. Cecrops, bpis, m. 3. an Egyptian, deemed the first founder of Athens. cedo, cedere, cessi, cessum, n. 3. to give place, give way, yield, de- part ; loco alicui, to give way to any one. 128 DICTIONARY. celeber, bris, e, adj. frequented, much resorted to, famous. celebrdtus, a, urn., part, of celehro. celebritas, dtis,f. 3. celebrity, fame. celcbro, are, dvi, dtum, a. 1. to fre- quent, resort to, celebrate. celeritas, dtis,f. 3. swiftness, quick- ness, speed. celeriter, ins, rime, adv. speedily. Celeus, i, m. 2. a king of Eleusis, father to Triptolemus. Clio, are, dvi, dtum, a. 1. to hide, conceal. Celtae, drum, m. pi. 1. a name given to a part of the Gauls, whose coun try, called GalliaCeltica, was situate between the rivers Sequa- na and Garumna. censeo, ere, ui, um vel Hum, a. 2. to count, reckon ; thus, censere in- ter, to count or enrol among ; hence, 2. to estimate, judge, think. Censorinus, i, m. 2. a Roman gene- ral, sent against the Carinagini- ans. eensorius, a, um, adj. pertaining to the censor ; so eensorius (vir), one who has been a censor. census, us, m. 4. a valuation of every man's estate, a rating, tax- ing.. centeni, ae, a, distr. num. adj. every hundred. centesimus, a, um, or A. num. adj. the hundredth. centies, num. adv. a hundred times centum, ind. num. adj. pi. a hun- dred. centurio, onis, m. 3. a centurion. Ccphallenia,ae,f. l.now Cefalonia, an island in the Ionian sea, be- low Corcyra. cera, ae,f. 1. wax. Cerberus, i, m. 2. a dog of Pluto with 50 heads according to He- siod, and three according to others ; he was stationed, as a keeper, at the entrance to the in fernal regions. Cercasum,, i, n. 2. a town of Egypt Ceres, Iris, f. 3. the goddess of corn and harvests. cerno, cernere, crevi, cretum, a. 3. to distinguish, see, descry. certdmen, inis, n. 3. a contest, strife eerie, ius, issime, adv. certainly, as- suredly. certo, are, dvi, dtum, a. et n. 1. to contend, strive, fight. certus, a, um, adj. established, sure, certain. cerva, ae,f. 1. a hind. cervmus, a, um, adj. of a stag or hart. cervix, lcis,f. 3. the neck. cervus, i, m. 2. a stag. cessdtor, oris, m. 3. a loiterer, lin- gerer, idler. cesso, are, dvi, dtum, ft. 1. to give over, intermit, cease. cetcri, ae, a. See caeteri. ceterum. See caeterum. cetum, i, n. 2. any large sea-fish, a whale. Ceyx, ycis, m. 3. a king of Trachi- nia, husband of Alcyone. CKalcedon, bnis, f. 3. now Kadi- Keni, an ancient city of Bithynia, opposite Byzantium. Chaldaicus, a, um, adj. of Chaldaea, a country of Asia, between the Euphrates and Tigris. charla, ae,f. 1. paper. Chersiphron, onis, m. 3. a builder of the temple at Ephesus. Chersonesus, i, f. 2. (xepvovrjoos) a peninsula. Chilo, onis, m. 3. a Spartan philoso- pher, who has been called one of the seven wise men of Greece. cibus, i, m. 2. food. cicatrix, icis,f. 3. a scar, wound. Cicero, onis, m. 3. a native of Ar- pinum, son of a Roman knight, one of the most celebrated of the ancient orators. cicoma, ae,f. 1. a stork. Cilicia, ae,f. 1. a country of Asia Minor, on the coast of the Medi- terranean. Cimbri, drum, m. pi. 2. a people of Germany, who occupied the Chersonesus Cimbrica, or mo- dern Jutland. ductus, a, um, part, of cingo. Cineas, ae, m. 1. a Thessalian, mi- nister and friend of Pyrrhus,king of Epirus. cingo, gere, xi, ctum, a. 3. to gird, encompass, surround. cinis, eris, m. 3. ashes. DICTIONARY. 129 Cinna, ae, m. . L. Cornelius, a par tisan of Marius. during the civi wars between him and Sylla. cinndmum, i, n. 2. cinnamon. circa, prep, cum ace. about, around in the neighbourhood of. circultus, us, m. 4. a going around. circuit. circumddtus, a, urn, pari, of circum- do. circumdo, dare, dedi, oldtum, a. 1. {circum et do) to put or set around, surround, encompass. circumeo, Ire, Ivi, et ii, itum, irr. n. {circum et eo). circumjluo, ere, xi, xum, n. 3. to flow round or about. circumjaceo, ere, ui, n. 2. {circum et jaceo,) to lie about, border up- on. circumsto, stare, steti, n. 1. {circum et sto) to stand round, beset. circumvenio, enire, tni, entum, a. 4. {circum et venio) to surround, cir- cumvent, defraud. circumventus, a } um, part, of circum- venio. Ciris, is, f. 3. {fr. Keipco, to cut) a name of Scylla, daughter of Ni sus, king of Megara. It means a lark, into which she was chang- ed. Cisalplnus, a, um, adj. (i. e. qui cis Alpes est) on this side of the Alps (with reference to Rome), Cisal- pine. cista, ae,f. 1. a basket of osiers, a chest. citdtus, a, um, part, et adj. stirred up, hurried, swift. Cithaeron, onis, m. 3. a mountain of Boeotia. citb, tiiis, tissime, adv. quickly. citra, prep, cum ace. et adv. on this side. citus, a,, um, adj. quickly. civtcus, a, um, adj. {fr.civis) relat- ing to a citizen ; corona civica, a civic crown. civilis, e, adj. of a citizen, civil. civis, is, c. 3. a citizen. civitas, dtis, f. 3. a city, a state, a constitution, the right of citizen- ship. clades, is, f. 3. overthrow, destruc- tion, disaster. clam, adv. secretly ; {pr. cum ace. et abl.) without the knowledge of. clamo, are, dvi, dtum, a. 1. to cry out or aloud, to call on. clamor, oris, m. 3. a loud voice, cry, shout. clandestinus, a, um, adj. secret, hid- den. claritas, dtis,f. 3. brightness, fame. clarus, a, um, adj. clear, loud, re- nowned. Claudius, i, m. 2. the name of an illustrious patrician family at Rome. claudo, dire, si, sum, a. 3. to shut, close. claudus, a, um, adj. lame, limping. clausus, a, um, part, of claudo. clavus, i, m. 2. a nail. clemens, tis. adj. mild, merciful. dementia, ae,f. 1. mildness, mercy, clemency. Cleopatra, ae.f. 1. a queen of Egypt, daughter of Ptolemy Auletes. cloaca, ae, f. 1. a common sewer, sink. Cluentius, i, m. 2. a Roman citizen, of the family of the Cluentii. Clusium, i, n. 2. now Ckiusi, a town of Etruria, on the banks of the Clanis. clypeus, i, m. 2. a shield. Cueius, i, m. 2. a praenomen com- mon among the Romans. coactus, a, um, part, of cogo. coccyx, ygis, m. 3. a cuckoo. Codes, itis, m. 3. PvJ). Horatius } a Roman famed for his valour. coctilis, e, adj. dried, burnt ; later cu- ius, brick. coctus, a, um, part, of coquo. coelum, i, n. 2. et in plural num. coe- li, drum, m. 2. heaven, the cli- mate. coena,, ae,f. 1. supper. coepi,coepisse, def.pret. I begin, have begun, or taken in hand. coeptus, a, um, part, of coepi, begun. coerceo, ere, ui, itum, a. 2. {con et ar- ced) to keep in, confine, restrain, check, control. cogitdtio, 6nis,f. 3. a thought, deli- beration. cogitdtum,i, n. 2. a thought. cogito, are, dvi, dtum i a. 1. (for coa- gito) to think. 130 DICTIONARY. cognilus, a, um, part, of cognosco^comedendus, a, urn, part, of comedo , known. cognomen, inis, n. 3. a surname. cognosco, oscere, dvi, itum, a. 3. (con comedo, edere, edi, esum, a. 3. (con et edo) to eat up. com.es, itis, c. 3. a companion. et nosco) to know, learn, deter- ] comissor, dri, dtus sum, d. 1. to go mine judicially ; de causa, to de cide a cause. cogo, cog ere, coegi, coactum, a.3.(con et ago) to lead together, collect, compel, constrain ; cogere agmen, to bring up the rear. cohaereo, rere, si, sum, n. 2. (con et haereo) to hang together, be unit- ed to. cohibeo, ere, ui, itum, a. 2. (con et hdbeo) to hold, hold in, restrain, cohors, tis, f. 3. a cohort, the tenth part of a legion. Colchis, idis,f. 3. now Mingrelia, a country of Asia, east of the Eux- ine sea. colldbor, bi, psus sum, d. 3. (con et labor) to fall down, give way. colldre, is, n. 3. a collar, a kind of band for the neck. Collatlnus, i, m. 2. L. Tarquinius a nephew of Tarquin the Proud, husband of Lucretia. collectus, a, um, part, of colligo. cottega, ae, m. 1. a colleague. collegium,, i, n. 2. a college, society. colligo, igere, egi, ectum, a. 3. (con et lego) to gather together, col lect. collis, is, m. a hill. collbcdtus, a, um, part, of collbco. collbco, are, dvi, dtum, a. 1. (con el loco) to place, settle, colloquium, i,n. 2. conversation, con- ference. collbquor, qui. quietus vel cuius sum, d. 3. (con et Ibquor) to speak with one, converse. collum, i, n. 2. the neck. cblo, colere, colui, cultuvi, a. 3. to cul- tivate, look up to with respect, honour, inhabit. colonia, ae,f. 1. a colony. colonus, i, m. 2. a colonist. color, oris, m. 3. a colour. columba, ae,f. 1. a dove, pigeon. columbdre, is, n. 3. a dove-cot. columna, ae,f. 1. a column. comburo, urere, ussi,usium, a. 3. (for comuro, con et uro) to burn, con- sume. to a feast, to go to. comitor, dri, dtus sum, d. 1. to ac- company, follow. commembro, are, dvi, dtum, a. 1. (con et membro) to make mention of. commendo, are, dvi, dtum, a. 1. (con et mando) to commit to one's charge, commend. commeo, are, dvi, dtum, n. 1. (con et meo) to go, pass, go together. commercium, i, n. 2. commerce, traf- fic. commigro, are, dvi, dtum, n. 1. (con et migro) to migrate. comminuo, utre, ui, utum, a. 3. (con et minuo) to break in pieces, bruise, lessen. comminutus, a, um, part, of commi- nuo. commissus, a, um, part, of committo. committo, ittere, isi, issum, a. 3. (con et mitto) to join together, com- mit, consign; pugnam, to join battle ; crimen, to commit a crime. commbditas, dtis,f. 3. aptness, con- venience. commbdum, i, n. 2. profit, advan- tage. commbrior, mbri, mortuus sum, d. 3. (con et morior) to die along with. commbror, dri, dtus sum, d. 1. (conet mbror) to abide, stay, tarry. commblus, a, um, part, of commbveo. commbveo, bvere, bvi, btum, a. 2. (con et mbveo) to move together, move, stir; bellum, to begin a war. communico, are, dvi, dtum, a. 1. (fr. communis) to share with one, im- part, communicate. communis, e, adj. common. moedia medy. , ad) comoedia, ae, f. 1. (*co//w<5ra) a co- compdratus, a,um,part. of compdro. compdro, are, dvi, atum, a. 1. (con et pdro) to compare, acquire, pro- cure. compello, pellere, puii, pulsum, a. 3. (con et pcllo) to drive together, DICTIONARY. 131 drive, compel ; in fugam, to put to flight. compenso, are, avi, atum, a. 1. (conet penso) to weigh one thing against another, compensate. comperio, erire, eri, ertum, a. 4. (con et pdrio.) to find out, discover, learn. complector, cti, xus, sum, d. 3. (con et plecto) to embrace, to take hold of; complecti arnore, to love. ccmpono, 6nere,osui,ositum, a.3. (con et pono) to put together, compose perform. compositus, a, um, part, of compono. comprehendendus, a, um.part. of com- prehends, to be seized. comprehendo, dere. di, sum, a. 3. (con et prehendo) to lay hold of, com- prehend. comprehensus, a, um. part, of com prehendo. compulsus, a, um. part, of compello, condtus, a, um, part, of Conor, concedo, dere. ssi, ssum, a. 3 (con et cedo) to yield, concede, allow. conceptus, a, um, part, of concipio. concessus, a, um, part, of concedo. concha. ae,f. 1. a shell-fish, a shell. conchylium, i, n. 2. a shell-fish. concliio, are, avi, atum, a. 1. to unite, join together, conciliate, gain over, reconcile ; conciliare sibi, to acquire for one's self. concinnus, a, um, adj. well-adjusted, elegant, agreeable. concio,onis.f 3. an assembly,a meet- ing of the people. concipio, ipere, epi, eptum, a. 3. {con et capio) to conceive, draw up. concito, are, avi, dtum.freq. a. I. (con et cito) to stir up, rouse to action, excite. concito', oris, m. 3. one who rouses or stirs up. an exciter. concoquo, autre, xi, ctum, a. 3. (con et coquo) to boil, digest, concoct. Concordia, o,e,f. I. union in (corde) heart or mind, unanimity, con- cord. concredo, ere, idi, Uum, a. 3. {con et credo) to consign, confide, en- trust. concremo, are, avi, atum, a. 1. (con et cremo) to burn with, consume by fire. m2 concurro, currere, curri et cucurri t cur sum, n. 3. (con et curro) to run together ; meet. concussus, a, um, part, of concutio, concutio, tere, ssi, ssum, a. 3. {con et quatio) to shake, agitate, dis*- quiet. condendus, a, um, part, of condo. conditio, 6nis,f. 3. a state, situation, condition ; stipulation, terms of agreement. conditus, a, um, part, of condo. condo, ere, idi, Uum, a. 3. (con et do) to lay or treasure up, hide ; to lay together (as bricks in build- ing), construct, found. conduco, cere, xi, ctum, a. 3. (con et duco) to hire, bargain for, confectus, a, um, part, of conficio. confer o,ferre, tuli, latum, irr.a. (con etfero) to carry or bring together, collect; se conferre, to betake one's self, go. conficio, icere, eci, ectum, a. 3. {con etfacio) to do thoroughly, finish, complete ; do up, destroy ; senec- titte, to weaken, exhaust ; plagis, to beat severely ; helium, to ter- minate a war. confido, fidere, fisns sum, n. p. 3. to trust, put confidence in. conflatus, a, um, part, of conflo. confllgo, gere, xi, ctum, a. 3. {con et filgo) to dash one thing against another, contend, engage. conflo, are, dvi, atum, a. 1. (conetflo) to blow together, melt together, compose, unite. confluo, ere, xi, xum, n. 3. {con et fluo) to flow together, flock, crowd. confodA, odere, odi, ossum, a. 3. (con et fodio) to dig, pierce, stab. confossus, a, um, part, of confodio. confugio, ugere, ugi, ugitum, n. 3. (conet fugio) to flee to, take refuge with, have recourse to. congero, rere, ssi, stum, a. 3, {con et giro) to carry together, heap up, accumulate. congrtdior, idi, gressus sum, d. 3. (con etgredior) to go together, join battle, encounter. congregdlus, a, um, part, of congre- congrego, are. avi, dtum } a. 1. {con 132 DICTIONARY. et grex) to collect together, as- semble. conjectus, a, um, part, of conjicio. conjicio, icere, tci, ectum, a. 3. {con etjdcio) to throw together, conjec- ture. conjugium, i, n. 2. marriage, wed- lock. conjunctus, a, um, part, of conjungo. conjungo, gere, xi, clum, a. 3. {con et jungo) to join together, unite. conjurdtus, a, um, part, of conjuro conjuro, are dvi, dtum, a. 1. {con et juro) to swear together, league together, conspire. conjux or unx, ugis, c. 3. a hus- band, wife. Fr. jugo or jungo, to couple. conor, dri, dtus, sum, d. 1. to strive, endeavour, attempt. conqueror, ri, stus sum, d. 3. {con et queror) to complain, bewail, la- ment. ' conscendo, dere, di, sum, a. 3. {con et scando) to climb up, mount, as- cend. conscensus, a, um, part, of conscendo, conscieutia,ae,f. 1. joint knowledge conscience. conscisco, iscere, ivi, itum, a. 3. {con et scisco) to execute, put in execu- tion ; mortem sibi consciscere, to lay violent hands on one's self. conscius, a, um, adj. conscious, privy to. consecro, are, dvi,dtum, a. 1. {con et sacro) to consecrate, dedicate. consenesco, escere, ui, inc. 3. {con et senesco) to grow old. consentio, tire, si, sum, n. 4. {con et sentio) to be of the same opinion, agree, unite. consequor, qui, quiitus vel cutus sum, d. 3. {con et sequor) to procure, obtain. consequutus or cutus, a, um, part, of consequor. consero, erere, erui, ertum, a. 3. {con et sero) to join. conservo, are, dvi, dtum, a. 1. {con et servo) to preserve, protect. consideo, idere, edi, essum. n. 2. {con et sided) to sit together. consldo, idere, edi, essum, n. 3. {con et sido) to sit down together, en camp. consilium, i, n. 2. counsel, a plan, purpose, council ; eo consilio, ut, with the intention of, to the end that. consisto, sistere, stiti, n. 3. {con et sisto) to stand firmly, stand, con- sist. consolor, dri, dtus sum, d. 1. {con et solor) to console, comfort, solace. conspectus, a, um, part, of conspicio. conspectus, us, m. 4. a sight ; in con- spectu, in the sight. conspicdtus, a, um, part, of conspicor. conspicio, icere, exi, ectum, a. 3. {con et specio) to behold, observe. conspicor, dri, dtus sum, d. 1. to be- hold. conspicuus, a, um, adj. conspicuous, ill ustrious. constans, tis, adj. firm, steady. constituo, uere, ui, iitum, a. 3. {con et stdtuo) to set up, appoint, es- tablish. constitutus, a, um, part, of constituo. consto, stare, stiti, stdtum, n. 1. to consist of; magno, to be dear; constat, imp. it is certain, evident, known. construo, ere, xi, ctum., a. 3. {con et struo) to put together, construct, build, pile up. consuesco, escere, evi, etum, n. 3. {con et suesco) to be accustomed or used to, to be in the habit of. consuetudo, inis,f. 3. custom, usage, habit. consul, ulis, m. 3. a consul. consuldris, e, adj. pertaining to the consul ; {vir), one who has held the consulship. consuldtus, iis, m. 4. the consulship. consulo, ere, ui, turn, a. 3. to consult, deliberate. consulto, are, dvi, dtum, freq. 1. to ask advice, consult, deliberate. consumo, umere, umsi et umpsi, um- turn et umptum, a. 3. {con et sumo) to destroy, consume, waste. consumtus, vel ptus, a, um, part, of consumo. contdgiosus, a, um, adj. contagious. contemnendus, a, um, part, of con- temn o. contemno, nere, si vel psi, turn vel ptum, a. 3. {con et temno) to un- dervalue, contemn, despise. DICTIONARY. 13S contempldtus, a, um, part, of contem- plor. contemplor, dri, dtus sum, d. 1. to view steadfastly, observe, con- template. contemtim et ptim, adv. contemptu- ously, scornfully. contemtus vel ptus, a, um, part, of conternno. contemtus vel ptus, s. m. 4. contempt, scorn. cantendo, dere, di, sum or turn, a. et n. 3. to contend, engage, solicit, ask ; ad aliquem, to go to some one. contentio, 6nis,f. 3. a straining; ef- fort, exertion, contention. contentus, a, urn, adj. content, satis fled. contero,terere, trivi, trltum, a. 3. {con et tiro) to break or bruise small, wear out. continent, tis. part, et adj. adjoining, adjacent; continued, successive; temperate. 2./. 3. the continent main land. contineo, inere^ inui, entum, a. 2.{con et teneo) to hold together, contain comprehend. contingo, tingere, ttgi, tactum, a. 3. {con et tingo) to touch ; contingit (imp.) mini, it happens to me, I have the fortune. continuus, a, um, adj. continual, con- tinued, following in close succes- sion. contra, prep, cum ace. right opposite to, against ; adv. on the other hand. contractus, a, um, part, of contraho. contradlco, cere, xi, ctum, a. 3. {con- tra et dico) to speak against, con- tradict. contradictus, a, um, part, of contra- dico. contraho, here, xi, ctum, a. 3. {con ettrdho) to draw together, collect, contract. contrdrius, a, um, adj. opposite, con trary. contueor, eri, itus sum, d. 2. {con et tueor) to gaze upon, behold, sur- vey. contundo, tundere, tudi, tusum, a. 3. {con et tundo) to break, strike, bruise, crush. contusus, a,um,part. of contundo. convalesco, escere, ui, n. 3. {con et valesco) to grow strong, return to a state of health, recover. convenio, enire, eni. entum, n. ^.{con et venio) to come together, meet. converto, tere, ti, sum, a. 3. {con et verto) to turn, convert, change ; in usum suum convertere, to apply to his own use ; apply to ; conver- tere se in preces, to have recourse to entreaties: converti infugam, tony. conversus, a, um, part, of converto. convicium, i, n. 2. loud noise, abuse, reproof. covivium, i, n. 2. a banquet, enter- tainment. convoco, are, dvi, dtum, a.\. {can et voco) to call together. convolvo, vere, vi, utum, a. 3. {con et volvo) to roll together ; convolvi, to roll one's self together. cooperio, Ire, ui, turn, a. 4. {conet pdrio) to cover. copia, ae, f. 1. plenty, abundance, a swarm, multitude; pi. copiae, troops, forces. copiose, adv. plentifully, abundant- coquo, quere, xi, ctum, a. 3. to boil, bake. coquus, i, m. 2. a cook. cor, dis, n. 3. the heart. coram, prep, cum abl. in the presence of, before ; adv. face to face, open- Corey ra, ae, f. 2. now Corfu, an isl- and in the Ionian sea, on the coast of Epirus. Corinthius, a, um, adj. pertaining to Corinth, Corinthian. Corinthus, i. f. 2. an ancient city of Greece, now called Corito, on the isthmus of Corinth. Coriolanus, i, m. 2. the surname of C. Marcius, from his victory over Corioli. Corioli, drum, m. pi. 2. a town of Latium, on the borders of the Volsci. corium, i, n. 2. the skin or hide of a beast. Cornelia, ae,f. 1. a Roman lady. Cornelius, i, m. 2. the name of an illustrious family at Rome. 134 DICTIONARY. credo, dere, didi,ditum,a. 3. to credit, believe, trust. credulus, a, um, adj. easy of belief, ciedulous. Cremera, ae, /. 1. a small river of Tuscany, falling into the Tiber. et rego) to make straight, make cremo, are, dvi, atmm, a. 1. to burn, better. set on fire. corripio, ipere, ipui, eptum, a. 3.{con creo, are, dvi, atum, a. 1. to make, comix, ids, f. 3. a crow. cornu, u, n. 4. a horn. corona, ae,f. 1. a crown. corpus, oris, n. 3. a body, corpse. correptus, a, um, part, of corripio. corngo, igtre, exi, ectum, a. 3. (con et rapid) to lay hold of hastily seize. cor r 6 do, dere, si, sum, a. 3. {con et rodo) to gnaw. corrosus, a, um, part, of corrodo. corrumpo, umpire, iipi, upturn, a. 3. (con et rumpd) to waste, injure, corrupt, bribe, corruo, uere, ui, n. 3. {con et ruo) to fall together, go to ruin, decay. corruytus, a, um, part, of corrumpo. Corsica, ae, f.\. an island in the Mediterranean, north of Sardi- nia. coruscus, a, um, adj. glittering, shin- ing, bright. Corvinus, i, m. 2. a name given to M. Valerius. corvus, i, m. 2. a raven. Corycius, a, um, adj. pertaining to Corycus, a town and promontory of Cilicia Campestris ; antrum Corycium,the Corycian cave near the town. Cos. an abridgment for Consul and Consulem. Coss. an abridgment for Consules and Consulibus. Cotta, ae, m. 1. the surname of a fa mily which belonged to the gens Aurelia. crambe, es,f. 1. a sort of cabbage or cole wort, crassus, a, um, adj. thick, coarse. Crassus, i, m. 2. the surname of a family belonging to the gens Li- cinia. crater, iris, m. 3. {xparfjp) a bowl goblet ; the basin, crater, or hol- low on the top of a volcano. Crates, is, m. 3. a philosopher of Thebes in Boeotia,disciple of Di- ogenes the Cynic. credtus, a, um, part, of creo. creber. bra, brum, adj. thick, close frequent. crebro, adv. frequently. create, appoint, elect. cresco, escere, evi, etum, n. 3. to in- crease, grow. Creta, ae,f. 1. now Candia, one of the largest islands of the Mediter- ranean sea, at the south of all the Cyclades. Cretensis, e,adj. pertaining to Crete, Cretan. crimen, inis, n. 3. charge, accusa- tion, a crime. ci'inis, is. m, 3. the hair. Crixus, i, m. 3. a leader of gladia- tors. crocodilus, i, m. 2. a crocodile. crucidtus, a, um, part, of crucio. crucidtus, its, m. 4. torment, tor- ture. crucio, d,re, dvi, atum, a. 1. to tor- ture, afflict. Fr. the tortures (cru- ris) of the cross. crudelis, e,adj. savage, cruel. crudeliter, adv. cruelly. crudus, a,, um, adj. raw, rough, rude. cruentus, a, um. adj. bloody. cruor, oris, m. 3. blood, gore. crus, uris, n. 3. the leg. crux, ucis,f. 3. a cross. cubitum., i, n. 2. et cubitus, i, m. 2. the arm below the elbow, the el- bow. culex, iris, m. 3. a gnat. culpa, ae, /. 1 . a fault, offence ; blame. culyo, are, dvi, atum, a.l.to blame. cultellus, i, m. 2. a knife. cultus. a, um. part, of colo. cum. prep, cum abl. with ; adv. when ; cum. ..turn ..both. ..and. In compo- sition cum increases the force of the simple word. cunctdtio, 6nis,f. 3. delay, a linger- ing, hesitation. cuniculus, i, m. 2. a rabbit. cupiditas, dtis, f. 3, a desire eager- ness. DICTIONARY. 135 cupldo, %nis,f. 3. desire. cupidus. a, um, adj. desirous. cupio, ere Ivi. et ii, ikim, a. 3. to desire. cur, adv. why 1 for what reason 1 cur a, ae,f. 1. care, solicitude, anx- iety. Cures, item, f. pi. 3. a town of the Sabines, of which Tatius was king. The inhabitants, called Quirites, were carried to Rome. curia, ae, f. 1. a curia, one of the thirty parts into which Romulus divided the Roman people ; a place of meeting, the senate- house. Curiatii, drum, m. pi. 2. a family of Alba, carried to Rome by Tullus Hostilius, and entered among the patricians. The three Curiatii, who engaged the Horatii, were of this family. euro, are, dvi, dtum, a. 1. to take care of attend to, be concerned about. eurro, currere, cucurri, cursum, n. 3. to run. currus, us, m 3. a chariot. Cursor, oris, m. 3. L. Papirius, an illustrious citizen of Rome. cursus, us, m. 4. the act of running, running; a course. curvus, a, um, adj. curved, crook- ed. custodia, ae, f. 1. the act of keep ing, a guard, guard-house, pri- son. custodio, ire, Ivi, IPum, a. 4. to guard. rustos, odis, m. 3. a guard, keep- er. cutis. is,f. 3. the skin. cyaneus, a, um, adj. (kvolvios) of a bright blue, azure. Cyclddes, um,f. pi. 3. a name given to certain islands of the Aegaean sea, that surround Delos, as with a circle (k-vkX^). Cyclopes, um, m. pi. 3. a race of men of gigantic stature, who in- habited the western parts of Si- cily. Cydnus, i, m. 2. a river of Cilicia Campestris, which falls into the sea a little below Tarsus, CylUne, es,f. 1. a mountain of Ar- cadia. cymba, ae,f. 1. a boat. cymbdlum, i, n. 2. a cymbal, hollow musical instrument of brass. Cynicus, i, m. 2. a Cynic, one of the Cynici, a sect of philosophers founded by Antisthenes. Cynocephdlae, drum, f. pi. 1. emi- nences in Thessaly. Cynocephdli, orurn, m. pi. 2. a na- tion in India, who have the head of a dog. according to some tra- ditions ; probably a species of baboons. Cynocephdlus , i, m. an Egyptian deity. Cynossema, dtis, n. 3. a promontory of the Thracian Chersonesus. Cynthus, i, m. 2. a mountain of Delos. Cyrenaeus, a, um, adj. pertaining to Cyrene. Cyrenaica, ae, f. 1. a country of Africa, east of the Syrtis Minor. It corresponds with the modern Barca. Cyrene, es, et Cyrenae, drum, f. 1. the capital of Cyrenaica. Cyrencnsis, e, adj. pertaining to Cyrene. Cyrnus, i, m. 2. (Kvpvos) a name of Corsica. Cyrus, i, m. 2. a king of Persia. Cyzlcus, i,f. 2. an island of the Pro- pontis ; a town upon the island. D. Daedalus, i, m. 2. an Athenian, the most ingenious artist of his age. damnandus, a, um, part, of damno. damndtus, a, um, part, of damno. damno, are, dvi, dtum, a. 1. to con- demn ; damnare capitis, to con- demn to death. damnosus, a, um, adj. hurtful, pre- judicial, injurious. Danaus, i, m. 2. a son of Belus and brother of Aegyptus, who esta- blished himself on the throne of Argos. He was the first of the race of the Belldes. dandus, a, um, part, of do. Danuhius, i, m. 2. the Danube^ the 136 DICTIONARY. largest river in Europe, except the Rha or Volga. daps, ddpis,f. 3. a banquet, repast, meal. Dardania, ae, f. ■ 1. a district of Troas, in the north-western part of Asia Minor, extending from Abydos to the promontory of Rhoeteum. ddturus, a, um, part, of do. ddtus, a, urn., part, of do. de, prep. c. abl. of, from, outof,touch- ing, concerning. dea, ae,f 1. a goddess. debelldtus, a, um, part, of debello. debello, are, dvi, dtum, a. 1. (de et bello) to finish a war, vanquish, subdue. debeo, ere, ui, itum, a. 2. to owe, be in debt, be obliged. debilis, e, adj. feeble, infirm. debilito, are, dvi, dtum, a. 1. to ener- vate, enfeeble. debitus, a, um, part, owing, due. dice do, dere, ssi, ssum, n. 3. (de et ctdo) to go away, withdraw, yield, depart this life, die. decemvir, i, m. 2. one of ten men appointed to execute jointly any public commission ; thence called Decemviri. decemo, cernere, crevi, cretum, a. 3. (de et cerno) to judge, determine, decree, contend ; bellum alicui, to delegate to one the command of a decumbo, umbere, cubui, ubitum, n. 3. (de et cubo) to lie down. decurro, cur r ere, curri et cucurn t cursum, n. 3. (de et curro) to run down, flow down. deditio, onis.f 3. a yielding up, sur- render. deditus, a, um, part, of dedo. dedo, dere, didi, ditum, a. 3. to give up, surrender. That is, (Do) I give (de) away from myself. dediico, cere, xi, ctum, a. 3. (de et diico^ to bring down, lead forth. deductus, a, um, part, of deduco. defatigdtus, a, um, part, of defatigo. defatigo, are, dvi, dtum. a. 1. (de et faligo) to weary out, fatigue. defeclio, onis, f. 3. et defectus, its, m. 4. a deficiency, want ; also, an eclipse (of the sun or moon). defendo, dere, di, sum, a. 3. (de et fendo, to hit) to hit off, ward off; protect, defend. defensus, a, um, part, of defendo. defer o, ferre, tuli, latum, irr. a. (de ctfero) to carry down or along, bring, bestow. deficio, icere, eci, ectum, a. et n. 3. (de etfdcio) to decrease, fail, be wanting. defleo, ere, evi, Hum, a. 2. (de etfleo) to bewail, lament, deplore. defiuo, uere, uxi, uxum, n. 3. (de et fluo) to flow down. defodio. odere, odi. ossum, a. 3. (d* etfodio) to dig, bury. war. decerpo, ere, si, turn, a. 3. (de et carpo)\deformis, e, adj. deformed, ugly to pluck off, take away, lessen, ideformitas dtis.f. 3. deformity. decido, idere, idi, n. 3. (de et cado) defossus, a, um, part, of defodio. to fall from or down, fall. decimus, a, um, ord. num. adj. the tenth. Decius, i, m. 2. a name among the Romans. decldro, are, dvi, dtum, a. 1. (de et cldrd) to declare, show clearly, manifest. defunclus, a, um, part, of defungor, (vita) dead. defungor, gi, ctus sum, d. 3. (de et fungor) to perform, be freed from. dego, gere, gi, a. et n. 3. (for deago. i. e. vitam, aetatem, tempus,) to lead, pass, spend, dwell. decoctus, a, um, part, of decoquo. degusto, are, dvi, dtum, a. 1. (de et decoquo, quere, xi, ctum, a. 3. (de et gusto) to taste. coquo) to boil, boil away. deinde, adv. after that, next in decorus, a, um, adj. comely, beauti- order. ful, decorous, decorated. decretus, a, um, part, of decemo. deer e sco, crescere, crevi, cretum, n. 3. (de et cresco) to decrease, wear' Minor by Pompey. away. \dejectus, a, um, part, of dejicio. Deiotdrus, i, m. 2. first distinguished as tetrarch of Galatia, and after- wards made king of Armenia DICTIONARY. 137 dejicio, icere, eci, ectum. a. 3. {de et jdcio) to throw down. deldbor, bi, psus sum, d. 3. {de et labor) to fall or slide down. delapsus, a, um, part, of delabor. deldlus, a, um, part, of defero. delecto, dre, dvi, alum, a. 1. (fr. de- licto, delectum,fr. lacio) to delight, please. delectus, a, um, part, of deligo. delendus, a. um, part, of deleo. deleo, ere, evi, etum, a.2. to blot out. efface, destroy. dcletus, a, um, part, of deleo. deliciae, drum,/. 1. delights, luxu- ries. delictum, i, n. 2. a fault. Fr. delin- quo, delictum, a failure in duty. deligo. igere, egi : ectum, a. 3. {de et lego) to choose out. select. Delphicws, a. um, adj. pertaining to Delphi. Delphi, drum, m. pi. 2. now Caslri, a town of Phocis, famous for a temple and oracle of Apollo. delphinus, i, m. 2. (AeAiV) a dol- phin. Delta., ae, f. 1. that part of Egypt near the Mediterranean, be- tween the Canopic and Pelusiac mouths of the Nile. It was so called from its resemblance to the form of the fourth letter of the Greek alphabet, A. delubrum-, i, n. 2. {fr. deluo, to cleanse, purify) an altar, temple, or" sacred place. Delus vel-os, i, f. 2. an island of the Aegaean, situate in the centre of the Cyclades, the birth-place of Apollo and Diana. Demardtus, i. m. 2. a rich citizen of Corinth, father of Lucumo, after- wards Tarquinius Priscus. demergo, gtre, si, sum, a. 3. {de et mergo) to plunge, sink, drown. demersus. a. um, part, of demergo. Demetrius, i, m. 2. a prince of Ma- cedonia. deniissus, a. um, part, of demitto. demitto ittere, Isi, issum, a. 3. {de et mitto) to throw or send down. Democritus, i, m. 2. a celebrated phi- losopher of Abdera, commonly' known under the appellation ofj the laughing philosopher. demonstrdturus, a, um, part, of de- monstro. demons tro, are, dvi, dtum, a. 1. {de et monstro) to point out, show, de- monstrate. Demosthenes, is, m. 3. a celebrated orator of Athens, born B. C. 381. demum, adv. at length, in fine, only, merely. deni, ae, a, distr. num. adj. pi. every ten. denique, adv. in fine, lastly. dens, lis, m. 3. a tooth. densus, a, um } adj. thick, close. Dentdtus, i, m. 2. Siccius, celebrat- ed for the large number of re- wards which he earned by his valour. denuntio, are, dvi, dtum, a. 1. {de et nuntio) to denounce,declare,fore- warn. depascor, ci, tus sum, d. 3. (de etpas- cof) to feed upon, eat up. depingo, ngere, nxi, ctum, a. 3. {de et pingo) to paint, depict, figure. deploro, are, dvi, dtum, a. 1. (de et ploro) to deplore, lament, be- wail. depono, onere, osui, bsitum, a. 3. (de et pono) to lay or put down. depopuldtus, a, um, part, of depapu- lor. depopulor, dvi, dtus sum, d. 1. {de et populor) to lay waste, ravage, de- populate. deprehendo, dere, si, sum, a. 3. {de et prehendo) to seize, catch, take unawares. deprehensus, a, um, part, of depre- hendo. depulso, are, dvi, dtum, freq. 1. (de etpulso) to drive down or away. descendo, dere, di, sum, n. 3. {de et scando,) to descend. descrlbo. here, psi, plum, a. 3. (de et scribo) to describe, arrange, dis- tribute. desero, rere, rui, rtum, a. 3. (de et sero) to abandon, forsake. desertum, i, n. 2. a desert. desertus,a,um, part. et. adj. forsaken, lonely, uninhabited, waste. desiderium, i, n. 2. a longing for, desire ; grief for the want of, re- gret. 138 DICTIONARY. disino, sinere, slvi et sii, sltum, a. et n. 3. (de et sino) to cease, leave off, give over, abandon. desptrdtus, a, um, part, of despero despero, are, dvi. dtum, a. 1. {de et spero) to despair of. desponsdtus, a, um, part, of despon- so. desponso, are, dvi, dtum, a. 1. freq. (fr. despondeo,) to promise in marriage, betroth. destino, are, dvi, dtum, a. 1. to make fast, fix, assign, appoint, aim at. desum, esse, fui, futurus, irr. n. {de et sum) to be wanting, fail. deterior, adj. comp. deterrimus, sup. (no positive), {fr. dettro) worse. deterreo, ere, ui, itum, a. 2. (de et terreo) to deter, frighten, discour- age. detestor, dri, dtus sum, d. 1. {de et testor) to detest. detractus, a, um, part, of detraho. detrdho, here, xi, ctum, a. 3. {de et traho) to draw down or off, to take away. detrlmentum, i, n. 2. damage, loss. Fr. detrilum, supine of dettro. deus. i, m. etf. (Qeds) God, a deity divinity. deveho, here, xi, ctum, a. 3. (de et veho) to carry down, convey, transport. devexus, a, um, adj. inclining down wards, sloping. dtvictus, a, um, part, of dexinco. devmco, vincere, vici, victum, a. 3. (de et vinco) to conquer, van quish. devolo, are, dvi, dtum, n. 1. (de et volo) to fly down, fly away. devorandus, a, um, part, of devoro. devordtus, a, um, part, of devoro. devoro, are, dvi, dtum, a. 1. (de et voro) to devour, eat up. devotns, a, um, part, of devoveo. devoveo, overe, ovi, otum, a. 2. {de et voveo) to vow, doom, devote, offer up, immolate. dexter, ter a, et tra,terum, ettrum, adj. right, on the right hand. dextra, ae,f. 1. the right hand. diadema, atis, n. 3. (SidSn^a) a di- adem. Diagcras, ae, m. 1. an athlete of Rhodes, 460 B. C. He saw his three sons crowned the same day at Olympia, and died through excess of joy. dialectus, i'f. 2. a dialect. Diana, ae,f. 1. the sister of Apollo. dico, are, dvi, dtum, a.l.to assign, dedicate, consecrate. dlco, cere, xi, ctum, a. 3. to say, tell, speak. dictator, oris, m. 3. {fr. dido) a chief magistrate elected on extraordi- nary occasions, and vested with absolute authority; a Dictator. dido, are, dvi. dtum, a. 1. {freq. of dico) to speak or dictate what an- other may write. dictum, i, n. 2. a word, saying, ex- pression. dictus, a, um, part, of dlco. dies, Bi, m. vel f. in sing. m. in pi. 5. a day. differo, differre, distuli, dildtum, irr. a. etn. to carry hither and thither, be different. difficile, adv. with difficulty. difficilis, e, adj. difficult. For dis- facilis; dis contradicts, as in dis- similis. difficultas, atis, f 3. difficulty, trou- ble, a bad condition. digitus, i, m. 2. a finger, a finger's breadth. digndtus, a, um, part, of dignor. dignitas, atis, f. 3. dignity, rank, honour. dignor, dri, dtus sum, d. 1. to think {dignum) worthy; to think a thing worthy to do, deign to do. dignus, a, um, adj. worthy, deserv- ing of. dildnio, are, dvi, dtum, a. 1. (di et lanio) to tear or rend in pieces, mangle. diligens, tis, adj. {fr. dlligo) fond of, partial to a pursuit, diligent, attentive. dlligenter, adv. {ius,issime)di\igent- \y, attentively. dlligo, igere, exi, ectum, a. 3. to es- teem highly, love. For dilego, to choose one apart from oth- ers. dimicdtio, 6nis,f. 3. a flight, encoun* ter, contest. dlmicdtus, a, um, part, of dlmico. dimico, are, dvi, (rarely ui,), dtum t DICTIONARY. 139 a. 1. (di et micoi) to fight, encoun- ter, contend. dlmissus, a, um, part, of dlmitto. dlmittendus, a, um, part, of dlmitto, dlmitto, ittere, Isi, issum, a. 3. (di et mitto) to let go, dismiss. Diogenes, i, m. 3. a celebrated Cy- nic philosopher of Sinope. Diomedcs, is, m. 3. a king of Aetolia, one of the bravest of the Grecian chiefs in the Trojan war. diphthongus, i, f 2. a diphthong. diremturus, a. um, part, of dirimo. direptus, a, um, part, of dlripio. dirimo, imere, emi, emtum xel emp- tum, a. 3. (dis et emo) to divide, separate, determine. dlripio, ipere, ipui, eptum, a. 3. (di et rdpio) to plunder, spoil, pillage, dlruo, uere, ui, utum, a. 3. (di etruo) to overthrow, destroy. dlrus, a, um, adj. dreadful, dire, por- tentous. dlrutus, a,, um, part, of dlruo. discedo, dere, ssi, ssum, n. 3. (dis et cedo) to go away, depart. discendus, a, um, part, of disco. discerpo, pere, psi, ptum, a. 3. (dis et carpo) to tear in pieces, rend. discerptus, a, um, part, of discerpo. disciplina, ae,f. 1. instruction, dis- cipline. discipulus. i, m. 2. (fr. disco)a, learn- er, pupil. disco, discere, didlci, a. 3. to learn. discordia, ae,f. 1. discord, disagree- ment. discordo, are, dvi, dtum, n. 1. to be at variance, disagree, differ. discrepo, are, dvi vet ui, n. 1. (dis et crepo) to differ in sound, vary, dis- agree. diserte, adv. clearly, expressly, elo- quently. disputdtio, onis, f. 3. a learned dis- cussion, discourse. dissimilis, e, adj. (dis et siinilis) m> like, dissimilar. distinctus, a, um, part, of distinguo, distinguo, guere, xi, ctum, a. 3. (di et stinguo) to distinguish by marks, mark, adorn. disto, stdre, n. 1. (di etsto) to stand apart, be distant. distribuo, uere, ui, utum, a. 3. (dis et tribuo) to divide, distribute. ditior, v. dives. ditissimus, v. dives. diu, adv. (diutius, diutissime.) for a long time. diurnus, a, um, adj. (fr. diu) diur- nal, daily. diutinus, a, um, adj. (fr. diu) last- ing. diuturnitas, dtis,f. 3. length of time, long duration. diuturnus, a, um, adj. (fr. diu) last- ing. dlvello, vellere, velli, (saepius quam vulsi), vulsum, a. 3. (di et vello) to pull asunder, disjoin, pull off. dlversus, a, um, adj. different. dives, itis, (ditior for dlvitior, di' tissimus for dlvitissimus) rich, wealthy. dlvido, idere, Isi, isum, a. 3. to di- vide. dlvlnus, a, um, ^'.relating to(ZHi;i) the Gods, divine. dlvlsus, a, um, part, of dlvido. dlvitiae, drum, f. pi. 1. (fr. dives- itis) riches. divulsus, a, um, part, of dlvello. do, dare, dedi, datum, a. 1. (fr. Jow, Sco) to give ; dare viam, to give way ; dans, a giver ; poenasdare 1 to suffer punishment ; crimini, to accuse. doceo, ere, ui, turn, a. 2. to teach. docilitas, dtis, f. 3. aptness to learn, docility. djoctrlna, ae, f 1. instruction. The art of making (doctum) learned. doctus. a, um, part, of doceo. disputo, are, dvi, dtum, a. I. to de- bate, argue. Said of persons who in discourse (putant diversa) dire^Dddona, ae, /La famous city of of opposite sentiments. Epirus ; with a forest in the neigh- dissemino, are, dvi, dtum, a. 1. to bourhood,situate near the sources spread abroad. of the Acheron. dissero, ere, ui, turn, a. 3. to say, de- doleo, ere, ui, itum, n. 2. to grieve, bate, discuss. sorrow, be in pain. dAssidium, i,n. 2. (fr. dissideo ,to dis- dolor, oris, m. 3. (fr. doleo) grief, agree with) disagreement. i pain. PART I. N 140 DICTIONARY. dolus, i, m. 2. (AoXos) a device, art- ful contrivance, wile. domesticus, a,um, adj. appertaining to (domum) a house, domestic domicilium, i, n. 2. (fr. domus) a house, place of abode. domina, ae,f. 1. a mistress {domiis) of a house. domindtio, onis, f. 3. dominion, des- potism, tyranny, dbminus, i, m. 2. a master {domus) of a house ; master, lord. domitus, a, urn, part, of dbmo. domo, are, ui, itnm, a. 1. (/r. Safxau, w) to subdue, vanquish, break or tame wild animals. domus, i et us, 2. et 4. (Afyo?) a house. dondtus, a, um, paH. of ^6710. donee, adv. while, until. dono, are, dvi, dtum, a. 1. to give, bestow freely, present. donum, i, n. 2. a gift. Doricus, a, um, adj. pertaining to the Dorians, Doric. dormio, Ire, Ivi, Hum, n. 4. to sleep dorsum, i, n. 2. the back. dos, dotis, f. 3, (Aws) a marriage- portion, dowry. draco, onis, m. 3. (Apaxcov) a dragon. Druidae, drum, m. pi. 1. the Druids, priests of Britain and Gaul. A Celtic word. dubitdtio, onis, f. 3. a doubting ; doubt, hesitation. dubito, are, dvi, dtum, n. 1. {dubius) to be in doubt, hesitate. dubium, i, n. 2. doubt ; sine et pro- cul dubio, without doubt, beyond a doubt, doubtless. ducendus, a, um, part, of duco. ducenti, ae, a, card. num. adj.pl. two hundred. duco, cere., xi, ctum, a. 1. to lead, cany, draw; uxorem, to marry; exequias, to discharge the last duties to any one. ductus, a, um, part, of duco. Duillius, i, m. 2. C. Nepos, a Roman consul, the first who obtained a victory over the naval power of Carthage, B. C. 260. dulcis, e. adj. sweet. dum, adv. as long as, whilst, until duo, ae, o, card. num. adj. pi. (AxJo) two. duodecim, card. num. adj. pi. ind. twelve. duodecimus, a, um, ord. num. adj. the twelfth. duodeviginli, card. num. adj. ind. two from twenty, eighteen. duritia, ae,f. 1. vel durities, iei, f, 5. (durus) hardness. diirus, a, um, adj. hard, harsh, se- vere. dux, duds, c. 3. (fr. duco, ducci) a leader, guide, general. Dionysius, i, m. 2. the 1st, or the elder, a tyrant of Syracuse. The 2nd, surnamed the younger, was son of the 1st, and succeeded his father as tyrant of Sicily. E. e, ex, prep. c. abl. (e£) from, out of, among. ebibo, ibere, xbi, ibitum, a. 3. (eet bibo) to drink up. ebrietas, dtis,f.3. {fr. ebrius, drunk) drunkenness. ebur, oris, n. 3. ivory. edico, cere, xi, ctum, a. 3. {e et dico) to speak out, declare publicly, announce. editus, a, um, part, of edo. edo, dere, didi, ditum, a. 3. {e et do) to give out, publish, proclaim; spectaculum, to give an exhibi- tion ; slragem, to make a slaugh- ter, to overthrow. edo, edere, vel esse, edi, esum, irr. a. (iSco) to eat. eduedtus, a, um, part, of educo. educo, are, dvi, dtum, a. 1 (/r. duco) to bring up, educate. educo, cere, xi, ctum, a. 3. (e et duco) to lead forth. efficio, icere, eci, eclum, a. 3. (e et fdcio) to bring to pass, accomplish, make. effigies, iei,f. 5. an image. efflo, are, dvi, dtum, a. I. (e etflo) to breathe out ; animam, to breathe one's last, die. effugio, ugere, ugi, ngitum, a. et n. 3. (e etfugio) to fly from, fly away, escape. effundendus, a, um, part, of effun- do. effundo, f under e, fudi, fiisum, a. 3. DICTIONARY. 141 (e et fundo) to pour out, spill, waste. effusus, a, um, part, of effundo. egeo, ere, ui, n. 2. to be in want of, want. Egeria, ae, f. a nymph of Aricia in Italy, who was courted by Numa, and according to Ovid be- came his wife. egero, rere, ssi, stum, a. 3. (e et gero) to carry out. cast out. egestus, a, um part, of egero. ego, mei, pro. I. egredior, di, ssus sum, d. 3. (e et grddior) to walk out, go forth. egregie, adv. in a distinguished manner. egregius, a, um, adj. eminent, sur- passing ; one chosen {e grege) out of the flock. egressus, a, um, part, of egredior. eldbor, bi, psus sum, d.o. (e et labor) to slide away, escape, disappear. elapsus, a, um, part, of eldbor. Elephantis, idis,f. 3. an island and city of the Nile in Egypt. elephantus, i. m. 2. et elephas, antis, m. 3. an elephant. Eleusinii, drum, m. pi. 2. the inha- bitants of Eleusis. Eleusis et -in. Inis, f. 3. a town of Attica, celebrated for the festivals of Ceres. elido, dere, si., sum, a. 3. {e etlaedo) to dash in pieces, crush. cligo, igere, egi, ectum, a. 3. (e et lego) to pick out, select. eloquens, tis, adj. -ntior, -ntissimus, eloquent. eloquentia, ae, f. 1. eloquence. eloquor, qui, quutus vel cutus sum, d. 3. (e et loquor) to speak out or plainly, say. 6luceo, cere, xi, n. 2. (e et luceo) to shine forth. Zmergo, gere, si, sum, n. 3. (e et mergo) to come out, rise up, emerge. emineo, ere, ui, n. 2. {e et mdneo) to rise above, be conspicuous, be eminent. emitto, ittere, Isi, issum, a. 3. {e et mitto) to send forth; in mare emitti, to empty into the sea. emo, emere, emi, emtum vel emptum, a. 3. to take ; as in demo, adimo, buy, purchase. embrior, mbri, mortuus sum, d. 3. to die. emtus vel emptus, a, um, part, of emo. enascor, nasci, ndtus sum, d. 3. (e et nascor) to spring from, grow up, be born of. endtus, a, um, part, of enascor. nneco, are, ui, turn, vel dvi, dtum, a. 1. (e et neco) to kill, slay. enervo, are, dvi, dtum, a. 1. to weak- en, enervate. enim, adv. for, indeed. Enna, ae,f. 1. a town of Sicily, situ- ate on an eminence in the middle of the island. Ennius, i, m. 2. an ancient poet, born at Rudiae in Calabria, flou- rished towards the close of the first Punic war. enuntio, are, dvi, dtum, a. 1. {e et nuntio) to pronounce, publish, de- clare. eo, Ire, Ivi, itum, irr. n. (ecu) to go. ed, adv. thither, so far. Eous, i, m. 2. Lucifer, the morning star. Eous, a, um, adj. ('H£os fr. 'Hwj the morning) of the morning, eastern. Epaminondas, ae, m. 1. a famous Theban, descended from the an- cient kings of Boeotia. EpMsus, i, m. 2. a city of Ionia, famous for a temple of Diana, one of the seven wonders of the world. Ephialtes, is, m. 3. a giant, son of Neptune and brother of Otus. They were called Aloides, from their reputed father Aloeus. Epimenides, is, m. 3. an epic poet oi Crete, contemporary with Solon. Eplrus, i, f. 2. a country of Greece, to the west of Thessaly, lying along the Hadriatic. epistbla, ae, f. 1. (eTrto-roX)?) an epis- tle, a letter. epitome, es.f. 1. (e-mroufi) an abridg- ment, abstract. epitlae, drum,/. 1. (for edxpulae,fr, edo) food, a feast, banquet. epulor, art, dtus, sum, d. 1. to feast, banquet. 142 DICTIONARY. eques, His, m. 3. a horseman knight. equidem, conj. indeed, truly, for my part. equitdtus, its, m. 4. cavalry. equito, are, dvi, dtum, a. 1. to ride. equus, i, m. 2. a horse. erectus, a, um, adj. et part. (fr. eri- go) raised up, upright, erect. erepius, a, um, part, of ertpio. erga, prep. c. ace. over against, to- wards. ergo, conj. on account of, there fore. erigo, igere, exi, ectum, a. 3. (e et rego) to set upright. erindceus, i, m. 2. a hedge-hog. eripio, ipere, ipui, eptum, a. 3. (e et rapio) to take away by force. erro, are, dvi, dtum, n. 1. to wander, stray, err. erodo, dere, si, sum, a. 3. (e et ro- do) to gnaw off, eat into, con- sume. eriidio, ire, ivi, et ii, itum, a. 4. to instruct, inform. E rudi doctum facio. eruditio, onis, f. 3. a teaching, in- struction, learning. eruditus, a, um, part, of erudio. esurio, Ire, ivi, itum, n. 4. {fr. esu- rus,fr edo) to desire to eat, be hungry. et, conj. and, also, even; et...et, both. ..and. etiam, conj. also; with the comp even. For etjam, and now, now further. Etruria, ae,f. 1. a celebrated coun- try of Italy, lying to the west of the Tiber. Etrusci, drum, m. pi. 2. the inhabit ants of Etruria. Etruscus, a, um, adj. pertaining to Etruria. Euboea, ae, f. 1. now Negroponte, an island of the Aegaean, on the eastern coast of Greece, separat- ed from the main land by the Euripus. Eumenes, is, m. 3. a Greek officer in the army of Alexander ; the 2d, a king of Pergamus, celebrat- ed for his love of learning. Euphrates, is, m. 3. a large river of Asia, which rises in a part of the most northern chain of Taurus, joins the Tigris, and with it emp- ties into the Sinus Persicus. Euripides, is, m. 3. a celebrated tragic poet, born at Salamis the day on which Xerxes was defeat- ed by the Greeks. Euripus, i, m. 2. a narrow strait di- vid ingEuboea from the main land of Greece. Europa, ae, f. 1. a daughter of Agenor,king of Phoenicia, whom Jupiter, under the form of a bull, carried to Crete ; one of the three main divisions of the an- cient world, supposed to have taken its name from the daugh- ter of Agenor. Eurotas. ae, m. 1. a river of Laco- nia, flowing by Sparta. It is now called Vasilipotamo, a cor- ruption of Basilipotamos (king of rivers), a name given it by way of eminence. Euxinus, i, m. 2. {fr. 'Evfcvos, hos- pitable) the Euxine, an inland sea, north of Asia Minor, now the Black Sea. evddo, dere, si, sum, n. 3. (e et vddo) to go out, escape. eversus, a, um, part, of everto. everto, tere, ti, sum, a.3.(e et verto) to overturn, overthrow, destroy. evoedtus, a, um, part, of evoco. evoco, are, dvi, dtum, a. \.{eet voco) to call out, invite, summon. evolo, are, dvi, dtum. n. l.(e et volo) to fly out or away. evomo, ere, ui, itum, a. 3. {e et vomo) to vomit forth, cast out. ex, prep. c. abl. (s£) from ; v. e. exactus, a, um, fart, ofexigo. exaequo, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et aequo) to make equal or even, to equal. exdnimo, are, dvi, dtum, a. 1. {ex et animo) to deprive of life, kill. exardesco, desctre, si, n. inc. 3. to grow hot, be on fire, burn. exasperdtus, a, um, part, of exaspc- ro. exaspero, are, dvi, dtum, a. 1. to provoke, exasperate. That is, to make (asperum) sharp in tem- per. excedo, dere, ssi ) ssum } n. 3. {ex et DICTIONARY. 143 cido) to go forth, depart ; go be- yond, exceed. excello, ire, ui, n. 3. {ex et cello, to urge forward) to be high, excel, surpass. excelsus, a, um, adj. (fr. celsum, sup. of cello) high. excidium. in. 2. (fr. excido) destruc- tion, ruin, an overthrow. excido, ere, i, n. 3. {ex et cddo) to fall out. excido, dire, di, sum, a. 3. {ex et caedo) to cut or hew Out, hew down. excipio, ipire, ipi, eptum, a. 3. {ex et c&pio) to receive, take up, sus- tain. excisus, a, um, part, of excido. excitandus, a, um, part, oiexcito. excito, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et cito) to call out, stir up, awaken, cause. excldmo, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et clamo) to cry out, exclaim. excludo, dire, si, sum, a. 3. (ex et claudo) to shut out, exclude, hatch. excaeco vel -coeco, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et caeco) to make blind. excolo, cblire, cblui, cultum, a. 3. {ex et cblo) to cultivate, improve, ex- ercise. excrucio, are, dvi, dtum., a. 1. (exet crucio) to torture greatly, excru- ciate. excubiae, drum,/, pi. 1. {fr. excubo, to lie out) watches (properly, by night ;) the sentry, guard. excusdtio, onis, f. 3. an excusing, excuse, defence. exido, idire et esse, edi, isum, irr. a. (ex et ido) f o eat up. exemplum, i, n. 2. an example. exiquiae, V. exsiquiae. exerceo, ire, ui, itum. a. 2. (exetar- ceo, vel fr. i&pyeu)) to exercise, practise ; odium, to hate ; agros, to till a field. exercitus, us, m. 4. an army. Fr. part, of exerceo, as being trained and exercised. exhaurio, rlre, si, stum, a. 4. (ex et haurio) to draw out, exhaust. exigo, igire, igi, actum, a. 1. (ex et ago) to lead or thrust out, ba- nish, n2 exiguus, a, um, adj. slender, small. exilis, e, adj. slight, small, feeble. exilium, i, n. 2. (for exulium,fr. exul, an exile) banishment. eximie, adv. remarkably, excellent- eximius, a, um, adj. (fr. eximo, to choose out) choice, excellent, re- markable. existimdtio,6nis,f. 3. opinion, credit^ honour. existimo, are, dvi, dtum, a. 2. (ex et aestimo) to think, esteem, judge. exitium, i, n. 2. {fr. sup. of exeo) ruin, destruction. exitus, us, m. 4. a going out, event, issue. exoptdtus, a, um, adj. greatly wished or longed for. exordtus, a, um, part, of exoro. exbrior, or iris, oriri, ortus sum, d. 3. et 4. {ex et brior) to rise, arise, spring up. exorno, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et orno) to adorn, embellish. exoro, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et or 6) to pray earnestly, gain by en- treaty. exortus, a, um, part, of exorior. expecto vel -specto, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et specto) to look for, wait for. expedio, Ire, Ivi, Itum, a. 4. to disen- tangle, rid, prepare, equip. That is, to take one's {pedem) foot (ex) out of confinement. expiditio, onis,f. 3. (fr. expedio) a military expedition. expello, vellire, pilli, pulsum, a. 3, (ex et pello) to drive out, ba- nish. expers, tis, adj. for expars, being without any part in a concern, without, destitute. expetendus, a, um, part, of expeto. expito, ire, ivi, et ii, itum, a. 3. (exet peto) to seek out, long for. expio, are, dvi, dtum, a. 1. to expi- ate, atone for. expleo, ire, ivi, itum, a. 2. (ex etpleo) to fill up. explico. are, dvi, dtum, et ui, itum, a. 1. (ex etplico) to unfold, devel- ope, explain. explordtor, oris, m. 3. (fr. explora, a spy, scout. 144 DICTIONARY. expblio, ire, ivi, itum, a. 4. to polish well, finish, adorn. expono, onere, osui, ostium, a. 3. (ex etpono) to set forth, explain. exprobo, are, dvi, dtum, a. 1. to up- braid, reproach. expugndtus, a, um, part, of expug- UO. expugno, are, dvi, dtum, a. 1. (exet P'wgno) to take by storm or as- sault, conquer. expulsus, a, um, part, of expello. cxsequiae, drum, f. 1. pi. funeral solemnities; properly, a following to the grave,/r. sequor. exsequor, qui, quutus, vet cuius sum, d. 3. (ex et sequor) to follow, pur- sue, prosecute. exsilio, ire, ui et ii, ultum, n. 4. (ex et salio) to spring forth. exspecto, V. expecto. exspiro vel -piro, are, dvi, dtum, a. 1. (ex et spiro) to breathe out. expire. exstinctus, vel -tinctus, a, um, part. of exstinguo. exstinguo vel-tinguo, guere, xi, ctum a. 3. (ex et stinguo) to put out, extinguish, kill ; extingui morbo. to die a natural death. exstructus vel -tructus, a, um, part. of exstruo. exstruo vel -truo, ere, xi, ctum, a. 3 (ex et struo) to build up. exsurgo, gere, rexi, rectum, n. 3. (ex et surgo) to rise, rise up. exter vel exterus, a, um, adj. -tirior, -timus, of another country, fo- reign. externus, a, um, adj. outward, ex- ternal. exto vel -sto, are, Ui, atum, n. 1. (ex et sto) to appear or be above, re- main, exist. extorqueo, quere, si, turn, a. 2. (ex et torqweo) to wrest from, extort. extra, prep. c. ace. without, beyond. extractus, a, um, part, of extraho. extraho, here, xi, ctum, a. 3. (ex et traho) to draw out, extract. extrtmus, a, um, adj. sup. of exterus, the utmost, last ; extrema senec- tus, extreme old agp F. fdba, ae, /. 1. a bean. fdber, ri, m. 2. (for fdciber,fr. facto) a workman, artificer. Fabius, i, m. 2. the name of a no- ble and powerful family at Rome, who derived their name from faba, a bean, because some of their ancestors cultivated it. fabrica, ae,f. 1. (fr. fdber) a shop, the art of framing or forging. Fabricius, i, m. 2. Caius Luscinus, a Roman general, distinguished by his consummate knowledge of military affairs, and his incor- ruptible fidelity. fabrico, are, dvi, dtum, a. 1. (fr. fd- ber) 10 make, frame, forge, con- struct. fdbula, ae, f 1. (fr. for, faris) a re- port, tale, fable, play. fdbulosus, a, um, adj. fabulous. faciendus, a, um, part, of facio. fades, iei, f 5. (fr. facio, as species fr. specio) the make, appearance, countenance. facile, ius, lime, adv. easily. f acinus, oris, n. 3. (fr. facio) a deed. facio, faclre, feci, factum, a. 3. to make, do, value ; pluris, to value higher ; fac, imper. take care. factum, i, n. 2. a deed, action. facturus, a, um, part, of facio. f actus, a, um, part, oifio. faex, faecis, f. 3. lees, dregs. Falerii, drum, m. pi. 2. now Falari, a town of Etruria, of which the inhabitants were called Falisci. Falernus, i, m. 2. a fertile plain of Campania, with a mountain, fa- mous for its wine. Falernus, a, um, adj. pertaining to Falernus, Falernian. Falisci, drum, m. pi. 2. the inhabit- ants of Falerii. fallo, fallere, fefelli, falsum, a. 3. to deceive, escape the notice of. falsus, a, um, adj. deceitful, faith- less, false. fama, ae, f. 1. ((pfjftrj) report, rumour, fame. DICTIONARY. 14c fdmelicus, a, um, adj. hungry. fames , is,f. 3. hunger. fdmilia, ae, f. 1. (for famulia fr. famulus) the slaves belonging to a master, a family. fdmllidris, e, adj. belonging to the same (familia) family, intimate. familiar. fdmilidritas, dtis, f. 3. friendship, intimacy, confidence. femineus, a, um, adj. of a woman, womanly, /era, ae,f. 1. a wild beast. ferax, acts, adj. {fr.fero) fruitful. fere, adv. about, nearly, almost. ferinus, a, um, adj. {fera) of wild beasts. fero, ferre, tuli, latum, irr. a. (,thenameofaflourishingcom- mercial city of Spain, situate on an island of the same name, at the mouth of the Baetis. fratres, twins. gemmdtus, a, um, part, of gemmo % set with precious stones. gemmo, are, dvi, dtum, m.l.to bud, shine like precious stones. gener, i, m. 2. a son-in-law. genero, are, dvi, dtum, a. 1. to beget, produce. generositas, dtis, f 3. nobleness of mind, generosity, magnanimity. generosus, a, um, adj. born of a no- ble (generis) race, noble-heart- ed. genitrix, lcis,f 3. a mother. genitus, a, um, part, of gigno. gens, tis. /.3. a clan among the Ro- mans, nation, tribe. genus, Iris. n. 3. (Vivos) a family, race, kind. geometria, ae, f 1 . geometry. Germania, ae. f 1. an extensive country of Europe at the east of Gaul. Geivnanicus, a, um, adj. pertaining to Germany, German. Germdnus, i, m. 2. an inhabitant of Germany. 148 DICTIONARY. germdnus, a, um, adj. german ; /ra- ter, a full brother. gero, rere, ssi, slum, a. 3. to bear, carry, do ; res, to do actions ; odi- um, to entertain hatred; onus, to bear a burden. Geryon, onis, m. 3. et Geryones, ae, m. 1. a celebrated monster who lived in the island Erythia, near Gades. gesto, arc, dvi, dtum, a. 1. freq. of gero, to bear, carry. gestus, a, um, part, of gero ; res ges- tae, exploits. Getae, drum, m. ph 1. a tribe of Scythians remarkable for their strength and fierceness. gigas, antis, m. 3. (JOiyas) a giant. gigno, gignere, genui, geniium, a. 3. to beget, produce. glaber, bra, brum, adj. smooth, bald glades, ei,f. 5. ice. gladiator, oris, m. 3. (fr. gladius) a sword-player, gladiator. glddidtorius, a, um, adj. pertaining to a gladiator. gladius, i, m. 2. a sword. glans, dis,f. 3. an acorn. glisco, ere, n. 3. to grow, increase. gloria, ae,f. 1. glory. glorior, dri, dtus sum, d. 1. to boast. Gorgias, ae, m. 1. a celebrated ora- tor and sophist, born at Leontium in Sicily ,whence he was surnam- ed Leontinus. gracilis, e, adj. slender, lean, light. Gracchus, i, m. 2. the name of seve- ral distinguished Romans. grddior, grddi, gressus sum, d. 3. to go, walk. gradus, its, m. 4. a step. Graecia, ae,f. 1. Greece. Graecus, a, um, adj. pertaining to Greece. grandis, e, adj. big, large. Granicus, i, m. 2. a river of Bithy- nia, famous for the victory of Alexander over Darius, B. C. 334. grassor, dri, dtus sum, d. 1. to go on, advance, rage against. grates, f. pi. 3. thanks ; agere, to give. gratia, ae, f. 1. thanks, gratitude, grace ; gratiam redder c, referre, to give thanks ; agere, to thank ; habere, to owe thanks; in grattam t in favour of. grdtuldtus, a, um, part, of gratulor. grdtulor, dri, dtus sum, d. 1. to con- , gratulate, grdtus, a, um, adj. grateful, agreea- j ble, pleasing. gravis, e, adj. heavy, weighty, se- j vere ; grave coelum, an oppressive climate. grdvitas, dtis,f. 3. heaviness, gravi- ty- grdviter, adv. heavily. grdvo, are, dvi, dtum, a. 1. to burden, load. gregdtim, adv. in herds. gressus, us, m. 4. a step. gre-x, gis, c. 3. a herd, flock. grus, uis, m. etf. 3. a crane. gubernqfor, oris, m. 3. a pilot, go- vernor. Gyarus, i,f. 2. a small island of the Archipelago. Gyges, is, m. 3. a minister of Can- daules, king of Lydia, who mur- dered his master, and usurped the throne about 718 B. C. Gymnosophista, ae, m. 1. one of a class of Indian philosophers, the same with the Brachmani, who were called gymnosophists,or nu- ked philosophers, by the Greeks, from their going naked. H. habeo, ere, ui, itum, a. 2. to have, hold, consider. habito, are, dvi, dtum, a. l.freq.fr. habeo, to inhabit. hdbiturus, a, um, part, of habeo habitus, a, um, part, of habeo. habitus, iis, m. 4. condition, dress, manner. hactenus, adv. thus far, hitherto. Hadridnus, i, m. 2. the 15th em- peror of Rome, successor to Tra- jan. Haemus, i, m,. 2. a chain of moun- tains forming the northern boun- dary of Thrace, and separating it from Moesia. halcyon, 6nis,f. 3. the halcyon. Halicarnassus, i,f. 2. now Bodron, a famous maritime city of Caria, in Asia Minor. DICTIONARY. 149 Hamilcar, oris, m. 3. a Carthagini-] Asia, Africa, and the islands of an general. the Mediterranean. Hannibal, alls, m. 3. a Carthaginian7ier£#, ae.f. 1. an herb ; grass, herb- general, the inveterate enemy of age. Rome Hanno, onis, m. 3. a Carthaginian general. Harmonia, ae, f. 1. a daughter of Mars and Venus, who married Cadmus. herbidus, a, um, adj. full of herbs, grassy. Hercules, is, m. 3. a celebrated hero, son of Jupiter and Alcmena. Hercynia, ae,f. 1. a very extensive forest of Germany. Harpyiae, drum, f pi. 1. three wing-] He reimius, i, m. 3. a general of the ed monsters, who had the face of Samnites. a woman, the body of a vulture, *heres vel haeres, edis, c. 3. an heir, and had their feet and fingers Mri, adv. yesterday. armed with sharp claws, haruspex, icis. m. 3. a soothsayer. Hasdrubal. alis, m. 3. a Carthagi- nian general. hasta, ae,f. 1. a spear. haud, adv. not. haurio, rlre, si, stum et sum, seldom rivi et rii, ritum, a. 4. to draw, drink off. haustus, a, um, part, of haurio. haustus, iis, m. 4. a draught. hebes, etis, adj. blunt, dull. hebesco, ere, n. inc. 3. to grow blunt, dim, or languid. Hebrus, i, m. 2. now Marisa, the largest river of Thrace. It emp- ties into the Aegaean. Hecuba, at,f. 1. the second wife of Priam, king of Troy. hedera, ae,f. 1. ivy. Hegesias, ae, m. 1. a philosopher of Cyrene. Helena, at,f. 1. the most beautiful woman of her age, daughter of Jupiter and Leda. Helicon, onis, m. 3. a famous moun- tain in Boeotia, near the gulf of Corinth, sacred to the Muses and Apollo. helleborus. i, m. 2. hellebore. Hellesponhis. i. , m. 2. now the Dar- danelles, a narrow strait between Asia and Europe, near the Pro- pontis. Helvetia, ae.f. 1. now Switzerland, a country of Gaul. Helvetii, orum, m. pi. 2. now the Swiss, the inhabitants of Helve- tia. Herdclca, ae,f. 1. a name given to more than 40 towns in Europe, Hero, us. f. 3. a beautiful priestess of Venus at Sestos, greatly beloved by Leander, a youth of Abydos. Hesperus, i, m. 2 a son of Japetus, brother to Atlas. He came to Italy, and the country received the name Hesperia from him, accord- ing to some accounts. heu, int. alas ! hiatus., us, m. 4. a gaping ; opening, aperture. Hibernicus. a, um, adj. Irish ; mare, the Irish Sea. hibcrnus, a, um, adj. wintry ; hiber- num tempus, the winter. hie. adv. here. hie. fuiec, hoc, pro. this. Hiempsal. alis, m. 3. a brother of Ad herbal, put to death by Ju- gurtha. hiems vel hyems, ends. f. 3. winter. Hicro, onis. m. 3. a king of Sicily. Hierosolyma, ae.f. I. et a, drum, n. pi. 2. Jerusalem. hinc, adv. hence, from this place. hinnio, Ire, ivi, Itum, n. 4. to neigh. hinnltus, its, m 4. a neighing. hinnuleus, i, m. 2. a young hind or fawn. hio, are, dvi, alum, n. 1. to gape, yawn, open. Hipparchus, i, m. 2. a son of Pisis- tratus. who succeeded his father as tyrant of Athens. Hippoljjtus, i, m 2. a son of The- seus and Hippolyte. Hippomenes, is, m. 3. a son of Ma- careus, who married Atalanta with the assistance of Venus. hippopotamus, i, m. 2. the hippopo- tamus or river-horse. 150 DICTIONARY. Mispania, ae, f. 1. now Spain, an extensive country, forming a kind of peninsula, in the S. W. of Europe. Hispdrius, a, um, adj. Spanish ; m. 2. a native of Hispania. hodie, adv. (for hoc die) to-day. hoedus, i, m. 2. a kid. Homerus, i % m. 2. a Greek poet, the most celebrated and ancient of all the profane writers. homo, inis, c. 3. a man. honesias, dtis,f. 3. dignity, honour, virtue. honestus. a, um, adj. honourable. honor, et -os, oris, m. 3. honour, a post of honour, office. honorifice, (centius, centissime) ho- nourably. hora, ae,f. 1. ("£2p«) an hour. Hordtius, i, m. 2. the name of se- veral Romans; Horatii, three brave Romans, born at the same birth, who fought against the Curiatii. horreo, ere, ui, n. 2. to be rough. horridus, a, um, adj. (fr. horreo) rough, hideous, frightful. Hortensius, i, m. 2. the name of se- veral Romans. hortdtus, us, m. 4. (fr. hortor) an ex- hortation. hortor, dri, at/its sum, d. 1. to excite, encourage, exhort. hortus, i. m. 2. a garden. hospes, iiis, c. 3. a stranger, guest. hospitium, i, n. 2. the act of receiv- ing (hospitcs) strangers, hospi- tality; hospitio accipere, to enter- tain. hostia, ae, f. 1. a victim, animal sacrificed. hostilis, e, adj. (fr. hostis) of an ene- my, hostile. Hosiilius, i, m. 2. Tullus, the third king of Rome, succeeded Numa. hoslis, is, c. 3 an enemy. hue, adv. hither; hnc.illuc, now here. ..now there. hujusmodi, adj. ind. (hie et modus) of this kind or sort, such. humdnitas, dtis,f 3. (hum-anus) hu- man nature, humanity. humdnus, a, urn, adj. pertaining to man, human. Fr. homo, or allied to it. humerus, i, m. 2. the shoulder. hiimidus, a, um, adj. moist. Fr. hu- mor. humilis, e, adj. low (humi) on the ground, low; humili loco natum esse, to be of humble origin. humor, oris, m. 3. moisture. humus, i, f. 2. the ground ; humi, on the ground. hyaena, ae,f. 1. the hyaena, "Yaiva. hydrus, i, m. 2. ('Ydpog) a water- serpent. hymnus, i, m. 2. ('Ypvog) a song. Hyperboreus, a, um, adj. ('Y-rrepflopcos) northern, wintry. hystrix } icis,f. 3. ("Yotoi£) a porcu- pine. I. Iberus, i, m. 2. now the Ebro, one of the largest rivers of Spain, which empties into the Mediter- ranean. ibi, adv. there. ibidem, adv. in the same place. Ibis, idis, f 3. ("Ifits) the ibis ; an Egyptian bird like a stork, which devours serpents. Icarus, i, m. 2. the son of Daeda- lus. Icarius, a, um, adj. of Icarus; mare, a part of the Aegaean sea near the islands Myconos and Gyaros. Ichneumon, onis, m. 3. ('I%i'«Y(wi>) the ichneumon or Egyptian rat. Ichniisa, ae, f. 1. a name given to the island of Sardinia, from its resembling a human footstep (ixvos). ico, icere, lei, ictum, a. 3. to hit, strike ; icere foedus, to make, ra- „ tify. ictus, a,, um, part, of ico. ictus, us, m. 4. {fr. Ico, ictum) a stroke, blow. Idem, eddem, idem, pro. the same. idoneus, a, um, adj. lit, proper, suit- able. igitur, conj. therefore. igndrus, a, um, adj. (fr. in, not, ei gndrus, knowing) ignorant. igndvus, a, um., adj. (in, not, et gnd- vus, industrious) idle, inactive, cowardly. DICTIONARY. 151 ignis, is, m. 3. fire. ignobilis, e, adj. {in, not, et nobilis) unknown, mean, ignoble. ignoro, are, dvi, alum, a. 1. (fr. ig- ndrus) to be ignorant of. not to know. ignotus, a, um, adj. (in et notus) not known, unknown. Ilium, i, n. 2. a name of Troy, de- rived from Ilus, one of its kings. Hiatus, a, um, part, of infero. ille, a. ud, pro. he, she, that. illecebrae, drum, f. h (fr. illicio) enticements, allurements. illico, adv. (illoco, in hoc loco) in that place, on the spot, instantly. illuc. adv. to that place, thither ; huc.illuc, now here. ..now there. illustris, e, adj. (fr. illucco) clear, bright, illustrious, far-famed. illustro. are, dvi, dtum, a. 1. (in et lustro) to illuminate, illustrate, make renowned. Illyria, ae, f. I. et Illyricum, i, n. 2. a country bordering on the Adri- atic Sea, opposite Italy. imago, inis, f. 3. an image, figure, likeness. imbecillis. e, adj. weak,feeble. That is, resting (in bacillum) on a stick. imber, bris, m-. 3. (fr. Sp(3pos) a shower. imitdtio, 6nis,f 3. (fr. imitor) imi- tation. imitor, dri, dtus sum, d. 1. to imi- tate. immdnis, e, adj. horrible, cruel, monstrous. immemor, oris, adj (in, not, et me- mor) forgetful, regardless. immensus, a, um, adj. (in, not, et meiior,mensus)imme&sumb\e,im mense, boundless. immeritus, a, um, part, (in, not, et meritus) undeserved, undeserv- ing- immineo. Ire, ui, n. 2. (in et mined) to hang over, threaten, be at hand. immissus a, um, part, of immitlo. immitto, ittere. isi, issum, a. 3. (in et mitto) to send or let in, to send to. to throw at. immobilis, e, adj. (in, not, et mobilis) immoveable. immolo, are, dvi, dtum, a. 1. to sa- crifice, immolate. That is, to sprinkle (mblam) a salted cake (in) upon a victim. immortdlis, e, adj. (in et mortdlis) immortal. immotus, a, um, part, (in et motus) unmoved. immutdtus, a, um, part, of immulo ; nihil immutdtus, unchanged. immuto, are, dvi, dtum, a. 1. (in et muto) to alter greatly, change. impdtiens, tis, adj. (in et potior, pd- tiens) that cannot or will not bear, impatient ; frigoris, unable to withstand the cold ; morae, im- patient of delay. impidio, Ire, Ivi, Hum, a. 4. to hin- der, check, prevent. Fr. in et pedes. That is, to throw any thing against the feet of another, and hinder his progress. impeditus, a, um, part, of impedio. impendeo, dere, di, n. 2. (in et pen- deo) to hang over, impend, threa- ten. impenetrdbilis, e, adj. (in etptnetrd- bilis) impenetrable. impense, adv. (fr. impendo, to lay out money upon) at great cost of labour and pains, extraordina- rily. imperdtor, oris, m. 3. (fr. impero } imperdtum) a commander-in- chief of an army, general. imperito, are, dvi, dtum, a. 1. (freq. fr. impero) to command, govern. imperltus, a, um, adj. (in, not, et perltus) unskilful, ignorant, inex- perienced. imperium, i, n. 2. (fr. impero) com- mand, authority, government. impero, are, dvi, dtum, a. 1. (/r. pdro) to command, rule over, go- vern. imvertio, ire, Ivi, Itum, a. 4. to im- part, share. That is, to give (partem) a part. impetro, are, dvi, dtum, a. 1. (in et pairo, to effect) to accomplish, ac- complish the object of a request, obtain by request. impetus, us, m. 4. (fr. impeto, to as- sail) an assault or fury with which we assault any one, violence; PART I. 152 DICTIONARY. impelum facere in aliquem, to make an attack upon one. vnipius, a, um, adj. (in et plus) im- pious, wicked. impleo. ere, evi, elum, a. 2. (pleo fr. rrXeco) to fill, fulfil, accomplish. implicitus, a, um, part, of implico. implieo, are, ui et dvi, itum et dtum, a. 1. (in et plied) to entangle, in- volve; impliedri morbo, to be seiz- ed with. vnvploro, are, dvi, dtum, a. 1. (fr. plord) to call upon with weeping, beseech. impono, onere, osui, bsitum, a. 3. (in et pond) to lay upon, impose. importunus, a, um, adj. importunate, outrageous, outrageous in de- mands, tyrannical, cruel. impositus, a, um, part, of impono. imprbbdtus, a, um, part, of imprcbo. vmprbbo, are, dvi, dtum, a. 1. (in et prbbd) to disapprove of. imprudens, tis, adj. (in et prudens) imprudent, inconsiderate. impugndlurus, a, um, part, of im- pugno. impugno, are, dvi, dtum, a. 1. (in et pugno) to attack. impiine, adv. without punishment,, with impunity. imus, a, um, adj<. (fr. infimus, sup. oiinferus) the lowest. in, (prep. e. aec. et abl.) in, into, against, at, about, amongst, for; in dies, from day to day ; in eo esse, to be on the point of. indnis, e, adj. empty, void, vain. inaresco, escere, ui, n. ine. 3. to be- come dry. inctdo, dere, ssi, ssum, n. 3. (in el cedo) to go against or krwards, go, come. ineendium, i, n. 2. (fr. ineendo) a fire, conflagration. ineendo, dere, di, sum, a. 3. (fr. can- do) to set fire to, burn. incensus, a, um, part, of ineendo. incertus, a, um, adj. (in et certus) uncertain. inehoo, are, dvi, dtum, a. 1. to be- incido, cidere, cidi, edsum. n. 3. (in el eddo) to fall into or upon, hap- pen ; in aliquem, to fall in with one. incipio, cipere, cepi, ceptum y a. 3. (in et edpio) to begin. incitdtus, a, um, part, of incito. ineito, are, dvi, dtum, a. 1. (in et eito) to rouse, excite, stimulate. ineludo, dere, si, sum, a. 3. (in et claudo) to shut in or up, include. inclusus, a, um, part, of ineludo. ineljjtus, a, um, adj. (fr. k\vt6s) re- nowned, illustrious. inebla, ae, e. 1. (fr. inebld) an inha- bitant. incblo, cblere, eblui, cultum, a. 3. (in et colo) to inhabit, abide or dwell in. ineolumis, e, adj. (in et cblumis) safe, sound, unpunished. ncompertus, a, um, part, (in, not, et compertus) not discovered, un- known. inconsiderate, adv. inconsiderately. incredibilis, e, adj. (in et credibilis) incredible. ineredib ililer, adv. incredibly. inerementum, t, n. 2. an increase. Fr. incresco, increvi, whence in- erev imentum , inerementum . increpo,dre,ui,itum,a. l.(fr. crepo, to make a noise) to make a noise at, upbraid, reprove. incruentus, a, um, adj. (in et cruen- tus) not bloody, bloodless. inculte, adv. rudely, uncouthly, in- elegantly. incultus, a, um, adj. et part, (in et cultus) uninhabited, uncultivated , desert. incumbo, eumbere, eubui, cubitum, n. 3. (in et cubo) to lean, lie, or re- cline upon, to attend or apply to; gladio vet in gladium, to fall upon one's sword, slay one's self. incursio, onis, f. 3. (fr. incurro, in- cursum) a running upon, incur- sion, attack. incus, udis, f. 3. an anvil on which smiths (incudunt) forge iron. inddgo, are, dvi, dtum, a. 1. (fr. indu, within, et ago) to trace out as hunters do, investigate. inde, adv. from that place, thence. index, icis, m. etf. (fr, indico) one who shows or discovers, a sign, mark, index. India, ae,f. 1. an extensive country of Asia, which took its name DICTIONARY. 153 from the Indus, its western boun-^ dary. indico, are, dvi, dtum, a. 1. (dico) to show, discover, disclose. indico, cere, xi, ctum, a. 3. (in el di- co) to declare, proclaim. indictus, a, um, part, of indico. Indicus, a, um, adj. Indian. indigena, ae,c. 1. a native of a place. For indugcna, fr. indu, in, and geno for gigno. indoles, is,f. 3. natural disposition. indiico, cere, xi, ctum, a. 3. (in et diico) to lead in, induce, per- suade. inductus, a, um, part, of indiico. induo, uere^ui, ulum, a. 3. (fr. ivSvu) to put on, clothe. Indus, i, m. 2. a celebrated river of India, falling, after a course of 1300 miles, into the Indian Ocean It forms the western boundary of India. industria, ae,f. 1. industry. indiitus, a, um, part, of induo. inedia, ae,f. 1. (fr. in, not, and edo. to eat) want of food, hunger. ineo, ire, Ivi et ii, Hum, irr. a. et n. to go into, enter ; foedus, to form a league. inermis, e, adj. (fr. in, not, and anna) without arms, defence- less. inexplicdbllis, e, adj. (in et expllcd- btlis) inexplicable, intricate. infdmis, e, adj. (fr.fama) infamous, disgraceful. infans, tis, c. 3. an infant. Fr.for. fans. One who cannot speak. infer i, drum, m. 2. the infernal re- gions ; the infernal gods ; the shades. inferior, us, adj. cornp. of inferus. infer o, inferre, intuli, illdtum, irr. a. (in etfero) to bring into, bring against; bellum alicui, to wage war against. inferus, a, um, (inferior, infimus vel Imus) which is below- infesto, are, dvi, dtum, a. 1. to an- noy, molest, injure. Infestus sum in. infestus, a, um, adj. (in, not, etfes- tus) hostile. infidus, a, um, adj. (in, not, etfidus) "unfaithful, faithless. inflgo, gere, xi, xum, a. 3. (in et figo) to fix, fasten in. infimus, a, um, adj. lowest. For inferrimus, fr. inferus. infinitus, a, um, adj. (in et finltus) without bounds, infinite; influx- turn argenti, an immense quanti- ty of silver. infirmus, a, um, adj. (in et flrmus) weak, infirm. infiammo, are, dvi, dtum, a. 1. {flam' mo) to set on fire, inflame, ex- cite. infldtus, a, um, part, of inflo. inflgo, gere, xi, ctum, a. 3. (in et figo) to inflict, strike. i7iflo, are, dvi, dtum, a. 1. (in et fid) to blow into or upon, puff up. infrendeo,ere, ui, n. 2. {inetfrendeo) to gnash with the teeth. infringo, ingcre, egi, actum, a. 3. (in et frango) to break in pieces, infundo, fundere, fiidi, fusum, a. 3. (in et fundo) to pour into. ingenium, i, n. 2. {fr. ingeno, in- genui) natural disposition or ca- pacity, genius, character. ingeno, same as ingigno, gignere* genui, gentium, a. 3. (in et gigno) to engender, produce. ingens, tis, adj. great, large. ingenuus, a, um, adj. (fr. ingeno) native, freeborn, liberal, candid. ingredior, edi, essus sum, d. 3. (in et grddior) to walk into, go in, enter. ingressus, a, um, po,rt. of ingredior, ingruo, uere, ui, n. 3. to fall violent- ly on, assail. inhaereo-, rere, si, sum, n. 2. (in et haereo) to cling to, adhere to ; cogitationibus, to be lost in thought. inhio, are, dvi, dtum, a. et n. 1. (in et hio) to gape for, covet. inimlcus, a, um. adj. (in et amicus) unfriendly, hostile. inique. adv. (in et aeque) unequally, unjustly. inlquus, a, um,, adj. (in et aequus) unequal, unjust. initium, i, n. 2. {fr. ineo, initum) a beginning. initurus, a, um, part, of ineo. injiciu. icere, eci, ectum, a. 3. (in et jdcio) to cast into, throw upon. 154 DICTIONARY. vnjucundus, a, urn, adj. (in et jucun-Hnsidiae, drum, f. pi. (fr. insideo) dus) unpleasant, harsh. an ambush, lying in wait, treach- injuria, ae,f. 1. injury, wrong. Fr. ery ; per insidias, treacherously. jus, juris. Quod non jure fit. insidior,dri, dtus sum., d. 1. (tnsidAas innascor, nasci, ndtus sum, d. 3. (in facio) to lie in wait, plot against. et nascor) to grow in. insigne, is, n. 3. (fr. signum) a sign inndto, are, dvi, dtum, n. 1. (in et or mark of distinction, ensign. ndlo) to swim into, float upon. inndtus, a, um, part, of innascor, inbred, innate. innltor, ti, sus vel xussum, d. 3. (in et nitor) to lean or rest upon, de- pend, upon. innbcens, tis, adj. innocent, guilt- less. innbcentia, ae,f. 1. innocence. innotesco, escere, ui, n. inc. 3. (nohis fio) to become noted or known. htnoxius, a, um, adj. (in et noxius) inoffensive, harmless. innumerdbilis, e, adj. (in et numera bilis) innumerable. iwnumirus, a, um, adj. countless, in numerable. inopia, ae,f. 1. (inops) want. inops, bpis, adj. poor, needy. Qui est sine ope. Inbpus, i, m. 2. a river of Delos. which the inhabitants supposed to be the Nile, coming from Egypt under the sea. Near its banks Apollo and Diana were born. in vel im- prlmis, adv. especially. inquam, is, it, def. I say. inquindtiirus, a, um, part, of inqui- no. inquino, are, dvi, dtum, a. 1. to de- file, contaminate, stain. inquiro, rere, sivi, situm, a. 3. (in et quaero) to seek for, inquire, in- vestigate. insdnia, ae,f. 1. (insdnus) madness . foll y- insdnio, Ire, ivi, itum, n. 4. (insdnus sum) to be mad. inscrlbo, here, psi, ptum, a. 3. (in et scribo) to write upon, inscribe. imscriptus, a, um, part, of inscrlbo. xnsectum, i, n. 2. (inseco, insectum) an insect. inslquens, Us, part, of insequor. insequor, qui, quutus vel cutus sum., d. 3. (in et sequor) to follow. insideo, idere, edi, essum, n. 2. (in et sedeo) to sit or rest upon. insignis, e, adj. distinguished by some (signum) mark or sign, dis- tinguished. insimulo, are, dvi, dtum, a. (in et simulo) to pretend a charge against, to accuse. insislo, sistere, stili, stdtum, n. 3. (in et sisto) to stand upon, insist. insolabiliter , adv. inconsolably. insblens, tis, adj. insolent, arrogant. insblenter, adv. (fr. insblens) arro- gantly. insolitus, a, um, part, et adj. unac- customed, unusual. inspecto, are, dvi, dtum, a. 1. (freq. of inspicio) to look into, observe, behold. insperdtus, a, um, part, et adj. not hoped for, unexpected. instdtiirus, a, um, part, of insto. inslituo, uere, ui, utum, a. 3. (in et stdtuo) to appoint, institute. institutum, i, n. 2. (fr. instiluo) a practice, institution. institutus, a, um, part, of instituo. insto, stare, stiti, stdtum, n. 1 . (in et sto) to stand near, urge, request earnestly. instrumentum, i, n. 2. (fr. instruo) an instrument. instruo, ere,xi, ctum, a. 3. (in et struo) to furnish, provide, tit out, in- struct ; epulas, to prepare a meal. Insubres, um, m. pi. 3. the inhabit- ants of Insubria, a country near the Po, supposed to be of Gallic origin. insuesco, escere, evi, etum, n. inc. 3. to become accustomed. insula, ae,f. 1. an island. insuper, adv. moreover. integer, gra, gruvi, adj. (grior, ger- rimus) whole, entire, uncorrupt- ed, unhurt. inlego, gere, xi, ctum, a. 3. (in et tego) to cover. integritas. diis, f. 3. (fr. integer) integrity. intellectus, a, um, part, of intelligo. DICTIONARY. 155 tntetttgo, igere, exi, ectum, a. 3. (in- ter et lego) to understand, per- ceive, discern, know. inter, prep. c. ace. between, among. intercipio, ipere, epi, eptum, a. 3. (inter et capio) to take by surprise, intercept. inter dico, cere, xi, dum, a. 3. (inter et dico) to forbid, prohibit. inter didus. a, um,part. of inter 'dico. inter din, adv. by day. interdum, adv. now and then, some- times. inter ea, adv. (inter ea negotia) in the meanwhile. interemtus vel -emptus, a, um, part. of interimo. intereo, Ire, Ivi et ii, itum, irr. n. (inter et eo) to go to ruin, perish. interest, imp. (inter et sum) it con- cerns, or is the interest of; mea, it concerns me. interfector, oris, m. 3. (fr. interficio, inter f edum) a murderer. interficio, icere, eci, edum, a. 3. (in- ter etfdcio) to kill, murder. interim, adv. in the meanwhile. interimo, imere, e?ni, cmtum or emp- tum, a. 3. (inter et emo) to take in the midst, take away, kill. int,erjedus, a, um, part, of inter jicio . interjicio, icere, eci, edum, a. 3. (in- ter et jdcio) to throw between or among. interior, us. adj. (comp. of interns) more within, inner, interior. internecio, onis, f. 3. a massacre, carnage, destruction. internodium, i, n. 2. the space be- tween two knots or joints. internus, a, urn, adj. (fr. inter) in- ner, internal; Mare Internum, Mediterranean sea. interpres, etis, m. 3. an interpreter. Fr. inter and partes, or inter and pretium. interregnum, i, n. 2 (inter et reg- nurn) an interreign, the space of lime in which a throne is vacant between the death of one king! and the- accession of another. inter 'rogatus.a, urn, part.oHnterrogo. inter r ago, are, dvi, dtum, a. 1. intersv.m, esse, fin, futurus, irr. n. (inter et sum) to be in the midst, be present at. o2 interns, a, urn, adj. (fr. inter) which is within. intervallum, i, n. 2. the space {inter vallos) between the stakes of the rampart of a camp, any interval. intervenio, venire, veni.ventum. n. 4. (inter et venio) to come between. intexo, ere. ui, turn. a. 3. (in et texo) to interweave. intimus, a, um, adj. (for interrimus fr. interns) innermost, very inti- mate. intra, prep. c. ace. within ; adv. in- ward. intrlpidus, a,, um, adj. (in, not, et trepidus) fearless, intrepid. intro, are, dvi, dtum, a. 1. (intro eo) to go into, enter. introduco. cere, xi, ctum, a. 3. (intro et duco) to lead in, introduce. introitus, us, m. 4. (fr. introeo, in- troitum) a going in, entrance. intueor, eri, itus sum. d. 2. (in et tueor) to look steadfastly at, be- hold. intus, adv. (evros) within. inusitdtus, a, um, adj. (in etusitdtus) unusual, uncommon. inutilis, e, adj. (in et utilis) useless, unserviceable. invddo, dere, si, sum, a. 3. (in et vddo) to enter, fall upon, attack. invenio, venire, veni, ventum, a. 4. (in et venio) to come upon, light upon, find, invent. inventrix, ids, f 3. (fr. invenio) an inventress. inventus, a, um, part, of invenio. investigo, are, dvi, dtum, a. 1. to trace or find out by (vestigiis) the prints of the feet, to investigate, discover. invicem,adv. alternately, mutually. invictus, a, um, part, (in et vidus) unconquered. invideo, videre, vidi, visum, a,. 2. (in et video) to envy. That is, keep one's eye fixed on an object with sentiments of secret jealousy. ■ invidia, ae,f 1. envy, hatred, spite. invisus, a. um, adj. odious, hateful, invitdlus, a, um, part, of invito. invito, are, dvi, dtum, a. I. to ask, invite. invius, a, um, adj. (fr. via) impas- I sable. 156 DICTIONARY. invoco, are, dvi, dtum, a. 1. (in et voco) to call upon, invoke. Jones, um, m. pi. 3. the inhabitants of Ionia. Ionia, ae, /. 1. a country of Asia Minor, on the coast of the Ae- gaean. ^ nicus ' a > um > l adj. Ionian. Iomus, a, um, ) J Iphicrdtes, is, m. 3. a celebrated ge- neral of Athens, who rose from the lowest station to the highest offices in the state. Iphigenia, ae, /. 1. a daughter of Agamemnon and Clytemnestra. ipse, a, um, pro. he himself, she herself, itself; he, she, it ; et ipse, he also. Ira, ae,f. 1. anger, passion, resent- ment. irascor, irasci, d. 3. (fr. ird) to be angry or enraged. irdtus, a, um, adj. (fr. ira) angry, enraged. irretio, ire, Ivi, Hum, a. 4. (fr. rete) to ensnare, entangle. irrideo, dere, si, sum, a. 2. (in et rlded) to laugh at, scoff. U'rigainis, a, um, part, of irrigo. irrigo, are, dvi, dtum, a. 1. (in et rigo) to water, bedew, irrigate. irrlto, are, dvi, dtum, a. 1. to pro- voke, enrage, irritate. irruo, uere, ui, n. 2. (in et ruo) to rush in or on furiously, attack. is, ea, id, pro. this, he, she, it. Isocrates, is, m. 3. a celebrated Athenian orator, son of Theodo- rus. Issicus, a, um, adj. pertaining to Issus. Issus, i, f. 2. now Aisse, a town of Cilicia, on the confines of Syria. iste, a, ud, pro. this, that, he, she, it. Ister, tri, m. 2. a large river of Eu- rope, falling into the Euxine sea. called also Danubius. Isthmicus,a,um, adj. Isthmian ; ludi, sacred games among the Greeks, which received their name from the isthmus of Corinth, where they were observed. Isthmus, i, m. 2. ('Iofydj) an isth mus, neck of land separating two seas. %ta, adv. so, thus. Italia, ae, f. 1. Italy, a celebrated country of Europe. Itdlicus, a, um t ) ^. j rf . Italus, a, um, ) J itdque, adv. therefore. That is, and so. iter, itineris, n. 3. (fr. eo } Hum) a journey, way, march. ittrum, adv. once more, again. Ithaca, ae,f. 1. a mountainous and rocky island, with a city of the same name, situate north-east of Cephallenia. It was famous for being a part of the kingdom of Ulysses. itidem, adv. in like manner, like- wise. iturus, a, um, part, of eo. J. jaceo, ere, ui, ztum, n. 2. to lie. jacio, jdcere, jeci, jactum J a. 3. to throw, cast, hurl. jacto, are, dvi, dtum, a. 1. (freq.fr. jacio,) to throw to and fro, toss. jactus, a, um, part, of jacio. jdculor, dri, dtussum, d. 1. to throw (jaculum) a javelin, hurl. jam, adv. now, presently, already. jamdudum, adv. long ago. Janiculum, i, n. 2. now Montorio, one of the seven hills at Rome, on the opposite shore of the Tiber. Ancus Martius joined it to the city by the bridge Subli- cins. Japetus, i, m. 2. a son of Coelus or Titan and Terra. Jason, cnis, m. 3. a celebrated hero, son of Aeson. He was leader of the Argonauts. jejunus, a, um,adj. fasting, hungry. jocor, dri, dtus sum, d. 1. to speak in jest, joke. juba, ae, f 1. a mane. jubep, jiib e, jussi, jussum, a. 2. to order, bid, command. jucundus, a, um, adj. (fr.juvo) de- lightful, sweet. Judaea, ae,f 1. a province of Pa- lestine, forming the southern di- vision. Judaeus, a, um, adj. pertaining to Judaea ; Judaeus, i, m. 2. a Jew. judex, ids, c. 3. (jus et dico) a judge. DICTIONARY. 157 judicdtus, a, um, part, of judico. judicium, i, n. 2. judgment; a sen- tence, decision. judico, are, dvi, dtum, a. 1. (judex) to judge, determine, think. jiigerum, i, n. 2. an acre of land. jugum, i, n. 2. a yoke ; the summit of a mountain. Fr. tfyov. Or fr. jugo, jungo. Jugurtha, ae, m. 1. a son of Masta- nabal, the brother of Micipsa. Julius, i, m. 2. the name of a fami- ly of Alba, brought to Rome by Romulus, where they soon rose to the highest honours of the state. junctus, a, um, part, of jungo. jungo, gere, xi, ctum, a. 3. to join ; jungere currum, to put the horses to the chariot. junior, us, adj. comp. (for juvenior fit. juve?iis) younger. Junius, i, m. 2. the name of a fami- ly at Rome. Juno, onis.f. 3. the wife of Jupiter Jupiter, Jbvis. m. 3. the son of Sa- turn and Ops, and king of the gods. jurgiosus, a. um, adj. (fr. jurgium) quarrelsome. jurgium, i, n. 2. a quarrel. juro, are, dvi, dtum, a. 1. (fr. jus, juris) to swear. jus, juris, n. 3. law, right, justice ; jus civitatis, citizenship ; jure, justly, reasonably. Fr. jussifr jubeo. That which is ordained by laws human or divine. jussus, a, um, part, of jubeo. jussus, iis, m. 4. (fr. jubeo, jussum) a command. justitia, ae,f 1. (f Justus) justice. Justus, a, um, adj. (fr. jus) just right, upright. juvenca, ae,f 1. a heifer. juvlnis, is, adj. (comp junior, for juvenior) young, youthful; subst. c. 3. a youth, young man or wo- man. Fr. juvo. One who has arrived at that time of life which admits of bis being of use to his countrv, to his family, and to him ^ self. juventus, ulis, f. 3. (fr. juvenis) youth. juvo, juvdre, juvi, juium, a. 1. to succour, help, assist. juxta, ;?r . -, ' _'-..' ' , n ho de- merger, ere, itus sum, d. 2. $ serve, merit. mergo, gere, si, sum, a. 3. to put un- der water, dip, immerse. merididnus, a, um, adj. {fr. meri- dies) of mid-day, taking place at noon, southern. meridies, iei, m. 5. (for medidies, medius dies) mid-day, noon. merito,adv. deservedly, with reason. meritum, i, n. 2. (fr. mereo, meritum) desert, merit. merula, ae,f 1. a blackbird. merx, cis, f 3. merchandise. messis, is, f 3. (fr. meto, messum) harvest. meta, ae, f. 1. a goal, bound, limit. Metagonium, i, n. 2. a promontory on the coast of Mauritania in Africa. metallum, i, n. 2. (fjeraWov) metal. a vein of metal, mine. Metellus, i, m. 2. the cognomen of a Roman family belonging to the gens Caecilia. methodus, i, f. 2. (jxedoSos) a me- thod. metior, tiri, nsus sum, d. 4. to mea- sure. Metius, i, m. 2. Fuffetius, a dictator of Alba, in the reign of Tullus Hostilius. meto, tere, ssui, ssum, a. 3. to mow reap. metuo, uere, ui, a. 3. (fr. metus) to fear, be afraid. metus, its, m. 4. fear. meus, a, um, adj. my, mine. Micipsa, ae, m, 1. a king of Numi- dia, son of Massinissa. mico, are, ui, n. 1. to move quickly. sparkle. PART 1. P Midas, ae, m. 1. a king of Phrygia, famous for his wealth and his avarice. migro, are, dvi, dlum,n. 1. to change one's habitation, remove, wan- der. miles, Uis, c. 3. a soldier. Milesius, a, um, adj. of Miletus, Milesian. Miletus, i, f. 2. a celebrated town of Asia Minor, the capital of all Ionia. militia, ae,f 1. the service (militis) of a soldier, warfare. milito, are, dvi, dtum, n.\. to per- form the duties (militis) of a sol- dier, serve in war. mille, card. num. n. 3. (ind. in sing.) millia, um, pi. a thousand; duo millia, two thousand ; mille, adj. ind. millidrium, i, n. 2. a mile-stone, a mile. milvius, i, m. 2. a kite. minae, drum, f. pi. 1. threats. minime, adv. (fr. pdrum) least of all, at least, at all events. minimus, a, um, adj. (pos. parvus^ comp. minor) the least. minister, tri, m. 2. a servant. ministerium, i, n. 2. (fr. minister) service. minium, i, n. 2. red lead. minor, dri, dtus sum, d. 1. to threat- en. minor, oris, adj. comp. of parvus^ less. Minos, ois, m. 3. a king of Crete. minuo, uere, ui, utum, a. 3. to les- sen, diminish. minus, adv. comp. of par um, less. mirdbilis, e, adj. (fr. miror) won- derful. mirdculum, i, n. 2. (fr. miror) a miracle. mirdtus, a, um, part, of miror. mire, adv. (fr. mirus) wonderfully. miror, dri, dtus sum, d. 1. to wonder, be astonished at, admire. mirus, a, um, adj. wonderful. misceo, scere, scui, stum et xtum, a, 2. to mix. miser, era, erum, adj. miserable, wretched. miser dtus, a, um, part, of miseror. 164 DICTIONARY. miser eo, ere, ui, itum, n. 2 ; miser eor, ereri, ertus sum, d. 2. to pity. miseret, eruit, ertum est, impers. it pitieth. miseries dia, ae, f. 1. compassion, pity. miser or, dri, dtussum, d.-l. to pity That is, to be {miser) wretched on account of another. mistus et mixtus, a, um, part, of misreo. Mithriddtes, is, m. 3. the name of several kings of Pontus, of whom the VII. surnamed Eupator, and The Great, was most distinguish- ed. Mithridaticus, a, um, adj. pertain ing to Mithridates. mltis, e, adj. soft, gentle, meek. mitto, mittere, misi, missum, a. 3. to send, throw, produce. mbderdtio, onis, f 3. moderation discretion. mbdicus, a, um, adj. {Jr. modus) moderate. mbdius, i, m- 2. a bushel. modo, adv. even now, now, only conj. (equivalent to dummbdo) provided that. modus, i, m. 2. a measure, limit ; method ; way, manner : nullo mo- do, by no means. moenia, um, n. pi. 3. the walls of a city. Moenus, i, m. 2. now Mayme, a river of Germany, which falls into the Rhine near Mentz. moereo, et maereo, ere, n. 2. to grieve, mourn. Moeris, is, m. 3. a lake in Egypt. mbldris, e, adj. {fr. mblo, to grind) of a mill; dens, a jaw-tooth, grinder. mbnumenium, et mbnimentum, i, n. 2. Jr. mbneo) a monument, me- morial. mons, tis, m. 3. a mountain. monstro, are, dvi, dtum, a. 1. to point out, show. mora, ae,f. 1. delay, hinderance. morbus, i, m. 2. a disease ; conta- giosus, an infectious disease ; morbo exstingui, to die a natural death. mordo.x. dcis, adj. {fr. mordeo) bi- ting, given to bite. mordeo, mordere, mbmordi, morsum, a,. 2. to bite. mbrigerus, a, um, adj. {morem ge- reus) obedient, compliant, obse- quious. mbrior, mbri et mbriri, mortuus sum, d. 3. et 4. to die. mbror, dri, dtus sum, d. 1. {fr. mb" ra) to delay ; nihil moror } I care not. morosus, a, um, adj. difficult to please, peevish, morose. mors, lis, J 3. death. morsus, its, m. 4. (fr. mordeo, mor- sum) a bite. mortdlis, e, adj. {fr. mors) mortal. mos, moris, m. 3. a manner, cus- tom ; mores, manners, character, morals. Mossyni, drum, m. pi. 2. a people of Asia. motus, us, m. 4. {fr. moveo, motum) a motion ; terrae, an earthquake. mbveo, mbvere, mbvi, motum, a. 2. to move. mox, adv. by and by, presently, soon. Mucins, i, m. 2. C. Scaevola, a Ro- man, famous for his courage and inirepidity. moles, is, f 3. a mass, heap, bur- muliebris, e, adj. (fr. mulier) femi- den. nine, womanly. mblestus, a, um, adj. (fr. moles, or mulier, eris,f 3. a woman. fxoXog, toil) troublesome, oppres- multitudo, inis, f 3. {fr. multus) a sive. multitude. raollio, ire, ivi, itum, a. 4. lo soften,' multo et mulcto, are, dvi, dtum, a. mitigate. 1. to fine, punish. mollis, e, adj. soft. multo, ) adv. much, by far, consi- mollitus, a, um, part, of mollio. multum,\ derably. Molossi, brum, m. pi. 2. a people of multus, a, um, adj. much, many ; mul- Epirus. i turn auri, much gold. mbneo, ere, ui, itum, a. 2. to put in [Mummius, i, m. 2. L. a Roman con- mind, advise, admonish. i sul, who destroyed Corinth, and DICTIONARY. 161 was surnaraed Achaicus from his victories. mundus, i, m. 2. the world. mumendus, a, um, part, of munio, munio, ire, ivi, itum, a. 4. (fr. moe- nia) to fortify, defend ; viam mu- nire, to prepare a way. munitus, a, um, part, of munio. munus, iris, n. 3. a gift; an office, duty. murdlis, e, adj. (fr. murus) pertain- ing to a wall j corona, a mural crown. murus, i, m. 2. a wall. mus, muris, m. 3. (//«?) a mouse. musa, ae,f. 1. (noma) a muse j hence, a song. musca, ae,f 1. a fly. musculus, i, m. 2. (/r. raws) a little mouse. musica, ae, ) r -, f , N musice, es, \ /■ L O™""') muslc ' musicus, a, urn, adj. ({jlovctikos) skill- ed in music. muto, are, dvi, dtum, a. 1. to change ; exchange. mutus, a, um, adj. dumb. Mygdonia, ae.f 1. a small province of Macedonia near Thrace. Myndus, i, f. 2. a maritime town of Caria, north-west of Halicar- nassus. Myrmecides, is, m. 3. an artist of Miletus. Mysia, ae, f. 1. a country in the north-western angle of Asia Mi- nor. N. Nobis, idis, m. 3. a celebrated ty- rant of Lacedaemon. nae, adv. certainly, verily. nactus, a, um, part, of nanciscor ; occasionem, at a favourable oppor- tunity nam, conj. for, but ; ( it is often em- phatically subjoined to inter roga- tives as, quaenam, quidnam). nanciscor, nancisci, nactus sum, d. 3. to light on, get. obtain ; occasio- nem, to find an opportunity. Narbonensis, e, adj. pertaining to Narbo, now Narbonne, a town of Gaul; Gallia, one of the four di-j visions of ancient Gaul, of which Narbo was the capital. ndres, ium, ibus, f. pi. 3. the nos- trils. narro, are, dvi, dtum, «. 1. to make mention of, relate, say. nascor, nasci, ndtus sum, d. 3. to be born. Ndsica, ae, m. 1. the surname of P. Cornelius Scipio,whomthesenate delegated, as being the most re- markable of their body for purity of manners, to conduct the statue of Cybele to Rome. ndsus, i, m. 2. the nose. ndtdlis, e, adj. pertaining to one's (natum) birth; dies natalis, a birth-day. ndto, are, dvi, dtum, (freq. fr. no, natum) to swim. natu, abl. sing. m. 4t. (the other cases wanting) by birth ; natu minor, the younger ; natu mini- mus, the youngest; natu major , the elder ; natu maximus, the oldest. ndtura, ae,f 1. nature. ndturdlis, e, adj. natural. natus, a, um, part, of nascor ; sexa- ginta annos natus, sixty years old. ndtus, i, m. 2. a son. naufrdgium, i, n. 2. (for no.vifragi- um,fr. navis and frango) a ship- wreck. nauta, ae, m. 1. (vavrr^g) a sailor. ndvdlis, e, adj. belonging to (naves) ships, naval ; navale proelium, a sea-fight. ndvigdbilis, e, (fr. ndvigd) naviga- ble. ndvigdtio, 6nis,f 3. navigation. nd,vigium, i, n. 2. a boat, ship, in which one (ndvigat) sails. ndvigo, are, dvi, dtum, a. 1. (nuvem ago) to steer or row a ship, navi- gate^ ndvis, is,f 3. (vav$) a ship. ne, conj. not, that not, lest, that not ; ne...quidem, not.. .even. ne, an enclitic, asks a question, and is always subjoined to another word, as nosne, satisne, nonne, scisne. nee, conj. v. neque. needtus, a, um, part, of neco. 166 DICTIONARY. necessarius, a, um, adj. necessary \\nvmius, a, um, adj. (fr. nimis) too m. 2. a friend. necessitas, dtis, f. 3. (fr. necesse) necessity, fate. neco, are, dvi, dtum, a. 1. (cww, obs.) to kill. nefas, n. ind. what is not lawful ; injustice, crime. negdtus, a, um, part, of nego. neglectus, a, um, part, of negligo. negligo, igere, exi, ectum, a. 3. (for necligo, fr. nee and lego) to dis- regard, neglect. nego, are, dvi, dtum, a. 1. (ne etago) to refuse, say no, deny. negotium, i, n. 2. business, thing; facili negotio, with little trouble nemo, inis, c. 2. (ne et homo) no one ; nemo non, every one ; nemo mor- talium, no man. nemus, oris, n. 3. a forest, grove. nepos, otis, m. 3. a grandson. Neptimus, i, m. 2. (in Greek Hoasi- d&v) son of Sattrn, and brother of Jupiter, was the god of the sea. nequdquam, adv. by no means. neque, conj. and not ; neque... neque, neither.. .nor. neque o, Ire, Ivi, Hum, irr. n. (ne et * queo) I cannot, not to be able nequis, qua, quod et quid, pro. lest any one, that no one. Nereis, idis, f 3. a Nereid ; Nerei- des, nymphs of the sea, daughters of Nereus and Doris. nescio, ire, ivi, itum, n. 4. (ne etscio) to be ignorant of. Nestus vel Nessus, i, m. 2. now Nesto, a small river of Thrace. neuter, tra, trum, adj. (ne uter) nei ther of the two, neither. Nicomedes, is, m. 3. the name of several kings of Bithynia. nidifico, are, dvi, dtum, a. (nidus etfacio) to build a nest. nidus, i, m. 2. a nest. niger, gra, grum, adj. black. nihil, n. ind. nothing ; nihil habeo quod, I have no reason ; nonnihil, something. nihilominus, adv. nevertheless. Nilus, i, m. 2. a famous river of Egypt. nim*ium\ \ adv ' t0 ° much - much, too great, excessive. Niobe, es, f. 1. a daughter of Tanta- lus, king of Lydia, and wife of Amphion, king of Thebes. nisi, conj. if not, unless. Nisus, i, m. 2. a king of Megaris, father of Scylla. nitidus, «, um, adj. (fr. niteo) shi- ning, bright. Nitocris, idis,f. 3. a famous queen of Babylon. nitor, oris, m. 3. (fr. niteo) bright- ness, splendour. nitor, niti, nisus et nixus sum, d. 3. to strive. nix, nivis,f. 3. snow. no, ndre, ndvi, ndtum, n. 1. (viu, vd) to swim. nobilis, e, adj. (fr. nosco) known, famous, noble. nobilitas, dtis, f 3. (fr. nobilis) dis- tinction ; distinction of birth, no- bility, greatness of soul. nobilitdtus, a, um, part, of nobilito. nobilito, are, dvi, dtum, a. 1. to make (nobilem) illustrious, ennoble. noceo, ere, ui, itum, a. 2. to hurt, in- jure. noctu, abl. by night, in the night time. nocturnus, a, um, adj. nightly. nodus, i, m. 2. a knot. Nola, ae, f 1. an ancient town of Campania. nolo, nolle, nolui, irr. n. to be un- willing, Nomddes, um, m. pl.S.n, name given to those pastoral nations who had no fixed habitation ; it was particularly given by the Greeks to the Numidians, a people of Af- rica, styled by the Romans Nu- midae. nomen,inis, n. 3. (for novimen, fr. novi) a name. non, adv. not ; non nihil, something. ■nonagesimus, a, um, ord. num. adj. the ninetieth. nonne, adv. (instead of num non)' not 1 (as a question.) nonnihil, n. ind. something. nonnisi, adv. only. nonnullus, a, um, adj. some. nonus, a, um, ord. num, adj. ninth. DICTIONARY. 167 nosco, noscere, novi, notum, a. 3. to know. noster, tra, trum, pro. (fr. nos) our. nota, ae, /. 1. a mark; corpus notis distinguere, to tattoo one's self. noto, are, dvi, dtum, a. 1 . (fr. nota) to mark, remark. notus, a, um, part, of nosco. ?iovem, ind. card. num. ad/j. nine. novus, a, um, adj. new nox, noclis, f 3. (i/v£, wktos) night ; de node, by night. noxius, a, urn, adj. (fr. noxa, hurt) hurtful, injurious. nubes, is,f 3. (fr. nubo) a cloud. nubo, niibere, nupsi ct nuptus sum, nuptum, a. et n. p. 3. to cover, marry, be married, (properly ap- plied only to the woman, who covered her head with a veil when presented to her husband at the marriage rite.) nuddtus, a, um, part, of nudo. niido, are, dvi, dtum, a. 1. to make naked, uncover, expose. nudus, a, um, adj. naked, bare. nullus, a, um, gen. lus, dot. i, adj. (ne et nullus) no one, not any, none. num, adv. whether or nol whe- ther. Numa, ae, m. 1. Pompilius, a na- tive of Cures, a village of the Sabines. and the successor of Romulus. Numantia, ae, f. 1. a town of Spain near the sources of the river Du- rius. Nuviantlni, arum, m. pi. 2. the in- habitants of Numantia. nnmen, inis, n. 3. a deity, god. nilmero, are, dvi, dtum. a. 1. (fr. numerus) to count, number, enu- merate. numerals, i, m. 2. a number. Numidae. drum, m. pi. 1. (No/xaJt?) the Numidians. nunquam, adv. (ne unquam) never; nunquam non, always. nuntio et nuncio, are, dvi, dtum t a. 1. to announce, declare, relate. nuptiae, drum, f pi. 1. (fr. nubo, nuptum) the marriage rite, nup- tials. nusquam, adv. (ne usquam) no- where. nutriendus, a, um, part, of nutrio. nulrio, Ire, ivi, Uum, a. 4. to nour- ish, nurture. nutritus, a, um, part, of nutrio. nutrix, ids, f 3. (fr. nutrio) a nurse. nympha, ae t f. 1. a nymph. O. O, int. CO) O ! oh ! ob, pr. c. ace. for, on account of. obdormisco, iscere, Ivi, n. inc. 3. {ob et dormisco) to fall asleep, sleep. obduco, cere, xi, ctum, a. 3. (ob et duco) to draw over. obductus, a, um, part, of obduco. obedio, Ire, Ivi, Uum, n. 4. (ob et au- dio) to give ear to, obey. obeo, Ire, Ivi et ii, Uum, irr. n. (ob et eo) to go to, go through, trans- act, perform ; to meet death, die. oberro, are, dvi, dtum, n. 1. (ob et erro) to wander up and down, stray about. obesus, a, um, adj. fat, plump. objdceo, ere, ui, n. 2. (ob etjdceo) to lie in the way or before. objectus, a, um, part, of objicio. objicio, icere, eci, ectum, a. 3. (ob et jdcio) to cast against, object against, object. obltgo, are, dvi, dtum, a. 1. (ob et ligo) to bind about, bind, oblige. oblique, adv. (fr.obllquus) obliquely, indirectly. obliquus, a, um, adj. oblique, crook- ed, indirect. Numidia,ae. f. 1. a country of Afri-\oblitus, a, um, part, of obliviscor. ca, which now forms the king- \obliviscor , ivisci, Uus sum, d. 3. to dom of Algiers. forget. Numttor, oris m. 3. a son of Procas, obnoxius, a, um, adj. liable, subject, king of Alba, and grandfather of Romulus and Remus. nunc. adv. now. nuncupo, are, dvi, dtum, a. 1. (no men et capio) to name, call. P 2 obnoxious. obruo, uere, ui, utum, «. 3. (ob et ruo) to overwhelm, cover over, bury. obrutus, a, um, part, of obruo, 168 DICTIONARY. obscurdturus, a, um, part, of obscu- ro. obscuro, are, dvi, atum, a. 1. to darken, obscure. obscurus, a, um, adj. dark, obscure. obsecro, are, dvi, atum, a. 1. to pray earnestly, supplicate, conjure. obsequor, sequi, sequutus vel secutus sum, d. 3. (ob et sequor) to follow in the way of, comply with, serve obey. observdtus, a, um, fart, of observo. observo, are, dvi, atum, a. 1. {ob et servo) to watch, observe, attend to. obses, idis, c. 3. a hostage. obsessus, a, um, part, of obsideo. obsideo, sidere, sedi, sessum, a. 2. (ob et sedeo) to sit in front of, be- set, besiege. obsidio, 6ms, f. 3. a siege. obsidiondlis, e, adj. pertaining to a siege; corona, a crown given to him who had raised a siege. obstetrix, icis.f 3. a midwife. obtestatus, a, um, part, of obtestor. obtestor, art, dtus sum, d. 1. (ob et testor) to call solemnly to witness, conjure, supplicate. obtineo, inere, inui, entum. a. 2. (ob et teneo) to hold, procure, obtain : obtinet sententia, the opinion pre- vails. obviam, adv. (ob viam) in the way fio, I meet; ire, to go to meet. occdsio, onis, f. 3. (fr. occido, occd- sum) an opportunity. occdsus, its, m. 4. (fr. occido, occd- sum) the setting of the heavenly bodies, sunset, evening. occidens, tis, (scil. sol) the west, evening. Where the sun (occidit) falls or sets. occidendus, a, um, part, of occido. occidentdlis, e, adj. pertaining to {oc- cidens) the west, western. occido, cidere, cidi, cdsum, n. 3. (ob et cado) to fall, set. occido, cidere, cidi, cisum, a. 3. (ob et caedo) to slay, kill. occlsurus, a, um, part, of occido. occlsus, a, um, part, of occido. occoecdtus, a, um, part, of occoeco. occoeco et -caeco, are, dvi, atum, a. I. (ob et coeco) to blind, dazzle. occultOj dre } dvi, atum, a. 1. (freq. fr. oc.culo, occultum) to hidjs, con- ceal ; occultari, to hide one's self. occupo, are, dvi, atum, a. 1. {ob et capio) to seize, occupy. occurro, currere, curri et cucurri y cursum, n. 3. (ob et curro) to run up to, meet. Oceanus, i, m. 2. ('Q/ceai/o?) the ocean or main sea; a powerful deity of the sea, son of Coelus and Terra. Octavidnus, i, m. 2 or Octavius Caesar, the nephew of Caesar the dictator. After the battle of Actium,the senate bestowed upon him the title of Augustus. octdvus, a, um, ord. num. adj. {fr. octo) eighth. octingenti,ae,a, card. num. adj. eight hundred. octo, card. num. adj. ind. (6ktco) eight. octoginta, card. num. adj. ind. eigh- oculus, i, m. 2. an eye. odi, odisse, def. pret. to hate, abhor. odium, i, n. 2. (fr. odi) hatred. odor, oris, m. 3. a smell; odores, perfumes. odor or, dri, dtus sum, d. 1. {fr. odor, odoris) to smell. Oeneus, ei et eos, m. 2. et 3. a king of Calydon in Aetolia, and father of Meleager. Oenomaus, i, m. 2. the name of one of the gladiators, who excited the war of the slaves. Oeta, ae, m. I. now Banina, a cele- brated mountain betweenThessa- ly and Phocis. offero, offerre, obtuli, obldtum, irr. a. (ob etfero) to bring before, of- fer. officlna, ae,f. 1. a workshop. officio, icere, eci, ectum, a. 3. (ob el fdcio) to do against, hinder, in- jure. officium, i, n. 2. a duty, kindness, service, act of courtesy. For offa- cium. What we do (ob) in ser- vice to another. olea, ae,f 1. (eXaTa) an olive-tree. oleum, i, n. 2. (e\atov) oil. olim, adv. in time past, formerly, some time, at one time. DICTIONARY. 169 blor, oris, m. 3. a swan. blus, eris, n. 3. (fr. bleo, to grow) herbs. Olympia, ae,f. 1. a town of Elis in Peloponnesus. Olympicus, a, um, adj. Olympic. Olympus, i, m. 2. a famous moan- tain on the coast of Thessaly, north of the mouth of the Pe- neus. omen, mis, n. 3. an augury, omen. omnis, e, adj. all, every ; omncs, all ; omnia, all things. onus, eris, n. 3. a burden, load. bnustus, a, um, adj. {fr. onus) laden, filled with. opera, ae, f. 1. (fr. opus) work, la- bour, pains ; dare opcram alicui, to attend to, give one's self up to a thing. bperor, dri, dtus sum, d. 1. (fr. opus) to work. opes, um, f. pi. 3. means, resources, wealth ; in sing, (ops, nom. and opi, dat. not used, opis,gen. opem, ace. ope, abl.) aid, assistance. oplmus, a, um, adj. fat, fruitful. opinio, onis, f. 3. opinion ; praeter opinionem, contrary to expecta- tion. bportet, ere, uit, impers. it is expe- dient or fit, it behooves, it ought, it must needs be. oppidum, i, n. 2. a walled town, town. oppono, onere, bsui, bsltum, a. 3. (ob et pono) to place against, oppose. opportunus, a, um, adj. seasonable, convenient, favourable. oppbsitus, a, um, pari, of oppono, placed against, opposite. opprimo, imere, essi, essum, a. 3. (ob et premo) to oppress, overpower, overcome. oppugndtus, a, um, part, oioppugno. oppugno, are, dvi, dtum, a. 1. {ob el pugno) to fight against, attack, assault. ops. V. opes. optime, adv. (sup. of bene) very well, best. ' optlmus. a, um, adj. (sup. of bonus) best. Fr. opto. That is, most desirable. optio, onis, f. 3. liberty (optandi) of, choosing, choice, option. opto, are, dvi, dtum, a. 1. to wish, choose. bpiilentus, a, um, adj. (fr. opes) rich, opulent. opus, eris, n. 3. a work, labour. or a, ae,f. 1. a border, coast, shore. brdculum, z, n. 2. (fr. oro) the re- sponse of an inspired priest or priestess of a temple, an oracle. brdtio, onis, f. 3. (Jr. oro) a speech, discourse. orator, oris, m. 3. (fr. oro, ordtum) a speaker, orator, ambassador. orbdtus, a, um, part, of orbo. orbis, is, m. 3. a circle, orb ; in orbem jacere, to tie round in a circle j orbis tcrrarum, the world. orbo, are, dvi, dtum, a. 1. to deprive or bereave of. Orcus, i, m. 2. the god of the infer- nal regions, Pluto ; the infernal regions, the abode of the dead. ordino, are, dvi, dtum, a. 1. to place (ordine) in order, arrange. ordo, inis, m. 3. order, method, ar- rangement. Oriens, tis, m. 3. the east. The part where the sun (oritur) rises. brientdlis, e, adj. pertaining to ( Ori- ens) the east, eastern. brlgo, inis, f 3. (fr. brior) begin- ning, origin ; origlnem ducere, to derive one's origin. orior, iris, itur, oriri, ortus sum, d. 3. to rise, spring, begin. orndmenturn, i, n. 2. (fr. orno) an ornament. orndtus, a, um, part, of orno. orndtus, us, m. 3. (fr. orno, orndtum) ornament, dress. orno, are, dvi, dtum, a. 1. to adorn. oro, are, dvi, dtum, a. 1. to utter; to utter a request, beg, pray. Orodes, is, m. 3. a prince of Parthia. Orpheus, ei et eos, m. 2. et 3. a great poet and musician, son of Oeager and the muse Calliope. ortus, a, um, part, of orior. ortus, us, m. 4. (fr. orior) a rising, springing up. os, oris, n. 3. the mouth, face, coun- tenance. os, ossis, n. 3. a bone. Ossa, ae, /. 1. a lofty mountain of Thessaly, separated from Olym- pus by the vale of Tempe. 170 DICTIONARY. ostendo, dere, di, sum et turn, a. 3. (obs for ob, et tendo) to stretch or hold before another, show. Ostia,ae,f a town built at the mouth of the Tiber by Ancus Martius, the 4th king of Rome. ostium, i, n. 2. (fr. os) the entrance or mouth of a river. ostreum, i, n. 2. (oorpeov) an oyster. otium, i, n. 2. ease, leisure. Otos et Otus, i, m. 2. — v. Ephiaites. ovis, is,f 3. (dis) a sheep. ovum, i, n. 2. (wov) an egg. P. stands for Publius. pdbulum, i, n. 2. (fr. pasco) fodder pdciscor, pdcisci, pactus sum, d. 3 to make a bargain or agreement to settle, ratify, a treaty. Pactolus, i, m. 2. a river of Lydia, famous for its golden sands. pactum, i, n. 2. an agreement, co- venant ; quo pacto, in what man- ner. pactus, a, um, part, of paciscor. Pddus, i, m. 2. now the Po, the largest river of Italy. It rises in the Alps, and empties into the Hadriatic or Gulf of Venice by seven mouths. paene, adv. almost, nearly. pdela, ae, f. 1. chaff. palma, ae,f. 1. (rrdXujxri) the palm of the hand ; a palm-tree. palpebra, ae, f. 1. the eyelid ; pal- pebrae, the'eyelashes. palus, iidis,f. 3. a marsh, lake, pool. palustris, e,adj. (fr.pdlus) marshy. Pan, dnis et dnos, ace. Pana, m. 3 (II av) the god of shepherds. pando, pandere, pandi, pansum et passum, a. 3. to throw open, spread out, extend. pango, pangere, panxi, panctum. item pegi et ptplgi, pactum, a. 3, to drive in, fix, make firm ; pan- gere foedus, to ratify, conclude a treaty. Panionium, i, n. 2. (fr. trdv, all, et 'Iwj/to?) a place on mount Myca- le, consecrated by religious festi- vals, so called as being common to all Ionia. pdnis, is, m. 3. bread. panther a, ae, f. 1. (rrdvOrjp) a panther. pdpdver, eris, n. 3. the poppy. Papirius, i, m. 2. the name of a Ro- man family. pdpyrum, i, n. 2. et papyrus, i, m. etf. 2. (ndTTvpog) an Egyptian plant of which paper was made, papy- rus. pdrdtus, a, um, part, of par o, ready. Parcae, drum, f. pi. 1. the fates, three in number, Clotho, Lache- sis, and Atropos. parco, parcere, peperci etparsi, par- citum et parsum, a. 3. to spare. pardus, i, m. 2. (TIdpSos) a panther. parens, entis, c. 3. (fr. pario) a pa- rent, father or mother ; creator, author, inventor, founder; pdren- tes, progenitors, ancestors. pdreo, ere, ui, Hum, n. 2. to obey. Properly, to be at hand, appear ; also, to be at hand to attend to another's orders, to obey. Fr* Trapico, (whence Trdpeifxi). paries, ietis, m. 3. a wall. pdrio, pdrere, peperi, pdritum et par turn, a. 3. to bear or bring forth ; to cause, produce, obtain ; ovum, to lay an egg. Paris, idis, m. 3. a son of Priam, king of Troy, and Hecuba. pariter, adv. (fr. par) in like man- ner, alike, equally. Parnassus, i, m. 2. a mountain of Phocis, remarkable for its two summits, of which one was sa- cred to Apollo and the muses, the other to Bacchus. pdro, are, ami, oltum, a. 1. to prepare, procure, acquire. Paropamisus, i, m. 2. a ridge of mountains in India, a continua- tion of the great Tauric range. This ridge separated the Indian province Paropamisus from Bac- tria. pars, lis, f 3. a part, division ; a party, faction ; magnam partem, for the most part. parsimonia,ae,f. 1. (fr. parco, par- sum) frugality, parsimony. Parthia, ae, /. 1. a celebrated coun- try of Asia. Parthus, i, m. 2. a Parthian. DICTIONARY. 171 particula, ae,f. 1. (fr. pars) a small pdtrius, a, um, adj. belonging to part, particle. (patrem) a father or (^res)one's partiendus, a, um, part, of par tior. fathers. partim, adv. (fr. pars) partly. pdtrocinium, i, n. 2. (fr. patris) partior, iri, itus sum, d. 1. (fr. pars, protection, patronage. partis) to part, share, distribute, pdtronus, i. m. 2. (fr. pater) a pro- partus, a, urn, part, of pdrio, acquir-j tector, patron. ed. \pdtruelis, is, c. 3. the son or daugh- partus, its, m. 4. (fr. pdrio, partum) a birth. pdrum, adv. little, too little ter (patrui) of an uncle on the father's side, a cousin by the fa- ther's side. parvulus, a, um, adj. {fr. parvus) pauci, ae, a, adj. few. very small, very little. parvus, a, um, adj. small ; minor, comp. less j minimus, a, um, sup. least. pOySccndus, a, um, part, of pasco. pasco, pascere, pdvi, pastum, a. 3. to feed. passer, eris, m. 3. a sparrow. passim, adv. here and there, every way. passus, a, um,part. of patior, having suffered ; also, a part, of pando, spread out. Uva passa, a dried grape, raisin. As having suffer- ed the heat of the sun, when laid out to dry. Or as being stretched out in the sun. passus, us, m. 4. a pace j mille pas suum, a mile. pastor, oris, m. (fr. pasco, pastum) a herdsman, shepherd. patefdcio, facer e, feci, factum, a. 3. to lay open, open, detect. pdtefio, fieri, f actus sum, irr. pass. to be thrown open, be detected. pdteo, ere, ui, n. 2. to lie open, be manifest ; to stretch, extend. pater, tris, m. 3. (rar^) a father ; pater-familias,patris-familias, the father or master of a family. pdternus. a, um, adj. (fr. pater) pa- ternal. pattens, tis, part, and adj. (fr. patior) enduring, bearing ; able to bear, patient. pdtientia, ae,f. 1. (fr.pdtiens,pdti- entis) patience. patio. , pdti, passus sum, d. 3. to suf- fer, endure, support ; permit, al- low. pdtria, ae, f. 1. (i. e. terra) one's na- tive country. Fr. patrius. pdtrimonium, i, n. 2. property left (a patre) by a father, patrimony, pauldtim, adv. by little and little, by degrees. paulo et paullo, adv. by a little, somewhat ; paulo post, a little after. paululum, adv. a little. Paulus, et Paullus, i, m. 2. a sur- name in the gens Aemilia. pauper, is, adj. poor. pdveo, pdvere, pdvi, a. & n. 2. to fear, dread, be afraid. pdvidus, a, um, adj. (fr. pdveo) fear- ful. pdvo, onis, m. 3. a peacock. pax, pads, f. 3. peace. pecco, are, dvi, dtum, n. & a. 1. to do wrong or amiss, err, sin. pecto, pectere, pexi, pexum, a. 3. to comb, dress the hair ; card. pectus, oris, n. 3. the breast. peciinia, ae,f. 1. money. pecus, udis, c. 3. a sheep, beast, ani- mal. pecus, oris, n. 3. cattle. pedes, itis, m. 3. (fr. pes, pedis) a foot-soldier. peldgus, i, n. 2. (-niXayog,) the sea. Peleus, i, m. 2. a king of Thessaly, son of Aeacus. He married The- tis, one of the Nereids, by whom he had Achilles. Pelias, ae, m. 1. a king of Iolchos in Thessaly, son of Neptune by Tyro, the daughter of Salmone- us. Peligni, drum, in. pi. 2. a people of Italy, who dwelt near the Sabines and Marsi. Pelion, i, n. 2. a mountain of Thes- saly, on the coast of the Aegaean, situate to the south of Ossa. pellicio, icere, exi, ectum, a. 3. (per et lacio) to draw, allure, entice. pellis, is, f. 3. the skin, hide. 172 DICTIONARY. pello, pellere, pepuli, pulsum, a. 3. amdre, to love violently, even to to drive, drive away, banish. desperation. pellucidus, a, um, adj. (per et luci- perditus, a, um, part, oiperdo. dus, fr. liiceo) clear, transparent .\perdix, Ids, f. 3. (rref>Jc|) a part- Peloponnesus, i, f 2. now the Mo-\ ridge. rea,B, celebrated pen insula,which perdo, dire, didi, ditum, a. 3. (fr, comprehends the most_southern| per et do) to ruin, destroy, lose. parts of Greece. Fr. llcXoTzowr}- perdiico, cere, xi, ctum, a. 3. (per et cog (IlfXoTro? vnaog), the island of diico) to bring through, lead to. Pelops, who settled there. per ductus, a, um, part, of per duco. Pelusmm, i, n. 2. now Tineh, a peregrindtio,6nis,f.3.(fr. peregri- town of Egypt, situate at the en- nor) a travelling through foreign trance of one of the mouths of the Nile, called from it Pelusian. pendeo, pendere, pependi, pensum, n. 2. to hang. pene, adv. v. paene. penes, pr. c. ace. in the power of, in the possession of, with. penetrate, is, n. 3. the recess or in- nermost part of any place, as of a temple, palace, &c. penetro, are, dvi, dtum, a. 1. to go within or into, pierce or pene- trate. For penitro fr. penitus. Eo penitus. Peneus, i, m. 2. now Salempria, a river of Thessaly, rising on mount Pindus, and falling into the Thermaicus Sinus, after a wandering course between mount Ossa and Olympus. peninsula, ae, f. 1. (fr. pene & in- sula) a peninsula. Almost an island. penna, ae,f 1. a feather, quill. pensilis, e, adj. (fr. pendeo, pensum) hanging, pendent. penuria, ae,f. 1. want, need. per, prep. c. ace. through, through the medium of, by. pera, ae,f. 1. (tt^o) a wallet. perdgro, are, dvi, dtum, a. 1. to wan- der over, traverse. Per agros cir- cumeo. percontor et percunctor, dri, dtus sum, d. 1. (fr. per & contor) to ask strictly, inquire, investigate. percussor, oris, m. 3. (fr. percutio, percussum) a striker, one who has inflicted a wound, a murder- er. percutio, tere, ssi, ssum, a. 3. (per et qudtio) to beat, strike, wound ; securi, to behead. perdite, adv. very, vehemently; countries, travel. peregrinor, dri, dtus sum, d. 1. (fr. peregrlnus) to go or live abroad. peregrinus, a, um, adj. (fr. peregre, abroad) coming from abroad, fo- reign, strange. perennis, e, adj. perpetual, durable, perennial. For per annis. Durans per annos. pereo, Ire, ii, raro ivi, irr. n. (per et eo) to perish, die. perfidia, ae, f. 1. (fr. perfidus) perfidy. perfidus, a, um, adj. (per et fides) faithless, perfidious. Pergdmum, i, n. 2. et Pergdmus & Pergdmos, i, f 2. et Pergdma, drum, n.pl. 2. the citadel of Troy. Often put for Troy itself. Pergdmum, i, n. 2. et Pergdmus, i, f. 2. now Bergamo, a town of Mysia, on the banks of the Cai- cus. pergo, gere, rezi, rectum, n. 3. (per et rego) to go right on, advance, go on. Pericles, is, m. 3. an Athenian of a noble family, distinguished as a commander, a statesman, and an orator. periculosus, a, um, adj. (fr. pericu- lum) dangerous. perlculum et periclum, i, n. 2. a tri- al, hazard, danger. periodus, i, f. 2. (rrepioSos) a period. periturus, a, um, part, of pereo. peritus, a, um, adj. experienced, expert. permeo, are, dvi, dtum, a. 1. (per et meo) to go through. permisceo, isctre, iscui, ixtum et is- turn, a. 2. (per et misceo) to mix. permistus et permixtus, a, um, part. of permisceo. DICTIONARY. 173 pcrmitto, Mere, isi, issum, a. 3. (per et miito) to grant, allow, intrust. permiitdlio, onis, f 3. (fr. per- miito, permiddtum) a change, ex change. pessum, adv. down, to the bottom, under foot ; pessum agi, to go to the bottom, sink. pestilerdia, ae,f 1. (fr. pestilens) a pestilence. pcrmuto, are, dvi, dtum, a. 1. (per et petitio, onis, f 3. (fr. peto, petilum) micto) to change, exchange. a petition. pernicies, iei,f 5. destruction. Fr.petltus, a, um, part, of peto. per and neco or necis. perniciosus, a, urn, adj. (fr. perni- cies) destructive. perpendo, dere, di, sum, a. 3. (per et pendo) to weigh carefully, exa- mine, deliberate upon. perperam, adv. wrong, falsely,rash- perpetior, peti, pessus sum, d. 3. (per et potior) to suffer, endure. perpetuus, a, urn, adj. (fr. perpes, perpetis, continual) continual,un- interrupted. Persa, ae, m. 1. a Persian. persequor, qui, quutus, vel cutus sum, d. 3. (per et sequor) to pursue, press upon, persecute. Perseus, ei et eos, m. 2. & 3. a son of Jupiter and Danae, the daugh- ter of Acrisius ; or Perses, the last king of Macedonia. peto, ere, ivi, Uum, a. 3. to desire, request, seek, make for, go to- wards, attack ; hello peter e, to wage war against ; coelum armis petere, to try to storm the hea- ven. Petra, ae, f. 1. the capital of Ara- bia Petraea. petraeus, a, um, adj. growing upon a rock ; Arabia Petraea, a part of Arabia which was very rocky, whence its name, from the Greek nerpa, a rock. petulantia, ae,f. 1. petulance, freak- ishness, impudence. Phaedcia, ae,f. 1. an island of the Ionian sea, near the coast of Epirus, anciently called Scheria, and afterwards Corcyra. The inhabitants were a luxurious and dissolute people. Persia, ae, /. 1. a celebrated kmg-'Pkaeaz, dcis, m. 3. an inhabitant of dom of Asia. the island of Phaeacia. Persicus, a, um, adj. Persian. Iphdlerae, drum, f. pi. 1. ( tuary of Athens. Philaeni, drum, m. pi. 2. two bro- thers of Carthage, who chose ra- ther to be buried in the sand, than .74 DICTIONARY. that the extent of their country- should be diminished. Philippi, drum, m. pi. 2. a town of Macedonia, east of Amphipolis. Philippicus, a, um, adj. of Philippi. Philippides, ae, m. 1. a comic poet in Alexander's age. Philippus, i, m. 2. the 2d, the fourth son of Amyntas, and fa- ther of Alexander; the son of Demetrius. Philomela, ae, /. 1. a daughter of Pandion, king of Athens, chang- ed into a nightingale j a nightin- gale. philosophia, ae,f. 1. (^iXoo-o^ia) phr losophy. philosophies, i, m. 2. ((piXoao^og) a philosopher. Phocaea, ae, f. 1. now Fochia, a maritime town of Ionia in Asia Minor. Phocaei, drum, m. pi. 2. the inhab itants of Phocaea. & 3. et Piraeum, i, n. 2. (Jlapai- ev$, £w?, w?) a celebrated and capa- cious harbour of Athens. pirdta, ae, m. 1. (^par/fr) a pirate. pisedtor, oris, m. 3. a fisherman. piscis, is, m. 3. a fish. Pisistrdtus, i, m. 2. an Athenian, son of Hippocrates, who, by his address and eloquence, render- ed himself absolute in his native city. pistrlnum, i, n. 2. (/r. pinso, pistum } to pound) a mill. pius, a, um, adj. pious, properly dis- posed towards one's parents, re- lations, friends, country, &c. du- tiful, affectionate, upright. pldceo, ere, ui, itum, n. 2. to please; sibi, to be vain of something. placet, ebat, uit vel Hum est, impers. it pleases, it is the opinion of, it is determined. pldcidus, a, um, adj. mild, calm, placid. Phocis, Mis, f. 3. a country of pldga, ae,f. 1. a net or toil ; a blow; Greece. | plagis conficere, to beat severely. Phoenicia, ae, f. 1. a country of plane, adv. clearly, entirely, abso- Asia commonly named by the Jews Canaan. Phoenix, ids, m. 3. a Phoenician. Phrygia, ae, f. 1. a large country of Asia Minor. Phryx, ygis, m. 3. a Phrygian. luteiy. pldnetes et planeta, ae, m. 1. (-rrXavrj- Tvs) a planet. planta, ae,f. 1. a plant. plat anus, i,f. 2. {-rrXdravos^ the plane- tree. Picentes, ium, m. pi. 3. the inhabit- l platea, ae,f. 1. the spoonbill or sho- ants of Picenum. veller, a kind of fowl. Picenum, i, n. 2. a district of Italy, ^ Plato, onis, m. 3. a celebrated phi- which lay along the Adriatic, to the east of Umbria and the country of the Sabines. pictus, a, um, part, of pingo, paint- ed, embroidered ; picta tabula, a,plebs, plebis, ) /• picture. plebes, is, S losopher at Athens, son of Aris< ton, and one of the pupils of So- crates. plaustrum, i, n. 2. a wagon. 3. the common peo- pi'etas, dtis, f. 3. (fr. pius) piety, j pie or plebeians. filial affection. * plecto, ctere, xi, xuni, a. 3. to strike, pignus, oris, n. 3. a pledge, pawn. | punish ; twist, weave. pila, ae,f. 1. a ball. plenus, a, um., adj. full. plleus, i, m. 2. a hat. plerlque, pleraeque, plerdque, adj. pilus, i, m. 2. a hair (on any parti most, the greater part. of the body). plerumque, adv. for the most part. Pindarus, i, m. 2. a celebrated Plinius, i, m. 2. C. — Secundus, sur- Ly lie poet of Thebes. I named the Elder, was born at Ve- pingo, ingere, inxi, ictum, a. 3. to; rona, of a noble family. He dis- colour, paint, embroider. pinguis, e, adj. fat, fertile pinna, ae,f. 1. a fin. Piraeeus et Piraeus, i et eos. m. 2. tinguished himself by his tho- rough acquaintance with natural philosophy, and every kind of learning. — C. Caecilius Secure- DICTIONARY. 175 du&, surnamed the younger, ne- phew and adopted son of the Elder. plumbeus, a, um, adj. of lead. plumbum, i, n. 2. lead. pluo, uere, ui, n. 3. to rain ; pluit la- pidibus, it rains stones. plurimus, a, um, adj. (sup. of mul- tus) very many or much, most. plus, uris, adj. (?i. in sing.) plures, a, pi. (comp. of multus) more. Plido, onis, m. 3. a son of Saturn and Ops, brother of Jupiter, and god of the infernal regions. poculum, i, n. 2. a cup. poema, dtis, n. 3. (Tnn^a) a poem. poena, ae,f. I. (iroLvrf) punishment; dare poenam, to suffer punish- ment. poenltet, ebat, uit, ere, impers. 2. to bounded on the north by the Euxine. popular, dri, dtus sum, d. 1. to waste (pdpiilus) a people or country, lay waste. pbpulus, i, m. 2. a people, nation. por rectus, a, um, part, of porrigo. porrigo, igere, etci, ectum, a. 3. (porro et rego) to stretch out, ex- tend, hold out, offer. Porsena et Por senna, ae, m. 1. a king of Etruria, who espoused the cause of Tarquin the Proud. porta, ae,f. 1. a gate, door, outlet. portendo, dere, di, turn, a. 3. to fore- show, betoken, presage. That is, (tendo) I hold out or show what will happen {porro) here- after. porticus, us,f. 4. a portico, porch. repent, be sorry for ; poenitet me por to, are, dvi, dtum, a. 1. to bear, facti, I repent of the deed. carry. Poenus, a, um, adj. Carthaginian \portus, us,m. 4. a harbour. Fr. porta. subst. m. 2. a Carthaginian. poeta, ae, m. 1. (-oiriTris) a poet. pol, int. by Pollux ! in truth ! Per Pollucem. Perpol is also used. pollex, ids, m. 3. the thumb, the great toe. polliceor, eri. itus sum, d. 2. to pro- mise. pollicitus, a, um, part, of polliceor. That is, a place of import and export for goods, or for carrying ships into. posco, poscere, pbposci, a. 3. to ask, demand. positus, a, um, part, of pono. possessio, onis, f. 3. (fr. possldeo possessum) possession. possessor, 6ris. } m. 3. a possessor. Pollux, ucis, m. 3. a son of Jupiter possldeo, sidere, sedi : sessum, a. 2. and Leda, brother to Castor. to possess. Polyxena, ae, /. 1. a daughter of possum, posse, potui, n. irr. (polis, Priam and Hecuba. pomifer, era, erum, adj. ( pomum & fero) bearing or prod ucing fruits ; pomiferae arbores, fruit-trees. pompa,ae,f. 1. (tto/xtt^) a procession, pomp. Pompeius, i, m. 2. Cneius, surnam able, & sum) to be able. post, (pr. c. ace.) after; adv. after- wards ; aliquot, annis post, some years afterwards ; paulo post, a little while afterwards. postea, adv. afterwards. poster, et posterus, era, erum, adj. ed Magnus, from the greatness of {posterior, postremus) coming af- his exploits, was son of Pompeius Strabo and Lucilla. Pompeidnus, a, um, adj. relating to Pompey. pomum, i, n. 2. an apple. pondus, eris, n. 3. {fr. pendo } to weigh) weight. pono, ponere, posui, pbsitum, a. 3. to lay, set, place. pons, tis, m. 3. a bridge. pontus, i, m. 2. the sea ; Pontus (Euxinus), the Euxine or Black . Sea ; a kingdom of Asia Minor ; Part i. q, ter, succeeding ; in poslerum, for the future ; postero die, on the next day ; posteri, drum, descend- ants, posterity. postis, is, m. 3. a door-post. postquam, adv. after that. postremo et postremum, adv. lastly, finally. postremus, a, um, adj. (sup. of poste- rus) last ; ad postremum, at last. postulo, are, dvi, dtum, a. I. to ask, demand. Postumius or -thumius i i 9 m. 2. the 176 DICTIONARY. name of a patrician family at Rome ; Spurius, a consul sent against the Samnites, and defeat- ed by Pontius. potens, tis, adj. powerful. pbtentia, ae, /.I. {potens, potentis) power, potestas, dtis, f. 3. (fr. potis, able) power, ability. potio, 6nis,f. 3. a draught, potion. potior, iri, itus sum, d. 4. (fr. potis, able) to be or become master of, obtain possession of. potissimum, adv. (sup. of potius) principally, chiefly. pbtitns, a, um, part, of potior. potius, adv. (positive not used) ra- ther. poto, are, dvi, dkom et um, a. 1. to drink. potus, us, m. 4. a drink, draught. prae, (pr. c. abl.) before, for. on ac- count of; in comparison of, with respect to. praealtus, a, um, adj. very high, very deep. praebeo, ere, ui, Uum, a. 2. to show, exhibit ; to offer, supply ; spe- ciem, to have the appearance of For praehabeo, to hold out before another. praecedo, dire, ssi, ssum, n. 3. (prae et cedo) to go before, precede. praeceptor, oris, m. 3. (fr. praecipio, praeceptum) a preceptor praeceptum, i, n. 2. (fr. praecipio) a precept, rule, instruction. praecido, dire, di, sum, a. 3. (prae et caedo) to cut off. praecipio, iplre, epi, epium, a. 3. ( prae et cdpio) to suggest, to pre- scribe, command. praecipito, are, dvi, dtum, a. 1. to throw ( praecipitem) headlong, throw down. praecipue, adv. especially 2)raecijn'us, a, um, adj. particular, special; distinguished, chief. Fr. praecapio. That which is taken in preference to orhers. praecludo, dire, si, sum, a. 3. (prae et c'iaudo) to shut in the face of, shut against, impede. praeco, onis, m. 3. a public crier, herald. praeda, ae, f. 1. prey, booty. praedico, are, dvi, dtum, a. 1. to proclaim, affirm, praise. Fr. di- co, to tell ; prae, before others. praedico, cere, xi, ctum, a. 3. (prae et died) to foretel. praedictus, a, um, part, of praedico. praeditus, a, um, part, endued or gifted with. For prae ddtus. praedor, dri, dtus sum, d. 1. to plun- der, ravage. praefdris, (praefor, not used) dtur, dri, dtus sum, dep. 1. to speak be- fore, premise, predict. flro, ferre, tuli, latum, irr. a. ( prae et fero) to carry before, prefer. praefinio, Ire, Ivi, Uum, a. 4. ( prae etfinio) to determine beforehand, prescribe. praeldtus, a, um, part, of praefero. praelior et proelior, dri, dtus sum, d. 1. to fight, engage, join battle. praelium et proelium, i, n. 2. a fight, battle. praemitto, ittlre, Isi, issum, a. 3. ( prae et mitto) to send before. praemium, i, n. 2. a reward. Praeneste, is, n. 3. now Palaestrina, a town of Latium, about 21 miles from Rome. praenuntio, dre^ dvi, dtum, a. 1. ( prae et nuntio) to foretel, fore- show, announce. praepdro, are, dvi, dtum, a. 1. ( prae et pdrd) to prepare, provide. praepono, ponere, posui, positum, a. 3. (prae et pond) to put or set be- fore, set over. praesens, tis, part, (prae, before, & ens, being) present, at hand. praesepe, is, n. 3. a crib. praesidium, i, n. 2. a guard, garri- son, defence. Fr.praesideo. As sitting before a place. praecldre, adv. excellently, glori- \praestans, tis, part, of praesto ; also, ously. I adj. excellent, surpassing. praecldrus, a, um, adj. (prae et eld- prae stantia, ae,f. 1. (fr. praestans^ rus) very clear or bright; dis-j tis) excellence, pre-eminence, su- tinguished, glorious ; quanto prae-\ periority. clarius, how much more glorious, \praesto, stare, stiti } stitum } a. 1, DICTIONARY. 177 (prae & std) to stand before, be superior to ; to execute, perform, discharge, make good; se, to prove one's self; se fortem, to show one's self brave ; praestal, it is better ; praestare alicui et aliquem aliqua re, to excel one in any thing. praesum, esse.fui, irr. n. to be (prae) at the head of others, to preside over, to rule over. praetendo, dere, di, sum et turn, a. 3. to stretch, hold, or put before, to allege as an excuse. praeter. prep. c. ace. beyond, besides, except. praeter%pi,, adv. {praeter ea) besides. moreover. praetereo, Ire, Ivi et ii, itum, a. irr. (praeter et eo) to go or pass by or over, go past or beyond. praeteriens, euntis, paii,. of praeter- eo. praeteritus, a, um, part, of praeter -eo, past. praeterquam, adv. besides, save, ex- cept. praetorius, a, urn, adj. of or belong- ing to a praetor ; (vir) one who has been a praetor. prdtum, i, n. 2. a meadow. pravitas, dtis,f 3. wickedness, de- pravity. prdvus, a, um, adj. perverse, bad, depraved. precor, dri, dtus sum, d. 1. to pray, beseech. premo. premere, pressi, pressum, a, 3. to press, press upon, urge. pretiosus, a, um, adj. (fr. pretium) costly, precious. pretium, i, n. 2. the price, value. prex, precis, f 3. (nom. & gen. sing not used ; plural cases most fre- quent) a prayer. Pridmus, i, m. 2. the last king of Troy, was son of Laomedon. prldie, adv. on the day before. Priene, es, f. 1. a maritime town of Asia Minor at the foot of mount Mycale, which gave birth to Bi- as. prlmo et primum, adv. at the first, at first ; quum primum, as soon as primoris, e, adj. first; dentes, the front teeth, fore-teeth. primus, a, um, num. ord. adj. first ; prima nocte, in the beginning of the night. princeps, ipis, adj. chief, foremost, principal ; principes, chiefs, prin- ces. prineipdtus, us, m. 4. (fr. princeps t principis) the chief place, a go- vernment, sovereignty. prior, us, adj. (pos. not in use ; sup. primus) the former. prius, adv. (pos. not in use ; sup. primo vel primum) before, soon- er. priusquam, adv. sooner than, before that. privd'tus, a, um, adj. private, one's own ; (homo) a private person. pro, prep. c. abl. for, instead of; pro remedio esse, to serve as a remedy. prbbdbilis, e, adj. (fr. probo) proba- ble. prbbllas, dtis,f. 3. (fr. probus) pro- bity, honesty. proboscis, tdis, f. 3. (-poBooids) the trunk of an elephant. probus, a, um, adj. honest, upright, worthy. procedo, cedere, cessi, cessum, n. 3. (pro et cedo) to proceed, go or come forth, go on or forward. proceritas, dtis. f. 3. (fr. procerus) length, height, tallness. procerus, a,, um, adj. long, tall. procldmo, are, dvi, dtum, n. & a. 1. to cry out, exclaim, proclaim. proconsul, ulis, m. 3. (pro et consul) a Proconsul, one invested with the authority of a consul. procreo, are, dvi, dtum, a. 1. (pro et creo) to beget. procul, adv. far off; procul dubio y without doubt, doubtless. procuro, are, dvi, dtum, a. 1. (pro et euro) to take care of, manage. procurro, currtre, curri et cucurri, cur sum, n. 3. (pro et curro) to run before or forward, to ex- tend. prodigium, i, n. 2. a prodigy. prodUio, 6nis,f. 3. (fr. prodo, pro- ditum) treachery, treason. proditor, oris, m. 3. (fr. prodo, pro- ditum) a betrayer, traitor. proditus, a, um, part, of prodo. 178 DICTIONARY. prodo, dire, dtdi, ditum, a. 3. {pro et do) to declare, disclose, betray. proelior, dri, dtussum, d. 1. to fight. proelium, i, n. 2. a fight, battle. prof anus, a. um, adj. profane, not sacred. profectus, a, um, part, of proficiscor. proficiscor, icisci, ectus sum, d. 3. to set out on a journey or voyage, journey ; to depart. prqfiteor, iteri, essus sum, d. 2. {pro etfdteor)to confess openly, a vow profess ; sapientiam, to make a profession of wisdom. profugio, ugere, iigi, n. 3. {pro et fugio) to flee for succour, take refuge. profugus, a, um, adj. fleeing, fugi- tive : subst. a fugitive, exile. profundus, a, um, adj. deep. progredior, gredi, gressus sum, d. 3. ( pro et grddior) to go on or for- ward, advance, proceed. prohlbeo, ere, ui, Hum, a. 2. to keep off. hinder, prohibit. Fr. habeo to hold, and pro, i. e. porro or procul. prohibitus, a, um, part, of prohibeo. projicio, icere, eci, ectum, a. 3. {pro et jdcio) to throw forth or away. proldbor, bi, psus sum, d. 3. {pro et labor) to glide forward, fall. prolapsus, a, um, part, of proldbor. proldto, are, dvi, dtum, a. 1. to en- large, extend. proles, is,f. 3. an offspring, progeny, race. Prometheus, i, m. 2. a son of Jape- tus, who su rpassed all mankind in cunning and fraud. promitto, titer e, isi, issum, a. 3. {pro et mitto) to promise. promontorium, i, n. 2. a promonto- ry. prombveo, overe, ovi, otum, a. 2. ( pro et moveo) to move forward, make to advance, extend. propdgo, are, dvi, dtum, a.l.to pro- pagate. prope, pr. et adv. (propius, proxime) nigh, beside, near. propensus, a, um, part. & adj. {fr. propendeo) hanging forward, in- clined towards ; favourable to, prone to. propero, are, dvi, dtum, n. h to hasten. propinquus, a, um, adj. {fr. prope) near ; propinqui, relations. propior, us, adj. comp. {fr. prope) nearer. propono, ponere, posui, positum, a. 3. {pro et pono) to put or set before, propose ; mihi propositum est, I have made up my mind, I intend on purpose. Propoutis, idis, f 3. a sea which has a communication with the Eux- ine by the Thracian Bosphorus, and with the Aegaean by the Hellespont, now called the Sea of Marmora. propositus, a, um, part, of propono. proprie, adv. particularly, properly. proprius, a, um, adj. peculiar, pro- per, one's own, personal. propter, pr. c. ace. for, on account of, by reason of. propulso, are, dvi, dtum, a. 1. {freq. fr. propello) to drive away, repel. prbpylaeum, i, n. 2. {-r:poitv\aiov) the vestibule or porch of a temple or palace ; propylaea, the row of columns which led to the Acro- polis at Athens. pro»-a, ae, f 1. {npupa) the prow of a ship. prorsus, adv. entirely, wholly. proscribo, bere, psi, plum, a. 3. {pro et scribo) to proscribe. prosecutus, a, um, part, of prose- quor. prosequor. qui, quietus et cuius sum, d. 3. ( pro et sequor) to follow af- ter, attend. Proserpina, ae, f. 1. a daughter of Ceres and Jupiter, carried away by Pluto. prospectus, us, m. 4. {fr. prospicio, prospectum) a prospect. prospere, adv. prosperously. prospicio, icere, exi, ectum, a. 3. to look forward, view. prosterno, sternere, strdvi, stratum, a. 3. ( pro et sterno) to overthrow, prostrate. prostrdtus, a, um, part, of proster- no. prosum,desse,fui, irr. n. {pro et sum) I to do good, be profitable, avail. DICTIONARY. 179 Protagoras, ae, m. 1. a Greek phi- losopher of Abdera in Thrace. protenus, adv. immediately. protero, terere, trivi, tritum, a. 3. {pro et tiro) to tread or trample upon, crush. protr actus, a, um, part, of protraho. protrdho, here, xi, ctum, a. 3. (pro et trdho) to defer, protract, prolong. provenio, venire, veni, ventum, nA. {pro et venio) to proceed or come forth. prdvincia, ae, f. 1. a province. provbcdtio, onis, f. 3. ( fr. provoco, dtum) a challenge, defiance, ap- peal. provoco, are, dvi, dtum, a. 1. (proet vocn) to call forth, challenge, pro- voke; ad aliquem, to appeal to one. prozime, adv. {sup. fr. prope) near- est, next, very near. proximus, a, um, adj. very near, neighbouring, next. prudens, tis, adj. (fr. p?'ovidens) pugna, ae, f. 1. a combat, battle. pugno, are, dvi, dtum, a. 1. to fight, combat. pulcher, chra, chrum, et cer, cra t crura, adj. fair, beauteous. pulchritudo, inis, f. 3. fairness, beauty. pullus, i, m. 2. the young of any creature. pulsus, a, um, part, of pello. Punicus, a, um, adj. Punic, Cartha- ginian. puniendus, a, um, part, of punio. punio, ire, ivi, itum, a. 4. to punish. pupillus, i, m. 2. a pupil. puppis, is,f. 3. the stern of a ship. pur go, are, dvi, dtum, a. 1. (fr.pu- rus) to make clean, cleanse, purge, purify. purpura, ae,f 1. the shell-fish from which purple die was produced, the purple muscle ; purple. purpurdtus, a, um, adj. (fr. purpu- ra) clothed in purple ; purpuraii^ courtiers. provident, prudent, wise. \purpureus, a, um, adj. purple. prudentia, ae,f. 1. providence, ]?m-purus, a, um, adj. pure, clear, dence, knowledge. pusillus, a, um, adj. very little or psittdcus, i, m. 2. a parrot. Psophidius, a, um, adj. of Psophis. Psophis, idis, f. 3. a city of Arca- dia. Ptolemaeus, i, m. 2. the name of several kings of Egypt. pubUce, adv. publicly, by public au- thority, at the common charge or cost. Publicola et Poplicola, ae, m. 1. a name given to Publius Valerius, on account of his great populari- publicus, a, um,adj. public ; ex pub- lico, from public means. Publius, i, m. 2. a Roman praeno- men. pudibundus, a, um, adj. ashamed. pudor, oris, m. 3. shame, modesty. puer, eri, m. 2. a boy ; pueri, child- ren. puerilis, e, adj. (fr. puer) boyish, childish, puerile. pueritia, ae,f 1. (fr.puer) boyhood, childhood. pugio, onis, m. 3. a dagger, po- niard. small. puteus, i, m. 2. a well. puto, are, dvi, dtum, a. 1. to think. putresco, escere, ui, inc. 3. to rot, putrefy. Pyd?ia,ae,f. 1. a town of Macedo- nia, originally called Citron. Pijgmaei, drum, m. 2. the Pygmies or dwarfs. pijra, ae,f 1. (-vpd) a funeral pile. pyrdmis, idis, f. 3. a pyramid. Pyrenaei, orum, m. 2. (montes) a ridge of high mountains, which separate Gaul from Spain, and extend from the Atlantic to the Mediterranean. pyrites, ae, m. L (irvpirris) the fire stone. Pyrrhus, i, m. 2. a king of Epirus, who supported the Tarentines in their war against the Romans. Pythagoras, ae, m. 1. a celebrated philosopher, born at Samos. Pythagoreus, i, m. 2. a Pythagorean, a disciple of Pythagoras. Pythia, ae, f. 1. the priestess of Apollo at Delphi. q2 180 DICTIONARY. a quadrdgestmus, a, um, ord. num. adj. the fortieth. quadrdginta, card. num. adj. ind. forty. quadriennium, i, n. 2. the space of four years. quadriga, ae,f. 1. a chariot drawn by four horses. quadringentesimus, a, urn, ord. num adj. the four hundredth. quadringenti, ae, a, card. num. adj. four hundred. quadrupes, pedis, adj. (fr. pes) four- footed. quaero, rere, sivi, situm, a. 3. to seek, search, ask, inquire; quae- ritur, it is asked. quaestio, onis, f 3. (fr. quaero) a question. quaestor, oris, m. 3. (fr. quaero) a quaestor. quaestus, us, m. 4. (fr. quaero, quae- situm) a trade ; gain, profit. qudlis, e, adj. of what kind or sort, as. quam, adv. & conj. how, how much, as much, as ; than. quamdiu, adv. as long as. quamquam, conj. how much soever, although, though. quamvis, conj. although, though. quando, adv. when, since, seeing that. quanto, adv. by how much. quantoptre, adv. how greatly, kow much, as greatly. quantum, adv. as much as, how much. quantus, a, um, adj. how great. quantuslibet, quantalibet, quantum- libet, adj. as great as you please ; how great soever; in quantalibet multitudine, in the greatest mul- titude. quapropter, adv. for what reason. wiry, wherefore. quare, adv. on which account, wherefore. quartus, a, um, ord. num. adj. the fourth. quasi , adv. as if. quatriduum, i, n. 2. the space of four days. quatiwr, card. num. adj. ind. four. quatuordecim, card. num. adj. ind. fourteen. que, conj. and, also. queo, ire, ivi, itum, irr. n. to be able. quercus, us,f. 4. an oak. qutror, ri, stus sum, d. 3. to com- plain, lament. quesius, a, um, pa.rt. of queror. qui, quae, quod, pro. who, which, what. qui, adv. how, in what manner. qui, conj. because. quicunque, quaecunque, quodcunque, pro. whosoever, whoever, what- ever. quidam, quaedam, quoddam et quid- dam, pro. a certain one, one ; qui- dam homines, certain men. quidem, adv. indeed, truly, certain- ly, at least; ne...quidem, not- even. quies, etis,f. 3. repose, rest, quiet. quin, conj. but, however,, but that. quindecim, card. num. adj. fifteen. quingentcsimus, a, um, ord. num. adj. the five hundredth. quingenti, ae, a, card. num. adj. five hundred. quinquageni, distr. num. adj. every fifty. quinquagesimus, a, um, ord. num. adj. the fiftieth. quinquaginta, card. num. adj. ind. fifty. quinque, card. num. adj. ind. five. quinquies, num. adv. five times. quintus, a, um, ord. num. adj. the fifth. quis, quae, quod et quid, pro. inter- rog. who, which, what 1 quisnam, quaenam, quodnam et quid- nam, pro. interrog. (quis et nam) for who, who, who then 1 quisquam, quaequum, quidquam et quicquam, pro. any one ; nee quis- quam, and no one. quisque, quaeque, quodque et qitid- que, vet quicque, pro. every man, every one, each, every. quisquis, quaequae, quidquid et quic- quid, pro. whoever, whosoever, whatever, whatsoever. quivis, quaevis, quodvis et quidvis, pro. any one you please, whoever, every one. DICTIONARY. 181 quo, adv. whither, why ; (as a conj.) to the end that, in order that, that. quod, conj. because, since, that. quominus, or quo minus, adv. that not. quombdo et quo modo, adv. in what manner, how. quondam,, adv. formerly. quoniam, conj. since. quoque, conj. also. quot, adj. ind. how many. quotannis, adv. every year, annual- quolidie, adv. daily. qubties, adv. how often, as often as. quum, conj. since; adv. when. R. radius, i, m. 2. a rod or staff; a ray. radix, ids, f. 3. a root. rdmosus, a, urn, adj. full of boughs or branches. ramus, i, m. 2. a branch, bough. rdna, ae,f. 1. a frog. rdpina, ae,f. 1. (fr. rapio) robbery, rapine, pillage. rapio, ere, ui, turn, a. 3, to seize for- cibly, rob. raptor, oris, m.3. (fr. rapio, raptum) a robber. rapturus, a, um, part, of rapio. raptus, a, um, part, of rapio. raritas, dtis, f 3. rareness, rarity, scarcity. rdro, adv. seldom. That is, thinly. Fr. rarus. rdrus, a, um, adj. thin, scanty ; scarce, rare. ratio, onis, f. 3. (fr. reor, rdtus) reason, a reason. rdtis, is, f. 3. a float, raft, boat, ship. rdtus, a, um, part, of reor. raucus, a, um, adj. hoarse, harsh, hoarse sounding. rebello, are, dvi, dtum,n. 1. to wage (bellum) war against, rebel. recedo, dire, ssi, ssum, n. 3. (re et cedo) to retire, withdraw, retreat, recede. recens, tis, adj. new, recent ; adv. recens nati, new-born childrea. receptus, a, um, part, of recipio. recessus, its, m. 4. (fr. recedo, reces- sum) a retreat, recess. recipio, cipere, cepi, ceptum, a. 3. (re et cdpio) to take again, take back, receive, recover ; animam, to come to one's self again, to recover one's senses; se, to come back, return. recoctus, a, um, part, of recoquo. recognosco, noscere, novi, nitum, a. 3. (re et cognosco) to recognise. recolligo, ligere, legi, ledum, a. 3. (re et colligo) to gather up again, collect again, recollect. reconditus, a, um, part, of recondo, hidden. recondo, dere, didi, ditum, a. 3. (re et condo) to lay up, hide. recoquo, quere, xi, ctum, a. 3. (re et coquo) to boil or seeth again. recorddtio, onis, f. 3. recollection, remembrance. recreo, are, dvi, dtum, a. 1. (re et creo) to create again, renew, to bring to life again. recte, adv. right, rightly. rectus, a, um, adj. straight, right, upright. jFY. rego, rectum, recupero, are, dvi, dtum, a. 1. to get back, recover. rcdditus, a, um, part, of reddo. reddo, dere, didi, ditum, a. 3. (re et do) to give back, restore, return ; verba, to repeat ; rationem, to give a reason ; gratiam, to repay a favour. redeo, ire, ii, raro ivi, itum, n. irr. (re et eo) to go or come again, return. rediens, euntis, part, of redeo. redigo, igere, egi, actum, a. 3. (re et ago) to bring back, reduce. redimo, imere, emi, emptum et em- turn, a. 3. (re et emo) to buy back, recover, redeem. reducendus, a, um, part, of reduco. reduco, cere, xi, ctum, a. 3. (re et du- co) to lead back ; in gratiam, to reconcile. refer o, ferre, tuli, latum, a. irr. (re etfero) to bring back ; gratiam, to evince gratitude ; beneficium, to return a benefit ; victoriam, to gain a victory ; imaginem, to take a likeness ; referre ad ali- quam rem, to refer to something, 182 DICTIONARY. refluo, ere, xi, xum, n. 3. (re etfluo) to flow back. refugio, ugere, ugi, ugitum, n. 3. (re etfugio) to fly back. regia, ae, f. 1. a palace. That is, regia domus. regina, ae, f 1. (fr. rex, regis) a queen. regio, onis, f 3. a district, region, clime. regius, a, um, adj. (fr. rex, regis) royal. regno, are, dvi, dtum,n. 1. (fr. reg- num) to reign, rule, govern ; reg- ndtur, imp. it is ruled. regnum, i, n. 2. (fr. rex, regis) a kingdom, government. rego, gere, xi, ctum, a. 3. to govern, rule. regredior, gredi, gressus sum, d. 3, (re et grddior) to go back, return. | regressus, a, urn, part, of regredior. Regulus, i, m. 2. M. Attilius, sl Ro- man consul during the first Pa- nic war. reldtus, a, um, part, of refero. relicturus, a, um, part, of relinquo. relidus, a, um, part, of relinquo. religio, 6nis,f. 3. religion. relinquo, linquere, liqui, lictum, a. 2. (re et linquo) to leave behind, leave. reliquiae, drum, f. 1. the remains, relics, remainder. Fr. reliquus. reliquus, a, um, adj. (fr. relinquo) remaining, the rest. remdneo, ere, si, sum, n. 2. (re et mdneo) to tarry behind, remain. remedium, i, n. 2. (fr. medeor) a re- medy. remitto, wdttere, mlsi, missum, a. 3, (re et mitto) to send back, return. remotus, a, um, part, of removeo. removeo, overe, ovi, otum, a. 2. (re et moved) to remove. remus, i, m. 2. an oar. Remus, i, m. 2. the brother of Ro- mulus. renovo, are, dvi, dtum, a. 1. (re et novo) to renew. renuntio, are, dvi, dtum, a. 1. (re et nuntio) to report, inform, make known. reor, reri, rdtus sum, d. 2. to think, believe. repdro, are, dvi, dtum, a. 1. (re et pdro) to repair, renew. repente, adv. suddenly. reptrio, erire, eri, ertum, a. 4. (re etpdrio) to find out, discover. repertus, a, um, part, of reperio. repeto, ere, Ivi et ii, Hum, a. 3. (re et pcto) to ask again, demand back. repleo, ere, evi, etum, a. 2. (re el pleo) to fill again, fill up, reple- nish. repono, onere, osui, ositum, a. 3. (re etpono) to place again, replace. reporto, are, dvi, dtum, a. 1. (re et porto) to bring or carry back, bear off. repraesento, are, dvi, dtum, a. I. to represent. repudio, are, dvi, dtum, a. 1. to cast off, disown, divorce. requiro, rere, sivi, sltum, a. 3. (re et quacro) to seek back, demand, require. res, rei,f. 5. a thing, affair, matter, subject ; res gestae, exploits; res familiaris, property, substance. reservo, are, dvi, dtum, a. I. to re- serve, retain, spare. resideo, sidere, sedi, n. 2. (re et se- deo) to sit down. reslmus, a, um, adj. crooked, bent back. resisto, sistere, siili, stitum, n. 3. (re et sisto) to resist, withstand. rlsolvo, vere, vi, utum, a. 3. (re et solvo) to unloose, dissolve. respondeo, dere, di, sum, n. 2. (re el spondeo) to answer ; respondetur, imp. it is answered. responsum, i, n. 2. an answer. respiMica, reipublicae, f.\. & 5. a commonwealth, state, republic. respuo, uere, id, a. 3. (re et spuo) to spit out, reject. restituo, uere, ui, utum, a. 3. (re et stdtuo) to replace, restore. retineo, tinere, tinui, tentum, a. 2. (re et teneo) to hold or keep back, detain. revera et re vera, adv. in very deed, in reality, truly. reverentia, ae,f. 1. reverence. reversus, a, um, part, of revertor t having returned. DICTIONARY. 183 reverto, tire, ti, sum, n. 3. (re et ver- to) and reverter, ti, sus sum, d. 3 to return. reviresco, escere, ui, n. inc. 3. to be- come or grow green again. revbco, are, dvi, dtum, a. 1. (re et vbco) to call back, recall. revolo, are, dvi, dtum, n. 1. (re et volo) to fly back. rex, regis, m. 3. a king. Rhadamanthus, i, m. a son of Jupi- ter and Europa, so celebrated for justice, that the ancients have said he became one of the judges of the infernal regions. Rhaeti, arum, m. 2. the inhabitants of Rhaetia. Rhaetia, ae, f. 1. a country of Eu- rope, north of Italy and east of Helvetia. Rhea, ae.f. 1. Silvia, the mother of Romulus and Remus. Rhenus, i, m. 2. the Rhine. rhinoceros, otis, m. 3. a rhinoceros. Rhoddnus, i, m. 2. the river Rhone. Rhodius, i, m. 2. a Rhodian. Rhodope, es, /. 1. a high mountain of Thrace. Rhodus, i, f. 2. now Rhodes, a ce- lebrated island of the Mediterra- nean sea, at the south of Caria. Rhynddcus, i, m. 2. a large river of Mysia, in Asia Minor. rldeo, dere, si, sum, n. et a. to laugh, deride, ridicule. rldiculus, a, urn, adj. (fr. rldeo) ridiculous, laughable. rigeo, ere, ui, n. 2. (piylw) to be cold. rigidus, a, um, adj. (fr. rigeo) se- vere. rigo, are, dvi, dtum, a. 1. to water, moisten, bedew. rlpa, ae,f. 1. the bank of a river. rlsus, us, m. 4. (fr. rideo, risum) laughter. Hxor, art, dtus sum, d.l.to quarrel, dispute. robur, oris, n. 3. oak. Hence any thing hard and strong, strength ; militum, the bravest, the flower of the troop. robustus, a, um, adj. hard and strong like (robur) oak, strong, robust. rogo, are, dvi, dtum, a. 1. to ask, beg. rogus, i, m. 2. a funeral pile. Roma, ae, f. 1. a city of Italy, the capital of the Roman empire, situate on the banks of the river Tiber. Romanus, a, um, adj. Roman. Romanus, i, m. 2. a Roman. Romulus, i, m. 2. the founder of Rome. ros, roris, m. 3. dew. rostrum, i, n. 2. a beak, snout. rota, ae,f. 1. a wheel. rotundus, a, um, adj. round like a (rota) wheel. ruber, bra, brum, adj. red. rudens, Us, m. 3. a cable, rope. rudis, e, adj. uncultivated, rude, rough. ruina, ae,f. 1. (fr. ruo) a downfall, ruin, destruction. rumpo, rumpere, rupi, ruptum, a. 3. to break, break off. ruo, ere, i, itum et turn, n. 3. to fall, fall down, rush headlong, go to ruin. rupes, is, f 3. a rock. ruptus, a, um, part, of rumpo. rursus, adv. again. rus, ruris, n. 3. the country. rusticus, u, um, adj. pertaining to the {rus) country, rustic. rusticus, i, m. 2. a rustic country- man. Rutilius, i, m. 2. P. Rufus, a Roman consul in the age of Sulla. rutilus, a, um, adj. of a red colour, bright, glittering. Sablnus, %, m. 2. a Sabine, (a peo- ple of Italy.) sdcer, era, crum, adj. (sup. sacerri- mus) sacred. sdcerdjos, otis, c. 3. (fr. sdcer) a priest, priestess. sacrificium, i, n. 2. a sacrifice. sacrifico, are, dvi, dtum, a. 1. {sa- crum fdcio) to sacrifice. sacrum, i, et sacra, drum, n. 2. any thing consecrated to the gods, a sacrifice, sanctuary. saepe, adv. (saepius, saepissime) of- ten. saevio, Ire, ii, Itum, n. i. to rage. saevitas,dtis,f. 3. cruelty, barbarity. saevus, a, um, adj. severe, cruel, savage. x84 DICTIONARY. saglno, are, avi, alum, 1. to fatten. sagitta, ae,f. 1. an arrow. Saguntini, drum, m. 2. the inhabit- ants of Saguntum. Saguntum, i, n. 2. a town of Hispa- nia Tarraconensis. salio, Ire, Ivi et ii, et ui, turn, n. 4. to leap, bound, dance. salsus, a, um, adj. (fr. sal) salt, sharp, keen. salto, are, avi, atum, n. 1. {freq. of salio) to dance. saluber, bris, bre, et salubris, bre, adj. {fr. salus) healthful, salubrious, wholesome, sound. salubritas, atis, f. 3. {fr. salubris) healthfulness, salubrity. salum, i, n. 2. the sea. solus, iitis, f. 3. safety, health. salutdris, e, adj. {salus, salutis) healthful, salutary. saluto, are, avi, atum, a. 1. to wish {salutem) health to, salute. salvus, a, um, adj. safe, sound, un- punished. Samnltes, um et ium, m. 3. a peo- ple of Italy. sanctus, a, um, adj. sacred, holy, blameless. sanguis, inis, m. 3. blood. sapiens, tis, adj. { fr. sapio) wise ; subst. a wise man, sage. sapientia, ae,f 1. wisdom. sapio, ere, Ivi et ii, et ui, n. 3. to be wise. sarcina, ae, f. 1 . a bundle, pack. Sardinia, ae, f. 1. the greatest isl- and in the Mediterranean after Sicily, south of Corsica. Sarmdta, ae, c. 1. an inhabitant of Sarmatia, (an extensive coun- try in the north of Europe and Asia.) Sarpedon, bnis, m. 3. a son of Ju- piter and Europa. satelles, itis, m. 3. a guard, satellite. satio, are, avi, atum, a. 1. to satisfy, satiate. satis, adv. in a sufficient degree, enough. satur, ura, urum, adj. full, satiated. Saturnia, ae,f. 1. a name given to Italy ,because Saturn had reigned there during the golden age. Saturnus, i, m. 2. a son of Coelus and Terra, father of Jupiter. saucio, are, dvi t atum, a. 1. to wound. saxeus, a, um, adj. stony, rocky. saxum, i, n. 2. a rock, stone. Scamander, dri, m. 2. a celebrated river of Troas. scateo, ere, n. 2. to flow forth like water, to abound. scelestus, a, um, adj. (fr. scelus) wicked. scelus, eris, n. 3. crime, wicked- ness. scena, ae, f. 1. (ox^) a scene, stage. Schoeneus, i, m. 2. a king of Arca- dia, father of Atalanta. Scheria, ae, f. 1. an ancient name of Corcyra. scientia, ae,f 1. knowledge. scio. Ire, Ivi, Hum, a. 4. to know. Scipio, onis, m. 3. a celebrated fa- mily at Rome, who obtained the greatest honours in the repub- lic. scopulus, i, m. 2. {- sum, a. 2. to promise or under- take, pledge one's word. sponsa, ae,f. 1. a bride. Fr. spon- deo, sponsum. One engaged or betrothed. spontis, genit. et in abl. sponte, f. 3. (from the obsolete noun spons ; all the other cases wanting) of one's own free will, spontaneous- Spunus, i, m. 2. a praenomen com- mon to many of the Romans. squama, ae,f. 1. a scale. stdbulum, ij n. 2. a stall, stable. Fr. sto. A place where cattle stand. stadium, i, n. 2. (ardStov) a place where they contended in wrest- 188 DICTIONARY. ling and in the race; also, 125 paces. stannum, i, n. 2. tin. stdtim, adv. immediately. stdtio, 6nis,f. 3. (fr. statum) a sta- tion, post ; navium, an anchoring place. stdtua, ae, f 1. (Jr. statuo) a sta- tue. sldtudrius, i, m. 2. {fr. stdtua) a statuary, maker of statues, sculp- tor. statuo, uere, ui, utum, a. 3. to set up , hold, maintain, judge, re- solve, decree. Fr. sto, statum, stdtutus, a. urn, part, of statuo. Stella, ae,f 1. a star. sterilis, e, adj. barren, unfruitful, steril. slerto, ere, ui, n. 3. to snore. stipes, itis, m. 3. the trunk of a tree, a stake, log. stirps, is, f. 3. a root, stem, stock ; a stock, race, lineage. sto, stare, sllti, statum, n. 1. to stand. Stoici, drum, m. 2. (Utoikoi) the Sto- ics, a celebrated sect of philoso- phers founded by Zeno. stoliditas, Otis, f 3. folly, stupidity stolidus, a, um, adj. foolish, dull silly. strdges, is, f 3. {fr. sterno, strdvi) an overthrow, havoc, devasta- tion. Strang ulo, are, dvi, dtum, a. 1. to choke, strangle. slrenue, adv. strenuously. strenuus, a, um, adj. active, strenu- ous, valiant, bold. strepitus, us, m. 4. (fr. strevo, to make a harsh noise) a harsh noise, clashing, din, bustle. Strophddes, um, f. 3. two small is- lands in the Ionian sea, on the western coast of the Pelopon- nesus. They are now called Strivali. struo, ere, xi, ctum, a. 3. to pile up raise up, build, erect, construct insidias, to lay snares, lie in am- bush, waylay. struthiocamelus, i, m. 2. (arpovOioKd' fjrj\og) an ostrich. Strymon, bnis, m. 3. a river rising in mount Haemus, which sepa- rates Thrace from Macedonia, and falls into a part of the Ae- gaean, called Strymonicus sinus, or G. of Contessa. studeo, ere, ui, n. 2. to attend to, pur- sue, study ; side with, favour. studiose, adv. attentively, studious- ]y- studium, i, n. 2. study, attention, diligence ; eagerness, zeal. stultitia, ae,f. 1. folly. stultus, a, um, adj. foolish. stupeo, ere, ui, n. 2. to be stupified j to be amazed, astonished, sur- prised. stupidus, a, um, adj. stupid, silly, simple. stumus, i, m. 2. a starling. suddeo, dere, si, sum, a. 2. to devise, exhort, persuade. sudvis, e, adj. sweet, pleasant, agree- able. sudvitas, dtis,f 3. sweetness, plea- santness, suavity, grace. sudviter, adv. sweetly, pleasantly, agreeably. sub, prep. c. ace. et abl. under, to- wards, near to, at. subduco, cere, xi, ctum, a. 3. {sub et duco) to take away, remove, with- draw. subd.uctus, a, um, part, of subduco. subeo, Ire, ivi et ii, itum, irr. n. {sub et eo) to go under, undergo, sus- tain. subigo, igere, egi, actum, a. 3. {sub et ago) to bring under, reduce, subdue. subito, adv. suddenly. subltus, a, um, adj. sudden, unlook- ed for, unexpected. Fr. subeo, subitum. subldtus, a, um, part, of tollo. subllmis, e, adj. lofty, elevated, sub- lime. submergo, gere, si, sum, a. 3. (sub et mergd) to overwhelm. submersus, a, um, part, of submer- go- subrideo, dere, si, sum, n. 2. (sub et rldeo) to smile gently. subsilio, silire, siltvi, silii et silui, sultum, n. 4. (sub et sdlio) to leap up. substituo, uere, ui, utum, a. 3. {sub DICTIONARY. 189 et stdtno) to put under, put in the J>lace of, substitute. ter, prep. c. ace. et abl. under. subterrdneus, a, um, adj. (siti et ter- ra) that is, under ground, subter- ranean. subvenio, venire, veni, ventum, a. 4. (sub et venio) to come to one's as- sistance, succour, relieve. subvblo, are, dvi, dtum, a. 1. (sub et volo) to fly up. succedo, ctdere, cessi, cessum, n. 3. {sub et cedo) to come or go under, succeed. successor, oris, m. 3. (fr. succedo, successum) a successor. succus, i, m. 2. juice. suffer 0, snffere, sustuli, subldtum, irr. a. (sub etfero) to bear, sustain. sufficio, ficere, feci, fectum, n. 3. (sub et fdcio) to suffice, be suffi- cient. suffodio, fodere, fodi, fossum, a. 3. (sub etfodio) to dig under, under- mine. suffossus, a, urn, part, of suffodio. suffrdgium, i, n. 2. a vote, suffrage, choice. sui, sibi, se, pro. reciprocal, (of all genders, and of both numbers) of himself, herself, itself, or them- selves, to himself, &c. himself, &c. Sulla et Sylla, ae, m. 1. the cogno- men of a family in the gens Cor- nelia ; Lucius Cornelius, the ri- val of Marius, made himself per- petual dictator at Rome. Sulpicius et Sulpitius, i, m. 2. Gal- lus, a celebrated astrologer in the age of Paulas. sum, esse, fui, irr. n. to be ; (with a dative) to serve for ; terrori esse, to excite terror. summus, a, um, adj. (sup. of superus) the highest, greatest ; in summa aqua, on the surface of the water, sumo, sumere, sumsi et sumpsi, sum- turn et sumptum, a. 3. to take. sumius et sumptus, a, um, part, of sumo. sumtus et sumptus, us, m. 4. charge, expense. supellex, ectilis, f 3. household fur- niture. super, prep. c. ace. et abl. (fr. vrlp) above, over, upon. superbe, adv. proudly, haughtily, arrogantly. superbia, ae,f. 1. pride, haughtiness, arrogance. superbio, Ire, Ivi, Itum, n. 4. to be proud. superbus, a, um, adj. proud, haugh- ty- superfiuus, a. um, adj. superfluous. superior, us, adj. (comp. of superus) higher, the upper. super jdcio, jdcere, jtci, jactum, a. 3. (super et jdcio) to cast, throw, or shoot over. super 0, are, dvi, dtum, a. 1. to sur- pass, overcome, conquer. That is, to be (super) above others. super stttiosus, a, um, adj. supersti- tious. supersum, esse, fui, irr. n. to sur- vive, remain behind. superus, a, um, adj. (comp. superior^ sup. supremus vel summus) above, upper, on high. Fr. super. supervdeuus, a,um, adj. superfluous. supervenio, venire, vtni, ventum, n. 4. (super et venio) to come upon suddenly, surprise j to come, ap- pear. super volo, are. dvi, dtum,n. 1. (super et volo) to fly over. suppeto, ere, ivi, itum, n. 3. (sub et peto) to serve, be sufficient, be at hand. supplex, ids, adj. suppliant. supplicium, i, n. 2. punishment. suppono, onere, osui, ositum, a. 3. (sub et pono) to put one thing or person in place of another, sub- stitute. supra, prep, et adv. above, over, up- on. surdus, a, um, adj. deaf. Surena, ae, m. 1 . a powerful officer in the armies of Orodes, king of Parthia. surgo, surgtre, surrexi, surrectum, n. 3. to rise. sus, uis, c. 3. ((rvg) a swine, hog. susceptus, a, um, part, of suscipio. suscipio, expire, cepi, ceptum, a. 3. (sub et cdpio) to take up, take in. hand, undertake. 190 DICTIONARY. suspectus, a, um, fart, et adj. sus- pected, mistrusted, suspicious. suspendo, dire, di } sum, a. 3. {subet pendo) to hang up, suspend, keep in suspense. suspensus, a, um, part, of suspendo. xuspicio, icere, exi, ectum, a. 3. {sub et specio) to suspect. suspicor, dri, dtus sum, d. 1. {sub et specio) to suspect, mistrust ; sus- pect, surmise. sustento, are, dvi, dtum, a. 1. (freq. fr. sustineo) to sustain, uphold, support ; sustentari, to maintain one's self, live. sustineo, inere, inui, entum, a. 2. {sub et teneo) to sustain, support, bear. suus, a, um, pro. {fr. sui) one's own, its own, proper, peculiar. sylldba, ae, f. 1. (o-uXXa/?*)) a sylla- ble. SypJiax, dcis, m. 3. a king of the Masaesyli in Libya, taken pri- soner and carried to Rome by Scipio. Syraciisae, drum, f. 1. a celebrated city of Sicily, founded about 732 B. C, by Archias, a Corin- thian. Syria, ae, f. 1. a large country of Asia. Syridcus, a, um, adj. Syrian. tdbesco, escere, ui, n. inc. 3. to con- sume, languish, pine away. tabula, ae, /. 1. a board, tablet, ta- ble ; picta, a picture. tdceo, ere, ui, Hum, n. 2. to be si- lent. ^ iactus, us, m. 4. {fr. tango, tactum) the touch. taedet, taedebat, iaeduit, taesum est, taedere, imp. it irks or wearies ; vitae me taedet, I am weary of life. Taendrus et os, i, m. etf. 2. et Tae- ndrum et on, i, n. 2. a promonto- ry of Laconia, now Cape Mata- pan. tdlentum, i, n. 2. {rdXavrov) a talent. talis, e, adj. such, of this or such kind. talva, ae,f. 1. a mole. tarn, adv. so, so much ; tarn diu, as long as. tdmen,conj. notwithstanding, never- theless, however, yet. Tanais, is, m. 3. now the Don, which in ancient times separat- ed European and Asiatic Sarma- tia. Tandquil, Uis,f. 3. called also Caia Caecilia,w?LS the wife of Tarquin, the fifth king of Rome. tandem, adv. at length, at last, final- ly- tango, tangere, tetigi, tactum, a. 3. to touch. tanquam et tamquam, adv. as, just as, as it were. Tantalus, i, m. 2. a king of Lydia, son of Jupiter. tanto, adv. by so much. tantopere, adv. so much, so greatly. tantum, adv. only. tanlus, a, um, adj. so great, so much ; tanti est, it is worth while. tarde, adv. slowly. iarditas, dtis, f. 3. slowness or dul- ness of intellect. tar do, are, dvi, dtum, a. 1. to make slow, retard, impede. tardus, a, um, adj. slow, dull. Tarentinus,a,um,adj. of Tarentum; Tarentini, the Tarentines. Tarentum, i, n. 2. now Tarento, a town of Calabria in Italy. Tarpeia, ae, f. 1. the daughter of Tarpeius, the governor of the ci- tadel of Rome, opened the gates to the Sabines. Tarpeius, a, um, adj. Tarpeian; mons, a hill at Rome, the same as the Capitoline, so called from Tarpeia. Tarquinii, drum, m. 2. now Tarchi- na, a town of Etruria. Tarqui- nius Priscus was born or educat- ed there. Tarquinius, i, m. 2. Priscus, the fifth king of Rome, successor to AncusMartius ; Superius, grand- son of the former, succeeded his father-in-law Servius Tullius and was the seventh and last king of Rome. DICTIONARY. 191 Tartarus et os, i, m. 2. et Tartdra, drum, n. 2. the lower world. Taurica, ae, f. 1. Chersonesus, a large peninsula of Europe, at the south-west of the Palus Maeotis, now called the Crimea. Taurus, i, m. 2. the largest range of mountains in Asia as to extent. taurus, i, m. 2. (ravpog) a bull. Taygetus, i, m. 2. et Taygeta, orum, n. 2. a mountain of Laconia, in Peloponnesus, at the west of the river Eurotas. tectum, i, n. 2. (fr. tego, tectum) a roof, house. tectus, a, um, pari, of tego. teges, etis, f. 3. (fr. tego) a mat or rug. tego, gere, xi, ctum, a. 3. to cover, protect. tegumentum, i, n. 2. {fr. tego) a co- vering. telum, i, n. 2. a weapon, dart, ar row. temtre, adv. without reason, with- out cause, by chance, at random, inconsiderately. Tempe, n. pi. ind. a vale in Thessa- ly, through which the river Pe- neus flows into the Aegaean. temperies, iei, f. 5. a temperate cli- mate, temper ateness. tempestas, dtis,f. 3. bad weather; a storm, tempest. templum, i, n. 2. a temple. tempus, oris, n. 3. time ; ad tempus, at the appointed time ; ex tern pore, without premeditation or previous study, extempore. temulentus, a, um, adj. drunk drunken. Undo, tendere, tetendi, tensum. a. 3. to stretch out, extend. tenebrae, drum, f 1. darkness. teneo, ere, ui, turn, «. 2. to hold, have possess, occupy; to understand know ; to occupy, beset ; portum to reach the harbour. tento, are, dvi, dtum, a. 1. to try, at- tempt, prove. Tentyritae, drum, m. 1. the inhabit- ants of Tentyra. tenuis, e, adj. thin, slender, fine tepesco, escere, ui, n. inc. 3. to grow warm or tepid. tepidus, a, um } adj. warm, tepid, lukewarm. ler, num. adj. thrice. tergum, i, n. 2. the back ; a tergo, from behind ; ad terga, behind. termino, are, dvi, dtum, a. 1. to bound, terminate. terminus, i, m. 2. a bound, limit, end. Terminus, i, m. 2. a divinity of Rome who was supposed to pre- side over bounds and limits. terni, ae, a, distr. num. adj. every three, three. terra, ae,f. 1. the earth, land. terreo, ere, ui, Hum, a. 2. to fright- en, terrify. terrestris, e, adj. (fr. terra) terres- trial. terribilis, e, adj. terrible. terrtto, are, dvi, dtum, a. 1. (freq. of terreo) to terrify often or much. territorium, i, n. 2. (fr. terra) a ter- ritory. territus, a, um, part, of terreo. terror, oris, m. 3. great fear, terror. tertio, num. adv. the third time. tertius, a, um, ord. num. adj. the third. testa, ae, /. 1. an earthen vessel, a tile, shell. testdmentum, i, n. 2. (fr. testor) a testament or will. testudo, inis, f. 3. a tortoise. Teutbnes, um, m. 3. a name given to several united tribes of Germa- texo, ere, ui, turn, a. 3. to weave, braid, plat. thalamus, i, m. 2. (OaXapj) a cham- ber. Thales, is et etis, m. 3. one of the seven wise men of Greece, born at Miletus in Ionia. Thasus et os, i, f. 2. a small island in the Aegaean, on the coast of Thrace. thedtrum, i, n. 2. (Qearpov) a theatre. Tkebae, drum, f. 1. a celebrated city, the capital of Boeotia. Thebdnus, a, um, adj. of Thebes, Theban. Themistocles, is, m. 3. a celebrated general, born at Athens, r2 192 DICTIONARY. Theodorus, i, m. 2. a philosopher of timeo, ere, ui, a. et n. 2. to fear, be Cyrene, disciple to Aristippus. j afraid of, dread. Thermodon, ontis, m. 3. now Ter- timidus, a, um, adj. fearful, timid. niah, a famous river of Cappado- timor, oris, m. 3. fear, dread, cia, in the ancient country of the tinnitus, us. m. 4. tingling. Amazons. \tintinnabulum, i, n. 2. a bell. Theseus, i, m. 2. king of Athens, titio, 6?ns, m. 3. a fire-brand, and son of Aegeus. was one of idlero, are, dvi, dtum, a. 1. to bear, the most celebrated of the heroes of antiquity, Thessdlia, ae, /. 1. a country of Greece, situate to the south of Macedonia. Thessdlus, a, um, adj. Thessalian ; subst. a Thessalian. Thestius, i, m. 2. the father of Al- thaea. Thetis, idis, f 3. one of the sea dei- ties, daughter of Nereus and Do- ris ; she married Peleus,by whom she became mother of Achilles. Thracia, ae, f. 1. a large country of Europe, lying to the east of Ma- cedonia. Thracius, a, um, adj. Thracian. Thrasybidus, i, m. 2. a famous gene- ral of Athens, who expelled the thirty tyrants of his country. thus, thuris, n. 3. frankincense. Tiber et Tiberis, is, m. 3. a river of Italy, on whose banks the city of Rome was built, tibiccn, cinis, m. 2. (for tibiicen, fr. tibia, a flute, pipe, and cand) a player on the flute ; a piper. Ticinum, i, n. 2. now Pavia, a town near the mouth of the river Tici- nus. Ticlnus, i, m. 2. now the Tesino, a river of Gallia Cisalpina, falling into the Po near Ticinum. At the mouth of this river the Ro- mans under Cornelius Scipio were defeated by Hannibal. Tigrdnes, is, m. 3. a king of Arme nia. Tigranocerta, ae, f. 1. now Sered, the capital of Armenia, built by Tigranes. tigris, is et idis, m. et f. (riypig, i fi,) a tiger or tigress. Tigris, is et idis, m. 3. a large river of Asia, rising in the mountains of Armenia Major, and falling into the Euphrates. suffer, tolerate. tollo, tollere, sustuli, subldtum, a, 3. to raise, lift up, lake away, do away with. tondeo, tondere, totondi, tonsum, a, 2. to clip, shear, shave. tonitrus, its, m. 4. in abl. sing, toni- tru, et in dat. plur. tonitribus : item tonitruum, i, n. 2. et in plur. tonitrua, (fr. tono,tonitum,) thun- der. tono, are, ui, Hum, n. 1. to thunder. tormentum, i, n. 2. (for torquimen- tum, fr. torqueo) a machine for hurling stones, darts, &c. Torqudtus, i, m. 2. a surname given to T. Manlius, from a collar (tor- ques) taken by him in single com- bat from a gigantic Gaul. torquis et torques, is, m. et f. 3. (fr. torqueo, to twist) a chain for the neck, a collar. tot, adj. ind. so many. tot idem, adj. ind. as many, just so many. totus. a, um, adj. whole, entire. trabs, is, f 3. a beam. tracto, are, dvi, dtum, a. 1. (freq. fr. traho) to handle ; undertake,, manage. tractus, us, m. 4. a track, region, country. tractus, a, um, part, of traho. trddtius, a, um, part, of trado. trddo, dere, didi, ditum, a. 3. (trans et do) to give over, consign, de- liver ; to relate, teach ; traditur, it is said, report says. tragicus, a, um, adj. (rpayiKdg) tra- gic ; poeta, a tragic poet. trdgoedia, ae.f. 1. (rpaycoSia) a tra- gedy. traho, here, xi, ctum., a. 3. to draw; bellum, to protract the war ; li- quidas o,quas trahere, to flow with a clear stream. trdjicio, icire, eci, ectum, a. 3. tram DICTIONARY. 193 etjdcio) to throw or cast over transport. trdmes, His, m. 3. a cross-way ; any way, road, or path. trdno, are, dvi, dtum, n. 1. {trans et no) to swim over. tranquille, adv. calmly, tranquilly. tranquilhtas, dtis, f. 3. calmness, tranquillity. trauquillus, a, um, adj. calm, tran- quil. trans, pr. c. ace. on the farther side of, beyond, over. transactus, a, um, part, of transigo. transeo, Ire, Ivi et ii, itum, n. irr. {trans et co) to go or pass over or beyond, to go through. transfero, fcrre, tuli. latum, irr. a {trans etfero) to carry or bring over, transfer, transport ; sc ad aliquem, to go over to one. transfigo, gere, xi, xum, a. 3. {trans etfigo) to run through, transfix pierce. transfiiga, ae, m. 1. a deserter, fugi- tive. transgrzdior , gredi. gressus sum. d. 3. {trans et grddior) to go or pass over, cross. transigo, igerc, egi. actum, a. 3. {trans et ago) to pass, spend ; to accomplish, perform, transact. transllio, Ire, ivi et ii et ui, n. 4. {trans et sdlio) to leap, bound, or jump over. transiturus, a, um, part, of transeo. transldtus, a, um, po.rt. of transfero. transmarinus, a, um, adj. beyond the sea. transno. V. trano. transveho,here, xi, ctum, a. 3. {trans et veho) to carry over, transport. transvblo, are, dvi, dturn, n. 1. {trans et volo) to fly over. Trasimenus et Thrasymenus, i, m. 2. a lake of Etruria near Perusia,ce- lebrated for a battle fought there betweenAnnibal and the Romans. trecentesimus, a, um, ord. num. adj. three hundredth. tredceim, card. num. adj. ind. thir- teen. trcmulus, a, um, adj. {fr. tremo, to tremble) trembling, tremulous. tres, tria, ium, ibus, card. num. adj. three. Treviri, drum, m. 2. a nation of Gallia Belgica, between the Mo- sella or Moselle, and Silva Ar- duenna. triangularis, e, adj. triangular. tribunus, i, m. 2. a tribune. tribuo, uere, ui, utum, a. 3. to give, assign, attribute, impart, bestow. tributum, i, n. 2. {fr. tribuo) tribute. tributus, a, um, part, of tribuo. tricesimus, a, um, ord. num. adj. the thirtieth. triduum, i, n. 2. {fr. tres et dies) the space of three days ; per triduum, for three days. triennium, i, n. 2. the space of three years. trigcmlni, drum, m. 2. three born at a birth, three twin brothers. triginta, card. num. adj. thirty. Trinacria, ae.f. 1. one of the an- cient names of Sicily, from its three promontories {rpeis dxpai.) Triptolemus, i, m. 2. a son of Ce- leus, king of Attica, born at Eleu- sis. triumphdlis, e, adj. triumphal. triumpho, are, dvi, dtum, n. 1. to triumph. triumphus, i, m. 2. a triumph. triumvir, viri, m. 2. a triumvir, one of three men jointly employed to execute any public office. Troas, adis, f. 3. a district on the Aegean coast of Mysia in Asia Minor. trochilus, i, m. 2. a wren. Troglodijtae, drum, m. 1. a people of Aethiopia, on the coast of the Sinus Arabicus, who dwelt in Trebia, ae, f. et m. a river of Gallia 1 caves. Cisalpina, which fell into the Po Troja,ae,f. 1. the capital of Troas. near Placentia. At its mouth Trojdnus, a, um, adj. Trojan. Annibal obtained a victory over trux, trncis, adj. cruel, savage, the Romans. i fierce. trecenti, ae, a, card. num. adj. three tu. tui, tibi, te,pro. thou, yoa. hundred. ' tuba, ae,f. 1. a trumpet. 194 DICTIONARY. tuber, eriSj n. 3. a bunch, protuber- ance. Pubicen, inis, m. 3. (tuba et cdno) a trumpeter. tueor, tueri, tuitus et tutus sum, d. 2. to preserve, guard, protect. tugurium, i, n. 2. a hut. Tullia, ae, f. 1 . a daughter of Ser- vius Tullius, who married Tar- quin the Proud. Tullius, i, m. 2. V. Cicero. Tullus, i, m. 2. Hostilius, the third king of Rome. turn, adv. then ; turn demum, then at length. tumidus, a, um, adj. swollen, swell- ing, tumid. Pwmultus, us, m. 4. a tumult, uproar. tumulus, i, m. 2. a little hill, mound, tomb. tunc, adv. then, at that time. tunica, ae, f. 1. a tunic (an under garment worn by the Romans.) turbo, are, dvi, alum, a. 1. to con- found, disturb, throw into confu- sion. turgidus, a, um, adj. swollen, infla- ted, turgid. turma, ae,f. 1. a troop or squadron of horse. turpis, e, adj. base, disgraceful, dis- honourable. turpitiido, inis,f. 3. deformity, ugli- ness ; disgrace, infamy. turris, is, f. 3. a tower. tus. V. thus. Tuscia, ae,f. 1. the same as Etruria. Tusculum, i, n. now Frascati, a town of Latium in Italy, about 12 miles from Rome. Tuscus, a, um, adj. Tuscan, Etrus- can, Etrurian. tutor, oris, m. 3. (fr. tueor, tutus) a guardian, tutor. tutus, a, um, adj. safe. tuus, a, um, adj. pro. thine, thine own, yours, your own. Pyrannis,%dis,f. 3. (n>pai/j/t?)tyranny arbitrary or despotic power. tyrannus, i, m. 2. (rvpawog) a king prince ; a tyrant, usurper, despot. Tyrius, a, um, adj. Tyrian. Tyrrhenus, a, um, adj. Tuscan. Tyrus et Tyros, i, f. 2. a very an- cient city of Phoenicia, built by the Sidonians, on a small island at the south of Sidon, and now called Sur. U. uber, eris, n. 3. a teat, dug, udder. ubcrtas, dtis, f. 3. fertility, fi uitful- ness. ubi, adv. where, in what place ; when, as soon as. ue, adv. every where, in every place. ulciscor, cisci, tus sum, d. 3. to pun- ish, revenge. ullus, a, um, adj. any, any one. ulterior, us, adj. comp. (pos. not used) farther. ulterius, adv. farther, beyond. ultimus, a, um, adj. sup. (comp. ulte- rior) the last, farthest. ultra, pr. c. ace. beyond, on the far- ther side of; adv. beyond that, besides, moreover. ullus, a, um, part, of ulciscor. Ulysses, is, m. 3. a king of Ithaca, son of Anticlea and Laertes, one of the leaders in the war against Troy. umbra, ae,f. 1. a shade, shadow. umbrosus, a, um, adj. shady. una, adv. together, all at once. uncus, a, um, adj. crooked, curved, bent. unde, adv. out of what place, whence. undecim, card. num. adj. ind. ele- ven. undenonagesimus, a, um, ord. num. adj. the eighty-ninth. undequinquagesimus, a, um, adj. the forty-ninth. undequinquaginta, card. num. adj. ind. forty-nine. undetricesimus, a, um, ord. num. adj. the twenty-ninth. undevicesimus, a, um, ord. num. adj. the nineteenth. undique, adv. from all parts, from all sides. unguis, is, m. 3. a nail, claw, talon, lungula, ae,f. 1. a hoof; a claw, ta- lon. unicus, a, um, adj. only, single, alone ; excellent, distinguished. DICTIONARY. 195 unio, onis, m. 3. a pearl. universus, a, um, adj. whole, uni- versal. unquam, adv. ever ; nee unquam, and ever. units, a, um, card. num. adj. one, single, alone. unusquisque, unaquaeque, unurn- quodque et unumquidque, adj. every, every one. urbs, is,f. 3. a city ; the city, Rome. uro, urere, ussi, ustum, a. 3. to burn. ursus, i, m. 2. a bear. usque, adv. till, until, as far as. usus, a, um, part, of utor. usus, us, m. 4. use, practice, custom ui, conj. as, like as ; that, in order that, to the end that. utcunque, adv. howsoever, whenso- ever, to a certain degree, how ever much. uter, tra, trum, adj. which of the two. liter que, trdque, trumque, adj. both, each. Utica, ae, f. 1. a celebrated city of Africa Propria, on the coast of the Mediterranean. utilis, e, adj. (fr. utor) useful. utor, uti, usus sum, d. 3. to make use of, enjoy. utrinque, adv. on both sides. utrum, adv. whether. uva, ae,f. 1. a grape ; passa, a rai- sin. uxor, oris,/. 3. a wife. V. vdeo, are, dvi, dtum, n. 1. to be free from. vacuus, a, um, adj. void, empty, free from, vacant. vddosus, a, um, adj. having frequent fords, shallow, shelvy. vddum, i, n. 2. a ford, shallow. vagina, ae, f. 1. a scabbard, sheath, vdgitus, us, m. 4. a crying like a child, lamentation, weeping. vdgor, dri, dtus sum, d. 1. to go to and fro, wander, rove. vagus, a, um, adj. wandering, roam ing ; uncertain, wavering. vdleo, ere, ui, Hum, n. 2. to be strong, prevail, have force, avail ; vale, farewell. Valerius, i, m. 2. a proper name among the Romans. vdlidus, a, um, adj. (fr. vdleo) strong, powerful. vallis, is,f. 3. a valley. vdpulo,dre, dvi, dtum, irr. p. (serves as a pass, to verier o) to be beaten, be whipped or scourged. vdrietas, dtis,f 3. variety, diversi- ty, change. vdrio, are, dvi, dtum, a. 1. to diver- sify, vary, change. vdrius, a,, um, adj. various, change- able. vas, vdsis, n. 3. et in plur. vasa } drum, n. 2. a vessel. vasto, are, dvi, dtum, a. 1. to lay waste, desolate. vastus, a, um, adj. vast, wide, am- ple, immense. rates, is, m. 3. a prophet ; a poet, bard. ve, conj. or ; ve — a negative prefix, as in vecors. vecordia, ae,f. 1. (fr. vecors, vecor- dis) madness. vecors, dAs, adj. (fr. ve et cor) with- out mind, frantic. vectis, is, m. 3. {fr. veho, vectum) a lever ; a bolt or bar. vectus, a,, um, part, of veho. vegetus, a, um, adj. (fr. vegeo, to quicken) quick, active, vigorous. vehemens, tis, adj. vehement, vio- lent. vihementer, adv. (ius, issime) vehe- mently, exceedingly, very much ; vehementius, too much. veho, here, xi, ctum, a. 3. to carry, convey, bear ; vehi curru, to drive; equo, to ride. Veiens, tis, m. 3. an inhabitant of Veii. Veii, drum, m. 2. a powerful city of Etruria, at the distance of about 12 miles from Rome. vel, conj. or, even ; xel...vel, either... or. vello, vellere, velli et vulsi, vulsum } a. 3. to pluck or pull up. vellus, eris, n. 3. a fleece. velox, ocis, adj. swift, quick, rapid; velocissima venena, the quickest poisons. velum, i, n. 2. a sail. velut, veluti, adv. as, like as. 196 DICTIONARY. vendlis, e, adj. {fr. veneo) to be sold, venal. venations, a, um, adj. {fr. venor) of or pertaining to the chase ; canis venaticus, a hound. vendtor, oris, m. 3. a hunter, hunts- man vendito, are, avi, dtum, a. 1. (freq. oi vendo) to sell vendo, dere, didi, ditum, a. 3. {ve- num do) to sell. venendtus, a, um, adj. poisoned ; poisonous, venomous. venenum, i, n. 2. poison. veneo, ire, ivi et ii, itum et um, irr. pass, (serves as a pass, of vendo) to be exposed to sale, be sold. venio, venire, veni, ventum, n. 4. to come, go. venor, dri, dtus sum, d. 1. to hunt. venter, iris, m. 3. the. belly. ventus, i, m. 2. the wind. Venus, eris, f. 3. the goddess of beauty and love, one of the most celebrated deities among the an cients. venustus, a, um, adj. {fr. Venus) graceful, handsome, charming. ver, veris, n. 3. the spring. verber, eris, n. 3. a scourge, whip a stripe, blow. verber o, are, avi, dtum, a. 1. to beat strike. verbum, i, n. 2. a word. vere, adv. truly. vereor, eri, itus sum, d. 2. to reve- rence, fear, care for. ver go, gere, sine pret. et sup. n. 3. to incline or decline, bend, lie, or look towards. verisimilis, e, adj. (verus et similis) like the truth, probable. Veritas, dtis, f. 3. {fr. verus) truth veritus, a, um, part, of vereor. vero, conj. but ; adv. certainly, in truth, indeed. Verona, ae,f. 1. a town of Venetia in Italy, on the Athesis. versor, dri, dtus sum, d. 1. to fre- quent, remain, dwell ; to dwell on a subject, be employed about a thing. versus et versum, pr. c. ace. towards. F 1 ". verto. versum. So as to be vertex, icis, m. 3. the crown or top of the head ; the top or summit of any thing. verto, tere, ti, sum t a. 3. to turn, change, alter. veru, u, n. 4. a spit. verus, a, um, adj. true. vescor, ci, d. 3. (with an abl.) to live or feed upon, eat. vesperi, adv. at evening ; tarn ves- peri, so late. Vesta, ae, f. 1. a goddess, whose mysteries Aeneas first introdu- ced into Italy, and in whose ho- nour Numa erected a temple at Rome. Vestdlis, is, f. 3. a Vestal virgin, one of those who took care that the sacred fire of Vesta was not extinguished. vestibulum, i, n. 2. a porch. vestigium, i, n. 2. a footstep, track, vestige. vestio, ire, ivi, itum, a. 4. to clothe. vestis, is,f. 3. a garment. Vesulus, i, m. 2. now Viso, a large mountain of Liguria,in the range of the Alpes Maritimae. veteranus, a, um, adj. {fr. vetus f veteris) old ; miles, a veteran. veto, are, ui, itum, a. 1. to forbid, prohibit. Veturia, ae,f. 1. the mother of Co- riolanus. Veiurius, i, m. 2. a consul defeated by the Samnites, and made to pass under the yoke. vetus, eris, adj. old. vetustas, dtis, f 3. {fr. vetus) anti- quity. vttustus, a, um, adj. {fr. vetus) old, ancient. via, ae, f. 1. a way;, viam dare, to make way. viator, oris, m. 3. {fr. via) a travel- ler. viceni, ae, a, distr. num. adj. every twenty, twenty. ^ viegsimus, a, um, adj. the twentieth. vicies, num. adj. twenty times. viciihitas, dtis, f. 3. {fr. vicinus) the neighbourhood. vicinus, a, um,adj. near, neighbour- ing, contiguous. turned towards. Ad is sometimes \vicis, (gen.) ci, cem, ce, et in plur. added : versum ad. I ces } cibus 3 f. 3. a change or turn DICTIONARY. 197 vicissitude ; heu miseram vicem, ah, sad reverse ! postium vicem praebere, to supply the place of. victima, ae,f. 1. a victim, sacrifice. victor, oris, m. 3. (fr. vinco, victum) a conqueror. victoria, ae,f. 1. (fr. victor , vicibris) a victory. victurus, a, um, part, of vivo. victus, a, um, par. of vinco. vicus, i, m. 2. a village, street. video, videre, vidi, visum, a. 2. to see, behold, look at. viduus, a, um, adj. deprived or be- reft of, widowed ; mulier viduus, a widow. vigil, His, m. 3. a watchman. vigilia, ae, f 1. a watching; ae, drum, pi. a military guard,watch. viginti, card. num. adj. ind. twenty vilis, e, adj. cheap, of little value, mean, vile. villa, ae,f. 1. a country-seat, villa. villicus, i, m. 2. the overseer (villae) of a farm, steward. villus, i, m. 2. tufts of hair, shaggy hair, long hair. vincio, cire, xi, ctum, a. 4. to biud. vinco, vincere, vlci, victum, a. 3. to conquer ; vinci, to be conquered, fail of one's object. vinctus, a, um, part, of vincio. vinculum, i, n. 2. (fr. vincw) a chain ; in vincula conjicere, to cast into prison. vindex, ids, c. 3. an avenger, de- fender, protector, assertor. vindico, are, dvi, dtum, a. 1. to avenge, punish, lay claim to. vindicta, ae, f. 1. (fr. vindico') re- venge, vengeance, punishment. vlnum, i, n. 2. (fr. olvnq) wine. viblentus, a, um, adj. impetuous,vio- lent. viblo, are, avi, dtum, a. 1. to injure, violate, profane. vir, viri, m. 2. a man. vireo, ere, ui, n. 2. to be green or verdant, bloom. virga, ae.'f. 1. a small branch, rod, staff. Virgilius, i, m. 2. Publ. Maro, called the prince of Latin poets, was born at Andes, a village near Mantua, about 70 B. C. Virginia, ae,f. 1. a daughter of the centurion Virginius. Virginius, i, m. 2. the father of Virginia, made tribune of the people after the abolition of the decemviral power. virgo, inis,f. 3. a virgin or maid, a damsel. virgula, ae,f 1. (a dimin. of virga) a little rod. Viriathus, i, m. 2. a shepherd of Lusitania, who gradually rose to power, and enjoyed for 14 years the title of protector of public li- berty in the provinces of Spam. Viridomdrus, i, m. 2. a king of the Gauls. virtus, ittis, f. 3. (fr. vir) bravery j any excellent quality ; virtue, worth, strength, force. vis, vis, f. 3. force, might, power ; vis hominum, a multitude of men j vim facer e^ to do violence to. viscus, eris, n. 3. an entrail ; viscera^ the bowels. Vistula, ae,f. 1. a river falling into the Baltic, the eastern boundary of ancient Germany. Visurgis, is, m. 3. now the Weser, a large river of Germany. visus, a, um, part, of video. visits, us, m. 4. (fr. video, visum) the sight. vita, ae,f 1. life. vitifer, era, erum, adj. (vitis etfero) bearing or producing vines. vitis, is,f. 3. a vine. vito, are, dvi, dtum, a. 1. to beware of, shun. vttupero, are, dvi,dtum, a. 1. (vitium et paro) to find fault, blame, cen- sure. vividus, a, um, adj. lively, active, vigorous. vivo, vivere, vixi, victum, n. 3. to live. vivus, a, um, adj. living, alive. vix, adv. scarcely. vbco, are, dvi, dtum, a. 1. to call, call upon, summon, invice. vblo, are, dvi, dtum, n. 1. to fly. v bio, velle, vblui, irr. n. to be wil- ling. Volsci, brum, m. 2. a people of La- tium. 198 DICTIONARY. volucHs, e, adj. (fr. void) flying, winged ; subst. a bird. Volumnia, ae,f. 1. the wife of Co- riolanus. vblvMtas, dtis, /. 3. the will. voluptas, dtis,f. 3. pleasure. vblido, are. dvi. dtum, a. {fr. volvo, volutum) to foil much or often, to roll. volvo, vere, vi, utum, a. 3. to roll, turn. votum, i, n. 2. a vow, prayer, wish. vox, vocis, /. 3. a voice, sound, word. Vulcdrms, i, m. 2. a god of the an- cients, who presided over fire. vulgus, i, to. et n. 2. the common people, populace. vulnero, are, dvi, dtum, a. 1. to wound. vulnus, Iris, n. 3. a wound. vulpecula, ae,f. 1. a little fox. vulpes, is, f 3. a fox. vuliur, uris, to. 3. a vulture. vultus, us, to. 4. the countenance, look, aspect. X. Xantippe et -thippe, es,f. 1. the wife of Socrates. Xantippus et -thippus, i, to. 2. a La- cedaemonian general who assist- ed the Carthaginians in the first Punic war. Xenocrdtes, is, to. 3. a philosopher born at Chalcedon, and educated in the school of Plato. Xerxes, is, to. 3. 1st, a king of Per- sia, succeeded his father Darius. Zama, ae,f. 1. a town of Numidia, 300 miles south-west from Car- thage. Zeno, onis, to. 3. the founder of the sect of the Stoics, born at Citium in the island of Cyprus. Zethes et -thes, is, to. 3. et Zetus, i, to. 2. a son of Boreas, and brother of Calais. THE END. Dean's Stereotype Edition. THE LATIN READER, BY FREDERIC JACOBS AND FREDERIC WILLIAM DORING, WITH NOTES AND ILLUSTRATIONS, PARTLY TRANSLATED FROM THE GERMAN AND PARTLY DRAWN FROM OTHER SOURCES, BY JOHN D. OGILBY, PRINCIPAL OF THE GRAMMAR SCHOOL OF COLUMBIA COLLEGE, NEW-YORK. PART SECOND FROM THE SEVENTH GERMAN EDITION. SEVENTH NEW YORK EDITION. NEW YORK: W. E. DEAN, PRINTER, & PUBLISHER. 1845. Entered, According to the Act of Congress, in the year 1845, by WILLIAM E. DEAN, In the Clerk's office of the Southern District of New York. STEREOTYPED BY FRANCIS F. RIPLEY, NEW YORK. CONTENTS OF PART SECOND. Page First Division. A. Regnum Assynorum, ----- l B. Regnum Medorum ct Persarum, 2 C. Res Atheniensium, ----- 12 D. De Rebus Lacedaemoniorum - - - 26 E. Macedonum Imperium, - - • - 31 F. Res Parthorum, ------ 64 G. Res Siciliae, - - - - - - - 69 H. De Hispania GLuaedam, - - - -74 I. Res Massiliensium, ----- 76 Second do. Breves e Ciceronis vita Narrationes, - - 79 Third do. Narrationes breviores ex Ciceronis operibus ex- cerptae, --------92 Fourth do. Narrationes quaedam varii generis, - - - 99 Fifth do. Notes, 109 CHRONOLOGICAL TABLE, ADAPTED TO THE EXTRACTS FROM JUSTIN AND NEPOS. This chronological Table is divided into three parts : the first com- mences with the Creation and terminates at the conquest of Coro- ebus, the era from which the Olympiads are counted. The second extends to the capture of Corinth by Mammius and the reduction of Greece to a Roman province. The third comprises the rest of the principal events alluded to in the Extracts, and terminates with the restoration of the standards taken by the Parthians from Crassus. A few important events, not mentioned in the text, have been inserted. Year of the | R r> world. | BC - FIRST PART. 1 4004 The Creation of the world, according to the Hebrew text of the Scriptures. — According to the version of the Septuagint, 5872.— According to the Samaritan version, 4700.— According to Usher, 4000.— According to Josephus, 4163. 1655 2350 The universal del age. 1946 2059 Ninus. king of Assyria. 1998 2007The death of Ninus, after a reign of 52 years. 2009 1996 Semiramis succeeds him. 2040 |1965 The birth of Abraham. — Ninyas kills his mother Semiramis, I and ascends the throne. 2134 1571 Moses born in Egypt. 2449 1556 Commencement of the kingdom of Athens. Cecrops 3 first king. 2499 1506 The death of Cecrops. Cranaus succeeds him. ]1497|Amphictyon, king of Athens. The Amphictyonic council J established. 11493 Cadmus introduces Letters into Greece. He builds Thebes. 1397 Erechtheus, king of Athens. In this reign Triptolemus was I taught by Ceres the art of sowing corn, &c. 1283:Aegeus, king of Athens. 1263 The Argonautic Expedition. 1 Theseus, king of Athens. He unites the twelve boroughs of Attica. [ Troy taken and burnt by the Greeks. ):Codrus, king of Athens, devotes himself for his country. Athens I is governed by perpetual archons. Medon, first archon. 900 The capture of Nineveh by Arbaces ; the death of Sardana- palus, and the fall of the Assyrian Empire. — According to Eusebius, A. M. 3185, B. C. 820. • The legislation of Lycurgus. t The commencement of the kingdom of Macedonia in the per- son of Caranus. This kingdom lasted 646 years, until the battle of Pydna. a2 2508 2512 2608 2722 2742 2771 11234 2821 2935 3105 3121 3191 1184 1070 814 A. 1 A. 1 A. 2 A. 2 C. 1 C. 1 c. 1 c. 1 c. 1 C. 1 C 2 A. 3 & B. 1 D. 1,2 E. 1 IV CHRONOLOGICAL TABLE. B.C. Year of the Olympiads. of Rome. SECOND PART. 776 754 753 743 724 685 684 676 671 644 609 600 597 594 560 559 546 538 533 532 527 524 522 513 512 509 490 481 480 I. VL IX. XIV. XXIII. XXIV. XXVI. XXVII. XXXIV. XLII. XLV. XLVI. LV. tvni. LX. LXI. LXII. Lxra. LX1V. LXVI. LXVII. Lxxn. LXXIV. LXXV. 157 160 194 195 208 216 221 222 227 230 232 233 241 242 245 264 273 274 Coroebus first victor in the Olympic games. The era from which the Olympiads are counted. The perpetual archons at Athens are succeed- ed by decennial archons. Charops, first decennial archon. The foundation of Rome by Romulus. The first war between the Messenians and the Lacedaemonians. Perdiccas, king of Macedonia. Revolt of the Messenians against the Lacedae- monians. — Second Messenian war begins. The creation of annual archons at Athens. Creon, first annual archon. The poet Tyrtaeus general of the Lacedaemo- nian army. Argaeus, king of Macedonia. The capture of Ira, which put an end to the second Messenian war. Philip 1st, king of Macedonia. Aeropus, king of Macedonia. Massilia, (Marseilles,) founded by a colony of Phocaeans, according to Livy and Eusebius. According to Justin, it was founded during the reign of Tarquinthe Proud. Astyages, the last king of the Medes, ascends the throne. Solon, archon of Athens, frames a code of laws for his country. Pisistratus usurps the sovereignty of Athens. Cyrus ascends the throne of Persia. The commencement of the Persian Empire. Croesus crosses the Halys to aid the Babyloni- ans against Cyrus, by whom he is defeated. Cyrus carries the war into Lydia, subdues the country, and makes Croesus his prisoner. Cyrus takes Babylon. Tarquin the Proud murders Servius Tullius, and succeeds him. The death of Cyrus. — Cambyses, his son, sue ceeds him. The death of Pisistratus.— His sons Hippias and Hipparchus succeed him. Cambyses puts his brother Smerdis to death. Death of Cambyses. — Usurpation of Pseudo Smerdis. The death of Smerdis. — Commencement of the reign of Darius, son of Hystaspes. He marries Atossa, daughter of Cyrus. Harmodius and Aristogiton slay Hipparchus. Babylon revolts from the Persians. The stratagem of Zopyrus. Capture of Baby Ion. Darius wages war against the Scythians. He conquers Macedonia. Hippias expelled, and the tyranny of the Pisis- tratidae abolished.— Tarquin the Proud driv- en from Rome. Consular government begins. Darius invades Greece. — Miltiades defeats the Persians at Marathon. Xerxes commences his expedition against the Greeks. The battle of Thermopylae, 7th August. Arrival of Xerxes at Athens, towards the end of the same month. The battle of Salamis, October 19th. The same day Gelon defeats the Carthaginian general, Hamilcar, at Him era. CHRONOLOGICAL TABLE. Year of the Olympiads of Rome. SECOND PART. 479 475 474 471 465 464 461 450 431 425 424 423 422 415 413 412 410 407 405 404 403 401 395 394 393 391 371 370 369 368 365 LXXV. LXXVI. Lxxvn. LXXVI1I. LXXIX. 1 4 LXXXII. 3 LXXXVII. 2 LXXXVIII. 4 LXXXIX. 1 2 XCI. XCII. xcra. xciv. xcvi. xcvn. xcvm. en. era. civ. 275 279 280 283 289 290 293 304 323 329 330 331 332 339 341 342 344 347 349 350 351 353 359 360 361 363 365 366 383 384 385 389 391 The battle of Plataeae, 22nd September.— The battle of Mycale on the same day. Anaxilaus, tyrant of Sicily. The walls of Athens rebuilt, and its port im- proved. Themistocles barwshed. The death of Xerxes. — Artaxerxes Longima- nus succeeds him, and reigns 40 years. The third Messenian war begins. Cimon goes into exile. Cimon conducts an army to the island of Cy- prus, where he dies the year following. Commencement of the Peloponnesian war, which lasts 28 years. The death of Artaxerxes Longimanus — Xer- xes II. succeeds him. The death of Xerxes II. — Sogdianus ascends the throne. Death of Sogdianus after a reign of 7 months. He is succeeded by Darius Nothus. A peace of 50 years agreed upon by the Spar- tans and Athenians, which is kept only dur- ing 6 years and 6 months. The expedition of the Athenians to Sicily.— Al- cibiades condemned. He retires to Sparta. The total defeat of the Athenian army in Sici- ly by Gylippus, the Lacedaemonian. Alcibiades deserts the Spartans, and goes over to the Persians. Alcibiades recalled by the army. Alcibiades goes again into exile. Conon succeeds him. Ly sander gains the naval battle of Aegos-Pota- mos. — Darius Nothus dies. His son Artaxer- xes Mnemon succeeds him. Athens taken by Lysander. — End of the Pelo- ponnesian war. Appointment of the 30 tyrants. Alcibiades is killed. Thrasybulus frees Athens from the 30 tyrants A general amnesty. The expedition of Cyrus the Younger against his brother Artaxerxes. The battle of Cunaxa. The retreat of the 10,000 Greeks. The expedition of Agesilaus in Asia. The naval battle near Cnidus, in which the Athenians, commanded by Conon, come off victors. Commencement of Corinthian war. Agesilaus, on his return from Asia, conquers the Thebans and their allies at Coronaea. Conon rebuilds the walls of Piraeus. Amyntas II. king of Macedonia. Peace of Antalcidas between the Persians and Greeks. The war of the Spartans with the Arcadians, The battle of Leuctra, in which Epaminondas defeats the Lacedaemonians. Alexander II. king of Macedonia. — Philip, a hostage at Thebes. Epaminondas attacks Sparta. Ptolemy Alorites, king of Macedonia, (V. note 5, p. 32.) Death of Dionysius the Elder. Dionysius the Younger succeeds him. Perdiccas III. king of Macedonia. The battle of Mantinea; victory of Epaminon- das : his death. B. C. G. 19 & 11 1 C. C. 11 14 B. 20 C. 17 C. 17 c. 19 B. 21 B. 21 B. 21 C. 18 C. 19,22 C. 21 C. c. c. c. c. 23 24 27 28 23 B. 21 C. 30 C. 31 C. 32 C. 33 C.34 B. 22 D 5 D 7 D D E 6 7 3 D 8 D E D 8 3 efficiam, ut per omnem vitam epulas agere videamini. 6. Astyages regno exuitur. (Ibid. I. 6.) Laetis omnibus, Medis bellum infert. Astyages Harpago summam belli 1 committit, oblitus* injuriarum quibuseum af- fecerat. At ille exercitum acceptum statim Cyro tradit, re- gisque crudelitatem defectione ulcisciiur. Quod ubi Astyages audivit, contractis undique auxiliis ipse in Persas proficiscitur, variamque ibi belli fortunam expertus, tandem in proelio capitur. Cyrus avo regnum abstulit, eumque maximae genti Hyrcanorum 3 praeposuit. Nam in Medos reverti ipse noluit. Hie finis Medorum imperii fuit. Regnaverunt annos trecen- tos quinquaginta. 7. Cyrus Lydiam et Croesum super at. (Ibid. I. 7.) Initio regni Cyrus civitates, quae Medorum tributariae fuerant, bello domuit. Deinde quum adversus Babylonios bellum gereret, Croesus, rex Lydorum, 4 cujus opes et divitiae ilia tempestate insignes erant, Babyloniis auxilium tulit; eoque victo, Cyrus bellum in Lydiam transfert. Ibi Croesi exercitus, fortuna prions proelii jam perculsus, nullo negotio 5 funditur, Croesus ipse capitur. Victor, dementia erga vic- tum usus, et vitam ei et patrimonii partem concessit. Inter- ject© deinde tempore, occupato in aliis bellis Cyro, Lydi re- bellavere. Quibus iterum victis arma et equi ademti, jussique sunt cauponias 6 et ludicras artes 7 exercere. Sic gens, indus- trial quondam potens, mollitie et luxuria effeminata, virtutem pristinam perdidit. S-. Cyrus interficitur. (Ibid. I. 8.) Cyrus, subacta Asia, Scythis bellum infert. Erat eo tem- pore Scytharum regina, Tomyris, quae quum hostes Araxis 8 rluminis transitu prohibere posset, iis transire permisit, ex- istimans, faciliorem sibi intra terminos regni pugnam fore. Itaque Cyrus, trajectis copiis, quum aliquantisper in Scythiam processisset, castra metatus est. Deinde, simulato metu, quasi refugiens, castra deseruit, atque in iis vini affatim, et quae epulis erant necessaria, reliquit. Quod quum reginae nuntiatum esset, adolescentulum filium ad insequendum hos- tem cum tertia parte copiarum misit. Quum ventum ad Cyri castra esset, adolescens, rei militaris ignarus, omissis 9 hostibus, milites suos insuetos 10 vino se onerare patitur. Qui REGNUM MEDORUM ET PERSARUM. 5 bus cognitis, Cyrus reversus per noctem, ebrios opprimit, omnesque Scythas una cum reginae filio interficit. Amisso tanto exercitu, et, quod gravius erat, unico filio, Tomyris, ul- tionem meditata, hostes recenti victoria exsultantes, pari fraude decipit. Quippe simulate timore propter cladem recens ac- ceptarn refugiens, Cyrum ad angustias usque produxit. Ibi compositis insidiis, ducenta millia Persarum cum ipso rege trucidavit. Turn caput Cyri amputatum in utrem humano sanguine repletum conjici jubet, cum hac exprobratione 1 cru- delitatis : Satia te, inquit, sanguine, quern sitisti? cujusque insatiabilis semper fuisti. Cyrus regnavit annos triginta. 9. Cambysis regnum et interitus. (Ibid. I. 9.) Cyro successit Alius Cambyses, qui imperio patris Aegyp- tum adjecit. Aegyptiorum offensus superstitionibus, 3 Apis 4 caeterorumque deorum aedes dirui jubet. Ad Jovis quoque Ammonis nobilissimum templum 5 expugnandum milites misit, qui arenae tempestate excitatae molibus oppressi sunt. Post haec per quietem 6 vidit, fratrem suum Smerdin esse regnatu- rum. duo somnio exterritus, non dubitavit post sacrilegia etiam parricidium 7 facere ; et mago cuidam mandavit, ut Smer- din interficeret. Interim ipse, equum, ut narrant, conscen- dens, gladio sua sponte evaginato, vulneratus occubuit. 10. Pseudo-Smerdis. (Ibid. I. 9.) Nuntio de regis morte accepto, ille, cui parricidium a rege mandatum fuerat, fratrem Cambysis, cui regnum debebatur, occidit, suumque ipsius fratrem Oropasten, interfecto Smerdi ore et corporis habitu simillimum, in illius locum subjecit. Quae res eo occultior fuit, quod apud Persas persona regis sub specie majestatis occulitur. Sed postquam unus et alter frau- dem suspicari coepit, Ostanes, vir nobilis, filiam suam, quae inter regias pellices erat, interrogavit, an Cyri films rex esset. Ilia se id scire negabat. Turn earn dormientis caput pertrac- tare jubet : nam mago illi Cambyses aures olim utrasque praeciderat. Factus deinde per filiam certior, sine auribus esse regem, nobilissimis Persarum rem indie at, eosque in caedem falsi regis impellit. Septem tantum conscii fuere hujus con- jurationis, qui, postquam se sacramento obstrinxerant, extem- plo ad regiam pergunt, ferro sub veste occultato. Ibi obviis interfectis, quum ad regem penetrassent, pugna in tenebris orta, Gobryas, unus conjuratorum, Oropasten complexus medium, socios ut ferirent hortatus est ; cunctantesque, ne 8 eum pro mago transfoderent, vel per suum corpus adigere ferrum 6 REGNUM MEDORUM ET PERSARUM. jussit. Turn fortuna ita regente, 1 Gobrya incolumi, magus interficitur. 11. Darius Hystaspis rex creatur. (Ibid. 1. 10.) Quibus peractis, conjurati virtute et nobilitate pares, pacti sunt inter se, ut die statuta omnes equos ante regiam primo mane perducerent ; et cujus equus inter Solis ortum hinnitum primus edidisset, is rex esset. Nam et Solem Persae unum Deum esse credunt, et equos eidem Deo sacratos putant. Erat autem inter conjuratos Darius Hystaspis films ; cui, de eventu sollicito, equi custos ait : si haec res, 2 quam tu dicis, victoriam decernit, nihil negotii superesse existima. 3 Turn per noctem, pridie constitutam diem, 4 equum ad eundem locum 5 ducit, simulque equam. Postera die itaque quum ad statu- tam horam omnes convenissent, Darii equus, cognito loco ubi equam viderat, hinnitum statim edidit. duo auspicio au- dita, omnes confestim equis desilierunt, et Darium regem sa- lutaverunt. Populus quoque uni versus, principum secutus ju- dicium, eundem regem constituit. Principio regni, Cyri rlliam in matrimonium duxit, regalibus nuptiis regnum flrmaturus ; 6 ut non tarn in extraneum translatum quam, in familiam Cyri reversum esse videretur. 12. Zopyri dolo Babylonia capitur. (Ibid. I. 10.) Interjecto deinde tempore, quum Assyrii descivissent, et Babyloniam occupassent, difficilisque urbis expugnatio esset, unus de interfectoribus magorum Zopyrus, domi se verberibus lacerari toto corpore jubet ; turn naso, auribus et labiis ab- scissis, regi se inopinanti oftert. 7 Jam quum Darius ejus ad- spectu attonitus, auctorem tarn foedae lacerationis requireret, ille, quo consilio hoc fecerit, edocet ; rebusque cum rege compositis, transfugae titulo 8 in Babyloniam proficiscitur. Ibi ostendit populo laniatum corpus regisque Darii jussu se tarn crudeliter affectum esse queritur, persuadetque mirantibus, ut se in urbem reciperent. Omnibus et virtus viri et nobilitas pariter nota erat, nee de fide 9 dubitabant, quam corpus verbe- ribus laniatum satis probare videbatur. Receptus igitur, om- nium sufTragio dux constituitur, et accepta parva manu, semel iterumque Persarum copias consulto cedentes fundit. Ad pos- tremum universus ei creditur exercitus. Hunc Dario prodit, urbemque ipsam in ejus potestatem redigit. REGNUM MEDORUM ET PERSARUM. 7 13. Darii expedilio contra Scythas. (Ibid. II. 5.) Multis in Asia feliciter gestis, Darius Scythis 1 bellum in- tulit, et armatis septingentis millibus hominum, Scythiam in- gressus, quum hostes ei pugnae potestatem non facerent, me- tuens, ne interrupto ponte Istri, 2 reditus sibi intercluderetur, amissis octoginta millibus hominum, trepidus 3 refugit. Inde Macedoniam domuit. Paulo post, quum cognovisset, Atheni- enses Ionibus 4 contra se auxilium tulisse, bello eos adortus est. Quod quo eventu gestum sit, in Atheniensium historia narrabitur. 5 14. Filiorum Darii de regno contentio. (Ibid. II. 10.) Persarum legionibus in campo Marathonio 6 magno proelio superatis, Darius, bellum instauraturus, in ipso apparatu de- cedit, relictis multis filiis, et in regno et ante regnum 7 sus- ceptis. 8 Ex bis Artemenes, maximus natu, aetatis privilegio, regnum sibi vindicabat ; Xerxes, quod patre ad regiam dig- nitatem sublato, primus genitus esset. Hoc certamen duo fratres concordi animo ad patruum suum Artaphernem defe- runt, qui, domi 9 cognita causa, Xerxem praeposuit: adeo- que fraterna fuit contentio, 10 ut nee victor insultaret, nee vie- tus doleret ; ipsoque litis tempore munera sibi invicem mit- terent. 15. Xerxes bellum adversus Graeciam par at. (Ibid. II. 10.) Igitur Xerxes bellum a patre coeptum adversus Graeciam denuo instruxit, eique apparatui 11 quinquennium insumsit. Septingenta millia ex regni sui provinces armasse dicitur, et trecenta millia auxiliariorum; ut non inmerito proditum sit, flumina ab exercitu ejus siccata esse, Graeciamque omnem vix capere exercitum ejus potuisse. Naves quoque mille du- centas numero habuisse dicitur. Huic tanto agmini dux 12 de- fuit. Rex enim primus in fuga, postremus in proelio semper vis us est. In periculis timidus, ubi metus abesset, inflatus erat. 16. Pugna ad Therm opylas. (Ibid. II. 11.) Ejus introitus in Graeciam quam terribilis, tarn turpis dis- cessus fuit. Nam quum Leonidas, rex Spartanorum, cum qua- tuor millibus militum angustias Thermopylarum 13 occupasset, Xerxes contemtu paucitatis eos aggreditur. Triduo ibi pug- natum, magnaque in Persarum exercitu caedes est edita. 2* 8 REGNUM MEDORUM ET PERSARUM. duarta die quum nuntiatum esset Leonidae, summum monti- um cacumen a viginti millibus hostium teneri, socios hortatur, recedant 1 et se ad meliora patriae tempora reservent ; sibi cum Spartanis fortunam esse experiendam. Turn caeteri dis- cessere; soli Lacedaemonii remanserunt Hi omnes Xerxis castra adorti, post ingentem caedem editarn ibi occubuerunt. L 17. Xerxes Graecia vastata fugatur. (Ibid. II. 12.) Turn Xerxes maris fortunam experiri statuit. Sed ante na- valis proelii congressionem 2 misit quatuor millia armatorum Delphos 3 ad templum Apollinis diripiendum. Quae manus tota imbribus et fulminibus deleta est, ut intelligerent, quam nullae 4 essent hominum adversus Deos vires. Post haec Thespias et Plataeas 5 et Athenas 6 vacuas hominibus incendit ; et quoniam ferro in homines non poterat, 7 in aedificia igne grassatur. Cujus incendii flammasquum viderent Graeci in classe circum Salamina 8 insulam statuta, 9 dissensio inter principes orta est, quum plurimi hortarentur, ut domos suas discederent moenibusque se defenderent. Turn Themisto- cles, Atheniensium imperator, timens, ne discessu sociorum vires Graeciae minuerentur, per servum fidum Xerxi nuntiat, uno in loco eum contractas Graeciae vires facillime opprimere posse. Quod si populi, qui jam abire vellent, dissiparentur, majori labor e ei singulos consectandos esse. Hoc dolo impulit regem, ut signum pugnae daret. Graeci quoque adventu hos- tium coacti sunt proelium collatis viribus capessere. Inter- ea rex, velut spectator pugnae, in litore remanet. Artemi- sia autem, regina Halicarnassi, 10 quae in auxilium Xerxi vene- rat, plurima in hoc navali proelio virtutis documenta dedit. Sic illo tempore in viro muliebris timor, in muliere virilis con- spiciebatur audacia. Quum proelium anceps esset, Iones, qui cum rege 11 pugnabant, a Themistocle instigati, pugnae se paulatim subtrahere coeperunt ; quorum defectio animos cae- terorum fregit. Itaque circumspicientes fugam pelluntur Per- sae, et mox, proelio victi, in fugam vertuntur. 18. Xerxis in Asiam reditus. (Ibid. II. 13.) Hac clade perculsus Xerxes domum redire statuit, parte ex- ercitus cum Mardonio in Graecia relicta. Sed Graeci, audita regis fuga, consilium ineunt pontis rumpendi, quo ille Helles- pontum 12 junxerat, ut intercluso reditu cum reliquiis exercitus deleretur. Sed Themistocles timens, ne interclusi hostes iter, quod aliter non pateret, ferro patefacerent, servum ad Xer- REGNUM MEDORUM ET PERSARUM. VJ xem mittit, certioremque facit consilii a Graecis capti ; et oc- cupare transitum, maturata fuga, jubet. Ille perculsus nuntio, tradit ducibus milites perducendos ; ipse cum paucis Abjdon 1 contendit. Ubi quum solutum pontem hibernis tempestati- bus offendisset, piscatoria scapha trepidus trajecit. Pedestri- um copiarum, quas ducibus tradiderat, maxima pars peste et inopia periit ; tantaque vis mali fuit, ut viae cadavettibus im- plerentur, alitesque et ferae, in praedam intentae, exercitum sequerentur. 19. Persae apud Plataeas et Mycalen victi. (lb. II. 14. Corn. Nep. Vit. Cim. c. 2. Vit. Aristid. c. 2.) Caeterum fortuna Persarum cum duce mutata non est. Mardonius proelio apud Plataeas victus, velut e naufragio, cum paucis profugit ; pauci militum fuga elapsi sunt. Eodem forte die, quo Mardonii copiae deletae sunt, etiam navali proelio in Asia sub monte Mycale 2 adversus Persas dimicatum est. Ibi ante proelium commissum, quum classes ex adverso sta- rent, fama ad utrumque exercitum venit, vicisse Graecos et Mardonii copias deletas esse. Q,ui nuntius, ut par erat, Grae- corum fortitudinem et fiduciam auxit, Persarum animos fre- git. Captae sunt ibi, Cimonis 3 praecipue virtute atque con- silio, ducentae naves Cypriorum 4 et Phoenicum, 5 eodemque die in terra maxima vis barbarorum prostrata est. Post hanc victoriam maritimae res Atheniensium in dies magis norere coeperunt. Quum enim antea et terra et mari duces essent Lacedaemonii, factum est, ut summa imperii maritimi a La- cedaemoniis, transferretur ad Athenienses. Hoc inprimis Aristidi debebatur, qui, quum in communi Graeciae classe es- set simul cum Pausania, 6 duce Lacedaemoniorum, summa ae- quitate et humanitate efTecit, ut Graeciae civitates, superbia Pausaniae offensae, ad Atheniensium sese societatem applica- rent, hosque sibi duces adversus barbaros deligerent. Hoc autem imperio ita usi sunt Athenienses, ut brevi post tempore soli in mari regnare viderentur. 20. Xerxis familia, post regis caedem, domesticis seditionibus agitata. (Justin. III. 1.) Post bellum in Graecia infeliciter gestum, Xerxes, terror antea gentium, etiam suis contemtui esse coepit. Q,uippe Ar- tabanus, praefectus ejus, deficiente quotidie regis majestate, spem regni concepit animo, et cum septem robustissimis filiis regiam vesperi ingressus, Xerxem trucidavit. Turn ut 10 REGNUM MEDORUM ET PERSARUM. filios regis, votis suis obsistentes, amoveret, Artaxerxi, admo- dum puero, persuasit, regem a Dario, 1 qui erat adolescens, occisum esse, quo maturius regno potiretur, eumque impulit, ut patris caedem in fratre vindicaret. Quum ventum ad do- mum Darii esset, hie dormiens inventus inter lie itur. duo fac- to, ut etiam Artaxerxem tolleret, Artabanus, principum de reg- no certamina metuens, assumit in societatem consilii Bacaba- sum : qui 2 praesenti rerum statu contentus, rem prodit Artax- erxi, ut pater ejus occisus, ut frater falsa parricidii suspicione oppressus esset, quaenam ipsi denique pararentur insidiae. His cognitis Artaxerxes in posterum diem armatum exercitum adesse jubet, recogniturus 3 et numerum militum et in armis industriam singulorum. Itaque quum inter caeteros et ipse Artabanus armatus assisteret, rex simulavit, se breviorem lori- cam habere, jussitque Artabanum suam secum commutare ; turn exuentem se et nudatum gladio trajecit, simulque filios ejus corripi jubet. Atque ita egregius juvenis et caedem pa- tris, et se ab insidiis Artabani vindicavit.4 21. Intestina discordia in regno Persarum gliscit. (Just. V. 11.) Artaxerxem secutus est films Xerxes, qui post breve quad- raginta quinque dierum regnum a Sogdiano occisus est. Qui regnum scelere occupatum quum caedibus tueri conaretur, post septem menses a Dario proelio superatus periit. Sub his regibus imperium Persarum principum discordiis populo- rumque seditionibus agitatum magis magisque inclinari 5 coe- pit. Darius moriens Artaxerxi, majori natu filio, qui Mnemon appellabatur, regnum, minori, Cyro, urbes Lydiae, quibus praefectus fuit, testamento legavit. Sed Cyro judicium 6 patris injuria videbatur ; itaque occulte ad versus fratrem bellum pa- ravit. Quod quum nuntiatum esset Artaxerxi, Cyrum ad se arcessitum compedibus aureis vinxit, interfecissetque, nisi mater prohibuisset. 22. Cyrus in hello adversus fratrem suscepto perit. (Just. V. 11.) Quod periculum quum efTugisset, Cyrus jam non occulte bellum, sed palam parare coepit ; auxilium undique contrahit. Sed quum in proelio 7 commisso fratrem imprudentius aggre- ditur, hunc quidem 8 equi fuga 9 periculo subtraxit, Cyrus au- tem 8 a cohorte regia circumventus interflcitur. In eo proelio decern millia Graecorum in auxilio Cyri fuere ; quae et in REGNUM MEDARUM ET PERSARUM. 11 cornu, in quo steterant, vicerunt, et post mortem Cyri neque armis a tanto exercitu vinci, neque dolo capi potuerunt, sed per indomitas nationes et gentes Barbaras, virtute sua confisi, in patriam revertuntur. 1 53. Artaxerxis filii in pat rem conjurant. (Just. X. 1. 2.) Artaxerxi ex pellicibus centum et quindecim filii fuere, sed tres tantum justo matrimonio suscepti, Darius, Ariarates et Ochus. Ex his Darium per indulgentiam pater, contra morem Persarum, regem vivus fecit. Sed hie paterna pietate nihil motus, interficiendi patris consilium cepit. Occiso quippe Cyro, Aspasiam, pellicem ejus, in regium gynaeceum trans- latam, a patre sibi dari postulaverat. Hie, pro sua in liberos indulgentia, primo se id facturum esse dixerat ; mox poeniten- tia ductus, Solis earn sacerdotio praefecit, quo munere ab omni virorum consortio prohibebatur. Hinc exacerbatus juvenis cum quinquaginta fratribus in patrem conjuravit ; sed depre- hensus cum sociis poenas parricidii 2 dedit. Conjuges 3 quoque conjuratorum cum liberis omnibus interfectae sunt, ne quod vestigium tanti sceleris superesset. Paulo post Artaxerxes morbo ex dolore contracto decessit. 24. Ochus. Darius Codomannus, postremus rex Persiae. (Just. X. 3.) Post patris mortem Ochus regnum paternum invasit. Qui parem conjurationem timens, regiam cognatorum et principum caede replet. Turn bellum Cadusiis 4 infert. In quo bello Codomannus quidam adversus hostem, qui unum ex Persis ad singulare certamen provocaverat, magno animo processit, et hoste occiso victoriam suis et prope amissam gloriam restituit. Ob haec decora 5 praeficitur Armeniis. Interjecto deinde tem- pore post mortem Ochi regis, ob memoriam pristinae virtutis rex apopulo constituitur, Darii nomine honoratus; bellumque cum Alexandro non sine virtute gessit. Postremo ab Alex- andro victus et a cognatis occisus, vitam pariter cum Persa- rum regno finivit. 12 RES ATHENIENSIUM. C. RES ATHENIENSIUM. 1. Atheniensium origines et primi reges. (Just. II 6.) Athenienses non solum increments 1 suis, sed etiani origine gloriantur. Non enim a sordidis 2 initiis crevere, nee ex aliis regionibus advenerunt, sed eodem irmati solo, 3 quod incolunt; et quae illis sedes, eadem origo est. Primi laniflcii et olei 4 et vini 5 usum docuere. Arare quoque et serere frumenta 6 glan- dem vescentibus 7 monstrarunt. Litterae certe ae facundia, leges et civilis disciplina 8 veluti templum Athenas habuere. Ante Deucalionis tempora regem habuere Cecropem; quern, ut omnis antiquitas fabulosa est, biformem tradidere, quia primus marem feminae matrimonio junxit. Huic successit Cranaus, cujus filia Atthis regioni nomen dedit. Post hunc Amphictyon regnavit, qui primus Miner vae urbem sacravit, et nomen civitati Athenas dedit. Hujus temporibus aquarum illuvies majorem partem populorum Graeciae absumsit. Su- perfuerunt, 9 quos refugia montium receperunt, aut 10 ad regem Thessaliae 11 Deucalionem ratibus evecti sunt, a quo propterea genus humanum conditum dicitur. Per ordinem deinde suc- cessionis regnum ad Erechtheum descendit, sub quo frumenti satio apud Eleusin a Triptolemo reperta est. In hujus mu- neris honorem nootes initiorum 12 sacratae. 13 Tenuit et Ae- geus, Thesei pater, Athenis regnum. Post Aegeum Theseus, 14 ac deinceps Thesei Alius, Demophoon, qui auxilium Graecis adversus Trojanos 15 tulit, regnum possedit. 2. Codrus se pro patria devovet. (Just. II. 6. ) Erant inter Athenienses et Dorienses 16 veteres offensae, quas vindicaturi bello Dorienses, de eventu proelii oracula consulue- runt. Responsum superiores 17 fore, ni regem Atheniensium occidissent. Itaque quum ventum esset in bellum, militibus ante omnia enstodia 18 regis praecipitur. Atheniensibus eo tempore rex Codrus erat; qui et responso Dei, et praeceptis hostium cognitis, permutato 19 regis habitu, pannosus, sarmen- taque gerens, castra hostium ingreditur; ibique in turba mili- turn, quum unum falce sponte vulnerasset, occiditur. Cognito regis corpore, Dorienses sine proelio discedunt. Atque ita Athenienses virtute ducis, pro salute patriae, morti se offeren- tis, bello liberantur. RES ATHENIENSIUM. 13 3. Solon civiiati Athenarum leges scribit. (Just. II. 7.) Post Codrum nemo Athenis regnavit ;' quod memoriae nomi- nis ejus tributum est. Administratio reipublicae annuis magis- tratibus 1 permissa. Sed civitati nullae tunc leges 2 erant, quia libido regum pro legibus habebatur. Legitur itaque Solon, vir justitiae insignis, qui velut novam civitatem legibus conderet. Quo munere ita functus est, ut et apud plebem et optimates, diuturnis antea dissidiis agitatos, parem iniret gratiam. Hujus viri, inter multa egregia, illud quoque memorabile fuit. Inter Athenienses et Megarenses de Salamine insula, quam sibi uterque populus vindicabat, prope usque ad interitum dimica- tum fuerat. Post multas clades acceptas, Athenienses legem tulerunt, ne quis illud bellum reparandum proponeret. Solon igitur quum opportunitatem quandam vidisset insulae vinii- candae, dementiam simulat, habituque deformis, 3 more vecor- dium, in publicum evolat ; factoque concursu hominum, versi- bus suadere populo coepit, quod vetabatur; omniumque ani mos ita inrlammavit, ut extemplo bellum adversus Megarenses decerneretur, et devictis hostibus insula Atheniensium fieret. 4. Pisistratus tyrannidem per dolum occupat. (Just. II. 87 Legibus civitati scriptis, Solon peregre proficiscitur. Dum abest, Pisistratus, nobilis adolescens, propter res in bello prae- clare gestas populo carus, tyrannidem per dolum occupat Quippe quum domi se verberibus affecisset, lacerato corpore in publicum progreditur. Advocata concione,* vulnera populo ostendit ; de crudelitate principum, a quibus haec se passum simulabat, queritur, credulamque multitudinem et lacrymis et oratione accendit, dum se optimatibus propter populi amorem invisum esse significat. Sic ad custodiam corporis sui satel- litum auxilium obtinet ; per quos occupata tyrannide, per annos triginta tres, inter varias rerum vicissitudines, regnavit. 5. Hippias,Pisistratifilius,patriapellitur. Bellum Per sicum primum. (Just. II. 9. Corn. Nep. Vita Milt. c. 4, 5.) Post ejus mortem Hipparchus et Hippias inpaternum imperi- um successerunt. Qui quum per aliquot annos eadem, qua pa- ;er, dementia regnassent, Hipparchus ab Harmodio et Aristo- gitone, ob injuriam quandam acceptam in tyrannos incensis, interficitur. Quorum virorum virtute quum admonita civitas 14 RES ATHENIENSIUM. libertatis esset, tandem Hippias regno pulsus in exsilium agi- tur, et in Persiam profectus, Dario, Atheniensibusbellumilla- turo, due em se adversus patriam offert. Igitur Athenienses, nuntio de Persarum adventu accepto, auxilium a Lacedaemo- niis petiverunt. Quos ubi viderunt religione 1 retineri, quomi- nus statim auxilium ferrent, non exspectata eorum ope, in- structis decern millibus civium, et Plataeensibus auxiliaribus mille, in campos Marathonios 2 in proelium egrediuntur. Mil- tiades erat unus ducum exercitus, ejusque potissimum aucto- ritate impulsi Athenienses copias ex urbe eduxerunt, locoque idoneo castra fecerunt. Deinde postero die sub montis radi- cibus acies instruitur. Datis, Persarum dux, etsi non aequum locum 3 videbat suis, tamen, fretus numero copiarum suarum, confligere cupiebat. Itaque in aciem peditum centum, equitum decern millia produxit, proeliumque commisit. Tanta vero Atheniensibus in pugnam euntibus alacritas animorum fuit, ut qi*um mille passus inter duas acies essent, citato cursu ad hostem venirent. Nee audaciae eventus 4 defuit. Pugnatum est enim tanta virtute, ut Persae perterriti non castra sed naves peterent, ex quibus multae suppressae, 5 multae captae sunt. 6. Virtutis in Mo proelio documenta. (Just. II. 9.) In illo proelio tanta virtus singulorum fuit, ut cujus laus prima esset, difficile dictu videretur. Inter caeteros tamen Themistoclis adolescentis gloria emicuit. Cynegiri quoque, militis Atheniensis, gloria multorum scriptorum laudibus cele- brata est. Qui post innumeras caedes, quum fugientes hos- tes ad naves egisset, onustam navem dextra manu tenuit, nee prius dimisit, quam manum amitteret, turn quoque amputata dextra, navem sinistra comprehendit ; quam et ipsam quum amisisset, ad postremum morsu navem retinuit. Persae mag- nam vim hominum eo proelio amiserunt. Cecidit et Hippias, tyrannus Atheniensis, auctor et concitor ejus belli, diis patriae ultoribus poena s repetentibus. 7. Honor Miltiadi tributus. (Corn. Nep. Vita Milt. c. 6.) Jam non alienum videtur, hujus victoriae quale praemium 6 Miltiadi sit tributum docere. Huic viro, qui A therms totam- que Graeciam liberarat, hie honor tributus est, ut, quum in por- ticu, quae Poecile 7 vocatur, pugna depingeretur Marathonia, in decern praetorum 8 numero prima ejus imago poneretur, milites hortantis 9 proeliumque committentis. Antiquissimis enim temporibus rari fuerunt honores et tenues, 10 et propter id RES ATHENIENSIUM. 15 ipsum gloriosi. Idem populus postquam corruptus est, tre- centas statuas Demetrio Phalereo 1 decrevit. 8. Bellum Persicum alterum, (Corn. Nep. Vita Them. c. 2. 3.) Paulo post Xerxes majoribus viribus Graeciarrr aggressus est. Quo adventante quum oraculum Delphicum consuluis- sent, 2 responsum est, moenibus ligneis se tuerentur. Quod responsum quo valeret, 3 quum intelligeret nemo, Themisto- cles persuasit civibus, ut in naves se suaque conferrent ; eum enim significari murum ligneum. Quo consilio probato navi- um augent numerum, suaque omnia, quae moveri poterant, conjuges liberosque partim Salamina, 4 partim Troezena 5 as- portant ; arcem 6 sacerdotibus paucisque majoribus natu ad sa- cra procuranda tradunt, reliquum oppidum 7 relinquunt. Com- munis autem Graeciae classis trecentarum navium, quarum ducentae erant Atheniensium, primum apud Artemisium 8 inter Euboeam 9 continentemque terrain cum classiariis regiis 10 con- flixit. Angustias enim Themistocles quaerebat, ne multitu- dine regiarum navium circumiretur. Hinc etsi pari proelio 11 discesserant, tamen eodem loco non sunt ausi manere, quod erat periculum, ne, si pars navium adversariorum Euboeam superasset, ancipiti premerentur periculo. 12 Quo factum est, ut ab Artemisio discederent, et adversum Athenas apud Sa- lamina classem suam constituerent. 9. Xerxes Themistoclis consilio ad Salamina superatur. (Corn. Nep. Vit. Them. c. 4. Justin. II. 12.) At Xerxes, Thermopylis expugnatis, protinus accessit Ur- bem, eamque nullis defendentibus, interfectis sacerdotibus, quos in arce invenerat, incendio delevit; cujus flamma perter- riti classiarii, quum manere non auderent, et plurimi horta- rentur, ut domos suas discederent, moenibusque se defen- derent, Themistocles unus restitit, et universos quidem hosti pares esse posse aiebat, dispersos autem perituros. Quum vero socios minus, quam vellet, moveret, noctu de servis suis, quern habuit fidelissimum, 13 ad regem misit, ut ei nuntiaret su- is verbis, 14 Graecos in eo esse, ut fugerent. Qui si disces- sissent, majore cum labor e et longinquiore tempore 15 bellum confecturum, 16 quum singulos consectari cogeretur ; quos si statim aggrederetur, brevi universos oppressurum. 17 Hoc eo valebat, 15 ut ingratiis ad depugnandum omnes cogerentur. _ Hac re audita, barbarus, 19 nihil doli subesse ratus, postridie alienis- PART II. 3 16 RES ATHENIENSIUM. simo 1 sibi loco, contra opportunissimo hostibus, adeo angusto mari conflixit, ut ejus multitudo navium explicari non pos- set. Victus ergo est magis consilio Themistoclis, quam armis Graeciae. 10. Xerxes in Asiam revertitur. (C. N. I. c. 5.) Hie etsi male rem gesserat, tamen tantas habebat reliquias copiarum, ut etiam cum his Graeciam opprimere posset. Ne igitur bellare perseveraret, Themistocles eum certiorem fecit, id agi, ut pons, quern ille in Hellesponto fecerat, dissol- veretur, quo ipse reditu in Asiam excluderetur. Idque ei persuasit. Celerrimo itaque itinere in Asiam reversus est, se- que a Themistocle non superatum, sed conservatum judicavit. Sic unius viri prudentia Graecia liberata est. 11. Reliquiae Persarum delentur. (Justin. II. 14. Corn. Nep. Vit. Them. c. 6.) Ciuum tamen pars exercitus sub duce Mardonio, regis ge- nero, in Graecia esset relicta, quae bellum continuaret, hae quoquecopiae superatae sunt apud Plataeas, urbem Boeotiae; eodemque forte die in Asia ad montem Mycalen Persae a Graecis pugna superati sunt. Jamque omnibus pacatis, Athenienses belli damna reparare coeperunt. Quumque Pha- ser ico portu neque magno neque bono uterentur, 2 Themisto- clis consilio triplex Piraei 3 portus constitutus est, isque moe- nibus circumdatus, ut ipsam uibem dignitate 4 aequipararet, utilitate superaret. Idem muros Athenarum restituit, Lace- daemoniis vetantibus, non sine periculo suo. 12. Pausanias, dux Spartanorum, proditionem meditatur. (Just. II. 15. Corn. N. Vita Paus. c. 2.) Post haec Lacedaemonn, ut bis illatum Graeciae bellum ulciscerentur, ultro 5 fines Persarum depopulantur. Cui bel lo quum praefecissent Pausaniam, hie superbia elatus, majo- res res coepit appetere. Nam quum, Byzantio 6 expugnato, cepisset complures Persaram nobiles, atque in his nonnullos regis propinquos, hos clam Xerxi remisit, simulans, eos ex vinculis publicis effugisse; et cum his Gongylum Eretrien- sem, 7 qui litteras regi redderet, in quibus haec scripta fuisse tradunt; Pausanias, dux Spartae, quos Byzantii ceperat, post- quam propinquos tuos cognovit, tibi muneri misit, 8 seque tecum ajfinitatc conjungi cupit. Quare, si tibi videtur, des eifiliam RES ATHEXIEXSIUM. 17 tuam nuptum. Id si feceris, et Spar tarn et caeteram Graeciam sub tuam potestaiem se redacturwm pollicetur. His de rebus si quid geri volueris, certum 1 hominem ad eum mittas face 2 cum quo colloquatur. 13. Pausanias capitis damnatur. (Corn, Nep. Vita Paus, c. 2. 3. 5.) Rex tot hominum sibi necessariorum salute 3 magnopere ga- visus, confestim Artabazum cum epistola ad Pausaniam mit- tit, in qua eum collaudat, 4 ac petit, ne cui rei parcat ad ea periicienda, quae polliceretur. Si fecerit, nullius rei a se repulsam esse laturum. 5 Hujus Pausanias voluntate cog- nita, alacrior ad rem gerendam factus, in suspicionem ceci- dit Lacedaemoniorum, nee multo post proditionis accusatus damnatur. Mortem ut fugeret, in aedem Minervae, quae Chalcioecus 6 vocatur, se recepit. Hinc ne exire posset, sta- tim Ephori 7 valvas ejus aedis lapidibus obstruxerunt, tectum- que sunt demoliti, ut facilius sub divo interiret. 8 Dicunt illo tempore matrem Pausaniae adhuc vixisse, eamque, postquam de scelere fllii comperisset, in primis lapidem ad introitum aedis attulisse. Sic Pausanias magnam belli gloriam turpi morte commaculavit. Hie quum semianimis de templo ela- tus esset, confestim animam efflavit. 14. Themistocles in Asiam confugit. (Corn. Nep. Vit. Them. c. 8. 9.) Paulo ante Themistocles testarum suffragiis 9 e civitate ejec- tus, Argos 10 habitatum concessit. Hie quum propter mul- tas virtutes magna cum dignitate viveret, Lacedaemonii le- gates Athenas miserunt, qui eum absentem accusarent, quod societatem cum rege Persarum ad Graeciam opprimendam fe- cisset. 11 Hoc crimine absens proditionis est damnatus. Id ut audi vit, quod non satis tutum se Argis videbat, in Asiam confugit. Quo quum venisset epistolam misit ad regem Ar- taxerxem his verbis ; Themistocles veni ad te, qui plurima mala omnium Graecorum in domum tuam 12 intuli, quum mihi necesse esset patriam meam defendere. Idem multo plura bo- na feci, postquam Xerxes in periculo esse coepit. Nunc autem ad te confugi, exagitatus a cuncta Graecia, tuam petens ami- citiam; quam si ero adeptus, non minus me bonum amicum habebis, quam fortem inimicum ille expertus est. 13 Rogo au- tem, ut de his rebus, u de quibus tecum colloqui volo, annum mi- hi temporis 15 des, eoque transacto me ad te venire patiaris. 18 RES ATHENIENSIUM. 15. Themistocles a rege Persiae benigne exceptus, Magnesiae moritur. (Corn. Nep. Vit. Them. c. 10.) Ad haec rex, tantam animi magnitudinem 1 admiratus, cu- piensque talem virum sibi conciliari, benigne respondit. The- mistocles autem omne illud tempus 2 litteris sermonique Persa- rum dedit ; quibus adeo eruditus est, ut multo commodius 3 dicatur apud regem verba fecisse, quam hi poterant, qui in Perside erant nati. Hie quum multa esset regi pollicitus, magnis muneribus ab Artaxerxe donatus in Asiam 4 rediit, do- mic iliumque Magnesiae 5 sibi constituit. In hac urbe morbo obiisse dicitur. Fama tamen fuit, eum venenum sumsisse, quum se, quae Regi de Graecia opprimenda pollicitus esset, praestare posse desperaret. 6 Sunt, qui narrent, ossa ejus ab amicis clam in Attica sepulta esse, quoniam legibus non con- cederetur, quod proditionis esset damnatus. 16. Cimon insulas Atheniensibus subjicit. (Corn. Nep. Vita Cim. c. 2.) Dum ilia gerebantur, Athenienses maris imperium sine ae- mulo exercebant. Hoc et Themistoclis prudentiae et Cimo- nis virtuti debebant. Hie vir post victoriam apud Mycalen de Persis reportatam, quum magna praeda potitus domum re- verteretur, quod jam nonnullae insulae propter acerbitatem 7 imperii ab Atheniensibus defecerant, bene animatas confirma- vit, 8 alienatas 9 ad officium redire coegit. Scyrum, 10 quod con- tumacius se gesserat, vacuefecit, sessores veteres urbe insula- que ejecit, agros civibus 11 di visit. Thasios, 12 opulentia fretos, suo adventu fregit. His manubiis 13 Athenarum arx, qua 14 ad meridiem vergit, est ornata. 17. O sir acismo p atria pulsus, mox revocatur. (Ibid. c. 3.) Quibus rebus quum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, quam 15 Themistocles; nam testarum suffragiis decern annorum exsilio multatus est. Cujus facti celerius Athenienses, quam ipsum, poenituit. Nam quum ille forti animo invidiae ingratorum civium cessisset, bellumque Lacedaemonii Atheniensibus indixissent, confestim notae ejus virtutis desiderium 16 consecutum est. Itaque post annum quin- tum, quam expplsus erat, 17 in patriam revocatus est. Ille, quod hospitio Lacedaemoniorum utebatur, satius 1 * existi- mans, contendere 19 Lacedaemonem, sua sponte 20 profectus, pacem inter duas potentissimas civitates conciliavit. Post, RES ATHENIENSIUM. 19 neque ita multo, Cyprum cum ducentis navibus imperator mis- sus, quum majorem partem ejus insulae devicisset, in morbum implicitus, in oppido Citio est mortuus. 18. Bellum Peloponnesiacum. Pericles. (Just. III. 2. et 7.) Quum Athenienses maris imperium non sine superbia soci- orumque injuria exercerent, multique, gravi eorum jugo fati- gati, alios, qui se tuerentur, circumspicerent ; tota Graecia, ducibus Lacedaemoniis, aemulae urbi magnitudinem etincre- menta invidentibus, 1 in duas partes divisa, velut in viscera sua arma convertit. Hoc bellum, quo nullum aliud norentes Graeciae res gravius afnixit, saepius susceptum et depositum est. 2 Initio Spartani fines Atticae populabantur, hostesque ad proelium provocabant. Sed Athenienses, Periclis consilio, ultionis tempus exspectantes, intra moenia se continebant. Deinde, paucis diebus interjectis, naves conscendunt, et, nihil sentientibus Lacedaemoniis, totam Laconiam depraedantur. Clara quidem haec Periclis expeditio est habita ; sed multo clarior privati patrimonii contemtus fuit. Nam in populatione caeterorum agrorum, Periclis agros hostes intactos reliquerant, ut aut invidiam ei apud cives concitarent, aut in proditionis suspicionem adducerent. Quod intelligens, Pericles agros reipublicae dono dedit. Post haec aliquot diebus interjectis, navali proelio 3 dimicatum est. Victi Lacedaemonii fugerunt. Post plures annos, 4 fessi malis, pacem in annos quinquaginta fecere, quam non nisi sex annos servaverunt. Nam inducias, quos proprio nomine pepigerant, ex sociorum persona 5 rumpe- bant. Hinc bellum in Siciliam translatum est. 19. Atheniensium in Siciliam expeditio. (Just. IV. 3, 4.) Quum enim jam antea, bello inter Catinienses 6 et Syracu- sanos exorto, Athenienses Catiniensibus opem tulissent, tem- pore interjecto, quum pacis conditiones a Syracusanis non ser- varentur, illi denuo legatos Athenas miserunt, qui sordida ves- te, capillo barbaque promissa, concionem adeunt, populumque lacrymis movent, ut, quamvis Peloponncsiaco bello districtus, auxilium ill is mittendum censeret. Igitur classis ingens de- cernitur ; creantur duces Nicias, Alcibiades et Lamachus ; tantaeque vires in Siciliam effusae sunt, ut iis ipsis terrori es- sent, quibus auxilio venerant. 20 RES ATHENIENSIUM. 20. Atheniensium res in Sicilia gestae. (Just. IV. 4.) Brevi post, quum Alcibiades, ob causas mox indicandas, revocatus esset, Nicias et Lamachus duo proelia pedestria se- cundo Marte 1 pugnant . munitionibusque urbi Syracusarum circumdatis, incolas etiam marinis commeatibus intercludunt. Quibus rebus fracti Syracusani, auxilium a Lacedaemoniis petiverunt. Ab his mittitur Gylippus, qui, quum in itinere de belli jam inclinato statu* audivisset, auxiliis parti m in Grae- cia, partim in Sicilia contractis, opportuna bello loca occupat. Duobus deinde proeliis victus, tertio hostes in fugam conjecit, sociosque obsidione liberavit. In eo proelio Lamachus forti- ter pugnans occisus est. 21. Athenienses saepius victi ingentem cladem accipiunt. (Justin. IV. c. 4 et 5.) Sed quum Athenienses, terrestri bello superati, portum Sy- racusarum tenerent, Gylippus classem Lacedaemone cum auxi- liis arcessit. Quo cognito* et ipsi Athenienses in locum amissi ducis Demosthenem et Eurymedonta cum supplemento copia- rum mittunt, et quasi Graeciae bellum 4 in Siciliam translatum esset, ita ex utraque parte 5 summis viribus dimicabatur. Prima igitur congressione navalis certaminis Athenienses vin- cuntur ; castra quoque cum omni publica ac privata pecunia amittunt. Inter haec mala quum etiam terrestri proelio victi essent, Demosthenes censere coepit, ut abirent Sicilia, dum res quamvis afflict ae, nondum t amen per ditae essent. Nicias autem seu pudore male actae rei, seu impellente fato manere contendit, Reparatur igitur navale bellum ; sed insciti& ducum, qui Syra- cusanos, inter angustias maris 6 facile se tuentes, temere ag- gressi fuerant, Atheniensium copiae iterum vincuntur. Eury- medon dux in prima acie fortissime dimicans, primus cadit ; triginta naves, quibus praefuerat, incenduntur ; Demosthenes et Nicias autem cum reliquiis exercitus terrestri itinere fugiunt. Ab his relictas centum triginta naves Gylippus invasit; ipsos deinde insequitur; fugientes partim capit, partim caedit. De- mosthenes, amisso exercitu, a captivitate gladio et voluntaria morte se vindicat : Nicias autem cladem suorum auxit dede- core captivitatis. RES A.THEN1ENSIUM. 21 22. Alcibiades capitis damnatus Sparta?n se confert. (Just. V. 1. Corn. Nep. Vita Alcib. c. 4.) Dum haec in Sicilia per biennium geruntur, belli illius con- citor et dux Alcibiades absens Athenis insimulatur mysteria Cereris violasse. Revocatus a bello ad causam dicendam, multa secum reputans de immoderata civium suorum licentia crudelitateque erga nobiles, utilissimum ratus impendentem evitare tempestatem, fugit, et primum Elidem, 1 deinde The- bas 2 se contulit. Postquam autem se capitis damnatum, bo- nis publicatis, audivit, et id, quod usu venerat, Eumolpidas 3 sacerdotes a populo coactos, ut se devoverent, ejusque devo- tionis exemplum, in pila lapidea incisum, esse positum in pub- lico, Lacedaemonem demigravit. Ibi reges impulit, ut Athe- niensibus, adversa fortuna in Sicilia turbatis, bellum infer- rent. Ejus quoque consilio Lacedaemonii cum Persarum re- ge amicitiam fecerunt, deinde Deceliam 4 in finibus Atticae munierunt, praesidioque perpetuo in obsidione quasi Athenas tenuerunt. 23. Persarum sibi favor em conciliat. (Justin. V. 2. Corn. Nep. I. c. 5.) Non contentus autem patriae hostes consilio adjuvisse, Al- cibiades cum quinque navibus in Asiam contendit, et tributa- rias Atheniensium civitates auctoritate nominis sui ad defecti- onem compellit. Sed apud Lacedaemonios Alcibiadis vir- tus plus invidiae quam gratiae contraxit. Nam quum acerri- mi viri praestantem prudentiam in omnibus rebus cognosce- rent, pertimuerunt, ne quando patriae caritate ductus ab ipsis descisceret, et cum suis in gratiam rediret. Itaque tempus 5 ejus interficiendi quaerere instituerunt. Qua re cognita Alci- biades ad Tissaphernem praefectum regis Darii se contulit. Cujus quum in intimam amicitiam pervenisset, ei persuadet, ne nimis enixe Lacedaemonios juvaret. Nam dissidentibus Graecis regem Persarum arbitrum pacis ac belli fore. 6 Do- mesticis itaque bellis Graeciam atterendam esse, ne externis vacet ; 7 exaequandasque vires partium et inferiores auxilio le- vandos. Grata oratio Tissapherni fuit. Itaque Lacedaemo- niis commeatus navesque maligne 8 praebere coepit. 24. Cum Atheniensibus in gratiam redit. (Just. V. 3.) Per idem tempus Alcibiades cum duce exercitus Atheni- ensium, qui apud Samum 9 morabatur, per internuntios collo- 22 RES ATHENIENSIUM. quitur, polliceturque his amicitiam regis, si respublica a po- pulo ad senatum translata foret ; sperans fore, ut aut concor- dante civitate dux belli ab omnibus legeretur, aut discordia inter ordines facta, ab altera parte in auxilium vocaretur. Itaque, permittente populo, imperium ad senatum transfer- er. 1 Qui quum crudeliter in plebem consuleret, ab exer- citu Alcibiades exsul revocatur, duxque classi constituitur. Hac denuntiatione territi senatores, primo urbem prodere Lacedaemoniis tentavere ; dein, quum id nequissent, in exsi- lium profecti sunt. Itaque Alcibiades, patria ab intestino ma- lo liberata, 2 summa cura classem instruit, atque, ita in bellum adversus Lacedaemonios perrexit. 25. Lacedaemoniorum vires f ran git. (Corn. Nep, Vita Alcib. c. 5.) Hac expeditione tanta subito rerum commutatio facta est, ut Lacedaemonii, qui paulo ante victores viguerant, 3 perter- riti pacem peterent ; victi enim erant quinque terrestribus proeliis, tribus navalibus, 4 in quibus trecentas triremes amise- rant, quae captae in hostium venerant potestatem. Alcibiades simul cum collegis receperat Ioniam, Hellespontum, multas praeterea urbes Graecas, quae in ora sitae sunt Asiae : qua- rum expugnaverant quam plurimas, in his Byzantium, neque minus multas consilio 5 ad amicitiam adjunxerant, quod in captos benevolentia fuerant usi. Inde praeda onusti, locuple- tato exercitu, maximis rebus gestis, Athenas venerunt. 26. Athenas redit. (Corn. Nep. I. c. 6.) Ad hunc redeuntis exercitus triumphum effusa omnis multi- tudo obviam procedit, et universos quidem milites, praecipue tamen Alcibiadem mirantur. Sic enim populo erat persua- sum, omnes et adversas superiores 6 et praesentes secundas res accidisse ejus opera. Itaque et cladem in Sicilia et La- cedaemoniorum victorias suae culpae tribuebant, quod talem virum e civitate expulissent. Hie ut navi egressus est, ilium unum omnes prosequebantur, et id quod nunquam antea usu venerat, nisi Olympiae victoribus, coronis aureis aeneisque vulgo donabatur.? Postquam in Urbem venerat, concione advocata, sic verba fecit, ut nemo tarn ferus esset, quin ejus casum lacrymaret, inimicumque his se ostenderet, quorum opera patria pulsus fuerat. Restituta igitur huic sunt publice bona ; et iidem illi sacerdotes, qui eum devoverant, rursus re- sacrare 8 sunt coacti. RES ATHENIENSIUM. 23 27. Lysandro duce res Lacedaemoniorum reparantur. (Justin. V. 5.) Dum haec Athenis geruntur, a Lacedaemoniis Lysander classi belloque praeficitur ; et in locum Tissaphernis Darius rex Persarum, filium suum, Cyrum, Ioniae Lydiaeque prae- posuit, qui Lacedaemonios auxiliis opibusque ad spem fortunae prioris erexit. Aueti igitur viribus Alcibiadem cum centum navibus in Asiam profectum, dum agros populatur, 1 repenti- no adventu oppressere. Magnae et inopinatae cladis nuntius quum Athena s venisset, tanta Atheniensium desperatio fuit, ut statim Cononem in Alcibiadis locum mitterent, ducis se fraude magis quam belli fortuna victos arbitrantes. Alcibi- ades autem impetum multitudinis veritus, denuo involuntarium exsilium proficiscitur. 28. Athenienses magno proelio apud Aegospotamos super antv/r. (Just. V. 6, 7. Corn. Nep. Vita Alcib. c. 8.) Itaque Conon Alcibiadi suffectus classem maxima industria adornat ; sed navibus exercitus deerat. Nam ut numerus militum expleretur, senes et pueri arma capere coacti sunt. Pluribus itaque proeliis adverso Marte pugnatis, tandem Ly- sander, Spartanorum dux, Atheniensium exercitum, qui, navi- bus relictis, in terram praedatum exierat, ad Aegos Humeri* oppressit, eoque impetu totum bellum finivit. Haec enim cla- de res Atheniensium penitus inclinata est. 3 Tributariae civi- tates, quas metus in fide retinuerat, Lysandro se tradiderunt, nee aliud ditionis Atheniensium 4 relictum est praeter urbem ipsam. 29. Atheniensium constematio. (Just. V. 7.) Quae quum Athenis nuntiata essent, ingens omnium con- stematio fuit; viri mulieresque relictis domibus, per urbem currere pavidi ; alius alium sciscitari ; auctorem nuntii require- re. 5 In foro deinde coeunt, noctemque ibi inter timorem, ques- tus, et lacrymas transigunt. Alii fratres, aut filios, aut paren- tes deflent, et cum privatis casibus querelam publicanV mis- cent: Jam se ipsos, jam ipsam patriam perituram, miserio- remque superstitum, quam amissorum fortunam esse. Nullam nunc classem superesse, in quam confugiant ; nullum exerci" tu?n, cujus virtute servari possint. 24 RES ATHENIENSIUM, 30. Athenae se Lysandro tradunt. (Justin. V. 8. Corn. Nep. Vita Lys. c. 1.) Dum haec Athenis fiunt, Lysander Graeciae civitates in Lacedaemoniorum potestatem redigit, et undique iis, qui Athe- niensium rebus studerent, ejectis, decern in unaquaque civi- tate delegit viros, 1 quibus summum imperium potestatemque omnium rerum commisit. His actis, Athenas navigavit, mi- seramque civitatem, obsidione circumdatam, fame urget. Scie- bat enim, neque ex advectis copiis multum superesse, et ne no- vae advehi possent, providebat. Quibus malis Athenienses fracti, multis fame et ferro amissis, pacem petivere : quae an dari deberet, diu inter Spartanos sociosque deliberatum est. Q,uum nonnulli nomen Atheniensium 2 delendum, urbemque incendio consumendam censerent, Spartani negarunt, se pas- suros, 3 ut ex duobus Graeciae oculis 4 alter erueretur ; pacem- que Atheniensibus sunt polliciti, si longi muri brachia 5 dejice- rent, navesque, quae reliquae forent, traderent; denique si respublica triginta rectores, 6 ex civibus deligendos, acciperet. 31. Triginta viri tyrannidem Athenis ezercent. (Justin V. 8,9.) His legibus acceptis, tota civitas subito mutari 7 coepit: Triginta rectores reipublicae constituuntur, Lacedaemoniis et Lysandro dediti, qui brevi tyrannidem in cives exercere coepe- runt. Quippe a principio tria millia satellitum sibi statuunt ; et quasi hie numerus ad continendam civitatem non sufficeret, septingentos milites a victorious 8 accipiunt. His copiis instruc- ti exhaustam urbem caedibus et rapinis fatigant : 9 quumque hoc uni ex numero suo Therameni 10 displicere didicissent, ip- sum quoque ad terrorem omnium interflciunt. Quo factum est, ut multi, urbe relicta, exsilii miserias, quam domesticum terrorem 11 pati mallent. 32. Alcibiades interficitur. (Corn. Nep. Vita Alcib. 9, 10.) Horum tyrannorum consiliis etiam Alcibiades periit. Qui quum castellum in Phrygia 12 habitaret, ubi liberandae patriae agitabat consilia, Critias 13 caeterique tyranni Atheniensium certos homines ad Lysandrum in Asiam miserunt, qui eum certiorem facerent, nisi Alcibiadem sustulisset, nihil earum rerum ratum 14 fore, quas ipse Athenis constituisset. Quare si suas res gestas manere vellet, ilium persequeretur. Ly- RES ATHENIENSITJM. 25 sander, his verbis commotus, Pharnabazo, satrapae, persuasit, ut homines mitteret, qui, vicinitati, 1 in qua Alcibiades erat, ne- gotium darent, 2 ut eum interficerent. 3 Illi, quum eum ferro aggredi non auderent, noctu ligna contulerunt circa casam earn, in qua, quiescebat, eamque succenderunt. Ille autem ut sonitu flammae est excitatus, quum ei gladius esset subduc- tus, familiaris sui subalare telum 4 arripuit. Namque erat cum eo quidam ex Arcadia hospes, qui nunquam discedere vo- luerat. Hunc sequi se jubet, et id, quod in praesentia vesti- mentorum 5 fuit, arripuit. His in ignem ejectis flammae vim 6 transiit. Quern ut barbari incendium effugisse viderunt, te- lis eminus missis interfecerunt, caputque ejus ad Pharnaba- zum reiulerunt. At mulier, quae cum eo vivere consuerat, muliebri sua veste contectum cremavit. Sic Alcibiades an- nos circiter quadraginta natus diem obiit supremum. 33. Thrasybulus exsul patriae liber andae capit consilium. (Corn. Nep. Vita Thrasyb. c. 2.) Inter cives, qui tyrannorum furorem effugerant, Thrasybu- lus erat, qui, ad spem liberandae patriae erectus, 7 adunatis 8 triginta exsulibus, Phylen, quod est castellum in finibus At- ticae, 9 occupavit. Hoc initium fuit salutis Atheniensium. Hinc viribus paulatim auctis, in Piraeeum 10 transiit, Munychi- amque' 1 munivit. Hanc bis tyranni oppugnare sunt adorti, ab eaque turpiter repulsi protinus in urbem, armis impedi- mentisque amissis, refugerunt. Usus est Thrasybulus non minus prudentia quam fortitudine; nam cedentes violari vetuit; cives enim civibus parcere aequum censebat; ne- que quisquam est vulneratus, nisi qui prior impugnare voluit ; neminem jacentem 12 veste spoliavit ; nihil attigit praeter arma, quaeque ad victum pertinebant. In secundo proelio cecidit Critias, triginta tyrannorum acerrimus. 34. Exsules in patriam redeunt. (Corn. Nep. I. c. 3.) Dum haec geruntur, Pausanias, rex Lacedaemoniorum, tyrannis auxilio missus est. Is Lysandro infensus, inter Thra- sybulum et eos, qui urbem tenebant, 13 fecit pacem, his condi- tionibus, ne qui praeter triginta tyrannos, et decern, qui postea praetor es creati, eadem crudelitate in cives grassati erant, ajft- cerentur ezsilio, neve bona publicarentur ; reipublicae procu- ratio populo redderetur. u Praeclarum hoc quoque Thrasy- buli, quod reconciliata pace, quum plurimum in civitate pos- 26 RES ATHENIENSIUM. set, legem tulit : ne quis anteactarum rerum accusaretur, ne- ve multaretur ; earn que illi legem Oblivionis vocant. 35. Athenienses se desidiae tradunt. (Just. VI. 9.) Non ita multo post per victoriam, 1 a Conone de Lacedae- moniorum classe reportatam, fractae res Atheniensium non- nihil reparatae sunt ; nee tarn en pristinam inter Graecos auc- toritatem potuerunt recipere. Magis magisque in torporem et segnitiem resoluti, non ut olim in classem et exercitum, sed in dies festos apparatusque ludorum reditus publicos ef- fundebant, frequentiusque in theatris quam in castris versa- bantur. Turn vectigal publicum quo milites et remiges ale- bantur, inter urbanum populum dividi coeptum. Quibus re- bus effectum est, ut, Graecis otio torpescentibus, obscurum antea Macedonum nomen emergeret ; et Philippus, obses tri- ennio Thebis habitus in Epaminondae domo, hujus praestan- tissimi viri et Pelopidae virtutibus eruditus Graeciae servitu- tis jugum imponeret. D. DE REBUS LACEDAEMONIORUM. I. Lycurgus Spartanorum legislator. (Just. III. 2.) Lacedaemoniorum respublica auctoritatem, qua inter Grae- cos pollebat, et incrementa debebat legibus et disciplinae Ly- curgi. Qui vir quum fratri suo, Polydectae, regi Spartano- rum, 2 successisset, regnumque sibi vindicare potuisset, Cha- rilao, filio ejus, qui natus posthumus fuerat, quum ad aetatem adultam pervenisset, regnum, summa fide restituit; ut intelli- gerent omnes, quanto plus apud bonos pietatis3 jura, quam omnes opes valerent. Jam probitate ejus perspecta, populus et principes, diuturnis inter se dissidiis agitati, conjunctis pre- cibus eum permoverunt, ut civitati leges senberet. Quo dif- ficillimo negotio suscepto, rem ita perfecit, ut, dum Lycurgi leges florebant, Spartanorum civitas principem locum inter Graecos obtineret. 2. Quaedam Lycurgi leges. (Just. III. 2, 3.) Ac primum quidem populum in obsequia principum, prin- cipes ad justitiam imperiorum forma vit. 4 Parsimoniam om- RES LACEDAEMONIORUM. 27 nibus suasit. Emi singula non pecunia, sed compensatione mercium 1 jussit. Auri argentique usum, velut omnium scc- lerum materiam, sustulit. Fundos omnium aequaliter inter omnes divisit. Convivari omnes publice jussit, ne cujus di- vitiae vel luxuria in occulto essent. Pueros puberes in agrum deduci praecepit, ut primos annos non in luxuria, 2 sed in opere et laboribus agerent. Virgines sine dote nubere jussit, ut uxores eligerentur, non pecuniae. Maximum honorem senum esse voluit. Haec quoniam primo, solutis antea mori- bus, dura videbat esse, auctorem eorum Apollinem Delphi- cum fingit. 3 Dein, ut aeternitatem legibus suis daret, jure- jurando obligat civitatem, nihil eos de ejus legibus mutaturos, priusquam reverteretur, et simulat, se ad oraculum Delphi- cum proflcisci, consulturum, quid addendum mutandumque, legibus videretur Deo. Proficiscitur autem Cretam, 4 ibique perpetuum exsilium egit, abjicique in mare ossa sua moriens jussit, ne, reliquiis suis Lacedaemonem relatis, Spartani se re- ligione jurisjurandi solutos arbitrarentur. 3. Bella Messenica. (Just. III. 4. 5.) His igitur moribus ita brevi civitas convaluit, ut quum Mes- seniis bellum intulissent, gravissima se exsecratione obstrin- gerent, non, priusquam Messeniam 5 expugnassent, reversu- ros. Sed decern annis in obsidione urbis frustra consumtis, Messenii tandem per insidias expugnantur. Deinde, quum per octoginta annos omnia servitutis mala perpessi essent, post Ion gam poenarum 6 patientiam bellum restaurant. La- cedaemonii autem tanto majore confidentia ad arma concur- runt, quod adversus servos dimicaturi videbantur. Res tamen aliter cecidit, atque ipsi speraverant. Nam tribus proeliis fusi, eo usque desperationis adducti sunt Spartani, ut ad sup- plementum exercitus servos suos manumitterent. Turn de belli eventu oraculo Delphis consulto, jubentur ducem belli ab Atheniensibus petere. Athenienses autem, quum hoc re- sponsum cognovissent, in contemtum Spartanorum Tyrtaeum poetam claudum pede miserunt. Qui quum venisset, carmi- na exercitui recitavit, in quibus virtutis hortamenta, damnorum solatia, belli consilia, conscripserat. 7 Itaque tantum ardorem militibus injecit, ut omnes alacri animo mortem oppeterent. Raro unquam cruentius proelium fuit Ad postremum tamen victoria Lacedaemoniorum fuit PART II.« 28 RES LACEDAEMONIORUM 4. Lacedaemonii principatum in Graecia ezercent. Insequenti aevo factum est, ut Lacedaemonii, ob insitam quandam populo nobilitatem et eximiam virtutis famam, prin- cipatum in Graecia obtinerent. Quare in Persicis bellis om- nes Graeciae civitates, quae se ad versus barbaros conjunxe- rant, eorum imperio parebant. Sed post ilia tempora quum Athenienses maris sibi imperium vindicassent, ingens Lace- daemoniorum contra eos exarsit invidia. Hinc inimicitiae, mox bella exorta ; un unique 1 gravissimum, quod, per viginti septem annos extractum, universae Graeciae vires vehemen- ter afflixit. Victoria penes Spartanos fuit ; qui post pugnam apud Aegos flumen, ubi Atheniensium robur fractum est, ter- ra marique dominari coeperunt. 5. Lacedaemonii cum Persis in Asia helium gerunt. (Just. VI. 1. Corn. Vit. Con. c. 2.) Jam auctis viribus, Lacedaemonii totius Asiae imperium affectare coeperunt. Circa illud tempus, Conon, Athenien- sis, qui, amissa bello patria, in exsilio vivebat, contulit se ad Pharnabazum, Satrapen Ioniae et Lydiae, eundemque gene- rum regis et propinquum, apud quern ut gratia valeret, multo labore perfecit. Nam quum Lacedaemonii in societate non manerent, quam cum Artaxerxe fecerant, Agesilaumque bel- latum miaissent in Asiam, maxime impulsi a Tissapherne, qui a regis amicitia defecerat, et cum Lacedaemoniis co'ierat societatem, hunc adversus 2 Pharnabazus habitus est impera- tor ; re vera autem exercitui praefuit Conon, ejusque arbitrio omnia gesta sunt. Hie summum diicem Agesilaum multum impedivit, saepeque ejus consiliis obstitit, neque non fuit aper- tum, si ille non fuisset, Agesilaum Asiam Tauro tenus 2 regi fuisse erepturum. 6. Agesilai res gestae. (Corn. Nep. Vit. Ages. c. 4.) Hie quum jam animo meditaretur proficisci in Persas et ipsum regem adoriri, nuntius ei domo venit Ephorum iussu, bellum Athenienses et Boeotios 3 indixisse Lacedaemoniis ; quare venire ne dubitaret. Qui quum victori praeesset exer- citui, maximamque haberet fiduciam regni Persarum potiun- di, gloriosius tamen duxit, si institutis patriae 4 paruisset, quam si bello superasset Asiam. Quum jam haud ita longe abes- set Peloponneso, obsistere ei conati sunt Athenienses et Boeo- RES LACEDAEMONIORUM. 29 tn caeterique eorum socii -apud Coroneam ; quos omnes gravi proelio vicit. Huic victoriae vel maxima fuit laus, quod, quum plerique se ex fuga in templum Miner vae conjecissent, quaerereturque ex eo, 1 quid his fieri vellet, etsi aliquot vulnera acceperat eo proelio, et iratus videbatur omnibus, qui adversus eum arma tulerant, tamen antetulit irae religionem, et eos vetiut violari. Neque vero hoc solum in Graecia fecit, ut templa Deorum sancta haberet, sed etiam apud barbaros summa religione omnia simulacra arasque conservavit. 7. Graeciae civitates sese i/wicem debilitant. (Corn. Vita Agesil. c. 5. Vit. Conon. c. 4. Just. VI. 4.) Post hoc proeiium collatum est omne bellum circa Co- rinthum, ideoque Corinthium est appellatum. Hie quum una pugna decern millia hostium Agesilao duce cecidissent, eoque facto opes adversariorum debilitatae viderentur, 2 tantum abfuit ab insolentia gloriae, 3 ut commiseraretur fortunam Graeciae, quod tarn multi vitio adversariorum cecidissent ; namque ilia multitudine, si sana mens esset, Graeciam a Persis supplicium sumere potuisse, — Sed per idem tempus. Conon, Persarum classi praefectus, Spartanorum vires in pugna navali apud Cnidum fregit. Victi Lacedaemonii fugam capessunt, multis navibus amissis, quas Conon partim ceperat, partimdepresserat. Hoc initium Atheniensibus resumendae potentiae fuit. Conon cum parte navium in patriam venit ; muros a Lysandro dirutos reficiendos curat; pecuniaeque quinquaginta talenta, quae a Pharnabazo acceperat, civibus suis donat. Bellum exoritur inter Thebanos et Lacedaemonios. (Jus- tin. VI. 6.) Dum haec geruntur, Artaxerxes, rex Persarum, legatos in Graeciam mittit, per quos jubet omnes ab armis diseedere ; qui aliter fecisset, eum se pro hoste habiturum : civitatibus libertatem suaque omnia restituit. Fessi tot bellis Graeci cupide paruerunt. Sed Lacedaemonii securis 4 insidiantes, castellum Arcadum expugnant, occupatoque praesidium imponunt. Itaque armato instructoque exercitu Arcades, adhibitis in auxilium Thebanis, qui jam, Epaminondae vir- tute excitati, ad Graeciae imperium adspir^bant, bellum re- petunt. In eo proelio Archidamus, 5 dux Lacedaemoniorum, ^Tilneratur ; qui quum caedi suos videret, per praeconem corpora interfectorum ad sepulturam poscit. Hoc est enim 30 RES LACEDAKMONIORUM. signum apud Graecos victoriae traditae. Qua confessione contend Thebani signum parcendi dederunt. 9. Spartanorum virtus. Epaminondas in pugna ad Manti- neam interficitur. (Just. VI. 7. Corn. Nep. Vita Epam. c. 9.) Paulo post Thebani, Epaminonda duce, occupandae urbis hostium spem ceperunt. Igitur principio noctis 1 taciti Lacedae- mona proficiscuntur, non tamen aggredi incautos potuerunt. Q,uippe senes, et caetera imbellis aetas, quum adventum hos- tium sensissent, in ipsis portarum angustiis armati occurrunt. Pauci igitur senes sustinuerunt aciem, 2 cui paulo ante universa juventus par esse non potuit. Agesilai autem adventu nun- tiato, Thebani recessere. Nee bellum diu dilatum ; siquidem Spartanorum juventus, senum virtute et gloria incensa, teneri non potuit, quin ex continent! 3 acie decerneret. Quum victo- ria 4 Thebanorum esset, Epaminondas, dum non ducis tantum, verum etiam fortissimi militis officio fungitur, graviter vulnera- tur. Hujus casu aliquantum retardati sunt Boeotii : neque tamen prius pugna excesserunt, quam repugnantes profliga- runt. At Epaminondas quum animadverteret, mortiferum se vulnus accepisse, simulque, si ferrum, quod ex hastili in corpore remanserat, extraxisset, an imam statim emissurum, usque eo retinuit, quoad renuntiatum est, vicisse Boeotios. Id post- quam audivit, satis, inquit, vixi ; invictus enim morior. Turn, ierro extracto, confestim exanimatus est. 10. Epaminondae laus. Just. VI. 8. Corn. Nep. Vita Epam. c. 3.) Una cum Epaminonda Thebanorum quoque vires cecide- runt ; ut non tarn ilium amisisse, quam cum illo interiisse omnes viderentur. Nam neque hunc ante 5 ducem ullum memorabile bellum gessere; nee postea virtutibus, sed cla- dibus insignes fuere ; ut manifestum sit, patriae gloriam et natam et exstinctam cum eo fuisse. Fuit autem incertum vir melior, 6 an dux esset. Erat enim modestus, prudens, gravis, temporibus sapienter utens, peritus belli, fortis ma- nu, animo maximo, adeo veritatis diligens, ut ne joco qui- dem mentiretur. Paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil nisi gloriam caperet ; honores autem ita gessit, ut ornamentum non accipere, 7 sed dare ipse honori- MACEDONUM IMPERIUM. 31 bus videretur. Jam litterarum studium et philosophiae doc- trina tanta fuit, ut mirabile videretur, unde tam insignis mili- tiae scientia homini inter litteras nato contigisset E. MACEDONUM IMPERIUM. 1. Macedoniae origines. (Justin. VII. 1.) Macedonia ante, a nomine Emathionis regis, Emathia cognominata est. Hujus, sicut incrementa modica, ita ter- mini perangusti fuere. Antiquissimis temporibus Caranus, ex Herculis progenie, responso oraculi sedes quaerere jussus, cum magna multitudine Graecorum in Emathiam venit, ibique urbem Edessam, oppidanis propter imbrium et nebulae mag- nitudinem non sentientibus, gregem caprarum, imbrem fugien- tium secutus, occupavit. Oraculum autem jusserat eum duci- bus capris imperium quaerere. Hinc etiam postea in bellis, quae cum finitimis gerebat, capras ante signa habere sole- bat. Urbem quoque Edessam, ob memoriam muneris 1 Ae- gas, 2 populum Aegeadas vocavit. Pulso deinde Mida, qui partem Macedoniae tenebat, aliisque regibus, in locum omnium solus successit, primusque adunatis gentibus variorum popu- 1 or urn, veluti unum corpus Macedoniae fecit. 2. Primi Macedoniae reges. (Just. VII. 2.) Post hunc Perdicca regnavit, cujus et vita illustris et mor- tis postrema 3 memorabilia fuere; siquidem senex moriens Argaeo fllio monstravit locum, quo condi vellet, ibique non sua tantum, sed et succedentium sibi regum ossa poni jus- sit; praefatus, 4 quoad ibi conditae posterorum reliquiae fo- rent, regnum in familia mansurum ; creduntque exstinctam in Alexandre stirpem, 5 quod locum sepulturae mutaverit. Argaeus, moderate et cum amore popularium administrato regno, successorem filium Philippum reliquit : qui immatu- ra morte raptus AeTopum, parvulum admodum, instituit he- redem. Illis temporibus Macedonibus assidua certamina cum Thracibus et Iilyriis 6 fuere. Turn quoque Illyrii, in- fantiam regis pupilli contemnentes, belio Macedonas aggre- diuntur. Q,ui quum primo proelio pulsi essent, rege suo in 4* 32 MACEDONUM IMPERIUM. cunis prolato et pone aciem posito, acrius certamen repetivere Conserto itaque proelio magna caede Illyrios fudere, osten- deruntque hostibus suis, priore bello regem l Macedonibus, non virtutem defuisse. 3. Amynta rex. (Just. VII. 4.) Multis annis interjectis, per ordinem successionis regnum ad Amyntam pervenit. Hie quoque rex insigni industria et omni- bus imperatoriis virtutibus instructus fuit. Ex Eurydice tres filios sustulit, 2 Alexandrum, Perdiccam et Philippum, Alexan- dri Magni patrem, et filiam Euryonen. Cum Illyriis et Olynthiis 3 gravia bella gessit. Insidiis autem Eurydices ux- oris, quae regnum adultero tradendum susceperat, occupatus fuisset, 4 nisi fllia matris consilia et scelus prodidisset. Func- tus itaque multis periculis senex decessit, regno maximo ex filiis Alexandro tradito. 4. Philippus, Thebis eruditus, fratri Perdiccae succedit. (Just. VII. 5.) Alexander inter prima initia regni bellum ab Illyriis pac- ta mercede redemit; et interjecto tempore, Philippo fratre obside dato, cum Thebanis pacem conciliat ; quae res ad egregiam Philippi indolem formandam plurimum valuit. Si- quidem per triennium Thebis obses habitus in domo Epa- minondae, summi et philosophi et imperatoris, ad hujus viri exemplum se composuit. Nee multo post Alexander, insi- diis Eurydices matris petitus, occubuit : 5 cui Amyntas, quum in scelere esset deprehensa, propter communes liberos pe- percerat, ignarus, earn his ipsis aliquando exitiosam fore. Frater quoque ejus Perdicca pari insidiarum fraude decipitur, 6 parvo filio relicto. Nuntio de fratris morte accepto, Philippus clam Thebis aufugit, domumque rediit, ubi diu pupilli regis tutorem egit. At ubi graviora bella imminebant, serumque auxilium in exspectatione infantis 7 erat, compulsus a populo regnum suseepit. 5. Initia regni. (Justin. VII. 6.) Principium imperii non satis prosperum videbatur, quum hinc 8 insidiarum metus, inde inopia regni, continuis bellis exhausti, immaturam adolescentis aetatem urgeret 9 Simul finitimae gentes, velut conspiratione facta ad opprimendam Macedonian!, ex diversis locis uno tempore regnum bello MACEDONUM IMPEIUUM. 33 petebant. Quibus bellis omnibus quum par esse non posset, alia interpositapactionecomposuit, alia redemit/invalidissimos quosque aggressus vicit : quo factum est, ut et militum trepi- dos animos iirmaret, et se a contemtu hostium vindicaret Primum illi cum Atheniensibus certamen ad Amphipolm 2 fuit ; quibus per insidias victis, quum interficere omnes posset, in- columes sine pretio dimisit. Post haec, bello in Illyrios trans- lato, multa millia hostium caedit. 3 Urbem nobilissimam Laris- sam capit in Thessalia, non praedae cupiditate, sed quod exer- citui suo robur Thessalorum equitum 4 adjungere gestiebat. His ita gestis, jam non contentus submovere bella, ultro etiam quietos lacessit. Quum Methonam 5 urbem oppugnaret, jacta de muris sagitta 6 dextrum oculum regis efTodit. Quo vulnere nee segnior in bellum, nee iracundior adversus bostes factus est; adeo ut, interjectis diebus, 7 pacem deprecantibus daret, nee moderatus tantum, verum etiam rnitis adversus victos esset. 6. Philippics se Graecorum rebus immiscet. (Justin. VIII. I.) Rebus Macedoniae compositis, finitimisque hostibus aut devictis aut territis, Philippus Graecorum libertati coepit insi- diari. Quare civitatum contentiones alit, et auxilium inferiori- bus 8 ferendo victos pariter victoresque subire regiam servitutem coegit. Causa et origo hujus mali Thebani fuere ; qui quum rerum potirentur, incredibili odio adversus Phocenses inflam- mati, bellum sacrum excitavere. Quod quum soli profligare non possent, Philippum ducem eligunt, qui sacrilegos puniret. Phocenses enim, templo Apollinis occupato, magnam inde vim auri in belli usum converterant. Igitur Philippus, quasi sacri- legii ultor esset, omnes milites coronas laureas 9 sumere jubet, atque ita, veluti deo duce, in proelium pergit. Phocenses, in- signibus dei conspectis, conscientia delictorum territi, abjectis armis fugam capessunt, poenasque violatae religionis sanguine pendunt. 7. Fines imperii promovet. (Just. VIII. 1.) Philippus, quum magnam inde gloriam apud omnes natio- nes adeptus esset, Olynthios aggreditur. Receperant enim per misericordiam, post caedem unius, duos fratres ejus, 10 quos Philippus ex noverca genitos, velut aemulos regni, interficere gestiebat. Ob hanc igitur causam urbem antiquam et nobi- 34 MACEDONUM IMPERIUM. lem exscindit, et fratres olim destinatosupplicio tradit, simulque praeda ingenti fruitur. Inde auraria in Thessalia, argenti me- talla in Thracia 1 occupat. His ita gestis, forte evenit, ut eum fratres duo, 2 reges Thraciae, disceptationum suarum judicem eligerent. Sed Philippus ad judicium, velut ad bellum, in- structo exercitu supervenit, et regno utrumque spoliavit. 8. In Graeciam penetrat. (Just. VIII. 4.) Paulo post Thebani iterum legatos ad eum miserunt, qui rogarent, ut bellum contra Phocenses susceptum renovaret. Contra Phocensium legati, adhibitis 3 Lacedaemoniis et Athe- niensibus, bellum deprecabantur, 4 cujus ab eo dilationem ter jam emerant. Secreto igitur auditis utriusque populi legationi- bus, his 5 veniam belli pollicetur ; 6 illis contra, venturum se auxiliumque laturum. Utrosque vetat parare bellum aut nie- tuere. " Sic factum est, ut, securis omnibus, Thermopylarum angustias occuparet. Tunc primum Phocenses captos 7 se fraude Philippi animadvertentes, trepidi ad arma confugiunt. Sed neque spatium erat instruendi belli, nee tempus ad con- trahenda auxilia ; et Philippus excidium minabatur, ni deditio fleret. Victi igitur necessitate, pacta salute, 8 se dediderunt. At, deditione facta, caeduntur passim rapiunturque, haud secus ac si proelio superati essent. 9. Bella secunda gerit in Chersoneso et in Scythia, (Justin. VIII. 6. IX. 1.) His peractis, rebusque Macedoniae compositis, Dardanos 9 caeterosque finitimos expugnat, et Byzantium, nobilem urbem et maritimam, obsidione cingit. Quam quum expugnare non posset, profectus cum fortissimis, se ad Chersonensium urbes lc convertit, plurimasque earum sibi subjicit, filiumque Alexan- drum, decern et octo annos natum, ad se arcessit, ut prima stipendia sub patris militia faceret. In Scythiam quoque praedandi causa profectus est ; Scythasque, et virtute et nu- mero praestantes, dolo vicit. Viginti millia puerorum ac feminarum capta, pecoris magna vis, auri argentique nihil. 11 Aliquot millia nobilium equarum ad genus faciendum in Mace- donian! missa. MACEDONUM IMPERIUM. 35 10. Graecos ad Chaeroneam vincit. (Just. IX. 3.) Ab hac expeditione reversus, diu dissimulatum 1 bellum Athe- niensibus 2 infert, quorum causae Thebani se junxerunt. Fac- ta igitur inter duas antea infestissimas civitates societate, ]e- gationibus Graeciam fatigant. 3 Communem hostem putant communibus viribus summovendum ; neque enim cessatu- rum Philippum, nisi omnem Graeciam domuerit. Motae quaedam civitates Atheniensibus se jungunt, quasdam autem ad Philippum belli metus traxit. Proelio ad Chaeroneam 4 commisso, quum Athenienses longe majore militum nurae- ro pra^starent, tamen assiduis bellis indurata Macedonum virtute vincuntur. Non tamen immemores pristinae virtu- tis ceciderunt ; quippe adversis vulneribus 5 omnes loca, quae tuenda a ducibus acceperant, morientes corporibus texerunt. Hk dies universae Graeciae et gloriam dominationis et vetus- tissimam libertatem finivit. 11. Bellum contra Persas par at. (Just. IX 4, 5.) Hujus victoriae callide dissimulata laetitia est. Non so- lita sacra Philippus ilia die fecit ; non in convivio risit ; non coronas aut unguenta sumsit ; et, quantum in illo fuit, ita vicit, 6 ut victorem nemo sentiret. Atheniensibus, quos passus 7 infestissimos fuerat, et captivos gratis remisit, et bello con- sumtorum corpora sepulturae reddidit. Compositis in Graecia rebus, omnium civitatum legatos ad formandum reium prae- sentium statum evocari Corinthum 8 jubet. Ibi pacis leges universae Graeciae pro meritis singularum civitatum statuit, conciliumque omnium, veluti unum senatum, ex omnibus le- git. Auxilia deinde singularum civitatum describuntur ; nee dubium erat, eum Persarum imperium et suis et Graeciae viri- bus impugnaturum esse. 12. Philippus inierficitur. (Just. IX. 6,) Interea dum auxilia a Graecia coeunt, nuptias Cleopa- trae filiae, et Alexandri, 9 quern regem Epiri fecerat, magno apparatu celebrat. Ubi quum Philippus ad ludos spectan- dos, medius inter duos Alexandros, et filium et generum, contenderet, 10 Pausanias, nobilis ex Macedonibus adoles- cens, occupatis augustiis, Philippum in transitu obtruncat. Hie ab Attalo 11 indigno modo tractatus, quum saepe quere- lam ad Philippum frustra detulisset, et honoratum insuper ad- 36 MACEDONUM IMPERIUM. versarium videret, iram in ipsum Philippum vertit, ultio- nemque quam ab adversario non poterat, 1 ab iniquo judice exegit. 13. Olympias mariti percussorem muneribus condecorat. (Justin. IX. 7, 8.) Creditum est etiam, percussorem immissum ab Olympi- ade, matre Alexandri, fuisse ; nee ipsum Alexandrum igna- rum paternae caedis exstitisse, quod Philippus, Olympiade repudiata, Cleopatram, Parmenionis sororem, in matrimo- nium duxisset. Olympias certe fugienti percussori equos praeparatos habuit. Ipsa deinde, quum regis nece^ audita accurrisset, eadem nocte, qua venit, Pausaniae in cruce pendentis capiti coronam auream imposuit. Paucos deinde post dies reftxum corpus interfectoris super reliquias mariti crcmavit, et tumulum ei fecit eodem in loco, parentarique eidem quotannis curavit. Post haec Cleopatram, a qua pulsa Philippi matrimonio fuerat, filia ejus in matris gremio in- terfecta, finire vitam suspendio coegit. Novissime gladium quo rex percussus est, Apollini consecravit. Caeterum deces- sit Philippus anno aetatis quadragesimo septimo, quum annis viginti quinque regnasset. 14. Philippus cum Alexandro filio comparatus. (Justin. IX. 8.) Philippo Alexander filius successit, et vir'.ute et vitiis patre major. Vincendi ratio utrique diversa. Hie aperte, ille arti- bus bella tractabat. Deceptis ille gaudere 2 hostibus, hie pa- lam fusis. Prudentior ille consilio, hie animo magnificentior. Iram pater cfissimulare, plerumque etiam vincere ; hie ubi exarsisset, nee difatio ultionis, nee modus erat. Vini uterque nimis avidus ; sed ebrietatis diversa ratio. Pater de convivio in hostem procurrere, manum conserere, periculis se temere offerre ; Alexander non in hostem, sed in suos saevire. Reg- nare ille cum amicis volebat ; hie in amicos regna exercebat. Amari pater malle, hie metui. Litterarum cultus utrique similis. Solertiae pater majoris, hie fidei. Verbis atque oratione Philippus, hie rebus moderatior. Parcendi victis filio animus promtior ; ille nee sociis abstinebat. Frugalitati pater, luxuriae filius magis deditus erat. Quibus artibus orbis imperii fundamenta pater jecit, operis totius gloriam filius con- summavit. MACEDONUM IMPERIUM. 37 15. Initio, regni Alexandri. (Justin XL 2.) Imperio suscepto, prima Alexandro cura paternarum exse- quiarum fuit ; in quibus ante omnia caedis conscios ad tumu- lum patris occidi jussit. Inter initia regni multas gentes re- bellantes compescuit ; orientes nonnullas seditiones exstinxit. Inchoatum deinde a patre Persic urn bell urn aggreditur. In cujus apparatu nuntiatur, Athenienses et Thebanos ab eo ad Persas defecisse, auctoremque ejus defectionis Demosthe- nem oratorem exstitisse ; qui omnes Macedonum copias una cum rege a Triballis deletas esse afrlrmaverit. Qua opinio- ne 2 mutatos omnium ferme civitatum animos esse ; praesidia Macedonum obsideri. 16. Alexander Graecos defectionem meditantes coercet. (Justin. XL 3.) His motibus occursurus summa celeritate in Graeciam pe- netravit. Athenienses, sicuti primi defecerant, ita primos consilii poenitere coepit, missisque legatis bellum deprecan- tur. Quibus auditis et graviter increpatis Alexander bellum remisit. 3 Inde Thebas exercitum convertit, eadem indul- gentia usurus, si parem poenitentiam invenisset. Sed Theba- ni armis, non precibus, usi sunt. Itaque victi gravissima quaeque supplicia miserrimae captivitatis experti sunt. Urbs diruitur, agri inter victores dividuntur ; captivi sub corona venduntur. Miseranda res Atheniensibus visa. Itaque pro- fugos contra inter dictum regis apud se receperunt. Q.uam rem ita graviter tulit Alexander, ut secunda legatione denuo bellum deprecantibus ita demum remitteret, ut oratores et duces, quorum fiducia toties rebellarent, sibi dederentur. Res eo deducta est, ut, retentis oratoribus, duces in exsilium age- rentur ; qui ex continents ad Darium profecti, non mediocre momentum Persarum viribus accessere. 17. Persicum bellum aggreditur. (Just. XL 5.) Jam ad Persicum bellum proflciscens, patrimonium omne suum, quod in Macedonia et Europa habebat, amicis divisit : sibi Asiam sufficere praefatus. 6 Nee exercitui alius quam regi animus fuit. Quippe omnes obliti conjugum liberorumque, et longinquae a domo militiae, nihil nisi Orientis opes cogitabant. Q,uum delati in Asiam essent, primus Alexander jaculum ve- lut in hostilem terram jecit; armatusque de navi tripudianti si- 38 MACEDONUM IMPERIUM. milis prosiluit, atqua ita hostias caedit, precatus, ne se regem illae terrae invitae accipiant. In II io quoque ad tumulos he- roum, qui Trojano bello ceciderant, parentavit. 18. Prima congressione Persas vincit. (Just. XL 6.) Inde hostem petens milites a populatione Asiae prohibuit, parcendum suis rebus 1 praefatus, nee perdenda ea, quae posses- suri venerint. In exercitu ejus fuere peditum triginta duo mil- lia, equitum quatuor millia quingenti, naves centum octoginta duae. Hac tarn parva manu universum terrarum orbem vin- cere est aggressus. Quum ad tarn periculosum bellum exer- citum legeret, non juvenes robustos, sed veteranos, qui cum patre patruisque militaverant, elegit : ut non tarn milites, quam magistros militiae electos putares. Prima cum hoste congressio in campis Adrastiae 2 fuit. In acie Persarum sex- centa millia militum fuerunt, quae non minus arte quam vir- tute Macedonum superata, terga verterunt. Magna itaque caedes Persarum fuit. De exercitu Alexandri novem pedi- tes, centum viginti equites cecidere ; quos rex magnifice hu- matos statuis equestribus donavit ; cognatis eorum autem im- munitates a publicis muneribus dedit. Post victoriam major pars Asiae 3 ad eum defecit. Habuit et plura proelia cum praefectis Darii, quos jam non tarn armis, quam terrore nomi- nis sui vicit. 19. Gordii nodum fatalem solvit. (Just. XL 7.) Post haec Gordium urbem petit, quae posita est inter Phry- gian! majorem et minorem, quod audierat, in ea urbe, in tem- plo Jovis, jugum plaustri Gordii 4 esse positum ; cujus nexum si quis solvisset, eum tota Asia regnaturum, antiqua oracula cecinisse. Capta igitur urbe quum in templum venisset, illud jugum requisivit ; quo monstrato, quum capita loramentorum intra nodos abscondita reperire non posset, gladio loramenta caedit, dicens nihil interest, quo modo nodus solvatur ; atque ita resolutis nexibus, latentia in nodis capita invenit. 20. In gravem morbum incidit (Just. XL 8.) Haec illi agenti nuntiatur, Darium cum ingenti exercitu adventare, Itaque timens angustias, magna celeritate Tau- rum transcendit. Quum Tarsum 5 venisset, captus amoeni- tate Cydni fluminis, per mediam urbem influentis, projectis MACEDONUM IMPERIUM. 39 armis, plenus pulveris ac sudoris, in praefrigidam undam se projecit. Tum repente tantus nervos ejus occupat rigor, ut jam de eo actum esse videretur. Unus erat ex medicis, no- mine Philippus, qui remedium polliceretur ; sed hunc Par- menionis epistolae pridie e Cappadocia missae suspectum fa- ciebant. Hie enim, ignarus infirmitatis Alexandri, scripserat, a Philippo medico caveret ; nam corruptum ilium a Dario ingenti pecunia esse. Alexander tamen tutius est ratus, du- biae se fidei medico credere, quam indubitato 1 morbo perire. Accepto igitur poculo, epistolas medico tradidit; atque ita inter bibendum oculos in vultum legentis intendit. Ut secu- rum conspexit, laetior factus est, sanitatemque quarta die recepit. 21. Darium vincit ad Issum. (Just. XI. 9.) Interea Darius cum quadringentis millibus peditum, ac centum millibus equitum in aciem procedit. Movebat haec multitudo hostium respectu paucitatis suae Alexandrum j nee tamen bellum difTerre ratus, circumvectus suos, singulas gen- tes diversa oratione alloquitur. Illyrios et Thracas opum ac divitiarum 2 ostentatione ; Graecos veterum bellorum memoria, inter necivique cum Persis odii accendebat. Macedones autem nunc Europae victae admonet, nunc Asiae expetitae; nee inventas illis toto orbe pares vires gloriatur. 3 Nee Darii segnis opera in ordinanda acie fuit. Q,uippe ipse omnia circumire, singulos hortari, veteris gloriae Persarum admonere. Post haec proelium ingentibus animis committitur. In eo uterque rex vulneratur. Tarn diu certamen anceps fuit, quoad fugeret Darius. Exinde caedes Persarum secuta est. In castris eorum multum auri caeterarumque opum inventum. Inter captivos castrorum mater et uxor et filiae duae Darii fuere. Ad quas visendas quum Alexander venisset, conspectis arma- tis in vie em se complexae, velut statim moriturae, complora- tionem edidere. Provolutae deinde genubus Alexandri mortis dilationem precantur, dum Darii corpus sepeliverint. Motus tanta mulierum pietate Alexander, et Darium vivere dixit, et timentibus mortis metum demsit, easque haberi ut reginas prae- cepit. 22. Plurimae Asiae gentes victori se subjiciunt. (Justin. XI. 10.) Post hoc proelium Parmenionem ad occupandam Persicam classem, aliosque amicoruni suorum ad recipiendas Asiae ci- PART II. 5 40 MACEDONUM IMPERIUM. vitates misit, quae statim, audita fama victoriae, in potestatem victorum venerunt. Tunc in Syriam proficiscitur, ubi obvios cum infulis multos Orientis reges habuit. Ex his, pro meritis singulorum, alios in societatem recepit, aliis regnum ademit, sufTectis in loca eorum no vis regibus. Insignis praeter caete- ros fuit Abdalonymus, rex ab Alexandro Sidoniae 1 constitutus. Quern Alexander, quum operam locare ad puteos exhauriendos hortosque irrigandos solitus esset, regem fecerat, spretis' 2 nobi- libus, ne generis id, non dantis, beneficium putarent. 3 Q,uum Tyriorum legatis, qui ei coronam auream magni ponderis mi- serant, significasset, se Tyrum 4 ire velle ad vota Herculi red- denda, iique ejus introitum deprecarentur, ita exarsit, ut urbi excidium minaretur. Confestim admoto exercitu, post diutur- nam obsidionem, Tyriis muros animose defendentibus, urbs tandem per proditionem capitur. 23. Ab oraculo Jovis Ammonis Alexander salutatur deus. (Justin. XL 11.) Inde Rhodum Alexander, Aegyptum, Ciliciamque sine cer- tamine cepit. Ad Jovem deinde Ammonem 5 pergit, consulturus et de eventu futurorum et de origine sua. Nam mater ejus Olympias gloriata erat, Alexandrum non ex Philippo, sed ex serpente ingentis magnitudinis esse conceptum. Igitur Alex- ander, cupiens, originem divinam sibi tribui, subornat antistites, quid sibi responderi velit per praemissos docens. Itaque ingre- dientem templum statim antistites , ut Ammonis filium, salu- iant. Simul victoriam omnium bellorum, possessionemque terrarum dari respondetur. Comitibus quoque ejus imperatum, ut Alexandrum pro deo, non pro rege colerent Reversus ab Ammone Alexandriam 6 condidit, et coloniam Macedonum. caput esse Aegypti jubet. 24. Darius pacem precatur frustra. (Just. XL 12.) Darius quum Babyloniam profugisset, 7 per epistolam Alex- andrum precatur, redimendarum sibi capti varum potestatem faciat, 8 inque earn rem magnam pecuniam pollicetur. Sed Alexander in pretium captivarum regnum omne, non pecuni- am petit. Interjecto tempore aliae epistolae Darii Alexan- dro redduntur, quibus rlliae matrimonium et regni portio of- fertur. Sed Alexander sua sibi dari 9 rescripsit, jussitque regni arbitria 10 victori 11 permittere. Turn, spe pacis amissa, MACEDONUM IMPERIUM. 4i bellum Darius reparat, et cum quadringentis millibus pedi- tum, et centum millibus equitum obviam vadit Alexandro. In itinere nuntiatur, uxorem ejus decessisse, ejusque mortem illacrymatum Alexandruro, exsequiasque benigne prosecutum esse. Tunc Darius, quum se beneficiis quoque a rege supe- ratum videret, tertias epistolas scripsit, et gratias egit, quod nihil hostile in suos fecerit. Offert deinde majorem partem regni usque ad flumen Euphraten, 1 et alteram filiam uxo- rem ; pro reliquis captivis triginta millia talentorum. Ad haec Alexander, gratiarum actionem supervacaneam esse, res- pondit; se didicisse non adversus calamitates hostium, sed vires eorum contendere. Caeterum neque mundum posse duo- bus solibus regi, neque orbem terrarum duo maxima regna salvo statu terrarum habere posse ; proinde aut deditionem eo die, aut in posterum aciem paret. 25. Magno proelio ad Gaugamelam* vincitur. (Justin. XL 13, 14.) Postero die aciem producunt. Turn repente ante proelium Alexandrum somnus oppressit; quum que ad pugnam solus rex deesset, a Parmenione aegre excitatus est. Ante proelium utraque acies hostibus spectaculo fuit. Macedones multitudi- nem hominum, corporum magnitudinem, armorumque pulchri- tudinem mirabantur ; Persae a tarn paucis victa suorum tot millia stupebant. Raro in ullo proelio tantum sanguinis fusum est. Darius quum vinci suos videret, mori voluit et ipse, sed a proximis fugere compulsus est. Alexander autem peri- culosissima quaeque aggrediebatur, et ubi confertissimos hos- tes acerrime pugnare conspexisset, eo se semper ingerebat. Hoc proelio Asiae imperium ei obtigit, quinto post acceptum regnum anno. Post haec expugnat Persepolin, 3 caput Persici regni, urbem antiquissimam plurimisque refertam opibus, quae interitu ejus primum apparuere. 26. A suis inter jicitur . (Justin. XL 15.) Interea Darius a cognatis suis in vico Parthorum Thara aureis compedibus vincitur. Alexander postero die citato cur- su supervenit, ibique cognovit, 4 Darium clauso vehiculo per noctem exportatum. Jusso caetero exercitu subsequi, cum sex millibus equitum fugientem insequitur ; in itinere multa et penculosa proelia fecit. Emensus deinde multum itineris quum nullum Darii invenisset indicium, respirandi equis data potes- tate, unus ex militibus, dum ad fontem proximum pergit, in 42 MACEDONUM IMPERITJM. vehiculo Darium, multis quidem vulneribus confossum, sed spirantem adhuc invenit, et unum e captivis ad eum adduxit. Quern quum rex ex voce civem esse cognovisset, Alexandre* dicere jubet, se plurimam ei gratiam habere, quod in matrem liberosque suos regium, non hostilem animum exhibuisset. Quare se precari superum inferilmque numina, et deos regni custodes et praesides, ut Mi t err arum omnium contingat im- perium. Posthaecporrectamanuexspiravit. Quae ubi Alexan dro nuntiata sunt, viso corpore defuncti, tarn indignam mortem lacrymis prosecutus est; corpusque regio more sepeliri jussit 27. Graecarum civitatum motus ad, libertatem recuperandam. (Justin. XII. 1.) Dum haec in Asia gerebantur, Graecia fere omnis, spe recuperandae libertatis, ad arma concurrerat, auctoritatem Lacedaemoniorum secuta. Dux hujus belli Agis, rex Lace- daemoniorum, fuit. Quern motum Antipater, dux ab Alexan- dro in Macedonia relictus, in ipso ortu oppressit. Magna ta- men utrimque caedes fuit. Agis rex, quum suos terga dantes videret, dimissis satellitibus, ut Alexandro felicitate, non vir- tute inferior videretur, tantam stragem hostium edidit, ut ag- mina interdum fugaret. Ad postremum, etsi a multitudine victus, gloria tamen omnes vicit. 28. Alexander Persarum vitam et cultum imitatur. (Justin. XII. 3.) Alexander autem, Hyrcanis 1 Mardisque 2 subactis, habitum regum Persarum et diadema, insolitum antea regibus Mace- donicis, assumit, amicos quoque longam vestem auratam et purpuream sumere jubet. Ut luxum quoque Persarum imi- taretur, ingentes epularum apparatus fecit, et convivia juxta regiam magnificentiam instruxit. 29. Alexander suorum in se animos exacerbat. (Justin. XII. 5.) Turn etiam primum hostili odio in suos saevire coepit. Max- ime indignabatur, carpi se sermonibus suorum, quod Philippi patris patriaeque mores subvertisset. Propter quae crimina 3 Parmenio senex, dignitate regi proximus, cum Philota fllio in- terflcitur. Fremere itaque omnes universis castris coepere, innoxii senis flliique casum miserantes : interdum, se quoque non debere melius sperare dicentes. Quae quum nuntiata MACEDONUM IMPERITJM. 43 Alexandro essent, simulat, se ex amicis quosdam in patriam victoriae nuntios missurum. Hortatur milites, ut suis scribe- rent; datasque epistolas tacite ad se deferri jubet; ex qui- bus cognito de se singulorum judicio, 1 in unam cohortem eos, qui de rege durius opinati fuerant' 2 contribuit, aut consumtu- rus eos, 3 aut in ultimis terris in colonias distributurus. Inde Drancas, Euergetas, caeterosque populos, qui ad radicem Caucasi habitabant, subegit. Interea unus ex amicis Darii, Bessus, vinctus adducitur, qui regem non solum prodiderat, verum etiam interfecerat. Quern in ultionem perfidiae fratri Darii excruciandum tradidit. Et ut his terris nomen relin- queret, urbem Alexandriam super amnem Tanain 4 condidit. Jn Bactrianis quoque Sogdianisque 5 duodecim urbes condidit, ibique eos, quos in exercitu seditiosos cognoverat, habitare jussit. 30. Clitum sua manu interficit. (Justin. XII. 6.) His ita gestis solemni die amicos in convivium vocat. Ubi orta inter ebrios rerum a Philippo gestarum mentione, ipse se patri praeferre coepit, assentante majore convi varum parte. Itaque quum unus e senibus, Clitus, fiducia amicitiae regiae, memoriam Philippi tueretur, laudaretque ejus res gestas, Alex- ander adeo ira exarsit, ut, telo a satellite rapto, Clitum in convivio trucidaret. Post, irae aestu subsidente, in poeniten- tiam versus, mori voluit. Mansit haec moriendi voluntas etiam insequentibus diebus, donee exercitus universi precibus exora- tus est, precantis, ne ita unius mortem doleat, ut uni versos perdat ; neque milites in ultimam deductos barbariam, inter infestas gentes destituat. Revocato igitur ad bellum animo, Chorasmos et Dahas 6 in deditionem accepit. 31. In Indiam penetrat. (Justin. XII. 7.) Post haec Indiam petit, ut Oceano finiret imperium. Cui gloriae ut etiam exercitus ornamenta convenirent, phaleras equorum et arma militum argento inducit; exercitumque suum, ab argenteis clypeis, Argyraspidas 7 appellavit. Quum ad Nysam 8 urbem venisset, oppidanis non repugnantibus, fiducia Liberi 9 patris, a quo condita urbs erat, parci jussit. Tunc ad sacrum montem duxit exercitum, vite hederaque non aliter vestitum, quam si manu cultus exornatusque es- set. Ubi ad montem accessit, exercitus, repentino mentis impetu correptus, ululare coepit, et Bacchantium more dis* currit. 5* 44 MACEDONUM IMPERIUM. 32. Porum, regem Indiae, superat. (Just. XII. 8.) Unus ex regibus Indorum fuit, Porus nomine, viribus cor- poris et animi magnitudine pariter insignis ; qui ad famam de Alexandri adventu beilum paraverat. Commisso proe- lio, 1 Alexandrum ad singulare certamen provocat. Nee Alexander pugnae moram facit ; sed prima congressione vulnerato equo, quum praeceps in terram decidisset, concur- su satellitum servatur. Porus multis vulneribus obrutus ca- pitur. Qui victum se adeo doluit, ut, quum veniam ab hoste invenisset, neque cibum capere vellet, neque vulnera curari pateretur; aegreque ab eo obtentum est, ut vellet vivere. Quern Alexander ob honorem virtutis incolumem in regnum remisit. Duas ibi urbes condidit, unam Nicaeam, 2 alteram ex nomine equi Bucephalen 3 vocavit. 33. Macedones in patriam redire cupiunt. (Justin. XII. 8.) Quum ad Cuphites venisset, ubi eum cum ducentis milli- bus equitum bostes opperiebantur, exercitus omnis laboribus fessus, lacrymis eum precatur, finem tandem belli faceret; aliquando patriae reditusque meminisset, militumque annos respiceret. Ostendere 4 alius canitiem, alius vulnera, alius aetate consumtum corpus et cicatricibus obductum. Motus eorum precibus, veluti finem victoriis facturus castra solito magniflcentiora fieri jussit, quorum molitionibus et hostis ter- reretur, et posteris sui admiratio relinqueretur. Nullum opus laetius milites fecerunt. Itaque caesis hostibus cum gratula- fione in haec castra reverterunt. 34. Alexander evitaepericuloaegre servatur. (Justin. XII. 9.) Inde Alexander ad amnem Acesinen 5 pergit ; per quern in Oceanum devehitur, et in Ambros et Sigambros navigat. Quae gentes eum armatis octoginta millibus peditum, et sex- aginta millibus equitum excipiunt. Quum proelio victor es- set, exercitum ad urbem eorum duxit. Quam quum de muro, quern primus ceperat, a defensoribus desertam animadvertis- set, in urbis planitiem sine ullo satellite desiliit. Itaque quum eum hostes solum conspexissent, clamore edito undique in eum concur runt. Ubi obrui multitudine se vidit, trunco se, qui propter murum stabat, applicuit. Quum sic diu agmen sustinuisset, tandem, regis periculo cognito, amici ad eum desiliunt, ex quibus multi caesi ; proeliumque tamdiu anceps MACEDONUM IMPERIUM. 45 fuit, quoad omnis exercitus, muris dejectis, in auxilium veni- ret. In eo proelio sagitta sub mamma trajectus est, cujus vulneris curatio ipso vulnere gravior 1 fuit. 35. Oceano lustrato nujptias celebrat. (Justin. XIL 10.) Tandem saluti redditus 2 Polyperchonta 3 cum exercitu Ba- byloniam mittit. Ipse cum lectissima manu, navibus conscen- sis, Oceani litora peragrat. Ibi Oceano libamenta dedit, 4 pros- perum in patriam reditum precatus ; ac, veluti positis imperii terminis, ostio fluminis Indi invehitur. Ibi in monumenta rerum a se gestarum urbem Barcen condidit, arasque statuit. Inde terrestri itinere Babyloniam redit. Ibi flliam Darii re- gis Statiram in matrimonium recepit ; sed et optimatibus Ma- cedonum lectas ex omnibus gentibus nobilissimas virgines tra- didit 36. Babyloniam redit. (Justin. XIL 13.) Ab ultimis oris Oceani Babyloniam revertenti nuntiatur, non solum legationes Cartbaginiensium caeterarumque Afri- cae civitatum, sed et Hispaniarum, Siciliae, Galliae, Sardiniae, nonnullas quoque ex Italia ejus adventum Babyloniae oppe- riri. Hac igitur ex causa Babyloniam festinanti quidam ex magis praedixit, 5 ne urbem introiret, testatus, 6 hunc locum ei fatalem fore. Sed ab Anaxarcho 7 philosopho compulsus, ut magorum praedicta contemneret, Babyloniam reversus, con- vivium solemniter instituit. Ibi quum totus in laetitiam effu- sus esset, recedentem jam e convivio Medius Thessalus, in- staurata comissatione 8 invitat. Accepto poculo, inter bibendum veluti telo confixus ingemuit, elatusque e convivio semianimis, tanto dolore cruciatus est, ut ferrum in remedia posceret. Ve- nenum accepisse creditur. 37. 'Babyloniae moritur. (Justin. XII. 15.) Quarta die Alexander indubitatam mortem sentiens, agnos- cere se fatum domus 9 majorum suorum, ait ; namque plerosque Aeacidarum 10 intra tricesimum annum defunctos. Tumultu- antes deinde milites, insidiis periisse regem suspicantes, ipse sedavit, eosque omnes ad conspectum suum admisit, osculan- damque dextram porrexit. Quum lacrymarent omnes, ipse non sine lacrymis tantum, verum etiam sine ullo tristioris mentis argumento fuit. Ad postremum corpus suum in Ham- monis templo condi jubet. Gluum deflcere eum amici vide- 46 MACEDONUM IMPERIUM. rent, quaerunt, quern imperii faciat heredem ; respondit, dig nissimum. Hac voce omnes amicos suos ad aemulam regni cupiditatem accendit. Sexta die, praeclusa voce, exemtum digito annulum Perdiccae tradidit, quae res gliscentem ami- corum discordiam sedavit. Nam etsi non voce nuncupatus heres, judicio tamen electus esse videbatur. 38. De Alezandri virtute etfortuna quaedam, (Justin. XII. 16.) Decessit Alexander mensem unum tres et triginta annos natus, vir supra humanum modum vi animi praeditus. Omina quaedam magnitudinem ejus in ipso ortu portendisse existima- bantur. Quo die natus est, pater ejus nuntium duarum victo- riarum accepit; alterius belli Illyrici, alterius certaminis Olym- piad, in quod quadrigas miserat. Puer acerrimus 1 litterarum studiis 2 eruditus fuit. Exacta pueritia, per quinquennium Aristotele, philosopho praestantissimo, usus est magistro. Ac- cepto tandem imperio tantam militibus suis flduciam fecit, ut, illo praesente, nullius hostis arma timerent. Itaque cum nullo hoste unquam congressus est, quern non vicerit ; nullam ur- bem obsedit, quam non expugnaverit. Victus denique est non virtute hostili sed insidiis suorum et fraude. 39. Lucius barbarorum, Macedonum laetitia. (Justin. XIII. 1.) Exstineto in ipso aetatis et victoriarum flore 3 Alexandro Magno, triste apud omnes tota Babylone silentium fuit. Ut vero nuntius de ejus morte disseminatus est, omnes barbarae gentes, paullo ante ab eo devictae, non ut hostem, sed ut pa- rentem luxerunt. Mater quoque Darii regis, audita morte victoris, in quo pietatem filii erat experta, mortem sibi ipsa con- scivit. Contra Macedones, non ut civem, sed ut hostem de- functum gaudebant ; severitatem nimiam et assidua belli peri- cula exsecrantes. Hue accedebat, quod principes regnum et imperia, vulgus militum thesauros, veluti praedam, specta- bant. Erant enim in thesauris quinquaginta millia talentum, 4 quae sibi divisum iri sperabant. Nee amici Alexandri frustra regnum spectabant Nam tantae virtutis et venerationis erant, ut singulos reges putares. Neque unquam ante Macedonia vel ulla gens alia tanto clarorum virorum proventu floruit; quos primo Philippus, mox Alexander tanta cura lege rat, ut non tarn ad societatem belli, quam in successionem regni electi viderentur. MACEDONUM IMPERIUM. 47 40. Duces de imperio constituendo consilia ineunt. (Justin. XIII. 2.) Caeterum, defuncto Alexandre*, armati in regiam coeunt, ad formandum rerum praesentium statum. 1 Perdicca censet, Roxanes, regiae conjugis, quam gravidam relinquerat, partum esse exspectandum, et si puerum peperisset, hunc patri suc- cessorem fore. Meleager negat, exspectandum, 2 dum reges nascerentur, quum jam genitis uti liceret. Esse Per garni puerum, filium Alexandri, natum ex Barsine, nomine Hercu- lem ; seu mallent juvenem, esse in castris fratrem Alexandri, Aridaeum, comem et cunctis non suo tantum, verum et patris Philippi nomine acceptissimum. Ptolemaeus recusabat re- gem Aridaeum, turn, quod ex Larissaeo scorto natus esset, turn ob majorem, qua laborabat, valetudinem ; 3 nam veren- dum esse, ne ille nomen regis, alius imperium teneret ; me- lius esse ex his legi, qui pro virtute regi suo proximi fuerint. Vicit Perdiccae sententia, consensu universorum. Placuit itaque Roxanes exspectari partum, et si puer natus fuisset, tutores Leonatum, Perdiccam, Crateron et Antipatrum consti- tuunt, confestimque in tutorum obsequia jurant. 4 41. Aridaeus, Philippi filius, rex creatur. (Justin. XIII. 3,4.) Quum equites idem fecissent, pedites indignati, nullas sibi consiliorum partes relictas, 5 Aridaeum, Alexandri fratrem, regem appellant, satellitesque illi ex turba sua legunt, et no- mine Philippi patris vocari jubent. Magna hinc in castris seditione orta, tandem ab equitibus quoque Aridaeus rex ag- noscitur. Servata est portio regni Alexandri fllio, si natus esset. His ita compositis, Macedoniae et Graeciae Antipa- ter praeponitur : regiae pecuniae custodia Cratero traditur : castrorum et exercitus cura Meleagro et Perdiccae assigna- tur; jubeturque Aridaeus rex corpus Alexandri in Hammo- nis templum deducere. Tunc Perdicca, lustratione castrorum indicta, seditiosos supplicio occulte tradi jubet. Reversus inde, provincias inter principes divisit. 42. Bellum in Graecia ortum per Antipatrum comprimitur. (Justin. XIII. 5.) Dum haec in Oriente geruntur, in Graecia Athenienses et Aetoli bellum, quod jam vivo Alexandro moverant, summis viribus instruebant. Causa belli erat, quod reversus ab In- 48 MACEDONUM IMPERIUM. dia Alexander epistolas in Graeciam scripserat, quibus omni* um civitatum exsules restituebantur. Quae litterae recita- tae praesente universa Graecia, in mercatu Olympiaco, 1 mag- nos motus excitaverunt, quod plurimi non legibus, sed per factionem prkicipum pulsi fuerant principesque verebantur, ne revocati potentiores in republica fierent. Palam igitur jam turn multae civitates libertatem bello vindicandam freme- bant. 2 Principes tamen omnium Athenienses et Aetoli fue- runt. Bello igitur exorto, Antipater, cui Graecia sorte obve- nerat, Leonatum ex Asia in auxilium vocavit. Qui quum ve- nire cum exercitu nuntiatus esset, obvii ei Athenienses cum instructis copiis fuere, ibique equestri proelio, gravi vulnere ictus, exstinguitur. Sed Antipater, exercitu exstincti recepto, quum par hostibus etiam proelio videretur, solutus obsidione, qua cinctus fuerat Lamiae, 3 in Macedoniam concessit ; Grae- corum quoque copiae, finibus Graeciae hoste depulso, in ur- bes dilapsae sunt. 43. Certamina inter duces Alexandri. (Justin. XIII. 6. XV. 1.) Post haec bellum inter Perdiccam et Antigonum oritur, quod, velut incendium, mox latius serpsit. Macedonia, in duas partes discurrentibus 4 ducibus, in sua viscera armatur, ferrumque a barbaris in civilem sanguinem 5 vertit. In hoc bello Perdiccas occisus est ; pluresque ejusdem partis duces perierunt. Et jam finitum certamen inter successores Alex- andri Magni videbatur, quum repente inter ipsos victores nata est discordia. Ptolemaeus 6 et Cassander, Antipatri filius, inita cum Lysimacho et Seleuco societate, contra Antigonum bellum terra marique enixe instruunt. Tenebat Ptolemaeus Aegyptum cum Africae parte minore et Cypro et Phoenica Cassandro parebat Macedonia cum Graecia. Asiam et par- tes Orientis occupaverat Antigonus, cujus filius Demetrius, prima belli congressione, a Ptolemaeo apud Gamalam 8 vinci- tur. In quo proelio major Ptolemaei moderationis gloria, quam ipsius victoriae fuit. Siquidem et amicos Demetrii non solum cum suis rebus, verum etiam additis insuper mune- ribus, dimisit ; et ipsius Demetrii privatum omne instrumen- tum 9 ac familiam 10 reddidit, dicens ; non se propter praedam, sed propter dignitatem inisse bellum, indignatum, quod Anti- gonus, devictis diversae factionis ducibus, solus communis victoriae praemia corripuisset. MACEDONUM IMPERIUM. 49 44. Exstincta Alexandri sobole, principes regium nomen su- munt. (Justin. XV. 2.) Dum haec aguntur, Cassander Herculem, Alexandri fili- um, qui fere annos quatuordecim excesserat, ne favore pater- ni nominis in regnum Macedoniae vocaretur, occidi tacite cum matre Barsine jubet; turn alterum quoque filium cum matre Roxane pari fraude necavit. Interea Ptolemaeus cum Demetrio navali proelio 1 iterato 2 congreditur, et amissa clas- se in Aegyptum refugit. Hac victoria elatus, Antigonus re- gem se cum Demetrio filio appellari jubet. Ptolemaeus quo- que, ne minoris apud suos auctoritatis esset, rex ab exercitu cognominatur. Quibus auditis, Cassander et Lysimachus et ipsi regiam sibi majestatem vindicarunt. Sed Ptolemaeus et Cassander caeterique factionis alterius duces, quum se sin- gulos ab Antigono carpi ac lacessi viderent, per epistolas se invicem exhortati suntadbellum communibus viribus suscipi- endum. Cui quum Cassander interesse propter finitimum bellum 3 non posset, Lysimachum cum ingentibus copiis in auxilium sociis mittit. 45. Lysimachi fortitudo. (Justin. XV. 3.) Erat hie Lysimachus illustri inter Macedones loco natus, sed magis etiam virtute quam genere clarus. Quum Alex- ander Callisthenem 4 philosophum miserandum in modum om- nibus membris truncasset, et insuper cum cane in cavea clau- sum circumferret, Lysimachus, eum audire et praecepta virtutis ab eo accipere solitus, misertus tanti viri, venenum ei in remedium calamitatum dedit. Quod adeo aegre Alexan- der tulit, ut eum objici ferocissimo leoni juberet. Sed quum leo impetum fecisset in eum, Lysimachus manum amiculo in- volutam in os leonis immersit, arreptaque lingua feram exani- mavit. Quod quum nuntiatum regi esset, admiratio irae suc- cessit, carioremque eum propter constantiam tantae virtutis 5 habuit. Post mortem regis, quum inter successores ejus pro- vinciae dividerentur, ferocissimae gentes, quasi omnium for- tissimo, assignatae sunt. 46. Nova inter Alexandri successores bella oriuntur. (Justin. XV. 4.) Priusquam bellum inter Ptoleraaeum sociosque ejus adver- sus Antigonum committeretur, repente ex Asia majore Se- leucus, novus Antigono hostis, accessit Hujus quoque viri 50 MACEDONUM IMPERIUM. virtus clarissima fuit. Post mortem Alexandri, occupato regno Orientis, urbem condidit, patris nomine Antiochiam vocatam, et campos urbi vicinos Apollini dicavit, a quo generis originem ducebat. Multa in Oriente post divisionem inter socios regni Macedonici bella gessit. Principio Babyloniam cepit : inde auctis ex victoria viribus Bactrianos expugnavit. Compositis deinde in Oriente rebus, in bellum cum Antigono descendit. Conjunctis igitur omnium sociorum copiis, proelium 1 committi- tur; in eo Antigonus occiditur; Demetrius films ejus in fugam vertitur. Sed socii, profligato hostili bello, denuo in semet ipsos arma verterunt; et, quum de praeda non conveniret, iterum in duas factiones diducuntur. Seleucus Demetrio, Ptolemaeus Lysimacho junguntur. Cassandro defuncto Phi- lippus films succedit. Sic quasi ex integro nova Macedoniae bella nascuntur. 47. Regnum Macedoniae, parricidiis inquinatae, Demetrius occupat. (Justin. XVI. 1.) Post Cassandri regis, filiique ejus Philippi continuas mortes, 3 Thessalonice, uxor Cassandri, non multo post tempore, ab Antipairo filio occiditur. Causa parricidii fuit, quod, post mor- tem mariti, in divisione inter fratres regni, in alterum filium Alexandrum videbatur fuisse propensior. Quod facinus eo gravius visum est, quod nullum maternae fraudis vestigium fu- it. Ob haec igitur Alexander, in ultionem maternae necis ges- turus cum fratre bellum, auxilium a Demetrio petit : nee De- metrius, spe invadendi Macedonici regni, moram fecit. Cujus adventum verens Lysimachus persuadet genero Antipatro, ut malit cum fratre suo in gratiam redire, quam paternum hos- tem in Macedoniam admitti. Inchoatam igitur inter fratres reconciliationem quum praesensisset Demetrius, per insidias Alexandrum interfecit, regnumque Macedoniae occupavit. Lysimachus quoque, quum bello Dromichaetis, regis Thra- cum, premeretur, tradita ei 3 altera parte Macedoniae, quae An- tipatro ejus genero obvenerat, pacem cum eo fecit. 48. Demetrius a Pyrrho, Epiri rege, Macedonia pellitur. (Justin. XVI. 2.) Igitur Demetrius, totius Macedoniae viribus instructus, Asiam occupare statuit. Sed Ptolemaeus, Seleucus et Ly- simachus, pacta societate conjunctisque copiis, bellum ad- versus Demetrium transferunt in Europam. His comitem se iungit Pyrrhus, rex Epiri, sperans, Demetrium non diffici- lius amittere Macedoniam posse, quam acquisierat. Nee MACEDONUM IMPERIUM. 5i spes frustra fait ; quippe, exercitu ejus corrupto, ipsoque in fagam acto, regnum Macedoniae occupavit. Demetrius au- tem, a tot exercitibus circumventus, quum posset honeste mo- ri, turpiter se dedere Seleuco maluit. Finito beilo, Ptole- maeus cum magna rerum gestarum gloria moritur, regno mi- nimo natu ex filiis 1 relicto. 49. Lysimachus et Seleucus, ultimi commilitonum Alexandria pereunt (Just. XVI. 3. XVII. 1, 2;) Sed mox inter Lysimachum et Pyrrhum, socios paullo ante adversus Demetrium, bellum exarsit. Victor Lysimachus, pulso Pyrrho, Macedoniam occupavit. Inde Thraciae bel- lum intulit. Mox post varia ostenta, quae Lysimacho dira portendebant, Agathoclem, filium, Arsinoe noverca veneno in- terfecit. Hoc parricidium principum secuta est caedes, lu- entium supplicia, quod occisum juvenem dolebant. Itaque et hi, qui caedibus superfuerant, et hi, qui exercitibus prae- erant, certatim ad Seleucum deflciunt, eumque compellunt, ut bellum Lysimacho in ferret. Ultimum hoc certamen com- militonum Alexandri fait. Lysimachus quatuor et septua- ginta annos natus erat ; Seleucus septem et septuaginta. Sed in hac quoque aetate utrique juvenilis erat animus, imperiique cupiditatem insatiabilem gerebant. Lysimachus in eo bello strenue 2 moritur, 3 amissis ante variis casibus quinde- cim liberis. Seleucus autem, solum se de cohorte Alexandri superesse gavisus, post septem menses a Ptolemaeo Cerauno, 4 cujus sororem Lysimachus in matnmonio habuerat, per insi- dias circumventus, occiditur, regnumque Macedoniae, quod Lysimacho eripuerat, cum vita pariter amittit 50. Motus in Graecia. (Justin. XXIV. 1. 3.) Paulo post, dissidentibus inter se Ptolemaeo Cerauno et Antiocho 5 et Antigono 6 regibus, omnes ferme Graeciae civi- tates, ducibus Spartanis, ad spem libertatis erectae, in bel- lum prorumpunt ; et, ne cum Antigono, sub cujus regno erant, bellum cepisse viderentur, socios ejus Aetolos aggredi- untur, causam belli praetendentes, quod sacratum Apollini campum Cirrhaeum 7 per vim occupassent. Conjuncto ex- ercitu, Aetolorumque finibus devastatis, magnam clad em passi sunt. Deinde, Spartanis bellum reparantibus, auxilium mul- tae gentes negaverunt, existimantes, dominationem eos, norv libertatem Graeeiae quaerere. Inter ea inter reges bellum finitur. Nam Ptolemaeus, pulso Antigono, quum regnum to- PART II. 6 52 MACEDONUM IMPERIUM. tins Macedoniae occupasset, pacem cum Antiocho facit, affi- nitatemque cum Pyrrho, data ei in matrimonium filia sua, jungit. Sed brevi post, incredibilibus commissis sceleribus, a Gallis regno spoliatus captusque, vitam ferro, ut meruerat, amisit. 51. Galli in Graeciam penetrant. (Just. XXIV. 4, 5.) Namque Galli, abundante multitudine, quum eos non ca- perent terrae, quae genuerant, trecenta millia hominum ad sedes novas quaerendas miserunt. Ex his portio in Italia consedit, quae et Romam incendit, 1 alia portio in Illyricos sinus penetravit, et in Pannonia 2 consedit, ubi per multos an- nos bella cum finitimis gesserunt. Hortante deinde succes- su, divisis agminibus, alii Greciam, alii Macedoniam peti- vere. Tantusque terror Gallici nominis fuit, ut etiam reges non lacessiti ultro pacem ingenti pecunia mercarentur. So- lus rex Macedoniae Ptolemaeus adventum Gallorum intre- pidus audivit, hisque cum paucis et incompositis, quasi parri- cidiorum furiis agitatus, occurrit. Proelio commisso Mace- dones caeduntur. Ptolemaeus multis vulneribus saucius ca- pitur; caput ejus amputatum et lancea flxum circumfertur. Paucos ex Macedonibus fuga servavit : caeteri aut capti aut occisi. 52. Galli Brenno duce Delphos petunt. (Justin. XXIV. 6.) Paullo post Brennus, quo duce portio Gallorum in Graeci- am se effuderat, cum centum et quinquaginta millibus pedi- tum et quindecim millibus equitum in Macedoniam irrumpit. Victo exercitu, totius regionis agros depraedatur. Turn Del- phos iter vettit ad Apollinis templum spoliandum. Hoc tem- plum positum est in monte Parnasso, in rupe undique impen- dente, cujus praecipitiis, ut naturali praesidio, defenditur. Multa ibi et opulenta regum populorumque visuntur munera, quaeque magnificentia sua et gratam hominum voluntatem, et Apollinis veracitatem manifestant. 53. Cum ingenti clade repelluntur. (Just. XXIV. 7.) Brennus quum in conspectu haberet templum, ad acuendos suorum animos, praedae ubertatem militibus ostendebat, sta- tuasque cum quadrigis, quarum ingens copia procul viseba- tur, solido auro fusas esse affirmabat. Qua asseveratione incitati Galli, simul et mero saucii, 3 sine respectu periculorum MACEDONUM IMPERIUM. 53 in bellum ruebant. Habebat Brennus lecta ex omni exercitu peditum sexaginta quinque millia ; Delphorum sociorumque nonnisi quatuor millia militum erant. Hi plus in Deo, quam in viribus spei ponentes, cum contemtu hostium resistebant, Gallosque scandentes e summo montis vertice partim saxo, partim armis obruebant. Inter haec templorum antistites, sparsis crinibus, cum insignibus et infulis, in primam pug- nantium aciem procurrunt, eos hortantes, ne cunctarentur diis antesignanis 1 hostem caedere. Guibus vocibus incensi omnes certatim in proelium prosiliunt. Praesentiam Dei sta- tim sensere. Nam et terrae motu portio montis abrupta Gal- lorum stravit exercitum, et tempestas insecuta grandine et frigore saucios absumsit. Dux ipse Brennus, quum dolorem vulnerum ferre non posset, pugione vitam fmivit. Alter ex ducibus cum decern millibus sauciorum citato agmine Graecia excedit. Sed nee fugientibus fortuna aequior fuit ; nullus sine labore et periculo dies ; assidui imbres et gelu, nix, fames, lassitudo, et pervigiliae miseras infelicis belli reliquias obtere- bant. Quo pacto evenit, ut brevi 2 ex tanto exercitu nemo su- peresset. 54. Clade in Macedonia accepta, Galli in Asiam trajiciunt. (Justin. XXV. 1, 2.) Pace inter duos reges, Antigonum Gonatam, Demetrii flli- um, et Antiochum regem Syriae, statuta, 3 quum in Macedo- niam Antigonus reversus esset, Gallorum exercitus, qui a Brenno ad fines tuendos relictus erat, in Macedoniam irrupit. Q,ui quum classemin Hellesponti litoribus collocatam incau- tius diripiunt, a remigibus et ab exercitus parte, quae eo cum conjugibus et liberis confugerat, trucidantur ; tantaque cae- des Gallorum fuit, ut opinio 4 hujus victoriae Antigono pacem, non a Gallis tantum, verum etiam a fmitimis praestaret. Pos- tea Galli, a Bithyniae rege in auxilium vocati, parta victoria regnum cum eo diviserunt : eamque regionem Gallograeciam cognominaverunt. 55. Pyrrhus rex Epiri Macedoniam invadit. (Justin. XXV. 3.) Interea Pyrrhus ex Sicilia 5 in Epirum reversus fines Mace- doniac invadit ; cui Antigonus cum exercitu occurrit, victus- que proelio in fugam vertitur. Atque ita Pyrrhus Macedo- niam in deditionem accipit ; Antigonus autem cum paucis equitibus Thessalonicam se recepit, ut inde cum conducta Gallorum manu bellum repararet. Rursus a Ptolemaeo, Pyr- 54 MACEDONUM IMPERIUM. rhi filio, funditus victus, cum septem comitibus fugiens salutis latebras in solitudine quaerit. 56. Argos oppugnans occiditur. (Just. XXV. 4, 5.) Pyrrhus autem, in tanto fastigio regni collocatus, Graeciae Asiaeque imperium meditatur. Primum illi bellum ad versus Spartanos fuit : ubi majore mulierum quam virorum virtute exceptus, Ptolemaeum fllium, et exercitus partem robustissi- mam amisit. Ptolemaeus in oppugnatione urbis usque in me- diam urbem procurrerat, ubi concur su multitudinis inter fectus est. Cujus corpus ut relatum est patri, dixisse Pyrrhum fe- runt, aliquanto tardius eum, quam timuerit ipse, vel temeritas ejus meruerit, occisum esse. Ipse Pyrrhus quum a Spartanis re- pulsus Argos petiisset, ibi inter confertissimos violentissime di- micans saxo de muris ictus occiditur. Satis constans inter om- nes auctores fama est, nullum nee ejus, nee superioris aetatis regem comparandum Pyrrho fuisse. Nam et vitae sanctitate atque justitia optimos quosque aequabat ; scientia rei militaris plurimos superabat, patriamque suam angustam et ignobilem, fama rerum gestarum toto orbe illustrem reddidit. 57. Antigonus Gallos magno proelio fundit. Bella inter Ma- cedonas et Epirotas. (Just. XXVI. 1, 2, 3.) Post mortem Pyrrhi non in Macedonia tantum, verum etiam in Asia Graeciaque magni bellorum motus fuere ; civi- tatesque mutuis inter se odiis in bellum ruebant. Inter hos motus Antigonus, qui in Macedoniae regnum redierat, quum multiplici bello et Ptolemaei 1 regis et Spartanorum premere- tur, novusque ei hostis, Gallograeciae exercitus, aftluxisset, 9 parva manu adversus caeteros relicta, adversus Gallos totis viribus proficiscitur. Galli, quum hostiae ante pugnam cae- sae infaustum pugnae exitum portenderent, in furorem versi conjuges et liberos suos trucidant, cruentique ex recenti suo- rum caede in proelium proflciscuntur. Omnes occidione caesi. Post hujus pugnae eventum, Ptolemaeus et Spartani victorem hostium exercitum declinantes, in tutiora se recipi- unt. Antigonus ubi eorum discessum videt, bellum Atheni- ensibus infert. In quo quum occupatus esset, Alexander, rex Epiri, ulcisci mortem patris Pyrrhi cupiens, fines Mace- doniae depopulatur. Adversus quern quum reversus a Grae- cia Antigonus esset, transitione militum destitutus, 3 regnum Macedoniae cum exercitu amittit. Hujus films Demetrius, puer admodum, absente patre, reparato exercitu, non solum MACEDONUM IMPERIUM. 55 amissam Macedoniam recipit, verum etiam Epiri regno Alex- andrum spoliat. Tanta fortunae varietas erat! Paullo post tamen Alexander, non minore Epirotarum desiderio, quam suorum auxilio, in regnum restituitur. 58. Seleuci et Antiochi, fratrum, Jlagitia. (Justin. XXVII. 1, 2.) Mortuo Syriae rege Antiocho, Seleucus, qui in ejus locum successerat, parricidio novercae, Ptolemaei sororis, inquinatus, a Ptolemaeo terra marique victus est. Quum, quo se verte- ret, non haberet, Antiochi fratris auxilium implorat, oblata ei Asia inter fines Tauri montis, in praemium latae opis. Antio- chus 1 autem, quum esset annos quatuordecim natus, supra aetatem regni avidus, 2 occasione arrepta fratrem regno spoliare conatus est. Ea tempestate omnia bella in exitium Asiae gerebantur. Seleucus et Antiochus fratres bellum propter Asiam gerebant; Ptolemaeus, rex Aegypti, sub specie soro- riae ultionis, Asiae inhiabat : hinc Bithynus Eumenes, inde Galli Asiam depopulabantur. Victo Antiocho, quum Eumenes majorem Asiae partem occupasset, ne tunc quidem fratres a bello abstinuemnt. Antiochus victus, quum profugo nusquam tutus locus esset, ad Ptolemaeum hostem confugit. Sed Ptolemaeus eum servari arctissima custodia jubet. Hinc opera cujusdam mulieris, quam familiarius noverat, custodibus decep- tis, elabitur, fugiensqae a latronibus interficitur. Seleucus quo- que iisdem ferme diebus, amisso regno, 3 equo praecipitatus obiit. Sic fratres, ambo exsules, ambo regno privati, similibus casibus, scelerum suorum poenas luerunt. 59. Antigonus, Philippi tutor, regnum Macedoniae admini- strat (Justin. XXVIII. 3.) Circa ilia tempora Demetrius, rex Macedoniae, Antigoni Gonatae Alius, relicto filio Philippo admodum parvulo deces- sit. Cui Antigonus Doson 4 tutor Jatus, accepta in matrimo- nium matre pupilli, regem se constitui laborabat. Interjecto deinde tempore, quum seditione minaci Macedonum clausus in regia teneretur, in publicum sine satellitibus procedit, pro- jectoque in vulgus diademate ac purpura, dare haec eos alteri jubet, qui aut im-perare illis nesciat, aut cui far ere ipsi sciant. Commemorat deii.de beneficia sua, ut defectionem sociorum vindicaverit : ut Dardanosf Tkessalosque exsultantes morte Demetrii regis comvescuerit ; ut denique dignitatem Macedo- 6* ' 56 MACEDONUM IMPER1UM. num non solum defenderit, verum etiam auxerit. Quorum si illos poeniteat, deponere se imperium et redder e Mis munus suum ; ipsi re gem quaerant, cui imperent. Q.uum populus pudore motus recipere eum regnum juberet, lamdiu recusavit, quoad seditionis auctores supplicio traderentur. 60. Spartanos superat. Horum in malis virtus. (Justin. XXVIII. 4.) Post haec bellum Spartanis infert, qui soli adhuc Macedo- num arma contemnebant. Inter duas nobiiissimas gentes sum- mis viribus pugnabatur ; quum hi pro vetere Macedonum gloria, illi non solum pro illibata libertate, sed etiam pro salute certarent. Victi Laced aemonii 1 non ipsi tantum, sed etiam conjuges liberique magno animo fortunam tulere. Nemo quippe in acie saluti 2 pepercit ; nulla amissum conjugem fle- vit ; iiliorum mortem senes laudabant ; patribus in acie caesis filii gratulabantur ; suam vicem omnes dolebant, quod non et ipsi pro patriae libertate cecidissent. Inter haec nullus in urbe strepitus, nulla trepidatio : magis omnes publicam quam pri- vatum fortunam lugebant. Inter haec Cleomenes rex, post multas hostium caedes, toto cor pore suo pariter et hostium cru- ore madens, supervenit ; ingressusque urbem non humi conse- dit, non cibum aut potum poposcit, non armorum onus depo- suit, sed acciinis parieti, quum quatuor millia sola ex pugna superfuisse conspexisset, hortatur, ut se ad meliora tempora reipublicae reservarent. Turn cum conjuge et liberis Aegyp- tum ad Ptolemaeum 3 proficiscitur, a quo honorifice susceptus, diu in summa dignatione vixit. Postremo post Ptolemaei mortem' a filio ejus 4 cum omni familia inter ficitur. Antigonus autem fortunam tantae urbis miseratus a direptione milites prohibuit, veniamque his, qui super fuerunt, dedit. Nee mul- to post ipse decessit, regnumque Philippo pupillo, annos qua- tuordecim nato, tradidit. 61. Multa imperia nova re gum successione mutantur. (Justin. XXIX. 1.) Iisdem ferme temporibus prope universi orbis imperia nova regum successione mutata sunt. Nam et in Macedonia Phi- lippus, mortuo Antigono, regnum suscepit ; et in Asia, inter- fecto Seleuco, 5 impubes adhuc rex Antiochus 6 constitutus est. Aegyptum, patre ac matre interfectis, occupaverat Ptole- maeus, cui ex crimine facinoris cognomen Philopdtor 1 fuit. Etiam Spartani in locum Cleomenis suffecere Lycurgum; et MACEDONITM IMPERIUM. 57 apud Carthaginienses aetate immatura dux Hannibal constitui- tur, non penuria seniorum, sed odio Romanorum, quo eum a pueritia sciebant imbutum. In his regibus pueris magna indoles virtutis enituit. Solus Ptolemaeus, sicut scelestus in occupando regno, ita et segnis in administrando fuit. 62. Philippics cum Hannibale societatem contra Romanos jungit. (Justin. XXIX. 2. 4.) Philippus quum, Dardanis aliisque finitimis superatis, Aeto- lis bellum inferre gestiret, a Demetrio, Illyriorum rege, im- pulsus est, ut Romanos aggrederetur. Querebatur ille Ro- manorum injuriam, qui non contenti Italiae t er minis imp erium totius orbis spe complexi, 1 bellum cum omnibus regibus gererent. Se cedere illi regno' 2 quod Rornani occupaverint, proiitetur ; gra- tius habiturus? si in possessione imperii sui socium potius quam hostes viderit. Hujusmodi oratione impulit Philippum, ut, omis- sis Aetolis, bellum Romanis inferret, minus negotii 4 existiman- tem, quod jam victos ab Hannibale apud Trasimenum 5 lacum audierat. Itaque ne eodem tempore multis bellis distineretur, pacem cum Aetolis facit, navesque fabricare coepit, quibus in Italiam trajiceret. Legatum deinde ad Hannibalem, jungen- dae societatis gratia, cum epistolis mittit; qui a Romanis comprehensus et ad senatum perductus, incolumis dimissus est, non in honorem regis, sed ne, dubius adhuc, indubitatus hostis redderetur. 63. Pacem cum Romanis facer e cogilur. (Justin. XXIX. 4.) Paullo post autem quum Romanis nuntiatum esset, Philip- pum in Italiam copias trajecturum, Laevinum praetorem cum instructis navibus ad prohibendum transitum mittunt. Qui quum in Graeciamtrajecisset, multis promissis impulit Aetolos, ut bellum ad versus Philippum susciperent. Philippus quoque Achaeos in Romanorum bellum sollicitat. Interea et Dardani Macedoniae fines vastare coeperunt, et Laevinus praeter, junc- ta cum Attalo rege societate, Graeciam populatur. His aliis- que rebus distractus rex Macedoniae cum Romanis pacem fa- cit, contentis interim bellum Macedonicum distulisse ; Philo- poemeni autem, Achaeorum praetori, quern didicerat animos sociorum ad Romanos trahere, insidias praetendit. Quibus cognitis ille Achaeos auctoritate sua a rege Macedoniae pror- sus abstraxit. 58 MACEDONUM. IMFERIUM. 64. Ptolemaei quaedam gesta. (Just. XXX. 1, 2.) Dum haec in Graecia geruntur, Ptolemaeus, qui ad nee em utriusque parentis fratris quoque caedem adjunxerat, luxuriae se tradiderat, nee amici tan turn, verum etiam omnis exercitus regis exemplum secuti erant. Q,uibus cognitis, Antiochus, rex Syriae, repentino bello multas urbes ejus oppressit, ipsam- que Aegyptum aggreditur. Ptolemaeus autem exercitu in Graecia conducto, secundum proelium facit, spoliassetque regno Antioclium, si fortunam virtute juvisset. Sed conten- tus recuperatione urbium, quas amiserat, facta pace, in pris- tinam luxuriam revolutus, regnum perditissimis hominibus tanquam praedam permisit. Eo mortuo Alexandrini, suppli- cio de praedonibus illis sumto, legatos miserunt ad populum Romanum, rogantes, ut tutelam pupilli susciperent, tuerentur- que regnum Aegypti, quod jam Philippum et Antiochum, fac- ta inter se pactione, inter se divisisse dicebant. 65. Romani bellum contra Philippum suscipiunt. (Justin. XXX. 3, 4.) Grata legatio Romanis fait, causam belli adversus Philip- pum quaerentibus, qui ipsis, belli Punici temporibus, insidia- tus fuerat. Mittuntur itaque legati, qui Antiocho et Philippo denuntient, regno Aegypti abstineant. Mittitur et M. Lepi- dus in Aegyptum, qui tutorio nomine regnum pupilli adminis- traret. Dum haec aguntur, legationes Attali et Rhodiorum, injurias Philippi 1 querentes, Romam venerunt. Quae res omnem cunctationem Macedonici belli senatui exemit. Sta- tim igitur titulo 2 ferendi sociis auxilii, bellum adversus Phi- lippum decernitur, legionesque cum consule in Macedonian! mittuntur. Nee multo post tempore tota Graecia, fiducia Romanorum ad spem pnstinae libertatis erecta, bellum Phi- lippo intulit ; atque ita quum rex undique urgeretur, pacem petere compellitur. Repudiata a Senatu pace, proelium commissum est apud Cynoscephalas in Thessalia inter Phi- lippum et Flaminium, Romanorum ducem. Macedonas Ro- mana fortuna vicit. Fractus itaque bello Philippus, pace ac- cepta, nomen quidem regium retinuit ; sed omnibus Graeciae urbibus extra terminos antiquae possessionis amissis, solam Macedoniam retinuit. MACEDONUM IMPERIUM. 59 66. Antiochum, Hannibalis consiliis adjutum, Romani aggre- diuntur. (Justin. XXXI. 1, 2. 4.) lnterea Antiochus, rex Syriae, Aegyptum occupare statuit. Itaque Phoenicen, caeterasque Syriae quidem, sed juris Ae- gypti civitates, quum invasisset, legatos ad eum Senatus mi- sit, qui denuntiarent ei, abstineret 1 regno pupilii populi Ro- mani, postremis patris precibus fidei suae traditi. Quibus spretis, bellum ei denuntiatum est. Eodem tempore Nabis, Lacedaemoniorum tyrannus, multas Graeciae civitates occu- paverat. Igitur Senatus, ne uno tempore duplici bello Ro- manae vires distinerentur, scripsit 2 Flaminino, si ei videretur, sicuti Macedoniam a Philippo, ita Graeciam a Nabide libe- raret. Terribile quippe Antiochi bellum nomen Hannibalis fecit, quern aemuli ejus cum Antiocho inisse societatem apud Romanos criminabantur. Qui quum sibi a Romanis insidias strui mtellexisset, clam nave conscensa, cursum ad Antiochum direxit. Ad hunc quum pervenisset, negabat opprimi Roma- nos nisi in Italia posse. Cujus consilia quum regi placerent, Romani ad Antiochum legatos misere, qui et regis apparatum specularentur, et Hannibalem assiduo colloquio 3 suspectum invisumque redder ent. Hie dolus bene illis successit. Quip- pe Antiochus reconciliatam ejus cum Romanis gratiam 4 exis- timans, eum veluti hostem proditoremque sui odisse coepit. 67. Eum pugna navali super ant. (Just. XXXI. 6. ) Dum igitur Antiochus, falsa suspicione deceptus, omnera belli apparatum temere et negligenter agit, Acilius, Romanus consul, omnia bello necessaria summa industria parat. Ita- que prima belli congressione 5 rex victus et fugatus castra di- tia victoribus reliquit. Deinde quum in Asiam fugiendo per- venisset, poenitere neglecti consilii coepit, revocatoque in amicitiam Hannibale, omnia ex sententia ejus agere. Inte- rim nuntiatur, Aemilium, Romanum ducem, cum octoginta rostratis navibus adventare. Itaque, priusquam sociae civi- tates ad hostes deficerent, decernere navali proelio statuit, sperans cladem in Graecia acceptam nova posse victoria aboleri. Tradita igitur Hannibali classe, proelium committi- tur. 6 Sed nee Asiani milites Romanis, neque naves eorum pares rostratis navibus fuerunt ; minor tamen clades ducis solertia fuit. 60 MACEDONUM IMPERIUM. 68. Antiochus pads leges, a Romanes dictatas, repudiat (Justin. XXXI. 7.) Novae hujus victoriae fama nondum Romam venerat, quum jam Lucius Scipio consul creatus esset, qui bellum in Asia ge- reret. Huic datur legatus frater Africanus, cui Poeni et Han- nibal superati nomen fecerant. Trajicientibus autem in Asiam exercitum Scipionibus, jam utrobique prorogatum bellum nun- tiatum est, victumque Antiochum terrestri, Hannibalem navali bello invenerunt. Primo igitur adventu eorum legatos pacem petentes ad eos Antiochus mittit, peculiare donum Africano ferentes ipsius filium, quern rex parvo navigio trajicientem ce- perat. Leges pacis dicuntur : Ut rex Asia Romanis cederet, contentus regno Syriae esset, naves universas traderet, sumtum- que omnem belli Romanis restitueret. Quae quum nuntiata Antiocho essent, nondum ita se victum esse respondit, ut spoli- ari se regno pateretur. 69. Magno proelio vinciiur. (Justin. XXXI. 8.) Igitur quum ab utrisque bellum pararetur, ingressique Asiam Romani Ilion 1 venissent, mutua gratulatio Iliensium ac Romanorum fuit, Iliensibus, Aeneam caeterosque duces cum eo a se profectos ; Romanis, se ab his procreatos, referentibus Tantaque laetitia omnium fuit, quanta esse post longum tern- pus inter parentes et liberos solet. Profectis ab Ilio Roma- nis, Eumenes rex cum auxiliis occurrit ; nee multo post proelium cum Antiocho commissum. 2 Quum in dexteriore cornu pulsa legio Romana ad castra fugeret, M. Aemilius, tribunus militum, ad tutelam castrorum relictus, armare se milites suos et extra vallum progredi jubet, strictisque gladiis fugientibus minari, morituros, nisi in proelium revertantur ; in- festioraque sua, quam hostium castra, inventuros. Attonita tarn ambiguo 3 periculo legio in proelium revertitur, magna- que caede edita, initium victoriae fuit. Caesa hostium quin- quaginta millia, capta undecim. Antiocho pacem petenti nihil ad superiores conditiones additum. Captas civitates inter socios divisere Romani. 70. Aetoli a Romanis victi. Achaeorum et Messeniorum bella. (Justin. XXX 4. XXXII. 1.) Aetoli, 4 qui Romanis offensi, quod non omnem Macedoni- an! Philippo ademtam ipsis dedissent, Antiochum in bellum MACEDONUM IMPERIUM. 61 impuleranl, illo victo soli remanserunt. Nee multo post victi, libertatem, quam adversus dominationem Atheniensium et Spartanorum inter tot Graeciae civitates soli retinuerant, amiserunt. Sub idem tempus bello inter Messenios et Achae- os exorto, Achaeorum imperator Philopoemen, in transitu fossae cquo praecipitatus, a multitudine hostium oppressus est. Hunc, velut in illo omne bellum confecissent, 1 in mo- dum triumphi per universam civitatem circumduxerunt. De- inde in carcerem ducto venenum dederunt ; quod ille laetus, ac si vicisset, accepit, quaesito 2 prius, an Lycortas, praefeclus Achaeorum, quern secundum a se esse sciebat, incolumu effugisset ? Quern ut accepit effugisse, non in totum, dicens, consultum 3 male Achaeis, exspiravit. Nee multo post reparato bello, Messenii vincuntur, poenasque interfecti Philopoemenia pependerunt. 7 1 . Regia Philippi Macedonis parricidio inquinatur. (Just, XXXII. 2.) Interim regis Macedonum domus intestinis malis agitaba- tur. Nam quum Demetrius, Philippi films, a patre Romam missus, ob insignem pudorem 4 multa favoris documenta a senatu accepisset, patri invisus esse coepit, indignanti, plus momenti apud senatum personam filii, quam auctoritatem patris habuisse. Igitur Perseus, major filiorum regis, per- specta patris aegritudine, quotidie absentem Demetrium apud eum criminari, et primo in visum, mox etiam suspectum red- dere ; nunc amicitiam Roman orum, nunc proditionem ei pa- tris objectare. Ad postremum insidias sibi ab eo paratas con- fingit, ad cujus criminis probationem immittit indices, testes- que subornat. Gluibus rebus patrem impulit, ut supplicium de innocente sumeret. 72. Philippus morilur. (Justin. XXXII. 3.) Occiso Demetrio sublatoque aemulo non negligentior tan- turn Perseus in patrem, verum etiam contumacior erat ; nee heredem regni, sed regem se gerebat. His rebus offensus Philippus impatientius in dies mortem Demetrii dolebat, et, denique fraude cognita, non minus scelere Persei, quam in- noxii Demetrii morte cruciabatur. Brevi post tempore, mor- bo ex aegritudine animi contracto decessit, relicto magno belli apparatu adversus Romanos, quo postea Perseus usus est. 62 MACEDONUM IMPERIUM. 73, Ultima Hannibalis fata. (Justin. XXXII. 4. Corn. Nep. Vita Hannib. c. 12.) Hannibal, quum ab Antiocho Romani, inter caeteras con- ditiones pacis, deditionem ejus deposcerent, admonitus a rege, Cretam confugit. Ibi quum se propter nimias opes in- vidiosum 1 videret, contendit ad Prusiam, regem Bithyniae. Qui quum terrestri proelio ab Eumene victus esset, et bel- lum in mare transtulisset, Hannibal novo commento auctor victoriae fuit. Q,uippe omne serpentium genus 2 in fictiles lagenas conjici jussit, medioque proelio in naves hostium mitti. Id primum illis ridiculum visum. Sed ubi serpenti- bus repleri naves coepere, ancipiti periculo circumventi, hosti victoriam cessere. Quae ubi Romam nuntiata sunt, senatus legatos misit, qui utrumque regem in pacem coge- rent, Hannibalemque deposcerent. His Prusias, quod pete- bant, negare non ausus, rogavit, ne id a se fieri postularent, quod adversus jus hospitii esset ; ipsi, si possent, compre- henderent; locum, ubi esset, facile inventuros. Hannibal enim uno loco se tenebat in castello, quod ei a rege datum erat muneri, idque sic aedificarat, ut in omnibus partibus aedificii exitum sibi haberet; semper verens, ne usu eveni- ret, quod accidit. Hue quum legati Romanorum venissent, ac multitudine domum ejus circumdedissent, puer a janua prospiciens Hannibali dixit, plures praeter consuetudinem ar- matos apparere. Qui imperavit ei, ut omnes fores aedificii circumiret, ac propere sibi renuntiaret, num eodem modo un- dique obsideretur. Puer quum omnes exitus occupatos os- tendisset, sensit id non fortuito factum, sese peti, neque sibi diutius vitam esse retinendam. Quam ne alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum virtutum, venenum, quod sem- per secum habere consueverat, sumsit. 74. Perseus a Rom anis victus; Macedonia in provinciae Rom. for mam redacta. (Just. XXXIII. 1, 2.) Jam Macedonicum bellum summa omnium virium conten- tione a Romanis geri coeptum est. Prima equitum congres- sio fuit, qua Perseus victor suspensam 3 omnium exspecta- tionem in sui favorem traxit ; misit tamen legatos ad consu- lem, qui pacem peterent, quam patri suo Romani etiam victo dedissent, impensas belli lege victi 4 suscepturus. Sed consul Sulpicius non minus graves, quam victo, 5 leges dixit. Dum haec aguntur, Romani Aemilium Paulum consulem creant, eique extra ordinem Macedonicum bellum decernunt; qui MACEDONUM IMPERIUM. 63 quum ad exercitum venisset, non magnam moram pugnae fe- cit. Pridie, quam proelium 1 consereretur, luna nocte defe- cit ; quod ostentum Perseo cladem finemque Macedonici regni portendere vaticinabantur. Quod vaticinium non fefellit. Per- seus rex fuga cum decern millibus talent urn Samothraciam 5 defertur ; quern Cnaeus Octavius ad persequendum missus a consule, cum duobus filiis, Alexandro et Philippo, cepit, cap- tumquead consulem duxit. Macedonia Romanorum ditioni addita. Aetolorum, nova semper bella in Graecia excitantium principes Romam missi, ibique, ne quid in patria novarent, diu detenti sunt. Tandem per multos annos legationibus civita- tium senatu fatigata, in suam quisque patriam remissus est. 75. Romani in Achaeos causas belli quaerunt. (Justin. XXXIV. 1.) Macedonibus subactis, Aetolorumque viribus debilitatis, soli adhuc ex uni versa Graecia Achaei nimis potentes tunc temporis Romanis videbantur, non propter singularum civi- tatium nimias opes, sed propter conspirationem 3 universarum. Namque Achaei, licet per civitates divisi, unum tamen im- perium habent, singularumque urbium pericula mutuis viri- bus propulsant. Quaerentibus igitur Romanis causas belli, tempestive fortuna querelas Spartanorum obtulit, quorum agros Achaei propter mutuum odium populabantur. Sparta- nis a senatu responsum est, legatos se ad inspiciendas res sociorum in Graeciam missuros. Legatis clam mandatum est, ut corpus Achaeorum dissolverent. Hi itaque omnium civitatium principibus Corinthum evocatis, decretum senatus recitant, dicentes, expedire omnibus, ut singulae civitates sua jura et suas leges habeant. Quod ubi omnibus innotuit, ve- lutin furoremversi universumperegrinumpopulum trucidant; legatos quoque ipsos Romanorum violassent, nisi hi, audito tu- multu, trepidi fugissent. 76. Achaeis metis Corinthus diripitur. (Justin. XXXIV. 2.) Haec ubi Romae nuntiata sunt, statim senatus Mummio consuli bellum Achaicum decernit, qui, omnibus strenue pro- visis, pugnandi copiam hostibus fecit. Sed apud Achaeos omnia neglecta et soluta fuerunt. Itaque praedam, non proe- lium agitantes, 4 vehicula ad spolia hostium reportanda, se- cum duxerunt, et conjuges liberosque suos ad spectaculum certaminis in montibus posuerunt. Sed proelio commisso 5 Part II.— 7 64 RES PARTHORUM. ante oculos suorum caesi sunt. Conjuges quoque et liberi eorum praeda hostium fuere. Urbs Corinthus diruitur : popu- lus omnis sub corona venditur ; ut hoc exemplo ceteris civita- tibus metus novarum rerum 1 imponeretur. 77. Attalo defuncto, Asia fit Romanorum. (Justin. XXXVI. 4.) Non ita multo post etiam Asia Romanorum facta est. Atta- lus 2 ibi florentissimum ab Eumene patruo acceptum regnum caedibus amicorum et cognatorum suppliciis foedabat Post multa scelera squalidam vestem sumit, barbam capillumque in modum reorum summittit : 3 non in publicum prodire, non popu- lo se ostendere, non domi laetiora conviviainire,prorsusutpoe- nas scelerum pendere videretur. Omissa deinde regni adminis- tratione, hortos fodiebat, gramina seminabat, et noxia innoxiis permiscebat, eaque omnia veneni succo infecta, velut pecu- liare munus, amicis mittebat. Postea aerariae artis fabricae se tradidit, cerisque fingendis et aere fundendo et procuden- do oblectabatur. Matri deinde sepulcrum facere instituit: cui operi intentus, morbum ex solis fervore contraxit, et sep- tima die decessit. Hujus testamento populus Romanus heres regni est institutus. F. RES PARTHORUM. 1. Parthorum origines. (Justin. XLI. 1.) Parthi, 4 penes quos nunc Orientis imperium est, Scytharum exsuies fuere. Hoc etiam ipsorum nomine manifestatur ; nam Scythico sermone Parthi exsuies dicuntur. Hi et Assyriorum et Medorum temporibus inter Orientis populos obscurissimi fuerunt. Postea quoque quum imperium Orientis a Medis ad Persas translatum est, veluti vulgus sine nomine, praeda vic- torum fuere. Postremo Macedonibus servierunt. A Roma- nis autem, binis bellis, 5 per maximos duces, fiorentissimis tem- poribus, lacessiti, soli ex omnibus gentibus non pares solum, 6 verum etiam victor es fuere. 2. Parthorum mores. (Justin. XLI. 2.) Administrate gentis post defection em Macedonici imperii sub regibus fuit Proximus regibus populi ordo est : ex hoc RES PARTHORUM. 65 duces in bello, ex hoc recto-res in pace habent. Sermo inter Scythicum et Medicum medius et ex utrisque mixtus. Vestis olim sui moris ; L posteaquam accessere opes, ut Medis, pellu- cida ac fluida.* Exercitum non, ut aliae gentes, liberorum, sed majorem partem servorum habent. Hos pari ac liberos suos cura habent, et equitare ac sagittare magna industria do- cent. Locupletissimus ut quisque est, ita plures in bello equites regi suo praebet. Cominus in acie proeliari, aut obsessas ex- pugnare urbes nesciunt. Pugnant autem procurrentibus equis, aut terga dantibus; saepe etiam fugam simulant, ut incautio- res adversus vulnera insequentes habeant. 3 Diu pugnare nequeunt ; et sane intolerandi forent, si, quantus est impetus, vis tanta et perseverantia esset. Plerumque in ipso ardore certaminis proelia deserunt, et paullo post pugnam ex fuga repetunt ; ut, quum maxime te vicisse putes, turn tibi discri- men subeundum sit maximum. Murrimentum ipsis equisque loricae plumatae sunt, quae utrumque toto corpore tegunt Auri argentique nullus in armis usus. 3. Continuatio. (Justin. XLI. 3.) Uxores singuli plures habent, iisque non convivia tantum virorum, verum etiam conspectum inter dicunt. Carne nonnisi venatibus quaesita vescuntur. 4 Equis omni tempore vectantur ; illis 5 bella, illis convivia, illis publica ac privata officia obeunt; super illos ire, consistere, mercari, colloqui. Hoc denique dis- crimen inter servos liberosque est, quod servi pedibus, liberi nonnisi equis incedunt. Sepultura vulgo aut avium aut ca- num laniatus est. Nuda demum ossa terra obruunt. In su- perstitionibus 6 praecipua amnibus veneratio est. Caeterum ingenia genti tumida, seditiosa, fraudulenta, procacia ; natura taciti ; 7 ad faciendum, quam ad dicendum, promtiores. Prin- cipibus metu, non pudore 8 parent. Fides dictis promissisque nulla, nisi quatenus expedit. 4. Arsaces Partkos in libertatem vindicat. (Justin. XLI. 4.) Post mortem Alexandri Magni quum inter successores ejus Orientis regna dividerentur, primum Stasanori cuidam sunt traditi, quum nullus Macedonum Parthorum imperium dig- naretur accipere. Postea diductis Macedonibus in bcllum civile, alios post alios habuere dominos. Tandem Arsaces vir incertae originis sed magnae virtutis, Seleuco, 9 ad quern Parthorum populus per aliquod tempus pertinuerat, a Gallis 66 RES PARTHORUM. in Asia victo, cum praedonum manu Parthos ingressus, impe- rmra gentis invasit. Non magno deinde post tempore Hyrca- norum quoque regnum occupavit, et Seleucum ad defectores persequendos venientem, proelio vicit. Q,uem diem Parthi exinde solemnem, velut initium libertatis, observant. 5. Regnum fir mat. (Justin. XLI. 5.) Revocato deinde Seleuco novis motibus in Asiam, Arsaces dato laxamento, regnum Parthicum format, militem legit, cas- tella munit, civitates iirmat. Urbem quoque nomine Daram, in monte Zapaortenon condit, cujus loci ea conditio est, ut neque munitius quidquam esse, neque amoenius possit. Nam prae- ruptis montibus ita cingitur, ut tutela loci nullis defensoribus egeat ; et soli circumjacentis tanta ubertas est, ut propriis opi- bus expleatur. Sic Arsaces, quaesito simul constitutoque regno non minus memorabilis Parthis, quam Persis Cyrus, matura senectute decedit. Cujus memoriae hunc honorem Parthi tribuerunt, ut omnes exinde reges suos Arsacis nomine nuncu- pent. Hujus nepos, Arsaces et ipse nomine dictus, quindecim annis in regno actis decessit, relictis pluobus rlliis, Mithridate et Phrahate ; quorum major Phrahates more gentis, heres regni, Mardos, validam gentem, bello domuit, nee multo post decessit, multis rlliis relictis ; quibus praeteritis, 1 fratri potissi- mum Mithridati, insignis virtutis viro, reliquit imperium, pa- triae potius quam liberis consulendum ratus. 6. Mithridates regni fines prof ert (Justin. XLI. 6.) Hie vir spem de se conceptam non fefellit. Bello inter Parthos et Medos orto, post varios utriusque populi casus, ad postremum victoria penes Parthos fuit His viribus auctus Mithridates Mediae Bacasin praeponit, ipse in Hyrcaniam pro- ficiscitur. Unde reversus bellum cum Elymaeorum 2 rege gessit, quo victo hanc quoque gentem regno adjecit, impe- riumque Parthorum a monte Caucaso, multis populis in di- tionem redactis, usque ad Humeri Euphratem protulit. His actis adversa valetudine correptus, non minor Arsace proavo, gloriosa senectute decessit. 7. Regum Parthicorum successio. (Just. XLII. 1, 2, 3.) Huic Phrahates Alius successit. Qui cum Scythis bellum gerens a Graecis militibus, quibus in bello captis et crudeliter tractatis, imprudentius, ut suis, utebatur, in pugna relictus at- RES PARTHORUM. 67 que occisus est. In hujus locum Artabanus, patruus ejus, rex substituitur ; qui bello Thogariis 1 illato, in brachio vulneratus, statim decedit. Huic Mithridates filius succedit, cui res gestae Magni cognomen dedere: quippe claritatem parentum animi magnitudine supergreditur. Multa bella cum finitimis magna virtute gessit, multosque populos Parthico regno addidit. Eti- am cum Scythis prospere aliquoties dimicavit. Ad postremum Ortoadisti, Armeniorum regi, bellum intulit; quo debellato propter crudelitatem a Senatu Parthico regno pellitur. 8. Romanorum legiones a Parthis trucidantur, (Justin. XLII. 4.) Vacans regnum occupavit Orodes, Mithridatis frater. Qui quum Babyloniam, quo Mithridates confugerat, din obsideret, oppidanos fame coactos in deditionem compulit. Mithridates quoque, flducia cognationis, ultro se in protestatem Orodis tradit. Sed Orodes plus hostem, quam fratrem, cogitans, in conspectu suo eum trucidari jussit. Post haec bellum cum Romanis gessit, Crassumque imperatorem cum filio et omni exercitu Romano delevit. Hujus filius Pacorus, missus ad persequendas Romani belli reliquias, magnis rebus in Syria gestis, patri suspectus in Parthiam revocatur ; quo absente, exercitus Parthorum relictus in Syria a Cassio, quaestore Crassi, cum omnibus ducibus trucidatur, 9. Romani Parthos magno proelio vincunt (Justin, XLII. 4.) His ita gestis non multo post tempore, apud Romanos inter Caesarem et Pompejum civile bellum exarsit, in quo Parthi Pompejanarum partium fuere. Victis partibus Pompejanis, et Cassio et Bruto auxilia ad versus Augustum et Antonium misere, et post belli rlnem rursum, Pacoro duce, Syriam et Asiam vastavere, castraque Ventidii, qui absente Pacoro ex- ercitum Parthicum fuderat, magna mole aggrediuntur. Sed ille simulato timore, diu continuit se, et insultare* Parthos ali- quantisper passus est. Ad postremum in securos laetosque partem legionum emisit, quarum impetu fusi Parthi in diversa abiere. Pacorus quum fugientes suos abduxisse secum legio^ nes Romanas putaret, castra Ventidii, velut defensoribus pri- vata, agoreditur. Turn Ventidius, reliqua parte legionum emissa, universam Parthorum manum cum rege ipso Pacoro interfecit. Nullo bello Parthi unquam majus vulnus acce- perunt. 7 * 68 RES PARTHORUM. 10. Orodis, regis Parthorum, de mortefilii Indus. (Justin. 1. c.) Haec quum in Parthia nuntiata essent, Orodes, pater Pa- cori, qui paullo ante vastatam Syriam, Asiam a Parthis occu- patam esse audiverat, victoremque Pacorum Romanorum gloriabatur, repente filii morte et exercitus clade audita, ex dolore in furorem vertitur. 1 Multis diebus non alloqui quem- quam, non cibum sumere, non vocem mittere, ita ut etiam mutus factus videretur. Post multos deinde dies, ubi dolor vocem laxaverat, 2 nihil aliud quam Pacorum vocabat, ilium videre, ilium audire se putabat. Post longum deinde luctum alia sollicitudo miserandum senem invadit, quern ex numero triginta filiorum in locum Pacori regem destinet. Multae pellices, ex quibus generata tanta juventus erat, pro suis quaeque sollicitae, animum senis obsidebant. Sed fatum Par- thiae fecit, ut sceleratissimus omnium, et ipse Phrahates no- mine, rex statueretur. 11. Phrahatis saevitia et ezilium. (Just. XLII. 5.) Hie itaque, beneficium parricidio rependens, patrem inter- fecit ; fratres quoque ad unum omnes trucidat. Jam quum infestos sibi optimates propter assidua scelera videret, ne esset, qui in suum locum nominari rex posset, adultum filium interfici jubet. Huic Antonius bellum cum sedecim validissimis ]egio- nibus intulit, sed graviter multis proeliis vexatus, a Parthia refugit. Qua victoria insolentior Phrahates redditus, quum in dies magis saeviret, in exilium a populo pellitur. Exilii impa- tiens, quum diu finitimas civitates, ad postremum Scythas pre- cibus fatigasset, Scytharum maxime auxilic in regnum resti- tuitur. Eo absente regem Parthi Tiridaten quemdam consti- tuerant ; qui, audito adventu Scytharum, cum magna amicorum manu ad Caesarem, 3 in Hispania bellum tunc temporis geren- tem, profugit, obsidem Caesari minimum filium Phrahatis fe~ rens, quern negligentius custoditum rapuerat. 12. Augustus Phrahatem terret. (Justin. 1. c.) Quo cognito, Phrahates statim ad Caesarem legatos mittit, servum suum Tiridaten et filium remitti sibi postulat. Qua legatione audita, Caesar, neque Tiridaten dediturum se Par- this, dixit, neque adversus Parthos Tiridati auxilia daturum. Simul Phrahati filium sine pretio remisit, et Tiridati, quoad manere apud Romanos vellet, opuientum sumtum praeberi RES SICILIAE. 69 jussit. Post haec fmito Hispaniensi bello, quum in Syriam ad componendum Orientis statum venisset, metum Phrahati incussit. Quare hie ut bellum a Parthiae finibus averteret, omnes captivos ex Crassi et Antonii legionibus colligi jussit, eosque simul cum signis militaribus 1 Augusto remisit. Sed et filii nepotesque Phrahatis obsides Augusto dati, plusque Caesar magnitudine sui nominis fecit, quam armis alius im- perator facere potuisset. G. RES SICILIAE. 1. Siciliae origines. (Justin. IV. 2.) Siciliae primo Trinacriae 2 nomen fuit: postea Sicania 3 cognominata est. Haec a principio patria Cyclopum fuit, quibus exstinctis Cocalus regnum insulae occupavit; post quern singulae civitates in tyrannorum imperium concesserunt, quorum nulla terra feracior fuit. Horum ex numero Anaxilaus justitia cum caeterorum crudelitatecertabat ; cujus moderatio- nis haud mediocrem fructum tulit. Q,uippe decedens quum fllios parvulos reliquisset, tutelamqueeorum Micytho,spectatae fidei servo, commisisset, tantus amor memoriae ejus apud omnes fuit, ut parere servo, quam carere regis flliis mallent, principesque civitatis, obliti dignitatis suae, regni majestatem administrari per servum paterentur. 2. Carthaginienses in Sicilia. (Justin. IV. 2.) Dionysius major. (Ibid. XX. 1. 5.) Imperium Siciliae etiam Carthaginienses tentavere ; diuque varia fortuna cum tyrannis dimicatum. Ad postremum amisso Hamilcare imperatore cum exercitu, aliquantisper quievere victi. Insequenti tempore Dionysius, Carthagini- ensibus victis, totius insulae imperium occupavit. Turn, de- sidiam exercitus sui timens, copias in Italiam trajecit. Prima illi militia adversus Graecos fuit, qui proxima Italici maris litora tenebant ; quibus devictis, finitimos quosque aggredi- tur, omnesque Graeci nominis, 4 Italiam possidentes, hostes sibi destinat ; quae gentes non partem, sed universam ferme Italiam ea tempestate occupaverant. Expugnatis Locris, 70 RES SICILIAE. Crotonienses aggreditur, qui cum parvis copiis fortiter restite- runt. Hoc bello occupatum Dionysium legati Gallorum, qui paucos ante menses Romam incenderant, 1 societatem amici- tiamque petentes adeunt. Grata legatio Dionysio fuit. Ita pacta societate, et auxiliis Gallorum auctus, bellum velut ex integro restaurat. Sed eum in Siciliam adventus Carthagi- niensium revocavit, qui, reparato exercitu, bellum auctis viri- bus repetebant. Nee multo post Dionysius, assiduis bellis victus fractusque, ad postremum suorum insidiis interficitur. 3. Dionysius minor patri succedit. (Just. XXI. 1.) Eo exstmcto milites maximum natu ex filiis ejus, nomine Dionysium, in ejus locum surTecere. Qui, ut popularium ani- mos inter initia regni sibi conciliaret, nexorum 2 tria millia e carcere dimittit ; tributa populo intra triennium remittit, et, quibuscunque delini mentis potest, animos omnium sollicitat. 8 Tunc fratrum suorum avunculos, veluti aemulos imperii sui, hortatoresque puerorum ad divisionem regni, sustulit, ipsos- que paullo post fratres interficit. 4. Regno pellitur. (Just. XXI. 2.) Sublatis aemulis in segnitiem lapsus, saginam corporis ex nimia luxuria, oculorumque valetudinem contraxit, adeo ut non golem, non pulverem, non denique splendorem ferre lucis posset. Propter quae dum contemni se putat, saevitia grassatur, civita- temque caedibus implet. Quae saevitia quum eum omnibus invisum reddidisset, et bellum denique Syracusani ad vers us eum decrevissent, diu dubitavit, 4 imperium deponeret an bello resisteret. Sed a militibus, praedam ex urbis direptione spe- rantibus, descendere in proelium cogitur. Plus semel victus, legatos ad Syracusanos mittit, spondens, se depositururn tyran- nidem, si mitterent ad eum, quibuscum sibi de pace conveniret. In quam rem missos primores in carcere retinet, 5 atque ita, in- cautis omnibus nee quidquam hostile metuentibus, exercitum ad delendam civitatem mittit. Fit igitur in ipsa urbe anceps proelium ; in quo, oppidanis multitudine superantibus, Diony- sius pellitur, qui quum obsidionem arcis timeret, cum omni regio apparatu in Italiam profugit tacitus. RES SICILIAE. 71 5. Post tyrannidem in Locrenses exercitam Syracusas redit (Justin. XXI. 2, 3.) Exul a Locrensibus sociis exceptus, velut jure regnaret, ar« cem occupat, solitamque sibi saevitiam exercet. Opulentiores interfecit, matronas etiam nonnullas ad prodendas virorum pe- cunias torquet. Quum his artibus per annos sex regnasset, conspiratione Locrorum 1 civitate pulsus, in Siciliam redit. Ibi Syracusas, securis omnibus, post longam intercapedinem pa- ds, per proditionem recipit. 6. A Timoleone pulsus Corinthum concessit. (Justin. XXL 5. Conf. Corn. Nep. Vita Timol. 2.) Ibi quum gravior crudeliorque in dies civitati esset, iterata conspiratione obsidetur. Petiverant autem ejus adversarii opem a Corinthiis, ducemque, quo in bello uterentur, postula- verant. Ab illis Timoleon missus, incredibili felicitate Dio- nysium tota Sicilia depulit. Tunc, deposito imperio, Corin- thum in exilium proficiscitur. Ibi, humillima quaeque tutis- sima existimans, in sordidissimum vitae genus descendit; in publico vagabatur et potabat; totis diebus in popinis deside- bat, cum perditissimo quoque de minimis rebus disceptabat, pannosus et squalidus incedebat ; quae omnia facere videbatur ut contemnendus magis quam metuendus videretur. Denique, ludimagistrum professus, pueros in trivio docebat. 7. Agathoclis tyranni genus et vita. (Just. XXII. 1.) Paucis annis interjectis Agathocles ex humili genere ad regnum Syracusarum totiusque Siciliae pervenit. Quippe in Sicilia patre figulo natus, juveniles annos omni infamiae gene- re inquinavit, latrocinia quoque exercuit. Interjecto tempore quum Syracusas concessisset, diu sine fide fuit f deinde gre- gariam militiam sortitus, non minus tunc seditiosa, quam an- tea turpi vita, in omne facinus promtissimus erat. Nam et manu strenuus, et in concionibus perfacundus habebatur. Brevi itaque centurio, ac deinceps tribunus militum factus est. Jam quum in diversis proeliis insignem fortitudinem praesti- tisset, dignus est habitus, qui in locum defuncti ducis Damas- conis sufficeretur. Turn bis occupare imperium Syracusarum voluit, bis in exilium actus est. 72 RES SICILIAE. 8. Tyrannidem Agathocles occwpat. (Just. XXII. 2.) Quum apud Murgantinos 1 exularet, ab his odio Syracusa- norum primo praetor, mox dux belli creatur. In eo bello et urbem Leontinorum 2 capit, et patriam suam Syracusas obsi- dere coepit. Sed quum videret, fortius defendi urbem, quam oppugnari, precibus per internuntios Hamilcarem exorat, ut inter se et Syracusanos pacis arbitrium suscipiat. duo inter- cedente non pax tantum Agathocli conciliatur, verum etiam praetor Syracusis constituitur. Quo facto, acceptis ab Ha- milcare quinque millibus Afrorum, potentissimos quosque ex principibus interficit, senatum trucidat, et ex plebe quoque lo- cupletissimos et promtissimos tollit. 9. Agathoclis bella cum Poenis. (Just. XXII. 3 — 6.) His ita gestis militem legit exercitumque conscribit ; quo instructus finitimas civitates, nihil hostile metuentes, ex im- proviso aggreditur. Deinde quum ad versus Poenos arma movisset, Poenique victores Syracusas obsidione cinxissent, mira prorsus audacia bellum in Africam transferre statuit. Itaque oppidan is ad obsidionis necessitatem frumento in- structs, comitibus duobus adultis filiis, Archagatho et Hera- clida, cursum in Africam direxit. duo quum venisset, uni- versas naves, consentiente exercitu, incendi jubet, ut omnes scirent, auxilio fugae ademto, 3 aut vincendum aut moriendum esse. Deinde quum omnia, quacunque ingrederentur, pros- ternerent, villas castellaque incenderent, obvius ei fuit cum triginta millibus Poenorum Hanno ; sed, proelio commisso, duo 4 de Siculis, tria millia de Poenis cum ipso duce cecidere. Hac victoria et Siculorum animi eriguntur et Poenorum fran- guntur. Castra deinde in quinto lapide a Carthagine statuit, ut vastitatem agrorum et incendia villarum de muris ipsius ur- bis specularentur. 5 10. Agathocles Poenos e Sicilia pellit. (Justin. XXII. 7, 8.) His Poenorum malis etiam deletus in Sicilia cum impera- tore exercitus accessit. Nam post profectionem Agathoclis Poeni in obsidione urbis segniores redditi, ab Antandro, fra- tre Agathoclis, occidione caesi nuntiabantur. 6 Itaque quum domi forisque eadem fortuna Carthaginiensium esset, non tributariae tantum ab his urbes, sed etiam socii reges deflcie- bant. Quorum copiis auctus, 7 Carthaginienses gravi proe- RES SICILIAE. 73 Ho superat. duo facto, tradito exercitu filio Archagatho, in Siciiiam rediit, nihil actum existimans, si amplius Syracusae obsiderentur. Nam post occisum Hamilcarem, Gisgonis fili- um, novus eo a Poenis missus exercitus fuerat. Statim igi- tur primo adventu ejus Siciliae urbes, auditis rebus, quas in Africa gesserat, certatim se ei tradunt, atque ita pulsis e Si- cilia Poenis, totius insulae imperium occupavit. In Africam deinde reversus, seditione militum excipitur. Nam stipen- diorum solutio in adventu m patris dilata a filio fuerat. Igi- tur ad concionem vocatos blandis verbis permulsit : stipendia illis dicens ab hoste quaerenda esse : communem victoria m communem praedam futuram. Sedato itaque militari tumul- tu, ad castra hostium exercitum ducit ; ibi inconsultius proe- lium committendo, majorem partem exercitus perdidit. Quum itaque in castra fugisset, militesque ob stipendium non solu- tum metueret, concubia nocte solus cum Archagatho filio profugit. Archagathus tamen, qui a patre noctis err ore 1 discesserat, a militibus comprehensus reducitur. Turn pac- tione cum hostibus facta, milites, interfectis Archagathi libe- ris, Carthaginiensibus se tradidere; Archagathus ipse ab Arcesilao, amico antea patris, occisus est. Post haec Poeni ad persequendas belli reliquias duces in Siciiiam miserunt, cum quibus Agathocles pacem aequis conditionibus fecit. 11. Agathocles moritur. (Justin. XXIII. 2.) Brevi post tempore, Agathocles, quum spe ampliandi 2 reg- ni in Italiam trajecisset, gravi morbo correptus est. Quum jam nulla spes esset, eum hoc malo liberari posse, bellum inter filium ejus nepotemque oritur, regnum jam quasi mortui vindicantes, occisoque filio, regnum nepos occupavit. Inter haec domestica mala rex moritur. Carthaginienses autem, cognitis quae in Sicilia agebantur, occasionem totius insulae occupandae datam sibi existimantes, magnis viribus 3 eo tra- jiciunt, multasque civitates subigunt. 12. Pyrrhus Siciiiam occupat et amittit. (Justin. XXIII. 3.) Eo tempore Pyrrhus, rex Epiri, adversus Romanos bellum gerebat : 4 qui imploratus a Siculis in auxilium, quum Syracu- sas venisset, multasque civitates subegisset, rex Siciliae appellatur. Post haec multa secunda proelia cum Carthagi- niensibus facit. Interjecto deinde tempore, quum legati ab Italicis sociis venissent, nuntiantes, Romanis resisti non posse. 74 DE HISPANIA. deditionemque futuram, nisi subveniat victorem exercitum in Italiam trajecit. Quo facto socii in Sicilia ab eo defecerunt, et imperium Siciliae tarn cito amisit, quam facile quaesierat. Sed nee in Italia meliore felicitate usus in Epirum revertitur. 13. Hiero, Hieroclis Jilius, imperium Siciliae adipiscitur. (Justin. XXIII. 4.) Post profectionem a Sicilia Pyrrhi, magistratus Hiero 1 crea- tur, cujus tanta moderatio fuit, ut, consentiente omnium civita- ium favore, dux adversus Carthaginienses primum, mox rex, crearetur. Hujus futurae magnitudinis multa fuerunt omina. Gluippe genitus patre Hierocle, nobili viro, a patre, quod ex ancilla natus esset, expositus erat. Sed parvulum apes multis diebus aluerunt. Ob quam rem responso aruspicum admoni- tus pater, qui regnum infanti portendi canebant, puerum rece- pit, omnique studio ad spem majestatis, quae promittebatur, 2 instituit. Eidem, in ludo inter aequales discenti, lupus, in turba puerorum repente conspectus, tabulum eripuit. Ado- lescenti quoque, prima bella ineunti, aquila in clypeo, noctua in hasta consedit. Denique adversus provocatores saepe pugnavit, semperque victor iam reportavit. A Pyrrho rege multis militaribus donis donatus est. Pulcritudo ei corporis insignis, vires quoque in homine admirabiles fuere; in alloquio blandus, in negotio Justus, in imperio moderatus, prorsus ut nihil ei regium deesse, praeter regnum, videretur. H. DE HISPANIA QUAEDAM. 1. Hispaniae descripto, (Justin. XLIV. 1.) Hispaniam veteres ab Ibero amne primum Iberiam, postea ab Hispano 3 Hispaniam cognominaverunt. Haec, inter Afri- cam et Galliam posita, Oceani freto et montibus Pyrenaeis clauditur. Sicut minor utraque terra, ita utraque fertilior. Nam neque, ut Africa, violento sole torretur, neque, ut Gallia, assiduis ventis fatigatur, sed media inter utramque in omnia frugum genera fecunda est, adeo ut non ipsis tantum incolis, verum etiam Italiae urbique Romanae cunctarum rerum abun- dantiam suppeditet. Hinc enim magna copia est frumenti, DE HISPANIA. 75 vini, mellis et olei ; nee ferri solum materia praecipua est, sed et equorum pernices greges ; nee summae tantum terrae lau- danda bona, 1 verum et abstrusorum metallorum felices divitiae. Jam lini spartique vis ingens ; minii certe nulla feracior terra. In hac cursus amnium nontorrentes rapidique, ut noceant, sed lenes, et vineis campisque irrigui, 2 plerique etiam divites auro. Uno tantum Pyrenaei montis dorso adhaeret Galliae, reliquis partibus undique mari cingitur. Salubritas coeli per omnem Hispaniam aequalis, quia aeris spiritus nulla paludum gravi nebula inficitur. Hue accedunt et marinae aurae undique- versus assidui flatus, quibus omnem pro vine iam penetrantibus, eventilato terrestri spiritu, praecipua hominibus sanitas reddi- tur. 2. Hispanorum mores. Viriathus dux. (Ibid. 2.) Corpora hominum ad inediam 3 laboremque, animi ad mor- tem parati. Bellum quam otium malunt ; si extraneus 4 deest, domi hostem quaerunt. Velocitas genti pernix, inquies ani- mus; plurimis militares equi, et arma sanguine ipso cariora. 5 Nullus in festos dies epularum apparatus. In magna tamen saeculorum serie nullus illis dux magnus, praeter Viriathum, fuit, qui annis decern Romanos varia victoria fatigavit. Cujus ea virtus et continentia fuit, ut, quum consulares exercitus fre- quenter vicerit, tantis rebus gestis non armorum, non vestis cultum, non denique victum mutaret, sed in eo habitu, quo primum bellare coepit, perseveraret ; ut quivis gregarius miles ipso imperatore opulentior videretur. 3. Gallaecorum divitiae et mores. (Just. XLIV. 3.) Pars Hispaniae,. quae Gallaecia vocatur, aeris ac plumbi uberrima; turn et minio, quod etiam vicino flumini nomen dedit, et auro quoque ditissima adeo, ut etiam aratro frequenter glebas aureas exscindant. In hujus gentis finibus sacer mons est, quern ferro violari nefas habetur : sed si quando fulgure terra prose issa est, detectum aurum, veluti dei munus, colligere permittitur. Feminae res domesticas agrorumque culturam administrant ; ipsi 6 armis et rapinis serviunt. 7 Praecipua his quidem ferri materia, nee tamen ullum apud eos telum proba- tur, quod non aut Bilbili fluvio aut Chalybe tinctum sit PART II. 8 76 RES MASSILIENSITJM. 4. Carthaginiensium in Hispania impenum. (Justin. XLIV. 5.) Mature Carthaginienses imperium Hispaniae occupavera Nam quum Gaditan^a Tyro, unde et Carthaginiensibus origo est, sacra Herculis in Hispaniam transtulissent, urbemque ibi condidissent, fmitimi incrementis novae urbis invidentes, Ga- ditanos bello lacessiverunt. Consanguineis Carthaginienses auxilium miserunt. Ibi felici expeditione et Gaditanos ab in- juria vindicaverunt, et majorem partem Hispaniae imperio suo adjecerunt. Postea quoque, hortante primae expeditionis suc- cessu, Hamilcarem imperatorem cum magna manu ad occu- pandam provinciam misere, qui, magnis rebus gestis, dum for- tunam inconsultius sequitur, in insidias deductus occiditur. Ln hujus locum gener ipsius Hasdrubal mittitur ; qui et ipse a servo Hispani cujusdam, ulciscente domini injustam necem, in- terfectus est. Major utroque Hannibal, Hamilcaris filius, suc- cessit. Hie universam Hispaniam domuit ; inde bello Roma- nis illato, Italiam per annos sexdecim variis cladibus fatigavit j quum interea Romani, missis in Hispaniam Scipionibus, primo Poenos provincia expulerunt, postea cum ipsis Hispanis gravia bella gesserunt. £j ec prius Hispani jugum potuerunt accipere, quam Caesar Augustus, perdomito orbe terrarum, victricia ad eos arma transtulit, populumque barbarum et ferum, legibus ad cultioris vitae usum traductum, in formam provinciae redegit. 1. RES MASSILIENSIUM. I. Phocaeenses Massiliam condunt. (Just. XLIII. 3.) Temporibus Tarquinii Superbi, Romanorum regis, ex Asia Phocaeensium juventus, patria profuga, Massiliam inter Li- gures 2 et feras gentes Gallorum condidit, et, dum se armis adversus Gallicam feritatem tuentur, magnas res gesserunt Duces classis Simos et Protis fuerunt. Hi regem Segobri- giorum, Nannum nomine, in cujus finibus urbem condere gestiebant, conveniunt. Forte eo die rex occupatus in ap- paratu nuptiarum Gyptis filiae erat; quam more gentis, elec- to inter epulas genero, nuptum tradere illic 3 parabat. Itaque RES MASSILIENSIUM. 77 quum ad nuptias invitati omnes proci essent, rogantur etiam Graeci hospites ad convivium. Introducta deinde virgo quum juberetur a patre aquam porrigere ei, quem virum eligeret, tunc, omissis omnibus, ad Graecos conversa, aquam Proti porrigit ; qui factus ex hospite gener, locum condendae urbis a socero accepit. Condita igitur est Massilia prope ostia Rhodani amnis, in remoto sinu, velut in angulo maris. Sed Ligures, incrementis urbis invidentes, Graecos assiduis bellis fatigabant. 1 Qui pericula propulsando in tantum 2 enituerunt, ut, victis hostibus, in captivis agris multas colonias constitu- erent. 2. Massiliensibus afinitimis struuntur insidiae. (Justin. XLIII. 4.) Ab his igitur Galli et usum vitae cultioris et agrorum cul- tus, et urbes moenibus cingere didicerunt. Tunc et legibus, non armis vivere, tunc et vitem putare, tunc olivam serere consueverunt. Mortuo rege Nanno Segobrigiorum, a quo locus condendae urbis acceptus fuerat, quum regno films ejus Comanus successisset,affirmat Ligur quidam, Massiliam, quan- doque 3 Jinitimis populis exitio futuram, in ipso ortu opprimen- dam esse. Subnectit et fabulam : canem gravidam aliquando a pastor e locum petisse precario, in quo parerct; quem quum ob- tinuisset, iterato petisse, ut sibi educare eodem inloco catulos h~ ceret; ad postremum, adultis caiulis, pastorem illam,domestico praesidio fortem* depellere non potuisse. His incitatus rex in- sidias Massiliensibus struit. Itaque solemni Floraliorum 5 die multos fortes et strenuos viros hospitii jure inurbem misit; plu- res etiam frondibus tectos vehiculis induci jussit. Ipse cum ex- ercitu in proximis montibus delitescit, ut, quum nocte portae apertae forent, 6 tempestive adesset, urbemque somno ac vino se- pultam 7 armis invaderet. Sed has insidias mulier quaedam, regis cognata, prodidit, quae Graecum adolescentem, cujus amore tenebatur, miserata formae et fortunae ejus, periculum declinare jussit. Ille rem statim ad magistratus defert ; atque ita patefactis insidiis, cuncti Ligu res comprehenduntur. duibus interfectis, insidianti regi insidiae tenduntur. Caesa sunt cum ipso rege hostium septem millia. Exinde Massilienses festis diebus portas claudere, vigilias agere, peregrinos recognos- cere, 8 ac veluti bellum habeant, urbem custodire. 78 RES MASSILIENSIUM. 3. Massiliensium bella. (Justin. XLIII. 5.) Post haec magna illis cum Liguribus, magna cum Gallis fuere bella ; quae res urbis gloriam auxit Graecorumque vir- tatem celebrem inter finitimos reddidit. Carthaginiensium quo- que exercitus, quum bellum, captis piscatorum navibus, ortum esset, saepe fuderunt, pacemque victis dederunt ; cum His- panis amicitiam junxerunt; cum Romanis prope ab initio conditae urbis foedu?summafldecustodierunt,auxiliisquem omni- bus bellis industrie socios juverunt. Quae res illis et virium fiduciam auxit, et pacem ab hostibus praestitit. 4. Finitimis impetum in eos facientibus, deorum cur a serva?i- tur. (Ibid.) Quum igitur Massilia fama rerum gestarum, et abundantia opum, et virium gloria floreret, repente finitimi populi ad no- men Massiliensium 1 del end um, veluti ad commune exstinguen- dum incendium, concurrunt. Dux consensu omnium Catu- mandus regulus eligitur, qui, quum magno exercitu lectissi- morum virorum urbem hostium obsideret, per quietem specie torvae mulieris, quae se deam dicebat, exterritus, ultro pacem cum Massiliensibus fecit ; petitoque, 2 ut intrare illi in urbem et deos eorum adorare liceret, quum in arc em Minervae venisset, conspecto simulacro deae, quam per quietem viderat, repente exclamat, illam esse, quae se nocte exterruisset ; illam, quae recedere ab obsidione jussisset, gratulatusque Massiliensibus, quod animadverteret, eos ad curam deorum immortalium perti- nere, 3 torque aureo donata dea, in perpetuum amicitiam cum Massiliensibus junxit. Parta pace et securitate fundata legati Massiliensium, revertentes a Delphis, quo missi munera Apol- lini tulerant, audierunt urbem Romanam a Gallis captam in- censamque. 4 Quam rem domi nuntiatam publico funere 5 Massilienses prosecuti sunt ; aurumque et argentum publicum privatumque contulerunt, ad explendum pondus Gallis, a qui- bus redemtam pacem cognoverant. Ob quod meritum et im- munitas illis decreta et locus spectaeulorum in senatu datus et foedus aequo jure percussum est. BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. 1. Cicero puer. Marcus Tullius Cicero natus est Arpini, U. C. ann. DCXLVIL, matre Helvia, ex honesta et nobili gente prog- nata, patre, Equite Romano, qui in amoenissima ad Arpinum regione habebat praedium, a majoribus acceptum. Ibi ado- levit et educatus est Cicero. Pater ejus, quum bene perspi- ceret, quanta m vim in omnem vitam haberet recte instituta liberorum educatio, mature filios optimis praeceptoribus eru- diendos tradidit. Jam quum Tullius, in quo alacre ingenium cum eximia assiduitate conjunctum mature elucescebat, bona in litterarum studiis incrementa cepisset, a patre Romam mis- sus est, ubi celeberrimorum Graecorum scholis interesset. Quod quidem tanto successu tantaque cum praeceptorum, turn caeterorum discipulorum, admiratione factum est, ut, quum fama de insigni Ciceronis ingenio et doctrina ad alios quoque manasset, non pauci, qui ejus videndi et audiendi gratia scholas adirent, reperti fuisse dicantur. Idem, quum forte eodem tem- pore Romae commoraretur Graecus quidam, Archias, poetica facultate excellens, familiaritatem cum eo junxit, ejusque prae- ceptis et exemplo ita profecit, ut ipse turn carmen, Pontius Glaucus inscriptum, multa arte componeret. 2. Cicero adolescens. Sic educatus et omni litterarum genere egregie instructus decimum sextum aetatis annum agebat Cicero. Mos fuit apud Romanos, ut ii, qui hunc aetatis annum consecuti es* sent, toga virili induta, in forum prodirent, ibique populi con- cionibus, judiciis et orationibus, quibus publicae causae de- fenderentur, adessent. Praeterea juvenes Romani, ut atten* 8* 80 BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. tius ad ea, quae e re sua essent, animos adverterent, senatori cuidam nobiliori, cujus nutu et auctoritate regerentur eorum studia, commendari solebant. Cicero igitur, toga virili sum- ta, a patre deductus est ad CI. Mucium Scaevolam augurem, tarn rerum publicarum et civilium scientia, quam ingenio et doctrina, longe praestantissimum. Quern quidem quum Ci- cero, quod adolescentes honoris causa solebant facere, dedu- ceret in forum, reduceretque, nee unquam ab ejus latere dis- cederet ; non solum consilia, quae rogatus ille dabat, cupide arripiebat et animo recondebat, sed etiam vel commode, vel acute, vel prudenter ab eo dicta et disputata diligenter me- moriae mandabat. Hinc factum est, ut brevi tempore et le- gum, et omnium, quae a bono causarum patrono exiguntur, cognitionem sibi pararet accuratissimam. Sed quum nulla re magis ad summos in republica honores viam muniri posse intelligent, quam arte dicendi et eloquentia, toto animo in ejus studium incubuit ; in quo quidem ita versatus est, ut non solum eos, qui in foro et judiciis causas perorarent, studiose sectaretur, sed privatim quoque, tarn graecas orationes in la- tin am linguam vertendo, quam, quae ipse commentatus esset, declamando, diligentissime se exerceret. At ne in hoc qui- dem exercitationis genere acquievit. Nam eodem tempore non solum carmina, quibus Scaevolam et Atticum miriflce delectatos esse legimus, conscripsit, sed etiam philosophiae, Phaedro Epicureo inprimis duce, operam dedit 3. Cicero miles. Postquam juvenes Romani assidua in rebus forensibus ex- ercitatione, et vario officiorum genere, senatus populique fa- vorem atque gratiam sibi collegerant, turn, ut foris pariter ac domi de republica bene merere discerent, togam cum sago mutare, sive castra sequi, et virtutis bellicae documenta ede- re, debebant. Itaque Cicero, ut faceret et tentaret omnia, quibus in republica ad summos honores enitendum erat, mi- litaris quoque artis scientiam sibi parare constituit. Nee de- erat ei ad hanc rem occasio. Saeviente enim turn bello So- ciali sive Marsico, quum consul Pompejus Strabo, Pompeji Magni pater, exercitum duceret contra hostiles copias, facile ab eo, ut in ejus comitatu sibi esse liceret, impetravit. In quo quidem bello, quamvis ad pacis magis, quam ad belli artes, natus esse videbatur Cicero, tamen nulli strenui mi- iitis defuit officio, et omnino ita se gessit, ut bellicae quoque virtutis laudem inde referret. BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. 81 4. Cicero post militiam in urbem reversus. Quum rerum publicarum status graviter turn concuteretur Sullae et Marii certaminibus, Cicero, ab omni partium stu- dio alienus, oratoribus, qui turn excellebant, vacabat, vel ipse cogitata mentis litteris mandabat. Sed multum ille in hac re discrepabat a nostrae aetatis hominum ingenio. Non enim protrusit et evulgavit statim, quae juvenis litteris consignave- rat, sed ad maturiorem aetatem reposuit, et, quae minus turn probarentur ejus judicio, aut emendavit, aut plane delevit. Ad oratores autem, quorum exemplo et disciplina adjuta turn imprimis sunt Ciceronis studia, pertinent Philo Academic us et Molo Rhodius, Mithridatis furore atque violentia cum mul- tis aliis e Graecia exacti. His quidem et Diodoto Stoico (quern recepit adeo in domum suam) eo impensius dedit ope- ram, quo major ei inter Romanos oratores eminendi fuit cu- piditas. Accenderat inprimis Ciceronis studia exemplum Hortensii, omnium oratorum, qui turn Romae florebant, elo- quentissimi. Hunc igitur tanto animi ardore aemulatus est, ut brevi tempore non aequaret tantum ejus laudem, sed etiam superaret. 5. Cicero in causa publica primum orator prodit. Cicero, viginti et sex annos natus, postquam in privatis causis jam pluribus operam suam commodaverat, nunc in publica causa eloquentiae suae copias expromendi occasio- nem nactus est. Nam quum Roscium quendam ex Ameria, parricidii accusatum, ob Chrysogoni, qui in ejus adversariis fuit, potentiam nemo defender e auderef; tanta eloquentiae vi et animi libertate eum defendit Cicero, ut jam turn in arte dicendi nullus ei par esse videretur. Ipse Cicero saepius magna cum animi voluptate hujus orationis et partae sibi per earn laudis meminit, quamvis idem, se nimium passim in hac oratione juvenili fervori indulsisse et fines, intra quos contineri debuisset, transiluisse, in maturiore aetate constitutus haud dissimulat. 6. Cicero peregrinatur. Anno post ad corporis male affecti valetudinem reficien- dam Cicero in Asiam profectus est. Quum primum Athenas venisset, adeo hujus urbis commodis et opportunitatibus cap- tus est, ut per sex menses ibi commoraretur. Nihil autem 82 BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. opportunius et jucundius in hac ceiebratissima Musarum sedc obtingere potuit Ciceroni nostro, quam quod ei cum Antiocho, philosopho Academico, non versari tantum, sed etiam apud euni habitare liceret. Sic enim nactus fuerat non solum ami- cura, quocum familiariter viveret, sed etiam magistrum, ad cujus praecepta philosophiae studia moderari posset. Ad vi- tae jucunditatem, qua Cicero Athenis fruebatur, multum con- ferebat Pomponii Attici, veteris amici et aequalis, quern ibi con- venerat, consuetudo ; quae quidem ita turn aucta et confirmata est, ut per totam reliquam vitarn alter alteri exsisteret amicis- simus. Eodem tempore apud Demetrium Syrum, veterem et haud ignobilem dicendi magistrum, studiose Noster in arte rhetorica se exercuit. 7. Cicero Asiam peragrat. Athenis relictis Cicero iter flexit in Asiam, ibique cum principibus oratoribus, ad quos se applicaverat, Menippo Stra- tonicensi, Dionysio Magnete, Aeschylo Cnidio, Xenocle Adra- mytteo et aliis versatus est et nobilissimas Asiae urbes per- agravit. Delatus deniqueestRhodum, ubi, quern jam Romae audiverat, Moloni denuo operam dedit. Insignes, quos Cicero in arte dicendi inter ea fecerat, progresses mirabatur quidem Molo, sed idem vitia, quae vitanda essent oratori bono et gravi, libere ei indicavit. Nam quum res, quas Noster in orationibus describendas sibi sumserat, nimia verborum copia exaggeraret, et sententiarum lumina ingenii ostentandi causa nimis coacer- varet ; human iter eum monuit Molo, ut hunc juvenilem im- petum reprimere, et, quae redundarent, quasi extra ripas difflu- entia, coercere studeret. Cujus quidem praecepti veritatem se bene jam turn percepisse, ipse grato animo profitetur. — Posido- nium quoque, philosophum, qui Rhodi erat, diligenter audivit, eumque in philosophiae studio ducem adhibuit. . 8. Cicero ex peregrinatione redux in urbem f actus. Biennio post quum Cicero Romam se recepisset, ibi, sicut ante peregrinationem, in foro versari atque causas perorare coepit. Ad eos, quorum causas turn Ciceronem defendisse constat, pertinet Roscius Comoedus, vir tarn arte histrionica, quam ingenio et aliarum virtutum laude florentissimus. Q,uo crebrior autem causarum dicendarum oblatafuit Ciceroni oc- casio, eo luculentius exsplendescere coepit ejus fama atque BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. 83 gloria, et eo magis ad summos honores consequendos via ei aperta atque munita est. 9. Cicero Quaestor in Sicilia. Quum Cicero trigesimum primum aetatis annum ageret, quo anno secundum leges Romanas magistratum ei capessere licebat, ab omnibus tribubus sine ulla sunragiorum varietate Quaestor creatus est. Jam vero quum creati Quaestores de provincia, quam quisque administraret, sortiri solerent, sorti- tione facta evenit Nostro Sicilia. Profectus igitur in provin- ciam tanta diligentia tantaque prudentia omnes ac singulas demandati sibi muneris partes explevit, ut non solum senatus populique Romani favorem et gratiam, sed etiam Siculorum amorem atque benevolentiam sibi conciliaret. Romanis qui- dem, frumenti penuria et caritate hoc anno laborantibus, com- meatu ex Sicilia subvecto egregie prospexit ; Siculis vero tarn mitem, comem, humanum et officiosum se praebuit, ut dece- dentem ex provincia inauditis, ut ipse testatur, honoribus orna- rent, et, quocunque modo possent, gratum animum ei declara- rent. — Caeterum quicquid temporis, a publicis negotiis vacui, ei datum fuit in Sicilia, id exercitationibus, ad artem dicendi spectantibus, sacra vit. 10. Cicero sepulchrum Archimedis investigate Priusquam Cicero ex Sicilia decederet, totam insulam per- agrare, et, quicquid rerum memorabilium ibi reperiretur, cog- noscere et oculis usurpare constituit. Quum Syracusis esset, principes quosdam, quibus ducibus in celeberrima ilia urbe lustranda utebatur, ut sibi Archimedis sepulchrum monstra- rent, rogavit. Illi quidem, se nihil plane unquam de Archime- dis sepulchro inaudivisse ajebant, imo, ilium Syracusis sepul- tum esse, omnino negabant. At Cicero, quum ei succurrerent versus quidam, Archimedis sepulchro inscripti, qui sphaeram cum cylindro in summo sepulchro positam esse declarabant, ab mvestigandi studio haud abstitit. Delatus igitur in locum, ubi magna veterum sepulchro rum frequentia fuit, quum omnia oculis coilustrasset, ecce ! animadvertit columellam, non mul- tum e dumis et vepribus eminentem, in qua sphaerae et cylin- dri figura conspiciebatur. Statim locum circa columellam falcibus purgari et aperiri jubet ; ace edit ad columellam, et ipsos illos versus, quos memoria tenebat, adversae basi inscrip- tos invenit. 84 BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES: 11. Cicero e Sicilia Romam reversus. Cicero, Quaestoris munere insigni laude perfunctus, e Si- cilia rediit Romam, gravissimis turn bell is pressam et disten- tarn. Ibi per quinque annos in causis dicendis ita excelluit, ut inter omnes causarum patronos et esset et haberetur prin- ceps. Jam vero quum ad earn aetatem pervenisset, (triginta et septem annos turn natus erat,) quae praestituta fuit aedilita- tem vel praeturam petituris, nomen suum inter candidatos aedilitatis professus est eo successu, ut, praelatus caeteris can- didatus omnibus, uno ore omnium Aedilis Curulis crearetur. 12. Cicero V err em accusat. Priusquam aedilitatem adibat Cicero, opportuna, qua summi oratoris artem ostenderet, oblata ei est occasio Verris accu- sations Homo iste, qui primum Quaestor, turn Praetor per tres deinceps annos in Sicilia fuerat, tanta avaritia et impu- dentia non privata tantum, sed etiam publica bona, diripuerat, ut Siculi, inaudita impudentia ab isto spoliati et expilati, diem ei Romae dicere constituerent. Quo magis autem illi jam olimnon solum summum Ciceronis in causis dicendis ingenium et eloquentiam, sed etiam insignem ejus animi integritatem, humanitatem et benevolentiam perspexerant, eo vehementius nunc eum rogabant, ut accusationem contra Verrem suscipe- ret. Nee defuit ille eorum precibus. Imo nefandam, qua in Siculorum bona grassatus fuerat Verres, avantiam tanta orationis gravitate et animi libertate in judicio perstrinxit et ante omnium oculos posuit, ut iste, argumentorum vi convic- tus, sponte in exilium, ubi reliquam vitae partem transegit, abiret. 13. Cicero Aedilis Praetor. Cicero, aedilitatem ingressus, solemnem ilium morem, quo munera, sive ludos populo edere solebant novi Aediles, haud neglexit quid em, sed in eorum sumtibus faciendis sapienter modum tenuit, honestiorem rationem, qua populi gratiam et amor em sibi conciliaret, secutus. Nam, quum populus turn premeretur annonae caritate, splendidissima a Siculis sibi oblata munera impendebat eo, ut viliore annona veniret pre- tio. Quo quidem honesto liberalique studio populi in Cicero- nem favor adeo auctus est, ut, quum post aedilitatem Prae- BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. 85 oris munus peteret, inter octo Praetores, qui creabantur, prae multis aliis competitoribus totius populi suffragiis primus crearetur. Nee vana fuit populi de Ciceronis praetura ex- spectatio. Nam sicut summam diligentiam, humanitatem, prudentiam et honestatem in quaesturae aedilitatisque ob- eundis officiis probaverat, ita in Praetor is munere gerendo summae justitiae, aequitatis, sanctitatis et temperantiae laude excelluit. Dum Praetor erat Cicero, cum alias orationes habuit, turn inprimis orationem pro Lege Manilia. Nam quum Manilius, tribunus plebis, legem rogasset, qua Pompejo summum belli Mithridatici imperium decerneretur ; Cicero in oratione ilia Pompeji virtutes, summo duci proprias, tanta ubertate, gravitate atque elegantia descripsit et expos uit, ut, faciendum omnino esse, quod in lege Manilia suaderetur, om- nes ac singuli judicarent. 14. Cicero post Praeturam. Praetura perfunctis provincia, quam Propraetores admims- trarent, decerni solebat. Sed Cicero, neque divitiarum in provincia parandarum, neque rerum foris gerendarum admo- dum cupidus, detrectata provincia, Romae manere, et ibi re- rum civilium scientiae et earum artium, quibus viam ad con- sulatum sibi aperiret, operam navare maluit. Itaque per duos post praeturam annos, (tantum enim temporis a pnetura usque ad consulatus petitionem intercedere debebat,) quolibet officio- rum genere populi favor em colligere, et hujus collecti favoris aura vela quasi sua ita implere studuit, ut fieri non posset, quin metam, h. e. consulatum, secundo cursu attingeret. 15. Cicero Consul. Cicero igitur, tanto studio tantaque virtutum laude ad sum- mos honores grassatus, aetatis anno quadragesimo tertio, quo secundum leges consulatum peti licebat, non tabellis, quibus alias suffragia in comitiis Consularibus dari solebant, sed vo- ce universi populi Romani honorificentissime Consul creatus, et sex aliis competitoribus, in quibus L. Sergius Catilina fuit, praelatus est. Consulatum gerere incipienti negotium facesse- bat P. Rullus, tribunus plebis, homo seditiosus, qui, dam legis agrariae rogationem, veterem istam gravissimarum discordia- rum causam, agitabat, non parum reipublicae infestus fieri coepit. Sed Cicero perniciosos Rulli conatus tribus oratio- nibus agrariis tanta sententiarum vi et gravitate repressit at- 86 BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. que retudit, ut ipse populus legi tarn populari, pauperiorum magis, quam universae reipublicae commodis respondenti forti- ter resisteret. 16. Cicero detecta et compressa Caiilinae conjuratione servat rempublicam. L. Sergius Catilina, quern inter consulatus competitores fuisse modo commemoravimus, quum spe consulatus conse- quendi se dejectum videret, obnixe faciebat omnia, ut proxi- mis certe comitiis obtineret, quod frustra adhuc petierat. Sed Cicero, quum praeciperet animo, quantum malorum ab in> mensa Catilinae libidine dominandique cupiditate reipublicae immineret, nefandas artes atque callida consilia, quibus ille consulatum adfectabat, eludere atque irrita reddere studuit. Hinc tanta in Ciceronem accensus est ira Catilina, ut fere palam illi mortem minaretur. Et vere ipso die comitiali, quern caedi destinaverat, perpetraturus fuisset illud facinus, nisi Cicero re comperta sibi providisset et firmissimo se con- tra vim sibi paratam munivisset praesidio. Itaque quum lo- ricatus et fortissimorum virorum cohorte stipatus in Campum Marti um prodiisset, Catilina non solum a vi facienda prohibi- tus, sed etiam a consulatu, quern appetebat, repulsus est. Sed ne sic quidem a proposito deterritus est. Vi enim et ar- mis consecuturus, quod arte et consilio consequi non potuerat, sociis, in do.num Leccae cujusdam convocatis, rationem, qua ferro ignique rerum potirentur, descripsit atque proposuit. Ante omnia autem consilio Ciceronem e medio tollendi intentus fuit. Sed frustra fuerunt, quas Ciceronis vitae ^truxerat, insi- diae! frustra bellici ab uno conjuratorum, Manlio, in Etruria contra patriam facti apparatus ! frustra omnia, quae Catilina cum conjuratis inierat, consilia ! Ne multa ! unius Ciceronis prudentia et vigilantia gravissima calamitas a bonorum capi- tibus et ab universa civitate depulsa est. 17. Cicero vir Consularis Cicero, postquam consulatu, tanta laude et gloria gesto abierat, vir consularis inter principes senatores, h. e. inter eos, qui primum in senatu rogarentur sententiam, locum ob- tinere, et in urbe publicae saluti invigilare maluit, quam Proconsul in provinciam sibi decretam discedere. Primum quidem misere vexabatur ab adversariis, nimiam inprimis po- testatem, qua ille Consul indicta causa cives supplicio afTe- cisset, in crimen vocantibus. Contra hos igitur, inprimis BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. 87 contra Metellum, egregie se defendit, et tela in se conjecta retudit. Nee de populi, quo fruebatur, favore quicquam de- tractum estadversariorum criminatione et invidia. Bello enim cum nonnullis gentibus Gallicis exorto, (V. C. DCXCIII.) quum inter legatos, qui quietos adhuc populos a bello dehor- tatum mitterentur, primus sorte electus esset Cicero; nullo modo vigilantissimum hunc publicae salutis custodem ex urbe mittendum esse, universus populus judicavit. 18. Cicero scriptor el poeta. Eo fere tempore de gravioris momenti rebus in consulatu a se gestis, scripsit commentarios, et quidem oratione graeca, ad Isocratis scribendi genus conformata et composita. Hos commentarios non solum per Atticum siium, ad quern eos miserat, in Graecia vulgari cupiebat, sed eosdem communi- cavit cum Posidonio Rhodio, rogans eum, ut de iisdem rebus pulchrius quid et uberius scriberet. At Posidonius, se per- lectis illis commentariis magis deterritum esse respondebat, quam ut simile quid de illis rebus moliri auderet. Unde fa- cile, quanta Ciceroni in graece scribendi arte fuerit facultas atque peritia, intelligi potest. Post aliquod tempus latino quoque carmine rerum a se gestarum historiam complexus est ; quod opus interjecto demum aliquo tempore evulgavit. Paulo post, ut specimen ederet de ea, quam in rebus publi- cis et civilibus sibi parasset, peritia atque prudentia, potiores, quas Consul habuit, orationes, sub titulo Consulates, exire atque in vulgus emanare jussit. Sub eadem tempora edidit Arati, poetae Graeci, carmen de Sideribus, quod juvenis in latinum sermonem converterat. 19. Cicero sponte in exsilium abit P. Clodius, nobili loco natus, sed ferox et procax adoles- cens, quum per Ciceronem inprimis in lucem protracta es- sent occulta ejus nagitia, tantam in eum concepit iram animo, ut ea non nisi illius ruina atque pernicie expiari posse vide- retur. Fraude igitur et malis artibus tribunus plebis factus, (quum enim patricius esset, in gentem plebejam, ut sic jus tribunatus petendi adipisceretur, se adoptandum curaverat,) rogavit legem, qua ei, qui civem Romanum, non populi ju- dicio damnatnm, supplicio affecisset, aqua et igni interdicere- tur. Aperte hac lege petebatur Cieero, qui de quibusdam Catilinae conjuratis, haud populi judicio damnatis, supplici- um sumserat. Itaque Cicero, ut, populi miseratione mota, PART II. 9 88 BREVIS E CICERONIS VITA NARRATIONES. poenam in lege ista constitutam a se amoliretur, sordidatus, ut reus, per vias incedebat, adolescentibus eum ex omni no- bilitate plus viginti millibus comitantibus. Q,uin ipse sena- tus pro Cicerone deprecabatur. Sed quum neque senatus, neque nobilium, neque populi studiis quicquam effici posset apud consul es, Pisonem et Gabinium, in Clodii partem in« clinantes ; sponte ille solum vertere constituit. Verum enim vero ne sic quidem Clodii ira deferbuit. Nam quum in ip- sum Ciceronem saevire non posset, in absentis domum et vil- las incendio saeviit. 20. Cicero exsul. Quum Cicero in exsilium abiret, primum iter dirigebat in Siciliam, turn Brundusium et inde in Graeciam, ubi navem ad Dyrrhachium appulit. Inde se contulit Thessalonicam in Macedonia, ubi a Cn. Plancio admodum benigne exceptus et quovis humanitatis et liberalitatis genere per septem men- ses ornatus et cumulatus est. Interea Romae totus fere po pulus ingenti desiderio flagitare coepit Ciceronis reditum Post acerrima igitur, quibus senatus populusque Romanus contra Clodium exsurrexerant, certamina, Cicero tandem se- cundum peculiarem legem, a Lentulo rogatam, et insigni po- puli favore jussam, revocatus est in patriam. Nihil autem per totam vitam Ciceroni itinere, quo in patriam rediit, acci- dit jucundius. Quocunque enim veniebat, voces ei acclama- bantur laetissimae, et, quum ipsi urbi propior factus esset, omnes fere incolae obviam ei ruebant, et suam de ejus reditu laetitiam faustissimis declarabant significationibus. 21. Cicero post reditum ex exsilio. Cicero, quum in urbem rediisset, sicuti statim domos vil lasque suas, nefario scelere a Clodio direptas atque dirutas reflciendas atque restituendas curavit, ita pristinum de re- publica et aliis bene merendi studium retractare et de integro exercere coepit. Quicunque eum consuleret, vel ejus in causa aliqua patrocinium peteret, hunc tarn consilio suo, quam eloquentia sustentavit, et tutum ab injuria praestitit. Gtuinquaginta et quatuor annos natus in Collegium Augurum adoptatus est. Paulo post P. Clodius, Ciceroni infestissi- mus, in fortuito concursu a Milone interfectus est. Defen- debat quidem Cicero accusatum de hac caede Milonem, sed ejus eloquentiam adeo pervincebat et obtundebat ferox et incondita Clodii sociorum vociferatio, ut, quo minus in exsi- BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. 89 lium exigeretur Milo, haud impedire posset. Ciceronis, quae adhuc exstat, pro Milone oratio, scripta demum est turn, quum is jam exsul viveret Massiliae. 22. Cicero Proconsul in provinciam proficiscitur. Cicero, ut supra commemoravimus, repudiavit, quam post consulatum statim administraret, provinciam. Sed duodecim ferme annis post ex senatusconsulto provinciae Ciliciae et fini- timis locis Proconsul praeesse jussus est. tiuum in provinciam proficisceretur, et ad Ephesum in terram escenderet, ingens Graecorum, tantum virum videre gestientium, undiqueconfluxit copia. Inde properavit in provinciam, ubi, quum variis rebus melius rectiusque constituendis egregiam dedisset operam, tanto successu contra Parthos dimicavit, ut non solum Impe- ratoris nomine ornaretur, sed in ejus honorem etiam suppli- catio Romae decerneretur. Exacto anno exprovincia, Quaes- tori Coelio tradita, Romam decessit. 23. Ciceronis post reditum ex provincia studia. Cicero, in urbem ex provincia redux, suavissime quidem afficiebatur insigni illo, quo totus populus Romanus eum ac- cipiebat, favore et observantia, sed ejusdem simul animus rerum, quae turn Romae movebantur, consideratione graviter perturbabatur. Tantae enim inter Julium Caesarem et Pom- pejum ortae erant inimicitiae, ut res non nisi bello dirimi posse videretur. Cicero quidem studiose et obnixe faciebat omnia, ut utrumque inter se reconciliaret, et a belli civilis calamitatibus deterreret ; sed quum neutrum ad pacem in- eundam permovere posset, Pompeji partes amplexus cum op- timatum exercitu in Graeciam profectus est. Mox in campis Pharsalicis commissum est memorabile illud proelium, non exercitui tantum Pompeji, sed ipsi quoque, paulo post occiso, funestissimum. Cicero igitur prudenter reditum acceleravit in Italiam, ubi, omni rerum publicarum cura ex animo dimis- sa, sibi et litteris vivere constituit. Turn primum rhetoricam et philosophiam latinae orationis luce illustrare coepit, scrip- sitque cum alia, turn Partitiones Oratorias ; Brutum sive de claris oratoribus ; tres libros de Orator e ; Catonem sive Lau- dem M. Catoms XJticensis. — Sexaginta et duos annos natus de filiae dilectissimae, Tulliae, morte dolorem suscepit longe acerbissimum. Primum quidem dolor ille omnia sapientiae praecepta ex ejus pectore excussisse videbatur, sed deinde, quum sensim sensimque eum ferre didicisset, conscripsit li- 90 BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES. brum de Consolatione, qui tamen, quod valde dolendum, tern- poris injuria nobis ereptus est. Nam liber ille, qui sub hoc nomine in quibusdam Ciceronis editionibus exhibetur, satis aperte alienam manum prodit. Eodem fere tempore plura, quae ad philosophiam spectant, commentatus est, e quibus quinque libri de Finibus bonorum et malorum et totidem Tus- culanarum Quaestionum ad nostra tempora propagati sunt. 24. Cicero post caedem Caesaris. Caesare interfecto, Cicero cum ejus interfectoribus, a quo- rum societate et consiliis prudenter adhuc refugerat, se con- tulit in Capitolium. Post tres dies, quum inde descendisset, venit in senatum, et, quicquid ad pacem quietemque ser van- dam conferre videretur, gravi oratione suasit et proposuit. Sperans igitur, fore, ut eorum, quae suasisset, a senatu po- puloque haberetur ratio, secessit ex urbe in Tusculanum suum, ibique fessus pertaesusque publicarum curarum omne tempus in litterarum studiis contrivit. Ad ea, quae litteris consignavit in otio illo rusticano, referendi sunt libri: de Natura Deorum ; de Divinatione ; de Senectute ; de Amici- tia; de Officiis. 25. Cicero Antonii lacessitur insolentia. Quumnovi motus Romae concitarentur, Cicero imminentem tempestatem itinere, quod in Graeciam facturus erat, efTugere tentavit. Sed idem deinde, praesentia sua fortasse motus istos componi posse ratus, ex itinere jam incepto Romam regressus est. Vix autem eo venerat, quum insolenter et contumeliose trac- taretur a consule Antonio. Quod quidem tarn aegre tulit Cice- ro, ut in prima Oratione Philippica graviter in consulis insolen- tiam et inhumanitatem invectus de moderatione erga se adhi- benda ageret. Sed tantum abfuit, ut haec oratio mitigaret mu- taretque Antonii animum, ut public e nunc se Ciceronis inimi- cum profiteretur. Turn Cicero ex urbe in villam suam ad Nea- polin se recepit, ibique secundam orationem Philippicam, in qua omne virus acerbitatis in Antonium efTudisse videtur, com- posuit. Sed brevi tempore post quum Antonius, ut Dec. Brutum e Gallia Cisalpina pelleret, ex urbe profectus esset, Cicero, ut, hac liberius agendi occasione usus, labefactato liberae rei- publicae statui, quae posset, fulcra subderet, celeri pede Ro- mam reversus est. Et vere paulo post, Antonio ad Mutinam victo, nova spes liberae reipublicae affulgere coepit ; sed in breve tantum tempus. Octaviano enim et Q,. Pedio consuli- BREVES E CICERONIS VITA NARRATIONES 91 bus notissimus iste triumviratus inter Antonium, Octavianum et Lepidum in quinque annos junctus atque constitutus est, eo consilio, ut pari potestate conjunctim imperium exercerent, et liberae reipublicae defensores, inprimis Ciceronem, e medio tollerent. 26, Cicero occiditur. Cicero jam expers publicarum curarum et toto ammo in lit- terarum studiis defixus in Tusculano suo delitescebat, quum, se inter proscriptos relatum esse, audiret. Q,uo nuntio primum quidem ejus animus adeo perculsus est, ut inops consilii modo hue modo illuc fugere tentaret ; dein, quurn paululum se re- cepisset ejus animus, eapto consilio cum vetere amico Bruto se conjungendi, navem, qua in Macedonian! veheretur, con- scendit. Verum enim vero ne in hoc quidem exsequendo per- stitit consilio. Nam quum subiret eum cogitatio, se honestius in patria vitam depositurum esse, nave ad Cajetam appulsa in villain suam Formianam se contulit. Ibi placide aliquamdiu dormientem servi, qui procul manum militum, dominum exqui- rentium, conspexerant, e somno excitabant, eumque parti m vi, partim precibus, in lectica collocatum, ut vitae periculo eripe- rent, littus versus portabant. Sed in media via opprimebantur ab Antonii militibus. Cicero, quum intelligeret, se periculum effugere non posse, lecticam deponi jussit. Mox, conspecto horum militum duce, Popilio Laenate, novam salutis spem con- cepit animo. Hunc enim, quern aliquando in causa capitali a supplicio liberaverat, vix tarn inhuman um fore existimabat, ut ei vitam sustineret eripere, cui suam debebat. Sed ille veteris beneficii immemor caput et manum dextram Ciceroni vel ipse detruncavit, vel milites suos detruncare jussit, et utrumque, ut perpetratae caedis mercedem acciperet, Romam ad Antonium deportavit. Turn Antonii uxor, Fulvia, ira et furore abrepta* summi oratoris linguam acu perfodit ; Antonius autem Cice- ronis caput atque manum, tanquam tropaeum aliquod, publico in Rostris conspectui hominum exponi jussit 9* 92 CAPUT PRIMUM. CAPUT PRIMUM. NARRATIONES BREVIORES EX CICERONIS OPERIBUS EX- CERPTAE. 1. Verae divitiae. 1. Nunquam ego bona perdidisse dicam, si qui pecus aut supellectilem amiserit ; neque non laudabo sapientem ilium, Biantem, qui numeratur in septem ; cujus quum patriam Pri- enen cepisset hostis, caeterique ita fugerent, ut multa de suis rebus secum asportarent, quum esset admonitus a quodam, ut idem ipse faceret : Ego vero, inquit, facio ; nam omnia mea porto m,ecum. Ille haec ludibria fortunae, ne sua quidem puta- vit, quae nos appellamus etiam bona. (Paradoxa c. 1.) 2. Socrates in pompa quum magna vis auri argentique fer- retur, quam multa non desidero, inquit. (Tusc. Q,u. V. 32.) 3. Xenocrates, quum legati ab Alexandro quinquaginta ei talenta attulissent, quae erat pecunia temporibus illis, Athenis praesertim, maxima, abduxit legatos ad coenam in Acade- miam : iis apposuit tantum, quod satis esset, nullo apparatu. Q,uum postridie rogarent eum, cui numerari juberet, quid? vos hesterna, inquit, coenulanon intellexistis, me pecunia none gere? Gluos quum tristiores vidisset, triginta minas accepit, ne asper- nari regis liberalitatem videretur. (Tusc. Q,u. V. 32.) 4. At vero Diogenes liberius, ut Cynicus,Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset, nunc quidem paululum, inquit, a sole! Offecerat videlicet apricanti. (Tusc. Q,u. V. 32.) 5. Et hie quidem disputare solebat, quanto regem Persarum vita fortunaque superaret ; sibi nihil deesse ; illi nihil satis un- quam fore ; se ejus voluptates non desiderare, quibus nunquam satiari ille posset; suaseum consequi nullo modo posse. (Tusc. Qu. V. 32.) 6. Themistocles quum consuleretur, utrum bono viro pau- peri, an minus probato diviti filiam collocaret, ego, inquit, mala virum qui pecunia egeat, quam pecuniam quae viro. (De Offic. II. 20.) II. Sapientiae praestantia. 1. Xenocratem ferunt, nobilem imprimis philosophum, quum quaereretur ex eo, quid adsequerentur ejus discipuli. NARRATIONES BREVIORES. 93 respondisse, ut id sua sponte facerent, quod cogerentur facere legibus. (De Republ. I. 2.) 2. Eleus Hippias quum Olympiam venisset, maxima ilia quinquennali celebritate ludorum, gloriatus est, cuncta paene audiente Graecia, nihil esse ulla in arte rerum omnium, quod ipse nesciret, nee solum has artes, quibus liberales doctrinae atque ingenuae continerentur, geometriam, musicam, littera- rum cognitionem et poetarum, atque ilia, quae de naturis re- rum, quae de hominum moribus, quae de republica diceren- tur, sed annulum, quern haberet, pallium, quo amictus, soc- cos, quibus indutus esset, sesua manu confecisse. (De Ora- tor. III. 32.) 3. Scipioni interroganti Laelium, quid 1 Laeli, turn quum tu es iratus, permitiis illi iracundiae dominatum animi tui ? Non mehercule, respondit ille, sed imitor Archytam ilium Ta- rentinum, qui quum ad villam venisset, et omnia aliter offen- disset ac jusserat, te infelicem, inquit villico, quern necassem jam verberibus, nisi iratus essem. (De Republ. I. 38.) 4. Publium Scipionem, eum, qui primus Africanus appel- latus est, dicere solitum scripsit Cato, qui fuit fere ejus aequa- lis, nunquam se minus otiosum esse, quam quum otiosus esset. Magnifica vero vox et sapiente digna, quae declarat, ilium et in otio de negotiis cogitare, et in solitudine secum loqui soli- tum ; ut neque cessaret unquam, et interdum colloquio alteri- us non egeret. Itaque duae res, quae languorem afFerunt caeteris, ilium acuebanr, otium et solitudo. (De Offic. III. i ) . 5. Diogenes Cynicus projici se jussit inhumatum. Turn amici : volucribusne et feris? Minime vero, inquit ; sedbacil- lum propter me, quo abigam, ponitote. Qui poteris? illi ; non enim senties. Quid mihi igitur ferarum laniatus oberit, nihil sentienti? (Q,u. Tusc. I. 43.) 6. Praeclare Anaxagoras ; qui quum Lampsaci moreretur, quaerentibus amicis, velletne Clazomenas in patriam, si quid accidisset, auferri ? nihil necesse est, inquit ; undique enim ad inferos tantundem viae est. (Q,u. Tusc. I. 43.) III. Exempla Fortitudinis. 1. Lacedaemonius quidam mortem tantopere contemsit, ut quum ad earn duceretur, damnatus ab ephoris, et esset vultu hilari atque laeto, dixissetque ei quidam inimicus, con- temnisne leges Lycurgi 1 responderet, ego vero illi maximam gratiam habeo, qui me ea poena multaverit, quam sine mutua- tione et sine versura possem dissolvere. O virum Sparta dig- 94 CAPUT PRIMUM. num ! ut mihi quidem, qui tarn magno animo fuerit, innocens damnatus esse videatur. (Qu. Tusc. I. 42.) 2. Tales innumerabiles nostra civitas tulit. Sed quid duces et principes nominem, quum legiones scribat Cato saepe aia- cres in eum locum profectas, unde redituras se non arbitra- rentur? (Tusc. Qu. I.e.) 3. Pari animo Lacedaemonii in Thermopylis occiderunt, in quos Simonides : Die, hospes, Spartae, nos te hie vidisse jacentes, Dum Sanctis patriae legibus obsequimur. E quibus unus, quum Perses hostis in colloquio dixisset glo- rians : Solem prae jaculorum multitudine et sagittarum non videbitis. — In umbra igitur, inquit, pugnabimus. (Tusc. Qu. 1. c.) 4. Viros commemoro: qualis tandem Lacaena? Quae quum filium in proelium misisset, et interfectum audisset, id- circo, inquit, genueram, ut esset, qui pro patria mortem non dubitaret occumbere. (Tusc. Qu. 1. c.) 5. Lacedaemonii, Philippo minitante per litteras, se omnia quae conarentur prohibiturum, quaesiverunt : num se esset etiam mori prohibiturus ? (Qu. Tusc. V. 15.) 6. Fortes et duri Spartiatae ; magnam habet vim reipubli- cae disciplina. Quid? Cyrenaeum Theodorum, philosophum non ignobilem, nonne miramur? Cui quum Lysimachus rex crucem minaretur, istis, quaeso, inquit, ista horribilia minitare purpuratis tuis ! Theodori quidem nihil interest, humine an sublime putrescat. (Tusc. Qu. I. 43.) 7. Illustris mors Epaminondae, illustris Leonidae. Quo- rum alter quum vicisset Lacedaemonios apud Mantineam si- mulque ipse gravi vulnere exanimari se videret, ut primum dispexit, quaesivit, salvusne esset clypeus ? Quum salvum esse flentes sui respondissent, rogavit, essentne fusi hostes ? Quumque id quoque, ut cupiebat, audivisset, evelli jussit earn, qua erat transfixus, hastam. Ita multo sanguine profuso in laetitia et in victoria est mortuus. Leonidas autem, rex Lacedaemoniofum, se in Thermopylis trecentosque eos, quos eduxerat Sparta, quum esset proposita aut fuga turpis aut glo riosa mors, opposuit hostibus. Praeclarae mortes sunt impe ratoriae. (De Finib. II. 30.) 8. Clarae mortes pro patria oppetitae, non solum gloriosae rhetoribus, sed etiam beatae videri solent. Repetunt ab Erechtheo, cujus etiam filiae cupide mortem expetiverunt pro vita civium : Codrum, qui se in medios immisit hostes veste famulari, ne posset agnosci, si esset ornatu regio ; quod ora- NARRATTONES BREVIORE. 95 culum erat datum, si rex interfectus esset, victrices Athenas fore. Menoeceus non praetermittitur, qui oraculo edito largitus est patriae suum sanguinem. Iphigenia Aulide duci se immo- landam jubet, ut hostium sanguis eliciatur suo. Veniunt inde ad propiora. Harmodius in ore et Aristogiton, Lacedaemo- nius Leonidas, Thebanus Epaminondas vigent. Nostros non norunt ; quos enumerare magnum est : ita sunt multi, quibus videmus optabiles mortes fuisse pro patria. (Tusc. Q,u. I. 48 ei 49.) 9. Quam me delectat Theramenes ! quam elato animo est! etsi enim flemus quum legimus, tamen non miserabiliter vir clarus emoritur. Qui quumconjectus in carcerem triginta jussu tyrannorum, venenum ut sitiens obduxisset, reliquum sic e poculo ejecit, ut id resonaret ; quo sonitu reddito, arri- dens, propino, inquit, hoc pulchro Critiae ; qui in eum fuerat teterrimus. Graeci enim in conviviis solent nominare, cui poculum tradituri sint. Lusit vir egregius extremo spiritu, quum jam praecordiis conceptam mortem contineret: vereque ei, cui venenum praebiberat, mortem est earn auguratus, quae brevi consecuta est. (Tusc. Qu. I. 40.) IV. Opiniones de Diis impietatisque ezempla. 1. Natura duce intelligebant veteres deum esse, sed non conveniebat inter illos, quid deus esset. Itaque quum tyrannus Hiero quaesivisset de Simonide, non poeta solum suavi, verum etiam docto sapienteque, quid deus esset, deliberandi causa sibi unum diem postulavit. Quum idem ex eo postridie quaereret, biduum petivit. Quum saepius duplicaret numerum dierum, admiransque Hiero requireret, cur itafaceret, quia quanto, in- nuit, diutius consider 'o, tanto mihi res videtur obscurior. (De Nat. Deor. I. 22.) 2. Protagoras Abderites, sophistes temporibus belli Pelo- ponnesiaci vel maximus, quum in principio libri sui sic posu- isset : de Diisnequeut sint, nequeutnon sint, habeo dicer e, Athe- niensium jussu urbe atque agro est exterminatus, librique ejus in concione combusti. (De Nat. Deor. I. 23.) 3. Diagoras quum Samothraciam venisset, Atheos [*&**} ille qui dicitur, atque ei quidam amicus, tu qui deos putas humana negligere, nonne animadvertis ex tot tabulis pictis, quam multi votis vim tempestatis efTugerint, in portumque sal- vi pervenerint ? Ita sit, inquit : illi enim nusquam picti sunt, qui naufragiafecerunt, inmariqueperierunt. — Idemquequum ei naviganti vectores, ad versa tempestate timidi et perterriti, dice- rent, non injuria sibi illud accidere, qui ilium in eandem navem 96 CAPUT PRIMUM. recepissent: ostendit eis in eodemcursu multas alias laboiantes; quaesivitque, num etiam in his navibus Diagoram vehi crede- rent. (De Nat. Deor. III. 37.) 4. Diogenes Cynicus dicere solebat, Harpalum, qui tem- poribus illis praedo felix habebatur, contra deos testimonium dicere, quod in ilia fortuna tarn diu viveret. (De Nat. Deor. III. 34.) 5. Dionysius quum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas : isque quum secundissimo vento cur- sum teneret, ridens, videtisne, inquit, amici, quam bona a diis immortalibus navigatio sacrilegis detur 1 Idem quum ad Pe- loponnesum classem appulisset, et in fanum venisset Jovis Olympii, aureum ei detraxit amiculum grandi pondere, quo Jovem ornarat ex manubiis Carthaginiensium tyrannus Gelo. Atque in eo etiam cavillatus est, aestate grave esse aureum amiculum, hieme frigidum, eique laneum pallium injecit, quum id esse ad omne anni tempus diceret. Idemque Aesculapio Epidauri barbam auream demi jussit : neque enim convenire, barbatum esse filium, quum in omnibus fanis pater imberbis esset. (De Nat. Deor. 1. c.) 6. Mensas argenteas idem de omnibus delubris jussit au- ferri: in quibus quod more veteris Graeciae inscriptum es- set, Bonorum Deorum, uti se eorum bonitate velle dicebat. Idem Victoriolas aureas, et pateras coronasque, quae simula- crorum porrectis manibus sustinebantur, sine dubitatione tolle- bat, eaque se accipere, non auferre dicebat. Esse enim stulti- tiam, a quibus bona precaremur, ab iis porrigentibus et danti- bus nolle sumere. 7. Eundemque ferunt haec, quae dixi, sublata de fanis in forum protulisse, et per praeconem vendidisse, exactaque pecunia edixisse, ut, quod qu isque a sacris haberet, id ante diem certam in suum quod que fanum referret. Ita ad im- pietatem in deos, in homines adjunxit injuriam. (De Nat. Deor. 1. c.) V. Exempla praesagiorum de rebus futuris. 1. Apud Agathoclem scriptum inhistoria est, Hamilcarem Carthaginiensem, quum oppugnaret Syracusas, visum esse au- dire vocem, se postridie coenaturum Syracusis ; quum autem is dies illuxisset, magnam seditionem in castris ejus inter Poenos et Siculos milites esse factam : quod quum sensissent Syracusani, improviso eos in castra irrupisse, Hamilcaremque ab iis vivum esse sublatum. Ita res somnium comprobavit (De Divinat. I. 24.) NARRATIONES BREVIORES. 97 2. Simonides quum ignotum quendam projectum mortuum vidisset, eumque humavisset, haberetque in animo navem conscendere, moneri visus est, ne id faceret, ab eo, quern se- pultura afFecerat: si navigasset, eum naufragio esse peritu- rum. Itaque Simonidem rediisse dicunt, periisse caeteros, qui turn navigassent. (De Divinat. I. 27.) 3. Midae Phrygio, quum puer esset, dormienti formicae in os tritici grana congesserunt. Divitissimum fore praedic- tum est : quod evenit. At Platoni quum in cunis parvulo dor- mienti apes in labellis consedissent, responsum est, singulari ilium suavitate orationis fore : ita futura eloquentia provisa in infante est. (De Divinat. 1. 36.) 4. Quid 1 amores et deliciae tuae, Roscius, num aut ipse, aut pro eo totum Lanuvium mentiebatur? Qui quum esset in cunabulis, educareturque in Solonio, qui est campus agri Lanuvini, noctu, lumine apposito, experrecta nutrix animad- vertit puerum dormientemcircumplicatumserpentisamplexu: quo adspectu exterrita clamorem sustulit. Pater autem Ros- cii ad haruspices retulit : qui responderunt, nihil illo puero clarius, nihil nobilius fore. (De Divin. I. 36.) 5. L. Paullus consul iterum, quum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset, ut ea ipsa die domum ad vesperum rediit, filiolam suam Tertiam, quae turn erat admodum parva, osculans animadvertit tristiculam. Quid est, inquit, mea Ter- tia ? quid tristis es 1 Mi pater, inquit, Persaperiit. Turn ille arctius puellam complexus, accipio, inquit, meafilia, omen. Erat autem mortuus catellus eo nomine. (De Divin. I. 46.) 6. Bello illo maximo, quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se contentione gesserunt, Pericles ille et auctori- tate et eloquentia et consilio princeps civitatis suae, quum ob- scurato Sole tenebrae factae essent repente, Atheniensiumque animos summus timor occupavisset, docuisse cives suos dici- tur, id quod ipse ab Anaxagora, cujus auditor fuerat, accepe- rat, certo illud tempore fieri et necessario, quum tota se Luna sub orbem Solis subjecisset ; idque fieri non posse nisi certo intermenstruo tempore. Quod quum disputando rationibus- que docuisset, populum liber avit metu: erat enim tunc haec nova et ignota ratio, Solem Lunae oppositum solere deficere ; quo Thaletem Milesium primum vidisse dicunt. (De Republ. I. 16.) 98 CAPUT PRIMUM. VI. Graecorum studia. 1. Honos alit artes, omnesque incenduntur ad studia gloria, jacentque ea semper, quae apud quosque improbantur. Sum- mam eruditionem Graecia sitam censebant in nervorum vo- cumque cantibus. Igitur et Epaminondas, princeps meo ju- dicio Graeciae, fidibus praeclare cecinisse dicitur. Themisto- clesque aliquot ante annis quum in epulis recusasset lyram, habitus est indoctior. Ergo in Graecia musici floruerunt, dis- cebantque id omnes, nee qui nesciebat satis excultus doctrina putabatur. (Tusc. Quaest. I. 2.) 2. Secundis suis rebus unusquisque volet mori : non enim tarn cumulus bonorum jucundus esse potest, quam molesta decessio. Hanc sententiam significare videtur Laconis ilia vox, qui, quum Rhodius Diagoras, Olympionices nobilis, uno die duo suos filios victores Olympiae vidisset, accessit ad se- nem, et gratulatus, morere, Diagora, inquit, non enim in coe- lum adscensurus es. — Magna haec, et nimium fortasse Graeci putant, vel turn potius putabant ; isque qui hoc Diagorae dixit, permagnum existimans, tres Olympionicas una e domo pro- dire, cunctari ilium diutius in vita, fortunae objectum, inutile putabat ipsi. (Tusc. Q,u. I. 46.) VII. Acute dicta nonnulla. 1. Nasica quum ad poetam Ennium venisset, eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset, domi non esse : Nasi- ca sensit, illam domini jussu dixisse, et ilium intus esse. Pau- cis post diebus quum ad Nasicam venisset Ennius, et eum a janua quaereret : exclamat Nasica : se domi non esse. Turn Ennius : Quid ? ego non cognosco vocem, inquit, tuam ? — Hie Nasica : homo es impudens : ego quum te quaererem, ancillat tuae credidi, te domi non esse : tu mihi non credis ipsi ? (De Orator. II. 68.) 2. Scipioni majori coronam sibi in convivio ad caput ac- commodanti, quum ea saepius rumperetur, P. Licinius Varus, noli mirari, inquit, si non convenit : caput enim magnum est. (De Orator. II. 61.) 3. Orator quidam malus quum in epilogo misericordiam se movisse putaret, postquam assedit, rogavit Catulum: vide- returne misericordiam movisse? Ac magnam quidem, in- quit : neminem enim puto esse tarn durum, cut non oratio tua miser anda visa sit. (De Orator. II. 69.) 4. Q,u. Catulus quum a Philippo inter rogaretur, quid latra- ret? fur em se videre, respondit. (De Orator. II. 54.) NARRATIONES BREVIORES. 99 5. Theophrastus moriens accusasse naturam dicitur, quod cervis et cornicibus vitam diutumam, quorum id nihil interes- set, hominibus, quorum maxime interfuisset, tarn exiguam vitam dedisset: quorum si aetas potuisset esse longinquior, futurum fuisse, ut omnibus perfectis artibus, omni doctrina hominum vita erudiretur. Querebatur igitur, se turn, quum ilia videre coepisset, exstingui. (Q,u. Tusc. III. 28.) 6. Siculus quidam, cui praetor patronum causae dabat hospitem suum, hominem nobilem, sed admodum stultum: quaeso, inquit, praetor, adversario meo da istum patronum, de- lude mihi neminem dederis. (De Orator. II. 69.) 7. Granius patrono malo, quum vocem in dicendo obtudis- set, suadebat, ut mulsum frigidum biberet, simulac domum rediisset : Perdam, inquit ille, vocem, si id fecero. — Melius est, inquit, quam reum. (De Orator. II. 70.) CAPUT SECUNDUM. NARRATIONES QUAEDAM VARII GENERIS. I. Generosus Fabricii animus. Quum rex Pyrrhus populo Romano bellum ultro intulisset, quumque de imperio certamen esset cum rege generoso ac potente ; perfuga ab eo venit in castra Fabricii, eique est pol- licitus, si praemium sibi proposuisset, se, ut clam venisset, sic clam in Pyrrhi castra rediturum, et eum veneno necatu- rum. Hunc Fabricius reducendum curavit ad Pyrrhum : id- que factum ejus a senatu laudatum est. (De Offic. III. 22.) II. Athenienses auctore Aristide honest at em utilitati praefe- runt Themistccles post victoriam ejus belli, quod cum Persis fuit, dixit in concione : se habere consilium reipublicae sa- lutare, sed id sciri opus non esse. Postulavit, ut aliquem po- pulus daret, quocum communicaret. Datus est Aristides. Huic ille: classem Lacedaemoniorum, quae subducta esset ad Gythium, clam incendi posse, quo facto frangi Lacedaemo- niorum opes necesse esset. Q,uod Aristides quum audisset, Part II.— 10 100 CAPUT SECUNDUM. in concionem magna cum exspectatione venit, dixitque: per utile esse consilium, quod Themistocles afferret, sed minime honestum. Itaque Athenienses, quod honestum non esset, id ne utile quidem putaverunt, totamque earn rem, quam ne audierant quidem, auctore Aristide repudiaverunt. (Offic. III. 11.) III. Titi Torquati pietas. Lucio Manlio, quum Dictator fuisset, Marcus Pompomus tribunus plebis, diem dixit, quod is paucos sibi dies ad Dic- taturam gerendam addidisset. Criminabatur etiam, quod Ti- tum fllium, qui postea est Torquatus nominatus, ab homini- bus relegasset, et rure habitare jussisset. Quod quum audi- visset adolescens filius negotium exhiberi patri, accurrisse Romam, et cum prima luce Pomponii domum venisse dicitur. Cui quum esset nuntiatum, quod ilium iratum allaturum ad se aliquid contra patrem arbitraretur, surrexite lectulo,remotisque arbitris, ad se adolescentem jussit venire. At ille, ut ingressus est, confestim gladium destrinxit, ju- ravitque, se ilium statim interfecturum, nisi jusjurandum sibi dedisset, se patrem missum esse facturum. Juravit, hoc co- actus terrore, Pomponius. Rem ad populum detulit : docuit, cur sibi causa desistere necesse esset : Manlium missum fe- cit. Tantum temporibus illis jusjurandum valebat. (Offic. IIL31.) IV. Reguli in jurejurando conservando religio. Attilius Regulus, primo Punico bello captus a Poenis, ju- ratus missus est ad senatum Romanum, ut, nisi redditi essent Poenis captivi nobiles quidam, rediret ipse Carthaginem. Is, quum Romam venisset, in senatu mandata exposuit, sed red- di captivos, negavit esse utile : illos enim adolescentes esse, et bonos duces, se jam confectum senectute. Cujus quum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt: ipse Carthaginem rediit ; neque eum caritas patriae retinuit, nee suorum. Ne- que vero turn ignorabat, se ad crudelissimum hostem, et ad exquisita supplicia proficisci : sed jusjurandum conservandum putabat. (Offic. III. 26.) V. Studio et disciplines vinci possunt innata vitia. Stilponem, Megareum philosophum, acutum sane homi- nem et probatum temporibus illis accepimus. Hunc scri- NARRATIONES QUAEDAM VARII GENERIS. 101 bunt ipsius familiares, et ebriosum et mulierosum fuisse : ne- que hoc scribunt vituperantes, sed potius ad laudem. Vitio- sam enim naturam ab eo sic edomitam et compressam esse doctrina, ut nemo unquam vinolentum ilium, nemo in eo li- bidinis vestigium viderit. Quid? Socratem, nonne legimus, quemadmodum notarit Zopyrus, physiognomon, qui se pro- fitebatur hominum mores naturasque ex corpore, oculis, vul- tu, fronte pernoscere ? Stupidum esse Socratem dixit et bar- dum, quod jugula concava non haberet ; addidit etiam, mulie- rosum: in quo Alcibiades cachinnum dicitur sustulisse. Haec ex naturalibus causis vitia nasci possunt : exstirpari autem et funditus tolli, ut is ipse, qui ad ea propensus fuerit, a tantis vi- tiis avocetur, non est id positum in naturalibus causis, sed in voluntate, studio, disciplina. (Fat. 5.) VI. Lahore et studio superantur impedimenta naturae. Orator futurus imitetur ilium, cui sine dubio summa vis di- cendi conceditur, Atheniensem Demosthenem, in quo tantum studium fuisse tantusque labor dicitur, ut primum impedimenta naturae diligentia industriaque superarit ; quumque ita balbus esset, ut ejus ipsius artis, cui studeret, primam litteram non posset dicere, perfecit meditando, ut nemo planius eo locutus putaretur: deinde quum spiritus ejus esset angustior, tantum continenda anima in dicendo est assecutus, ut una continua* tione verborum (id quod ejus scripta declarant) binae ei con- tentions vocis et remissiones continerentur : qui etiam, ut memoriae proditum est, conjectis in os calculis, summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare consuescebat, neque id consistens in loco, sed inambulans, atque adscensu ingrediens arduo. (De Orat. I. 61.) VII. Exemplum spectatae amicitiae. Damonem et Pythiam, Pythagoreos, ferunt hoc animo inter se fuisse, ut, quum eorum alteri Dionysius tyrannus diem ne- cis destinavisset, et is, qui morti addictus esset, paucos sibi dies commendandorum suorum causa postulavisset, vas factus sit alter ejus sistendi ; ut, si ille non revertisset, moriendum esset ipsi. Qui quum ad diem se recepisset admiratus eorum fidem tyrannus petivit, ut se ad amicitiam tertium ascribe- rent. (Offic. III. 10.) 102 CAPUT SECUNDUM. VIII. Timothei de coena apud Platonem judicium. Timotheum, clarum hominem Athenis, et principem civita- tis, ferunt, quum coenavisset apud Platonem, eoque convivio admodum delectatus esset, vidissetque eum postridie, dixisse, vestrae quidem coenae non solum in praesentia, sed etiam pos- tero die jucundae sunt. (Tusc. Qu. V. 35.) IX. Philippus filio suo Alexandro largitionem exprobrat. Praeclare epistola quadam Alexandrum filium Philippus ac- cusat, quod largitione benevolentiam Macedonum consectetur. Quae te, malum, inquit, ratio in istam spem induxit, ut eos tibi fideles putares fore, quos pecunia corrupisses ? An tu id agis, ut Macedones non te regem suum, sed ministrum et praebitorem sperent fore? (De Offic. II. 15.) X. Socratis de beatitudine sententia. Socrates, quum esset ex eo quaesitum, Archelaum, Perdic- cae filium, qui turn fortunatissimus haberetur, nonne beatum putaret ? haud scio, inquit ; nunquam enim cum eo collocu- tus sum. — Ain 7 tu ? an tu aliter id scire non potes ? — Nullo modo. — Tu igitur ne de Persarum quidem rege magno potes dicere, beatusne sit? — An ego possim, quum ignorem, quam sit doctus, quam vir bonus ? — Quid ? tu in eo sitam vitam bea- tam putas ? — Ita prorsus existimo, bonos, beatos ; improbos, miseros. — Miser ergo Archelaus? — Certe, si injustus. (Qu. Tusc. V. 12.) XL Phormio coram Hannibale de imperatoris officio disputat. Quum Hannibal Carthagine expulsus Ephesum ad Antio- chum venisset exsul, proque eo, quod ejus nomen erat magna apud omnes gloria, invitatus esset ab hospitibus suis, ut Phor- mionem, peripateticum, si vellet, audiret ; quumque se non nolle dixisset ; locutus esse dicitur homo copiosus, aliquot ho- ras de imperatoris officio, et de omni re militari. Turn, quum caeteri, qui ilium audierant, vehementer essent delectati, quae- rebant ab Hannibale, quidnam ipse de illo philosopho judi- caret. Poenus non optime Graece, sed tamen libere respon- disse fertur, multos se deliros senes saepe vidisse : sed qui magis, quam Phormio, deliraret, vidisse neminem. Neque mehercule injuria. Quid enim aut arrogantius, aut loquacius NARRATIONES QUAEDAM VARII GENERIS. 103 fieri potuit, quam Harmibali, qui tot annos de imperio cum po- pulo Romano omnium gentium victore certasset, Graecum hominem, qui numquam hostem, numquam. castra vidisset, numquam denique minimam partem ullkis publici muneris attigisset, praecepta de re militari dare? (De Orat. II. 18.) XII. Cibi et potionis condimenta fames et sitis. Quis non videt, desideriis condiri epulas? Darius in fuga, quam aquam turbidam, et cadaveribus inquinatam, bibisset, negavit umquam se bibisse jucundius. Numquam videlicet sitiens biberat. Nee esuriens Ptolemaeus ederat : cui quum peragranti Aegyptum, co*mitibus non consecutis, cibarius in casa panis datus esset, nihil visum est illo pane jucundius. Socratem ferunt, quum usque ad vesperum contentius ambu- laret, quaesitumque esset ex eo, quare id faceret ; respondis- se, se, quo melius coenaret, opsonare ambulando famem. Quid ? victum Lacedaemoniorum in phiditiis nonne videmus? ubi quumtyrannus coenavisset Dionysius, negavit se jureillo nigro, quod coenae caput erat, delectatum. Turn is, qui ilia coxerat: minime mirum: condimenta enim defuere. Quae tandem? inquit ille. Labor in venatu, sudor, cursus ad Eu- rotam, fames, sitis. His enim rebus Lacedaemoniorum epu- lae condiuntur. (Qu. Tusc. V. 34.) XIII. Splendida tyrannorum miseria. Dionysius major, Siciliae tyrannus, ipse indicavit, quam esset beatus. Nam quum quidam ex ejus assentatoribus, Damocles, commemoraret, in sermone copias ejus, opes, ma- jestatem dominatus, rerum abundantiam, magnificentiam aedi- um regiarum, negaretque, unquam beatiorem quemquam fu- isse : visne igitur, inquit, Damocle, quoniam haec te vita de- lectat, ipse eandem degustare, et fortunam experiri meam? Quum se ille cupere dixisset, collocari jussit hominem in au- reo lecto, strato pulcherrime textili stragulo, magnificis ope- ribus picto, abacosque complures ornavit argento auroque caelato. Turn ad mensam eximia forma pueros delectos jus- sit consistere, eosque nutum illius intuentes diligenter minis- trare. Aderant unguenta, coronae: incendebantur odores, mensae conquisitissimis epulis exstruebantur. Fortunatus sibi Damocles videbatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium, e lacunari seta equina aptum, demitti jussit, ut im- penderet illius beati cervicibus. Itaque nee pulchros illos ministratores adspiciebat, nee plenum artis argentum : uec 10* 104 CAPUT SECUNDUM. manum porrigebat in mensam. Jam ipsae denuebant coro- nae. Denique exoravit tyrannum, ut abire liceret, quod jam beatus nollet esse. Satisne videtur declarasse Dionysius, nihil esse ei beatum, cui semper aliquis terror impendeat? (Tusc. Qu. V. 21.) XIV. Dionysii tyranni ingenium. Duodequadraginta annos tyrannus Syracusanorum fuit Dionysius, quum quinque et viginti annos natus dominatum occupavisset. Qua pulchritudine urbem, quibus opibus prae- ditam servitute oppressam tenuit civitatem! Atqui de hoc homine a bonis auctoribus sic scriptum accepimus, summam fuisse ejus in victu temperantiam, in rebusque gerendis virum acrem et industrium, eundem tamen malericum natura et in- justum. Ex quo omnibus, bene veritatem intuentibus, videri necesse est miserrimum. Ea enim ipsa, quae concupierat, ne turn quidem, quum omnia se posse censebat, consequeba- tui. Qui quum esset bonis parentibus atque honesto loco natus (etsi id quidem alius alio modo tradidit,) abundaretque aequalium familiaritatibus et consuetudine propinquorum : credebat eorum nemini ; sed iis, quos ex familiis locupletum servos delegerat, quibus nomen servitutis ipse detraxerat, et quibusdam convenis et feris barbaris, corporis custodiam committebat. Ita propter injustam dominatus cupiditatem in carcerem quodammodo se ipse incluserat. Q,uin etiam, ne tonsori collum committeret, tondere fllias suas docuit. Ita sordido ancillarique artificio regiae virgines, ut tonstriculae, tondebant barbam et capiilum patris. Et tamen ab iis ipsis, quum jam essent adultae, ferrum removit, instituitque, ut candentibus juglandium putaminibus barbam sibi et capiilum adurerent. Quumque duas uxores haberet, sic noctu ad eas ventitabat, ut omnia specularetur, et perscrutaretur ante. Et, quum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque fossae transitum ponticulo ligneo conjunxisset: eum ipsum, quum forem cubiculi clauserat, detorquebat. Idemque quum in communibus suggestis consistere non auderet, concionari ex alta turri solebat. Atque is, quum pila ludere vellet (stu- diose enim id factitabat) tunicamque poneret : adolescentulo tradidisse gladium dicitur. Hie, quum quidam familiaris jocans dixisset : Huic quidem certe vitam tuam commiitis, ar- risissetque adolescens : utrumquejussitinterfici: alter um, quia viam demonstravisset interimendi sui, alterum, quia id dictum risu approbavisset. Atque eo facto sic doluit, ut nihil gravius tulerit in vita. Quern enim vehementer amarat, occiderat NARRATIONES QUAEDAM VARII GENERIS. 105 Sic distrahuntur in contrarias partes impotentium cupiditates. (Tusc. au. V. 20.) XV. Mors ad divina praemia refertur. Argiae sacerdotis, Cleobis et Biton, filii praedicantur. Nota fabuia est. Quum enim illam ad solemne et statum sacrificium curru vehi jus esset, satis longe ab oppido ad fanum, moraren- turque jumenta : tunc juvenes ii, quos modo nominavi, veste posita, corpora oleo perunxerunt, ad jugum accesserunt. Ita sacerdos advecta in fanum, quum currus esset ductus a filiis, precata a dea dicitur, ut illis praemium daret pro pietate, quod maximum dari posset homini a deo. Pjst, epulatos cum ma- tre adolescentes, somno se dedisse, mane inventos esse mor- tuos. — Simili precatione Trophonius et Agamedes usi dicun- tur : qui quum Apollini Delphis templum aedificavissent, ve- nerantes deum, petierunt mercedem non parvam quidem ope- ns et laboris sui, nihil certi, sed quod esset optimum homini. Quibus Apollo se id daturum ostendisse dicitur post ejus diei diem tertium: qui ut illuxit, mortui sunt reperti. (T. Qu. I. 47.) XVI. Pythii foeneratoris calliditas. C. Canius, eques Romanus, nee infacetus et satis litteratus, quum se Syracusas otiandi (ut ipse dicere solebat,) non ne- gotiandi causa, contulisset, dictitabat, se hortulos aliquos velle emere, quo invitare amicos, et ubi se oblectare sine in- terpellatoribus posset. Quod quum percrebuisset, Pythius ei quidam, qui argentariam faceret Syracusis, dixit, venales quidem se hortos non habere, sed licere uti Canio, si veliet, ut suis : et simul ad coenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Quum ille promisisset, turn Pythius, qui es- set, ut argentarius, apud omnes ordines gratiosus, piscatores ad se convocavit, et ab his petivit, ut ante suos hortulos post- ridie piscarentur ; dixitque, quid eos facere veliet. Ad coe- nam tempore venit Canius : opipare a Pythio apparatum con- vivium : cymbarum ante oculos multitudo : pro se quisque, quod ceperat, adferebat ; ante pedes Pythii pisces abjicie- bantur. Turn Canius : Quaeso, inquit, quid est hoc, Pythi ? taniumne'piscium, tantumne cymbarum? Et ille: quid mirum? inquit, hoc loco est, Syracusis quidquid est piscium : haec aqua- tio : hac villa isti carere non possunt. Incensus Canius cu- piditate contenclit a Pythio, ut venderet. Gravate ille primo. Quid multa ? impetrat. Emit homo cupidus et locuples tanti 106 CAPUT SECUNDUM. quanti Pythius voluit, et emit instructos ; nomina facit, nego- tium conficit. Invitat Camus postridiefamiliaressuos : venit ipse mature: scalmum nullum videt. Gluaerit ex proximo vicino, num. feriae quaedam piscatorum essent, quod eos nul- los videret ? Nullae, quod sciam, inquit ille ; sed hie piscari nulli solent. Itaque heri mirabar, quid accidisset. Stomacha- ri Canius. Sed quid faceret % nondum enim Aquillius protu- lerat dedolo malo formulas. (Off III. 14.) XVII. De insigni Themistoclis memoria. Fertur incredibili quadam magnitudine consilii atque inge- nii Atheniensis ille fuisse Themistocles : ad quern quidam doctus homo, atque imprimis eruditus accessisse dicitur, eique artem memoriae, quae turn primum proferebatur, pollicitus esse se traditurum. Q,uum ille quaesisset, quidnam illaars efficere posset ? dixisse ilium doctorem, ut omnia memirrisset ; et ei Themistoclem respondisse, gratius sibi ilium esse fac- turum, si se oblivisci, quae vellet, quam si meminisse, docu- isset. Videsne, quae vis in homine acerrimi ingenii, quam potens et quanta mens fuerit ? qui ita responderit, ut intelli- gere possemus, nihil ex illius animo, quod semel esset infu- sum, unquam emuere potuisse : quum quidem ei fuerit opta- bilius, oblivisci posse potius, quod meminisse nollet, quam, quod semel audisset vidissetve meminisse. (De Orat. II. 74.) XV III. Inventor artis memoriae Simonides. Gratiam habeo Simonidi illi Ceio, quern prirnum ferunt ar- tem memoriae protulisse. Dicunt enim, quum coenaret Crannone in Thessalia Simonides apud Scopam, fortunatum hominem et nobilem, cecinissetque id carmen, quod in eum scripsisset, in quo multa ornandi causa, poetarum more, in Castorem scripta et Pollucem fuissent, nimis ilium sordide Simonidi dixisse, se dimidium ejus ei, quod pactus esset pro illo carmine, daturum : reliquum a suis Tyndaridis, quos ae- que laudasset, peteret, si ei videretur. Paulo post esse fe- runt nuntiatum Simonidi, ut prodiret : juvenes stare ad januam duos quosdam, qui eum magnopere evocarent : sur- rexisse ilium ipsum, prodiisse, vidisse neminem. Hoc in- terim spatio conclave illud, ubi epularetur Scopas, concidis- se: ea ruina ipsum oppressum cum suis interiisse. Quos quum humare vellent sui, nee possent obtritos internoscere ullo modo : Simonides dicitur ex eo, quod meminisset, quo NARRATIONES QUAEDAM VARII GENERIS. 107 eorum loco quisque cubuisset, demonstrator uniuscuj usque se- peliendi fuisse. Hac turn re admonitus invenisse fertur, or- dinem esse maxime, qui memoriae lumen afferret. (De Orat. II. 86.) XIX. Delus insula. (Memoriae ae Uteris proditum est,) Latonam ex longo erro- re, et fuga, gravidam, et jam ad pariendum vicinam, tempori- bus exactis, confugisse Delum, atque ibi Apollinem Dianam- que peperisse. Q,ua ex opinione hominum ilia insula eorum deorum sacra putatur: tantaque ejus auctoritas religionis et est, et semper fuit, ut ne Persae quidem, quum bellum toti Graeciae, diis hominibusque, indixissent, et mille numero navium classem ad Delum appulissent, quidquam conarentur, aut violare, aut attingere. (In Verr. Act. II. I. 18.) XX. Lautumiae Syracusanae. Lautumias Syracusanas omnes audistis: plerique nostis. Opus est ingens, magnificum, regum, ac tyrannorum. Totum est ex saxo, in mirandam altitudinem depresso, et multorum operis penitus exciso. Nihil tarn clausum ad exitus, nihil tarn septum undique, nihil tarn tutum ad custodias, nee fieri, nee cogitari potest. In has lautumias, si qui publice custodiendi sunt, etiam ex caeteris oppidis Siciliae deduci imperantur. (In Verr. Act. II. V. 27.) XXI. Mithridates, ex Ponto profugiens, cum Medea corn- par atus. Ex suo regno sic Mithridates profugit, ut ex eodem Ponto Medea ilia quondam profugisse dicitur : quam praedicant in fuga fratris sui membra in iis locis, qua se parens persequere- tur, dissipavisse, ut eorum collectio dispersa, moerorque pa- trius, celeritatem persequendi retardaret. Sic Mithridates fugiens maximam vim auri atque argenti, pulcherrimarumque rerum omnium, quas et a majoribus acceperat, et ipse bello superiore ex tota Asia direptas in suum regnum congesserat, in Ponto omnem reliquit. Haec dum nostri colligunt omnia diligentius, rex ipse e manibus eflugit. Ita ilium in perse- quendi studio moeror, hos laetitia, retardavit. (Pro Leg. Manil. 9.) 108 CAPUT SECUNDUM. XXII. Caedes etfurtum miro indicio deteguniur. Strato medicus domi furtum fecit et caedem ejusmodi: Gluum esset in aedibus armarium, in quo sciret esse nummo- rum aliquantum et auri : noctu duos conservos dormientes occidit, in piscinamque dejecit : ipse armarii fundum exsecuit, et sestertium CL et auri quinque pondo abstulit, uno ex servis puero, non grandi, conscio. Furto postridie cognito, omnis suspicio in eos servos, qui non comparebant, commovebatur. Q,uum exsectio ilia fundi in armario animadverteretur, quaere- bant homines, quonam modo fieri potuisset ? Gluidam ex ami- cis Sassiae recordatus est, se nuper in auctione quandam vi- disse in rebus minutis aduncam, ex omni parte dentatam, et tortuosam, venire serrulam, qua illud potuisse ita circumse- cari videretur. Ne multa : perquiritur a coactoribus. Inveni- tur ea serrula ad Stratonem pervenisse. Hoc initio suspicion- is orto, et aperte insimulato Stratone, puer ille conscius perti- muit : rem omnem dominae indicavit ; homines in piscina in- vent]* sunt : Strato in vincula conjectus est, atque etiam in ta- berna ejus nummi, nequaquam omnes, reperiuntur. — Hoc uno modo saepe multorum improbitate depressa Veritas emergit, et innocentiae defensio interclusa respirat : quod aut ii, qui ad fraudem callidi sunt, non tantum audent, quantum excogitant; aut illi, quorum eminet audacia atque projecta est, a consiliis malitiae deseruntur. Quod si aut confidens astutia, aut calli- da esset audacia, vix ullo obsisti modo posset. (Pro Cluentio 64. et 65.) NOTES Page 1. Assyrii, a people of Western Asia. Assyria is now Kurdistan. 1 2. Bactriana, an extensive country of Northern India, on the river Oxus. 3. Magicas artes. The Magi were abody of priests amongthePer- sians, to whom the care of worshipping the gods was consigned. 4. Morem vestis, i. e. vestitum. 5. Exinde, ab eo inde tempore. 6. Semiramis (ob virilem vestitum) pro filio Ninya est habita. 7. Babylonia, the capital of the province Babylonia, on the Eu- phrates. 8. Cocto latere {later), " of bricks." 9. Aetkiopia, a general name for the southern parts of Africa, as India for the eastern countries of Asia. 10. Rerum potita, not rebus. Potiri governs a genitive as well as an ablative, especially in the phrase rerum potiri, " to obtain su- preme dominion." 11. Media, an extensive country between Assyria, Armenia, the Caspian sea, and Persis,then a province of the Assyrian monarchy. 1. Feminae, i. e. regi, feminae simillimo. £ 2. Negat, &c. i. e. dixit, se non posse obedire ejusmodi regi. 3. Descendit, Scil. pervenit imperium. 4. Enatam, (the participle instead of the infinitive,) depends upon vidit. 5. The original race of the Persians was a pastoral people in the mountainous parts of Persis, a country of moderate extent between Media, the Persicus Sinus, and Carmania. 1. Altero servato, i. e. alterumque (filium Mandanae) servaret. 3 2. Pro, Deacidified using the Bookkeeper proa ^ Neutralizing agent: Magnesium Oxide -^ Treatment Date: July 2006 PreservationTechnoiogi( A WORLD LEADER IN PAPER PRESERVATI 1 1 1 Thomson Park Drive Cranberry Township, FA 16066 * (724)779-2111 - V I » « ++ y? * '*c- ^ V V * / > \ ^ $ « W < ° w* V 0' ,s<^ % r ^- <* **v. aV II ■r RHIII ilHsIl LIBRARY OF CONGRESS 003 040 725 8