/ ~^Mfc~ ■:. itflJbrrt ^nuarf > FROM THE LIBRARY OF REV. LOUIS FITZGERALD BENSON, D. D. BEQUEATHED BY HIM TO THE LIBRARY OF PRINCETON THEOLOGICAL SEMINARY "on 1 5/ ) M. MINUCII FEL OCT A VI Ex iterata Recenfione JO ANN IS DAVISII LL. D. Coll. Re gin. Cantab. Socii; Cum ejufclem Animadversionibus Ac N OTIS Integris Des. Heraldi & Nic. RlGAL Til, Nee non Sele&is'aliorum. A C C E DIT COMMODIANUS, JEviCYPRlANICI Scriptor, Cum Obfervatlonibus antehac Editis, aliifque nonnullis, quae jam primum prodeunt. CANTABRIGI£, Typis Academic! s. Impends Cornelii Crownfield, Cele- berrim« Aeademiae Typographi. MDCCXIL ► Plurimum Reverendo DoBifftmoque V I R O HENRICO JAMESIO SS. THEOLOGI& Apud CANTABRIGIENSES PROFESSORI REGIOj COLLEGII REGINALIS M A G I S T R O, Et ECCLESIARUM iwANGLIA METROPOLITICARUM C A N O N I C O IN SUMMI HONORIS ANIMIQUE GRATISSIMI TESTIMONIUM Curas Suas MINUCIANAS L. M. D. D. C. JOANNES DAVISIUS. LECTORI S IN hac jecunda, Leclor, editio- ne non modo notas integras De£ Heraldi ac Nic. Rigaltii cum aliorum excerptis reprajen- t animus, fed etiam prior es noftr as cur as innumeris in locis auximus £5* refinximus. A tergo Minu- ciumfequiturCommodimusfer- reus, utmihi e videtur,& obtufioris ingenii fcriptor ; cum tamenpauco- rum manibus ob exemplarium ra- ritatem tereretur, o nonnulla quidem erudita, plurimavero pia Chriftianamque {implicit atem re- doientia nobis propinarit , non in- dignus vifus eft) qui recudatur. Vale & fruere. VETERUM D E M. MINUCIO FELICE Jj TESTIMONIA. LACTANTIUS Lib. I. DIVINARUM INST1TUTIONUM, Cap. XI. MInucius Felix in eo libro, qui O&avius infcribitur, fie argumentatus eft; Saturnum, cum fugatus effet a filio, in Italiamque venifTet, Cceli filium dictum ; quod foleamus eos, quorum virtutem miremur, aut qui repentino advenerint, de ccelo cecidifle dicere; Terrae autem,.,q.uod ignotis parentibus natos, terrae filios nomi- nemus. Idem Lib. v. Cap. i. Mlnncius Felix, non ignobilis inter caufidicos loci fuit. Hujus liber, cui O&avio titulus eft, de- clarar, quam idoneus veritatis aflertor efTepotuiffet, fi f( totum ad id ftudium contuliflet. B. HIERONYMUS DE VIRIS ILLUSTR1BUS. M Inucius Felix, Romae infignis caufidicus, fcripfi Dialogum Chriftiani & Ethnici difputantium qui tt] qui O&avius infcribitur, Sed & alius fub nomine ejus fertur de fato, vel contra Mathematicos, qui cum fit & ipfe diferti hominis, non mihi videtur cum fupcrioris ii- bri ftylo con venire. Idem EPITAPHIO NEPOTIANI. ?• Ic Minucius Felix, ita Vi&orinus, in hunc modum J eft locutus Arnobius. IdemEPISTOLA AD MAGNUM. Minucius Felix caufidicus Romani fori, in libro, cui titulus O&avius eft, & in altero contra Mathe* maticos, fi tamen inferiptionon mentitur auctorem,quid gentilium fcripturarum dimifit intactum ? - Idem APOLOGIA Ad PA MM A- CHIUM. TAceodeLatinisfcriptoribus, Tertulliano, Cyprianoi Minucio, Vi&orino, La&antio, Hilario: ne non tarn me defendiffe quam alios videar accufafTe. EUCHERIUS EPISC. IN EPIST. AD VALERIANUM, ET quando clariffimos facundia, Firmianum, Minu- cium, Cyprianum, Hilarium, Joannem Ambrofi- um ex illo volumine numerofitatis evolvam, GEN- [f] GENNADIUS, MASSILIENSIS EPISCOPUS, De COMMODIANO. GOmmodianus, dum inter feculares litteras etiam no- ftras legit, occafionem accepit Fidei. Factus ita- que Chriftianus, & volens aliquid ftudiorum fuorum mu- neris offerre Chrifto fuae falutis auctori, fcripfit medio- cri fermone, quafi verfu, adverfus Paganos. Et quia Pa- trum noftrorum attigerat litteras, magis illorum dogmata deftruere potuit, quam noftra firmare. Unde & de divi- nis r.epromiflionibus adverfum illos vili fatis & craflb, ut ita dixerim, fenfu difTeruit : ftuporem illis, nobis defpe- rationem incutiens; Tertullianum & Lactantium & Pa- piam auctores fecutus. Moralem fane doctrinam, & ma- xime voluntariae paupertatis amorem optime profecutu:» ftudentibus inculcavit. s V. C. G U I L. G A V E«U S Hift. Litter. Part. I. pag. 148. Cripfit Commodianus Inftitutionum opus adverfus _J Paganos, quo Gentilium cultum& Numina acute per- ftringit, & lapfos aliquantulum Chriftianorum fui fsccu- !i mores acriter caftigat. Egregium, mihi crede, antique pietatis monumentum, in quo fpirat ubique verus Chri- ftianae virtutis & difciplinas Genius, zelus ingens & in- comparabilis, mirus erga Chriftum amor & ardens ftutfi-. um, fingularis pauperum cura, & animus ad Mart} riura paratus. &c* DISSERTATIO FRANCISCI BALDUINI JC. I N M. MINUCII FELICIS O C T A V I U M. I. Tj T T hunc five Libellum, five Dialogum, qui multis I jam feculis falfo creditus eft di£tufque efle octa- I vus Arnobii adverfus Gentes, 8c infcriberem, 6c M I efle plane liquidoque amrmarem * M. Minucii ^4 ,r Felicis Octavium, facile mini perfuaferunt duo 8c boni, 8c antiqui, 8c graves teftes auctorefque, Lattantius 8c Hie-. ronymus. Ille enim fuarum Inftitutionum lib. l . cap. undecimo ci- tat Minucium Feltcem in eo, ut air, libro, qui Octavius infcribirur : 8c ex eo verba quaedam defcripra recitar, quae non patiuntur nosaut alium aliquem, aut alterius cujufquam Octavium fingere. Idem lib. v. cap. i.. loquens de Chriftianorum, quos legerit, eloqucntia, primo loco hunc Minucium laudat. Minucius finquit) Felix, non ignobtlis inter cauftdicos loci fuit. Hujus liber, cut Octavius titulus eft) declarat, quam idoneus veritatis affertor ejje potuijfet, fi fe totum ad id ftudium contuliffet. Teftis alter eft Hteronymus, qui hunc (ficut ipfe fatetur) La&antium fecutus, in Catalogo fcriptorum Ecclefia- fticorum ait : Minucius Felix F.om& infignis caujidicus, fcripfit DiaU- lum Chriftiani & Ethnic i difputantium, qui Octavius infer ibitur. Idem in epift. ad Magnum Oratorem Roman. Minucius (inquit) Fe- lix caujidicus Romani fori, in libro, cui titulus Octavius eft, quid Gen- ulium fcripturarum dtmifit intacium ? Jam autem non efle hunc li- mim Arnobii, fatis patet, cum Minucii efle apparet. Etveroquod Hteronymus in eadem epiftola fubjicit, indicare alioqui poterat, Ar- nobii non efle, cum quidenv non niii feptem, qui etiamnum extant, ibros adverfus Gentes Arnobium fcripfifle teftetur. Cumque alterum juendam librum Minucio noftro falfo inferiptum fuifle narret, tan- o miror doleoque magis, hunc, qui ejus erat unicus k, '/iv,si<&, fuifle Hi furreptum, alterique non domino injufte afcriptum: ut 8c plagio 5c partu fuppoiito facia noftro Minucio duplex injuria efle videatur. Sed hsec frequens eft querela de librariorum nihil non temere mifcen- ium facinoribus. Fortafle, ut hunc iibellum Arnobio quidam afcri- * Hoc ante Halduimtm noftrumvi- lerat Hair. Junius Animadv. lib. vi. i. licet ham: obfervationem lib. in. c. I. Ant. Marillono referat accepram. Vide & Panli Ltofardi E.mcndv..\'.b. vi. c. 24. Davits. A berent, 2 FRAXCISCI BaLDUINI DlSSERTATfO berent, quxdam ftyli6c argumenti ilmilitudo, quae imperitos perfarpe fallit, fecit: 6c cum legerent Octavium, ftatim fonyiiarunt o&avum aliquem die librum. Ridicule profedto & incpte. Saltern Arnobio perpetua oratione utcnti Dialogum temere afcribendum non cfTe co- gitaiTent. Verum inicitiae tarn caeca quani confidens eft audacia. Sane Hieronymus fcribit, Nepotianum fuum ram in fcriptoribus Ec- cleiiafticis diltgenter verfatum faifle ; ut li quid ex iis proferretur, ftatim agnofecret atque diicerneret, quid Tertullia?;i, quid Cyprians, quid LaBamii, quid Minucii, quid Vtclorini, quid Arnobii elTet. Ce- terum tanto magis miror, Erafmum eo loco, ilium dico Erafmum, hominem acerrimo judicio prarditum, 6c taliuni fcriptorum minime obtufum cenforem, annotaffe, hujus Minucii nihil nunc exrare. II. Cujus potilfirnumlmperatoris temporibus Romae vixerit nofter Mmucias, nondum mihi fatis liquet. Hieronymus in fuo Catalogo, quo fcriptores Eccleiiafticos eo quo vixerunt ordine recenfere vide- tur, ilium Ortgem proximum, Cypriano priorcm fuifTe, obfeure fig- nificat. Sed ejus alioqui vel feculum vel artatcm non indicat. Certe in Cypriani de idolorum vanitate libcllo plurima flint, quae totidem verbis in Octavio Minucii leguntur : ncceiTe ut fit, aut nunc ab illo, aut ilium ab hoc ea fumpmTe. Hieronymus vero in Epiftola ad Mag- num, loquens de Latinis fcriptoribus Ecclefias, etfi Minucium ante Cyprianum laudct, tamen illam de idolis orationem afcribereC magis videtur. Se.l 6c in apologia pro fuis adverfus Jovinianum li- bris, primo loco Tertullianum, fcoundo Cyprianum, tertio Minucium eommemorat. Sabcllicus, fed fine tefte, affirmat eum Roma? flo- ruifle, quo tempore Urbanus ibi crat Epifcopus : hoc eft, tempori- bus Alexandri Scveri Imperatoris. Si ira eflet, elTet Minucius anti- quior Cypriano, sequalis Tertullimo, noftrifque adeo Jureconfultis Ul- ptai.o & Paulo* Verum etfi pofteriorem fuifTe credam, tamen pro- xime ilia tempora fecutum efle exiftimoj noftra vero non attingere nifi intervallo longiffimo, hoc eft, * annorum proper, ccc. III. Minucranigentemolim Roms nobilem fame memini, in qua quatuor Coniules Minucii Augurini intra annos quadraginta ntime- rari poiTunt. Sed 6c Minucios Rufos, 6c Minucios Thermos in Fa- frisComulanbus lego. Denique 6c Minucius Fundanus Afiae prorfei fuit illuftris, ad qucm Adrianus Imp. non iniquam de Chriftianis le- gem mifit : ut jam nihil dicam de eo, cujus inEpiftolis meminitP//- nius, vel quern ille nofter laudat Julianus, cujus ad Minucium Nata- lem libri de jure civili laudantur. His vero omnibus unum 3d urn Felicem, etfi non fucrit ejufdem aut gentis aut familir, facile an- tepono, actate quidem pofteriorem, dodh-ina tamen, virtute, 6c (quoc primo loco numerandum eft ) pietate multo fuperiorem. Fuit enim non modo Jurifconlultus magnus, 6c cxcellens fuo tempore orator fed 6c (quod majus efO fuit ierio Chriftianus. Afrum fuiile fufpi- cor, licet id aifirmare ncn auflin. Certe Frontouis Cirtenfis ( Cirts autcm fuit nobiliflima Numidia? civitas, cujus & in Paude€tis men- * Prodi: h#c DilTertstio A. D. i ; . In M. Minuc. Felicis Octavium^ J t!o fit) ita meminit, ut in Africa verfatum fe efTe figniflcet. Eftque genus dicendi, fcribendique fecutus, quale Afri illi, Tertullianus, Cy- prianus, Arnobius : ut jam dc pofterioribus non loquar, quos eadcmi olim aluit Africa, quae ut Temper aliquid novi profcrre diccbatur, fie etiam religionis noftrae vindices 6c patronos do&ifiimos, acerrimo£ que protulit, 8c ad ipfius quoque Romans Ecclefias prxfidium atque defeniionem emifit. Nam 8c ex eadem Africa prodibant hoftes mi- nime ignavi, neque improbi minus, quam vehementescalumniatores, qualis (ne longius abeam) fuit ille, cujus jam memini, Fronto : quern quideni tarn impudentem rhetorem, quam impium Chriftianorum adverfarium fuifie, ex Minucio intelligemus. Nollem hunc fuiile Pa- pirium Frontonem Jurifconfultum, qui in Pande&is laudatur. Sui- picor potius fuifle Cornelium Frontonem Rhetorem : quern Capito- linus narrat fuifTe prxceptorem M. Antonini Philofophi Imp. 8c ex cujus etiam fchola oratoria accepimus prodiifTe ilium noftrum Melt- tonem, qui ad Chriftianorum defeniionem eloquentiam fuam conver- tit : ut quod illis impius preceptor probrum aiperferat maledicendo, bonus difcipulus abftergeret refpondendo. IV. Minuciumnoftrum Romae caufas egifTe, paulo ante ex Laclan- tio &Hieronymo dictum eft: neque hoc ipfe diflimulat, cum vinde- miarum feriis curam judiciariam fibi remifTam fuiile narrat. Sic enim 8c Ulpianus in Pande&is leg. I. D. de Feriis fcribit, M. Anto- nini Imp. orationeexprefium fuifle, ne quis mejjium aut vindemiarum tempore aclverfarium cogeret ad judicium 'venire. Sicuti 8c Suetonius c. 35. narrat Auguflum ftatuifTe, ne Septembri Ocvobrive menfe ne- cejjfe ejfet in Senatum venire. I mo vero 8c ipfe Qy prianus, tanquam alter Minucius, in fua epiftola ad Donatum, meminit ejus temporis, quo (ut ait) indulgente vindemia folutus animus in quietem, fblen- nes 8c ftatas anni fatigantis inducias ibrtitur. Ac turn quidem fecef- fus amcenos captare ie ait, ubi de rebus divinis cogitet. Non difli- milis eft narratio noftri Minucii. Felices verb illae ferine, quibus a" foro fubfelliifque abductus nobiliflimus caufidicus eft ad religiofam five commentationem, five difputationem. Cicerol'ib. 11. de Orat. c. 6. quod abs noftro Scaevola accepit, narrat L&lium cum Sctpione folitum ejfe rufticari : eofaue incredibditer repuerafcere effe folitos, cum rus ex urbe tanquam ex vinculis evolajfent: conchas etiam $> umbilicos ad Cajetam t& ad Lucrinum iegere confuejfe, & ad omnem animi re- mipjh'nzm ludumque defcendere. Ejus vero exempli ftatim mini in mentem venit, cum M'muc'mm audirem, relicto icrepitu forenfi, cum fuo Ocbvio rufticari, 8c in littore Oftienfi fuaviter fpectare pueri- lem, quern defcribit, ludum. Sed cum deinde audio, quam in il!o feceiTu 8c gravis 8c feria de religione difputatio fuerit, 8c quale fit in defeito fornice concilium 5 fentio, nunquam coaclrum Roms fuifTe fenatum majori de re : nullumque forum, urbem nullam, nullum negotium, illi five otio five folitudini prartulero ; fxpiufque ut Ju- riiccnfulti eo modo feriari, fecedere, atque rufticari aliquando velint, optare cogor. An in eorum animos cadere non poteft fanclaaliqna, A 1 8; 4 Francisci Balduini Dissertatio £c rcligiofa, 6c fccrcto fuo digna rcrum divinarum cogitatio? La- ctantius innuit Minucium Tcfc totum noncontuliflead ftudiumrerum Eccleiiafticarum. Scd tanto nobilior ejus Jurifprudentia fuit, quae quails cflc debet, in Rcpub. fuit: 6c rerura divinarum humanarum- que cuiam & cognitionem conjunxit: tantoquepropterea magisejus excmplum noftri ordinis hominibus commendo, utfaltem dicbusne- faftis in ocio mclioris reiigionis faftos cxcolant, iifque fe dent atque addicant. Habcbaht olim feriantes Romani fuam decurfionem Tiberi- liam, cujus meminit Cicero lib. v. Fin. c. 24. fuamque (ut leges no- fh\* vocanrj * Majumam ad Oftiam. Scd excurfio noftri Mtnucii ciuam minime aut ociofa aut ludicra fuit. Digna profc&o, cujus ve- ftigia libciiter confpicerct Angujlinus : 6c ilium recciTum, in quo ha- bita eft difputatio, falutaret, cum in Ecclclia Oftienfi matrem fuam Monicam fepeliret. Equidem religioii ejus colloquii, quod fanctahxc iuatrona cum filio fuo habuit ad oftia ilia Tiberina, (licuti ipfe reci- tat lib. ix. Confeflion.) meminiffe foleo, quoties Dialogum huncMi- nucianum lego. V. Quxnam effet Romani fori conditio, cum in eo verfareturM/- nucius y quxquc Ecclefix in ea urbe tunc facies effet, ejus astatis mc- moria plane oftendit: 8c quae aliquando fcripfi ad edicta vctcrum Principum Romanorum de Chriftianis, earn rem illuftrant. Neque ignota hiftoria temporum, quibus Decius aut Valerianus imperavit. . cro habet: Jurifconfultis, quorum dejure civili refponfa legi- ffius, non folum abs religione alicnis, fed 6c ejus acerrimis adverfa- riis, fucceflifTc Chriftianum caufidicum : 6c illud live forum, fivecol- n Romans togx atque advocationis, quod tot jam annis con- fpcrfum fuerat fanguine 6c cineribus piorum hominum, tandem ali- quando voce 6c veftigiis Chriftiani Jurifperiti expiatum atque confe- cratum fuiffe. Arnobius libro primo gloriatur, & oratores & ju- rifconfultos, magnis fut ait) ingeniis prxditos, tranfijje ad Ecclefiam. Credo equidem, cum id fcriberet, de Minucio eum fuo cogiralfc. Multos ejus ordinis fortaffc numerare vix potuiffet. SodMirmcii ta- iiien excmplum quofdam fecutos elfe credo: ut 6c Minucius habuit, quels in cociem Radio fequeretur. Saltern Hieronyvms ad Magnum, ubi Minucium laudat, meminit duorum Romanx urbis Senatorum, Hippolyti 5c Apollonii, qui, ut inter fcriptores Eccleriafticos referren- tur, meriti lint. Quid di cam de illo Vettio EpagathoLugduncnii, qui olim ec multis quidem ante Minucium annis 6c fuit, 6c partim ignominiaCj partim honoris caufa (ut varia tunc erant hominum de ne judicia.) publico appcllatus eft Advocatus Christianorum ? An horum caufam aliquando in foro Rom. Mi erit, nefcio. Ccrtc Tertullianus vix hoc licuifle fignificat, 5c tarn odiofa tunc crat corum five reiigio, live Ecclclia, cui ftatus Reipub.ImperiiqueRom . . abatur, torque jam crat publicis prxjudiciis confolfa, utipfius no minis Chriftiani cpnfeflio ad damnationem fatis effet. Tantum * De hifce ludis videatur AtsdrA vam eJitionem procuravit J. G.Grm- Fivim difleiutio, cujus inner alias no- 1 vims UUraje&i 170a. Davits* abeft, In M. Minuc. Felicis Octavium. 5 abeft, ut hnjus religionis eflet, qux libertatis erat, affcrtio. Sed tan- to magis interca miror, in tarn profano Sc inimico foro confffterc caufidicum pium potuiflc. Mirum vero, cum jam annis propc dii- centis orbis Romanus 8c palam & publice 6c libere Chrifto nomea dediffet, auctoribus ipfis Imperatoribus, vifam efTe legem neceflariam, quse 6c tandem lata eft, utin nullo foro vel advocatus vel cauildicus el- fet ullus, vel jus poftulandi quifquam haberet, qui Chriftianus non eflet, Leg. vl 11. Cod. de Poftul. Quam fuit itaque nobile Minucii noftri exemplum, quo bonarum partium, quantum potuit, patronus. Romas fuit, quo tempore nondum impune hoc licebat? Certe Chri- ftianis tunc erat interdictum foro, neque iis jus poftulandi Pnetordabat. Verum etfi magis illi palliati quam togati efTe folerent: tamen quia iis refpub. faepe carere non poterat, aliquando togatos efTe eos, 6c eorum quofdam aliquod in repub. munus obire, pafli funt ethnici principes. Chriftiani Imperatores deinde multo fuereindulgcntiores, qui eos 6c Confutes 8cPr3efe£tos Urbi atque etiam Prjetorio interdum creabant, quos alioqui non ignorabant efTe acerrimos hoftes religio- nis, quod intelligi poteft vel ex unius Symmachiconditione. Sedfa- 6ti tandem aliquando funt feveriores, 8c fenatum forumque Roma- num perpurgarunt, 6c Minucios quofdam efTe juflerunt, quicunque vel jus dicerent, vel caufas agerent. Aram Victoria?, quse in vefti- bulo curias ftabat, ad quam ienatus jurare atque facrificare folebat, jam pridem everterant, ipfo etiam Symrnacho lib. x. ep. 5-4. 6c fena- tu reclamante. Sed effecerunt poftremo, ut /non modo a tali fuper- ftitione liberi efTent omnes togati, fed etiam ut nulla in foro niii Chriftiana eflet ilia Jurifprudentia, cujus jam olim aliqua in Minuciq noftro effigies fuerat. VI. Minuciani hujus Libelli inferiptio, 6c Dialogi forma, anti- quum, eruditumque fcribendi morem refert. Genus dicendi eft ar- gutum, acre, vehemens. Eft preifum, denfum, nervofum, crebris iententiis compaclrum, omniumque antiquitatum atque hiftoriarum memoria refertum : 6c in quo plures fententias, quam periodos nu- merare poflis. Nam neque verbofi olim fuerunt Chriftiani, qui ver- ba dare nondum didicerant : 6c eorum patroni erant homines docti, ac (ut urio verbo dicam) polyhiftores. Quod ad falfa crimina attinet, nontam verbis 6c libellis quam vita 6c re ipfa refellebant adverfarios. VII. Quoeftio, quae hie proponitur, 6ccaufa, quadc agitur, mag- na eft, de religione nempe vera aut falfa. Acerrima utrinqueefta&io atque contentio. Exitus 6c victoria eft, qualis efTe debet, ubi vcrum cum falfo confligit. Malarum partium vehemens patronus, 6: bona- rum gravis hoftis eft Cheilitis Natalis. Hatum contra vindex, 5c il- larum accufator acenimus atque, juftiilimus eft O&avius Januarius, Medius fedet bonus judex atque arbiter Minucius Felix. Contcntior nis occafio fuit, quod cum hie cum duobus illis, quos riominavi, in littore Oftienfi ambularet, ab O&avio Chrift'ano reprehenfus fit Gr- cilius ethnicus, qui occurrens idolo Serapidis, illud eolerc feiignificaf- fet. Sane olim Pifonc 6c Gabinio Cofi". Serapidis facra Capitolio 8c A 3 * urtc 6 Francisci Balduini Dissertatio urbe fucrant ejecta: fed poftea fucrunt reftituta, 8c in fuburbiis fa- cile hacrebant. Rcprchenfus Cxcilius fremit, 8c tanquam irritatus £rayiter in Chriftianorum rcligionem invehitur : fuamque iimuMuper- ftitionem defendens, Oetavium veluti laceflit. Sed imprudens incur- rit in adverfarium fortem 8c acrem : 8c (ut iile sdt) * Fragili cupiens illidere dent em, Jnfregit folulo. VIII. Caufae ftatu nonunus eft. Cascilius varie 8c confufe agit de Octavius pis aque 8c depellit fola inficiatione, 8c retorquet jufta rccriminatione. erQuaedam ingenue confitetur: fed jure defen- ait. Itaque haec difecptatio partim fa&i, partim juris quaeftionibus conftat. Tertullianus antea, 8c ante Tertullianum, Juji'mus 8c Athe- wagoras, quorum extant apologetici libelli, 8c poftea Cyprianus partim contra Demetrianum, partim in libello de vanit. idol. 8c multo de- indemagis Arnobms atque Laflkantius hanc caufam egerunt : 8c uii ple- runque iiint non iifdem modo 8c fententiis 8c argumentis, fed 8c ver- bis 8: formulis. Sic enim majores noftri eadem de iifdem (\it ille olim dicebatj dicere folcbant. Atque utinam pofteritas tale obfer- vaflet exemplum : ambitiofanovitas bonam antiqujtatem non inqui- naffet. Velim fane apologias eoruin, quos dixi, cum hoc Minucia- no libello conferri ; ut alium nunc commentarium colligere non lit necelle. Multa ex veterum philofophorum difputationibus 8c poeta- rum fabulis, 8c Romana, Grsecaque hiftoria fubtiliter 8c doftehicre- pctuntur. Verum ineptum effet iis de rebus annotationes multas 8c ociofas hoc loco inculcare. Mallem quae ad antiquitatum Chriftiana- rum memoriam pertinent, copiofe explicare. Sed 8c harum ccm- mentariis alius dabitur liberior locus : nam iis, quos jam inchoavi, abiblvendis aliquando me dedam. Jam vero praetcr illos, quos dixi, libellos, valde velim etiam hie legi 8c comparari adverfarias orationes Symmacbi 8c Ambrofii: ut, quam caufam acriter quidem, fed priva- tum tamen, quo tempore Chriftianis palam effe vix licebat, a&am effe ex Minucio audiemus, eandem multis poft annis publice in auli- co confiftorio itcrum itcrumquc agitatam, in caque nobilem Roma- norum facrorum patronum, qui 8c Pont. Max. 8c Prxfectus Urbi erat, cum maximo 8c acerrimo antiftite Chriftianx religionis com- miiTum, quo tempore noftri liberi erant, Sc bona sequaque conditi- on, audiamus:prrefertim cum judex 8c arbiter fedcret, non modo tarn feligiofus, quam Minucius, fed multo majoris au&oritatis, 8: qui rem bene judicatam exequi, 8c adverfarii calumniatoris petulantiam repri- mere atque coerccre poflct. Siquis denique hie adjungat Auguftmi libros de Civitate Dei, ad O&avii diiputationem multum lucis 8c •-is adjunxerit. Ego in talibus commentariis nunc defcriben- dis non immorabor. Sed breviter tantum delibabo qucedam capita Minuciani libelli,ut le&orcm prxmoneam. ' IX. Cheilitis principio laudat nefcio quam five Academicam uxoc. nt.Xii'4'ixf, five Pyrrhonicam isra^r, quah" nulla eflet religionis fcien- ^ApudHoratinmlib. M. fat. I, 77, legitur offendtt folido* tia: In M. Minuc. Felicis OcTAVIUM. , 7 tla: 8c Epicurea' audacia exagitat Dei providentiam, prope ut ille * Cotta apud Ciceronem in libris de Nat. Dcor. O&avius providenti- am defendit : nequc iis etiam argumcntis uti dedignatur, quibus Vel- leius apud eundcm Ciceronem reiellit Cottae vanitatem. Cscilius ex- ' probrabat, Chriftianos Deo, ut quidam fato, addicere, quicquid agi- tur geriturve. Abs verbo Fati, tametii odioib propter ineptias Stoi- corum, qui ea voce abutebantur, non abhorret Odtavius. Sed lon- giorem ea de re difputationem in aliud tempus rejicit, 8c eum veluti fcopulum caute refugit. Sane Hieronymus in Catal. 8c ad Magn. te- ftis eft, quendam de. fato librum olim Minucio infcriptum fiiiflc. Sed falfam fuifle infcriptionem monet. Credo illi a quibufdam eile afcriptum, quia hie vidcbatur tale aliquid efle pollicitus. Arnobius, quern Minucii difcipulum 8c imitatorem appellare foleo, modo ad- verfarios de fato accufat, modo etiam Chriftianos eodem nomine ac- cufatos fuifle oftendit: 8c in utraque tamen caufa, cum ad rem ven- tum eft, hseret, 8c nefcio quomodo attonitus inixi. Nam Cjuvat enim propter Minucium 8c quofdam alios obiter hoc notarej lib. vi i. pofteaquam exagitavit fatum, prasfertim quale Stoici fingebant : has tamen (inquit) partes, quia res nimium longi eft multique fermonis, in- explicatas tranfcurrimus at que intactas. Idem lib. il. cum fcribe- ret Chriftianos urged rogatos, an line Dei voluntate quicquam fie- ret : tarn fe utrinque premi fentit, ut, ad elabendum, deprecatione cujufdam ignorantia: utatur. Si (inquit) cuntta ejus voluntate con- ficiuntur, nee citra ejus nutum quicquam pot eft in rebus vel provenire vel cadere : necejfario fequitur, ut mala etiam cuncia voluntate ejus in- telltgantur enajci. Sin autem dicere voluerimus, pejjimorum ab eo re- jicientes caufas, mali ejfe confeium generatoremque nullius : incipient vi- deri aut eo invito res pejfimsi fieri, aut (quod fit immane dixijfe) m- fciente* ignaro, ac nefcio. X. Quid igitur tandem, inter has veluti Symplegadas conftri&us, qu^ftioni refpondet? Refpondeamus (inquit) necejfe eft, nefcire nosifta, Oc Juftinus antea in fua apologia non dubitaverat ttjk $ uf{#tf*m<; «-vxyx.lvj (ut appellat) aperte inficiari, plancque rejicere, dum fcopu- lum unum, quern imminere alioqui putat vult effugere. Atqui tunc in alterum incurrir, quern non minus aut Minucius aut Arnobms re- formidaiTe videtur. Tandem vero Auguftinus in eadem Africa vo- lens veluti perfolvere, quod Minucius pollicitus efTe dicebatur, 8c, quod hie prxftare fortaffe vix potuifTeu, cumulate dependere; fubciliter expofuit in hac quxftione medium quidpiam, quo iatisfieri pofte ju- dicavit difficultati. Sciebant 8c Minucius 8c Arnobius, qusenam olim fuiflet difleniio difputatioque inter Chryiippum 8c Diodorum ftve de fato. Nam 8c nos ex Cicerone 8c Tlutarcho illam utcunque cognofcimus. Sed ne in hujus quidem ju- dicibus 8c arbitris noftri quicquam deprehendebant, quod omninofc- * TArtfJjaviZQv iyjiiTtyji., quod no- 1 deN. P. non Cotra,fedVelleius,Dei pro- tavic eiism Chr. Cc'llaruss. Iu libris 1 vider.tiamconculcat&deridet. Danes. A 4 qucrentur. 8 Francisci Balduini Dissertatio querentur. Itaque quamdiu non liquebat, Amplius pronunciare, quam temcre aliquid ftatimque dcfinirc maluerunt. XL Redeo ad Caecilium. Is fuorum numinumantiquitatem, paf- fimque reccptam audroritatem, quantum poteft, tuetur . Chriftia- norum Deum vcrum 6c unicum exagitat, &\ eos interea tanquam «fo'*« profcindit . Octavius idolorum fabulam 8c vanitatem falfe tra- ducit, iifdem eriam verbis ufus, quibus Cypnanus'm eodcm argumen- ts utitur. Neque vero difficilis fuit rcprehenlio, cum quidem 8c ip- iius Ciceronis libri de Nat. Deor. vcluti fuffragarcntur : nam &Ar- nobius teftis eft, propterea quofdam Chriftianorum hoftes aliquando mufljtafle, libros illos jufTu fenatus abolendos atque concremandos cflTe. Quid ? res ipfa, quae abs fuis quoque cultoribus eft irrifa, (nulla enini unquam ftultior atque ineptior fabula ullius fupcrftitionis fuit,) ul.rro fefc rcfellebat. Sed quod hue pertinebat, facile defcribere po- tuit Minucius ex Tertulliano, Jujlmo, Athenagora, Theophilo: ut 8c poftea ex Minucio Arnobius, Laciantius, Ambrojius, Augujimus, cum candem caufam agcrent. Certe quod O&avius dc Saturno narrat, Laciantius, ipfum Minucium au&orem laudans, repetit, latiufque ex- ponit lib. i. cap. xi. Ut autem Oclavius totam fabulam Romanac iuperflitionis falfe fubiannat: lie 8c ipforum oraculorum, quibus tan- topere gloriabantur Ethnici, vanitatem cleganter oftcridit; ac ante iiiam quidem setatem- oraculum Apollinis Pythii deliilTe fignificat: ilcuti 8c Flutarcbus fatetur temporibus Adriani Imp. plane defeciiTc. Sic enim cum Chriftianx religionis Veritas invalcfceret, necefte fuit evanefcere impofturam illorum t wi 8c apud Virgiitum JEn. iv, 244. Somnos adimere, cifm de mortuis in viram revocandis agitur. Quid prceterca hie refpon- derit O&avius, conferri potcft cum iis quae antca Theophtlus, Athe- nagoras, Juftmus, Tertulltanus cadem de re fcripfere : nam hos fe- cutus Minuctus eft. Ridet Caecilius Chriftianos, quod cadauera ungant, non coronent . Atqui 8c Romani, ctii quid agcrent, ignorarent, un- guenta funebria habebant. Notus eft ille Enntt verficulus, Tarqutnii corpus bona femina lavit <& unxit. Et licet Leges duodecim TabuL fervilem undftiram cadaverum (ut ait Cicero de Legg. lib. 1 1 . c. 24.J tollerent, aliam tamen relinquebant: 8c ipfi Jurifconfulti inter juftos funeris fumptus unguenta referunt 1. xxxv 1 1 . Be religiof. &fumpt. fun. XVI. Quod ad coronas cadaverum attinet, fatetur Octavius Chri- ftinnis ineptas vjderi : 8c eos propterea in eo gcnere ethnicos imitari nolle. Tertulltanus in lib. de Cor. milit. c. 1 3. ait, a feculo coronari & ipfas libitinas: 8c ipfe Cicero pro Flacco c. 31. meminit aure& corona impofitA mortuo cuidam Cafiricio. Verum quid antiqux leges Rom. de coronis cadaverum ftatuerent, dixi ad duodecim Tab. Denique ri- det Sc indignatur Caicilius, apud Chriftianos cadavera humari, non uri. Verum eft vctus illud, Rifu inepto nihil efl meptius. QuidOcla- vius ? Simpliciter refpondet, antiquam efTc fuam 8c meliorem fepeli- cndi confuetudinem. Quod 8c Arnobius refpondit : nam 8c poft Minucium mota iterum hsec quaeftio eft. Atqui Romani poterant Jill faltem Ciceronis librum fecundum de legibus c. 22. IcgiiTe, qui hunc morem defenditSc confirmat. Et Vilnius libro feptimo, capitc quinquageiimo quarto, Ipfum, inquit, cremare, non futt ceteris infti- tuti apud Romanos : terra condebantur. Sane Tertulltanus c. 1 2. de cor. milit. ait: Chriftiano non licuiffe cremare, 8c in lib. de refurrecl:. earn, ridet eos, qui atrocijfime (ut aitj exurunt defunclos. PorroAu- guflinus libro undecimo ConfeiT". iigniricat, in Ecclefia Oftienii pecu- jiarem aliquem etiam fuifte morem humandorum corporum. An is quoque jam turn in ufli efTet, cum ibi ageret Minucius, nefcio. Ri- diculum vero, quod Caecilius, feverus fcilicet cenfor, Chriftianos ac- cufat, quia neque unguentis delibuti, neque fertis redimiti eiTent. Mirum, quod interea non miratur, eos tamen ufos jam turn fuifTe oleo 8c chrifmatc. Sane fobriam, ilccam, frugalemque vitam, hoc eft, ab utiguentis alienam, ipii etiam ethnici laudarc folebant: 8c Pla- to ex fua Repub. quam optimam fuo judicio ringit, Homerum non ejicit nifi unguento perfufiim Sc vittis redimitum, 8c (ut hie nofter Ottavius aitj coronatum : cum fignificarct fefc habere nolle cives tarn molles. Ac, nelongius abeam, Veipailanusquendam unguentis maden- tem, 8c gratias agentem pro impctrataprerecT:ura, avcrfatus, Mallem y inquit, alltumolercs. Sed quid non objicerct Cxcilius, cum etiam Chriftianos accufct, quia flores naribus fupponcrent, nee capiti co- ronando imponcrent. Atqui ipfe Lnaanus in fuo Nigrino ipfos Ro- manos re&ius irridct, quod Chriftianos hie non imitentur, 8c faciant contra naturam, planeque nihil aut iapiant, aut ientiant. Adde Ter- tuilianum de cor. milit. XV 1L In M. Minuc. Felicis Octavium. ii XVII. Cetcrum C&cilius, ut alter Lucianus in Peregrino, Chrifti- anos irridet, quod colant hominem crucitixum. Octavius breviter negat hominem tantum efle, quern colunt ; ' Sc regerit, adverfarios potius efle UvS^TroXxr^, qui reges tanquam Deos colant, £c per eo- rum etiam genium jurent: quin imo gravius puniant itapejerantem, quam ii quis iuum Jovem jurando fciens falleret. Sufpicor hie no- tari quandam conftitutionem Alexandri Severi: qua: tamen relataefl in libros Juris. 1. 1 1. Cod. de rebus credit. Sane olim Chriftianos no- luifle uti tali formula jurisjurandi, teftis eft Tertfdlianus in Apologet. Sed tanto magis miror, earn pofteriorum Csefarum Chriftianorum legibus commendari. XVIII. Caecilius contumeliofe objicit, Chriftianos etiam ipfam crucem adorare. Negat O&avius. Adverlarius iis, ut furciferis maledicit. Nofter (non enim eum pudet crucis Chriftiana;) cruci- feros fuo modo dici, non recufat, St de fuo crucis iigno religioib (quod certe majoribus olim noftris familiare fuitj refpondet, quod antea Jufiinus 8c TertuWanus fcripferant, 8c poftea Lattantius lib. quarto, capite vigefimo feptimo. Nam 8c quanti illud fecerit Con- ftantinus, notum eft: certe ut vulgo res minus eflet ignominioia, edixit, ne deinceps facinorofi cruci affigerentur. Non defiit tamen Julianus Apoftata, ut Caccilius, Chriftianis ignominix caufa expro- brare crucis cultum, ficuti ex Cyrillo intelligi poteft. XIX. Mira eft impudentia calumniae. Eo tandem evafit, ut ne- fcio quae facroi urn mon.ftra Chriftianis objicerent adverfarii, 8c -j- quaiia, demens (ut quidam Poeta dixit) JEgyptus portenta colit. Audet etiam Qecilius fingere illos adorare caput afini, quanquam primus hoc non finxerit. O&avius tarn putidam calunmiam inficiatione depellit, 8c id potius de adverfariis vere dici poile, recriminando probat, fecutus {umnTertullianum Apol. c. 16. qui 8c Chriftianos vulgo di&os efle alinarios, 8c Chriftum ipium auribus aiininis tanquam aliquem Mi- darn ab impio pi&ore expreflum fuilfe narrat. Talem autem con- fiftam fabulam efTe iigniflcat, quod Cornelius Tacitus mentiendo tale quippiam de Judaeis recitaflfet. Verum 8c ante Taciturn multis an- nis Apio Alexandrinus tempore Caligulae in Judseis accufaverat quan- dam heXuTpeiuv. Cxterum cum Jofephus tale mendacium jam re- futafTet, minus ignofcendum eft Tacito, quiineo perftat; minimeveiQ illis, qui majori etiam impudentia Chriftianis hoc probrumafpergunt. XX. Turpius eft, quod Cjecilius eodem pudore clamitat, eos co- lere nefcio qua: pudenda. Ecquo ruit impura maledicentia ? Octavi- us fuae verecundix efle intelligit, id longiori oratione non refellere. Interea audire cogitur alia non minus nefanda, cum Casci'ius decla- maret, nefarios efTe Chriftianorum ccetus antelucanos, inccfto 8cpar- ricidiopollutos, prope ut olim erant Romse Bacchanalia. O&avius talia crimina non folum abs liiis depellit, fed etiam retorquet in ad- verfarios. Quam incefta eflent Rcmanorum facra,non eft ignoturn. Nam 8c corum * Poeta, Not a- Bom, inquit, fecretaDed. Diu etiam f Jnvenalis Sat.xv. inic. * Jnvenalis Sat. vi> 313. hununas ta Francisci Balduini Dissertatio humanas vi&imas immolarunt: etfi in aliis gcntibus hanc, nonjam dico fan£ram, fed finguinariam Sc fceleratam fcritatcm reprehende- rcnt. Eft autcm memorabile, quod Vlutarchus in ProbJcmat. uar- rat cos obtendifTe ad hoc fuum factum excufandum, aliorumque damnandum, Mirum vero, Chriftianis facra talia objecta fuifle. Fuit tamen vetus 6c diuturna hxc calumnia: 8c quidem promifcuae libidinis coitio, 8c quia Chriftiani {efe fratres fororefque appellarent, arque etiam ofculo fefe invicem exciperent. Quid dicam oleulo quof- dam impudice abufos eflc, ut 8c fatetur 8c conqueritur Clemens A- lexandrinus in Padagogo ? Chriftiani fatis multa caftiflimi fui pudoris teftimonia opponebant. Sed nihil audit impudens malevolentia, quae ut linguam habet intemperantem, fie neque frontem, neque aures habet. Sane 8c olim Apionem tale quippiam de Judasorum ccetibus confinxiffe narrat Jofephus. Ergo nihil noftris tali infamia oppreflis aliud fuperfuit, quam, quod fcite 8c eleganter JEfchylus ait,r^t «Aij- Qeitw ectec%$svecf ru xotjw* Non erant impoftores, qui verba darent: non homines clamoii 8c impotentes, qui convitiis, maledi Nigri & AlLini ? uncle qui h.icr Juas lauros obfulcnt Cxfarem? Untie qui faucibus ejus exprimexdis pa- faftricamexercent? Untie qui armatipalatium urumpunt, omnibus Ste- fhanis at que Partbeniis audaciores? De Rotnanis (nifallor) id eft, non tie Cbrifiianis, Ne hunc quidem locum ex hiftoria illuftrare grava- bor. Avidius Camus, Syrise Legatu;, adverfus M. Antoninum Imp. furrexcrat, cum prxtexcret fe Rempub. reftituere atque confervare vcile, quam Mard diflbluta indulgcntia pcffundaret. Chriftiani ta- men, qui in Marci exercitu adverfus Marcomannos tarn frequentes fucrunt, Calfianae factionis nulli fuerunt. Commodum impurum tyrannum 2c noftris inrefthTmum domi ftranguhri Romani curarunt, qui illi maxime erant familiares. An his Chriftianus ullus adfliit ? Septirrfo Severo, qui ad Imperium gladiatorio animo viam affe&a- bat y &fe oppofuit Pefcennius Niger in Syria, Sc deinde Clodius Al- binus in Britannia Galliaque, cum uterque tarn bono jure armatus, quam Sevcrus, iibi effe videretur. Nam 6c ipie Tertullianus inlibro de Pallio, hoice non minus quam Severum, Auguftos aliquando ag- novit atque appellavit. Chriftiani tamen in corum vel exercitu vel fa&ioiie nulli inventi Hint. Piautianus, qui Principi prottimus erat, 2c poft eum maxims auctoritatis, ut Sevcrus 6c Caracalla, a quibus fiebant: multa crudeliter, jugularentur, immittit in curiam fuum Prccfedrum, 6c eodem paulo pofl irmmpit. An Plautianum Chrifti- ani fecuti funt, quorum intereife videbatur tyrannos illos tolli? Imo vero potius Severum jam decumbentem illi ilio etiam oleo curarunt, lanaruntque, ut tcftis eft Tertullianus ad Scapulam, ubi 6c folennes Ecclcfiae preces pro Principibus commcmorat. Turn addit : Ex re- guli patient id divirU agere nos fatis manifefium eft, cum rant a homi- num multitudo, pars pent major cizitatis t . :io & mo- dcftia agimus. Abfiienim, ut indigne feramus ea nos pafi, qu£ opta- rnus: aut ultionem a nobis aliquant r , quam a Deo expe- Samus. Non difTimilia font, qua: repetit in Apolog. 6c digna funt, qua: his quoque temporibus inculcentur. Certe ait c. 37. Chriftia- nos facile paucis faculis vel una nocJe potuifle ulcifci, il aut ftiiflent aut efle voluiifent ('quod tamen jam a temporibus Neronis diceban- cendiarii. Sett abftt, inquit, ut aut igm I 1 winafe&a, aut doleat pati, in quo probatur. Ah, illis, fi apertc agere £c vim vi repellere voluiftcnf, minime defuiffe vim numerorum 6c ccpiarum. Sett, inquit, apud ift.im difciplinam magis occidi quam occidere. Air, illos etiam fine armis potuifle vinccrcfecedendo, Sc vacuum Romanis fuum oibcm rclinquendo, fi alio migrare volu- itfent. Turn enim defuiflcnt quibus imperaflet Rom. Imperator. A- dco In M. Minuc. Felicis Octavium.^ ij deo pauci fupererant, qui non eflfent Chriftiani. Scd noftros 8c civcs manere voluifle, 8c ad hoftes Romanoram tranfire noluiffe fignificar, gc intcrea tamcn a Romanis appellatos eflc non hoftes modo, fed 8c principum Sc humani generis hoftes. Cxterum tarn injufta Scaperta. fuir. haec injuria, ut ipfbs tandem hoftes Chrifiianoium puduerit tarn 8c ingrate agere, 8c loqui impudenter. XXIV. Ergo Cxcilius, quantumvis ellet impudens, erubuit iis alt- quod perduellionis crimen aftingcre. Quidvis aliudobjiccre, carperc, mentiri, calumniari maluit. Sed neque Chriftianis afcribit caulam calamitatum : quod tamen eo tempore alii adverfarii odiofe fa cere imprimis folebant. Triftiflima fane, setate Minucii, erat facies Ro- mani imperii, horribilifque dilaceratio atque confuiio. Quid dicam genus omne malorum tunc inundaile? orbemque 8c conculTum 8c permixtum bellis, incendiis, inundationibus, terras motu, civitatum ruinis, gentium regnorumque excidiis ; denique confe&um 8c fame 8c pefte publica ? Non committit tamen Carcilius, ut (quod vulgus tunc clamitabat, 8c ante poftque multis feculis jactatum eftj calum- niaretur, Chriftianis totum illud chaos acceptum ferri debere,- eorum- que fanguine cfte expiandum. Ante Minucii aetatem Tertullianus Apol. c. 40. Si, inquit, Tiber is afcendit ad moenia, ft Nilusncn afcen- dit in aria, fi ccelum fletit, fi terra movit, fi fames, ft lues, fiatim Christianos ad leonem acclamatur. Non minus odiofa 8c im- manis erat acclamatio tempore Cypriani, ut ex hujus ad Demetria- num epiftola fatis apparet. Eadem 8c tempore Arnobii. Nam 8c hie in fuis adverfus gentes libris laborat, ut hac publici odii 8c invidiam flamma noftros liberet. Quid ipfe poftea Symmackus? Ncnne au- det talem rurfus cantilenam canere? Certe digitus erat, qui audiret quod aliquando Romx poft mortem Commodi Imp. acclamatumeft : Delatores ad leonem ! Sed noftri abs fanguine 8c ultionis cupidi- tate erant alieni. Ambrofuis non pafllis efteum in crimine tamfalib diutius exultare. Sed cum non rr.ulto poft urbs ipfa capta atque di- repta fuifler, non erubuerunt impii calumrriarores talem poftrerro cladem religioni Chriftianse afcribere : coa&ufque eft rurfus Augufi- nus tamtetrae malcdicentia* occurrere. Nam Scproptereafefuosde Civitatc Dei libros fcripfiffe fatetur. Agit ergomicusroa^tiofeCas- cilius, qui aliorum exemplo talem facem in noftros non cenforouet, neque eorum innocentiam tarn indigne onerat. hjao vero iis, ut mi- feris, ut vi£tis, ut fervis, ipfe tanquam magnis-victoriis elatus, 8c fumma felicitate cumulatus, fuperbe infultat: 8c hoc nomine tamii- lorum religionemfaftidiofe deprimit, quam iuam gloriole attollit fu- perftitionem. Sic enim profani homines ex fortuna Sc rcrum fiic- cefTu pendent. Sic ipfe Cicero pro Flacco contumeliofe exagitat Ju- daeorum 8c gentem 8c facia. Scd £c Apionem [todaeis icrvitutem, 8c aerumnas, tanquam falfee religionis teftimonia, confidenter objecifle, ex fafepbo intelligimus. Mirum vcro, poft tempora quoque Coor ftantini, Julitmum Imp. noftros eadem rationc impetiifle, ficuti ex Cyrilli rciponlionibus cognofvimus, Qiianto id magi> potuit CvciJi- 16 Francisci BalduiniDissertatio us, qui Chriftianos, nifi affliclos, mifcros, pauperes, nullos viderat ? ltaquc magno fupercilio 8c faftu 8c contcmptu cos defpuit, 8c tan- quam n&%' tag.™- *? 7ng/.$*i[wne. (utor Apoftoli verbis) proculcat* Sed Thraionicos ejus Ipiritus altiori animo defpicit Octavius, iifque ianctam quandam fuperbiam opponit, qua 6c in paupertatc divires, & in Icrvitutc libcri, 8c in media denique morte vidtores elTent no- iiri. Utut autem Caxilius initio defpumans, 8c intemperanter con- vicia profundciet, & minas efflaret, 8c ampullas horri biles projiccret, denique Chrifto infultaret: tamen veris vi&us paulo poft cedit, ne- que arbitri, judicifque.M/»#a/ fentcntiam expe&at, fed ultro illi oc- currit. Admirabilis profedto converiio, praefertim tarn repentina. Sed ea oftendit, fanabiles multos Romse fuifle, qui videbantur alio- qui depofiti 8c deplorati: veritati vero crrorcm facile cedere. Ergo Csecilius quadam veluti in jure ceftionc Octavio vindicanti addi- ci potcrat. Ccrte vinci dedique non recufat, 8c Octavianae oratio- n's quodam qua.fi fulmine perculfus, tanquam filter quidam Paulus, fubito rcligioncm, quam ignorans oppugnaverat, admonitus com- pledtitur. XXV. Vellcm autem. Minimus nobis quoque expofuifllt totam hujufce [ABTuvolcH hiftoriam : ut 8c, qua lege, qua conditions quibus fponforibus, quo ritu, qua ceremonia, Caecilius Romam rcverfus, in Eccleiiae collegium 8c communionem cooptatus fuerit, intelligere- mus. Nam 8c antiqui illius moris memoria expetenda eft. Sed quod Hieronymus ad Chronica Eufebii, 8c Augujlinus libro octavo Confe£- fion.c.i.narrant deduobusaliisejufdemSc conditionis8cordinis,8c gen- tis, 8c ingenii viris,-^rw^/ & Ettcherii t*ftimonia, non habemus quic- quam. Ipfe circa judiciarias curas oc- cupatum fefe innuic, hujufce diicepta- tionis exordio. Quo tempore vixerit, Au&ores non tradunt : nifi quod Hie- ronymus in illo fuo Scriptorum Eccle- Gae Catalogo, ubi ordinem fere tempo- rum fervat, Minucium anteponit Cypri- ano, & juxta Tertullianwm atque alios cenfet, qui Severi Imp. sevo proximi fuifie dicuntur. Idem vero in Apolo- gia ad Pammachium, ubi minime ne- cefiariatemporiseratcura, citatis au&o- ribus iifdem, Minucium noftrum Ter- tulliano quidem T verum & Cypriano, fubjungit. Credo ne Minuciani nominis interpofitione magiftrum a difcipulo di- velleret. Certe Minucio Viclorinum & Firmianum & Hilar turn fubdit. At Encherim Epifcopus Lugduneafis, in quadam ad Valerianum epiftola, Fetid noftro medium inter Firmianum & Cy- frianum adfignatlocunv. ut jam propior vero fententia fit, non habitam fuifie in iftis rationem aetatis cujufque ex- a&iflimam. Certior igitur ea fuerit conje£tura, quae de ipfius Tertulliam ac Cypriani adverfus Idolorum culcores fcriptis ducecur. Etenim fi Tertullia- nicis comparentur Minuciana, ftarim apparebit> Minucium ab Tertulliano & argumenta & diflerendi ordinem, at- que ipfa plerumque verba fumpfifie : Cyprianum vero, in illo prasfercim ope- re, quo vanitatem idolorum arguit, Mi- nucianis & fcntentiis & verbis ufum efle tanquam fuis ; utgloriari tamen de- beat Minucius, ea fibi in mencem vc- nifle, quae Cyprianus ufurpando fanxeric. Hoc amplius, ne quidem femel a Cypri- ano Minucium effe nominatum, neque a Minucio Scptimium ; rationibus u« trimque, ut par eft credere, haud im- probandis. Denique Wowerio libcnsad- lentior exiftimanti, antiquiorem Cypri- ano fuifie Minucium, vel faltem edidifle hunc Dialogum, priufquam Cyprianus de idololatria fcriberet ; at Minucium fane manifefta imitatione aliorum ver- ba fuis immifcuifie, nee tamen efle pe- nes ipfum quod acceptum ferre debeat Cypriano. Afrum fuifie Minucium opi- nari licet, cujus verbis Cyprianus tarn familiariter utatur, quam ipfe Minuci- us Tertulliam. Afros item fuifie Caeci- lium Natalem & O&avium Januarium, Cirtenfis Fronto teftatur ; omnefque adeo fefe invicem demonftrant. Ri- galtius. 2 flavins] Qui & Januarius poflea dicetur. Hoc vero nomen aliquories occurrit in nomenclatura epifcoporum & presbyterorum qui fententias dixere, in concilio Africano de baptizandis hasreticis, fub Cypriano. Rigaltius. Vide §.6, 23, 34. 2 tranfacta 20 M.Minucii Felicis tranfacta & decurfa funt recordatione revocare. Ita ejus cojtemplatio, quantum fubtra&a eft oculis, tantum pe- ctori meo, ac pane intimis fenfibus implicata eft. Nee immcrita 1 difcedens 2 vir eximius &fan(5tus> immenfum fui defiderium nobis reliquit: utpote cum & ipfe tan to noftri Temper amore flagraverit, tit, 3 & in ludicris &: feriis, 4 pari mecum voluntatis f concineret, eadem velle vel nolle: 6 crederes unam mentem in I Di ft dens vir eximius £r fincluf immenftim fui aeftderium nobis reliqp.it'] Ex horum verborum poteftate colligi nonpotcit, Miriucium, mortuo jamOSa- vio, haec fciipfifle. Hieronymus Ep. vn. Ed:c Bened. Non minus mihi dereli- qv.it abcundo defiderium, quant attttlerat veniendo Utitiam. Vide & Sulpicium Severum vit.Martinicap. xxv. ac Dial. I. cap. i. At ex roro orationis con:ex:u liquido patec, hunc Dialogum a Felice noOro, poft O&avii fata, litteris fuifle mandatum ,• quapropter legendum De- CEDENsdr eximius & Jfanffus. Ita perfaepe Cicero aliique fcriptores opnmi. Fbadrus lib. IV. fab. 4. Quidam dece- dens tres reliquit f has. Sulpidus Se- •verus H:ft. Sacrae lib. 1. cap. 7. Sara, cum feptimttm & vici/imum fupra cente- fimum annum ageret, decejfit. Et cap. 21. D'eceiTit autem anno atatis v'igtfimo & centefimo Sic in fequentibus crebry loquicur Hiftoricus, nee aliter partim Jurifconfulti. daudianus tamenirjRu- finum lib. ii, 10. Solatia let ho Exuium commune dabit, ncc territks ante Difcedam ; cum luce fimnl hnquenda fotejias. At ibi quidam C odd. dece dam; & vere cjuidem. Davies. 2. Vir eximius &f t&? oimiaQ yy txc ovyy&HS ME- POS mofMKt TH2 'ATTOT ¥TXH2. Clemens Romanus Epift.ad Corinth. 11. cap. 12. Ta eft,'o >- H&mv a,vw7ni>iQ 32. Adeas etiam quae diximus adCice- ronis Tufcul. II, 4. ill, 16. Davies. 9 Pracucttrrit] Sic legitur in MS. Reg. & editione Romana. Quare^ra- currit alii maluerinc contra librorum aufloritatem, nefcio. Herald. Vide Prifcianum lib. x. col. oc 1. io Cacilium) Hunc etiam appellabic Natalem. Utriufque autem nominise- pifcopi & presbytcri eitantur Africano illo concilio de baptizandis hxreticis. Sunt qui Caecilium ilium putantri- ani fuilTe prxceptorem, fed quibus id libi ration ibus ceifuafi-m fuericnon ex- plicant. Pontius in vita Cypriani ; Erat fane ilii etiam dc nobis contuhrnium vi- ri jufli & latidabilu memorta C/tMii& atate tunc & honore presltyteri, qitienm ad agnitienern vera divimratis afeculari errore correxerat, &c> Rigalt. 1 IT Etiam nunc inharentem^ V oba le- £iio, quam varie corruperant, cum alii etiamnum, alii etiam tunc edidifTent. Apuleins Milef. rv. Ac pauJulumA via retraclum,per altiffmum prxceps in viant proximam etiamnum fpirantcm precipi- tant. He c etiamhwu efi vtt. Idem Milef. v.Nec mora, cnttm panto mato- inhae- 2i M. Minucii Felicis inhaerentem difputatione graviffima ad veram religionem reformavit. II. Nam negotii, & vifendi mei gratia Romam con- tenderat, reli&a domo, conjuge, libens ; &, quod eft in liberis amabilius, " adhuc annis innocentibus, & adhuc a dimidiata verba tentantibus, 3 loquelam, ipfo offenfantis lingua? fragmine, dulciorem. Quo in adventu ejus non poltum exprimere fermonibus, quanto, quamque impa- tins ledum' maritus accubans, earn que ttiamnunc lacrymanttm eomplexus-. fie txpoftulat. Lege igitur apud eundera fcriptorem Milef. i. Janitor pone (la bull oftium cubitans, & etiamnunc fe mifomnus, §luid tu, inquit, &c. Vul- go legitur, Et jam nunc. Herald us. Sic loquitur Miuucius reCpiciens adillud temporis five negotii quod hie defcri- bitur. Rigaltius. Sic exfar lib. vi. B.G.c. 40. Nullo etiam nuncufu rei mili- tant percepto. Ovidius Hcroid. vi 1 1,79. Ipfa ego non longos etiam nunc fciffa capillos Clamabam. 0V1 Nic. Hcinfius abfque cauffa fontica malebat etiamnum. Idem Metamorph. Xin, 231. Nee Telamoniad.es etiam nunc hif- ccte quidquam Attfit. Et Amor. lib. lis El. xn, 23. Femina Romanis, etiam nunc Vrbe recently Immifitfoceros, armaque fava dedit. Negleciis igitur Sig. Gelenii & aliorum conje&uris, farta te£ta maneac exem- plaris fides. Davies. 1 Adhuc anm s innocent ibus]Innocentem rttatula dichPrudentius in agoneRoman : . Tacitus lib. 11 1. inuoxiam atatem: Philo ci'iSf.x.iV »\/;«Af,adverfusFlaccum. M» jtf- gpe?, iM vtoTV-ra : jun Troticffov cL/juhxiv xhi- Ktevi oiKlioiiutvoi. Heraldus. Propter annos ceneros, qui fere funtcriminum nefcii j nam male rem geffir Fu'.v. Ur- finttt, qui vocem annis expungendam cenfuit. Cxfar lib. v. B. G. c. 34. Levi- tate armomm fk. quotidian* exercitati- one nihil iis noceri pojfe. Sallujlius Bell. Catil. c. 32. Mulieres, quibus Reip. magniMdme belli timor infoliius incejfe- rat,*fflic7arefrfe; qui locus anonnullis perperam vexa. us cfi. Arttubius lib. 1 p. 14. Infirmitate credatur valetudinem expellere non potuijfe divina. Sulpicius Sevcrus U.S. 1, J3. Hie facrilegio in- vifus Deo. Ac lib. II. c. 1. Pruden- tia & difciplina brevi omnibus Regis proximis antelatu Vide & cap. 19. Lucretius lib. 1 1. p. 23 1. Demque multa vides, quibus eji odor & faporuna : Reddita funt cum adoles inprimis pleraque dona, Relligione animum turpi cum tan- gtre parto. Ultimum verfum furcillis ejecit Tan. Fabcr, quia Latinitatcm non vidits fe- cundum D. Lambinas, quod emendare non potuit. Legendum credo qmbus eft odor & fapor unk Redditus, ut cum adoles inprimis pleraque dona. Eandem mvlct%tv adhibet Telagius ad Demetr. Tom. v. Op. Hieronymi col. 16, ed. Bened. Davies. 2 Dimidiata verba] Hieronymus ad Euliochium de virginitate fervanda Tom. i.Epift. 22. cap. 13. "Balbutien- tem linguam in dimidiata verba mode- rantur. Ad Lsetam de inftitut. filiae Tom. r. Ep. vil. cap. 3. Dimidiata dicer e verba. De vita & obitu Paula: Ep. 17. c. xii. p. So. Avid, & amit* nomina dimidiatis verbis f ranger e. El- menhorftius, & Heraldus. 3. Loquelam ipfo offenfantis lin- gua fragmine dulciorem] B. Hieronymus ad Salvinam ; Garrula atque balbnuens lingua offenfionefit dulctor. Nota autem fragmine; Nam vocabula frangcre bac in re proprium. B. Hieronymus in E - picaphio Paulae: Pau'am audierat -in cnnis & crepitacvAis balbttticnte lingua alleluia cant are, aviaque & amitx nomi- na dimidiatis verbis frangere. Hinc vox infracla Arnubio, & infracla toque- tientr j OCTAVIUS. *5 tienti gaudio exultaverim : *■ cum augeret maxime lani- tiam meam amiciiTimi hominis inopinata praefentia. Igi- tur poft unum & alterum diem, cum jam & avidita- tern defiderii frequens } affiduitatis ufus impleiTet ; & quae per abfentiam mutuam de nobis nefciebamus, relatione al- terna comperiitemus ; placuit 6 Oftiam petere amceniiTi- mam civitatem, quod effet corpori meo 7 ficcandis hu- moribus de marinis lavacris blahda & appofita curatio. la Lucretio, ut obfervabamus ad Ar- nobium. Sic eciam xAx\* infraftam fcilicet ac 'mollem, & maf- culis auribus indignam. Locus eft li- bro de Agriculture : Kxt Kf^uQji^ue *** wdrx.paj'iic, x) 7raauv tUxj HAKKtO-U^J- hut x) xyxvj'gpv (/.X7ix.Lu tcfetvimviis- Heraldus. Hujufmodi pluracollegitiV/c. Heinfetts ad Claudtani lib. I. in Eutro- pium vff". 254, 262 « Hic autem^o<»». Meurfio reponendum videtur loquela - - dulciore. Sed vulgata le&io manum medicam non flagirac; ell enim Appo- Jitlo, Schema non infrequens, de quo confulatur G. J. Vojfius de conftr. c. 2. Vide & Cafip.'Barthium Adverf.xLi ix> 2/. Davies. 4 Cum augeret maxime Utitiam meam amkijjimi hominis inopinata prafentia^ Hieronymus ad Lucinium : Necopinanti mihi fubito titer a tu& reddita funt : qua quanta infperat*, tanto gaudiorum plena. Sane qusecunque inopinato accidunt, five bona, five mala, ea percellunt ma- gis. Quare in Comaediis fi magnum aliquod bonum przter expe&ationem accidit, exultant, & vertice feriunt cae- lum. In Planti Rudente: Proh Dl immortales, Quis me eji fortunatior t Qui ex improvifo filiam inveni meam ? Satin' Ji cni homini Dei ejfe benefa- clum volunt, Aliquo illud pa:7o obtingit optatum piis. Ego hodie qui neque fperavi, neque credidi, Is improvifo filiam invent tamen. Itaque in Mercatorevulgatamle&ionem inutandam exiflimo : Divum atqtte hominum qutt fpefla- trix atqne hcra eadem es omnibus, Spem fperatam qttoniam obtttltfii hanc mihi, grates ago. Ecquifnam Dens efi, qui mea nuns Uttts Utitiafuat? Domi erat quod qn&ritabam. Sane legendum ibi exiftimo, fpeminfpe- ratam. Eft igitur ea lxtitia tSex-^pHx ilia, quam Philo d;fler:atione de colo- nia ait accidere, quando etiam lacry- mas oboriri obfervat. Verba Philonis- funt elegantiflima : Tivilou Ji axlm (775- gz^cw«*fcilicet) Otolv oLtJQy*. aLyx&t/UM- Jiv 7r£pTJo>tvi3iv]x. "7TVTB, aiaviffiv b/u- Cpiicrrtvlx 7rh»fAlM>pij;i dp' $ Kj to Trotn- TiyJv eiPiiTdui fjuoi 6\xCi , Jkxpu- biv ythxoTXott' 7rQpccaiaSau yip ba «epc ^/tf » /uei^uvx falli eos docuimus ad Arnobium, Sic autem folebant religiofi homines, fi quern locum facrum pranergrederentur, adorare, atque fepius tacitasprecescon- cipere. Ovidms vi. Mecamorpb. Ipfe dttcem dederat, cum quo dum pafcua luftro, Ecce tacumedio facrorum nigra favi His Ara vetnt ftabat tremrtlis cinundata cannit. Rcfiitit & parvo, Faveasmihi, mnr- mure dixit Dux meus ; &Jimili > Foveas mihi, murmtire dixi. Heraldus. Adorans. Plinius lb. xxvm. cap. 2. In adorando dexteram ad ofculum refc- nmus. Futgetras poppy [mis adorare eon- J'enjus gentium eft. Rigaltius. $. Non boni viri eft, Marce frater^ OSavius Marcum Minucium rratrem appeilat, Chri(!i3nus Chriftianum. At cap. f.Caecilius adhi:c Etbnicus eundem Minucium ficeriam compellabit ; quan quam tibi, Marce frater. Uxc igitur appellatio firit ad.e6rus & religionis. Utriufque certe in Oclavio : Adie&us in Caecilio. Rigaltius. 10 Effigiatos fane'] Sidonius lib. iv. Eff giare imaginibus. Prudentius. De- afciato fupplicare fiipiti. Apuleius Florid. Truncv.s dolamine effigiatus. Pervulga- tus mos ungendi & coronandi lapides : forte ex iilo, quod legimus Genef. cap. xxviii. Lucianus Charonte. Ttlneivzi Idem Pfeudom. Tibullus lib.i. eleg.i. hi am verier or feu ftipeshabet defertnt inagris, Seuvetus in trivio fioridaferta lapis- Coronarum autem ufum varium, & multiplicem in Deorum cultu tuifieali- us dicendi locus erit. Apuleius Milef. iv.Arnobius lib. 11 1. Horatius lib. jv. Ode 4. Fulgentins l. Myth. Juftinus A- pol. 1 1. clcmens Alex. 7raiaity. Lb. ir. cap. 8. Wovoerus. De verbo effigiare multa Savaro adSidonii Apol inar is lib. vi. epift. 12. quibushxcloca addere po- teris. Papi3S ; Effigiare, formare. A- puleius Metamorph. lib. xi. pag. 2C2. Miris extrinfecus fimulachris ejpgiata, Martianns Capella de nupt. Philoi". Lb.vi . pa^. 130. ginippe memoratur omnia pojje effigiare. Pag. 228. mirtsformis ejfigia- ta. Angufiinus de haref. cap. 86. Ter- tullianus animam duit effigiatnm cor- pus ejje. Deum corporenm effe , licet non effigiatum. Elmenhorflius. 1 1 Et nnclos^ Arnobinsllb. 1 .Siquando confpcxeravi lubricatum lapidem & ex oli- viunguinejordidatum.Sic enim re£le cor- rexerunt eri'ditifli homines, pr^eeunte MS. Reg. in quo fciptum unguines or- dvnatum. Hac autem de re dicebamus ad eum Ar?iobii locum. Heraldus. 12 Et coronatos'] Arnolius lib. vii. Etiam dii ferns, coronis afftcinnvur, & floribus'i Qnern in locum plura ob'er- vabamus. Idem, C non 26 M. Minucii Felicis non minorem ad te, quam ad ipfum infamiam rcdundare. Cum hoc fermone ejus ■ medium fpatium civitatisemenli, jam liberum litus tenebamus. Ibi arenas extimas, velut fterneret ambulacro, perfundens 2 lenis unda tendebat. Et ut Temper 3 mare etiam pofitis flatibus inquietum eft, *etfi non canis fpumofifque fluclibusexibat adterram,tamen 9 crifpis) torofifque ibidem erroribus deledhti perquam fumus, cum in ipfo aequons limine plantas tingueremus, r Medium fpatium cwitatii] De hifce verbis agic cafp. "Barthius Adverf. lib. xl i ii. c. 2 j. fed ejus conata non fecatus eft fucceftus ; nee tamen ilium vei alios confutare jam nunc adgrediar ; meam duntaxac fententiam paucis enar- rabo. Minucium, 0£lavium, & C^eci- lium Roma decedentes, Oftiae diverfa- tos efie pa;ecexcap. n. Placuit, inquit nofter, Oftiam pctere amccr.ijfimam civi- tatem; quod proinde recerunt. Dein, vel aliquibus interpofuis diebus, velet* iam poflero die, ac cum diluculo qui- dem, Jittus petebant, quod ab Oftiacir- citer in. pafluum millia diflarenorunt Geographi. In ambulando propter a- doracum Serapidis fimulacrum Caccilius ab Oitavio ridecur, £c cum hoc Odtavii fermone medium fpalinm emenfi jam libe- rum littms tenebant ; nam vocem civi- tatu efle Gloffema, res ipfa demon ftrat. Medium fpatium vocat noftcr, id quod inter Oftiam r'uit & iittus marinum. Simili ratione P. R . medius inter Latium & 7«/cttfdicuur F/orolib. i. c. o. Idem de Gallis Senonibus c. 1$. Hi quondam ab uU.mis tcrrarum oris -- profeclt, qnum -am media vafiajfent, pofitis inter u4lpes & Padum fedibus. ne hisquidem contend per Italiam vagabantur. Ean- dem vimfaipe recipit iliud vocabulum, cum de f patio temporis ufurpctur. Sul- f ictus Sever** EJUS, n, 32. Inter jeel is deinde anr.is viii. & xxx. pax Chri ftiams frit, nifi quod medio cempore Maximinni nonnullarum EcclefiarumCle- ruos vexazit. Ovidms Mecam. iv, 167. - - Mcdiumquc fr.it breve tetnpus - - Iterum Fa:!or. in, ^09. Una dies media eft - - Vide ^: lib. vi, 247. Davits. 2 L ems unda tendebat] ReSaefthacc t'e'eii-librifcriptura. Tendebat arenas : exitndfbac Sic tender* tM&* Rigaltius. Proba & re£a eft hac fcri- ptura, & male illi, qui tundebat fub- ftituunc. Ita & Bsitbius de Confola:. lib. 11. Mecr. 8. Ut find us avidum mate Ceno fine coir ecu, Ne t err is lice at vagis Latos tendere tcrminos. Quamquam etiam Punt, qui hie apud Boetkum legunt, Latos tundere tcrmi- nos: qt.am ieononem nos rejicimus, fcilicet quae eft contra MSS.&antiquif- fimarum quoque editionum fidem. Ac- cedit, quod fenfum plane infulfum hac corre£iione ernciunt. Tendere enim a- pud utrumque valet extendere. Ou- xelius. 3 Mare inquietum efi] Tertttllianus de Pallio, cap. 2. Sic & mari fides in- famis, dum & fiabns aque mtttantibus, de tranqmlh prcbum, de flufiris tempe- ratum, & extcmtlo de decumanis inqnie- tat. Cyprxanus Epift. 1. cum refpedu ad mare, Inquiet antes fjcculi turbinibus. Ouzelius. 4 Etfi non canis fpumofifque fuel ibus exibat ad terram] Lucretius lib. tl. Ut mare, ouum magni cemmornnt aquora ventiy Vcrtitur in cams candenti marmore fiuclus. Zeno Veronenfis fermone de patient'a pallidos fiuclus appellat, quos canot Mi- nucius. Tamen extremorum pallida ex recurfu volumihum , qur.fi fm ten nofcens- ac violare devitans, mira patien - tia in fe frangitnr, iifdemqne fluQikus, quibus cogitur, rcfrxn.itur. Sic albc- fiere dicit VirgiUus til. TEneid. I Lucius uti primo cspit quum albe- fcerevento, Paulatim fife tollit mare. Herald. j Criffutenfifyue} Fiffar lib. 1 1, de perlecuc.Vandal. p. 94c, Alveicrifpantes. quod O C T A V I U S. 1J * quod vicifTim nunc adpulfum noftris pedibus 7 adlude- ret fluctus, nunc relabens, ac veftigia retrahens in fefe re- forberet. Senfim itaque tranquilleque progreffi, oram curvi molliter litoris, iter fabulis fallentibus, lcgebamus. 8 Ha? fabulas erant Octavii difTercntis de navigatione narratio. Sed ubi eundi fpatium fatis juftum cum fer- mone confumpfimus, eandem emenfi viam rurfus verfis veftigiis tcrebamus. Et cum ad id loci ventum eft, ubi Lib. in. pag. 966. Fontium crifparttes ven&. Hieronymtis in Epiftola ad Hel:- cdorum de laude vitae folitarise cap. 5. Licet in modum fiagni fnfum aquor arri- deat: licet vix fumrna jacentis dementi fpiritu ter%a crifpentur. Et lib. xm. in Efaiam prooemio ad Euftochium, to). 6+c. Mnlti cafus opprimunt navigantes. Si vehementior fiavent ventus, tempe- fas formidini efi. Si aura moderaiior fumma jacentis dementi terga crifpave- rit, piratarum vnf.dias pertimefcit. El- menhoritius. Iia fcripcum in IAS. Reg. non tortuojis, quod nocanc. B. Hiero- nynitu ad Heliodorum: Licet in modnm fiagni fnfum aquor arrideat, licet vix fumma jacentis elementi fpiritu terga cri- fpentur. Et in epicapkio PaulaeV Hue ufqrte profperis navigavimus ventis, & cvifpantia maris aquora labens carina fnkavit. Heraldus. Parum attends oculis Regium exemplar infpexerat qui primus ex eo renpneiavit fcriptum; tor- rHo/?i.Namineolibro fcriptum prius fu- cmfripfis tororiJifque,&c qui correxit,legi \o\mi,crifpistoroJitque.Fenarum tores nie- dici dixere, Scjubamm toros Poetae. Ri- galtins. 6 Quod vicijjlm nunc adpulfum nofiris pedibus allnderet] Proba le£lio & MS. auttoritace comprobata. seneca in Oe- dipode ; Per te, pater Neptune, quifln&u brevi Utrimque yioftro geminus alludis (olo. Sic Tr^aznu^Hv ufurpaviteleganter Gre- gorys Nazianzentts Sermone de S. Cy- pr-ano: xj &och-J.cv*. ^rK^uSfJn, x} tbmj £wus 7reycnjcu£xcra.,fjATa> Tryst/A^/rwv ne vox hacin re fatis elegans exfularet, potius emendarem, quod vicifjim nunc adpulfum nofiris pedibus allnderet, mine relabens ac veftigia retrahens-, fluclus in fefe reforberet. Ab hac fententia non abhorret vir doctilnmus Joan. Clericus Bibl.fclt?6r. Tom. xvni.p. 339. Davies. 7 Alluderet] Catullus Nupt. Pe!ei : Ipjiui ante pedes fiufim falis alludebat. Ovidius iv. Mctamorph. Et in alltiden- tibus undh Summa pedum, taloque tenus vejiigia tingit.Servius ad v 1 1 1 . /Eneid./w- aere, moveri interpretatur. Itacapien- dum apud Aufmium Mofella • Inter ludentes examina lubrica pifces. Sed quod apud Ciceronem in Top. bttus^K** fluclus eludit, minime iegendum, uc Fuh. Urfinus fuadet, allnderet : neque enim allufione rluftus definitur littus, fed qua maxime exaertuac. 1. cxn. de verb. fign. MS. legit, allideret. Quin- tilianus lib. x. In littore, in quod fe maximo cum fono fluclus illideret. Wower. 8 Ha Tabula) Fabulam rem geilam eciam defgnaie jam pridem monuere Critici. Ita Flautus Perfa Acir. v.Sc. 2. - - Sed quid ego afpicio ? Hoc vide qua h*c Tabula efl. A pud Petronium habes. Qftanavt efi, inquit, hac audacia ? ant ubi Fabulas & ante- cejfura latrocinia didicifis. Item, Afyltos jam deficiente F abularii contextn. Et dein- ceps yUtrnmque tamen tanquam non apm- C z iiib- 28 M. Minucii Felicis fuLdu&a? navicular, fubftratis roboribus, ■ a tcrrena labe f'u'pcnfe 2 quicfccbant, 3 pueros vicicmus certatim geftien- tcs 4 tcflarum in marejaculationibus ludere. t Is luius eft, 6 tcftam tcrctcm, jaclatione flucluum laevigatam, legcre dc litore : earn tefram piano fitu digitis comprehenfam, inclinem ipfum atque humilem, quantum poteft, 7 f U pcT undas irrotarc : ut illud jaculum vcl 8 dorfum maris ra- derct, 9 vel enataret, dum leni impetu labitur : vel, fummis rludibus tonfis IO emicaret, emcrgeret, dum afli- fctrem Fabttla tacui.Qux omnia de regefia ca, i< oda f unc. Videpluraapud CI. Gm- terum Su'p. lib. xvm. c. 3. Ouzelius. l A tcrrena lake fnfpenfa] Labem dick uhginrm cxnofam, qua putrefce- rent Carinae diurino fitu. Rigaltius. 2. %ltiiefceba7U~] Etenim ea robora pulvini funcaaviumquiefcentium. Ri galrims. Pulvini- cum phalangis non videotur m.fcendi ; licet id fecrrinr IJtdotm Oig. lib. xix. c. 2. & Papias ; eaiti fine Mettrfius, Elmenhor film & Ouzelius. Phalange, docente Noaio, dicuntnr fnfies teretes, qui navi- bp.s fittjicimntmr, cum attrahtmtnr ad pe- el cum ad littora fubducuntnr, at in p'jJvinix naves ad liitus jam d.b- i'"..u' {uiefeebanr. VideJ.F. Gronovium ad Plattti Caiin. A£L in. Sc. 11, 27. Da vies 3 Pueros videmns certatim gefiientcs ttfiarnm in mare jacttlatiombus ludere L'.cl'- i"ius de quo plura alii obferva- 1 nc ireninic etiam Arrianus lib^o 1 v. . pi&. cao. 7. 'AAA.' &'? orepe*/- Off "TZt TrauSi'-j. mti £ovt* 7nP£ /uSjj tUc iratileU 61 stpiTBtjy iwv J~i osngpcx/wi h 7npo^yntivt. Heraldus. 4 Tip arum >n mare jacttlatiombus'] xMtruois Rigalcius ■ Isftrjfts -ft tejlam te^etem] Gtxci t. !ufi m ap ellant f7To?&auo-'ji6v- us; l?rv~Qx"J*eiv, bv&i»UC-xaJ ■ dePattlHm Leofiardtpm Eir.cn- cap. 8. Elmrnhprflius. 6 Tefram terete* jaBmtione fimSmtm fo»c, a : I i!' 'a;h-i. -. Heratdtu, 7 Super undo* irrotarc] : y.atTU). Contra autem quo; conftri&utn eft> piano curfu tefia labtcorj lac non irrotat proprie fuper undas, fed premtt eas potius j quomodo loqui- tur Ovidixs lib. in. Triit. eleg. ic Vidimus ingentem glacie confijlere pontnm; Lubncaaue immotas tejla prcme- bat aquas. Heraldur. 8 Dorfum mans raderet} He/odtts Theogonia ; v&ta < -libus. Rigaitiu5. Sic Aufonins in.Solone vf. - Crirfus fuit His f'a duo / O C T A V I U S. 2C> duo faltu fublevatur. Is fe IJ in pueris victorem ferebat, cujus tefta & procurreret longius, & frequcntius exfiliret. IV. Igitur cum omnes hac fpeftaculi voluptate ca- peremur, Cheilitis nihil intendere, neque de contention? ridere, fed 12 tacens, anxius, l 3 fegregatus, -^dolere ne- fcio quid vultu fatcbatur. Cui ego: Quid hoc eft rei? cur non agnofco, Caecili, alacritatem tuam illam? & illam oculorum etiam in feriis hilaritatem requiro? Turn ille : Jamdudum me O&avii noftri acriter angit & Sulpicius Severus Hift.Sacr. i f aj. Erat in Hebraeis Gedeenquidam nomine. Non aliter loquuntur melioris xvi fcriptores. Davies. 12 Tacens, anxius, fegregatus] Defcri- bit hominem vex3tum moeroribus & curis ingentibus , qualis erac Homeri Eellerophon Iliad. Zaoi. Rigaltius. 1 3 Segregates* dolere nefcio quid vultu fatebatur] Etfi le&to ifta facilior eft & commodior, nolueramus tamen contra veterum editionum, & MS. Reg. au- £toritatem, ubi fegregatus dolore, quid- quam immutare. Operis alirer vifum eft. Sic autem hominis anxii otsS©- re&e exprimitur. M. Tullitts lib. in. Tufc. quaeft. c. 26. Ex hoc evenit, ut in anxmi doloribus aln johtudines cap- tent, ut ait Homerus de "Bellerophonte, Qui mifer in camps m&rens errabat Aleisy Ipfefunm cor edcns, hominum vefti- gia vitans. n*7DV dvd-pdnmv Jteeivw* Herald. Incommode omnino MS. Reg. Sc editt. veneres cum nupera Gronoviana reprae fen cant, fegregatus do lore, nefcio quid •vultu fatebatur; arFe£tuum emm index eft vultus, quern proprere.* Cicero in Pifonem vocavit fermonem quendam ta- citurn mentis. Vide 6c offic. lib. 1. cap. 29. Sic in Teflam. Symeonis apud Grabinm Spicil. Tom. I. pag. 1 f j. A;* tkto 'luahp yiv ap**oC TW et<$~{ Xj ki- 7y.ee tm' o'4"f> 071 ix. o/oi>KM anio- ns, triflitiix,, latitia. Contultu qv.oque multiformes, truces , torvi , flagrantes y graves, tranfvtrji, limi, fummijfi, blan- di. Profcclo in ocnlis animus habitat. Nazarius Panegyrico Confanrino di- £to , In ferems frontibus animorum in- dicia prtleguntur. Achilles Tatius lib.vi. 'O yap vSs k /uol C, ces -faro kuvcs Ku'fi'J0vr&'. El- menhorftijs. 2. Jam profeClo intelliget, facilius effe in contubernal.bus difputare, quam con- ferere fapientiam] MS. Reg. nihil mu- tat. Ne n ue ramen placet mihi hacc le- ctio. Sufpicabar fcripfifle Minucium , tjteam conferere fapienti manum. Herald. 3 §Lnam conferere fapientium modo] Sic facile refticuimus lpfiilimam fcrip- tfrraoi Minucii depravatam in exem- plari perverfa litierula ■ facilius ejje in contttberna'ihns difputare, quam confe- rere fapienv.am modo in iflis ad tutelam balnearum, &c. Omnes ha&enus edi- tiones prava interpunctione fenfum everte r anr. Et falfi funt inrerprctes , <;ui afferent in manufcripro legi aliter qiam hie retulimus. Ait Csecilius fa- £turum fe ut Gftavius inrelligat, faci- lius effe difputare & rix3ri inter con- tubernales vulgaribus di&eriis & con- viciisj quam eo moio conferere, quo folent fapientes. Demde incipu aliam tra Atkcrbalem affedit , ne medius ex tribus, auod & apud Nnmidas honori ducitur, Jttgurtha foret. Vid. Lipflus Elect, lib. II. cap. 2. Elmenhorfi. 5 Nee hoc obfequii fuit, aut ordinis aut honoris ] Idtf. Reg. nihil mutac Nam quod a;unt verba ilh aut or dims in eo nufquam apparere , failuntur j nee aiiorum obfervationibus fidem ar- bi-rari ram facile debuerant. Sane fi qui honoratiores, aut amplioris ordinis erant, locus honorarior iis dabatur, 8c idcirco medui?. Appianus de bells ci- vilibus lib. i v. K«* vuu^piuw u rtuc t KAtVf©- cv ji/sVa iiai tUu ifylut 7r(yi'ji5ioTX.v]iS- Heraldus. 6 Cum amicitia pares femper aut ac- cipiat,aut faciat] Vulgaris verfus Publii Mimi; Amicitia pares aut accipit, aut facit. Laertius in vita^Pyihag. lib. viir. pag. 573. Pythagoras uni ~n (mt %^n Tiwau®^) xsivsi to. fi\m 17), K) %t\i*v, imTHjzt. Vid. Cicero de LL. lib. 1. fol. 3:6. Anf.oteles apud Dioge- mm Laertinm Sc Hefychinm lllufirium de Philofophis pag, 14. T«v n ttht** oiejiQvm itriinlz 'AffoUs avr«S*&f libro vm. Ethicorum cap. 7. yx.3 ztho-m;, it itztys. Quern locum ab illo mutuatus eft If.dorus Pelufio lib. in. Epilr* 145". ad Petrum Corre- ciaufulam : In iflis ad tutelam balnea- \ ttorem : 'Isx'ttk, zt\'otnt. Elmenhorlt. rum, &c. P.igakius. 4 Ut me ex tribus medium"} Medius locus honedior. SalluHiv.s Bclio Ju- gotfdin. cap. XI. Sed Hiempfal, qui mi- ?iimus ex illn erat, natv.ra ferccor.etiam .111'ca iynwilita'.em Jngr.rthx, qv.:.t rr.a- :;rnc gcn:re ;n:;»r cra f , defpiciens, drx- 7 Sed tit arbiter^ & unique proxi- mus antes darem] Appofite Lucianus ;n Amonbus : or yirt* wdtu (J$ji irpuvtv dfaho'rty** tTmiHVi ids &37ox;\«?> fjtir iVov imoi- /o>v Xj Kotvbv dn^ptrLuu Itvny tois tuc dupig-ZnTnrets t%*nv dhhd ir^s -9w- itcyv a7rox\ii'av juw^ , yJ~' & ral; «"\\w? iet*v u Tie ftxzszis KA0H20AI MgioTVpae /jj.hhov ^ TJarwpSTtt? , >lR8 ic p.ura re- periuntur apud hunc (crip torero vocabu- la rem unam atqueeandem f'ginricantia, n:fi quod pofleriora clariura hint, & quaQ :nrerprec;uionis vicetunguntur, uc non immerito fufpicari poftit aiiquis glofTemasa e;ie, nit; in totohoc fcripto :d ei^ct pene j-erpetuum. ix faciunt folis nova femper lumi- na gtgni. Verba funt Lr.crctii lib. v. p. 650. Dav. 3 Sic exhalatis terr*. vaporibus"] La- clantiM in Statii Tbebaid.lib. l.fol. 14. diiit ex udore terra, nebulas orin i ex nebulis nubes, ex nubiluspln- viasm Vide Hilanum in Pfalm. 134, Elmenhorftius. Adi Lucretium lib. vi. P a gg- 7?4» 788. 4 Vtl ntmbti co'.Udentibns] Voce me-, dia deleca, fenbendum vel colli dentibus; nam ex nubium collifione, qua ventus & calor inclufus explod:tur, tonitrua, fulmina, tulguraque uafci cenfebancur. Vide Lturetiumhb. vi. pagg. 749, 7Jf, 764. Anfiophanem Nub. vf. 973. feqq. Sc Scholiaiten ad vf. 264. Davies. $ Adco paffim cadunt, monies irruntl Nihil poteft dici elegancius, ut nefciam quid iis eflec in mentem qui diruunt legi volebanr. Pajfim> id eft, temere, Cne ullo locorum aut perfonarum de- le&u. Latlantins lib. 111. At ego hunc puto r.on invenientem quid refpenderet, effudiffe hoc paffim, ne taceret* Tra&ac autem argumentum hoc Lucretius lib. vi. pag. 777. ipfeque adeo Arifiopha- nes in Ranis. Heraldtts. 'Mvaucvimi a'jbyit>'T>if4p;V.oi\ enim in Ranis-.' fed in Nubibus hoc argumentum tra£tat Poeta ; cujus haec Tunc verba. Emo fialhXei T8? imopKac 7ni: Jfir' Ot/cf£ KKiuvu/uwv sVfe' Otugfir y^i Til O-pOtf'QX y (if fTtCpKOl ; 'AX\* tov ox>tS •* nun fiuWei, y^ ZLtiTtv* t*x-£?r 'AcwvaTy, Kai tuc oji*.r c.\o- KV^iTW jGtjt TI7V? DTI toitflOKU w'/gfC' T^T ir^oooDv miflovtm% td cLsi-.i-pi.oj>, 'TcuJiiiiy^to. Id ell, Mir an te dixifii, qui fiat, ut Dens, cum metnm terra, immittit, temp lis fuss minimi parcat. At ccrtam huJKS rex dednraticnem divinis in libris habes. Kcc vero mcerore aiattt animi anxietate conftemeris ob ea, fna nunc fieri vidifii. Nam ut faa&m arcs, minim? pepercit, verum earn una cum ipfis faccrdo'ibus, qui deliqnerani^ barbaric dedidit, & urbem fantiifiiati- onis & Chert?l tm gloria, & fialam, <&- prophstiam, & unclion'em, & Thtmrnum in conculcationem <&• icntaminauvaem\ geniibm addixft : ita nl nunc quidem ab omni labs Paris myfttriis parcit ; sf dum fu'is aulis minims parcit, tetroren its, qui peccant, injiciat , atrociorem -vi- delicet pcenam ob ea qua a^rtnt ■ exfpe- tlantibus. Ulultt cnim abies, quia ce~ eidit ccdrus. Fortibus cadeptibus,imbe- cillitra tuidiantv.r. Elmenhorftius. 38 M. Minucii Felicis rumque fata mixta, merita confufa ? in incendiis, interi- tum convenire infontium nocentiumque ? &, cum tabe peftifera cceli tractus inficitur, fine difcrimine omnes de- pcrire ? &, cum belli ardore faevitun meliores potius oc- cumbere? In pace etiam, « non tantum aequatur nequitia melioribus, fed & colitur : ut in pluribus nefcias, * utrum fit eorum deteftanda pravitas, an optandafelicitas. Quod fi mundus divina providentia, & alicujus numinis auCro- ritate regerctur, 3 nunquam mereretur Phalaris & Dio- nyfius regnum : nunquam Rutilius & Camillus exilium, numquam 4 Socrates venenum. Ecce arbufta frugifera> ccce jam * feges cana, 6 jam temulenta vindemia, imbri corrumpitur, grandine caeditur. Adeo aut incerta nobis 1 Non tantum wttatttr nequitia me- liorihts fed & colitur] Tulv. Urjinus cdidit fed att^tlitur; a'ii fed & attolli- tur. At nee exemplaris le&io, nech^c eonje£turx Larinam reddunt oratio nem. Barbavus enim fit oporcet.. qui dixerit, nequitia non tantum aqnatur, fed & colitur (vel attollitur) melionbus. Huic defeftui fiet faris, fi mrdo fcriba- iniis non tantum aqnatur nequitia meli- triltts fed prrponirur. Davies. 2 Utrum Jit eorum detejlanda pravi- tas, an optanda felicitas] Hinc impium Hefodi votum Op. & Hier. vf. 270. E/HV- UhV ttlfc XJ[U, iTTit HSpuit avcfgpe Six.suov "E/ufjSfjM ei fjAt^oo yt iiidui deft- In eandem mentem nonnulla dixit A- riftoph.tnes Plut. vf. 29. feqq. Pindarus a d Maximum TyriumDifl.ii* liort- gov tftyjts Tiix^ &4 Veritas occultatur & premitur ; aut, quod magis creden- dum eft, variis & lubricis cafibus, 7 foluta legibus for- tuna dominatur. Cum igitur aut fortuna ccrta, aut in- certa natura fit ; quanto venerabilius ac melius antiftitem veritatis majorum excipere difciplinam? religiones tradi- tas colere ? Deos, 8 quos a parentibus ante imbutus es ti- mere, quam nofTe familiarius, adorare ? nee de numini- bus ferre fententiam, fed prioribus credere, qui in ipfius mundi natalibus, 9 meruerunt Deos. vel faciles habere, vel reges ? VI. Inde adeo per univerfa imperia, provincias, op- pida, videmus iingulos facrorum ritus gentiles habere, 8c Deos colere municipes, ut Eleufinios Cererem, I0 Phrygas 8 §iuos d parentibus ante imbutus es timer e quam cognojje familiarius] Ele- ganslettio, quam MS. Reg. debemus. Legebatur antea, ante imbutus exijli- mare, nulla auc frig.dafententia. Hoc autem argumentum tangit etiam Pru dentins lib. contra Symrnachum priore. HeraldttSr Re&ifTima eft hxc libri ve- teris fcriptura. Et imperfonaliter qui- dem accipienda videtur. Rigaltius. 9 Meruerunt Deos vel faciles habere, vel reges] Faciles dicit beneficos, be- nemeritos. Plinius lib. n. Hie eft ve- tuftijfimus referendi benemerentibus gra- tiam mos, ut tales numinibus adfenban- tur. Rigaltius. Miror, unde fa&um, lit vir do&iilimusj^c. Perizonins hoc in loco repofuerit vel parres habere vel reges, cum nee omnes ii, qui ftatim recenfentur, vel patres vel Reges fue- rint. Faciles funt placidi 8c propitii, ac proinde benefici. Virgilius Eclog. lilt 9. - - Faciles Nymph* rifere: "Ubi Servius hoc modo : Idee, inquit, in- dulfere Nympha, quia mites funt & exo- rabiles. Sic in Georgicis (lib. iv, 535-.) Et faciles venerate Napaeas. Martialis lib. 1. Epigr. 104. Rifernnt faciles & tribuere Dei, Ovidius Heroid. xir, 84. Sed mihi tarn f.iciies unde meofque Deos ? Ac in Epifl. Paridis vf. 280. Sic habeas facile: in tua vota Deos. Idem Amor. lib. n. El. xiv, 43. Dii faciles, peccaffe femel conceditt tuto. Prttdentius contra Symmach. it* 804. Sic probus atque reus capitalis cri- minis ifdem Sideribus, facilifque foli bonitate fruuntur. Hinc apud Arnohxum lib. t. p.f. Sequi- tur ut abundantia tempore (Dii) irati difficilefque non Jint. In Ethnicis au- tem multos ob munera vel artium in- ventionem Deos effe habitos nemini latet. Vide clementem Alexandrinum Protrept. pag. 13. & nofirum cap. 20. Davies. io Phrygas matrerri] Non opus eft ut cum Sigtfin. Gelenio, Laurentio Har- renji, Fulv. Urjino, Joan. Woroerio, Ge- verh. Elmenhorjtio, eofque fecuto Chr. Cellario, refenbamus Phrygas magnam matrem; renititurenim unicus MS.Cy- beleque y^f sfo^w interdum mater di- citur. Lucretius lib. 11. pag. 221. Galks attnbunnt, quia tinmen qui violarunt Matris, &c. Nee multo poft: — Umbrantes MATREM, comxtnmquc catervas. Virgilius Georg. iv, 64. Tinnitufque cie, & Matris qnate cymbafa cirenm. Ac iEneid. m. vf. cxi. Hinc Mater cultnx Cybs'e, Cory- bantiaque &ra. Ubi cum Scrvio leg, cultrix Cybeli, vel Matrem, 40 M.Minucii Felicis JVlatrem, Epidaurios iEfculapium, Chalda?os Bclum, Aftarten Syros, Dianam Taurios, Gallos Mercurium, 1 univerfa Romanos. Sic corum potcftas & au&oritas, totius orbis ambitus occupavit: fie imperium fuum z ul- tra Solis vias, & ipfius Oceani limites propagavit> dura dccrcent in armis virtutem religioiam, dum urbem mu- niunt facrorum rcligionibus, caftis virginibus, multis ho- noribus ac nominibus facerdotum: 3 dum oblclli,& citra jfolum Capitolium capti, colunt Deos, 4 quos alius jam fprcvilTct haros ; & per Gallorum aciesmirantium luperfri- tionis audaciam pergunt telis inermes, fed cultu religio- nis armati : I dum capti in hoflilibus mcenibus adhuc fe- etiam CybeU, prout hunc montemvo- car Ovidtus Faft. iv, 249, 363. Apud eundem pius Gmplici vice Mater ,.y- belen, Deorum matrem, denout. Pru- dentius Perift.x, ice Per mult a Matri facra fhran- dus fpado. Confulas & Arnobium lib. v. pag. 167. Similiter Grasci. Alans Anthol. lib. 1. cap. xxxi i I. P- 4&' **• Steph. MHTP02 eLyipmc. Juliantts Oiac. v. pag. m9. "O-n /uti r&\S>Z (TW^XOZtV £777 TfJ TE/vSVH T* ' Op- y* -fit MHTPOS. Vide & pag. 17 J. D. Lucianum ifeudom. Tom. 1. pag. 7 j j. nee non lamblichum vit. Pythag. §. 56. Davits. 1 Univerfa Romanos] Mox dicer, U- niverfarum gentium facra fttfiepijfe. Ec paulo port : Initiate rittts omnium ligtonHm. Cur ergo tam crudeluer ob- fii'tere Chriftianis ? Sunt qui faftum id fuifle dicant eo quod judxorum. acde- inceps Chriftianorum Deus, folus coli vokierir. Ft cene cum fit vere Deus, feauitur eum folum efle Deum, nee prserer ipfum coli debere alium quen- quam. Quod eft fane verillimum : fed quaeftionem mnimefolvit. Lampndi- m aliam tradidit racionem in Alexan- dro Sevcro, quern in larario fuo habu- ifle reftfrt divos prmcipes, fedopcimos, eleilos & animas fanftiores, m quis & Apollonium,&, quantum fcriptor fu- orum (emporum dicir, Chrijtum: pra- te: ea ( hriflo templum facere voIuiHe, eumque inter Deos recipere. Hoc cti- am cogitafTe Adrianum, ac templa in omnibus civitatibus fine fimulacris fieri juflifle ad hoc parata, (ed prohibitum ruifle ab iis, qui confulentes facra repe- reranc omnes Chriflianos ruturos, fi id evenifiet, & templa reliqua deTereu- da. Rigattitu* 2 Ultra f lis vias] Virgilius ALn.vr, 79 ) . Jacet extra ftdera tellus } Extra anm, folifqtte vias. Wowerus. 3 Dum olfejji &■ citra folum I hum capti, colnnt Dcos'\ Refpicit ad id, quod riiCtunj e[t, cum tota civitfl ter Capitolium, a Gallia Senonibus fuk occupata. Videils in:er alios Florttm Iib.i. cap. 1?. Davies. 4 gitios alms jam fprevijfet nates'] Sic MS.uf vide.ur-, 6«: ex eo Sab*ns, Ge- Icnius, Heraldus, L qua Ac 'Joan. WurceriHS & Gev. Elmenhorfiius edidere, quos alms jum fprevijfet naitts, quod mihi Cmid ac Jac. Gronomo ve- hementer placet -. nam lbepc :a»Slum eft, quod ait I.i*iks lib. i.e. 31. ut homi- nes fort n« tiptennJ Dchm. Drues. f Dum capti in hcfiililus rr.< Reddidimus Le&ioocm Rom. edit. Sc MS. Reg. Ac lementia qi omodo ediderat Gelenius. Hera: 4mm, Hanc lectionem dei'crd.t V. Gronovitu, cui prje;. I Sed haec fentenna nimis eil abluidai nam fieri non toteli ut urb^m fuam Romantu vocarec, eo quod a Gallis tantum non fue it ex- pugnaca. OmninMegenduna, amweap- tis vi i j iib*t* Vi« nos ad ro^ . O c t a v i u s; 41 rociente victoria numina vi&a venerantur : dum undique hofpites Dcos quazrunt, & fuos faciunt : 6 dum aras ex- truunt etiam ignotis Numinibus, & Manibus. Sic dum univerfarum gentium facra fufcipiunt, etiam regna meru- erunt. ^ Hinc perpetuus venerationis tenor manfit, qui longa aetate non infringitur, fed augetur. Quippe anti- quitas cerimoniis atque fanis tantum fanctitatis tribuere confuevit, quantum adftruxerit vetuftatis. VII. Nee tamen temere, 8 aufim enim interim & ipfe concedere & fie melius errare, majores noftri aut obfer- vandis auguriis aut extis confulendis, aut inflituendis facris, aut 9 delubris dedicandis opcram navaverunt. cap. xxv. Livius lib. I. c. xi. Ut vi capta potius arx videretur. Cap. 25. Effraclis portis, firatifve ariete muris, ant arce vi capta. Cap. 35. Oppidum ibi Appiolas vi cepic. Sic & alibi paf- fim. Snlricius Severus Hill. Sacr. 11, 15. Multas urbes ant vi capit, ant me tit in deditionem compellit. Vide Th. Rcinefium Clafi. 1. Infcrip. 3. Davits* 6 Dum aras extrnnnt etiam ignotis numinibus & WMmibul MS. Reg. dum aras extruunt dum etiam. Legend urn fortafle, interduvi etiam ignotis numini- bus. Ceterum quorfum addat & ma- nibns fateor me non facis inteliigere. De Diis ignotis proculcata res eft. Ma- nes etiam Deos habitos pueris norum : fed quorfum heiceorummentio? Quare nefciebam an legendum eflec ignotis nu- minihus & inanibns. Heraldus, Be- ne Caeclius componic Deos Manes cum ignotis numinibus. Eene inquam ex Epicuri fenfu, qui negabac efle aliquos Manes & fubterranea regna. Etenim Manes eorum dicuntur qui jam efTe de- fierunt, ac proinde nullifunt. F.c Cx- cilius, Ignotos Deos fpernir, quia funt ignori : & manes five defuniios, quia derun£U & jam nulli. Rigaltius. MS. extrnnnt dum etiam. Sed vox pe- nultima vel ofcitannce Librarii deberur ; vel fcribendum, dum a" as exftruunt de- mum etiam ignotis numinibus. Davies. 7 Hinc perpetuus zene* ationis tenor man/it] Ita edidimus MS. Reg. aufto- ritatem fecuuti pro hie. Poltea item adflrnxerit, pro abfiruxerat quae Cfac l«clio Roui. editionic. Heraldus. 8 Aufim enim interim & ipfe conce- dere, &fic melius errare] Cxcilius fu- pra de fehola Epicuri dixit, magis efle credendum in rebus humanis folutam legibus fonunam dominari, adecqueagi cun£ta variis & lubricis caGbus, non deorum aliqua providentia aut cura. Hac vero dififerratione fua curreDtc, fentit eo fe ferri ur. fateatur Romanos haud fruftra dediros knife religionibus fuis erga Deos etiam exteros, quando talium numinum iavore ac tutela toti- i\s orbisimperium teneanc. Antequam igitur exemplis hoc probare incipiat, ne quid prsejudicet opinioni fuse de for- tuna. corrigk fcfe interje&ione ifta"- Aufim enim interim & ipfe concedere, & fie melius errare, objiciens errorem pudendum Octavio, qui Deum colac cuhoribus fuis gravcm & noxium, po- tius quam beneficum, bonakuura&in- certa promittentem, mala ac praefen- tia non avertentem 5 imo dehorcantem ac depellemem fuos ab honoribus,opi- bus 6c vokptatibus, tanquam ab rebus non fuis. Ait ergo Cxcilius fefe melius errare quam Octavium, fi Romanomm fuperftniones probare videatur ram uti- les & profperas cukoribus luis. Riga I, 9 Delubris dedicandis] De propria: quidem delnbn l gnificatione vereribus Grammacicis inrer fe non convenir. Vide G. J. Voffium in Etymologico. Hie cerre pro templo poni videtur; uc apud Virgilium /En. n, 22f. At gemini lapfu delubra ad fumma Dracones Effugittnt. « Spcfta 4* M. M l N U C I I F E L I C I s 1 Specta de libris memorias, jam cos deprehcndcs initiafle rltus omnium religionum, vcl ut remuneraretur divina indulr-cntia, vcl ut averteretur immincns ira, aut ut jam lumens & r faeviens placaretur. a Tcflis mater Idxa 3 quae adventu fuo & probavit matrons caftitatem, 3 & urbem m'etil hoftili liberavit. ♦ Teftes cqueftrium fratrum * in Iterum vf. 24P. Nos de'.ubf a Dehmmiferi, qutbx-s ul- timas ejjet llle dies, fcflx velamus fronde per ml\m, Anonymus ad Divinaunnis in Cxcili- urn tap, 1. Delubra duHtitnr temt>la. Cicero pro A'rchla cap. 8. Smyrnai -- deiubrurn ejus (Homeri) in oppido de- \difis Ovidmni Fart, vi, 241. Davie s. 1 Specla de libris memoriam) MS. Reg. memoria. Fortafie, memorias. Terctillianus adverfus Judges ■ Nam& fcciindion memorias., pepulns Jndtorum, id eft, atm. Miuucius Felix infra: Memo- riA & Traga'di* vejtra. incef.is glorian- tnr. Hera'dus. In exemplari, quod ha&enus unicorn habemu.",tcrintum eft, rr.emoYia. Itaque conjeitura; locus eft, nee erit magni momend difcrimen, u- trum legas ; Sped a de libris memoria- tarn ■. an fpeCla de libris memorias. Hos libros Arnobais Annales nuncupar. lib. vi 1. adveif. Gentes: Ncn imtts inf.tias, inquit, in Annahum fcriptis contineri h&c omnia qnx flint a vohs in optofii- one prolata. Rigakius. Neutia con- jeihira Jac. Gronovio placet i qua prop- ter vir CladfllWuS reponit fpecla de li- bris memoria. At mini quidem fana videtur fcriptura, 01 am pnefert MStus ; modo, diitinfbone mutata, locum (>c incerpungamus > fpefla de libris • me- tnorix jam eos dcpreheiides initiaffe ri- tus omnium rihgionum. Memoria bifto- riam denotar, ut exemplis oilendimus ad Cice-'oms Tufcul. lib. I. c. At. Al terloquendi modus fcriptoribus Africis, be prx'ferrim TertnUiano, familiaris eft. Sic Commodianas Inftf. I, 6. Al ft till me tandem indt, legendo de Lege. Ite- rum Infhru&t xlvu, 1. Fidetes ad- J atrcs, dc odio lollant J hoc eft, Ut odium tollant, < b*i non firtt invidi ; itaque fruftra Drorfus eft Nic.Rifaltms, ;nit ; Fidelcs admoneo, fratres nc odio Ullant. Davies. 2 Tefii< mater ldaa] Hxc eft veriffi- ma leftio, cujus veftigia agnovimusin MS. Reg. ubi fcriptum (aneruerat Idaa, fed quia litera I parum coha:rebat, ac pravcedenti voci fuerac adjecia, idcirco earn pene delcverant - } ut literuls iflius nonnifi fimulacrum aliquod remanferic. Alii igitur ediderant, Mater Deum t Fulv. Urfmus Mater Dea, fed adecra notula, qua Mater Id&a volebat legi, Cicerone au&ore lib. de arufpicum re. fponfis : At que ilia mater Ida: a. Sed 6c alia poterant adjici. Laclantius i- gitur lib. 11. Claudia quotjue propo?iitur in exemplum miracnli. Nam fuum ix libris Sibyllinis Idga mater effet accita, &c. Appofite quque LucretinsWb.u. Horrifce fertttr divina Matns ima~ go. Hanc varix. gentes antiatto more fa - crorum Idxam vocitamt matrem, Phry^iafqut catervas Dant comites. Heraldus. 3 Et ttrbem melu hoflili liberavit'] Terrore, quern Hann bai, Italia vafhca> populi Romani menubus inrulerat; quod patet ex Arnobio lib. vn. pag. 253. refpondit cnim Pythia, qu€ tripede ex Phxbi laur roijtte profatur, manfurum impenum & ad fummam au- burn iri, fi matrem Idiam ad fe cranf- ferrent Romani. Herodianus lib. i.e. 35". hT5{ di 'VuU.M'Jty »'J£iTV 7» TTPJiFiJJf.- TTt. £277 P cWViis XptirQUu M , /M^'«» ft tUu doyj)v, )y eis /xiyt Gftflgftfouft « t'jjj n=ar tcftis oil. 16 Teftis & Curtius, *7 qui equitis fui vel mole j8 vel Jutnrn*. vifi funt, eqnorum fit dor em abluentes-- Iidem hello Macedonia) equis albis infidentes P. Vatinio Rom am ?toc7e venienti fe obtuliffe dictintur, nuncian- tes, eo die Regem Perfen viclum atque ca- ptum. Scd falfus eft vir diferciflimus j Dam apud lacom Regillum bello La- tino Caftor & Pollux, Romanarum par- tium propugnacores, ruftles copias pe- nicus fuderunt: at ad lacum Juturnte bello Macedonico Perfen efle captum nunciarunt. Vide Valerium Maximum lib. i. cap.vni, I, 2. & Florum lib. 1. cap. xi, & lib. II. cap. 12. Davies. 6 Sicut ofenderant] Eodem habitu. Rigalcius. Sic M^. at vir Cl. Joan. Jenftus rcponit, feat rftenft erant. & Fk!v. Urfinusy ahquid deefle cenfens, e- didit, ftcut fe oftenderant: Cafpar etiam "Bar thins Adverf. lib. xli 1 i.e. 2f. non dubitandum ait vere conjeciflc do£Hffi- mos viros, qui rcducunt, ftcut often- drrant fe. Quafi fcilicet pronomen re- ciprocum fubaudiri non pofTit! Ovidius JHeroid. vu, 49. Jam venii ponent, ftrataque aqua- liter undo. Caruleis Triton per mare enrret equis. Corn, Severus /Emae vf. .317. - - Penitnfque coa&i Exagitant vend, - - Sedulius Carm. lib. iv, 80. - • Propriiquc lavans in gur^ite fetus. Au&or Faneg. v. cap. xn, 8. Pofuere -venti, fugere nukes, Muba hujufmodi fuppeditabit G.J. Vojfius Anal. lib. 111. C. 3. & deConftrucl. cap. 58. Davies, 7 Anhelij Vel anhelis equis, Valcr . Maximus lib. I. c. 8. Suum eqttorum- fue fudorem ablnere viji fnnt. Cicero Tufcul. I, c. 12, Non modo adjutores in frceliis viclori&pop. Rom. fedetiam nun tit faijfe pcrhibmtnr. Rigalti«4s, 8 Spumantibus equis atqne fumanti- bits'] Laotanuus 11,7. Eqnorum fttdo- • itm abluents s. Idem. Vicloriam eadem die, qua freer ant, nunciaverunt] Lego: eadem die qttavi- cerant. Omitto quod Vicloriam facere nemo Latinorum unqu3m dixit. Menr* fms. Qua fecerant quod hie narra- tur, qua v ipfi pugnaveranr. Riga h ins. ic Tep.is ludorum ojfcnfto Jovis as fomno pltbeii bominis iteratio'] Repraa- femavimus M% Reg. lec-iionem, cui eriam edit. Rom. cone neve videmus, nili quod in ea iterate pro iteratio. E- diderac Gelenius, Teftis ludorum offenfo Jove de [omnia plebeii hominis iteratio, quam leitionem etfi non negamus ve- ram, non fumus tamen aufi contra li- brorum au&oritatem edere. Heraldns. Scriprum (uerat in aliqup exemplari primarioj ojfens Jovis. Defcriptum in- de fuit in Cod. Reg. Offen/io Jovis. Legendum, offenfi Jovis. i£t re&e, lu- dorum Jovis. Erant enim dkati Jovi Ciicenfe.s, ludi maximi votivi, bello Latino mm primum fa&i. Arnobius vu. Eft ut ignofcere debeamus Jovi iudignanti, non adhibitam enram fvlhci- tiorem Indis Circcnfibus proprtis. Pro- priis fcilicet-. Jovi ipf. dicatis. Rigahius. \\ De fomno] Omnino legendum de famnio, proutedidit Sigifm. Gelenius, 6c co n j e c i r Joan. Meurfius . Liviks 1 1 b. 1 1 ,. c. 36. Tib. Atinio, deplebe homini (om- nium fuit. Vijus Jupiter dicere, Jibi ludi prsfultatorcm difplicuiffe ; nijimag- nifice inftaurarentnr hi ludi, pericuium nrln f>re. Ez rufticulo cuidam fortehu- militatis obfcii.ro. 'Jovem per lnfomnuim dixijfc teftacur Arnobius hanc fabuhen tracrans lib. vii. p. 24*. Davies. 12 Vlebeii hominis^ Cicero de Divin. 1, 16. rnftia citjufdam Romam. Valeri- us lib, 1. c. 7. noiiien illi ixiffe fc/ihit T. Atinio, homini ex plfb?. Rjgaltius. 13 Iieratio] Inf.aurdtiw. Toram banc hiftorijm, prolixitjs certe> Jed iSt fenj- puiofuis perfequuur Armhitts v 1 1, Ri- ga It ius. 14 Deciomm devotio rata] Etenim laborantes ferdu^l^uc idr« Vrbis Ro- E z honorc 44 M. MinuciiFelicis honore hiatum profunda voraginis coaequavit. Fre- quentius ctiam, quam volebamus,deorum praefentiam con- tempta aufpicia conteftata flint. Sic ' Allia nomen infau- fhim. Sic Chudii, & Junii non premium in Pccnos, fed * fcrale naufragium eft. Et lit 3 Thrafymenus Roma- riorum fanguine & major efTet, & decolor, fprevit augu- ria Flaminius ; + & ut Parthos figna repetamus, dirarum imprccationes CrafTus & meruit, & irrifit. Omitto ve- tnanx correxir. Itaque dignofci ardu- um eit, utrum Romana civitas utilius habuerit Decios duces, an amifent. Quoniam vita eorum ne vincerecur ob- ftitit : mors fecit uc vincerec. Hue allufit Jnvenalis hoc verfu ; P Juris enim Decii, qnamquifervan- tur ab litis. Rigaltius. I s Tcp.is efi]Bx voces in rrcentioribus editis non comparent. Immerito qui dem j cum, fi V. C. Jac. Gronovio fides, in MS. Regio legantur. Davies. 16 Teftis & Cnrtius] Lacus Curtius, ab illo famofo equite M. Curtio. Ri- 'galthis. Falfus eft vir do&ifllmus ; his enim verbis non lacum, fed ipfamMar- cum Curiium fignificat Mimtcius. Quin & fimilius eft vero, Mettttm Cttrtium Sabinum buie lacui nomen indidifTe. Vide Dionyfium Halicafnajfinfcm lib. it. cap. 42.. Plutarckum in Romulo p. 28. & Livinm 1, 13. licet, ut ait Idemhb. vii. cap. 6. tradiderint nonnulli, la cum Cttrtium non ab antiquo illo T. Ta- tit mi lite Curtio Metto, Jed a M. Ctirtio apHllatum. Hanc famam fecutus eft inter alios Statius in equum Domic vf. 66. feq-}. Davies. 17 %ui eqnitis fiti vel mole, vel ho- nore] 6'c:ibendum onere, quemadmodum re&e obfervarnnt. Error atuem inde natus, quia bonus fcribebant faepius, quaie pro honere fcriprum honor e. Pro- bum autem cquitis. Nam qui equi fui, vel eqttes legi volunt, falluntur. E qnitcm dicic equum ipfum Minucius, ■Virgilii, cujus ve;ba ufurpare amat, au- dioriratem fequu"tU9. In Georgicis : Frana P elcthronii Lapitha gyrvjq.-tc dedere Impojiti dorfo, atqne equitem docHcre fnb armis Infnltare fo.'o, & $ r tffus glomcrare • fupcrbos, Ileraldus. Marci Cur- tii, unde nomen inditum Lacui Cur- tio. Rigaltius. Virum praefiantifti- mum fefellitlocutio, rara quidem, boni tamen commatisi eques enim non M. Cuitium denotat : hie equi poreftatem capit. Nonius cap. 1 1. Equitem pro e- que. Virgilius Georg. III. (vf. tij.) Atque equitem docuere fub armis Inful- care folo, & grefTus glomerate fuper- bos.EnniusAnnal. lib. vi I. At non qua- drupedes eqnites. OroJiashb.w.c.j.Cum unumRcgiorum equitum candore forrna- qne excellent em - - abreptum prtcipita- tumque (Gindes fluvius) merJIJJet ; Rex iratus ulcifci in amnem Jiatnit, conteffa- tus cum-, qui nunc tarn prtclarum equi- tem voravijfet, feminis vix genua tin- gentibus permeabilem relinquendum. Ex Herodoto & Seneca re£te monuit Janus "Broukhu/ius ad Tikulli lib. iv. Carm.l, 141. equum intelligi debere ; male ve- ro rem geflit, quum unum regiornm equcrum & tarn pr&clarum equum repo- fuerir. Memor certe non erat virdo- (Stifilmus eorum, qua notaverat ad Prv- pertii lib. iv. Eleg. til, 38. Davies, 18 Vel honore'] Val. Maximtts lib. v. c. 6. Super quern nniverji cives honoris gratia certatim fritges injeccrunt. Lt- vius lib. vii. cap. 6. Donaque acfrxges fnper eum a mv.ltitudine virorum at mtdierum congejla. Rigaltius. I Sic Allia nomen infantum] Nota ■ clades Romanorum ad Alliam, xi. ab urbe lapide C'ruiii.minis montibus in Tibi.r;m deBuenren) ; ex quo a Gallis Roma capta & exufla. Livius lib. v,' 3 7. Npc omen e;us diei, qui inde Alhcnfis dicebatur, obfeurum. Idem vi, I. Nee formula noftri undefum- ta Cz, incertum : quippe Vixgilims JEn. vii, 7 1 7- praedixerat -•Infauftum interluit Allia no- meru tcra, O C T A V I V s. 4f tera, quae multa (lint, 5 & de deorum natalibus, donis, muneribus : negligo carmina poetarum : pradicla etiam de oraculis fata tranfilio, 6 ne nobis antiquiras nimium fa- bulofa videatur. Intende templis ac delubris deorum, quibus Romana civitas & protegitur & ornatur; magis funt augufta numinibus incolis, praefentibus, inquilinis, 7 quam cultus infignibus & muneribus opulenta. Inde adeo 8 pleni&mixti Deo vates futurapra?cerpunt,dant cau- sed id hoc loco dirquirendum eft, quare in exemplis contemcas vel negleSx re • ligionis numerecur. Cauflam Livius vi , i. & Macrobins Sac. i, \6. hanc adfe- runt, quia Q. Sulpicius Tribunus mill- turn, adverfus Galtos pngnaturm, rem divinam, dimicandi gratia, fecerit poft- ridie Idui Quintiles. Diem aucem poftridie calendas, nonas, idus, inatris & infauftis habuerunt. Cellarius. 2 Feralenaufragium efi] Leges Gram - maticae poftulant, uc deleatur vox ul- tima j Minucius enim non de tempore tunc praefente, fed diu praeterito lo- quitur. Davia. 3 Thrafymetms- -decolor] Arnobitis iv. Apud Thrafymenum lacum fanguine cu- inrrcre torrentes. Rigaltius. 4 Et ut Parthosjigna repetamus]Hxc adfignare videntur aetatem Minucii fub Severe Sed au&or eft Spartianns, Sep- timium Severum Parthicum bellum fu- fcepiflfe glorias cupidirate, non aliqua neceftitate adduflum, & jampridem Par- ihos/igna militana, qua M. Craffo & M. Antonio ademerant, repofcenti O&a- vio Augufto reddidifle narrat Tran- qnillus. Rigaltius. Quod de fignis re- ftitutis aitvireximius, certo certiuseft; id enim praeter Suetonium Auguft. c. 21. & alios Hiftoricos, narrat Ovidius Faft. v, jtfo, feqq. SeJ plane culpa Li- brariorum fiebar, ut hac adfignare vide- rentnr atatem Minucii fub Severo. Om- nino legendum, ut Parthos figna re- peteremus; quemadmodum fupra dixit nofter, ut Thrafymenns major e(fet,—fpre- vit angaria Flaminius. Da vies. 5 Et de Deorum natalibus Sic.'] Lo- cus interpun&ione vitiofa laborac; fie atitem diftinguendus eft: Omitto vetera, qua multa funt ,• & de Deorum nata- libus, donis-, muneribus, negligo carmina Poetarum. Nemo nefcit, quam £re- quentes fint in his canendis FoetK. Davies. 6 Ne vobis antiquitas nimium fab/t- lofa videatur] Ariflides hymno in Jo- vem; ' hKk& lauitL $> TraXcux. x) /uxi- %t£j\\. Heraldus. 7 Quam cultu infignia & muneribus opulenta] MS. Reg. infignibus; quae le- ctio fi vera eflec, diftmguendum exifti- marem, quam cultu, infignibus, & «;«. neribus opulenta. Sed vulgata leSio mc lior eft, & commodior. Heraldus. Sic olim habuit Codex Reg. Hcdieprae- fert: cultu infignibus. UndeCriticioc- cafionem arripuere corrigendi ; cultn infignia. £?ed apparent veftigia derafae liters f. quam nos hac editione redu- cimus in lucem, ut redeat Minucii fen- fus ifte genuinus, Templa ac delubra Romana magis eflfe diving beneficen- centias titulis augufla, quam cultus in- fignibus aut muneribus opulenta. 2k- neficentis. tituli fun: auguftas illae in- fcriptiones, Numinibus incolis* Numinibus pr^ksentibus. Nu- minibus inquilinis. At opulenta cultus infignia [~ux\x.*uxe-x. ftaruae, thenfie, acerrae, lecdfternh, folifiernia, currus, & alia hujufmodi pietiofa. Rigaltius. 8 Pleni & mixti Deo vates] Id eft, Enthei. Firmicus lib. Villi Aftro- nom. c. 20. Vates fades Entheos, qui in templis confueverint vaticinan. cap. 21. Vates faciet Entheos, qui divine qtifidam numine carmina concinnant. cap* 26. Entheos facer dotes faciei, dantes ve- ra refponfa quxrcntibv.s. - - Enthei crunt, prtfago divinitatis infiintttt fv.tv.ra no- fcentes. Lib. vi. c. 3. Fntbeos faciet% templorum obfetjuiis deputatos, qui latenti divinitatis inftincln mntato mentis or- dine &• inflantis religionis potefiate pof- feffi, potent ibtts hominibns futurapr*di' cant. Eimenhoriiius* telam 46 M. Minucii Felicis telam periculis, morbis mcdclam, fpcm afflictis, opem miferis, folatium calamitatibus, laboribus lcvamentum. Etiam * per quietem deos videmus, audimus, agnofci- mus, 2 quos impic per diem negamus, nolumus, pejera- mus. VIII. Itaquc, cum omnium gentium de diis immor- talibus, 5 quamvis incerta fit vel ratio, vel origo, ma- heat tamen * firrna confenfio, neminem fero tanta auda- cia, tamque irreligiofa lllfcio qua prudentia tumefcentem, 1 Per quietem] In quiete, vel Secun- dum quietem dicic Cicero. Non aurem defunt idonei fcriptores, qui eandem, quam nofter, adhibentloquendi formu- lam: Valerius MaximusMb. I. cap.vn, 4. Per quierem ab eodem Deo interro- £attis. Curtins lib. ix. cap. 8. Per qui- etem vidiffe fe exponit fpecrm draconis. JLaclantius Div. Inftit. lib. 11. 07. Per quietem obverfatns ejje Jupiter did - tur. Jujiinus lib. I. cap. 9. Per quie- rem vidit fratreyn fuum Mergim regna- tv.rv.m. Vide lis Attr. Vitforem de Orig. Gentis Rom. cap. 12. & Hi crony mum Epifl.xxi. ed. Bened. Davies. 2 £lxos impie per diem negamus, no- litmus, pejsramus'] Haec eft ie£iio MS. .Reg. Editio Romana, columns. Geleni- us, violamm, quae lectio non difplice- ret, 6 librorum nitererur auctoritate. Heraldus. Verbum nolumus, minus apte interieflum videatur, niG prsece- d_'n:ia fie repetantur. Per quietem deos videmus, audimus^ agnofcmus qnvs fer ditm negamus e/fe, nvlumns videre, imo quos vidimus, audivimus, agnovimtis, fejeramm. Scio quid hie alii tentave- rint. Sed obftat exemplaris aucroritas. Rigaltuss. Te^is eftexperientia, fuifle multos, & eriam nunc efle, qui perju- lii crimine fe polluunt, licet Dei Nu- m?n p-orsus nonabnegenr. Quaprop- ter hand mihi dubium vidcur, quin vir erudi iTimus J. Fr. Gronovius Obferv. Ecclef. cap. vii. re£ce correxe.it, ne- $amus nolumus, ejeramtts, quod idem valet, ac non agnofcimus. Ad fapien- tiores Philofophos refpicit, qui per diem ridiculos Erhnicorum Deos meri- tb f .bfanrabant; ar in fwniutfB vide- bant foci*, qua pidcres fcloreCque vo- luerunt y nc^ue facie felttw, fed eiiamor- zattt, atatc. arjne vftitu. Veiba funt Ciceronis N. D. I, 29. Omnes videnr, quam dura fint & comorta, quae Ku. Rigaltius in hunc locnm commen ta- lus eft. Davies. 3 Quamvis incerta jit vel ratio, vel origo] Erner.do vel natio, vel origo. Eft vero Natio, nihil aliud quam narivi- tas hoc loco, 6c ica veteresufurpabanr. Fell us. Nationem, item apud antiquos natum. Cincius genus hnmmumqui non aliunde venerunt, fed ibi natt fmt t fgnificare ait • qui & uatianem ait nun tantum univcrftm de imnilus, fed etiam de fingularibus quoque hominibus fejun- tlum dici folere. Sindius autem Capi- to, omnia fere genera hominum per ?iati- encs dividi j ut Cures Sabinos, Herni- cos, c^&quos, item Volfcos. In pecoribus qrtvfjue bonus proventus fcetura, bona na- tio duitur. Meurfius. Froba lectio. Nam quotfum beic natio ? Heraldus. 4 Firma confenfio] Senfus publicus, confenfus gentium, qui faepe add :c tur a Plimo ad difputationes hujuicemodi. Rigaltius. Vide Ciceronem de Nat. Deorum lib. 1. cap. 17. ex quo nofier fuum loquendi formulam mutuatus eft. Davies. 5 Tarn vetuftam, tarn utilem] In ali- quo exempiari fcriptura fuerat ami.jLa- riomore, tarn vetus tarn utilem j quod eft tarn vetuftam > tarn utilem. Syl abas proxime repetitas femel fenbebanr, uc videmus in editione Pande£tarum jut is ad exemplar FlorenciDum. Et hsec fcriptura compluries in Miyiuciano ex- empiari reperitur. Rigaltius. 6 Diagor as Melius] In MStolegitur Diagoras Milefius , 6c m:hi dubium vi- detur, Librarns an auftori hoc virium fit imputandums Eufcbius enimScTheo- doretus hunc errorem errarunt, ut no- tavic vir maximus Ru. 'Si;*;. qui Octavius. 47 qui hanc religionem * tarn vetuftam, tarn utilcm, tarn falubrem difiblvcre, aut infirmare nitatur. Sit licet ille Theodorus Cyrenaeus, vel qui prior 6 Diagoras Melius, 7 cui Atheon cognomen appofuit antiquitas, qui uterque nullos deos alTeverando, 8 timorem omncm, quo humani- tas regitur, venerationemque penitus fuftulerunt: num- quarntamen in hac impietatis difciplina fimulatae Philo- fophia? nomine atque * auctoritate pollebunt. Cum 10 Abderiterri" Protagoram, XI Athenienfes viri, I2 con- Callimachi Fragm. lxxxvi. Qu'" 1 * & Chryfoftomus Horn, i v. in prim* Epift. ad Corimhios c. I. in eodem lutovo- lutatus eft. Utcunquc fit, Diagoras in Me!o Infula fuic natus. Vide lis Aeli- annm Var. Hift. n, 23. 8c Suidam. Davies. 7 Cui Atheon cognomen appofttitanti- qnitas} Diagorce cognomen appofitum Atheo. Profcripfcre Athenienfes talen- ti pretium illi qui Diagorae caput adfer- rec Rigaltias. Ineo quod Athei cogno- menDiagora;, non itemTheodoro tribuit nofler, fecutus eft Ciceronem, qui lib. 1. N. D. cap. 23. fie loquirur: Diagoras, Atheos qui di£tus eft, pofteaque Thee dorus, nonne aferti Deorum naturam fuftulerunt? Et lib. m. cap. 37. Dia goras, cum Samothraciarn veniffet* Athe- os ille qui dicitur. Porro cognomen A ■ theon, idem valet ac cognomen Athei' A. Gelliits N. A. lib. xv. cap. 29. JDua ifts, in loquendo figure not£ fans v.fttatxque funt, mihi nomen eft Julius, &, mihi nomen eft Julio. Tertiam fi. gtiram novam herele reperi apud Pifo- nem in fecundo Annalium, Verba Pi- fonis hxc fttnt : L.Tarquinium collegam fuum, quia Tarquinium nomen eflec, metuere, eumque orat, uti fua volun- tate Romam contendat. Quia Tar- quinium, inquit, nomen effet : hoc prv- inde eft, tanquam fi ego dicam , mihi nomen eftjulium. Plurimi fane MSS. corrupte repraefencant, quia Tatqnivio nomen effet ; fed hxc (cripcura jv.enti Gel liana prorfus adverfatur. Ea vcro figura, qux Gellto nova videbatur, icerum a r - que iterum ufus eft LiviuS. Vide J. fr, Gronovinm ad lib. I. c. 3. Davies. 8 Timor tm omnem, quo httmanitasre- gitur~\ Zeno Veronenfis lermone de pa- weotia : Etji Uata diverfis vita virtnti- bus qtc£ritttr, cujtti enpidinem flagrant humanitas per momenta fnfpirat. He- raldus. Humanitas hoc in loco genus humanum denotat. Nofter cap. xxvu Idem etiam Damonas prodidit terremsy vagos, humanitatis inimicos. Amobi- tts lib. 11. p. 7J. Quorum crttciatibns paCceretur nefcio qmc vis latens, & huma- nitati adverfa crudelitas. Sic & avQgjo- ttd'tik apud Graecos. Theophilus ad Au- tolycum lib. 1. p. 73. ed. Parif. Kx-ns- v'oflovv t'jl'j \hiroTCbynv. h uo^cnv iJsra- TcicviSx, -ret OTtnttTiV AN0PXinOTHTIrf Et lib. 11. p. 93."077rwf ^TMAN0Pi2riO- THTI eis t/ST8?. Noii aliter locutuseft EpifcopusAritiochenus pagg.54. &110, Davies. 9 Antloritatc polleluni] Lege poltebit* Neminem fero, inquit Minttcius, qui religionem diflblvere niratur. Licet ille fit Theodorus, vel Diagoras, nun- quam tamen id valebic praetiare. Huic emendationi fufFragantur ipfa Gram- matices elemenra. Davies. 10 Abderitcm Protagoram] Ita fan6 plurimi : nv'a J& 4jjtov ty T)V/ov \y&.- 4*v, ut ait Suidas. Adi {is etiam Dta- genem Lacrtnm lib. ix. §. jc. Davies. 1 1 Athenienfes viri] Ultimam vocem temere prorfus expunxit Fnlv. Urflmu ; nam eodem modo paffim loquuntur optimse no:x fcriptorcs. C*far lib. 1. B.G. c. 31. Harudum millia hominum xxiv. ad enm venijfent. Virgi/ius/Eu. xii, 1 16. Campum ad cert amen magnx fnbmot- tiibtis nrlis Dimenfl, Rutulique viri, Teutriqut parabant, Prttdentw.s in Symmach. lib. r, eflent, necne ■ mul- tis impedimentis prohiberi, tam prop- ter rei difficultatem, quam propter humanae vitx brevitatem. Huic certe fermoni, pro Ethnicifententia, con ve- nire videatur illud Csecilii Minuciani, Confuhe potius quam profane. Nam exordium ipfum, uc eft a Cicerone pofitum, abruptius eft. Atque ob id jure Protagoras exterminatus. Rigal- titts. Joan. Mcurfitts, cui placet incon- fultly parimodo fe geftit; quern incaute (ecutus eft Chr. Ceilarius. Quid enim miri, fi Caecilius confultam vocet Pro- tagorsc vno'/bu, Qui cap. v. Academi- eum egit, fie cap. xm. Acadenncorum in ftimmis quafiionibus tutam dubitatio- ncrn impenfe laudavit? Davics. 1 Scripta detpfferint'] VerifTima le- fiio, quam edir. Rom. & MS. Regius nobis fuppeditarunt. Ediderac Gelenius derifcrint, inepta fententia. Herald.Cicero N. D.\. I. c.23. Librique ejus in condone tombufii. Laertius lib. ix. c. JZ. K*ti- }&vo^lv zv t« a^pff. Rigalt. 2. Deplarata, inlicitx ac defperat&fa~ flionu ] Veriftlma le&io quam e MS. Reg. reftituimus. Chnftianos autem vel ex eo criminabantur, quod faftio- nem illicitam inirenr, quam quidem criminationem purgat Tertulltanus Apo- log. c. 38.ubi plura obfervabamus heic non repetenda. Herald. Aiunt in MS. legi inquinax&\ fed codicem antiquum alium a Regio exemplari nemo ha- ftenus protulit. In Regio difertiflime fcribitur, incihta. Ec merito quidem exploditur quod Ferrarius & Prifcia- tunps ediderant, incliu. Ilhid vero, inUcitx, eth defenda:ur antiquitate ex- •mplaris, nihilominus friger, inter ilia duo, deplorat* ac defverat*. Itaque,fi conje&uras locus eft, legam, incitx, quod eft incuatx, furiofae, rabidar. Catullus in Galliambo : Alios age inatatos, alios age rakdos. Incitus, quemadmodum percitus. In Prudentii V.ncencio ubi de fpiritib'.is immundis: Qui vos latcn- ter incitos, In omne compellunt nefas, Rigalr. 3 Defperata] Terttdlianus Apologer. cap. ult. Propterea enim defperati & perditi exifiimamur. Vide (;s quae ibi obfervabamus. Herald. 4 ^d de ultima face colleftu imperitio- ribus] Hoc vuigo exprobrabanr, Chri- ftianon m pietatem nonnifi ab imperitis & a plebecula coli, qua de re diceba- mus ad Arr.obir.m, & nonnihil etiara fupra. M&va? rxs hajSt's?, diccbat Cel- fus apud Ongenem, x) dytvveiC, x) ecyai- c^»tk? , x) ctvcTgpt^ocAt , x) }v'va(i, x) Truiefde/.* 7ni3iiv tSihxri n k) cfuvxv- tkj. Prudentims in agoneRomani : Tu ventilator urbis, & vulgi levit Procella, mentes inqnietas mobiles, Ne fe impcrita turba dedat legibus* Herald. f Et mnlienlm crednlis fexus fui fa- cilitate latent ibus] Prudentius in agone FruchioG : Tu qui doclcr, ait, feris novellum Commend genus , ut levej PU- ELL« Lucos defiituant, Jovem rclinqv.ant. Damnes.fi fapias, ANiLE DOGMA. LaClantitu lib. v. cap. 13. Si enim fe- miri& fexus inf.rmitate labnntnr (nam interdnm ifii muhebrem & anilcm fu- perjlitionem vocant ) viri certe fapiunt. Eodem etiam fpe&aba:, quum ilta fcri- beret cap. 20. ejufdeni libri. Doceant ifli hoc modo.fi fif ilRs fidmcia vrri- tatis efi, leqttantur, 'hifcant, audeant t in± quam, di(?«tare nobijcum aliquid ejtif- rnodi : jam prcfeclo ab antcrlr<, qua! contemnnnt,& J f merit noflrttibm ermr illormm ac flultiua irridebitmr. Herald. 6 P Idem frofanx cowjt'.ranonis inflitu- nnf] ExilUmabant enim conjuranone? non Octavius. .49 lion ingemifcendum eft ? 4 qui de ultima fxec collectis imperitioribus * & mulicribus credulis, fexiis fui facili- tate labentibus, 6 plebem profane conjurationis inftituunt; qux 7 noclurnis congregationibus, 8 & jejuniis folemni- bus, & ^ inhumanis cibis, non faero quodam fed pia- ac factiones adverfus Deorum cerimuni- nias, ipfamque adeo Remp. a Chriflia- nis foederari, atque eos idcirco folem- mbus jejuniis, inhumanis cibis & cete- ris piaculis fidem fu am inviccm allrin- gere, qua de re pitira obfervabamus ad Tertulliam Apoioget. Prof ana autem conjttratio propter piatula ilia , quibus coneeflerari extlhmabatur. Sic pi of anus princeps apud Taciturn, diro icelere im- plicitus Sc impiarus, ira uc a Deorum tan is & ceremoniis longe fit arcendus, & ab hominum convictu & commer- cio longe relegandus. Lib. xiv. Annal. Pervulgatttm ejje inceftnm ghriante matre, nee toleraturos milites profani principis tmperittm. Sic profanos & impiati fe- culi reos dicebat Chriitianos Afclepiades in agone Romani ; Quos ut profanos, impiati & feculi Reos, necejfe eft te magijiro inter fiti. Herald. 7. Noclurnis congregationibus~\ Fer- ventibus perfecutionibus Chriftianos de no&e & ante lucem convenifle obferva- bamus ad Apoioget. Sed & eorum tiysLmv ad lumina celebratam notum eft. De vjgiliis, quae, ubi martyrum me- moria coli coepta eft, celebratae funt, alia res eft. Sola enim Pafchae folem- nia pervigilia Minmii xvo celebrata. Sed ea quandoque accidebant, ut fideles etiam de no&e convocari oporteret. Tcrtulliantts lib. II. ad uxorem cap. 4. Qui* noclurnis convocationibus, ft ita tportnerit, a latere ftto eximi libenter fe- ret ? Qui* denique folemnibtts Pafchx ab- noclantcm fecurusfuftinebit? Herald. Per- vigiiiis, 57ttvv:/;£37/£ htc quoqtte mvnus c5* fx nrHtrii ejfe dice*' F cuk; f o M. Minucii Felicis culo fcederantur. ! Latebrofa & lucifugax natio, 2 in pub- licum muta, in angulis garrula; 3 templa ut bufta defpi- jejunia, qus diebus Antepafchalibus, quartaquc ac fexta cujuflibet Hebdoma- dis fer;a, celebrabant Veteres. Adi Conftit- Apoft. lib. v. cap. 15,18,19. ac doccii^nr-jm Praefulem Gut. "Bevert- gium ad Canon. Lxix. Davits. 9 Inhumanh obis'] Mox dicet de in- fanticidio. Rip alt. 1. Tenelrofi & lucifugax natid] Nem- pe quod in tenebris tantum & conven- ticulis a luce publica remuiis conveni- rent. MS. autem Reg. nihil mutat. He- rald. Latebrofa &lucifugax natio] *\c habec exemplar: & fie edttum fuit pri- ma editione Rom. Rigalt. Lucifugax natio ] Voce nationis fectam five genus indicat Minucius. Cicero pro Murena - ca P* 33« Ql 1 * ncmincm patitnr non ho- 1 nefle in urbem introire, tout natio Can- didatorttm. Non aliter nationem pro Epicureorum fe£la dixit idem N. D. lib. 11. cap. 29. Sulpkins Sevtrm Dial. 1. cap. 8. Tota nofrorum natio M»- nachorum ab eo vehementiffime vacatur & carfitnr. Vide fis Interprets ad Phadri Lb. It. Fab. v, r. Davics. 2. In publicum mttta] Sigifm. Gelcni- ns edidit in publico ; quam le&ionem, renitente Mito, fecutum efle Def. He- raldum, non abs Te miratur Jac Gro- novitis. Quadrigarius Anr.ali I. Nos in medium relmquemr.s. Quibus prolatis, fie in fit A. Gellius N. A. lib. xvn. c. 2. Vtdgus in medio dicit. Nam vitimm effe iftnc put ant \ &, f: dicas in medi- um ponere, id effe foltecnm putant. Scd probab /lias fignificantiufque fie did vide- bititr, ft ejuis ea verba non incunose in- trofpiciat. Idem lib. vf. c. 14. Ego in medium rchnquo. Salluftms Jug. cap. 14. Vos in locum adfiniv.m ducerem. Sic alios in nttmerum relinquerc dixit Seneca de clem. lib. 1. cap. /. Daves. 3 Templa ut bufta dcfpicinnt] Tertul- lianas lib. de Speftac c?p. 13. Nee mi- nus templa, quam monument a drfpuimnst Nempe quumplerifqt;e Gentilium tem- plis defunSorum cadavera fua eflent ac tumulata, Quod Clemens Ale\andrinus, Arnobius, Eufebins Sc alii pluribuscom- probant, ( hrifhani ab eo ufu ea uc fepius & denominabint & jtftimabant. Hinc eciam Amm. Marcelinus \ib. xx; r. de Gregoria Alexandria Epifcopo : ciunt» tes, & non ultra nonam detinendum, de fttofcilicet mere, tiucm in locum Paraclius Tcrtullianum calumniae accu- fjt immeritoi cum id, quod illeibiait, idem & alii uno ore affirment. flacio- ncm bora nona fuifle d re- 1pji-:l Vj cv Tr^OTuCCdra), cv v»?iii 'iuc u>£%i cuvdfHc, inquit Epipbanius. Ele- gam locus eft in agone Fructuofi Tar- jaconenfis Epifcooi, cujus a£ta exftant apud Sttrif.m. Cumque multi ex f rater - na charitate aromatibus conditum pocu- lum HU porngercnt tit fumeret, refpoudit Frutlttofus : Non eft, inquit-, hora fol- •vendi jejunium flationu. Agebatur enim hora diei quarto. Siquidem & in car- cere quarta ferta flationcm folemniter celebraverat. Sexta igitur fcria, Utas atque feenrus fefrinabat cum martyribns in paradifo Dei flationem folvere. Qua*- nam autem folvendx fla'.ionis fuerit hora, quam ncidum adveniffe dicebat Fru£luofus, docet Prndcntius ill eodem agone : Quofdam de populo vidit facerdos Libandum fibi pocnlum ojfercutes. Jcjunamus, ait, recufo potttm. Nondum nomt diem refig;;at hora. Quin ergo hora nona fhtionem folve- rint dubium nullum efle poteft. Nam quae firmandce fuae fufpicjoni proponit Tamelius, ea ne refutatione quidem e- genr. Cebuerac obfervare, fationes cJir- ferre a ftri£liorib;is illis jejuniis , quae ex aliqua folicitudinis Ecclefiafticae canf- fa indicebantur, & ab iis ipfis qux die Pafchi: celebrantur, qus ad ufque galli can:um quandoqie extenfa fcribit Epi- fhanius, Cjeterum hare jejuni3 notat Cheilitis, quia ea numerabant Nationes inter conjurarionisargumenta, qcod iis pra:cipue diebus Chriftiani frequentes con veni rent. Quare 8c Tertnllianus ad- verfus Pfycbjcos, cap. 14. Itaque ft ir ex hominis ediclo, & in tinnm mines TtLTCtvozcpviiTtv agitatis, qrsmodo in 710- bis ipfim qnoqne nmtatem jejunationtDn & xtrophagiarum &■ ftationum denota- tis ? Nifi forte in Senatufcoiiftilia & in frincipum mandata coitionibtts oppofita deiinqtdmtis. Herald. V. C. Jac. Gro- no-jw.s reponit jejuniis olentibus. -ed hac fane conje£r.ura nihil elt putidius. Ridecenim Csecilius ftataChriftianorum O C T A V 1 U S. fl citinr, * Deos defpuunt, rident facra, mifercntur miferi, fi fas eft, s facerdotum ; honores, & purpuras defpi- Reverfus ex comitatu principis, quum tranfiret per fpeaofum Genii temp turn, multitudine fitpatus ex more, fiexis ad *dem ipfam luminibus, Qtuimdiu, (in- quit ) fepulchrum hoc fiabit? Appofue autem ad hoc argumentum Tiberius a- pud Taciturn Annalium lib. ly.Hac mihi in anitnii veflris templa, ha pulcherrima effigies, &manfura. Nam qnaftxo (iru- untur,Jt judicium pofterorum in odium vertit, pro fcpulcri; fpcrnuntur. Herald. Mox recurret idem verbum, Purpuras de- fpicittnt, quod accidifleper negligentiam Minucii non dixerim, fed librariorurrii qui fulciendum pmaverint quod Minu- cita fcripferat: Templa, tit lufia, Deos defpuunt. Tertullianus lib. de Spe£tac. cap. 15. Dum morttii & dn unumfunt, ntraque idololatna abflinemus ; nee mi- nus templa quam ntonumenta defpuimus. Rigalt. Haud foil cicari debet exemplaris fides, licet idem verbum paullo polt re- currat: hanc enim,fi quaefr,negligentiam non refugcrunt fciiptoresoptimi. Cicero N. D. lib. 1 1 1. cap. 36. Atque hocqui- dem omnes mortalesfic habeor, externa* commoditaces, vineta fes,etes, oliveta, fiber tatem frugnrn & frutluum, emnem denique commoditatem profperitatemque vita a Diis fe habere. Sic & alibi paf- iim vir ille maximus. Non aliter Pe- tronius Satir. cap. 5. Nee perditis addi&us obrttat vino Mentis calorem, neve plaujor infeena Sedeat redemtus hiflrionia addi&us. Iterum cap. 17. Tarn pericttiofo inhor- rui frigore, nt tertians, etiam impetum tivterem ; & ideo medicinam fsmno petii, jujjaqtte fum vos perquirere, & impetum morbi monftrata fubtilitate lenire. Hu- jufmodi pluralegentibusoccurrent; haec vero, nifi fallor, vocem, quam loco movit Nic. Rigaitius, facis tuentur de- fenduntque. Davies. 4 Deos defpuunt ] Martyrologium vetus : Contemneutes itaque & exfptien- tes in Jlmulachra ad theatrum pertra- hnntur* -- Pojiquam ad facrif.candnm dttcuntur, in ipfnm Idelum exfpuentes, fronies eruce municrnnt. 'Be da in paf- ftone Satyri: Apud Achajam Natalis Heati Satyri martyris, qui tranfiens ante quod dam Idolum cum exfv.fflaffet illttd, fignans fibi frontem, Jiatim corruit. Et in Felice- Santlns Felix cum ad fecrc- tarium judicis ejfet perdutlus juxta tem- plnm Scravtdis, dum cogeretur ad fa- crificandum , exfufflavit in fad em fla- tua area , & Jiatim cccidit. Pritdentius contra Symmachum p. 380. Qnis Jovis inf eel am fanie nondefpuat aram< Eimenhorftius. Sane Deo- ram fimulacra defpuebant, & quando- que redibus proturbabant i quin & in ipfa Prie r idurn, a quibus ad idolulaniam compellcbantur, ora, fputa projiciebant. Prudcntius in martyrio Eulalia: : Martyr ad ifta nihil, fed enim Infremit, inque tyranni oculos Sputa jacit ,• fimulacra dehinc Diffipat ,' impofitamqtte mo lam Thunbulis pede profubigit. Templa autem, aras, akaria, &" cetera ejufmodi etiam defpuebant Tertullianus de Idblo1atria,cap. xi. Quo ore Chrijlia- nus thuranus fi per templa tranfibit, quo ore fumantes aras defpuet, & exfufliabif quibus ipfe profpexit ? Prudentins libro contra Symmachum priore : - - §Liiis in urbe eft, gui Jovis infeclam fanie non defpttat aram ? Nempe, quia ita fummum ccn rem turn fignificabanr. Nam defputacio fummarn habet in fe contumeliam> Seneca epifi. 14. Quid aliud quam veciferatus eji Cato, quum mo do per popnli levaius tna- mis, & obrntus fputis, & deportandus extra forum traheretttr, ire. An quia templa ac fimulacra dzmoniorum fedes exiftimabant, ea ideo defpuebant atque exfuffiabaiit, quemadmodum Dwmones exfufflantur? Pfeudoareopagita Diony- flus Hierarch. Ecclef. cap. i. inter bap- tifini cerimonias iflam daemoniorurrt exfufHationem numerac. E/tx* <^d; e-rr JhcysCii ffppcriyovTTt, it) id; yjir^s 'Tw-c&yns ct/AoKojSa-e^t sic igitur foleban'c d^monia exfuftlare, 5c omnia trnmun- d3. Tertullianus lib. it. ad uxoremc. f. Latebifque tu quam Icclidv.m, quwn ctrpfifenmm tutan p.gnas, qnnm aliqv i immnndnm flattt exfpuis, &c. Sulpictus Severns de S.Martini virtutibus, D;-!. F 1 ciuntj p M, M i n u c 1 1 Felicis ciunt, ipfi feminudi. x Proh ! mira fhiltitia & incie- dibilis audacia! fpcrnunt tormcnta prxfentia, dum in- certa mctuunt & futura : & 2 dum mori poft mortem in. c. S. Merm.ni qtiodam die ad eum veniffe Martinv.m , qui ubi fecrctarium ejus ingreffus eft, vidit poft tergumipfius damonem mir& magnitudims ajjidentem, ottcm emlnns (ut verbv, quia neceffe eft, far am Latino hqnamnr) exfufflaus, A- vitianus fe exfuflUri exiftmans, gut a me, inqnit, finite, fie adfpicis? Turn Martinui', Non te, uiquit, fed cum, qui csrvici tuA teter incabttiu Ircn&us lib. I. cap. 9. Jam vero qu&dam ex fide- liffimis mnlicribus, qu& habent timorem Dei, & non funt fcducibiles, quat Jimi- liter ut reliqnas ajfeclavit feducere, ju- bens eat prophetare, exfufflantes & ana- thematizantes eum feparaverunt fe ab e- jufmodi infano. Verba Irenai Graeca exftan: apud Epiphanium Haerefi 34. Kthiuuv ojjiuc 7re$p»Ttueiv, yjCTttzucw- ctlsui Kj i'jn&v .ifrijs/'-Ti cra.au i owtov, f%t>3t.aPntrBt.v T TQtxrK StoiTH, Hinc igitur Prudent itH in agone Romani ■ lngreffns tile, ut has paratus perfpicit, lnfufflat, ipfos ecu videret d&monas. Atqoe exfttffiarc poliea ad aha tran (fu- lcrum, eoque verbo extremam contu- meliam dclgnarunt. B. Auguftmtts tra£r. XI. in Johannem: Advcrfns exfnffLito- res Chrifti : Adverfus blajphematores baptifmi. Item : §Luando videut Chriftum, a quo liberati funt, exfufftan in Chw Jlianis. Et pafTim. Caeterum zelum ilium obfervavimus omnibus non probari. Id enim cum objiceret Celfus Chriltianis, ac eos gloriari, quod Jovis ant alius nu- minfs fimulacro in^une maledicerent, ac colaphos impingerent, negac Orre- ries de veris Ch'iflianis pofle id dici ve- re. Sed verba illius noranda Tunc lib. vi 1 1. contra CeJfum ; luizt juenz luCia. »7U /m\A\vos aKa'aui ^g/fzatx , « 77^®- a.7m t ttoXXuIv xuppvojui: y^ diTviiJko- tx, p;i77 ts f X^^ 1UV ^ S Xtyjv . ifx, VTUgpSZiC 7&f U.yLh{4SLTl T &IGC >) 'A7TQ\- \w@\ yi 0T8 JviTTDTt Six , @kaiifjLeo X) pXJattt, Hj *Hv fM CtfJLUViTCtf £% 0- pch, 01% CV T" Sit* \ZyX$l77Z Tref&TUK- 7o/ 'y to, St«V it KSHtektyiloili? tv* ju*i iSn^iiiztj Hfxwv ro &H& cvnvxxv rjtxi- \vyeiv, cLkhcvtwv, hXoyan x } ua kx- •A*ejC<^'r X) Hiftoria cruci damnandus Salvator no- fter, a nequiffimis Judaiis confpuicur. Chnftiani uaque Gentilium Deorum fi- mulacra fputainentis oblinebanc, ut can- to magis eorum exfecrationem manii'e- ltillirms (ignis tellarentur. Ouzelius. S Sacerdotum honores & purpuras defpiciunt] De facerdotum purpura di- cebamus ad Tertulliani Apologec. cap. if. Verum ex iisquac refpondec poftea O&avius, facile videre eft heic non agi de purpuris facerdotum, fed magifira- tuum, atque hunc locum ita efie diftin- guendum, Rident facra ; mifeventur mi- feri, ft fas eft, facerdotum \ honores & purpuras defpiciunt. 0£iavius infra: Nee de ultima jlatim plebe eonfiJiimus,fi honores veftros & purpuras recufamus. LaclantiuS lib. VI I. cap. i. Qui vero ambitione inflati, aut amore potentU in- fiammati, omne ftudium fuum ad hono- res acquirendos contulerunt, nee ft So [cm quidem ipfum gefiemus in rnambus, fi- dem commodabunt ei dodrina, qua illos jubet, omni potentia & honor e contctnto, humiles vivere ire. Nora autem pur- puras, quas fcil.nominacim damnabant, quod earum ufus Idololatri* proprie videretur dicatui, atque vel ex eo con- cludebat Tertullianus lib. de Idolol. c. i£. non licere fideli dignitatis ac potefta- tis alicujusadminiftrationem gerere.Vide (is quae ibi difputat. Herald. l Pro mira flultitia & incredibili andacial Spernunt tormenta prafentia, dumincerta metuunt] Appofite Lact an- nus lib. vii. cap. 5. Ita neceffe eft fa- pientem pr» flulto haberi, qui dum ap- petit bona qu* non cernuntur ; dimittit e mambus qua videntur ; &• dum vi- tat mala, qua non afpiduntur, incurrit in mala, qua ante oculos funt. e>uod accidit nobis , quum neque truciatum neque mortem pro fide recufamus, ire. In agone Montani 5: fociorum : Ibi condifcipuli ejus fuadebant, ut prafum- ptione depofita, facrificaret inter dum, po- ftea quidqiud vellet facJurus, nee inter- tarn illam irfecundam mortem plufquam prafentem vereretur. Et hac gentilium verba funt, qui dicebant ttltimi furoris effe, mortem mails timendo mortem: quam vivere. Fortafle mortem malle ti- mendo mortem, quam vivere. Heral- dus. 2 Dum mori pqft mortem timent, in- terim mori non timent] Ex eodem fenfu Martxalis lib. 1 1. Epigr. 8c. Furor eft> ne moriare, mori. Rigalt. 3 Ita tilts pavor & fallax fpes fola. tio redivivo blanditur] MS. Reg. Ita illis pavorem fallax fpes folatia rediviva blan- ditur, Corrupte. Innuit autem marty- rum conltantiam ex ea perfuafione, quam de vita deque poenis poft mor- tem jtternis conceperant , profe&am, quod etiam differebat Lucianus in Pere- grino. Sic EccleHa Viennenfis apud Eufebium lib. v. Hiftor. Ecclef. narrac dhfipatas martyrum reliquias, uc vel hoc modo omnis refurre&ionis fpes, quip- pe qua: eorum tolerantia: atque con- ftantiae caufla elTet, iis prsecideretur; tvst, as iKiy>v, ix.etvot /jm4$ t\7nSa, %jS»t- xeixv, H) WTttV&vSjj ¥ S'eivm, 'itci/msi H£U /ufja %xgfie Hjcovres eis tov dw.'- j»*Tpi'. Heraldus. Sic omnino legi- tur in exemplari : & eleganter Minu- cius fub perfona Cascilii ethnici dixie* Fallax fpes blanditur Chriftianis pavo - rem : & blanditur, inquit, folatia ne- fcie qua rediviva. Tertullianus lib. ds Anirr.a> p. 344. Quies finem operis blan- ditur. Rigaltius. Neque hxc le&io Tana, nee ilia quam MS. repraefentat ■ Ita illis pavorem fpes fallax folatia redi' viva blanditur. Ac frullra hie eft Ri- galtius. Lego: Ita illis pavorem fallax fpes folatio redivivo blanditur. Hoc eft, pavorem & confternationem, quam Chrilliani, ex crudeliflimis gentilium tormentis fubinde conciperent, fpes (fal- lax, ut earn jam quidem Caecilius vo- cat) folatio illo, quod aliquando maxi- ma cum gloria refurre&uri fine, efficic, ut pavorem ilium nihili ducant. Ou- xelius. Vir eruditiffimus Gisb. Cuperus legendum cenfec, ita illis pavor Si fal- lax fpes ; vel, ita illis pavorem fallax fpes & folatia rediviva blanditur. Ego fane, minima mutatione, libens refcri- berem, ita illis pavore fallax fpes fola- ferpen- 54* M. Minucii Felicis fcrpcntibus in dies perditis moribus, 1 per univerfum or- fcem facraria ifta teterrima impiae 2 coitionis adolcfcunt. jEruenda prorfus haec, & execranda confenfio. 3 Occul- tis fe notis & infignibus nofcunt, & amant mutuo, p$nc antequam novcrint : paflim etiam inter eos velut quaedam libidinum religio mifcetur: 4 ac fe promifce appellant tia rediviva blanditur ; ut hxc fit mens au£tons • ita fallax fpes Mis folatia re- diviva blanditur ob pavorem, quem patefaciunt, dum mori pofi mortem ti- wncnt. Ovidius in Epift. Paridis vf. 177. Sceptra parens Afia, qua nulla bea» tior era Fimbtis immenfis vix obeunda t tenet. Vh&drus lib. I, Fab. 10. Qjiicnnque tur- pi fraude femel innotuit. Hanc verb conftru&ionem multis defendimus ad Minucii noftri cap. 2. Davies. i Per ttmverfumorbem\lngensChri- ftianorum multitudo. Tertullianus A- pol.c. 37. Hejierni [ttmnsi&veftra om- nia implevimut, urbes, iufulas, caftelld, municipia, conciliabula, caftra ipfa, tri- hus, decurias, palatittm, fenatum, forum. Idem c. I. Olfcffam vocifcrantur civita- tem, in agris t in cafieliis, in infuhs Chriftianosy omnem fexum, atatem, con- ditionem, ctiam dignitatem tranfgrcdi ad hoc nomen mwrent. Eadem lib. adSca- pulam & chryfojiomtis de Babyla martyre. Wowerus. ' 2 Coitionis] Chriftianorum cxtus,Ul- piano collegia; Arnobio conventicula. A- pud Eufebium' Hiftor. Ecclef. lib. vii. Oiifu/jicos i%i?au 'it cvnfts TroieiSx,* « «c td K&Xxfjfyx Kotju.HTri£/.x einivsu. Wowerus. 3 Occultis fe notis & infignibus nof- cunt] Vide Poftea c. 31. Sic nos deni- que non notacttlo corporis , ttt ptttatis, fed inrmcntU ac modefiia figno facile dig- TiofcimiK. Heraldus. FortaHe refpicit ad Carpocraciaaos j quorum nonnulli, fi famae credimus> Jignant, cauieriantes fuos difapiilas in pojierioribus partibus ex- tantia, dextra auns; ut loquitur vetus interpres Irenoa lib. 1. c. 24.. ubi vide Fr. Feuardentittm. Adi & Cl. Thorn. Jttigium de HxreGarchis SeSt. 11. cap. 111, 5. Haec fi verafunt, Ethnico ta- mem jultam ridendi materiam non prx- benti nam Dii quidam facratos fuos ^ysf.71 notacos habuere:quod veierum teftimoniis oftendit Jac. Tollimt ad Gre- gorii Naz.ianx.cni carmen in Infign. Itin. Ita!. cdicum pag. 10. Davies. 4 Ac fe promifcue appellant fratrts ac furores'] Lucianus Pereg. 'O yo^woSkwc rttpooTOC iTTiimv cWTKSj 06C etJl\qxf TnivTtt my JhTJihocv Recle vero Cae- cilius ex fracrum, 6c fororum appella- tione ftupra, & libidines auguratur : ita enim profanis hxc nomina ulurpara , unde Martiali nomina nequioralib. 11. epig. 4. Fratrem tt vocat, & furor vo- catur. Cur vos nomina nequiora tangunt ? Ita apud Tibullamy Petronium, & alios. Quid vero caufae, quod facra haec no- mina ad amores,& libidines traxerint, docet Scholiafles Lycophronis : tk? £e- vvQ ctJ\\ntttb t pane anteqnam novcrint, hafce voces in fequiorem partem maluit accipere, quara de'fummoaflFeau interpretari ; quando- fratres> O C T A V I u s. 55T firatres, & forores, ut etiam non infolens fluprum inter- ceffione facri nominis fiat inceftum. * Ita eorum vana & demens fuperftitio fceleribus gloriatur. Nee de ipfis> niCi fubfifteret Veritas, 6 maxima & vana & honore prae- fanda fagax fama loqueretur. 7 Audio eos turpiffimae pecudis caput afini confecratum inepta nefcio qua pcrfua- quidem & ipfe fupra cap. f> eo fenfu Marcum Fratrem dixerat; nee aliter paffim bonae nocx fcriptores. Hinc Thrafyllus apud Apuleium Me.taro.lib. vnr. pag. 157. dum fi&is verbis Tle- polemi mortem lamentatur, ilium ami- cum, coxtaneum, contubemalem; fratrem denique aere. Et apud eundem pag. 159. Adhuct inqnit Oharite, tui fratris meique carijfimi mariti fades pulpra ilia in meis diverfatnr ocidis. Plura fuppe- dicabit Joan. Priuus ad lib. I. pag. 44. Davies. 5 Ita eorum vana & demens fuper- ftitio fceleribus rloriatur] Nota epitheta- To-am pietacem Chriftianam vanitatis & dementias damnabant, quod earn nuilis certis rauonibus fubnixam, fed frivolis tantum & inanibus perfuafionibus ad- di&am exiftimarent. Fanalgitux fnper- fiitio dicicur hoc loco. Sic in agone S. Marcelli. Quibus dixit Laodicus, Quid eft ? Depofuifiis vanas fuperfiitio- nes & adoratis Deos quos Imperatores adorant? Sic in Edi&is Maximini, /jtsflcuoTHs, ubi plura, ovv 3i&>, obfer- vabimus. Idcirco igicur fcripturas fa- cras appellabant inanes & fupervacuas. In agone Felicis Epifcopi Tub;z,accnfis ; Cui legatus dixit, Quare fcripturas non tradis inanes & fupervacuas ? Additur Demens, quia pietas Chriftiana nihil aliud exiftimabatur quam mera dementia ; qua de re difputat Lallantius lib. v. eapp. 14. 15. & 18. Heraldus. 6 Maxima & varia & honore p*\e- fanda] Arnobius lib. v. Objeclanturque partes HU, quas pudor communis abfeon- dere, quas naturalu verecundi&cr* ydp cuJ r* sol y&KoJhifMjnt > to jufy) okov d&avxjvi 'icricfy, &c. Nota tmniiisiviV eWT^Ct quafi id praefumpferint tantum ac fine ratione certa Cbi perfuaferint. Quod autem illi de Chriftianorum fide falfo blaterabant, id Chriftiani de ipfo- rum fomniis ac deliriis veriflirae dixe- runt. Laclantius lib. v. cap. 1. Cum talibus non congredi, & difputare con- tendimuj, hos ad veritatem ab inepta perfnafione traducere, qui fanguinem fa~ cilius bauferint, quam verba juftorum. Et lib. vn. cap. 6. Et in hac perfua- Jione philofophorum, qua putant ammas inter ire. Heraldus. Vocem afini tan- quam Gloffema delendam cenfui not. ad cafaris lib. 111. B. G. cap. I. nee alia ell fententia do&iffimi Viri Gisb, Cuperi, quod ex humaniflimisejuslute- ris ad rue datis intellexi. Hoc certfc fuadet ordo verborum duriffimus. Uc ut autem base res Ce(e habcat ; id mo- da certwm> veaeaacam tunc fagutam ia iionc r j6 M, Minucii Felicis iione vcncrari. l Digna & nata religio talibus. mo- ribus. Alii cos fcrunt ipfius antiftitis ac faccrdotis co- lere genitalia, & quail 2 parentis fui adorare 3 naturam. Nefcio an falfa, * certe occultis ac nocrurnis facris ap- pofita fafpicio. 5 Et qui hominem fummo fupplicio Judxcs primitus intortam, ChriiHanis, quos cum Judaeis mifcebant Erhnici, tandem irhartiiTe; quemadmodtim de- mondrant loca, quae congeiiit G. J. 'Vojftus Theoi. Gent. lib. m. cap. jf. Alia me.'s elt V. C. Jac . Gronovii, qui lira* fuas hifce verbis proponit: Nihil hie dejudaii : & froprium quid Chrijlianorurn tangitur. - - Certe fotue- runt hi ant domos fuas ornare tabellis xitam Servatoris exhibenttbus, ant etiam mox ccvcnticula. in quibus debui: txhibcri ajinus eum in urbem Hierofoly- ma imehens. ant hwc ajim caput velnt Gvocmujii ad dvmos fuas notaudas ha- buiJJ'e. Sed hxc minime veri func fi- m;Jia, nee ullo veceris fcrip:oris tefli- monio nituntur. At pro vulgari fen- tentia facit Tertullianns Apol. cap. 16. Cornelius Tacitus,-- J uddtos refert & i n de Chriftianis atcributum fcelus viden po- terat, (\ modo conllarer, Hxreticos il- los bancopinionem iov.fle, quod mihi ^uidem non at credibile, cum Jrentus, infenfiflimus eorum Adverfarius, hujuf- modi nihil objeceri: i & Apologetici non Pfeudocuriflianis hoc adfcripfe- rint facinuJ, fed afininum cultum merge calumniac loco pofuerint. Vide cap. xxvm. Davies. I Digna & nata religio talibus mors- bus] Quafi afinina patientia & hebetu- dine. Sic iiludebant impii Chnllianac fimplicirati. Rigaltius. z Parentis fui adorare naturam'] In- eptam iftam perfuafionem plures jam obfervarunt ex eo natam, quod poeni- tentes presbyteris advolvcbantur, ac charis Dei adgeniculabantur, quade re pluraobfervabamus D greifionumlib. it. Heraldm. Calumnia ltultiffima, ex ea occaGone concmnata, quod Chriftiani quibus contigerat port fidem Chriflo da- tam graviter labi, ita ut Ecclefiae com- munione abrtinerenrur, fi pcenitentia: locum dari fibi flagitarenr, hoc tarn demifle ac fuppliciter pofcebant, utac- ciderent ad pedes & genua tratrum Sc facerdotum. Inde ilia pafHm apud re- rum C hrillianarum fcriptores, Advolvi presbyteris, & Volutando caligas fratrum detcrgcre. Rigaitius. 3 Naturam] Hteronymus epift. 6l. Pars corporif noftn fecretior $Ctj:, a no- bis natura dicitur. Apnleius Milef.m. p. 140. Natura crrfcrbat. Woweru?. Glofla: : Natura, $671:. Firmhus Aftron. lib. vi. cap. 31. Si fxmitnm generis figna pofftdeant, manibus propnts natu- ram fuam putare coguntur. lib. vni. cap. 30. A befiiis lacerati naturam per. dent. Suetonius Tiberio cap. 4f- Hi>- cum vetulnm capris naturam ligurire, Vid. au£tor Epiltolw de vera circum- ciftone ad Therafiam apud Hier»> t ymum Tom. ix. Epift. zc. p. 88. Elmenhor- fiius. Pro pudendis. ^«/««iMetam. lib. vii. pag. 199. Libet non tantum naturam, verum ettam caput q:u>tjue if- fum peffimo ifti afim demere. Sic Sc aorei fxculi fcriptores. decode rat. Deorum lib. ill. cap. 22. Cuius obft*- mus txcitata natura traditur, nuod ad- pro O C T A V I u s. 57 pro facinore punitum, & cruris ligna feralia corum ce- remonias fabulatur, congruentia perditis fceleratifque tribuit altaria, ut id colant quod merentur. 6 Jam de initiandis tirunculis fabula tarn deteftanda, quam nota eft. Infans farre contectus, ut decipiat incautos, ap- fpeBu Proferpina ccmmotus Jit. Idem de Divin.lib. II. cap. 70. Matrona vifa eft in quiete objignatam habere nacuram. Ex aevi fequioris auctoribus nonnulla congeflit vjr doctiflimus Th. Reinejius ClafT. 1 . Infcript. 1 8. Davies. 4 Certe occultii ac notlurnis facris ap- poftta fufpicio] Nam, ut Romanimaxi- mus auctor eloquii inquit, Omnia rede facia in luce fe collocari volant, id eft, appetunt fciri. Et refte Julius "BaJJus apud Senecam lib. vir. Concroverf. f. Minore licentia, qu£ non videmus, agi- mus. Et quamvis non minor Jit atroci- tas facinoris, formido minor eft. Sic Ckryfoftomns Homil. xvru. in 5. Ephef. OJJU? yla or a\«.nr7ov x.tiJ7rlet @iw. id A\ Kt>v7rlb/d{JA qui repo- nit ceremonia fabulantur ; ceremoma enim apttd Latinos dtcunturfacra omnia, ut ait Ifidoius Orig. lib. vi. cap. 19. & ante eum Servitu ad Virgilii /En. iv, 302. Chriltianis igicur vitio vertitCss- cilius, quod & Chriftum, & crucem colant. Davies. 6 Jam de initiandis tirunculis] Ca* lumma ilta omnibus Chriftianorum a- pologiis confutata, nee inventus quif- axiik {MTih'J./u£xv'jV. Emerald. Apud Zonaram]eg\ debet AIMA othJoc yjtTztKtVTis/jUvis, id enim tradunt gjuri- mi. Augtifiinus Haref. 29. de Cara- phrygibus five Monraniiris : Sacramen- ta perhibentur fv.ncfta habere ; nam de infantis anniiuli fanguire, quern de tot» ejus corpcre mitiutis prtnflionnm vmlne- ribus extorquent , qr.afi Euchar:ftiam foam confeere perhtbentnr ;mijcentes ettm G ponitur 58 M. Minucii Felicis ponitur ei qui facris imbuatur. Is infans a tirunculo, i arris fuperficie quad ad innoxios i&us provocate, cae- cis occultifque vulneribus occiditur: hujus, proh ncfas ! fiticntcr fanguineni lambunt, hujus certatim membradif- pcrtiunt, hac fcederantur hofbia, » hac confeientia fccleris ad iilcntium mutuum pignerantur. Haec facra facrilegiis omnibus tetriora. 2 Et de convivio notum eft : paflim omncs loquuntur : 3 id etiam Cirtenfis noftri teftatur farina, panemque inde facientes ; qui pner, ft mortnns fuerit, habetur apud eos pro Martyre , ft intern vixerit, pro magna facer dote. De iifdem Philafirius Tom. iv. Bibl. Fatr. col. 13. Dicnat emm eos de infantis fanguine in Pafcha mifcerc in fawn faenficutm. Hucrefpi- cic Ilieronymns Ep;0. xxvir. Tom. iv. ed. Cened. Prttermitto (Monraniltarum) fce'.crata myfieria, c/tfo, dienntur de la- clente puero, fr de vicJnro Martyre tonfaicata. Cecerum calumnix, quam memont nofter, ortum dedifle videtur EucharifHa; quam in rem infignis eft locus i n rer Iren&i Fragm. pag.469. ed. Oxon. yLz/TJAvoor yip yjem>x*$Jw »fares [ceteris fui h>rraui corporis fanguineni vino ftrmixttan in pat ns ciTCf.mtu/iJfe, inde. a esf crane firm omncs degtrflavlf fent. aVermffe confilinm funm at que cu diBitare feciffe quo inter fe magis fi< J i forent, alius alii tanti faanoris cor.fcii. Aha obiervibamus ad Tertnllum Afo- logeticum. Heraldus. 2 Et de convivio notum ejl] Plinim Cacilins quamvis echnicus ab omni de convivio calumnia ChriUianos liberavic apud Traianum. Etenimfcripfic, mo- rem illis fuiffc coeundi ad capiendura cibum, promifcuum tamen & innoxi- um. Rigaltius. 3 Id etiam Cirtenjis nojlri tejlatur •- rati*] Hanc adverfus Chriftianos orati- onem fuifle Frontonis declarat Occavi- us cap. 31. ubi objeStionem Cxcilit fie diluit : Et tttus Fronto non tttadfir- mator tejiimonium fecit j fed convicium tit orator afperjit. Sed ambigitur ucer ifte Fronto fuerit, Papirius ne Fronto Jurifconfultus, qui in Pande&is memo- ratur , an Cornelius Fronto rhe- tor, ' quern Lampridius Marci An:o- nini Imp. pnecepiorem fuifie tradidic? Francifcus "Baldninns przclara ad Mi- nucium praefacione in hunc magis in- clinat. Quod & verias exiftimo. Ri- galtius. 4 Et incefia libidims ebrictatis fenor exarfit] Non aufi fumus quidciuam mu- tare abf^ne librorum auSoritate. Ge'e- nitts ed;dit, & inccftA libidinis ebrieta* te fervor ex&rjlt, fententia plana. Sa- ne quod fcribit Clemens jilexandrinm lib. 11. Paedag. cap. 9. id ut pluiimum verum eft. 'H irtriwyts A N stj ttotjc, fjui^ns GHxKMtntM , x) avyxTiis tai^itpx,*, Tokftsnu^ofTrcti;. Heraldus. Edkionem Rigaltianam fecuti fumus; nam MS:i lecUo nullum prorfus fenfum fun- dit. Joan. Menrjins reponit, ince- fi£ libidims ebiiaris fervor exarjit. Forfan autem non male refcripferis & i.iccjta. libidinis ebrietatibus fervr exar- jit. Novatianus de Trin. cap. 29. £- brietates rejicit. Hermas Paiior. lib. 11. \iand. 6. Capidi'as multomm opert-.m, & optmorum cibcrttin, & cbmtatuKK oratku Octavius. 59 oratio. Ad epulas folemni die coeunt, cum omnibus liberis, fororibus, matribus, fexus omnis homines, & omnis aetatis: illic port multas epulas, ubi convivi- um caluit, 4 & inceftae libidini ebrietatis fervor exar- fit, canis qui candelabro nexus eft, ja&u ofFuLe ultra fpatium lineae, qua vin&us eft, ad impetum & faltum provocatur: fie everfo & extin&o confcio lumine,* im- pudentibus tenebris nexus infandae cupiditatis involvunt Sic & Petrus Cbryfologus Serm. xm. pag. 4/. Res ipfa multis veterum tefti- moniis non indiget ; nonnulla tamen apponam. Ovidins in Epift. Paridis vf. 22«t ivy *i%Q?v i^iu^f lis £v. Hinc igicur pannychifmos graves^ id cd m/uvHS appellabac Amobitu lib. v. ex: corum, cum quibus difpucabat, feu ten - ria; fed acerba eipweit., cum panny- chifmis illis nihil eliec turpius auc fia* gitionus, uc poltea oftendic. Le£io. nem igitunllius loci vulgatam zGelc-' nio veram exiftimo, nee aliam qure- rendam ; fed longe aliam efle verbo- rum fentenciarn quam vulgus exiilimar, uc pluribus obfervabimus in eum locum nova, quam maturamus, Arnobii edi- tions Htraldtts. Impudentes rocac cenebras, quod iis pudor exuacur. 0- vidins Amor. lib. 1 . Eleg. v 1 , > 9. Nox, & amor, vinumque nihil mo- dcrabde ftiadeni , Ilia pudore vacac; Liber amor* que mctu. Hinc Hefiodxs Theog«>f. 224..«/\o7»7x facie Nodlis iiliam. Notandum fuper- eft, ab Harecicis quibufdam primo orcam efle intamiam'. quae dein ad to- cius rhriOiani nominis opprobnum eft difFufa-. fi modo, quod fieri folec, homines immerentes talibus oppro- briis non tuerint perfuG. Eufebius de Carpocrarianis ita loquitur H. E.iib. iv, cap. 7. Tc/f v a^vilauy* rlv) TK^-hf/^v TOgjc nii tots dm $5 is \2srwcfau , d K) a-TVTrwlx'rUu 4ls&cftleuj[* dt J)) £- ^uiir)ii n-(ye u*-d°pt Kj dJ\?.pxc «/- %671V, «y07icUS TS Toyf-UZ %t>*>fjfyrwf. Et haec fane dogmata non rncdo Car- pocrarianis, fed & tito a\\o/f £n\&- T«?f # OfAofe* vctH&v tribuic clem'.r.s Alexandrians Stro.-n^hb, in. vs*. 3 14. G 2, per 60 M.Minucii Felicis per incertum fortis : &, fi non omnes opera, confcien- tia tamen pariter incefti : quoniam voto univerforum appctitur, quidquid accidere potcft in adu fingulo- rum. X. Multa pra?tereo confulto. Nam & haec nimis multa funt, qux aut omnia, aut pleraque omnium vera ed. Lugd. Talia de Marcioniftis olim fuifle jaaata pate: ex Jufijni Martyns Apol. r. cap. 35". & fimilia de Gno- ft:'cis refert Etiphaniut Hser. vi . $. 3, 4. nee ram monftrofis fceleribus caruere receniiora rempora, fi verax fuit Con ful Venetus, ex cujus fide rem narrat Mart.'Baumgartemtts Icin. lib. ill. cap. 1 4. Davics. I Cur etenim occultare & abfeondere qtadoritd xllv.d co'.unt magnopere nitttn- tir~\ E.uftimabant ftnltze nationes reli- gionem nullam confiftere pofle abfque fi- mulacro aliquo quodcoleretur,& idcirco Chriftianos fufpicabantur habere quidem delubrum aiiquod aut funuiacri.m, fed quod abfeonderent, nee paffim videri finerent. ^ are fcjuitur, Cnr nullas aras habent, temp la nulla, nulla Nota simulacra? Ak nota, quia exifti- imbant, cuemadmodr.m diximus, efle fimulacrum aliened, fed occukum, nempe caput afini., de quo antea, aut quid ejufmodi. Refpondet igitur pcftea Otlavius : Putatis autem nos cccnlture qwd colimus, ft de.'ubra & aras non habimiti't Quod enim fimulacrum Deo fingam> &c. Caeterurr.de criminatione ifta, qua ( hriftianam rebgionem pre- mebant, quod nulla habere: tempia, aras nulias nulla firrulacra, piura obferva- bamus ad Arnobii lib. vi. Heraldus. 2. ScekrafccrctaJ:nt~jOvidiHsMeiam.i 1 . confeia cftkx, Conkcftr.m, ln:emque fttgit, tene- brifjne ptidorem Cchi. - - Trv.dentms Hymn. Marur. 11, 21. Verfnta fraus & ccllida Amat tenebiis cbfe'gi. Thilo lib* Tlioi cveituv, HviQof $.%im Tj kjlkcy- Evang. Joannts cap. 111. com. 2c. & 21. quern locum Ken /.us • - Kca tto.; tic u;h: dSruici* li^uy, "A|/» H/x7«£ (%»9$ T^\ ?>(Sh «• %\Tyn ihiy£* ^ ''Of Ji SlxJl'tifiyjy I'WTUfjyL 7rd*li-$u- Atiarj y °\%vm\ ewvy/Jhiugz; Itt* fd&j 0- "Epyz, TztTnp Tnir.TtSnS TfTtXttr/vfyJ*. ^»Af. Ouzel. 3 Nut las aras habent t temp la nulW] Arnokus lib. vi. Conftteftis crimen no- bis maximum impietatis affingcre, quvd nequc ades facras veneratioms ad offiaa (■onfiruamusi non Dtomm ahcujus fimn- l-nrttm conftituamus, ant formam, mn aitaria fabncemtis, non aras, &c, Cbri- ftiani non habebant templa dedicata, & confecrata ricu cthnico, fuas tamen baillicas, feu, utipC appellabant, xug^a- yjis habu.fle fatis conftat, eaque fre- quentafie, nifi quatenus perfecutione impedirentur. Tunc enim ad domus pnvacas confugiebant. Angufxinus con- tra Donatiil. Dcmum pm-atam chri/Ha- nis congregandis prafiitam confiitit tem- pore perfecutionis. Vid. D. Lucas Act. I . U'owerus. Hoc non (implicitcr intelli- gendjm, quafi tempia nulla cmnino ha- buerint Chrilliani. Habuerunt enim (ut re&e notat ClarifT. Uorverm) bafili- Cds & tempia fua, fed non more Eth- nico confecrata, nee fublimibus elara raftigi's. Non enim folliciti erant de tediheio pulchro, cum revera fciebanr, univerfum mundum efTe Dei templi/m, & oranem locum, in quo Deum ado- rare, & ver.erabilibus sdire obfequiis pofient, fatis faniium efle. Pagani igi. tur, qui externam fpeciem pluris facie- bant, quam intefiinum cordis fecefTum, crimen impietatis maximum Chrifliar.is effingebant, quod ne,;ue ades facras venerationis ad officia conflituerent, non aitaria fabricarenc & aras. Profanam igiiur cV impiani efle fecram illam. \ id. Arnobius lib. vi. contra Gentesj declarat OCTAVITJS. 61 declarat ipfius prava? religionis obfcuritas. ' Cur ete- nim occultarc & abfconderc quidquid illud colunt mag*- nopere nituntur; cum honefla Temper publico gaudcant, * fcelera fecreta fint ? cur 3 nullas aras habcnt, templa nulla, nulla nota fimulacra, 4 nunquarn palam loqui* nunquam libere congregari, * nifi illud quod colunt & Origents lib. vil. & vin. contra Celfum. Elmenhorfiius. 4 Nunquam palam loqui] Dicebat antea, In angulis garruli, in publico mntu Nempe quia in locis femoris & occul- tis conveniebant : cujus rei rarionem reddit Celfus ipfe apud OrigenemWb. I. M£7tt TdUTrt ts? x.puiC T* U7JZ0V, Kj 0T7 « fJ(Cf.xhjj tSVo KVlxnV' co& (PtooCjiiufyjot tIvj iTTHpTtiytyjiiv ouutvIs c/Y kUu th &tpi*, Sec. Pofi hac cum dixiffet Chrifiianos folem- •nia fua clam celebrate <£r dogmata clam docere, idque non fine caufa, fed mctu cap talis pan* ipfis inientatjt, periculum hoc confert cum philofvphi* profefibrnm pericu/is. Sed videtur etiam caecilius Chriftianorum i£\a.€etAv refpicere, qua, ne de fidei mylterns & facramentis te- mere diflererenc coram Ethnicis, provi- debant. Lad antins lib. vn. cap. ^6• Htceft dotlrina fanclorum prophetarum, quam Chrifiiani fequimur j H&c nofira fapientia, quam ifii qui fragilia colunt, vel inanem philofophiam tuencur, tan- quam fiultitiam vanitaumque derident, quia non defendere ham publico, atque afferere nos folemus, Deo jubente, ut quietly ac Jilentes arcanum ejus in ab- dito, atque intra nofiram confcie ntiam te- neamus ; nee adverfus ijlos verc profa- nos, qui non difcendi, fed arguendi atque illudsndi gratia inclcmenter Drum, ac religionem ejus impugnant, perdnaci con- tentione cenemus- Abfondi entmtcgi- que myfierinm qttam fdelijfmc oportet, maxime d nobis, qui namen fidei gen- mus. Verum illi banc taciturnitaiem nofiram, vcluti malam confeientiam, cri- vnnantnr. Unde etiam quafdam exc- crabiles opinio>ies de pudicis, &■ irmocen- tibus fingunt, & libenter his, qv.& finx- erunt, credunt. Egerat Laclantitts de refurrefrione : deinde ea addidic, quia i 4q myiierio illo, quod a gjenribui prag- cipue ridebatur,in publico diflTerere quan- tum potcrant abftinebant. OrifenesYib. i. conrra Celfum : Err' ltthS* r m\\d}u<: ovo/n#.%j xjiuiptov tg cfb'j7<5t, jy cv tk'tm ajurov hjlifiw, %if$v TraJlos -THKotryu (yva>KQTos to xApuPyg. X? 1 ^ 1 **^ K&^w » T« TOU tpihOffvipotc Jpia-KOvl*. I'lVA yap h* 7rdy.7rv\v is to if? «\iBu£/£ovntC' \rri J'z tS cLkcv, hiivTo tvIc %.ihi7iv. Item: Td.s itupxXus d\' ufy ^ovre?, t- 47rT. Unde Ferrarius & Prtfciancnfis conr'e- cere quod in cunfti 1 ; edirionibjs hodie cernimus, qutnam monftra, qux le&io vuium ipfi fuuin la;is prodic. Nam ut congrueret fequentibus, dicendum fuerat, qua. monftra, qua portenta con- fingunt ? Sed quare perdimus fenfum Au&oris ipfiilimum & longe praeltan- tem ? At etiam Cbrifiiani, qua in tarn nofira, qua portenta confingunt ? Judae- orum, inquit, fola gentilitas, patna fua velut angulo cohibita, Deum fibi fu- urn habebat, quern etfi tempUs, aris atque victimis procuraret, non in re- gna tamen aliena exundabat. At Chri- ftiani, qua funt in urbes Italic, in populi Romani provinc.as, in tacn no- ltra diffufi, quae portenta confingunt? Tertnllianus Apol. cap. 57. Vefira om- nia implevimus, urbes, infulas, cafiella y muniapia, conciliahula, cafira ipfa, tri- bus, decurias, fenatnm, forum. Rigalt. DurifTimavidetur Nic. Rigaltii conje&u- ra, ac talis quidem.ut earn vixpatiaiur l Laiinitas. Multo melius editiones vett. j exhibent qu&nam monfira; nobis autem ; legendum videcur quanta monfira, qua. ' portenta. H«ec cerce emendatio ad Co- ! dicis MSri veftigia propius acccdit : { nee ita refer ibi poffe diffitetur Jac. Gro- 1 novius; quia verb Minucins alibi mon- \fira & portenta ron conjungat, mavulc : vir ClariiTimus. quam mania, qua por- tenta. Ei qui«m hariolationi non ad- fentior, & parum abeit, quin barbarif- mum oleat: caufaque, cui debetur, mi- n:me cogit, ut earn recipiamus. Quid enim miri, fi monfira & portenta, nifi forlan hoc in loco, apud noftrum jun- 6ta non reperiantur? Parvulus eft li- belius ; alitque fcriptores ca verba paf- fim conneilunt. Cicero pro Rofcio A" merino cap. 42. Portentum atque mom* firnm certijfimam ?fi. Idem lib. ur. que, O c t a v i u s: 6$ que, & occultas cogitationes diligenter inquircre? dif- currentem fcilicet, atquc ubique praefentem : moleftum ilium volunr, inquictum, * impudenter etiam curiofum. Siquidcm adftat faclis 'omnibus, locis omnibus intererrat, cum nee fingulis infervire poflit per univerfa diilr ictus, nee univeiTisVufficere in fingulis occupatus. XI. 6 Quid ? quod 7 toto orbi, & ipfi mundo cum fideribus fuis minantur incendium, ruinam moliuntur? quad aut naturae divinis legibus conftitutus saternus ordo turbetur; aut rupto elementorum omnium fcedere, & ccelefti compage divisa, moles ifta, 8 qua contine- N. D.cap.2. Si quid prtdiflionis caujjal honor ante s, dum curls obfervationu • & ex portentis & monftris SibylU inter-] molefliit animadverfionis abfolvtmt, Ci- pretes harnfpkefvc monuerunt. Et de ' cero lib. i. de Nat. Deorum cap. ±c. Divin. lib. 1. C. 41. §L&id d quibufque' Itaque impofniflis cerviabtts no (I r is fern - ofiendatur monftris atque porcentis, Lucretius lib. I v. pag. 48 f. Cetera de genere hoc monftra ac por- tenta loquuntur. nee aliter lib. v. pag. 670. Daties. 4. In omnium mores, acl us omnium Sic"] Negat Jac. Gronovius, ita loqui potu- ifle C*cilium, quum Deum •xzsvtu vi- ytcu xj iSViv agnoverint Ethnici. Sed memor non erac vir eruditus, hie E- picuri partes agere Natalem. Lucretius lib. n. pag. 17s. Nam ( pro fanfia Deum tranqnilla peel or a pace Qua placitum degunt avum x vitam- que ferenam ) gluts regere immenfi fuvtmam ; quis habere profundi 1/idu mantt validas potis eft moderan- ter habenws ? ^k» pariter calos tmnit convertere? & omneis Icxtbns ctheriis terras fuffirc feraces ? Omnibus inque kcis effe emni tempore prafio ? Vide (is Horatium iib. ?. Sat. v, 101. & Laftant'w.m Divin. I ftit. lib. in. cap. 17. Davics. 5" Impudenter etiam curiofum] Ter- tv.llianus de teflimonio anima? cap. 2. Sunt qui etji Deum non negent, defpe Gorem plane & arbitrum, & judicem non putent : in quo ntiqve nos maxime rejicinnt , qui *d iflam difcipfinam mettt ^j *di ili jjkdiiii tranCvihtmtts \ Jit Dtnm piternum Domimtm, quern dies ac nodes timcremus. btts emm non tmcat om- nia providentem & cogitanttm, &• ani- madvertentem, & omnia ad fe pertincre putantem, curiofum & plenum negocii Deum. Elmcnhorftius. 6 Qjtid quod toti orbi & ipjl mundo cum fideribus fuis minantur incendium'} Unde & Pholopatrisille Lucianieos no- tabat quod nihil nifi infauftum augura- rentur. Sane nihil magis damnabant in tota do&rina Chriftiana Nationes,quam quod de cxtremo judicio ac nmndi con- fummatione & refurre£tione docetur. B. "Baftlius eic tIuj If aa^gpv homilia pri- ma: Oi Jt TotrSizv dyri^aaty «»c dhv- Kei*4 to yJa-fMs tstk, x) mXifyvtTjcts edoov^ *.7!ufyi\xbvTWV' Keraldus. 7 Toto orbi] vSicleguur in exemplari. Rigaltius. Ec re6le quidem. Propertius \\\>. in. El. ix, 57. Septem nibs alta jxgis toto qu&pr*' fidet orbi. Laifantius de Fhcenice vf. 139. 4 M, Minucii Felicis tur & cingitur, fubruatur. Nee hac furiofa opinionc contcnti l anilcs fabulas adftruunt & annedunt. Rc- nafci fe fount polr. mortem & cineres & favillas: & nefcio qua fiducia mendaciis fuis inviccm credunt. Putcs eos jam revixifle. Anccps malum, & gemina de- mentia! ccelo & aflris, quae Cic relinquimus, ut inveni- mus, interitum denunciarc : 2 fibi mortuis, extin&is, qui ficut nafcimur, & interimus, xternitatem repro- mittere. Inde videlicet & execrantur rogos, & dam- nant ignium fcpulturas. Quafi non omne corpus, etfi flammis fubtrahatur, annis tamcn&cetatibus in terrain rc- folvatur; 3 nee intcrfit, utrum fcras diripiant, an maria Tins: nobis autem minore mutatione legendum placet, qua continetur & cin- Zttur. Cicero N. D. lib. II. c 36. Terra Jlta in media parte mundi, circumfv.fa nndiaue eft hac ammabili fpirabilique UJtura, ihi nomen eft air. Hinc ejuf- dem libri c. 40. Omnia cingens & co- enens did cur cceli complexus. Lucretius lib. v. p. 614. Dcnique jam tuere hoc eircum fupera- qtte ; qttod omtiem Continet amp exu terram - - Heftodus Theog. 126. I nix J>i rot 7rp£mv /xy lyeivx-TQ l quixivt con- Octavius. 6j confumant : an humus contegat, an flamma fubducat : cum cadaveribus omnis fepultura, fi fentiunt, pcena fit; fi non fentiunt, ipfa conficiendi celeritate medicina. Hoc errore decepti + beatam fibi, ut bonis, & t per- petem vitam mortuis pollicentur; ceteris, ut injuftis, poenam fempiternam. Multa ad haec fuppetunt, ni fe- ftinet oratio. Injuftos ipfos, magis nee laboro, jam do- cui: quanquam, etfi juftos darem, 6 culpam tamen, vel innocentiam fato tribui, fententiis plurimorum £c haec veftra confenfio eft. Nam quidquid agimus, ut alii fato, 7 ita vos Deo dicitis. 8 Sic fediae veftras 9 non fpontaneos cupere, fed ele&os. Igitur iniquum judi- nrxntnr y ptena fttnerat. Vide Ciceronem lib. i. Tufc. quaft. fol. i 32. & feq. El- menhorftius. Mihi prcrfus legendum videtur & interfit; ex Ethnicis enim plurimi parum referre ceniuerunt, quo pa£to mortuorum cadnvera fepeliantur. Lucretius lib. in. pag. 383. Nam ft in morte malum eft , malts morfuque ferarum Traclari; non invenio qui non fit a- cerbnm, Ignibus impofitum talidis torrefcere flammis ; Ant in melle Jitum ftijfocari ; atque rigere Frigore, cum in fumrno gelidi cub at aquorefaxi, Urgerive fuperne obtritttm pondere terra, Hanc in rem multa fuppeditabunt In- terpretes ad Petronii Satir. cap. ex v. Corpora tamen Martyrum in cineres redigebant Pagani,qub fpem refurre£tio- nis adimerent; quemadmodum patet ex Viennenfium & Lugdunenfium Epifto- la, qua: legitur apud Evfebium Hift. Ecclef. lib. v. cap. 1. pag. i6j. Vide noftrum cap. 34. Davits. 4 Usatam fibi ut bonis"] Ita edidcrat Geleniusy nee aliter fcriptum in MS. Reg. Ibidem poftea mortni pro mortuis. Heraldus. J. Perpetem vitam 1 Perpetuam, qua: vox in nonnulias editiones inepfit. Fcfitts. Perpetem pro perperi:o dixe- tunt Pott*. Ita fane non rar6 loqui- tur Plauttis ; nee Poe'ta: folum, fed e- tiam folutae orationis Scriptores. Apu- Uius cum alibi, cum Metam. lib. ix. pag, 183. Nee die txntnm-, vcrum perpeti etiam nucle. Snlpicius Severus Dial. i.e. 19. Ae perpetem pclliceretur ad omnia vel ex- trema paiientiam. CI. Mamcrtinus Pan. I. cap. 3. Nodes omnes diefque perpeti fohcitudine pro omnium falnte tranjige~ re. Ac Pan.n.cap. 3. Perpeti enraquam- vis compofitum gubernat imperium. Vide- os Tertnlliantim Apol. cap. 18. Orofium lib. 11- cap. 7. Capitolinum in Vero» p. 102. Sc Calpumium Flaccnm De- claim xlvi. Davies. 6 Culpam tamen vel innocentiam fato tribui, fententiis plurimorum & hac ve- ftra confenfio eft ] Hac eft le&io MS. Reg. Gelenius ediderac, etiam veftra confenfio eft. Editio Rom. & hxc ve- ftram, Hsc igitur aic, nee bene nee male fa£la cuiquam imputari debere, cum ea fato tribuantur, oua dereplura ob r ervabamus ad Tertulhani A polo- get, cap. 2. Herald. 7 Ita vos Deo dtcitis~\ Chr. Cellari* us polt alios edidic, ita vos Deo addi- citis. Minoremutatione reponi poiTie, ita vos Deo dicatis, id eft, actr buitis*. Catullus ad Camerium Epigr. 5-3. Qrtos junftos, Cameri, mihi dicares. Tertullianus Apol. c. 13. Imperatoribm defunclis honorem divinitatis dica::?. Iterum c. 2?. Nee tanttim tamen hum-fit fatis Rcmam dicaverunt. Vide (is e- jufdem libricap. 18. & Seduhum Carm. I'n, 88. Verum non eft cur a MSti le- ft ione recedamus, tit oftendent ea, qua de verbo dxcendi monuerunt Nic. He- infius ad Ozidh Faft.vi, ere] Heilenifmus. Sttidas. 'Ertdu/uafri y.viyS TrgfMpmyjios i/&>v. Rigajtius. Fal- licur vir eximius nam i hrafis ell Lati- nirlima, neccafum Gcmtivum, led Dati raw poflulac. C&far Jib. i. B. G. cap. 18. Favtre & cupere Hclvetiis. Tullitts Tiro apud A. Gellium tfoSt. Attic, vn, 3. ufecufabantur quod adverfus P. R. legi magts cupierint faverintque. Sic cupcrc Glyceno dixit Terentiui Andr. Act. v. Sc. iv. 2. Davies. 9 Non fpontaneos, fed elefios] Pau- lusxd Rom. ix, \6. Ou ; ut de tnbus quxftionibus propo- fuis haec prima fit: Sine corpore? Se- quitur refponfio: Hoc, id ell, fine cor- pore refurgere. quod fciam, neque mens, ncquc anima, nee vita eft. Figalcms. 3 Sine corpore? fine corpore hoc, quod fci.nn Eleganter, qued fciam, qua de formi.te dicebimusad Tcrtulliani Apolo- gedcum. Herald. 4 Neque mens, neque anima. nee zita eft} Sic loquitur, qu;a nihil animo po- tvic conciferf, quod non era: corpo- ratum. Eodem modo Vcllcius apud Ciceronem lib. I. N. D. cap. 12. Quod zero fine corpore ullo Deum vn.lt ejfe, ut Gr*ci dicunt altmfj&Jov, id quale effe pojjlt, intclligi non potcft ; careat enim fenfu neceffe eft, careat etiam prudentia, careat voluptate. Et cap. I 3. Cum au- tem ftne corpore idem vult effe Deum, omni ilium fenfu privat, etiam pruden- tia. Adi (is Lucretmnt lib. ill. pag. 34 f. Davies. 5 Et tamen tanta tetas abiit, fecula inaumcr a fluxerunt j Vulgare hoc erac Nationum argumentum. LaGantius lib. vi 1. cap. 22. Nobis autem de religione affirmant ibus & docentilus animas ad alteram vitam non oblitas fid, fed in eodem fenfu, ac fig'ira effe redtturas, illud repnmtur, Tot jam fecula tranfte- runt, guts unquam unus ab inferis rc- furrexit, ut exemplo ejus fieri pojje cre- damus} Heraldus. 6 Quit unus ullus ab inferis &C.J Hoc habec a Minucio Latlamius Div. Inftir. lib. vn. c. 22. omifla diaione, alius. Sed legitur in exemplar:, ctfi conrrari- rium adrirment qui excerpta fua vendi- tant nimium crcdulis. Rigalt. Hoc plo rimis datum, fivera tradiderint Scripto- re?. Orisenes contra Celfuni lib. 11. p. "JC.'Ettu .eicf>i xtvk, « TTUVTti tsTK sit 4 ■n'JVv ei^cmgzt. Tlik- O C T A V I U S. 67 6 a poetis fallacibus in dulcedine carminis lufa, 9 a" vobis nimirum credulis in Dcum vcftrum turpitcr reformata flint. XII. Nee faltem de prxfentibus capitis experimen- tum, quam vos irritae pollicitations I0 cafTa vota deci piant : quid poft mortem impendeat, miferi ! durn ad- nuc vivitis, aeftimate. Ecce pars veftrum & major, melior, ut dicitis, egetis, algetis, M opere, fame, laboratis: & Deus patitur, diflimulat; non vult, aut non poteft opitulari fuis. Ita aut invalidus, aut iniquus eft. Tu, qui immortalitatem poftumam fomnias, IZ cum periculo TrctvtKdivTie « juovov ew trie h/ui^cs, a\- \ Ita potus] Wolothyra, faenncara auc parenrata, Gterificales cpulas. R- 7 Non corpus *d«ribus hcnejlatis "J pen ft O C T A V I U S. 69 penfi interim atque folliciti, 3 honeftis voluptatibus ab- ftinetis: 4 non jpeclacula vifitis, non pompis intcrcftis; * convivia publica abfcjue vobis ; facra certamina, 6 prir- cerptos cibos, & delibatos altaribus potus abhorrcris. Sic reform idatis Deos, quos negatis. Non floribus ca- put nectitis, 7 non corpus odoribus honeftatis : 8 rcferya- tis unguenta funeribus : 9 coronas ctinm fepulchris dcnc- gatis, ,c, pallidi, trepidi, mifericordia digni, ll fed noitro- rum deorum ; ita nee refurgitis miferi, nee interim vivit'is. Chrifliani ufum unguentorum, ut mi nimc neceflarium, & ad Hbidines in- citantem, omnino refpuerunc. Docte Clemens Alexandrinus lib. II. TatSbc'. C3p. 8. chryfoftomui torn. n. concion. 1. de Lazaro fol. in*. & feq. Atha- najittste Virginirate f. 82f. Elmcnhorfi. 8 Refervatts unguenta funeribus ] Plmius lib. xiii. cap. 1. Unguent or urn bonos & ad defuntlos pertinere ccepit. Ennius : Tarquinii corpus bona famina lavit <£r nnxit. Firmicns de errore profan. religion, p. 73. Unguentum referva mortuis, referva morituris. Arnobius lib. v. p. 166. Er- gone Deiim mater genitalia ilia defeQa cum flueribits ipfa per fe mar ens ojficio- fa fcdulitate collegit, ipfa fanftis wani- bus, ipfa divinis contrctlavit & fttfiu- lit flagitiofi operis inflmmenta fadiqne, abfeondenda etiam mandavit terra ? ac ne nnda in giemiodijflnerentfic foli, pri ttfquam vefit velaret ac tegeret, lavit utique balfamis atque unxit ? A pud Ho- merum 'Ihidf. n. v. 680. Apollo morcui Sarpedonis corpus ambrofia un- git. Elmenhorfiins. 9 Coronas fepulchris denecatis ] Hu- jus 1 moris ineminu Lucianns Nigrino; Oi fAty) io&nrus tuinus KiKivwn; avf- 'nih^ <*v$mt;. Et Scytha : 0« u\yt, TO ?&>(&* ty « fM^» %*K&h "Vhtuj d\\ t^ii/lau }t did. Eadem tfei t trri fM^Z enjvoymv. Quanqnam verba 0£tavii, quibus hifce refpondec, innuanthsec po- lius de morcuorum coronis capienda efle. Woveer. 10 Pallidi, trepidiy mifericordia di~ gni] Videcur pallorem iftum Ch r iftia- riorum, quern obfervat etiam Pluiopa- tris, timorirribucie Ctecilius, cjuum ad- dit trepidi. Sed jejuniis potius aut ab- ftinentiis veterum Chriftianorum era* tnbuendus. Beariflimus parer' TSaji'ius Homilia prima de jejunio i vusioorac my-viv to aw/mse.,i)ieUipC2}i[4z. dvazJis if«u>9av> dh\ cs/^t»ti aolp-yn hakot- /unuiVQV. Qyapropter monachorum, quorum llrictior era: ifagfiTttx., palli- das tttrbas appellat elegancer Sulpicius Sevtrus epift. ad BalTulam focrum : A- gebat nimirum ante fe pajlor extinflus greges fuos, faatla. illinS multitudinis pallidas tttrbas-, armxna palliata. 7>a- jllius in Afceiicis ait \W^/ltc-hx 5: ab- llinentiam.etfi quis earn abfeonderema- xime velit, non polfe tamen, quoni- am ea, inquit, vultu ipfo & pallore proditur : & quemadmodum ragina athletam demon ftrat, i a pallor & ma- cies Chrifti miluem. At [£p Sv i^ipaX cipi-riu, inquit verbis elegantil?in)is, a/ T&f K?i>7f}a> yjiTOO^iiyfycu oXiyiue cfVae- r'j.'j « vrohncrupiu a Kj « 6«p^£?/* ^t^Kin^ic*^» 8TW ^ » <**k £ \Ulpy.T'c'fXr i7TXV- Bxczt %Q$l<* J\iK\"JTlV . 72 aS\»TK? qv- j TZOS if? T CVTCktoV T X^tTH l d- \ &ini*. t aoifjtjfl®* y$,vt;ru\'jJ.uv cu)t& 1 ^ %i X^PS' 9t Herald us. 11 Scd nojirorum Deo?t.m} Virdocrif- fimus J. Fr. Grenrvms Obierv. Eccief. cap. 7. reponic & ^-vium Deorum, 1 Non male quiderr. ; n:' : iorfan (cripfe- 1 rit Mmucius, VEL go&roruw Deorum. Ovidius Me-am. vi, 27 r. Invidicfa fttis, «; nuuc miferanda vel hofii. Sic VEL. Pnamo mifr;av.da manus le- giturapud Vir#Iitm £nsid. xi, 2/9- Dams, Pro- 7o- M. Min u ci i Fel i cis Proinde fi quid fapientix vobis aut verecundiae eft, 1 definite cceli plagas, & mundi fata & fecreta rimari. Satis eft pro pedibus afpicerc, maxime indo&is, impoli- tis, rudibus, agrcftibus : quibus non eft datum intelligere civ ilia, multo magis denegatum eft 2 difTerere divina. XIII. 3 Quanquam fi philofophandi libido eft, Socra- tem fapientiae principem, 4 quifque veftrum tantus eft, fi potent, imitetur. Ejus viri, quoties de cceleftibus ro- 1 Definite cwli plagas, fatis efi pro pe- dibus afpicere] Apud Ciceronem II. de Div. cap. 13. Quod ante pedes ?iemo fpeflat, cceli fcrtttantur plagas. Seneca de morte Claud:i pag. 290. Call fcru- tatur plagas, Deus fieri vult. Ita Lu- cianus Philop. ChriKianos per rifum ap- pellat cu5i(y£u.Tvvlx4, & euSie/xc. Wo- werus. 2 Dtfferere divina'] .DifTerere de di- vinis. Ita Cicero N. D. lib. in. cap. 40. Ea, qu& difpntavi, dtfferere maltti, tjuam jndicare. Sulpitius Severtts Hill. .Sacr. lib. II. cap. 28. Reliqua vcro e- ■itis incertnm pigeatan pudeat rr.agis dif- ferere. Hieronymus in Jovin. lib. r. col. 1 iy, ed. Bened. Preceptor mens Gregorius Nazianzenus virginitatem& nuptias diflerensj Gratis verfibus expli- tavit. Idem Epift. xxxi. ad Pammachi- um : lllam Apofioli t^l^v aliter dif- ferere compe/leris. Sic & Tacitus, alii- que fcriptores ce'eberrimi. Davies. 3 Quanquam fi philofophandi libido efi] Tora hzc de Socrate periodus, ut eft in exemplari, atque etiam in cun- £Hs editionibus, fupra modum obfeura eft & perplexa. Earn vero quifquisat- rente perleget, mutatis intcrpunclioni- biis exrricabit, ut notula proxime fe- quenti declaratur. Rigaltius. 4 Qtttfque vefirum tantus efi] Sic MS. Haud tamen defuere, qui reponebant quifqnis vefirum tajitus eft., nee aliier cdidit Chr. Cellariv.s. Sed nihil opus eft, ut ab exemplari recedamuj. Plan- us Ann. A&. II. Sc. Ill, 24. Quif- que obviam huh hie occefferit irato va- fnlabit. Prudent ins Peri ft. x, 129. Cni ouifque fcrvit , ille vere eft no- bilis. Tterum vf. 214. Junonis iram fentiet, quifque ut Deum Si^io aut fice.lo cvrtfc.rarit Hercnlcm, Juvencus Hift. Evang. lib. i. pig. %f. Quifque meis mounts aurcjque & fa£la dicabiu Ac lib. 11. pag. 4;. Quifque igitur juji* repetit primordia vit*, Hunc Jimilcra &c. Symmachus lib. I. Epift. yi. Quifque bona frugis efi, in publicum commodum vendicatur. Ibi vide Fr. Juretum, uc & ad jimbrofii contra Symmachum lib. I. pag. 318. Davies. 5 Quod fupra nos, nihil ad nos] La- clantius lib. ill. cap. 19. Celebrt hoc proverbittm Socrates habuit: Quod fupra nos, nihil ad nos. Hieronymus in Apo- log. adverfus Rufinum cap. 8. Nam ut tibi fciohts effe videris, & apud Calpur- nianos difcipulos dottrina. gloriam teneas t totam mihi Phyficam oppoms : ut frufira Socrates ad Ethicam tranfiens, dixerit ; Qti&Jupra nos, nihil ad not. Vide Xe- nophontem lib. I. Memorab. fol. 710. Theodoretum contra Grsecos Orat. iv. de Mat. & Mundo fol. 60. GelliumXxb. xiv. cap. 3. Elmenhorfiins. 6 Merito] Hoc eft, Merito Socrates dixit, Quod fupra nos, nihil ad nos. Quz fequuntur, ita perducenda funt ; Ergo de oraculo tejiimonium meruit pru- dentix, fingularis, idcirco univerfis effe prapofitum, non quod omnia compenffet, fed quod nihil fe fcire didiciffet. Illud vero, quod oracnlttm idem ipfe prafenfit, per parenthefin inferendumeft, hoc mo- do : Quanquam fi philofophandi libido eft, Socratem Japientid principem quifque ve- ftrum tantus efi, fi potent, imitetur. Ejus viri, quoties de ctlefiibus rorabatur, nota refponfioefi; Quod fupra nos, nihil ad nos. Merito. Ergo de oraculo tejiimonium me- ruit prudenti* fingularis, (quod oracnlum idem ipfe prtfenfit) id.irco ithiverfis effe pr*pofitttm,ttsn qttod omnia comperiffet,ftd gabatur, O C T A V I U s. 71 gabatur, nota refponfio ? eft : s Quod supra nos, ni- hil ad nos. 6 Merito ergo 7 de oraculo teftimoni- um meruit prudentiae lingularis; 8 quod oraculum idem ipfe prjefenfit, idcirco univerfis eife praepofitum, non quod omnia comperifTet, fed quod nihil fe fcire didi- ciflet. Ita confetti imperitiae fumma prudentia cih Hoc fonte defluxit Arcefila?, 9 & multo .poft Carnea- dis & Academicorum plurimorum in fummis quseftio- quod nihil fe fcire didiciffet. Ita confeffa tmperitU fumma prud'ntia eft. Rigaltius. 7 De oraculo tejlimoninm meruit pru- dentia ftngularis ] Hoc fait Apojlinis de Socrace refponfum: 'Avfgpv A7roi)nwv ^wkq^ths ctvqootuIoc. Id memorantveterum plurimi, quorum teftimonia coliegit oti ¥ \017mv clvSpdTnov cl jun 'htclti 7refT- r eijtvcu, oujtos xk ®wi jum- tiA o-fMKpcS ox>$u>- TttTOi HV4U , ATI, ea qua nefciunt,ftmulent fe fcire, ipfe fa- teri non dubuaret, nihil fcire fe. Sic tnim dicebat, Hoc uno fapientijjimus vi- fus fum, quia oux neftio, ea ncque me fcire exiftimo. Herald. Locus elt ;i va- riis tencatus. J. Fr.GronoviusObferv. Eccief. cap- vn. reponic, quod oracu- lum ipfe prafenfit : idcirco univerjis eft p rap oft 'tn s s 6c ejus quidem eonje&u ram lecutus eft Chr. Cellarius. Sed ehrifTimo viri longe doSiffimi filio, Jac. Gronovio, minus airific haec emen- dario, quamobrcm legic, Quid oraculum f idem ipfe prafenftt, idcirco univerfts &c. Ur, quod res elt, dicarn, mihi non per fuaieo, Caecihum, quum Deos Ethn;cos fa.nmi yi weatur, dc refponfis uracu- lorumtam contemtim fuiflelocuturum. Feliciore conatu medicinam tentavic Jac. Ouxelius, cui placet: quo oraenh ipfe perfenftt, idcirco univerfts fe ejfepra- pofitum. Ad me quod atcinet, lubens refcripferim, quo oraculo idem (hanc e- nim veeem MStus exhibet) ipfe pra- fenfit, idcirco univerfts fefe prapefttunt, Lucretius lib. iv. pag. 423. - - Bum percipis cmnem Naturam rerum, ae pnefentis utility.' tern. Et pag. 49s. - - Humanum longe pnefentic odor em Romnlidarum arcis fervator candidus anfer. Ovidins Heroid. xi, 33. Prima malum nutrix animo prxfefifiC ani.'i. Idem Meram. x, 404. - - Aliquemque tamen prsefenfit a- morcm. t-tac, nifi fallor, verbum ncnnullis fu£- pe£lum abunde confirmant & ftabiliunr. Ad rem ipfam nunc aggrediamur. a- cero Acad. Q.uaeft. lib. 1. cap. 4» Nihil fe fcire dieat ( Socrates ) nift id ipfum - • ob eamque rem fe arbitrari ab Apol- line omnium fap.entifftmum effe diftum, quod h£c effet una omnis fapientia, non arbitrari fefe fcire quod nefciat* Scholi- aftes Ariftophanis ad Nubes vf. 58. 'Ex$7r©- (Si'KgptTOf) 'iptT-M junJ'tv it- '« OXXbU i- K£/5n. Simi'lia legi poffint ap"d Dio- nem Chryfoftomum Orat. lv. pjg. 560. Omnes vero fua debent Flatoni. "cuius Apologiam vide pag. 360. ed. Lugduii. Davies. 9 Et multo poft Carnradis, & Aca- demicorttm plurimorum^ Cur, qu^lo, ho- llcr Academicorum plmimcrttm dubita- tionern memarac ? cum to: a ilia natio nikil poile Comprehend! wcreveris,. ji M. Minucii Felicis nibiM tara dubicatio; quo gcncre philofophari &: caute indo:ii pofTunt, & docti gloriofe. f Quid? Simonidis Melici nonne admiranda omnibus, & fectanda cuncfh- tio? *qui Simonides, cum de eo, quid, & quajes ar- bitrarerur Dcos, ab Hierone tyranno qua?rcrctur, pi i- mo dcliberationi diem petiit, poftridie biduum proro- gavir, mox alterum tantum admonitus adjunxit; po- itremo cum caufas tantas mora* tyrannus inquircrct, refpondit illc, quod fibi, quanto inquifitio tardior per- geret, tanto Veritas fieret obfcurior. Mea quoque o- Ciccro rum alibi r aepe, turn lib. r. N. D. cap. >. H&c in philofuphia ratio con- tra omnia diffcrendi nnllamque rem a perte jndicandi, profecla a Socratc, re- fetita ab Ancjila, confirm at a a Carnt ti- de, nfqne ad nofiram -viguit mtatcm Ar- ncbirts lib. I J. pag. 48. Qui nihil ab famine comprehendi (dicir) atque omnia cYRRHONII -- & arid & Erefici, <£r ACADEMIC! - - novam indnxerunt fciemiam , NI- HIL scire. Origenes in Phtrof. cap. XXUI. "Aa.\» Ji aJisiTli 'A. Ec 6tte j fi verum volumus, Acadenici Pvnhoniique verbis pocius, quam re c^crepabanc ; licet nonnulli veteres ilias feilas auibufdam notis efle dill: exiftim.r.inr. Videfis A. Gcltinm No;:. Actic. lib. xi. cap. f. ac v&nefidcmum arud Photinrv B'bl. Cod. ccxil. Dav. 1 Quid Simonidis Melici] Cicero lib. 1. d" N'ar. Deo--. r»p. 7.2. Re fHid. ant auul'.i Jit Der.s ? ArMvre ntar Simonide, de qua cum qnafixiffet hoc i- dem tyrannus Hiero, deliberandi caufa Jibi umim diem pof.nlavit ; cum idem (X eo pojiridie qntrerct., biduum petivit ; cum Japius dupUcaret mimcrv.m dierum, admiratufqtte Hiero tju&rerct, cur ita faceret"i Quia quanto (inquit) ditttnts cunjidcro, tanto nnhi vidctnr res obfcu- rior. Elmenhorltius. 2 §lui Simonidest cum dc to J Ita fcripium in MS. Reg. Ec fane voces fftas repetere amar Minucius hoc mo- do. Intra: Sit Milefms Thalts omni- um primus-, qui de caleftibtts difpnta-jit. Idem Milefius Thales rcrum imtium a- quam dixit. Ec faepius. Sic Apulejus Mi!ef. 1. TheJJa'.iam, nam & illic cri- ginismatern* nofira fnndamenta hPlu- tarc'^o illo inclyto, ac mox Sexto pbib' fopbo nepote ejus prodita gluriam nobit j jaunt : cam Thejfaliam ex negetio pe- tebam. S?de;ufmud; repecitones apud ipfum Cafarem mernini me fsepius ob-' fervare. Heraldus. Recce quidem vir prxlbiuifiimtu. Ica lib. 1. B. G. cap. 6. Erant ommno itinera duo, qv.ibtis itinenbus domo exirt poffent. Ac i:e- rum : diem dicunt, qua die ad ripam Rhodani cmnes conveniant ; is dies erat ante d. V. I\al. April. E: alibi fex- centie?. Hanc tamen repetirionem mo- le(te tulit Hieronymus ; uc con^a; ex lib. 11. adverfus Rufinum col. 393. edr Bencd. Hxcfunt Adverfarii verba-. Di- cimus quoque & judicium fniurnm, in quo judicio nnttfqnifque reapiet propria corporis, prout gejfit, Jive bona five mala, Repoait Presbyter Srrdop.enfis; Dixe- rat ( Rulinus ) judicium futurum ; fed homo ccutus timuit jo'um d.cere, :n quo; & tcfr.it, in quo judicio ; ne, fi non pinions, O C T A V I u e. 7j pinione, quae funt dubia, ut flint, relinqucnda funt/- ncc tot ac tantis viris deliberantibus tcmere & 3 audi" citer 4 in alteram partem ferenda fententia eft , ne aut * anilis inducatur fuperftitio, aut omnis religio deftruatur. XIV. Sic Caecilius, & renidens ( 6 nam indignatio- nis ejus tumorem effulac orationis impetus rclaxave* rat :) Et quid ad ha?c, ait , audet Octavius 7 homo Plautinae profapia?, ut piftorum praecipuus, ita poftre-> mus philofophorum ? 8 Parce, inquam, in eum plau- fecundo repeiijjet judicium, not ob/itifu- periorrtm pre judicio afinum pntaremus, Mira fane faceiia, qua perflringi poflint opcimi quique fcriptores. Davies, 3 Aiidadter] Antiquam forraasa Ad- verbii reprehendic quidem Quintilianus lib. i. c. 6. ac Priftiauus ruerur earn lib. xv. col. 1C14. ex Sa.lv.ftii Fragm. Hill. 1. & Ciceronis exemplo pro S. Rofcio c. 36. Multa audacicer jecifti. Quibus Livinm addo xxn, zy. Auda- cicer fe laturum de abrogando imperio. Vide ibi Growvium. Cellarius. 4 In alterumj Furfan in alterutram. Dav.es. j Anilis- -fnperJIitioScc.'] Proprium epitherum. Cum enim fequior fexus fie ad fupcrflicionem propenfior, unde mulieres t* JliaiJhifjtaviabg dpwyxc di- cebat Strabo lib. vu. fane ubi ad fexus intirmicatem & levitarem secacis quoque imbecillitas acceiTit, cum nihil eft in re- bus religionis tarn ridiculum camque ab furdum quod non fufcipiacur: unde e£ei*7rl'j., OTtg^'/JiD^T*, & cretera ejuf modi ab aniculisfsepiusappenfalegimus. Hiuc igicur anilis fuperfiitio pro excrema fuperftitione, qua quidem appeliacione ChriiHanam pieracem ab Echnicis fuifle inramatam obfervavi^fc fnpra. La- Gantius lib. v. cap. affonficlttim effe tandem rebus humanu, nt, cohibita im- fia & anili fupcrfiitione , tmiverfi ho mines legitimis facris vacarent, ac pro- pities fibi Deos experirentur. Herald. EJl enim in tr adit unions divinis peri- inlum,ne aut negleclis iis impm fraude. aut fnfeeptis anili fnperftitione ubtigemnr, inquic Cicero i. cie divin. Rigalt. 6 Nam indignatxonls ejus tumorem^ Ecenim jam ipfe fibi facisfecera:. Rigalt. 7 Homo Planting profap'xx ] D. Hie- rynomus fpecieproverbii ufurpafle vide- cur epifh 48. Planting familia columen, Et epift. 27. Invent* fum Plautinsfa- milia, & fcioli tantnm ad detrahendum a Ab eo quod Planttts ad molas manua- rias piftori fe localfe dicitur. Wovoer, Ec camen adhuc haeret lllius animo di- cacicas Octavii, Caxilium cam luculen- co die iinpcgifle in lapides, eo quod in Oitienfi liccore lapidem un£tum & erfigiacum ethnicorum adoraflec. Ica- que O&avium fuum alio (ale defricac; &, Hominem efle dicic Plautint, pro* fapia. Quod prima quidem fronte ad PJaucinos tancum jocos referri videacur. Ac fubinde ilium ipfum hom;nem Plau- rinum in pittrinum trudit, ubi tres fa- bulas fcripfilTe M. Accium Plaucuni, Varro & pleriqua alii cradiderunc. Hoc vero piftrinenfis miliciae probrum cor- quec in Odlavium Caecilius ob religio- nis Chriftianx fimpiicicacem, cujus fe- quaces magna pars erant idioc* 8c opifices, uc piftores, fucores, & id genus aiii. Ait igicur Octavium effe quidem incer piftores Chriiti?nos prsecipaum ; ac inter philofophospollremum. Rigalt* 8 Pane in eum plaudere"] Cascilium Minucius jam repercutic Plautiua pro- fapta. Pane, inquic, in eum planderei quaG dicerec ; Noli in Ocravium no- itrum latrare cum ilia tua Plaiuina, five latrance profapia. Ec elt jocus duplex. Nam pera&a comoeda foient a£iores plai.fum '..ere: hie Cxcilius fibi phi- die in odium & infamiam O&avii, Platifits autem datur complaufis five complofis iranibus : & plautiorcs con- ckx dic'intur qux funt ad plaufum ap- t'.ores, Be pLiuti canes, quorum anres dependulae, fiaocidje. 8f latiof is fpplaii- dune capiti. Rf| i i I 74 M.Minuc^i Felicis dere : neque enim prius exultare te dignum eft con- cinnitate fcrmonis, quam utrinquc plenius fuerit pero- ratum; ■ maximc cum non laudi, ied veritati difcep- tatio veftra nitatur. Et quanquam magnum in mo- dum me * fubtili varietate tua deledarit oratio, tamen altius moveor, non de praefenti a&ione, fed de toto genere difputandi : quod plcrumque pro differentium viribus, & eloquentiae poteftatc, etiam perfpicuae veri- tatis conditio mutetur. 3 Id accidere pernotum eft auditorum facilitate, qui dum verborum lenocinio a rerum intentionibus avocantur, fine delectu aflentiuntur diftis omnibus: nee a rectis falfa fecernunt, nefcientes melfe *■ & in incredibili verum, & in verifimili menda- cium. Itaque quo faspius afTeverationibus credunt, eo frequentius a peritioribus arguuntur. Sic affidue te- mcritate decepti f culpam judicis transfcrunt ad incerti querelam, ut damnatis omnibus malint univerfa fufpen- dere, quam de fallacibus judicare. Igitur nobis pro- videndum eft, ne odio identidem fermonum omnium laboremus ,* ita lit in execrationem & odium hominum plcrique 6 fimpliciores efferantur. Nam incaute creduli 1 Maxim: cum non laudi fed & ve- ritati difcevtalio vzfira mtatur~) MS. Reg. non latidis, & veritati* Scriprum fuerac fed fimplicicer. Heraldus. 2 Siibtili varietate tua deleft ant ora- tio ] SttbtiUm Caecilii varietatem dicit Minttcius, <\uzm mox Oitavius dicec fttbtilem vanationem & vactllationem, quae proxime ac^edat ad cavillationem & verfutkm. Riralttus, 3 Id accidere pernotum eft auditorum facilitate} His omnino concinunt Tra- gic) verfus a Clemente Alexandrino ci- tati libro Mifcel'aneorum primo ; Aixatt 'Ki'-jj;. Sarsy JbyKvan Nuy d{ '^oj'Arn giujg.77 r' sLkflSiruta KlJrrtSTjY, »s* un dtrniv u yj.n j> • Hera.d. 4 Et in incredibili ve--nm~\ In exem- plar! legicur, & incredibili. Sed mens Au&oris pofcit, ut duas fyllabas intcL iigamus in unam fuiffc corttrafiai an- £i quarto more, quern fupra notavimus. Vi inejfe m verifimili v;;ndaci«m di- xit Minuciui. ira fane dixerit, ineffe in incrediblt verum. Incredibile eft, Deumbominem factum efie & crucifix- um. Incredibile eft fore uc corpora morcuorum five cremara, five fepulta, etiara poft multa feciaa revivifcant. Ec tamen ilihaec quamvis incredibi'.ia, ve- ra funr. Rurfus : VeriGmile eft, non efle Deum, aut non agere curam re- rum humanaruin. Aut fi agerer, fore ut pollueretur tarn trifti atque mulriplici minifterio. I rem, verifimile eft morte omnia human^^fri. Et tamen hxc e:fi verifimiliaflPF, falfilEma funt. R«« j Culpam judicis transferunt ad in- certi querelam] Sana non eft haec le&io; nam dc muitu iudicib.is agit Minncius. Ideo Joan. Wowerins reponit cr.lvam judicii ; Joan. Meur/itts 5c Chr. Cella- tIus emendant, aUfam judices trswfe- runt ad incerti querelavi. MjJii lan- guere videtur fentemia, nifi forfan. ad- dico pronom:nc,legatur : suam culpam judices trans femnt ad ,nerti quert- circunv Octavius. 7f circumveniuntur ab his, quos bonos puraverunt: mox errore confimili jam fufpe&is omnibus, ut improbos metuunt, etiam quos optimos fentire potucrunt. Nos proinde folliciti, quod utrinque omni negotio difTera- tur, & ex altera parte plerumque obfcura fit Veritas, 7 ex altero latere mira fubtilitas, quae nonnunquam u- bertate dicendi, fidem confefTae probationis imitetur; di- ligenter, quantum poteft, fingula ponderemus, ut argu- tias quidem laudare, ea vero quae re&a funt, eligere, probare, fufcipere poftimus. XV. Decedis (inquit Cascilius) officio judicis re- ligiofi: nam perinjurium eft, vires te aclionis meae inr tergrefTu graviffimae difputationis infringere, cum Octa- vius Integra & illibata habeat fingula, 8 fi poteft refu- tare. Id, quod criminaris, inquam, in commune, nifi fallor, compendium protuli, ut examine fcrupulofo no- ftram fententiam s> non eloquentiae tumore, fed rerum ipfarum foliditate libremus. Nee avocanda, quod que- reris, diutius intentio, cum toto filentio liceat refpon- fionem Januarii noftri, I0 jam geftientis, audire. XVI. Et Octavius : Dicam equidem, "utpotero, lam, Aufonius ill Cupid. Crucif. vf. 64. Transfer at ut proprias aliena in cri- mina ctdpas. Salluftius Jug. cap. 1. suam quippe tulpam auclores ad negotia transfer tint; ubi Janus Grutcrns auclores, tanquam Gloffema, perperam rejecic Sic mttum k fcelere fuo ad ignaviam veflram trans- fer™ dixit Idem cap. 34. Davits, 6 Simpliciorcs efferantnr] Leg. effe- runtur. Dicic enim nofter, providen- dum ejfe, ne odio fermonum omnium la- boremus, quemadmodum in execrationem & odium hominum fimpliciorts ejferun- tur. Vide fis A.Gellium No£t. Act. iv, S. & ix, 14. Davits. 7 Ex altero latere] Sic edere debue- runc Fttlv. Urfinus & Chriftophortis CeU larius j- non ex altero la teat j repugnac enim Codex Regius. Davits. 8 Si poteft reputari id quod crimina- ris'] MS. Reg. reputare- Locus non videtur fanus ; & fortaffe fcriptum fa- erie, Cum Oelavius Integra £- illibata habeat fingula, fi poteft refutare. Id quod criminaris, inquam, in commune) nifi fallor, compendium prttuli, Sec. Ilt- raldtts. In exemplari legkur : fi poteft reputare, Unde nonnullis placuic, fi poteft reputari, Rigalcius. 9 Non eloquentia tumore"] Focas in. vita Virgilii. gluts tantum eloquii potuijfet ferre tumor em. Seneca Pzz.Tumor iy abundantia fermonis , Idem lib. 11. de Benef. Quid opus ar- rogantia vultus, quid tumore verborum? Ouxelius. Similia contulit "Barthius Ad- verfar. xxv, 10. 10 Jam geftientis'] Eloqui , fcilicet. Rigaltius. Corporeo motu demonftran- tis, fe verba fa&urum ; namgefHre pro- prie eft, fenfnm corporis geftu indicate^ prout monec Donatus ad Terentii Eu- nuch. A£fc. in. Sc. v, 7. H.nc orato- rie Cicero pro M. Marcelio cap. 3. Pa- rietesmedius fidius, ut mihi videtnr, kn- jus curia, iiti gratia* agcregeftiunt. Dav. i pr(? y6 M. Minucii Felicis pro viribus, & ! adnitendum tibi mecum eft, ut con* viciorum z amariffimam labcm 3 verborum veracium flumine diluamus. Ncc diffimulabo, priocipio 4 ita Natalis mci crrantem, vagam, lubricam ? nutafTe fcn- tentiam, ut lit nobis ambigendum, utrum 6 tua cru- Xl lit potero, pro viribus'} Duas prio- ns voces GlofTematis fufpec-tas habet 'Joan. Wowcrius. Immerito quidem , cum fcriptorcs ejufdem fignificatus verba non raro conjungant. Lucretius lib. 1 v. pag. 44«. . , Dnritiem penitus fiaxl fcntimm in alto. TJbi Dionyf. Lamhlnus obfervat efle £» (j& ok 7raQpiKXnAit, nam in alto & peui- tf.s idem valeric. Z)/o» Chryfnftomus Orat. vn. pzg. 118. MsiKtczc. iuohr{v \\yifMVA THN TftN nOAAGN AlANOIAN, A AH KAI TOI2 I10AA0I2 EAOKEI, *cfet 7t w\«'t« k- Sr atAA*v, a. %ra.'juj.- ^xoiv. Arnobim lib. II. pag. 4X. PaJJim, fine tillius perfon£ dificrimmibus. Sic ejff in vfibus vcfiris, alimoniarum in panel dixie idem 1. vn. p. 223. Dav. ° \ jiclmtendum tibi meenmefl] Am- bigua oratioj Minucio fit adnitendum, an Caecilio. Scd vultu geftuquedicen- fis tolli potult omnis ambiguitas ; fi converfusad Caecilium hxedixeric 0£ta- 5uod fane fa£tum videcur. Ri Qkltitts. E contrario, nihil mihi cer- tius Vldetur, QUam Minucium deiignarij pri.eterquam eiiim 'quod is ukimus ver- ba fecit, cui nifi Chriftiano convenit, cdnvic'iornm 3 quae pror'uderac Cxcilius. amariffimam labcm verborum veracium flumine diluere? Omnes, nifi fallor, me. cum fentient, Sc laplum Rigaltinm fa- tebuntur. Davies. 2 Amariffimam labem] Plautinae pro- fa pi i $c aliqrum qua'Cascilius inChri- m religfonem eflmdit. Rigalt. 3 Verborum veracium flumine'] Vera cium in lumine fciiptum in MS. Reg. & editicne Rcmana. Geleniui edide- tzz, h.mine. ^ufpicantur alii, finmine. Heraid. Verborum veracium in lumine in exemplari. Adnitendum tibi mecum eft, inquir, \\\ omnes convi- cior;>m maculae fermonum veracium radiis inluminacaediluantur : verbis fci- licec Chrifli, verbis vitae aeternae, veri- tatis Chriftianse lumine. Convicia ve- !ut fordes & tenebrx Sole veritatis il- iuminatae evanefcunt. Sane convenien- tifljmurri eit, quod a quibufdam fug- geritur, finmine diluamus : nam & fer- mo five oratio fiucre dicicur, labes & fordes flumine diluuntur, & Caecilii ethnici peccata baptifmo. Rigalt. MSu Regii lectionem mordicus tuetur Ja c , Gronovius , fed ea fane Latina non vi- decur ; nam lumine verborum labes di- lucre nullus, ut opinor, Romanus un- quam dixerir. Idoneis fcripcoribus verborum Inmina funt Metaphors, vel alia Schemata, quae grandiorem & il- luftriorem reddunt orationem. Vide Qjtintilianum Inftit. Orat. lib. ix. cap. 1. ac Arnobium lib. I. pag. 35. Nee eft, quod fe ja&are cenfeatur Mmucius, cum verborum flumen promitt3t ; nam illae voces ubenorcm duntaxat & iufio- rem difnutandi modum denotant , ae inde raftum, ut verborum inanium flu- men orationis ficcitati fit oppofuum. Adi Ciceronem N. D. lib. II. cap. I. Idem cap. 7. Orationis flumine repre- henforit vitia diluuntur ; angtiftia autevt conclufas orationis non facile fie ipfa tutatur. Quern locum in mentem fu- lfle Minucio, quum haec fenberec, ex- iftimat Geverh. Elmenborftius ; Sc me- rico quidem. Iterum Tullins Acad. Quaeft. lib. iv. cap. 38. Cum enim tuns ifie Stoicus fapiens fyllabatim tibi ifta dixerit, veniet flumen orationis av.re- um fundens Ar:f!oteles. Hinc Lucre- tius lib. I. pag. 64.. Vfique adeo largos, haufios e fontibus, am ?ie s Lingua meo fiuavu diti de peftore fnndet &c His & aliis rationibus permotus cer- riflimam arbitror Fuh- Urftni conje- cturam. Davies. 4 Ita Natalis mei err ant em vagam\ Obliqua oratione adt'atur ("acilium Na- talem, & mox verbis direftis ait, u- trum tua eruditio turbatajii. Sic enim legitur in exemplari. Qui putarunc ditio Oc-tavius. 77 ditio turbata fit, 7 an vacillaverit per errorem : nam interim Deos credere, interim fe deliberare variavit, ut propofitionis inccrto 8 certior refponfionis noftrae in- tentio fundaretur. Sed in Natali mco verfutiam nolo, non credo, 9 procul eft ab ejus fimplicitate iubtilis fermonem ab OStevIo fafhim ad Minu- cu perlonam, fcripfere, thrum fua c ruditio turbata Jit, uc fua lie pro ejus. Rigaltius. 5 Nutajfe feme tit iam ~\ Percommodo verbo ufus eft Mutuant. Cicero de Nat. Deor. lib. i. cap. 43. Nutare videtur in natura Deorttm. Cyprian w Epift. v. Dion Cbryfoftomms Orat. m. pag. 4*. OJ juuivM M}^ei7a/3w£, Uhh* K) J'cti- .fju>V2$ Xj iipxsig dyatjiss Ttt? T a.yjh&y avflvv $u%ts METABAAAOT2A2 Ik J -3-vicnrV tpvaiMs. Attamen, cum re- cepta le£lio fit elegantior, alteriusillius originem mendo Typographico deberi cenfeoj praxipue quod ha nc varietatem minime notem ii, qui unicum MStum diligentiflime tra&arunt. Has quidem voces ab ignaris exfcriptoribuspermix- tas eflc patec ex iis, quae notavit Nic. Heinjins ad Claudianum de Bell. Gildon. vf. 2.81. Davies. 6 Tna eruditio turbata fit'] A pud op- timos fenptores faepe fit oivn^rd^wnc cItto ?r(y<7oJ7n( sic 7T£p ju>7mv, ut, exem- plis proiatis,olim monuit Dionyjitts* Lon- ginus «$&. v-\xs §. 27. At, obliqua o- ratione femel in dire&am murara, rur- fus \iy>v srXayoy tm^fm in eodem paragrapho non lice:. Quapropter cum iisfacio,quibus placet fua eruditio, Pro- nomen enim reciprocum pro Demon- ftrativo poni, non inrrequens eft. Vide Joan. Vorjiium de Latin, fa'sd fufpe&a, cap. v. pag. 37. Davits. 7 An vacillaverit per errorem] Eth- nicum fcilicec. Quam paene rranfpolkis litteris fcripfu, an cavillavciit > ut ca- villare feu cavillari dicuntur fontes, cum fui copiam non faciunt, cum fru- ftrantur Sc fubterrugiunt. In veterf gloflario Vacillator dicitur ovkcqzvm:, Rigaltius. 8 Incertior refponjionis nofira, inten- tio fnndaretur~] In MS. legicur certio, Refbcui compofuionem negativam quai exciderat, & eft ad OSavii men tern, neceflar.a. Ait enim Caecilium fubtili vacillation* per cthnicum errorem in- terdum deos credere, interdum ad- dubicare an ulii fint , ut per hanc variationem & per inceitum fuae pro- pofitionis, five per incertam propo- fitionem fuam, incertum reddac Ocla- vianae refponHonis fundamentum. Hoc verfutiam mox dicet Octavius. Rigal- tius. Nic. quidem Rigaltto non adlen- ciors nee camen ex onmi parte fana videtur MSti leftio : nam, nifi fallor, prqrfus repugnat, at propqjiticnis in- certo certior refponjionis intentio fun da- retur. Si al iter fe res haberet, propo- fitionum variatio non verfuti*,fedjiftl- titix, fufpicionem debet inferre. Haecin- commeda vitabuntur, fi modo legamus NE propojitionis incerto certior refponjionis n'Jira intentio fundaretur. Iflae voculx crebr6 funt a Librariis confufa:.!,^^^^- tius Div. Inft. lib. 11. c 1,18. UT id, ctti dominari debet, imitetur. In aliis Codicibus eft, ne id «- domitietur. Sul- picius Severus Epift. 1. a J".'. 3alux.to edita cap. 8. Ego te venturum, Domine Jefu, prxdicavt, vr ifiis non opitiaxurn ejfet agnofcere, quern vetitn conjeciura ; nee fortuna daiam, fed natura infuam effe fapientiam, Ut na- tlos & infitos fcriberenc Librarii, fece- re verba pi ttr alia, quae pr^cedunr. Dav $ In mtmorias exit rait] Optim* i& memorias ire dicuntur res iEternitati ac famai confecracaej ac pari elegantia fcriptores alii fuper aliifque rebus aeter- nitati dedicandis loquuncur.De hominum clarorum Memona Symmachus lib. x. Epift. 32. Hiric faclum eft, ttt ruftkis adhnc feculis optimi qniqnc avium mantt & arte formati, in longam memoriant mitterentnr. Venantius Fortunatus lib. i.Carm. 2. nimium felix, atermm in lumen iture, Cujns vita fno proficit ifta Deo. Plinius Junior Panegyrico Optimo Prm- cipi Trajano di6to c. 5j. lbit in fecn- la fuijfe principem, ad fiorenti & in- columi, nunquam nifi modiei honores, fapins nulli, decernentur. Focas Vit* Virgilii: Et monftrare viam graditura in fecttU Fam£. Silitts Italicus lib. ix. «.- Dee } quarummihifacr* colantttr , Mortals totum hunt apcrire in feculs poffe Ore diem, fperamnfne f Idem lib. xu, 312. - - Facloque in fecnla iturt Lttantur trtbuijfe locum - - Claudianus Panegyrico Probini : -- Te variis fcribent in Jloribru Hora Longaque perpetui dutent in fecnla fafti. Ouzelius. 10 Divites facultatibus fttis il!igatos~\ Hieronymus in Jonam capite in. rol. 141. Difficile homines potentes, & divi- tes, & nobiles, & rrmlto his diffiiilius eloquentes eredunt Deo\ occacatnr enim mens frnm divitiH & opibus atque In- culta- So M. Minucii Felicis cultatibus fuis illigatos, magis aurum fufpicere confu- cfle, qfuam ccelum; ■ noftrates pauperes, & 2 com- mentos effe prudentiam, & tradidiffe ceteris difciplinam* Unde apparet 3 ingenium non dari facultatibus, nee ftudio paran, fed cum ipfa mentis formatione gencrari. Nihil itaquc indignandum, vcl ctalendum, 4 {\ quicum- que de divinis quadrat, fentiat, proferat, * cum non dif- putantis au&oritas, fed difputaticnis ipflus Veritas re- quiratur : atque etiam, quo imperitior fcrmo, hoc illu- ftrior ratio eft ; quoniam non fucatur 6 pompa facun- dtx 8c gratia? , kd y ut eft, rc&i rcgula fuftinetur. Maria, & cirenmdati vitiis non poffunt j viderc vtrttttes. La&antius de divino prxmio lib. vn. cap. i. Eo fit, ut pauperes & hnmiles Deo credant fialius, rood /tint expediti, quam divites, qui fit/it impedimenta plurimis implicati , imo catenati & compedtti ferviunt ad nutuni doming, cupiditatis, qua ilios in- extricabilibns vinatlis irretivit : necpof (tint in alum afpicere, quoniam mem eurnm in terram prona hnmique defixa rfl. Adi Theodoretnm Orar. VI. de pro vid. & AmbroJIum lib. V. in Lucam cap. 6. Elmenhorjlius* I Nofirates pauperes ] Chri ftianos, Fratres j qui communem habenc in cce'is patrem : quibus eft communis pa- :ria ccelum. Rigaltius. A fcopo, nifi tailor, aberravit vir doftiflimus j nam Chriftiam novas art.es non excogitarunt; inventis , quoad pateretur inrauftift:- mum illud tempus* funt ufi; nee in- telligi poteft facrofan&a religio, quae humani cerebri non eftcoromentum, fed divina revelatio, roti terrarum orbi ab hominibus SwttviC&is patefafta. Minu- cms igitur nvftrates pauperis vocat eos : qui fuerunt ejufdem fortis, ordini.-, & conditionis, ac tunc erant Chriftiani ; quemadmodum noftrates phlofophos pro philofophis illius leftae vei difciplinse ponic Cicero Tufcu!. lib. v. cap. 32. Artium invemionem pauperibus e'Je debiram teftantur plurimi. Hinc Secun- d-s in Sen tent, pag. 637. 7tivi*j> no minat iwivot&r mv. Clandianns lib. m. de Raptu Fioferp. vf. 29. • - Hnmanas oblimat eopia mcn:es\ Provocet ttt fegnes animos, reritmque remotas Ingcniofa vias paullatim explorel i- geftas ? Utque art is pariat follertia, nv.tr tat ufus? Vide (is Arifiophanem Pluto vf. 573. feqq. Si. //. Cafanbonum ad Perfii Prol. vf. 10. Davie s. 2 Commentos ejfe prudentiam] Bonae mentis foror eCt paupertas. Rigalt. 3 Ingenium nee ftudio parart] De- mocrar.es, ttpAAci 7tv\vyjtdiic vsv *'* s- hv %fb\ TertuUianus de Chriftianis pauperibus & idiocis : Deum quihbet opifex Chrifiianus & mvenit & ojiendit t & exinde totum quod in Deo qu*ritttr y re qmoque adfignat. Rigaliius. 4 Si quuumqne de divinis] Rom. edi t. quecumqite. Male. Heraldut. 5 Cum non dijputantis ast8oritas,fcd difputanonU ipjius Veritas requiratur~] Hieronymus lib. ill. contra Pelagianos initio; In dogmatibus & qusjliombus differ endis non perfona, fed caufa qkx- renda eji. Arnobius lib. 1. pag. 2.1. Cum de rebas agxtur ab ojientatione fub- motis, quid dicatur fpeclandum eji, non quali tstmammnitate dicatur. Elmenhortt. Simile eft illud Hefiodort : j£thiopic. lib. x. Ta? tj~n&%u< k JIiotvth to JHyjti" Kejamiv, TO/f tokoyfTt&ie x&rniv. Hue quoque rererri pofle videcur illud Romani Martyris apud Prudentitrm ; Si me move re rebus ullis nit ens; Ration: mtcnm, non furors, dimica. Ouzelius- XVII. Nee Octavius. ■ 8r XVII. Nee recufo, quod Caecilius afTcrcre inter pra- pua connifus eft, 7 hommem nofTe fe & circumfpicere debere, quid fit, unde fit, quare fit; utrum elemen- tis concretus, an concinnatus atomis, an potius a Deo fa&us, fbrmatus, animatus ? Quod ipfiim explorare & eruere fine univerfitatis inquifitione non poffumus, cum ita cohaerentia, connexa, concatenate fint, ut, nifidivi- nitatis rationcm dihgenter excufleris, ncfcias humani- tatis; nee poifis pulchre gerere rem civilem, nifi co- gnoveris banc communem omnium mundi civitatem: praecipue cum a fens belluis hoc differamus, 8 quod ilia 6 Pompa facundW] Arnobins lib. I. pag. 11. Pomp a fermonis. Ambroftus in Luc. lib. vir. cap. 15. Pomp a f-cv.ndia. Ec lib.vi 1 i.Verlorum infuU. Cajfiodortts Varar. lib. xi. Epift. 1. Romani elotjuii pompa. Elmenhorftius. Nam, uc op- time inquit LaQantius lib. v, cap. 1. Eloqucnti'a feculo fervit ; pepulo fe jada- re, & in rebus malts placere geflit. Si- quidem verttatem fapius expugnare co- Vftqr, ut vim fuam monfret ; opes ex- petit, honores concupifcit, fummum dem- que gradnm dignitatis expofcit. Re&e quoque Cyprianus ad Donauim EpKtola -21. In jtiduiis, in condone, pro rofiris opulenta facundia volubili ambitione ja- fictur ; cum de Domino Deo vox eji, vo- cis pnra Jinceritas non eloquently viri~ bus nuitur ad fidei argumenta, fed re- bus. Ouzelius. 7 Hominem nojfe fe & circumfpicere debere] Clemens Alexandrinns TrutJh- yw. lib. m . cap. i.^Hy cLop, etc hixA. xuvtuv jxiyi&v {j&Qhh&.tuv, to yvmvcu cwtqv iivnv - t da tjc izv yvocn, Sihv u- Vid. Phihjlrattts de vita Apollonn Ty- anei lib. vu. cap. 7. & Xenophon Me- morabil. lib. in. fol. 776. 779. El- menhorflius. 8 Quod ilia prona in terramque ver- gentia) Imitacur notiiilmos verfus Ovi- d'i Metam. 1. 84. Hanc in rem quo- que Lafiantius de Ira Dei C3p. vrj. ob- iter a nobis errendandus. Homini, in- quit ille cum Deo manifefia cognatin eft; nonne ipfus corporis flatus, & oris figti- ra declarat non effe cum mutts pecv.di- bus jequales. (!viS. Emman. *.qnalem; Leg. non ejje eum mntis peendibus Aqua- lem.) Illarnm natura in kumttm pabtt- lumque prof rata eft- nee babet quicquam commune cum ccelo, quod non intnetur. Homo autem rctlo flatu, ore fubhmi, ad contemplationem mundi excitatus, confert cum Deo vultum, & rationcm ratio tog- nofcit. Sed h*c ha&enus. Pcrro no- tandum eft %riy& ttp)s to erny.auvo{jui~ vov, feris enira belluis, mutato genere, fubjungit ilia prona in terramque ver- geyitia, quafi voces, animalia fera, pra> ceflerant. Similiter Lucretius lib. 1. pag- 57' Crefcunt arbufta, & foetus in tempors fundunt, Quod cibus in totas tifque ab radici- bus imis Per truncos, ac per tamos dijfanditur omnes. Ad eum videndus eft vir eruditiftmus D. Lambinus. Iterum lib. 11. p. 171. Ne genus occidat huirsnum, quorum omma caufa Confiitniffe Deos cum fingunt &c. Sallufiins jugurth. cap. 45. Abnndan- tia earum rerum, qux prima mortales ducunt, Sulpicius Sever us Hift.S3cr. r, 18. Sed fpatio temp oris accifus crinis crefcere, & cum eis tnrtits redire occm~ perat. Eadem figiira Jlrpius Homero re- liquifque fcriptoribus Grxcis ufurpata, qundodendit vir dcSiflimus Lud. Kg- ferns ad Arifophanis Pluturn vl". 29'i Sed& nos exemph, quoad fcimus, aliis non obfervata proferamus. Anacreon Od. 3. - BPESOS fty 'Ejr;ct <5EPONTA m£w. K Si M. Minucii Felicis prona, in tcrramque vergentia, nihil nata lint profpi- cere, nifi pabulum : nos, quibus vultus erectus, qui- bus fufpeclus in coelum datus eft, fermo, & ratio, per quae Deum agnofcimus, fentimus, imitamur, ignorare riec fas nee licet, ingerentem fefe oculis & fenfibus no- ftris cceleftcm claritatcm. Sacrilegii enim vel maximi inftar eft, humi quaererc, quod in fublimi debeas in- venire. Quo magis mihi videntur, qui hunc mundi totius ornatum non divina ratione perfectum volunt, fed ■ fruftis quibufdam temere cohaerentibus conglo- batum, mentem, fenfum, oculos denique ipfos non ha- bere. 2 Quid enim potcft effe tarn apertum, tarn con- feffum, tamque perfpicuum, cum oculos in coelum fu- ftuleris, 6c 3 qus funt infra circaque luftraveris, quam effe aliquod numen prsftantifTirnae mentis, quo omnis natura infpiretur, moveatur, alatur, gubernetur ? Coe- lum ipfum vide quam late tenditur, quam rapide vol- Tefta men turn Levi cap. 3. apud Cl. Grabittm Spicil. Tom. I. pag. 159. 'Ev ttJ voLTto f &&nt& ) eijir ax AT- NAMJEIS't *oplpCo\£», ci TAX0EN- TE2 etc in/jA^cy nojioV'S Tnina-su on- fiKfiTiv ict/? 7rvtuf43tbt 1* 1CK/h»e, Ln- cianus in Scytha Tom. 1. pag. 799. "Hj« im 7m\ts KEXH/NOTE2 a'xas- cnv. Er. de confer. Hift. pag. 610. TA TTNATA to?? ycyjiiVTX xuopiuxtumfx'ju , off KAAAI2TA2 ATTA2 y &■*{*. Idem Gallo Tom. 11. pag l*>3- 'HefU\ea, J%vfo mi. Jiif t Ipmjtt TOT ENTII- NIOT, uyk TTTHNOS I2N, tec. 9*01, K) o'^v EXHN r jrwotsK r ujimv, 'isan* t* iri&fjLfjUt* *Sb tthS* &c. Vide Xewphontem Apol. Socr. §. 4. & con- feratuf Memorab. lib. iv. cap. vii, J. Davits* 1 Fiufnt qiiihnfdam temere concttr- rentibus~\ Acomis. Si & atomi corpu- lentias de coittt ftto cogunt, inquit Ter- tmllianus. Et lepida eft il'a defcriptio ap.d Ciccronem 1 . de Nat. Deor. hifini- ta vis innrmerabiliurn vohtat atomwum, ejus, interjeelo viani cohaerefcunt tamcti itlter (e, & alU alias appreheudentes continuant nr. A'nbi dicic, tdrMentaM clomorum fMurf.tnem. Quod vefoZW- lius dixicj ContinMantmfi Mhmchu ruprtj concinncntur. Rigaltiu?. 2 Qitid poteft ejfe tarn apertum, ctcm oculos in caelum fuftnleris~\ Pxne ad ver- bum nofter haec ex Cicerone, apud quern in fee indo de Natura Deorum Jegis : Quid poteft ejfe tarn apertum tam- que perfpicuum, cum caelum fufpeximus, ccele/tiaque contemplati fumus, quam ali- quod effe Numen prxftantiffim*. mentis, quo hue regamur* Eandem & adducic racionem lib. ir.de Divinatione : Ejfe prAfxaniem aliquant, xternamque natu- ram, & earn fufpiciendam adorandam~ que hominum generi pulchritudo mundi, ordoque rerum coelejlium cogit confiteri . Prudentius ApoiheoG: Attamen in caelum quotiens fufpexit, in uno Conftituit jui omneDco.cttiferviat ingens Virtutnm ratio, varus injiruda mi- nijiris. Vide Ip.dommPelufiotam lib. I v. Epift. 186. Otszelius. 3 £»* f* nt i»f ra > circaqtie] Tacuvi- 11s apud Varronem lib. IV, de Ling. Lar. Hoc vide circum fttprjoue, quod com- olexu continet terram. Lncrettns lib. 1 . Denique am tmere hoc circnm fupraqne, qr-d omnem Contintt amflexti terram. Wowerus. vitur> O C T A V I U S. 8j vitur, vel quod in noctem aftris diftinguitur, vel quod in diem fole luftratur; jam fries quam /it in eo fummi moderatoris mira & divina libratio. Vide & annum, ut folis ambitus faciat, & menfem vide ut luna au6tu, fenio, * labore circumagat. 5 Quid tenebrarum & lii- minis dicam recurfantes vices, ut fit nobis operis Sc quietis alterna reparatio ? Relinquenda vero aurologis prolixior de fideribus oratio, 6 vel quod regant cur- ium navigandi, vel quod 7 arandi metendique tempus inducant : qua? fingula non modo ut crearentur, fierent, difponerentur, fummi opificis & perfeclae rationis egu- erunt, 8 verum etiam fentiri, perfpici, intelligi, fine fumma follertia & ratione non pofTunt. 9 Quid ? cum ordo temporum ac frugum flabili varietate diftingui- tur, nonne auctorem fuum, parentemque teflatur ? Ver aeque cum fuis floribus, & asftas cum fuis meflibus, & autumni maturitas grata, & I0 hiberna olivitas necefTar 4 Lahore circumagat 7 Defe3u. Sol fpecJatorem, nifi cum deficit., non habet; nemo obfervat lunam, nifi laborantem. Seneca. Rigaltius. V. V. C. C. Joan.Wo- teerus ScGeverh. Elmenhorftins pari mo- do Ittna defetlum fignihcari pronunciant, & ea fane frequens eft laboris poteftas j cum tamen iKKei-^ea fingulis menfibus non evenianc, hie locum habere non videtur. Intelligerem igirur tempus Ulud, quo vW Ttt? vztiva; Ty ti\ix » 2i\)W» KDU^rJ{]cU, Kj « $CUViTVj TDK (Lv- Qpc07mtc. Vide Caffianum "Bajfnm Geo?. lib. 1. cap. 13. Hoc ejus mortem vo- carunc nonnulli. Theophilus ad Auto- lycum lib. i. pag. 37. ed, Oxon. Tlac *3rVt, AIIOGNHSKEI, K) slvigztTUj 7m\iv. Et lib. 11. pag. 106. "H Ji 2s\HV» ^STCt fJMVA $$iv{, K) cfb- i*pi AIIO0NH2KEI. Davits. f Quid tenebrarum ] Expreflum ex illis Ciceronis lib. 11. de Nat. Deor. cant] Hoc aftra nonperaguntj fedtan- tum nunciant &c demonftrant, quo tempore meflis aut aratio fit incipien- da. Hefiodus Op. & Dier. uf. 383. TlKn'idJhiv 'Alknyivrnv im re Wo {mvsLuv Adi (is & Virgilium Georg. I, 204. feqq. Cum iis igitur facio qui legunc* arandi metendique tempus indicant. Phi' lo Jud&us de Opif. mundi pag. 20, n\H«A?, flVlK UV /uUWwoiV S7Z7TE\\g- «%, a/uwrov ETAITEAIZONTAI. Sic Cicero de Lentifco Divin. lib. i.e. 9. Ter frnges fnndens, tria tempora mon- ftrat arandi. Vide Conftic. Apoft. lib. vit. cap. 34. 8 Verum etiam fentiri, perfpici] Ex cicerone lib. 11. de Nat. Deor. Qua non modo ut fierent ratione eguervnt, fed in- telligi qualia fint, fine fumma ratione non poffnnt. Wovverus. 9 'Jlnid cum ordo temporum ac fru- Jam diei noclifque viciffitndo confervat \ gnm] Ita edidimus MS. Reg. au&ori- animantes, tribuens aliud agendi tempus, j ta:em fequuti. Anrea ediderant bacfru- aliud ejuiefcendi. Wowerus. I gum, non idonea fententia. Expende 6 Vel qua regant enrfum] M5. Reg. | quse fequuntur. Heraldus. vel quod regant curfum navigandi, vel ! 10 Hiberna olivitas necejfaria] Hoc quod arandi, metendique tempus indn-\ minime ad 0£avii propofitum facere cant. Heraldus. videtur. Nam plenfque regionibus non 7 Arandi metendique tempus indn- proveniunt olivse, neque eft neceflaria K z ria : 8+ M. Minucit Feligis ria: qui ordo facile turbaretur, nHI maxima rations confifteret. Jam providential quants, ne hicms Tola 1 giacie ureret, aut Tola seftas ardore torreret, autumni & veris infercrc medium temperamentum, ut per vefli- gia ma anni revertcntis 2 occulti & innoxii tranfitus la- bcrentur. Mari intende, lege litoris ftringitur. Quid- quid arborum eft vide, quam e terrx vifceribus anima- tur. Afpice Oceanum, refluit reciprocis aeftibus. Vide fontes, manant venis pcrennibus: fluvios . intucre, eunt Temper exercitis lapfibus. Quid loquar apte difpofita redh montium, ' collium flexa, porrecl-a camporum? Quidve animantium loquar adverfus kfc tutelam multi- oliviras. inepte aurem componeretnr hibeti>a oliviras cum autumni maturi- tare. Figurarc igiti.r Minucius hiber- train olivittttm hie po'uit pro hiberna v.ligine; ci'rn fcilicer humus per hie- rrrem ipfo Gcu putris glacis per vices regelara 6c rr.vibus refolutis in limum pinguefcit ve'.ut oYv.o perfuia. Hxc farie hibern ! rtfrvfcas ram necellaria eft <]fiam antumui matumas grata. Etenim agros o- imn & oblimatiotij mollico> ad ferenJum aptiores reddit; Cecerurn, hquis h:c alklfiim e iam velic ad ipfam ■•! O'iivicare.Ti, quae Sc numfe De cembn, edam. F , Sco'pum non terigir Nic. Rigaltins fit ;dt J. Tr. Gionovins Obferv. Ecclef. cap* vn. o'ivit.item hibemam . hi etne hie accipi, (nam chvae Deeembri irvc-nfe m-rurefcunt, telle Co- lumella lib. xii, 50.) quemadmodum ..rud Po'etas pro xftate ponitur. Ovid'ms Metam. xiv, 146. Tcrcenir.m mefles, tercciUum mu'fta vidcrc. Adi & lirg'litir.i Eclog. v, 7c. E con- •mprsanni pro frugibus, quas ferre Ibiet i'ra tempeftas, Tape ponicur. Vetam. ix, 91. de pomis. --Tbtumquc tuht prtdivitt comtt Aurumnum. Et xrv, (60. Sufficient pandos autumni pondere ramos. partialis de vino lib. 11 ?. Epigr. 57. Lt multa fttgrat trjta [embus au- tumni*. Nc-n a'.iter Cr*cis him&u tlrti t 0- 7rwcivtov ^jiiTmv. Vide Lucianum Ver. Hi L lib. 11. pag. 672. & in vitaDe- monaSis pag. 871. Dionem Chryfojio- mum Orat. 11. pag. 26. aUof^ue pluri- mos. Denies. 1 Glaae nreret] Urendi verbuni de frigorc Latini dicunt. Ovidius TriU. lib. 111. F,l. n, 8. Uftus ab affiduo frigore Pontus habet, Sil/us Ttalutis lib. iv, 68. Ho/urn, miles , habes fraQnm ambu- ftumque nivofis Cafttbust attfke *grc torpentia mem- bra trahentem. Nee ua foli Poors, fed Hiftorici eriam„ Livius lib. xl.c. ^.Hiems arbores, ^«* obnoxix. frigortbns fnni, deuflerat cnncJas. Cnrtifis i:b. vn. c. 5. AJultos exznima- vit rigor infolttns r.:zis ; mu.torum ad- u:lit pedes. Ceilarius. 2 Occulti & innoxii tranjltus labe- rev;ttir J Egregie Socrates apud Xevo* phontem Memor. lib. iv. cap. 111, 9. hoc uriturarg'.imento.quo probet, Decs hominibus confulere; To S' au (\?>eilx yj -^ttj f '■-<;. it; an \2snrr, in TO <«J~V£ «rt to '4*'^@ J ' tt *^* - ■TCfTlil/CU TVV TtlhM, XTW 6i rct-CG. UAX.£C1 dmhcu, U7l Kxy^uveiv itiar tic ii-^rtQs. tv. 'fyjjcpTtJl*. yjchr-' .mi iitcr Ditn Chryfofiomns Orar. in. de Regno i pa?. 50. 'E7nt Ji dicti'/i&opi ttpeviio-- * fjfyj -tLuj uiTttdxluj ch&gjMW yryviUiivLuy ' Hjd' o\iy>7 ibkTtbi ju*%t;u.7xj ('H\itr, quern Deum purat Philofophus ) cvn- hi^tn 5 8c fundatas ungulis, & 6 fpicatas aculeis, aut pedum celeritate libcras, aut clatione pinnarum? Ipfa pra?cipue formae noftrce pulchritudo Dcum fatetur artifkem, fta- tus rigidus, vultus erectus, oculi in fummo, vclut in fpecula conftituti, & omnes ceteri 7 fenfus velut in arce compofiti. XVIII. Longum eft ire per fingula: nihil in no- mine membrorum eft, quod non & neceffitatis caufa fit, & decoris : &, quod magis mirum eft, eadem fi- gura omnibus, fed 8 quaedam unicuique lineaments de- fiexa. Sic & fimiles univerfi videmur, 3c inter fe fm- Tip*.? t'jjj ihnpCoKm. Ad nunc locum videndus eft Fed. More'.ltts, qui pluia veterum teflimoniafuppeditabic. Davies. 5 Collium fiexa] Mens &c isllis Tola magnitudine differunc, 6c non raro con- funduncur ; uc apud Lucretium lib. i. pag. 133. A.«r dijfepit collet, of que a'e'ra monies. Lubens igicur refcnpferirn vailium fiexa. Virgtttits JEn. u, 748, Commendo fociis & curva valle.. re- condo. Iterum lib, xi, 5*22.. Eft curvo anfrafiu valles accommoda fraudi Xividim Amor. lib. 11. Eleg. xvi,J2. Et faciles curvis vallilus efte via. Cicero quidem N. D. lib. H. cap. 39. viliium non meminic; ac alii fere fed- prores earum mentionem faciunr, cum varias terrae dotes numerenc Apuhius Metam lib. 1. init. Poji ardua men- tium, & Inbrica vailium, & rofada ccf pitum & glebofa camporum emenfa. Clan- diatins de 1 11. Conful. flonorii vf. 46. - - Adfcenfu vincere montcs, Planitiem enrfu, vaiies & concava faltu. Novatianus de Trin. cap. I. In tents quuque (Deus) altijfimos muntes in ver- licem fuftulit, VaLLEs in ima dejecit, campos aqualiter firavit. Davies. 4 Alias armatas cornibus ] Cicero lib. u. de Nar. Deorum. Animan- tium alis. corns tecla,aha villis vejlita, alia fpinis kirfuta, plnma alias t alias fquama -vidimus obduclas, alias corni- bus armatas-, alias habere effugia pev>~ narum. Vide Flinium Procem. lib. v 11. & Ambrofium Hexaem. lib. vi. Wower. 5 Et ftmdatas nngulii] Habet a £.«- credo lib. v. Et majoribus, &'. 'folidis magis ojjfibus inins Fundati-.m. Heraldus. •Non animadverterum Imerpretes hunc locum in mendo cubarej no minime tamen dubito quin Librariorum negli- gentia fie corruptus ; nofter enim non vult eafdeni animantes, fundatas ungu- lis & fpicatas aculeis fuilTej fed has ungulis, illas vero aculeis in fui cutelam gaudere. Quate procul dubio legendum AUT fundatas ungulis, Atjt jpicatas aculeis ; quod fequentia verba prorfus conformant. D'azics. 6 Spicatas aculeis'] GlofTae : Spico, a<- cuo, abrado. Vide Servittm ad ilia Fir- gilii 1. Georg. Ferroque faces vafpicat acuta. Gratius de venat, Spitant hafii- lia denies. Wowerus. 7 Senf;:s velut in arce J cicero lib. ii. de Nat. Deor. Serins, interprctes, ac ruincii rerum in capite tanquam in ar- ce col locati funt. Octih, tanquamfpccula- tores, altijfmum locum obiinent, &c. Wowerus. 8 Qua dam unicuique lineamenta de- flexa] Firmicnt Altron. lib. I. cap. 3. Cum Jit umca omnium neceffitudo fan- guvie juncla. diverfa tamen formarum defighatione cernuntur, Ncc invenitur aliquis it a Jimdis ut -non vultus ejus ab alterius vultu ex aliqna parte diffen- tiat. Wowerus. guli S6 M. Minucji Felicis guli diflimiles invcnimur. Quid nafcendi ratio ? quid cupido generandi ? ' nonne & Deo data eft ? & ut ubera partu maturefcente la&efcant, & ut tener foetus ubertate ]a£tei roris adolefcat? Ncc univcrfitati folummodo Deus, fed & partibus confulit. *■ Britannia fole defici N - tur, fed circumfluentis 3 maris tepore recreatur. 4 M- gypti ficcitatem temperat Nilus amnis; colit Euphra- tes Mcfopotamiam; pro imbribus penfat Indus flumen, & ferere Orientem dicitur, & rigare. t Quod fi ingref- fus aliquam domum, omnia cxculta, difpofita, ornata vi- difTes, utique praeefle ei crederes dominum, & illis bonis rebus multo cflfe meliorem : ita in hac mundi domo, cum 1 Nonne a Deo data eft] Uxc, vv parer, belle prioribus conveniunt ; fed quomodo fequentibus adapcari queant, nullus equidem video. Hoc i^itur mo- do locum refinxerim: Quid nafcen- di ratio ? quid*upido generandi ? nonne J Deo data sunt ? & ut ubera parttt ma- turefcente laclefcant, & ut tener foetus ttbertate laclei roris adolefcat ? Tta, ni£ fallor, re£le coherent fenreiriae. Ait Mtnucius, Dei munus efTe non modo nafcendi rationem, cupidinemque gene- xandi, fed etiam quod ubera, partu maturefcente, laelis impleantur, & eo foetus accipiat nutrinwntum. Davie t. 2 "Britannia fole d^ftcitur ] Strabo lib. iv. pag. 200. ed. Parif. refert in Britannia fereno etiam coelo a'erem ca- liginofirn, a>'st eft* yi/ui&tc o\ac iw 2*r/«,quafidixi{ret, Liguriam in bru- mali frigoretepidu caelum prsebcre. Nam Perfii mens eft, feceflifle fe in Liguriam, & illic hyemare, quam fibi ait inrepere., tanquam infeflam frigore & tempefta- ibus. Nam mare tempeftuofum , & venro agitatum, intepefcere dicitur. Woroerw. 4 cdZcypti ficcitatem temperat Nilus amnit &c ] Etfi libri nihil variant, plu- raque reperiuntur apud Minuc'ium di- verfis vocabuHs exprefTa, perfuadere ta- men mihi nequeo, quin heic fine ali- quot gloffemata. Nam primum quor- fim Nilus amnis} Qiiis enim ignorat Nilum amnem efle? Deinde pro imbri- bus penfat, exiftimo efTe in 'erpreramen- tum eorum verbonim. ficcitatem tern* perat. Herald:!*. Eadem men? el? Joan. U'owerii, Petri Fabri c emeftr. l;b. r 1 1. cac>. 1 j. Nic Rigaltii, nee non Jac. Ouzelii. Nos fane, commodis diflin- Sionibus adhibitis MSri !e£lirnem ie- prjr^nramus ; licet mihimet ipfi vix; perfuadeam, quin amnis Sc flumen ex caelum OCTAVIUS. 8/ ccelum terramque perfpicias, providentiam, ordinem, legem, crede efTc univerfitatis dominum, parentemque, ipfis fidcribus, & totius mundi partibus pulchriorem. Ni forte, quoniam de providentia nulla dubitatio eft, inquirendum putas, utrum unius imperio, an arbitrio plurimorum coelefte regnum gubernetur: quod ipfum non eft multi laboris aperire cogitanti imperia terrena, 6 quibus exempla utique de ccelo. 7 Quando unquam regni fbcietas ant cum fide ccepit, aut fine cruore difcefTit ? Omitto 8 Perfas de equorum hinnitu augu- rantes principatum, & 9 Thebanorum par mortuum, fabulam, tranfeo.* IC Ob paftorum & cafe regnum de Gloftemate provenerint : nam, fi Nilm amnis & Indus flnmen a noftro dici- tur, cur Euphrates nulla fimili nota defignatur ? Certe nobilior & celebrior Us fluviis nunquam fuit habitus. Igi- tur legendum viderur, <^£gypti ficcitatem temper at Niltts ; edit Euphrates Mefo- potamiam; pro imbribus penfat Indus, & ferere Onentem dieitnr & rigare. Nofter expreffic Ciceronem lib. n. N. D. cap. *2. Nihili tamen eft ratio, qua mows V. C. Def. Heraldus, hafce vo- ces ex interpretatione riatas exiftima- vic. Similiter cjfctnam montem, urbem Romam pafllm dixere veteres ; fed & Nili fiuminis ripas memorat Jul. Fir miens de Error. Prof. Relig.cap. 2. Dav. f Quod fi ingrrffus aliquam domnm~] Clemens recogn. lib. VIII. fol. 123. Ruffino interprete. guis enim efi exi- gui faltem fenfns homo, qui cum cernat domum, omnia qunde ut Joan- Meur flits repofueritj fors una non ccpit , nam Minucius aperte Lvca- unm refpexit lib. 1, 109.' - - - Poptihoue potentis Ncn cepit fortrna duos - * Htce cum in^mmvm non revocaret vir doftiilimus, inaniconie&ura locum faniflimum curare voluit. Davies. 3 Rex unus apibus] Omninb legen- dum, rex unus :n aptbus, quemadmo- dum poftea dicitur dux units in gregi- bns. in armentis reclor unnt. De Re- gibus apum mira tradidere veterej. Seneca de Clement, lib. r. cap. 19. Na- tura commenta efi Regem, quod & ex aliis animalibus licet cognofcere* & ex apibus ; quarum regi amplijjimum cub tie eji, medioque ac tutijjimo loco. Prate - Tea onere vacat* exaclor alienorum vpe- rum ; &, amijfo Rege, totum dilabitut examen ; nee unquam plus unnm pati- untur* melioremque pugna quzrunt. Prattrea inflgms Regis forma efl.dijji* miltfque ceteris turn magmtudine* turn rntore. Hoc tamen maxime diflingui- tur. Iracundifflma ac pro corporis cap- tu pugnacifflma funt apes, & aculcos in vulntre rehnqnunt ; Rtx ipfe fine aculeo. Inter alios multos vide lis Aelianum H;ftor. Animal, lib. v. capp. io, 11. Davids. 4 Tu in co?!o fummam poteflatem di- vidi credas* & fcindi veri illius ac di- lini imperii totam poteflatem] Non ita fcripfic Minucius-* hoc enim modo po- teflatem repetere, balbutiemis eii inran- tia?. Id animum advertit Jac. Grone- vius ; ideoq'ie totam Majeftatem, Vel aucloritatem repor.it vir Clarillimus . Mihi magis credibile viderur, potefla- tem, priore loco poHnm, a mala ma- ny fluxifle,- quapropter, iOa voce dele- ta, lego, tu in cxlo mjmmam dividi credas, & fcindi veri illius ac divini imperii totam poteflatem. Sum ma no- minatnr id- quod in eo genere rerum, its habetur fermo, pr;mtim fie atque przeifuum. Velleius PatertnluS verbo OCTAVIUS. 89 verbo jubet, ratione difpenfat, virtute confummat. Hie nee videri poteft, vifu clarior eft, 6 nee comprehendi poteft, ta&u purior eft; nee aeftimari, fenfibus major eft, 7 infinitus, immenfus, & foli fibi, tantus quantus eft, notus: nobis vero ad intelleetum pe&us anguftum eft; & ideo fie eum digne aeftimamus, dum inaefti- mabilem dicimus. Eloquar quemadmodum fentio ; magnitudinem Dei, qui fe putat nofte, minuit: qui non vult minuere, non novit. 8 Nee nomen Deo quaeras, 9 Deus nomen eft : illic vocabulis opus eft* de Rufo Salvidieno lib. u. cap. 76. Nattts obfcuriffimis iniths, pamm habe- bat iummam accepijfe. Ovidius Faft. lib. v, 71. Romulus hoc vidit i feletlaqne fe- dora Pat res Dixit j ad hos urbis summa relata nova. Vide Georg. Erhardum ad Petronii Sa- tir. cap. 2. Davies. 5 Qui v.niverfa quacunque funt , verbo jubet, ratione difpenfat, virtute confum- mat} Tertullianns Apolog. cap. 17. £uod colintus nos, Deus unus eft, qui totam mtjlem iftam cum omni inftrumen- to elementorum, corporum, fpirituum ; verbo, quo jujfit, ratione, qua difpojuit, virtute, qua potnit, de nxhilo expreffit, in ornamentum majeftatisfut. Elmen- horftius. Nifi leges Grarrmaticas pc-r- ruperir, Minuauss fen bend 1:111, qui uni- verft, quxennque funt, verbo jubeat, ra- tione difpenfec> virtute confummet ; u: antea, qui nativitaiem omnibus prasflec - - qui ante mundum fjierit. Modos quidem variare non finic Lacinicas. Davies. 6 Nee comprehendi poteft, nee aftima- r'i] Quare? nee comprehendi prteft.lane? caufl'am filet ? minimevero: Hie pofuit, fed feftinans librarius omifit. Reflicuo, nee comprehendi foteft, tadu purior eft ; nee aftimari. Ita in Cypnano eit, qui totidem verbis integrum hunc locum & bonam partem tra&atus iftius De tdnlorum vanitate, de Minimi noftri Ociavio tranflenpfic, fed, ut furtumdif- ficnker agnofcanc, confufe. Exprellit autem de TertulUani Apologecico c. 17. Invifibilis eft, etfi videatur • incompre- henjtbilis, etfi per gratiam repr&fenteu%r\ in&ftimabilis, etfi htimanu fenfibus tefti- metur, adeo verus &■ tantus eft. C&te* rum quad videri conmnniter, quod comprehendi , quod kflimari potefi , minus eft <& ocuhs quibus occnpatur t &• manibus qmbus invenitur. Quod vero immenfnm eft, foli fibi notum eft : hoc quod eft, deum aftimari non ca- pit. Ita enim vis magnitudinis & no~ turn kominibus objecit > &■ ignotum, Meurfius. 7 Infinitus, immenfus} Elegajis om- nir.o eit Arnobii locus, qui exftat lib. r. Adverfus Gentes: Omaxime, inquk Deum alloquens, funime reruns invi~ jibiltum procreator \ ipfe invife, &• nullis unquam comprehsnje naturis ! di- gmts, dignns es vere, ft modo te dignum mortah dicendum eft ore, cut fpirans om- nis intelligenfque natnra, & habere &" agere nuaquam definat gratias : cut to- ta conveniat vita genu nixoprocumbers, & continuatis precibus fnpplicare. Pri^ ma enim tit caufa es, locus rerum o M.Minucii Feiicis cum per fingulos propriis appcllationum infignibus mul- titudo dirirncnda eft : Deo, qui folus eft, Dei voca- bulum totum eft: quern (i patrcm dixero, terrenum opineris; fi regem, carnalem fufpiceris; li dominum, intelliges utique mortalem. Aufer additamenta nomi- num, & perlpicies ejus claritatem. Quid? quod om- nium de lfto habeo confenfum? f Audio vulgus, cum ad coclum manus tendunt, nihil aliud quam Deum dicunt, &> Deus magnus eft* &, Dens verm eft: &, fi Dcus dederiu z Vulgi ifte naturalis fermo eft, an Chriftiani confitentis oratio ? Et qui Jovem princi- eiwmltv defend! c Jufiinus Martyr A- pol. i. cap. 8c. 'Ovo/jg. yip TbT dp Imto $i(S shic Vj^et eimivf Ac in eandem mentem pa^iim veteres Chriftiani. Idem Apol. ii. cap. 6. "Oyon^i. ovn, va. tpv' u ydp <&v iy mol&ti^ -7rgpfftty>p&iiYi7ttj, 7rpiO-QuTl^t i%$ rf« & DifTerr. xxxvm. dicevjujov vsuoStT^. Davies. 9 Dens nemen eft] Laclantius lib. I. cap. 6. Mercnrius Tnftnegiftus fcripfit Vbros <£" qttidem mstitos. ad cogmtionem divinarnm remm pemnentes, in quibus majeftatem fummi ac fingularis Dei af- fer'ity iij'demqite nominibtis appellate qut- kus nos Deum, & patrem ; ac tic qnis r.cmen ejus rcquireret, dvoivufjuov ejfe di- xit : co quod nomims proprietate non egeat, tib ipfam feihect unltatem. Ipfius hxc 'in : 'O Si Qios 1% oh tic nifyflos * ir&iittup i& yxp &¥ a ya'ct/- fj. r ji. Deo igitur nomen non eft, quia folns eft: nee opus eft propria vocabulo, nifi cum dtfenmen exigit multitude; ul unam- tjnamqne ferfo'iam fua 7>ota, & appel- lation? deftgnes. Deo a/ttem. qui-* \im- fer nrms eft, proprium nonxn eft Dens. VJd. Stobxns Sermon, lxxxviii. fol. 466. & feq. Elmenhtrftius. \ Audio vulgus, quum ad caelum ma- nus tendunt] Exprefla hax e Ttrtulhani Apologecico, ubi plura obfervabamus. Heraldns. Hoc argumenro certatimufi funt Cyprianus Idol. Van. cap. J. jir- mb'ius contra Gentes lib. 11. pag. 45. & Latl annus Div. Inftir. lib. 11. cap. 1. quibus praivit Tertullianus Apol. cap. 17. de Teflim. animae cap. z. ali- bique. Sed ipfi Tertulliano praiverat Jitftinus Marryr Cohort, ad Graxos cap. 16. ubi de Homero fie loquitur; Thu £*j/7£ «$el hoc ^ fjeeva $iv cra^ic y^ ^siv/*@" -re?f 'KytKhi*. kiy^v - - Ouf « xav /uci -j5ro;n/» $ic$ ATT OS T»(yic 27nt t Jo-a.c5*.(riiv v'w '£(*&■&* £12. tvc ctvTwvofuxg f oriwc o/ta & infufa mens agitat: inde homi- num pecudumque genus-, & quidquid aliud animalium. Idem alio loco, mentem iftam & fpiritum Deum no- minat ; haec enim verba funt : 7 Deum namque ire per inftitutione praevia; nam ratiocinatio Felkis, eorum fententia nicitur, qui ideas, ut loquuntur, innatat ftatuerunt. Sed hane opinionem prorfusevenitacu- tiflimus Philofophus Joan. Lockius de Intell. Hum. lib. i . cap. i.feqq. Davies. 3 Falluntur in nomine, fed de una fotefiate confentiunt] Angnflinus contra Crefconium Grammaticum Tom. vn. lib. 1. cap. 2.2. Tertullianus ad Scapu- lam cap. 4. Laclantius lib. iv. cap. 9. dicunt, paganos ignorantcr Jovem pro Deo vero accipere. A pud Taciturn lib. XV. Annal. Prudentiores in vicinia mor- tis cenftituti, Jovem Liberator em invo- cant, ipflque fanguinem fuum Libant. El- menhorfti'is. 4 Talem effe mortalium mentem, qua- lem parens omnium Dens indnxerit'] Sumpcum ex Homeri OdylT. 2. vf. 135-. ut etiam notant FulviusUr/inus,Sc Wo- soerius* Hos verfus apud Anguftinum de Civit. Dei lib. v. cap. 8. Cicero ita verie : Tales funt hominum mentes, quali pater ipfc Juppiter and if eras lufiravit lumine terras. Elmenhorftius. MS. Reg. diem direx- erit, atque hinc exiltimamus veramle- ftionem elici pofle. Scriptum igitur puramus, qualem parens omnium in diem induxerit, olov \ir iltf&p aynui thzthp Jif&pv te Siaiv n. Hera'dus. bicle- gitur in exemplari, nifi qnod fcriptur2 paulum exerrante apparet, dnxxerit. Itaque legendum uc edidimu?, qualem parens omnium diem duxerit; th? Jzra yxciv vyjip. Talis eft mens, quadisdies quo die mens edita eft. Hoc dbi vulc Homerus, & verfio Ciceronis quae refer- tur ab Angujiino lib. v.de Civitate Dei. Rigaltius. Leg. jualem parens omnium diem indnxerit. Oiw \tv ii/nsip ay*7i, non aliiid denotac, quam o'tov YiHst.pi?m.y*Ti* qualem diem inducat; hoc enim lenfu diem ducere nemo dixerit. Videri poterunc Ifaac. Cafaubonus Epiftol. dcccxxviii. & ejus filius Mericus de Homeri edit. Hackian. pag. 177. Dav, 1 Proximius, verius] Fwilrz eft Joan. Wovoerius, qui reponit proximius ver is ; nam proximius hie dicitur quod preten- tions eft fidei ; quemadmodum vidic J. Fr. Gronovius Obferv. lib. 1. cap. 24. Davies. 6 Principio caelum & terras'] Virgi- lius lib. v/. .&neid. vf. 724. Principio caelum ac terras, campof- qne liquentes, Lucent emqne globum Luna, Tita- niaque afira Spiritus intus alit, totamque infufa per arms Mens agitat molem, & magna ft cor pore mifcet. Inde hominum pecudumque genus, vitaque volantnm. Vide inibi Serviv.m. Virgilii locum ci- tant quoque Hieronymus lib. xvi. in E- faiamc. J7.fo). 188.&: Laclantius delr3> C.xi. Elmcnhorfiiv.s. 7 Deum namque &c.~] Prior verfus cum Hfmittich:o reperitur Georg. iv, 221. pofterior autem ex /En. r, 747. eft defumtus, nifi quod ob metrum ill Vir* gitia legatur Unde hominum genus &• fecudes. Poeta vero Deum ex merne L 2, omncs 9* M. MlNUCII F E L T C 1 s vmnes Terrafque traciufque maris, coelumque profundum t ZJnde homines & pec tides, unde imber & ignes. l Quid aliud & a nobis Deus, quam mens, & ratio, & fpiritus praedicatur? 2 Recenfeamus, fi placet, difciplinam philo- fbphorum; deprehendes cos, etfi fermonibus variis, ipfis tamcn rebus in hanc unam coire &: confpirare fententiam. Omitto illos rudes & veteres, qui de fuis dictis fapientes efle m'eruerunt. 3 Sit Thales Milcfius omnium primus, qui primus omnium de cceleftibus difputavit. Idem Milcfius Thales rerum initium aquam dixit : Deum au- tem earn mentem, quse ex aqua cunfta formavent. 4 Et ho altior & fublimior aquae & fpiritus ratio, quam ut ab homine potuerit inveniri: a Deo traditum. Vides philofophi principalis nobifcum penitus opinionem confo- Py thagoreorum reprcefenrar. Cicero Nat. Deor. lib. I. cap. xi. Pythagoras cen- ftdt animnm effe per naturam rerum vmnem intentum, & cvmmeantem, ex quo nofiri animi carperentur ; hinc fua de Pychagora dogmatibus haufere Mi- nucitts, & Ladantins Div. Inftit- lib. I. cap.;. Davies. 1 Quid aliud & a nobis Deus] Ad- didimus particulam non inuulem & e MS. Reg Heraldns. 2 Recenfeamus difciplinam philofotho- rumi] Hanc omnem veteriim philofo- phorum difciplinam haber Minuciusex lib. i. Ciceronis de Nat. Deor. cap. 10. feqq. Rigalnus. 3 Sit Thales Milcfius omnium pri mus~] Ira edide^a: Gelenins, nee aliter jn MS. Reg. Addyt, qui primus omni- um de calefiibus difputavit. Difpurave- rant fane 8c alii, fed minus accurate. Simplidus in lib. i. Phyf. Ariflot. ®~\vs vc,Ticv as iy Qz'jzojis-a S y jvM, oxjtvs di tto\o T»f tts) co-'t». Heraldus. 4- Eho, altior fc fublimior aqv.e £r fpiritus rat:-., cv.-rrr. ut ab homine potu- erit inveniri: A Deo traditum] Qui Mi - _> anrehac edide:e, non viden:!;r cepifTe Mini'ciimenrrm. Wee fane per- viderant ou:d vecus exemplar fhpgereret; pi Romanse nim^. enim fecundum earn fie ediderant, Et altior & fublimior aqua, fr fpiritus ra- tio, quam ut ab homine potent inveniri, a Deo tradita. Scriptum eft in exem- plar:, Eo altior, & ir^cr- cxCTr I Nka«'?I®*« ft' tvtj Vide As Avfomum in Ephem. verG nare. Octavius. 95 oare. Anaximenes deinceps, & poft Apolloniates Dio- genes aera Deum ftatuunt, infinitum, & immenfum. Horum quoque fimilis de divinitate confenfio eft. * An- axagorae vero, defcriptio & motus infinitoe mentis Deus dicitur. Et Pythagoras Deus eft animus, per univer- lam rerum naturam commeans & intentus; ex quo etiam animalium omnium vita capiatur. Xenophanem notum eft, omne infinitum cum mente, Deum tradere : & An- tifthenem populares deos multos, fed naturalem unum praecipuum: 6 Speufippum vim naturalem, animalem, qua omnia regantur, Deum nofTe. Quid Democritus ? quam- vis atomorum primus inventor, nonne plerumque natu- ram, 7 quae imagines fundat, & intelligentiam, Deum loquitur? 8 Straton quoque & ipfe naturam. Etiam 48. & Eidyll. 1, 20. Hoc Mofis loco baptifmum praefignificari cenfuerunt e vett. Cftriftianis plurimi. Tertullianw de Baptifm. c. 4. Sed ea fatu erit pr?iuL'Av QVTiv eyivvnenv* Heraldus. In exemplari legitur, de- fcriptio & metus. Ferrarius, & poll Ferrarium editores ceteri, defcriptio & modus; belle emendatum rati, quia lege- rant apud Ciceronem , ubi ejufdem A- naxagoras fententia refertur, primus cm- nium remm defcriptionem & modtmt mentis infinite vi ac ratione defignari & confici veluit. Sed ex us quae apud Ciceronem fequuntur, & ex veterisfcri- puirse Minucianae veftigiis procul dubio tarn Ciceronis quam Minucii editiones emendandae funt, legendumque, defcri- ptionem & motum. Verba Ctceronu hoc evincunt apertilTime: I>i cm non vidit, inquit, neone motum fenfr.i cnjuii&um &■ coutinentem in infinite ulltim ejje pcjji» Rigahius. 6 SpciifippHS~j$entemh poftulat Speu- fippum, quomodo edidit Gelenius. He^ raldus. 7 £lr interim fit communis cum its, qui ab oratore procul abfnnt. Iierum lib. vm. c. 4. i'er id venitur non modo ad fummuniy fed interim quo- dammodo fnpra fummum. Sic Seneca, lie Apt\hius, aliique. Davies. 4 Atifioteles Ponticus variat] Tota hxc penndus procul dubio delendae!}; &eq u e cams;/! quidquim mutare auli fu-» mus abfque librorum au&oritate. He* raldus. $ Deum differuit] Leg. dijferit, quod cmnes, nifimefugit ratio, tatebuntur ! nam verba prxfentis temporis antece* dunt & fubfequuntur. Davies. 6 "Babylonio etiam Diogeni'] 'fix, 2s- KiVKids -/ cv ZzCvXaivi. Athen&us lib. v. pag. 2.11. Rigaltius. 7 Exponendi & dijferendi, Jovis par2 turn] Sic etiam philofophatur Salluftius 9 libello de Diis & Mundo. Rigaltius. 8 Cetera, rerum vocabula"] MS. Ctte- rarum rerum vocabula ; Joan, vero Meurfius emendabat certarum rerum vo- cabula. Male quidem j nam Latine; dici non poteft Jovis partttm, & or- tum Minerv Ay & hoc genus, certa- rum rerum vocabula effe. Oration i certei deeft alia, reliqna, vel fimile vocabu- lum. Jac. Gronovio placer cetera, tan - turn rerum vocabula : fed pratfat aiuvh- T«t tAtt Mveiv. Davies. 9 Socraticus Xenophon formam Dei veri negat videri pojfe] Refpicic ad haec Socratis verba, qua legunturapud Xenoplnntem Memor. lib lv. cap. in . §. 13. c 'Otj Si. yc dhr.^n *.£•)<* k, av >>a-V», «v pun ctyspUvHe, las «> TA2 MOP$A2 TftM 0EQN IAH/2, «W? t'. Reg. mon- ftrmf* mira mirarul*. ScriptOBl for- tatteMint -' ttmtre tredi etiam alia monftruofa, mira, miracnla. Heraldic 7 Monftruofa, mtra, miracnla] Erat cum legendum crederem dira miracn- la, Quenr.admod'im ftva miracnla dixit Martialu lib. I, ft*. v '"ncaiuem MSti fidem feuuor, cum fimilibus loc timi- bus ufos'efTe veceres maniieflum. Apu- nunc licet defignafle nominibus I Et rebus ipfis, & nominibus'] Ex- putare neqieo, qui raftum, ut Joan. Meurftus repofuerit & rebus ipfis & hominibus. Ultima ccrte vox hoc in loco nihil fignificat, at le£tio, quam MS. repraefentat, Tana prorfus elt 8t fincera. Vult Minucius, Platonem nun vero tancum nomine, fed 5c rectus a:- aibutis fummum Nfumen in cum Deum faStorem parentemque om- nium prjedicar. vide (is inter alios Clementem Recogn. lib. viu. cap. 20. Davits. z Nifi perft-afionis civilis nonnunquam admixtione for defceret] Dum Deos pa- trios agnofcit, lifdemcue nominibus ce- lebrat, ac populus Ahenienlis. Piato, non minus cjuam Socrates Apoliini credidit, cups afflatu IIu3»* NOMA/ •nihtooc xvxipei TmiisvTxts tucnCdos avmt- eiv. Verbs, hint Xenop'hontis Memor. lib. i. cap 3. V:de Sc lib. iv. cap. in. 16. Theod. Marciltum in I. Aur. Carm. nee non eximi. m virum Joan, clericum S:lv. hilol. lib. 1. cap. 1 11. pag. tcf. feqq. Da vies. 3 In publicum dicere impoffxbile pro.- /.: .'.r Platonis vcibi f.int eic rrvLvntS «tW,' 't>v ?J-y{v. C'cero. Patrem hnjns r nommari negat peffe. Tertml- Itauus A'olog. Neqne invemri faci- km, & invent um niarrari in omnes dif- f dlcm. Chalc.dms; Opficem %cnitorem- Octavius. c>7 nunc Chriftianos philofophos eflc, aut philofophos fu- hTe jam tunc Chriftianos. Quod fi providenti^ mun- dus rcgitur, & unius Dei nutu gubernatur, non nos debet * antiquitas imperitorum fabellis ibis dcleclata, vcl capta, ad errorcm mutui rapcrc confenfus: cum . philofophorum fuorum fententiis refellatur, quibus 8c rationis 8c vctuftatis adfiftit auctoritas. Majoribus enim noftris tarn facilis in mendaciis fides fuit, 6 ut temere crediderint etiamalia7 monftruofa, mira miracula: s Scyl- lam multiplicem, Chimaeram multiformem, 8c Hy- dram felicibus vulneribus renafcentem, 8c 9 Centauros, equos fuis hominibus implexos, 8c quidquid famae li- cet fingcrc, illis erat libenter audire: Quid illas ani- les fabulas, 10 de hominibus aves, 8c feras homines, 8c de hominibus arbores atque flores ? * l qua? fi effent fa- leiw Metam. i.p. if. Ego httic & credo hercules €>-gratas gratias memini. Idem lib. ix. pag. 185". Nam & ipfe graras gratias Afi»:o meo memini, Aufonius Epigr. 20, Votare immixtum fueta me- rumque meruin. Plautus Aulul. A£t. II. Sc. 11, 38. Certe adepol equidem te civem fine mala otnni malitia femper fum arbitratus. Hunc locum adducic No- nius v. malitiam cap. vi. Davies. 8 Scyllam multiplicem] Scyllaj for- mam ira defer ibit Ifacius Txetz.es; *E$- i&i y>f>yv»s, qzXcuvhc, aLvbpooJC quo que Homer us OdyfT. "M, *>; . . ,, • 'EvbrtJ' cvt 'i/jikKv vouh, fetvov \t- T»c J170/ pwv» fjSfj, hffn T/Mhacas no- livi-rzq, HJjrn cT' *ute iriKoop y^cyj;, zJ-i id lis fMv Ta? mto; 7t6J\s eiai o/WJfe/fs ttuvtec Ji bate* ni/xvoi *} &x{MiS, ifhetot /m\'ju>@- Suvdivii. Ouzelius. Q Centauros equos fuis hominibus im- ?ltxot~\ "Bimttnbres dixie Oviditu ; Sc in Cenraurea pugna Monychus ipfe cen. caurus fie alloqui cur fuos : - - Et quid fortijflfna rerttm In nobis duplex natura ammalia jnn- xit. Hxc Fuit fabula. Re ipfa homines fu- ereinequis. Palxphatus: a'Jivytp tcpJt- tgi ra.6pa rote Ktvittugyic., a'u' l?r m 7rx }y dvJ'Qps Mix \gi. Sic unufcjiuf- que homo fuum equum habuit, Sc e- quus quifquc fuum hominem fibi im- plexum. Rigaltiw. Frulrra prorfus elt vir eruditus Joan. Worvenus, qui reponendum coiijecit f^wojfemihomini- bus implexos ; nam recineri debet vul- aata le£tio. Arnobins lib. I. juxta fin- Ipfitts mortis extractor hominem fuum permiferit interfia. Hieronymus ad Eu- ilociimm, Tom. J v. Epiit. xvin. ed. Bened. Ante hominem fuum jam m came pramortrafola Ukidumm incendia bulliebant. Davies. 10 De Jjomimbus aves, & feras homi- nes] Pditio Wovoeriana reprxfenta:, de homimhts avcs*& de fens homines, paulid quidem melius ; aliquid tamen deefle cenfeo ; hoc enim modo hominurq m feras meramorphofin non meruorat Ivfi- nutitts. Furfan igicur fcribend; m de hominilus aves & feras ; DE F T. R ; s homines; <£r de hominibus arbores atque flora? Cltmcns Recogn. Sib. y. car. +£* Ex hominibus aittnt ffelia. fieri M a, c)8 M. Minucii Felicis da, fierent; quia fieri non poflunt, ideo ncc facia funt. 1 Similiter, ac vero erga deos quoque, majores no- ftri improvidi, creduli, nidi fimplicitate crediderunt : dum reges fuos colunt religiofe, 2 dum defunclos eos dcfiderant in imaginibus videre, dum geftiunt 3 eorum memorias in ftatuis dctinere, facra fada funt quae fue- rant adfumpta folatia. Deniquc & antcquam com- merciis orbis pateret, & antequam gentes ritus fuos (ores, & AN I MALI A, &florcs, &aves, fontefqtte ac finvios ; &, ni vcrbofitas ■videretnr, omnes pxne flellas, qnas ex kom'inilus effcttas adferunt, enumerare, itl arbores vel pontes ac.pluvios po/Jem &c. Similia legi poiTunt apud Hiero hjmnm in Daniehs cap. iv. Davics. II Qttx fieffent facia, fierenf, quia fieri non pojpitnt, ideo ncc facia funt] H xc eft vera leitio, quam MS. Reg. debe- rntrs. Legebatur antea, quiz fi epPcr.t fa- cta, ftercnt qv.» fieri non pojjitut, non idonea fententia. Heraldtss. Hoc axio- ma:e monftruofis Pomatum fabulas &' Ethnici jugularunt. PaUphatus de In- cred. PraeF. A; (uctpsu) vluj £k eiyi, tu, nrjjJTtt hi lyiviro' et yslt> to'tt, :y £h- /.ote tytviTO, )cLU$ts 'i<,--u. Ita Mm.n certum & perperuum non efl hoc enunciarum, quin cautione lit opus, ne in rem fuam id defleflant profani, proac ofiendu vir illuftns Joan. Clericut in libro Gallico de In- credulitate Part. i. cap. mi. pag. 57. Davies* i Similiter, ac vero erga Deos quo- que, majores nofin, tmprdvidi) Sic in- terpungenda eft hac veteris exemplaris fcriptura. Riga It ins. Alii facundam voculam praeterraittunt ; fed nihil opus, nam fana prorfus eft MS. le£lio. Me- moranda tamen viderur Jac. Gronvvii conje&ura, quam He effert vir Clariffi- Of? us ; ct (^uin tu fac Ut babji*, quod '* anrc multos annos jam habui, fimili i' vcratro. Id vides plane refidere in le- * l £tione veteri Codicis MSti, nr.ncRe •* gii. Nocum eft genus purgandi apud " antiquos cerebri per veratrum, quod 11 tamen homnibus cenfetur venenum, c< unde transfer! ejus fignificationem « Per/ins, ut do&iflime exponit Ca- '•fambonms ; nunc quoque fie Mir.nctns "yuifi p/eiinde purpura uut i&fe&aa (c veneno habuerint mentem in Regi- " bus Latini ac Romani aliique vete- " res ascati lfti propinquiores, acremo- '.* tiorcs habuerunt in audiendis fabulis " moaftroum". Ha&enus ille, quae paucis examinabimus. Helieborus qui- dem hominibus quondam venenattem gramen habeb.uur, ut verbis utar Sul- picn Severi vit. B. Martini cap. vi. Adi &: Lttcreunm lib. iv. pag. 492. ar Arm- bium Jib. 1. pag. S. Sed quid turn po- ftea ? Quod herba qusedam putetur lethire- ra,num propterea nomen herbaepro pra- va mentis affe£t;one poni (ir.et Lati- nitas? Tantam licentiamvel Dirbyram- bici Poerae Gbi non adrogarent. Per- fins fan^ Sar. 1, jc. fie loquitur: • -Non hie efl llias Attt Ebria veratro. Ubire£t;fTime doce: vir magnu f If. Ca- faubonus, Iiiadem veratto ehriam, five plenam, Pcrfio didlam, ad quam fcri- bendam multa pocione Hellebori A trio fueric opus j anvils enim & ineptus crat Poliia ; cum alia autem excitando ingenio tardo valent, turn eriam inter- dum pharmaca, inque his veratrum, quod clarum vel exemplo Carneadis A- cadeinici, qui folitus helleboro purgari, qudttescum Chryi3ppo,vel,ut alii volunt, Zenone res illi erat futura. V.de fis 9 morefque mifcerent, unaquasque natio conditorem fuum, aut ducem inclytum, aut reginam pudicam fcxu fuo fbrtiorem, aut alicujus muncris vel artis repcrtorem ve- nerabatur, ut civcm bona; memorise. Sic & defunclis premium, & futuris dabatur exemplum. XXI. 4 Lege Stoicorum fcripta, * vel fcripta fapi- entium : eadcm mecum recognofces, 6 ob merita virtu- tis, aut muncris deos habitos. 7 Euhemerus exfequi- Tertulliantts lib. de Anima 3 ubi de A- chille Patrocli corpus diutius feivante, laudat pietacis Homericae induftriam tantopere fatagencis circa ejufdem Pa- trocli fepulturam, ne quis derun£lum diu decinens, ipfe amplius cum illo maceretur enormitate folatii dolorenu- triti. Rigaltius.* 3 Eortim memorias inftantitts retinere] MS. in ftatms. Quomodo & Carrio correxir. Eandem vero originem fu- perfticionis, & idolohtrix tradunt^r/;e- nagoras Apol. Athanafus adv. Genres; Prttdaitius lib. II. adv. Symm. La. ciantius lib. i. cap. if, &c Fulgenttus I. Mytholog. ex Diophante Hiftorico iifdem pene verbis. Ubi fcribendum : Nam & Nicanor Muficns in xpv/u&70~ vroiw libra Mnfica artis, quern fcripjit, ait: Dominum (Laclantins in in. Theb. Statii Deum) dolons prima compunclio finxit humani generis, Exin invetera- tus error humanis pedeteniim confertus difcipinisbarathro quo dam infant cre- dulitatis prolabitur. Haec mirecorrupta lunt apud Fu'gentium. Woroems. Ita in edition e Rom. ex MS. Reg. Edide- rat Gelenius inflantius duinere. He- raidus. 4 Lege Stoicorum fcripta] Non borne fidei fuiflTe videnrur qui de ve;ci ex- emplari varias IcSiones Joan. Wowerio defcripfere. Is fidem iliorum fecutus aflem in MS. & Rom. editione legi, Bifioricorum. Utrumque prce oculisha- bermis, & urrobique difertifTime iegi- rur Stoiccmpt. Ec inter philofophos quidem Euemerus a Pint an ho cenfetur, & a cicerone inter philofophos citatur, ut hice:iam a Minucio noflro, qui Eu- emero fubne&it Prodicum & Perfkum philofophantem. Fortean decepii al;qui fuerinr, eo quod lib. vi. de civ. Dei Au- guf.intts ait, Euemernm, nan fabulofa garrulitate, fed Infiorica diligent'xa tra- didiffe Jovem & ceteros hujt'.s generis , reges fuijfe, nan Deos. Sed & ipfe>4«- gufiimis lib. de conf. Evang. de eodem Euemero verba facit tanquam de poeu cap. 23. Riga It ins. 5 Vel fcripta fapientium~\ Hafce voces delendas cenfuit Chr. Cellarius ,• alii re- ponunt, Lege Hiftoricorum fcripta -vel fcripta fapientittm \ fed mutatione nihil opus,- nam apud optimos au&ores fpe- ciei genus apponuur. Ovidins Metam. v, 276. Dauhz Threicio Phocjeaque militt r t'.ra -j cum Daulis oppidum fit Phocidos. A- rifUphanes Pluto vf.zjf, - - At KVii/ncu J'i me- tu fuse potcftatis proditum fibi dc diis hominibus 7 a facerdotc fecretum. 8 Ulic Vulcanum facit omnium principem, & poftea Jovis gentem; 9 & de fpicis Ifi- dis ad hirundinem IC fiftrum, & " adfparfis membris afperfis. De toto hoc loco quzrendum amplius. Nunc autem ad alia propera- mas. Heraldus. In exempl. il!i. Ri- galcius. 'Ap^aixac. Ita Plautus Amphit. Pro!, vf. i 3 3. ^h<£ ilH ^4 legionem fa- cta funt. Vide & Aft. II. Sc. u.in, 148. Captiv. A&. II. Sc. 11, 84. ac alibi faepius. At hoc nullius eft mo menti. Gbfervandum potius id, quod omnes interprets latuir, aliis auftori- bns hanc faimm non ignotam fuiffe. Enfebius Praep. Evang. lib. 11. cap. 1. EvtOl Jt T npicov JX5J JprovH$AI2- TON (6-jltiK\u ftrum, quod eft Ifidis & Ifiacorum ge- fiamen : (picas vero fticcuflas & colli- fas five agitatas crifpante brachio fo- num edere, qualis editur concuffione fiftri ; ejufmodi autem fonum alludere ad garritum hirundinis, etijus formam fiimpfifle dic:rtir Ifis. ac deniquc, de fparfis frumenti granis, qua: funt velut membra tumuli five acervi, tumulum Serapidisfive OGridis inanem fieri. Haec ./Egypriorum facrorum ratio , quam Phyficam vocant, a Julio Firmico Ma- terno fie explicatur libro de Eir. prof, relig. Frugum femina OJirim dictmt effe, I/in terram. Typhonem calorem. Et quia maturate ffuges calore ad vitam hominttm colliguntur. & rurftts appro- pinquante hyeme feminantur, hanc vo- lant ejje mortem Ofiridis, cum fmges red dnnt : inventionem vero, cum fruges ge- nuali terra fumento concept* nova rur- fus caper int procreatione gener an, Rigal tins. Repetendumeft prarcedens verbum fattt, 8c aptandum fingulis, hoc modo : lltic, id eft, eo volumine five epiftola ad matrem Alexander doftus ab ^Egyptio illo Leone facerdote, facit Vulcanum om- nium principem: facit poftea Jovis gen- tem: facit de fpicis Ifidis fiftrum ad hi- rundinem, hoc eft, ad Ifidem hirundinino garritu querulam '.facit denique fparfis membris Ofiridis tumulum inanem. Rii gait. Mihi fane duriilima videntur qua; commentus eft Nic. Rigaltins. Alio mo- do rem aggreditur CI. Salmafiris,zkque iegendum & adfpice fis Ifidis ad hirun- dinem fifi 'rum. " Forte in Greco fcri- " prore Jegerat Minucins, inter Ifidis '• initia & infignia numerari XzA/c/b-. '"' view, eil-(yv>id eft,Chelidoniam afpi- M dem, & filirum, quod ipfe vertit ad " hirundinem fifirum ; quafi fiftri m f> " milem hirundini fonum crepitaculo ** f'aceret: 11c Ktpm'&e & radii textorii " in Grarco Epigrammate XiXifomr tt\of>woi dicuntur. At Chelidonia {t afpis eft Nili maxime pcculiaris, quae " cum fiflro & Ofiride inter rriyfteria " & initia Ifiaca femper pin^itur. Hasc vir fummus Exercit. Plinian. pag. 343. ed. Parif. quae tamen hand arrident. Ac P. D.Huetius, retenca leftione vulgari, ad hirundinem ffirrtm, idem valere fta- tuit ac fiftrum hirundininum feu hi- rundinis forma. Vide Demonft. Evang. Propof. iv. pag. 121. Alii legendnm putarunt difpicts Ifidis- hoc eft, c?u- f6\i7TTis, Vir do&iffimus Joan. Cleri- cus Bibl. .Select. Tom. xvm. pag. 344. reponit, fed meticulose quidem defpicit Ifidis hirundinem ac frfimm. Me verum reperifie nullus adfirmo ; foi/afi rarren non abfone conjeceris, JVi-H gciium-. RIDET STICAS Ifidis, AC hirtt> di/,tm t fifirum. Sacra, quod ex Apologetic: liquet, reprae'entario fuere rerurh ab iis ge;larum. Qui colebantur. Ideo mem:-- ratu.r fiftrum, qu6d Ifis in.entrix ejus ina- ioa M. Minucii Felicis 1 inancm 2 tui Serapidis five Ofiridis tumulum. Con- fidera deniquc facra ipfi, & ipfa myfteria, invenies exitus trifles, fata, & funera, & luclus, atque plan- ts miferorum dcorum. 3 Ifis perditum filium 4 cum Cynocephalo ilio & calvis facerdotibus luget, plan- git, inquirit : & Ifiaci miferi * caedunt pedora, & do- lorern infcliciflimae matris imitantur : 6 mox, invento organi fuit hab'ta-. teflarur autem ?/«- tanhns de iTd. & Ofir. pag. 3T7- C. *'lnv ytnyJvlut ( hirundinem ) '/cXiSiva. ta yJcvt mcjLTriTtuR, Xj Sf>»vtiv. Ifis denique non alia quam Ceres cenfeba- tur, unde fpicamm mentio prorfus eft neceffaria. Videamur Apollodorus Bibl. lib. ii. cap. i. §. 3. Eufebias Prsep. Evang. lib. II. cap. I. pag. 4f. Au- gufiinui C. D. 1. v 1 1 1 . c. 27. & Tzetzes ad Lycophronis Alexandr. vf. 212. Dav. ic Siftrum)Siflrum Apulejus lib. xt. Metamorph. pag. 413. defcribit tream crepitaculum, cujus per anguftam lami- nam in modum balthei recurvatam, tra- jefi* media paste a virgul* , crifpante brachio tergeminos jaflus, reddebant ar- gutum fonorem. Et pag. 418. carets, argenteis, & aureis fifiiis.. argntutn tin- TAttim conflrepentes. Ifis id genus in- ftrumenti repperifie probatur. Papias in Sijlrttm. Elmenhorftius 1 1 Afperfis~] Lego, & difperfs membris Apponam Lycophronis Scholiaftae verba, a quibus non parum lucis huic loco. *Ojipic,o K) Aiovujzs- fiifiKtos isGrdp- x) T aVVCtjLLCTWV fMk* e/5» yjt-Ttl tA^U Xj •ffcWSw 7T0K\:i^. V I vuiv it) Ugpi aM&ut\ir:v. Miorum au&ornpi loca, quae abunde, ad r cribere fuperfedeo. Myfti- cam ejus rei rationem reddit Macrobius ad fomn. Scip. lib. 1. c^p. 11. Ipfum «ntem Liberum patrcm Orphaici rxy vht- kov fufpicantur intclligi, qui ab Mo in- divxdno natus in Jingmlos it)fe dividitnr, ideo in illorum faexii trariitpr Titanio furore in membra d fiisfepultis rurfttt fjfe. Inde vannui in myfteriis IJbcr Servius Qeorg, 1. L.'.en patris facra 'fcerptus, & frtc- nntu if integer emer- ad pnrgaiionem anim& fertinebanty & Jtc bomifies ejus myfteriti pttrgabatilnr. Hinc efi quod duxtur Ofiridis membra a. Typhone dilaniata IJis cnbro fuper- pofttijfe. Nam idem cji Liber pater, in cujus myfteriis vaniuu efi, quia, ut dixi- mus, animas purgat. Meurfius. I Inanem !iii Serapidis'] Mulcis b.3EC refert Plutarchus de Ifid. & Ofir. pag. 3j8. Typhonem r.ofiu incidiiTe in ar- cam, in qua conditum cadaver Ofiridis, quod diflectum difperfit, Ifidem frufta conquifivifiTe, multaque oftendi Ofiridis fepulchra.&quaeapud ilium fequuntur, ex quibus facile intelligirur, cur inanem Serapidis tumulum dicac. Wvcoeriw. 2 Tui Serapidis five Ofridis] Hie rur- fus per derifum objicic 0£tavius Caeci- lio quod fimulacro Serapidis obviam fibi notaco manum ori admovifier, of- culum labiis impreiTiffer, quod eft, a- doraftec, fupra.cap. 2. Rigaltius. Ofiris & Serapis idem Numen cenfebatur. Ladantius Div. Inftit. lib. t. cap. 21. Hie eft Ofiris, qnem Serapim vet Se- rapidcrn vnTgus apellat. Scriptoribus tamen inter fe non convenit ; nam % "Onc^LVtiris y$jj Ixgxmv , txs A btltu- T»f J$ Ais, \ri?iss Si.Uu.vx vo/uu^etv, ex Diodoro refer: Etifebius, Praep.Evar.g. ^b» II. cap. 1. pag. 4 ( j. Davies. 3 If s perditum fillum"\ LaCtantius 'ib. 1. cap. 2i. Jfdis v»(>$v. Prndentiut lib. Contra Symmachum priore : Ifidn amiffum femper ptangentisOfirim Mtmica, ridendaque fuis folemniacal- 11 is. Herald as. 5 Cxdtint pcflora] Lampridius Com- modo : IJiacos pineis ufque ad perniciem feeJiis ttindrre cogebat. Athenagorai Apol. hh^-fJrjt wTrlivTztj oV ivic it- £?K t* pj^rj Kg-jo. Tttf TTttvtryjpetc cic tTli THiKi'jJHKOfi, }y Su'vjjy us SlUS. Uorverms. 6 Mox iuventa parvulo gandet IJis ] Jnveu.itls Satyr, vni. vf. 29. ExtLvnare libct populus quod clarrut, OJin luvcnUk. Scholiafte? verus : Popn/us cALgytiti in vet/to Ojiri dixit : EC pivjifAfj , ouyyxi- ^uS^j. Vid. Firmicns Materrms de Er- rorc proran. religion, pag. 6. Sc 8. ac Angvfiinns de Oivitace Dei lib. vi. cap, 10. Elmenhurfiim. 7 Cymcephalus] Qui & Anubit. Mer- Curia?, ut P!uU: y ibns de lad:. Is culj tus iEgyptiis canina facie. Apuleius-. Attollens canit cervices, ardttas Annbhy Uva caducetim gerens. Wowerius. 8 ll&c tamen cAZgyptia quondam, nunc & facra Romana funt] Putae ^ac. Ou- zelius nihil obftare, quo minu": dicatur Minttcium eo refpicere, quod, ft cut u£~ gyptii IJidem, ita Romani iifdem fen fo- lennibm & ceremoniis Cybelen coluerint; qua in re falfns eft vireruditus. Pifone qaidem & Gabinio confulibus, Hidis facra Roma funt expulfa i fed ea tamen populus fuperfticiofus pofiea recepit. Tertttllianus Apolog. cap. 6. Serapidem & Ifidem & Harpocratem cam fuo Cy- nocephalo, capitolio prohibitos, id eft, cu- ria Dcomm pulfos, Pifg & Gabinius Coff. non utique Chriftiani, everfis etiam aris eornm abdicaverunt. Hisvos refti- ttttis, fttmmam Majefiatem contuliftis. Similia leguntur lib. 1, ad Nationes c. io. Arnobius lib. 1 1. pag. 9f. Vos o/£- gyptiaca Ntimina, quibns Set apis atquc Ifis ,eft nomen, non poft Pifonem & Ga- binium Coff. in nnmerum veflroruvi re- titlijiis Deorum. Hue refpexifle Minn- cium luce meridiana clarius vidstar. Davics. o Ceres facibus accents'] Nota fabu- la ex Servtt in Virgihi 1. Georgiccr. quam etiam multis narrat Tzetz.es, alii- que interpretes Hcfiod.Claudian. deraptu Proferp.lib.t.vf, 1 1. -faces extollitEleitfi}, Angus s Triptolemi ftridttnty & fqnamsa cttrvis Colla levant attrita jugis. Hinc Apttleius lib. xi. in defcript. Cereris : , Dextra Uvaque ftilcis infurgentium vtpc- rarum cohibita. Wowerius. 10 Et ferpente circHmdaia~\Uxc]eQ.io MS. Reg. Atque id ipfum eft quod ic Apulejus; Dextra Uvaque fu'u it infnr- £entium viperar-.fm cohibita. Herald js. Joan. Mcurfit'.s reponit, facibus accen- p.t derebentej circulata errore -, Ki el eorcup- io+ M. Minucii Felicis corruptam ' Liberam anxia & follicita veftigat. Haec iunt Eleufinia. Et quae fovis facra funt? x Nutrix capclla eft, & avido patri (ubtrahitur infans ne vore- tur, & Corybantum cymbalis, 3 ne pater audiat, va- stus + ioitus cliditur. 5 Cybelae Dindyma pudet dicerc, quae 6 adultcrum fuum infeliciter placitum, quo- non adfentior. Omnino leg. & fer- pente circumlata; uti fane conje- cerac anipliftimus vir Gisb.Cnperus,nec alicer eJiderac Sig. Gelentus. Rem ver- bis Ovidianis declarabo, quae legunrur Fafl. lib. iv. 491. Alta jacct taf.i fuper ora Typhoeos cAZtne, Ciijrts anhelatis ignibtti ardct hu- mus. L'lic accendit geminas pro lampade pinus i Hinc Cereru faens nunc quoque fa da datur. Eft fpecus cxejiftruftura pnmicis afper, Non hommi regio, non adeunda fera. Quo fimnl ac venit fr&natos curribus angttes Jungit, & tquarcas Jicca pererrat aquas. Hinc obvia etiamnunc in caelacis auc fculptis vecerum monumencis Ceres, bi- g;s ferpencum vefta, & accenfas ucra- que manu t'acies geflans, dum rapram quaent a Dice filiam ; quod obfervavit IliuftrifT. Ex. Spanhcmius ad Callimachi Hymn, in Cerer. vf. 9. Serpens igitur hie pro ferpentibus ufurpacur. Ovi- dius de Furiis Metam. x, 349. Nee metues aero crinitas angue fo rores. Idem Amor, lib- ill. F.leg. 11, 66. guadrijuges aequo carcere mifit equos. Sic miles pro militibns apud Hiftoricos parfim dicitur. Davies. 1 1 Error t fnbreptam & corruptam an ■ acia vffii^at] Arnobius lib. v. In ifiius ftmfmtjitiomt errore E/etifiuos etiam per- vehitur fines. Heraidus. 1 Liberam] Sic vocabatur Proferpi- na. Cicero jn Verrcm lib. iv. pag. 1281. ed. Lamb. Raptam ejfc Liberam, quam tamfcm Proferpipam vacant, ex En- neufium nemort. Ac de Kar. Deor. lib. 11. cap. 24. &und ex nobis natos. liberos aprelUmus. u'tirco Cerere nan tivmiwtti fun: L:bcr cj- Libera, quod in Libera fcrvant, in Ltbero non item. Vide tk Aruobmm lib v. pag. 171, 182. Davics. 2 Kutrix capella] Amahhea. Vid. 0- viditts lib.v.Faltor.P/o^or«y, PaUphatus. Fabulam exa&e narrat Higtnus fab. 139. ubi pro Adamanth£a Amalthta fcriben- dum cenfeo; &. deinde : qui Gr*cc Curetes funt appe/lati, ahis Corybantes dicuntttr, his autem Lares appellantur. AfobiA- pollodorum lib. i. Lap;s vero, quern fa- fciis involutum devorafTe Saturnum fin- gi.nr.^cu'-nA©- Graecis, abaddir apud Prifcianum lib. vit. Wbwerius. 3 Ne pater audiat vagitus initits eli- ditur] Hxc ell Regii ccdicis fcriptura ; quae fane re&a eft, nifi quis malic, va- gitus intus eliditur. Rigalcius. 4 Tinnitus eliditur J MS. illiditur. Lucretius lib. 11. pag. 222. Puljarent tribus £ra. Er Prudentius II. adv. Symm. de iifdem : tinnitus ainos. Malim camen Iegi : ne pater audiat vagitus , tinnitus editur. Wowerius. 5 CybeU Dindyma"] T* &ivJl/jjt. Ncc fuic h:c roucandum quicquam. Virgi- lius : ite per alia Dindyma. Servius : Montes matris Deum. Cacullus dixie deam Didymi, five Dindymi. Rigalcius. Ediciones veceres exhibent de Cybele Dindymena , Joan, ver6 Mcurjius repo- nu Cybelen Dtndymenam, ceftaens in MS. Iegi Cybele Dindymena Mihi vix dubium videcur, quin refcribi debeac CybeU Dindymena ; nam moncis ipfius nomen pro faens ibi pera£tt; ponere, novum prorfus eftfi: :nai'.dirum.D./x/cj. 6 Adulterum fuum] Actin. Pruden- tius in ^ymmach. 11, ft. Cur "Berecynthiacus perdu truncata facer dos Inguina, cum pulchmm pocjis ia~ ftraven: Attin? Theoplnlus ad Autoi. lib. III. pag. 217. ed. Oxon. Ti yip uot yx-ptxtyir - ■ - "Xjtiv tv sLnroxxiTrl'.tAivx ; Lege f iim- KorlbfiAf/tt. Vide & Arncbium lib. 1. pag. 24. Danes. niam O C t A V I U S. I0f niam & ipfa deformis & vetula, ut multorum deorum mater> ad ftuprum illicere non poterat, 7 exfecuir, ut Deum fcilicet faceret eunuchum. Propter hanc fabulam 8 Galli earn, & femiviri, fui corporis fupplicio colunt. Haec jam non funt facra, tormenta flint. Quid formoe ipfe & habitus ? ? nonne arguunt ludibria 8c dedecora Deo- 7 Exfecuit"] Videtur Mintains velle Atcidem juflu zelotypae Cybeies evira- rum fuifte, cui & confentic Augiiftimts lib. vi. de Civ. Dei cap. 7. Juxcaf.*- tullum vero, Devolvit ipfe actito Jibi pondera Jilice. Similiter Arnobitts lib. v. Furiarum & ipfe ( Actis) jam plemts, perbacchatus , "jattatus, projicit fc tandem, &fubpini arbor e genitalia Jibi defecat. Ouzelius. 8 Galli earn & femiviri, corporis fui fupplicio colunt] Lucianus de Dea Syria fol. 419. TaiKKot i TtkivTi Tdoeytx' idywrad re Tit? 7ni^,Ac, >y tvitj tea- toiti Tt^Z <*\\n\it? Tu-rlovrui' 7ix>XXot Ji a-pisi mtH^%mr%s> i7m.'j\m(n' 7mK- \ot Jt TiifXTrnjn 7Wfntyl)tV, CttTO? T V»S TOcA yiftiTBtf* %'Ji toipygvTOj «? t f«ovi hxooDt raiJ^ •mti- H7t> CV TSWTMS7J T«37 itfXSPyVl, it) Tx\- Kot jifvormf \7riav yip ci a\\o/ V7«/, £? WO\\lt? oi £? Oticw dmnoySfJOt, yutd ef£, imdJi 'O ViUoinC, OTO) jtich aTTOKAiTOj, pl^OLS to etyjtttt, (Myth* firf ts yjiovv tpyjt- 7a£ /> *j ZipGr* dvoupii-mf t* Ji mxxd tret iyjoi JW bubulis Juno: pcdibias i Kept tinns glands oculis, Minerva I iaftu\ Cicero N. D. lib. I. cap. 3c. aicl Cjelios oculos Minervre, caruleos efie tteptur.i, adco uc colorem glaucum & iarMlcuriiconiuQsr'rtMinuctH} ; quod eci- am faciunt Mofckns & Lucretius, qui glarxas nndas t Sc #C« y\xu'sjiv dixere. Similiter Fronro apud Gellium N. A. lib. 11. cap. 26. Nccjne non potuit Vir- gilius colorem eqia'p^nificare viridem •vo'ens, c^crnleum magu dicere eoukm. $uam glaucum, fed malnit verba uti no time Grato, quam inujitato Latino. Sed & ipfc Gellias ejufdeiri libri cap. 30. ecs colores mifcuit, qui tanien re vera diverfifuntj alicer oculi Neptuni Mi- 'nervaeque quoad colorem .non dillin- guerentur ; cum glaucns idem fit ac c&- Jtris. uc ex 'AHbuHs Epitheto fit moni- feftum, qus perpetuo yX^v/Sjmc dl- dicitur. Claudianns in ! J rob. & OJybr. cenfT vf. 2.14. Il/i glauca vitent biyfittb Itimhia I'ultJi, Caeruleis infeffa mtit» Caeruleus auteai color is eft, qui nobis blavus vocitatur. Adi fis eruditifiimum virum Joan. Clericttm Art. Crit. I'. u. §. II. cap. 1 , 6. Davie t. 2. %i:afi ut averfstt imed^t] H:ec eft excmplaris lefirio ; fed' earn vitio non carere fatis con (tat. V. C. Jac. Grayio vitts reponit qxaji utrave'rfus- incedat. At ea vox nufquam- reperiuir; & k- tfior erit medicina, fi refenbarnr quafi et avcrfr.s incedat, ut olim S:g. Geleni- ns ediderar. Davies. 3 F.phep.a mammis multis, & r.beri- bus cxfirticla] Ita Rom. Ed. quam le- £tionem defend; t locus D. Hieronymi in Proaem. epiit. Pauli ?.d Ephe r . Dia- nam colentes non banc lenatricem , qua arcv.m tenet, atqui fnccinclaejr, fedillant mulumammiam, quant Gr/tci Tnhv.yit- S?v vocant, ut fcilicet etc ipfa qr.cc;ue effigic mentiretur, crttHiwn Cc.m befiia ram, & vivrnrium fjfe nutricen: quam Hieronymus corrupto H:. <"Ti!>]:H ufum aflerat en J\- l*btr lib. in. Sttneft, ftp. 3. &' multis fcriptorumlocis oflendat nullam Dianam mukimainmiam, & Ephefiam virginern cultanii denique in Minucio legendum cenfet : Diana interim alte fticcincla venatnx Ephcjia, & mammis multis Ceres extrucla. Sed cum Cere- iem mammofam Lmretius & -dtnebius rradant, Z< Macrobtus continuatis ube- ribus Ifidh dtx corpus denfari, Cereris vero, & Ifidis' & Dianas numinadifcre- ris nominibus porellatis parilitarem com- municare notifllmum Ct, non video cur D. tiiermy.ni locus oinnino rejici t\c- beat. Nam quod Caper Grammatxus argutatur mammas proprie bominum, ibera pecudis, fcimus ufu non obferva- ri. Quanquam iUuftrifl". Scal'ger, mi- laculum feculi, & amor bonorum> ad me fcripferit legendum f)bi videri, & ttibcribtis ; atque hoc plane numifmaia ofteridere, in quibus non folum mam- ma:, fed & tubera expreffafunt. Adde Apnleium lib. xi. Milef. Pheebi foro- rr.n, partn fcetartim ''ita enim legendum, non s feraram) mtdcits lenientibv.s recrer- ato poPttlos eii-.care^ pr&clanfqne delu- bns Ephef. z>e>iera>i. Ex qui bus omni- no Dianam Epttefiam 'zmkC/jjt^zv colli- ((imus, r.i mmas iciiicec popuiis eJu- ;andis & r.utnendis. Quaracione eaf- dem'Cereri adfingunt. Ec fane Diana virgo, invocata tamen parrurient;btis, df Horatio Ca:m. Ssec. Ilithyi* & geni- talis, quod cueatur parturientes, cV in educandis tatibus juver ; undc & a-y.vi- *s cognominata, a membrana. cui tatus mvolv icar, quod Euxpedoc ies uuvicv vo- cat ; ut fenbit Rnfus Ephrftv.s de par- c:bi.s hominis capire 57. Dt-n:que nefcio , . quam prono errato Certs in verubttt mutari potuit, i;aen:inhic locus vjulgo conceptus eft : Diana alte fuccinfla zenalrix, & Efh'fia mammis multis, & verulus extrucra. Tecum locum irarefticuendum cenfeo : Diana alte fticciniJa venatrtx, tfitmhu 'xtruQ* (five, inprtffta) cr Etbeja 1 multis, & 1 .via ■ ; . 'ttsmanibxi hcrrifiea. Diaiu vt ■• X vanibulu. \'id. OCTAVIUS. 10/ Mercurius alatis, Pan ungulatis, Saturnus compcditis : Janus vero frontcs duas geftat, 2 quafi lit averfus in-- cedat : Diana interim eft alte fuccinfta venatrix: & 3 Ephefia mammis multis, & veribus exftru&a : & 4 Trivia Servins ad ilia Virgiliivi* J£n. Et te- reti pugnant rrmcronc, zeruque Sabello. Wowerus. Ita in MS. Reg. Unde pro- fe&o efficiendum vel uberibus, quod e- ruditiflimi viri pndem aniroadverte- rune, vel tuberibns , quod divini in- genii vir Jofepkus Scaligcr exiftima- bar. Sed prior conjectura videtur ama- bilior. Sic igituY Diana TreM^r©" fignitkatur, qua dc re eruditi homines. Heraldus. In MS. Iegitur, Virions. Du- abus litteris anciquario more in unam contra£Hs. In archerypo fcriptum for tafle fuic, uvenbus, quod elt, ttberibns, ut J uva pro Juba cap. 23. Ceres mam- rnofa Lucretio, Diana mnhimammia, sroKCf&s-Qr, Hieronymo in proccm. Ep. Fauli ad Ephef. Ceres, Diana, He- cate, Tunc unius ejudemque fabulofi nu- numinis appellationes varia*. Quodau- tem Iegitur in MS. veribus exflrntl a, etfi Virgilio verua dicantur jacula & mu- crones teretes, nihilominus impropria locutio fucrir, fi quis Dianam dicat ex- itructam veribus 8c jaculis. Ac con- venientiflime dicetur exltrucla ttleri- bus : talis enim cernitur in nummis anriquis, ubi funt exftructa fej difpo- iita ubera & mamma? tanquamca:menta & lapides in modumcolumna;,Diana five Cerere mammis & pe&ore tenus fuper- impofita. Rigal:ius, Vir eruditiffimus Lucas llolflenius, in Epiftola Minucio noitro iubjun&a, fannn fie finceram efle Codicis Regii Scripruram conten- die, ac veribus denotari cenfet virgulas ferreas, qualibus fuffulta fuic porremofa ilia numinis -^px^^s-sftacua. De vo- cis illius poteftate verba non faciam , me tamen iis adfentiri profireor, qui re- fer, psere, mammis mtiltis c£~ Uberi- bus exftrttfta. Sic infra cap. xxxvl. Libranus nobis verius obtrufit, cum Felix ulerius fcripferar. Nummi certe Dianam duabus tantum virgis feneis fuftentatam reprcefentant: adeo xximttl- tis verubus hand fueric inftrucia. Sed & a'iqvando Dea mulcimammia nullis omnino verubus niticur, nt in Lanr. 2>gen Thefauro Erandeburgico videre lice:. Prxterea vox exfimfta veru- bus nullo modo convenit, mammis au« tern vel ubenbus apprime congviuc s mammis enim exftrttfta dicitur Ephe- fia, quod uberibus aliis fuper alia ,coa- cervacis fie referta. Vide Lucretium, lib. vi. pagg. 758, 764, 7 6 *> & 842. Le£tio , quam cueor, faifi non convin- citur ex eo quod inter mammas & ubera nullum fere fit difciiraen j ejufdem enim fignificatus verba fbepe conjungunt au- £tores. Ita nofter cap. xix. Altior<£- fublimior aqtta & fpiritus ratio. si- miliaque fexcenties oblervavi. Non i- gituf erat, cur Joan. Trifianns, tauto- logize vitandae gratia, uberibus adje&i- vam vim tribuerec, £c mammas multas uberefqtte Diana: Ephefiae,de turgidisfic \ii\a diftentis cenferet explicandas j huic enim interpretation refragacur u- fus, loquendi norma. Davies. 4 Trivia trinis capitibus, & multis manibtts horrifica] Servins ad ilia Virgilii /Eneid. iv. Ttrgeminamque Hecaten, tria virginis ora Dian*. Inde tojL/jjoo- p©-, TejcasoyjiipzXos , r^r^'ew^rc?. Vide Mytholcgos. Hecaten, Proferpinam, Di- anam, idem numen Macrobius, Scrvitt* fir alii docent. Apuleins lib. xi. Sive tit Ceres, fen Phabi foror, fen noclnrnis ulnlatibus hnrenda Proferpina triformi facie larvales impetus comprimens. Paulo poii-.Cujus numen unicti multiformi fpecie, ritu vario, nomine mukijngo, orbis vene- ratnr,AtticiMiriervam,Elen/iniiCererem, alii Hecaten. Hecaten magiam curafle, 8c magis mvocatam miris quibufdam facris, aucior Eufehus lib. ill, prep. Evang. ubi ex Totphyrio Hecares ora- cula recitat, quibus lila facrificia pra:- fcribit : eadem oracula apud Nicephorttm in Synefum (xfeX cvorrvtav, qui 'E/jcti- kUu ; l^iv "Asreuuc. Porphyrins apud Theodoretttm Serm, III. TiSTWV QVy.£o\w rp/.}(ccpi)yo; yjj'jev' T8T597V 2 O/ TX4S T0/.71 ^l^iotC 77VYV,~ QfS dhi/juovy is yj:-&?rtt.-JHo Tiki™* \- ^ 2. trinis io3 M. Minucii Felicis trinis capitibus, & r multis manibus horrifica. 2 Quid •lpfe Jupiter vefter ? 3 modo imberbis ftatuitur, 4 modo barbatus locatur: & f cumHammon dicitur, habet Cor- el: 6 cum Capitolinus, tunc gerit fulmina; & Rigaltius. f Cum Hammon dicitur, habet cornna] Athanafius; Yln^pi AiGwn *e/o>u'px\©* "Afxfjuov. Porphyrins /cfei v, Hj tw? iym t tf'v/gp- ^TdTiav, cu/j&ai rtcnrv/j.tvov* Woroerns. Vid. Laclantius Div. Inlt. Ij 21. & /y; Cafaubomts ad Snetonii Calig. C. 22. 8 c«w» Feretrius non anditnr] Haee perici antiquitatum facile explicabunt ; mihi quidem obfcura & fufpeela ; niti forrafTe legendum : cum Feretrius non aditur. Scribit enim Fefius intra an- nos paulo minus dxxx. tantum trina opima fpolia Jovi Feretrio fufpenfa. Vide Feltum Opima fpolia, & Proper- tium lib. lv. Eleg. n. Nihil tamen adfirmo. Wbwerius. Non abs re fuf- peiEtum habuit hunc locum Jo. Wo- toerius. Propofuit conjecturam una li- tera detrafta, cum Feretrius non adttur; quas fane conje£rura valde mihi videtur probabilis: verum alio fenfu, quam quo Wowerius intellexit. Jovem di&um fuiffe Feretrium a ferendo difcimus ex ea formula qua Romulus opima fpolia dicavit, apud Liiinm lib. 1. Spolia du- cts hofiium cafi fufpenfa fabricato ad id apte ferculo gercns in Capitohum afcendit; Jimul cum dono iefignavit templo Jovis fines, cegnomenque addtdtt Deo, Jupiter Feretri, inquit, h*c tibi vidor Romulus rex regia arma fere. Spolia igitur opi- ma ferenda eranr ferculo five ieretro Feretrio Jovi : eteriim ipfe Romulus ita voverar, exftru&umque fuerat templum Jovi Feretrio, ftdtm, ut ait Lnius, 7 cum nua 'Eyc/emt, oic ovviyjiovL ^Tct to TQji^ii- ycv. Ex his liquet, cur Trivia multis manibus horrifica, quod Dcemones com- pefcat, & in tnbus dementis conti- neac. Illis enim Magia dominatur. Ita, cui trina capita, & multiformis fpe- cies, apte etiam plures manus affignan- 'tur. Wowerns. 1 Multis manibus horrifica"} Talis cernitur in veteri numifmate aereo pe- nes eruditiffimum Jo. 'Bap. Altinum. Convenienter autem manus multas de- dcrunt numini quod elt omnia. Vetus inferiptio cv tm XEneid. Servioqtte ibidem Jap iter A nxurus. Sed haud dubie utrobique^x«rw$refcriben- dum, ut Urfino jam monitum ; ab a. nimirum privarivo & |^£?'f. Scaliger quoque ad Fefium Axnr probat pro amiqaiffimi Volfcorum oppidi nomine^ quod & apud Hardtwm lib. 1 . Sar. f. yeflit : :endum. TJbi Interpres, qui vul- go Aero n audit; Anxur (lege Axnr) av.lcm duimus, quia ibi imberbis Jupi- ter colitnr. Eadem vox & Marnali reddenda lib. v. Epigr. 1. Sanefalutiferis candidtts Axnr aq,ns. Ouieiius. 4 Modo barbatus locatur'] Col locatur ftatua io bafi. Vktdmt lib. n. Epil. c/Efopo wgentem J: atuam pofuere Attici, Servumque lolhcarnnt aterna in bafi. O C T A V I U S. 109 7 cum Latiaris, cruore perfunditur; & 8 cum Fere- trius, non auditur. Et ne iongius multos Joves obeam* tot funt Jovis monftra, quot nomina. 2 Erigoqc fuf- penfa de laquco eft, IO ut virgo inter aftra iguta fit : fpoliis opimis quod Coflus fecit : tertia Quirino, quod fecit Mar- cellus. Ergo Numa Jovem Ferecrii cognomine gaudencetn defpexit. Nam exinde aliis quam Feretrio opima fpo- lia ferri voluit. Propterea Minucins dixeric : Jupiter, cum didtur Feretrius, non aditur ; quia fcilicec opima fpolia Feretrio non ferebantur, fed Marti, fed Quirino. Pompiliam legem de opimis fpoliis (ervatam fuifle teftatur Virgihus hoc verfu, de Marcello : Tertiaque arma patri fttfpendtt capta Quirino. Hoc de tertiis quidem. At de fecundis, erit quaeftio. Ecenim Numa dixerat ferenda Marti. Et tamen Livins Jovi Feretrio fufpenfa fuilfe narrat, ubi de Cornelio Coflb. Ceterum, fcio veteres au&ores tradid fle, Feretrium aferiendo di&um : quo fenfu pofllt etiam accipi, quod legitur in exemplari Minucii, cum Feretrius, non auditur; quad hoc in mentem Minucio venerit: Jupiter vocitatur Feretrius, quiaferit;& tamen nemo ferientem audit, non auditur fe* rire, quiefcit ignavus : qui alias, quan- do Feretrius non dicitur, habeat cor- nua, gerat fulmina, cruore perfunda- tur. Sed priorem interpretationem magis probaverim. JEvo Prvpertii non fuifle certam htijus cognominis Feretni caufam , oftendunt verfus lib. iv. - - Causa Feretrl, Omine quod certo dux ftrit enfa ducem. Seu quia vitla fuis bumeris hac ar- ma fertbant: Hinc Feretrl dicla eft ara fuperba Jovis. Nee certiora funt quas tradidit F eft us : neque e;iam ca qua Plutarchus in Ro- muLo. R:galt:nSs Locus .eft a variis tentatus. J.Fr. Gronovius reponit, cum Feretrius, opimis induiiur; Jac. autem Pe- rizonius legit, cum Feretrius, pompa adi- tur: fed hae doctiffimorum virorum con- je&ura; non placent, quod a MSti lectio- ne Iongius recedant, & adiri pompa, vel opimis indui nullo modo ridiculum vide- atur.TA. Reinefius Var. Le£t. l.v. c.j. e- mendat, cum Feretrius, nomen auditur , vel nomine auditur, & ita locutum-Mi- nittinm cenfet, quod ipfam adpellatio- nem Jovis Feretrii concepto vocabulo Reges & Imperaiores, Regum Ducum- que vi&ores, eft'ari folerent, cum qui Joves alios compellarent ew-cmc Ki^'anv & cognominibu.enon facerent. At, pace viri 7n>\£;^atgwT5.', Jupiter Stator, Ju- piter Liberator, aliique Joves, fuis co- gnominibus infigniu , TmofchooSuTiv banc efle fatis demonrtrant.Clariffimus & amicifllmus Jof. Wajfius ad Salluftii Catit. cap. xu. pag. 4b. refcribit, cum Feretrius, Io auditur. Sed hanc emen- dationem vix recipiendam credo, quia fingulare quiddam de Jove Feretrio me- morari debeat ; omnibus vero trium- phis atidiatnr Io. Vide fis Varronem lib. v. de Ling. Lac. §. 7. Multo qui- dem facilius elf redarguere falfa, quam vera reperire ; forfan tamen haud in- commode correxerim, cum Feretrius, non audit. Romanos tefte ridet Mi- nucins, quod a tanto tempore opima fpolia non tulerant. Davies. 9 Erigone fufpenfa de laqueo eft ] La- queo fibi mederi compulfa. Lad ant ins in Thebaid. xi. Nimh fe Indus dolore laqneavtt. Rigaltius. to Ut virgo inter aftra ignitk Jit "| Veram efle arbitror hanc fcripturam, etfi in exemplari legitur, ignata. jiftr* igmta dixit Minucius, qtje 3eftum five seftatem conf-.ciunt, & funtignex fiv« ardentis naturae. Statins Theb. JV. - -Vim caftis indulgent ajtra, meaqut ctTrurTi^i-atj » quod in- cantos animos facile irretire poffunt fua- "Vitate fermonis. &■ carnnnum dulci mo dulations enrrentinm. Pindams quo- que de Poe'tarum figmentis, Olymp. Qd. 1. 43- ait: Ji S-ZU^TTt tjvWa, iks-lo t d\i)$n hoy>v, J\JktJht\uivoi ^UiJJlai TrouuKois ' iitTVLIZOVTl IJJJCZI. X*£,U v 'OefVari^', « mi^r, ' "OjutMgpv. cri/uvov iTiigi ti' azzi*. J£ x.Xi7rlei 7ru&iyio-a fj.>J5oic. .«• Quam praeclaram aurem fubjungit fen- centiam ? - - - TvqKov «T' i%i^ Ouzeltus. 6 Qui permirum quantum'] QxufJji- cov oiTDV. MS. Reg. plurimum quantum. Heraldus. ReSte MS. Nofter intra c. 40. Ego OSavio meo plurimum quantum, fed & mihi, gratulor. Vide Lud. Car- nonis Emend. l;b. 11. cap. 18. Davtes. 7 Homerum ilium mclytum, lauda- tion] Quern Socrati*s in lone Platoni- codicit cfle ag/gDV i'j -S-«6t*7o? toth- tov. Rigaltius. Andr. Schottus Nodor. Cicer. lib. m. cap. 9. reponit lautum five lavatumyC^uod inter pretatur unburn, vel lana turn coronatum. At Cafp. "Bar- thius Adverf. lib. xxin. cap. 6. vul- gatam leStionem retinet, & landatum vult Hitmxj&t intelligi. Sed plane tal- fus eit vir eruditus i Homerum enun ex animo laudavit divinus ille philo- fophus, ut ortendit Procltts in Com- ment, ad Remp. pag. 39 1 - ed. BaGl. Graec. Poeram verb fu» Reip. civibus utilem non exirtimavic ; quapropter ilium fummis honoribus decorauim re- mifit, ut alii more Platonico non edu- ca;i ex ejus cor.filiis fructum caperent. Vide Maximum Tjnum DifTert. VI 1. Hoc veroclarifl'imc probant ipfius Pla- tanis verba, quae leguntur TloXiTHat lib. 111. pag. 437. ""AvjTept s IEPON KAI 0ATMA2TONKAI HATN* «- miyfyj cf' dv oit wcffp toixtos aw « tm" vivKet yuf M«?v, xre &yuz lyyivi- <%. AnonEMnoiMEN it «v ef? *x- Xlui 7r6\iv-> MTPON yjna. r? K* <& x)Tl\d- twvo KOAAH OMHPOT 2TKO$AN- TH2, ivJb^cv X7TV .t" iSing 7W\micj; t j^Kim}, x) xXixliot cp t* \)y.-ripjL yroKet. Rigaltius. 9 $*&»« in fe-mone injflitnebat] Sic legicur in exemp'ari. In fermone, hoc eft, dialogic Rigaltius. Ftato cum alibi _ turn lib. v. de Rep. pag. 465. T< xv ; £ kj if/MC - - 7ru^C(PeiFy^e, \- vntSySjj AOT12/ dyz^ri; Trohsoce ; 9 ic 7ni}.nas TIKxtwv rsit&etv tt>} JS.OXQ.I, & mXirt'iM Platonis ytFvouSjJn AOTCli dicirur, ut docebic Maximns Tyrins Di(T. vii. ubi Refpublica Sermon e defcripra non intelligstur ; ac 7wKinit. denotacur Ratione rantum concepta. M'xnsttini iguur AOrON Sermonem prorfus incommode vertir, & in eo- dem luto hasn't. Pet. jilcyoninSy elegans & eruditus virj de Exilio lib. 1. pag. 107. At ab hoc errore cavit utagujli- mis, qui fie loquitur, An forte Platoni Graco potius palma danda eft, qui cum Rati one format et, qualis ejfe civi- tas debeat, tanquam adverfanos avitatis Poet as cenfnit tirbe pellendos. Vide lib. 11. de Civ. Dei cap. 14. Davies. ic Hie eomm paria compofuit\Tertid-. liantts Apolog. cap. 14. Converfns ^d litter as ve fir as y quibus tnformamiui ad fruientiam & liber aha off da, quanta invenio tudibria ? Deos inter fe propter Trojanos (3" Achivos, ut gladiator urn, paria, congrejjhs deptfgnajje. Vid. Ser- vius lib. 1 1, in Virgilium i.6\z. & Eu- febms prxparat. Evang. lib. 11. c. io 9 14. Elmenhorfius. 11 Saaciavit Vcnerem, Martem vin- xit, vnlneravit, fugavit] Vide fis Iliad*. E> S3^> 58 r, Sjj-. Elegamer autem Longintts n^el Z'^lx; §. ix. * Outlays yip fjjot Jbyjii, Tappid)j"£; tq£cJ/wji.tz Slav, gztTiic, TifAwgidLs, odx.pi>*., cJ'tcr.Ltsr., ra- ^?? Trdy.pj pt«, -tx: 'yS/j Ittj t 'ihtXKoov dvQefoTrzs, ojcv \rn r* £ujjxu\, Sixe •m'TwiviAAvcu, t&c 3t«? c^s, dvS^o/rae. Hamerus verb Vener em fauciavit, Mar-. tern vinxit, vnlneravit, fugavit, quod ea facere d:cantur Poets, quae facien- tes alios defcribunt. Hora'tius lib. 1. Sat. x, 56. Turgidus Atpinns Jt'GULAT dnm hiemnojia - - Sic apud Virgilinm Eclog. vi, 62. Si- lenus — Pha'ethontiadas mufco ClRCUM- DAT amara Corticis, atquefolo procerasERi Gir alnos> Plura Cojiegit Janus 'Brcukhnfus ad Propertii lib. 1. Elt vd, I. Davies. 12 Jmem natrat a^y'xareo liberatiff»\ libera turn. us M. Minucii Felicis liberatum, ne a diis ceteris ligaretur ; & Sarpedonem rilium, quoniam morti non poterar eripere, » emen- ds imbribus fleviiTc, & a loro Veneris illefrum, 3 fla- grantius, quam in adulteras fofcat, 4 cum Junone uxore concumbere. Alibi Hercules ftercora egerit, & Apollo Admeto pecus pafcit. Laomedonti vero muros Nep- tunus inftituit, nee mercedem operis * infelix ftrudor accipit. 6 Illic Jovis fulmen cum JEncx armis in in- cude fabricatur : 7 cum ccelum & fulmina & fulgura longe ante fuerint, quam Jupiter in Creta nafceretur, & flammas veri fulminis nee Cyclops potuerit imitari, nee ipfe Jupiter non vereri. Quid loquar Martis & Veneris adulter ium deprehenmm ? & in Ganymedeirt Jovis ftuprum ccelo confecratum? Quae omnia in hoc Haec Ieguntur apud Homerum Iliad. A : 40 c Davia, I Crttentii imbribus'} Iliad, fl, 4*9. Aiwmicw&$ <}i -\ixJhs K&.iiy£viv. Ri galti:is. 2. Loro Veneris HUtlum) 'lu&vTl ha- r». Iliad. H, 214. Rigaltius. 3 Flagrant ins quam in adulteras fo- leaf] Tertmllianus Apol.c. \\.Fadefub- antem in fororem fttb commemoratione non ita di led arum j am* r idem arnica* urn. Rigaltius. 4 Cum "Junone nxore toncumbcre ] Sufpicatur Jac. Ottzelms Minncium fcii- pfifTe cttm Junone SoRorb, quia fero- ris meminit Tertullianus Apoi. cap. 14. Vane prorfus Sc inutiiirer, nam, cum Juno Jovis fuic & furor & conjux, Minticio ram liojit earn nxorem nuncu- pare, quam Tertulliano forurem. Ipfam rem He exprimit Homerusllhd. K, 3 1 j. OJ yio TTZUTTOTE (A U.S\ XtXi ££?S. iJctyjLasiv > OJcT* hrtW tiQpcoTcy.lw 'l^favinc ciKzyoia &c. 'Sic avi vuL igp/ux*, yjti p.i }\v- zu! iy*cfs cup£. Davies. 9 Infelix flmclor auipit] Sic MS. & ita ieg. non accept, prout Heraldus ■ Rigaltius, Oiixc litis & Gronovius edide- arunr,- quod & Jo*?*' Meurfius ample- afus eft, quia Cypnanus illo modo re- praefentat. At in Cypriano prjeteriti tempo: is verbum antecedit, cum nofter verba praefentis temporis adliibeac. Da- vies. 6 lllic Jovis fuhnen] Rom. illic Vulcanus. Sed apud Homerum Achillis arma, non J&nez, aVulcano tabricata. Virgilius vero de /Eneae armis >£neid. vi 11, 426, feqq. Wovcerus. 7 Cum ccelum & fulmina'] Adjeci- mus copulacivam particulam ex MS. Reg. Heraldus. 8 Ut judiciis hominum qnsdam aw cluritas pararetur] Hasc fenpturaeftan- ciqui exemplaris, facis aperta. Etenim, depravato judicro, hominibus male ju- dicantibus, qua! Ieguntur a diis vitia perpetrata, pru virtucibus habencur. Rigaltius. Leg. ut vittis hominnm,?xo- utedidic Sig. Gelenius, vel ut Flaoi- tiis homiuum qu&dam autloritas fara- retur > nam turpibus his tabulis even- curum putabant fapientioresEthnici, uc in enormia facinora prolaberentur ho- mines. Placode Rep.lib. 11. pag. 43c. OCJi KikJUv tie* dxx'oYTt* eis sL ift^v ci frfivji n yj fMy&'t.' Seneca de Brevu . vitx cap. xv r . Qutd aliud eft vitia incenderc, qttam anclores illis injbibere Deos> & dare morbu cxemplo divinitatis, exenfatam h~ centiam ? Adi & Phtlofiratum vit. Apol- lonii Tyanei lib. v. cap. i4» Ita paf- proditay OCTAVIUS. 113 prodita, 8 ut judiciis hominum quxdam auctoritas pa- rarctur. His atque hujufmodi figmentis & mendaciis dulcioribus corrumpunrur ingcnia puerorum ; & hifdem fabulis inharrentibus, adufquc fumma? actatis robur ado- lcfcunt, & in iifdcm opinionibus miferi confenefcunt : cum lit Veritas obvia, fed requirentibus. 9 Saturnum cnim principem hujus generis & exarninis omnes fcri- ptorcs vetuiratis, Graeci Romanique, hominem prcdi- derunt. ,0 Scit hoc Nepos & ll Caffius in hiftoria : & Thallus ac Diodorus hoc loquuntur. Is itaque Sa- turnus Creta. profugus, Italiam metu filii faevientis ac- cefTerat, I2 & Jani fufceptus hofpitio rudes illos ho- mines & agreflcs multa docuit, ut Graeculus & poli- tus, »3 literas imprimere, f 4 nummos fignare, 'Jinftrn- fim Chrifriani veteres. Julius Firmi- cus de Error, prof. Reiig. pag. 30.^1- cunque h&c facra devota mente verier a cur - ■ f acinar a eor;tm tacita cullaudat cu t :ita tioue, hocoptans, hoc quxrens,hoc ntiqne maxime defiderans, nt & fill liccat quod Dlis fuis licnit, ut & Je adconfor- tiwn tnlis vita morum fimilltudo per- dv.cat. Adulteno deletlatur ahquis? Jo vent refpicit &c. Juftinus Martyr Apo], I. cap. 29. O-Trmcu s^rs r XiyuA ym'ijoev tk Aibs ig^pSvJsu ett n^x'teis V(ye eiJ^Tzti \iyeiv vk thdfitn, 7TKU>j otz eis cfispdogpjy K) TTUQcfl^pTirUjj t a- TcuSVortf^Kv -rety-rot yiy^L7rlcu' (xifxft T5tf yy,i Sri&v K^Kiv'l't) 7mvTeeiryouoTBif. Similia legi poffint apud eundem de Monarch. Dei cap. 3. Clemcntcm Horn. iv. capp. 12, is. Tatianum Orat. ad Graecos cap. 12. Athen.tgoram legat. pro Chnft. cap. 29. Arnobinm lib. v. pag. 17S. & Anguflinum Civ. Dei lib. II. capp. 7, ie, 2)*. Certe boni maliqvie difcrimen ex animis humanis ica non evelJebatur, ut pleraque pars Gentilium jitduiK fuis coniirmaret , adulierium, ceceraque fiagitia Ucita faifle prorfus &■ honelia ; quamvis nonnulli Philoiophi rieiar^a docuerint, ut oftendit vir fum mus H. Grctius in Epifh ad Roman, cap. 1, 3*. Davie s. 9 Saturnum e mm principem hit jw ge- neris] Tertuttianut Apol. c. ic. & l,b. II. ad Nationes.Saturnum Pairiarcham deomm nuncnpar, a quo cenfus totitis divinitatis. Rigakins. 1 o Scit hoc Nepos & Caffitis in hiftoria] Nora loquiuionem. Tertuilianms Apo- I ogee. cap. 5. Scit M. cAimihus de De» (no Albumo. IJbi plura obfervubamus. Heraldus. Aufonins Epifr. 1 6. Apolo- gos Titiani &• Hcpntis Chronica, qnafi alios Apologos (nam & ifia mftar fibu- lar urn) ad n bilitatem tttam mift. Wo- werus. 11 CajfiuS) Thalhts-ac Diodorus'] v ir- tullianus Apol. c. 10. Saturnum, deque Dtodoms Grxctis, ant Thallus, ncqut CaJJius Sezerus, ant Corneltus..h T cpos, a- littd quam hominem promnlgarrrnt. Vid. Laclantius Hb. 1. c. 13. & cap. ulr. Thalli meminit etiam "btflinns Martyr. Parxnet. pag. 7. Won cms. 1 2 Et Jani fufceptus hofpitio] Ha;c eft veriflima leitio e MS. Reg. Antea, et- iam fffepttts- hefpiiio, HeralJus. 1 5 Litter as ha f rimer e] Membranis 3 arborum corticibus, faxis, velaliaqua- vis marcria litteras ducere. Litteranm ver6 Larinarum inventionem h' Car- mentie. illi Ev»andro tiibui;nr; fed cum Mintnio facit Cypriantts de Idol. '- a.i. cap. 2. Vide G. J. Voffuim Arc. Gramm, lib. 1. cap. xi. Daxics. 14 Nummos pgnare~\ Signarenummo 1 ;, jftgfiTlicJl voujryjt. Tertulhanus im tfflne ftgnare, fignram txlaturtg., ut Fefiu.s imprimere. Xn^yT'j^, Plinius wwwap- O menta 174 M. Min uci i Fe l i cis mcnta conficere. Itaquc latebram fiiam, quod tuto latuhTet, ■ vocari maluit Latium; & * urbcm Satur- niam de fuo nomine, 8c Janiculnm Janus, ad memo- nam uterquc poftcritatis rcliquerunr. Homo igitur iitique qui fugit, homo utique qui latuit, & pater hominis, & natus ex homine ; 3 terras enim & cceli fi- lms, quod apud Italos eflet ignotis parentibus, prodi- pellat, Prudcntius enigma \ erant enim aenigmata, & nope variarurn rerum. Tli^c 752. Hym. z. Is taut urn mn kabet argentcorum Anigmatum. Ubi £n:gma, pro ipfo nummo. Eodem Hymno, En Cafar agnofcit fuum Xcmifma man- mis inditum. Forrafie refiius j c/Etug- rna nnmmis inditum: fed vbyaryji, &c X*SftTfi& & niimmum notar. Apud D. Matt haum cap. iz. c-iziv zvezeres in- r^rpretamur charagma: & ^aopc^cto^f- fj&i monetam adulterinam. I'aracha- racte, rei falfae moneca:,Leg. viii. C "Theod. de falfa mon. Suidas; Trxto^-^t- g?c>£T«?,''-%x>M;r7ov7a£.Circumcidereenim hummus folebant ; unde in lib. Baii- lican rra^-viaA./roi" %Ua; x) tov 'I«»5? •mid , jJr i - ;:. Tj B^jH I ' V 5 V 9 5 C=tv^i',«i oi^sToy. Id eft. Jawm fi K - men, Jamtmijtie montem ab eo fntffe »o- minatmm, inis gentis Romans, Servimm invni. iCneid. fol. 5c 9. .'/.;- crokinm lib. 1. Saturnal. cap. 7. £/- mt»horfti Hi . 1 5" Injirumenia conficere^Ab ipfo pri- mum tabuU, inquit Tcriullianns Apol. cap. 10. Rjgaltufs. 1 Poc*n 7w.2/fttr Latittm ] Sic >4r>2o- W«i concra Gentes lib. iv. pair. 84. LaQantim lib. 1. cap. 14. TertulUmmta Apol. c. ic. AuSbr Origmis genus Roman, f. 772. Hercdianut Commod. ro!.4o9. Prudentius lib. 1. contra Symm. & Solintts cap. 8. Imitacus eft autem «u locum Virgiln lib. vni-.-E- neid. vf. 322. -- Lauumq-.ie -jLf.in Malf.it, h:s ouoniam latuxffe: :■ or*. Elmenhoriti'j?. 2. Urbem Saturniam de fno nomine, & JamculuM JanKs~\ Vtrgilim viii. /Ene d. \ I. 55-7. HrfWt Janus pater , £.mc Saturnv.s condidi: urbem, Jamwltim hnic, illi ftterat Satnrnia fumuM. Vide Mncroh.um lib. I. Satur. cap. 7. .1 do Or.-g. Gcmis Rom. A* tiis O C T A V I U S. IIjT rus: ut in hodjernum * inopinato vifos, coclo mi/lbs; 5 ignobiles & ignotos, terras filios nominamus. Ejus fi- lius Jupiter C rcta?, exclufo parente, regnavit, illic obiit, illic filios habuit; adhuc 6 antrum Jovis viiitur, & 7 fepulchrum ejus oftenditur, & ipfis facris fuis huma- nitatis arguitur. XXIII. 8 Otiofum eft ire per fingulos, & totam thenaum Deipnof. lib, xv. Elmenhorfl. 3 Terra c?iirn & exit films'] Antea, & Terra eninj, grc. Delevimus parci- culam &, Auftore MS. Reg. Heral- dus. Hoc de Saturno legitur apud La- ftantutm lib. i. divinar. initit. cap. xi. quafi obfervacionis iftius au&or efTec Minudm. . E: tamen acceperac ex Ter- tnlliam Apolog.c. 10. quern librum non legerac Laclantius, cum Inftitutiones fins fcriberet. Riga/tins. Fallicur vir doftiffimus i Apologeticon enim Tertul- liani diferre laudac Firmianus Laclan- tius Div. Inftic lib. v. cap. 4. Nee alio refpicit ejufdem libricap. I, 2.3. Davie s. 4 Inopinato vifos, caelo miffos] Tcrtul- lianus Apolog. cap. ic. Ignoti, velex inopinato apparentes, de crelo fuperve- nijfe dicuntnr. Vid. Laclantius lib. I. cap. xi. Politianus Mifcellan. cap. 18. Muretusvzxm, leition. lib« xtii. cap. J 7. Elmenhorfiins. Vide (is quae obfer- vabamus ad Apologetici cap. ic. Sic omnia qua! inopinato & praeter fpem contingebanc, de coelo mi(Ta dicebant. Platttus in Perfa ■ Quod eq.o non magis fomniabam, neque vpinabar, neqne cenfebam, Earn fore mihi occajlonem; ea nunc quaji decidit de mh. Heraldus. J Jgnohiles & ignotos, terra filios] E- aJem Tertullianm Apolog. cap. 10. & LaSantius lib 1. cap. xi. Au&or lib. de orig. genris Rom. Primes in Itali liam creditur veniffe Satnmus. Tanta autem an'iqnorum hominum /implicit as, ut advenas, quod eornm originem igno- rabant, crelo, &■ terra editos non folum ipfi crcderent, fed pofieru affirmarent. Omnia enim e ccelo, & mari orta cre- debant: ica i^notorum origo ad ccelum aut mare relata, ut Cceli, auc Nepcuni filii crederentur. Vid. Servitts in Virgi- limn* Scholiafles Apollorji moiiftrofo', cerrao filios, cruculenros Nepruni, habi- tcs fenbic. Scholiafles AriRophanu. TaV ymyaus apellaros putar ^^ iivcu, it dmteis, Kj 3S3/ty xy.vS rly- \xct tbkVu.. Sane Perfio, &: Ciceroni terra filii obfeuris & ignotis paren- tibus orti. Ion zpudEnripidem; TnsoLft" lK7ri oio/uevw t Aiat ^QptT^v n Kj £hv, Kj TaKKt 7roivizt imTsXeiv. £i ikthhS-ei wci\eu T&vtaCt irrx-iyL K.2.W TBhx.fy./xiv^'. Iralcitur vcro Callimachus, h^c inquiens Hymn, in Jovem vf. 8. O 2 fenem n6 M. Minucii Felicis icriem generis iftius cxplicare, cum in primis parenti- bus ■ probata mortalitas, in ceteros ipfo, ordine fuccef- lionis infliixcrir. Nifi forte poft mortem Deos fin- gitis : &, 2 pejerante Proculo, Deus Romulus : 3 & Juba, Mauris volentibus, -Deus eft : & divi, ceteri regos qui confecrantur, non ad fidem numinis, fed ad honorem emeritae poteftatis. Invitis his denique hoc nomen adferibitur; optant in homine perfeverare, ^fie- ri fe Deos metuunt; * &, fi jam fenes, nolunt. Ergo nee dc mortuis dii, quoniam Deus mori non poiTit; nee de natis, quoniam moritur omne quod nafcitur: divinum autem id eft, quod nee ortum habet, nee oc- cafum. Cur enim fi nati funt, non hodieque nafcun- Km3S£ v.ii "\*.Jru.i' y, yaf tosov, a> Xfmiwe inx'T*\'2.vTV cv J' si Seine > itti yat -dii. Hanc iam^m iade natam cenfet 5"cho- AI02 TA^OS. ttJ #©>»« -•• TOT AI02 TA$02. Hiinc enim lo- cum fie emenr?andum arbitror. Davies. 8 Otiofumeft ire perftngulos'} J.aftan- tii'.s Div. Inftit. lib. 11. cap. 4. Or?o- /«w <•/? perfequi fingu'.a. Heraldus. 2>r- tuUiamis Apol. cap. ir. Ouofim eft rtbflN titulos perfiyrn ; qcem locum Jac. Ouzdiris laudavir. Hierttrfmms sd P311- hm Epift. xxix. Tom. 4. ed. Bened. Ss»/rf »«,vc otiof'im eft atnd Latinos Gracorum volnmimtm indkem texere. Id?m vir. Pau'.i Eremitae col. (•>■). Mul- ta, qn£ perfeqni otiofum eft, ivcrcdibi- 6a fingtmes. similiter ire per Jlngula dixit nofter fupra ca 71 . xvm. & ea- dem rhrafi ufiis eft Sulpidns Severn* Martini cap. 19. Davies. 1 Probata mortalitas'] Hoc ell quod - hierint. Mortalitas pro ipG« b. r r. Itjfclix ■ r&'ftu. Ec lib. iv. Et ar.de 1 14 poft i/Ja mirari, unde 01 ■c w.il.i, rjteilffs inmmdatnr &Pre-\ mitnr f:,.f ulla intermijfione mort.; Ftc Plmms ca voce utiiur lib. i\ 8. & lb. vii. c. 4/ . 0«a 2 Pejerante Pycc- Rom. p. 3f. & Li'vum lib. 1. cap. i5. Soienne au em in d^iuc^Tii Impera- torum, uc ahquis jurameato aftererec, fe effigiem Imr^eratoris in calum afcen- dentem vidifle. Jnftimu Apol. 11. p. f2. Kxt -ri yto Ti\- . iet< tm/ ivxiv amoM.@m£/tt <*u y, quod ad rem noftrun maxime facir, hie leguntur a^ud Ifid^rum Orig. lb. vin. cap. II. Pr» uniufenjufque vet mentis coh ap:td fuos pvft MiltM runt, at apid iriit pectides cate-r- Exempla plura facile poffint conger i ; fed rei norae non immorabor. Davies. 8 Plures totis hominilus Deos habeve- mus) Plinius Hift. Nat. n. Major ece- litum populus quam hominum inteiligi poteft. Rigaltius. Ami fulgore pr£ftringitur~\ D. Lambintis ad Lucretii lib. in. rag. 411, refcribir auri fulgore pr&ftiuguitur ; Sc ad Horatii lib. 11. Epift. 1. pag. 2^4. haec habet : Ubicunquc legitur perftrin- gere feu prjeftringere oculos, fen aciem oculorum, legendum praeftinguere. Sed ifliufmodi fententianimis eft di$atoria. Latlantins Div. Inftit. lib. II. cap. 6. Horum pukhritudo ac nitor praeftrin- git oculos. Nonius Marcellus cap. iv, Praeftringere, tbtenebrare. Plautus A31- liiegloriofo: Prsftringat oculoru n aciem in acie hofiibus. Locus exfta: A->. [. Sc. 1, j. ubi vir eruditus nun mo';> enndem errorem in notis repetiit. fed & perperam edidir, prxftinguat aciem; quod fane perquam el temeranum, ducat 1 1 S M.Minucii F e i i c i s ducat* tormcntis quibus, & quibus machinis fimula- crum omnc forme tur, l erubefcet timere fe marcricm> ab artifice, ut Deum faceret, illafam. Dcus cnim li- gncus, rogi fortafTe vel 2 infclicis flipitis portio, fuf- penlitur, caedituri coatur, runciriatur. Et 3 Dcus au- reus, vcl argentcus * dc immundo vafculo, ut faepius faclum ^gyptio rcgi, conflatur, tunditur malleis, * & incudibus figuratur : & lapidcus carditur, fcalpitur , 6 dc ab impurato homine laevigatur: ncc fentit fuse na- tivitatis injuriam, ita ut nee poflea de veftra vencra- cum Cicerovem, Livium, aliofque non aiiter locutos efie confteti praeterquam quod ilium verfum italaudenc Aptdcius tic Deo Socratis pa v g. 77. ed. Ludg. & Afcmins ad Divm. in Caecilium cap. xiv. Dazies. l Erubcfcct timere fe materiem ab ar- tifice , ut, Deum faceret, illufam] lea e- didimus MS. Reg. a'l^roriraiem fequu- ti. Legebatur anrea, Erubefcet temerefe materici , ut Deitm faceret , illufum. Niriio fenfu. Quae autem hoc loco d flTeruntur a Minucio. ea omnia expli- cata func ad Tertnlliam Apologeticum cap. xii. Heraldus. Lucretius; Qu* finxere timent. Rigahiu?. x Infe litis ftipitis portio'j TibullusE- legiar. lib. 1. Eleg. re. Keu pudeat prifco vos effe e flipite fad os : Sic veteres fedes imttuijiis avi. Tunc melius termer c fidem, cum pau- pere, cultn Stabat in cxigua Ugncus *de Dens. Fropertius Elegia 4. lib. n. Stipes acernus eram, pmperanti fake do/atus ; Ante Numam grata pauper in ur- be Drus. Frudentms t%i ztpiviev in Romano Martvre : Deafciaf fnppiicare fii^iti. ArnobiusWb. 1. pae. '4- Truncal* ip- pellat. Elmenhotfl'tus , 3 Dens areus vcl argenteus] Edit. Rom. male: Deus cerens vel argentcus. Heraldic. 4 De immundo vafculo ut f spirts fa- clum tAlgyptio Regi] Nofterad fcmafi- dis facinus refbicit, qrod narrar Hero- dntm lib. it. cap. 172. & ex e>> yff*f- u.gwas L^ac pro Ch: ill. cap. xxux. Sed cum non fapius, at femel tancum, i!le Rex ex immundo vafculo fimula- chrum fecerit, J. 3. cotelerius ad £7^- mentis Hom.x. cap. vi:i. pag. 687. Minudi verba fie interpungic : Deus areus vel argentcus , de immundo vaf- creloi ut f&pius, faclum c/£;y/>fio Regit conflatur j qua dil!in£rione pofita, fen- fus erit,& faepius idfaftum, & factum quoque ab y£gyptio Rege. Verum, pace viri doctiflimi, talis loqnendi ratio ma.- gno Oratori parum convenje. Quanto lenior erit medicina, (\ x rranfpofua vo- cula, reponas ; de immundo vafculo f*- pius, ut faclum cAZgyptto Regi, confla- tur; quod Jac quoque Gronovio placuifle video. Jufiinns Martyr Apol. T.cap. 9. EH ATIMfiN nOAAAKlS 2KET- fiN 61I Tt/j»e to %n/jjt. /yjvov *h\ci?- ctvrec, Kj {jxsz'j7T0inio*MS. Re^.fane ve.iirima. Nam inter alia argument quibus idola deftrueban f , vel hoc utebantur, quod ridiculum effe: impurati fjeoius &' \~ce- leribus cooperti artificis opus Deum ?xiftimare, q:oi 8c Celfus ipte fa-eba- :ur apud Origjcntm lib. 1. Ta Js oet tione OCTAVIUS. Il$> tionc culturam; nifi forre nondum Dcus, faxum eft, vel lignum, vol argcntum. Quando igitur hie nafci- tur? Eccc fimditur, fabricatur, fcalpitur. Nondum Dcus eft. Ecce plumbatur, conftruitur, erigitur. Ncc adhuc Dcus eft. Ecce ornatur, confecratur, oratur. 7 Tunc poftrcmo Dcus eft; 8 cum homo ilium voluit, & dedicavir. XXIV. 9 Quanta vero de diis veftris I0 animalia mix- ta naturaliter judicant? Mures, hirundines, milvi, non fentire eos fciunt, "norunt; inculcant, infident, ac nifl t uJioKohfTpeittt, inquit Origenes, as tJilt r d7TO T K9yH OHTl2ri/LLiV@ a , X) \kB"j;'j&Tr*.Tx.iuci£v, ewns; Jix, th- 70 u.n vofii%en %etep7ivii)riiS 3is?j tret /wxpyav K) /ULox&ipwv tc m$o? tipytr- fJAVU., CHVoU SlXC, 7T0fik'-iiUS K) liaro *- Siauv *v9f»77Wi' y&iztTXAUA&iYTV" He- raldus. 7 Turn poftrcmo Deus eft, quttm homo ilium voluit] Hxc leftio eit e MS. Reg. Legebatur antca, qnum homo ille voluit, fencencia minus commoda. Poftea, <*/«'- malia muta naturaliter judicant, edidimus pro indicant, quae erac Rom. editionis leSio. Hoc aucem de argumemo plura diximus ad Amobii lib. vi. & Tertul- Ixani Apologeticum. Idem. 8 Cmm homo ilium voluit] Sic legitur in exemplari, cum homo ilium voluit , nempe efle Deum. Cum faber incertus fcamnnrn faceretne Priapum, Maluit ejfe Deum. Deus inde ego furum aviumqtte Maxima formida. Rigaltius. Mini non perfuadet Nic. Rigaltius , leilionem MSci Codicis efle fanam. Edict, veteres, quas fecutus eft Chr. cellarius, exhi- benti cum homo i lie voluit : Joan.zmem Jdenrfitti reponic, cum humo ilium vo- vit. Leg.T.dum puco, cum homo ilium colnit , & ulrima vox h:iic loco bene convenilj five proletarian adcrandi, five minus vulg:»rem ornandi fi^nifica- tum recipias. Ovidms in E; ill. Phje- druc vf. 76. Fine coli modico firma v. nit's a- mat. E* in Epifl. Sanphus- vf. 77.' Cm colar infeli.x, ant cut tlacuijje 'Mrem ? llle met cultus unictts anclor ah- Adi (is Petronii Satir. cap. 52. Davies. 9 Quanta venus de Diis -veftris ani- malia muta naturaliter judicant? Mures, hirundines, aranea] Auguftinns Pfalm. LXXX. fol. 618. guid recentius Deo tx ojpeina, licet jam illos vetuftos aranea- rum cajjes contexerint. Et Pfalm. ex 11 1, fol. 898. Quanto erpo magis vel melius mures at que ferpentes <£r id gtntts ani- mantium colerent, qua de fimulacris gen- tium, ft ita dicendum eft, quodammodo judicant, in quibus, quia non fentiunt humanam vitam, non curant humanam figuram \ itaque in eis plerunque nidifi- cant, &, nift hnmanis motxbus detcrrc- antur, nulla fibi habitacttla mumtiora tonquirnnt. Laclantius lib. 11. cap. 4. Fures tarn ftulti funt, tit Priapi tenti- ginem timcant, cum aves ipfa, (imula- chris fabrefaclis inftdeant-, mdifitent, in- quinent. Elmenhorftius. 10 Animalia muta naturaliter judi-* cant] Intelligent fiatuas non effe Decs. Tercullianus Apol. cap. 12. Rigaltius, 11 Norunt i inculcant, infident] ^cri- bi volunc nonnu'.h, rodunt, infnltant. Sed libn n ; hii mii'anc. Verbo f.ire autem utitur in eadem argemenro Ter- tuilianns, quemadftiodum obf^rvabamus ad Apologeticum. tatultare anrem a- 1 pud eunbem Tertnlhanum Sc alios fae- pe pro calcare & corculcare. Herald. Joaa. Worverii) pUcebat roixnt, infal- taut, infident ; Sc e<-m fi'CJ'us e(t Ckr t Cellarius ■ quod equidem miror -, nam vnltjaram leSionem probe ftatuminarac Def. Heraldns. Nemo nefcit, a f:r:'- pcoribus AfriciS uvuiiff*.* frequenter I conjiji^:. Arnobiki i.b. i\i^ pa£. ;^o. .'.;atis iso M. Minucii Felicis abigatis, in ipfo dei veftri ore nidificant. Aranese ve* ro faciem ejus intexunt, & de ipfo capita fua fila fir fpcndunt : vos tergitis, mundatis, eraditis, & illos, quos tacitis, protegitis, &timctis. Dumiinufquifque ve- itrum non cogitat, prius fe dcbere deum nofTc, quam colere : dum inconfulte gcftiunt parenribus obedire: dum fieri malunt alicni erroris acceffio, quam fibi ere* Honefiins qnam vos mttlte de fui nomi- nii dignitate exiihmare, credere. Et pag. 109. Quant as, inqttam, irarum jlamrrtM furTUnderent, excitarent. Plu- ra conge:limus ad hujufcehbn cap. xi . Quapropctr fraud male dixie noiiers non feniire cos fciunc, norunt. Quin & uiculcandi verbum, fibi calcandi feu conctilcandi poteltatem vindicat. Ter- tuLUanm ad Nac. lib. 1. cap. 10. Quos Lares & Penates domeftica confecrationc perhibciis, domeftica licentia inculcatis. Idem de Poenit. czy.j.Formidantvi- deri inculcare, quod confecuti funt. Vi- deacur & Cyprianm ad Demerrianum pag. 185-. ed. Oxon. Nihil igitur opus, uc MSti fidem iufpe&am habeamus. Davia. 1 Avaritia confecrata eft] Sic fupra, confecrare facrilegium. Rigaltius. Im- mo infra cap. ij. At ad mentem Fe- licis explicandam appnme raciunt ver- ba Laclantii Div. Inftir. lib. 11. cap. 6. Tanta, inquit, homines imaginum ctt- piditas tenet, ut jam viliora ducantnr ea, qua vera funt ; amo fcilicet, gem- mis & chore dcleclantur. Horum pul- chritndo ac nitor prxftrmgit ccnlos, nee nllam religtunem putant, nhicunque ilia non ff.lferint. Itaqm fub ojlentu Deo- Tum avaritia & cupiditas lolitur. Da- vies. 2 Romana fuperftitio, quorum ritus~] Pari modo loquitur Minucius-, ac fi prae- celferat Rvm antrum Juperfittio. Simi- liter Lucretius lib. 11. pag. 171. Ne genus occidat humanum, quo- rum omnia cat fa Coiijlituijfe Deos cum fingunt, om- nibu rebus Magmepere a vera lapfi yatione x-i- dentur. Non abludit ehri tv %»yjnz: t&c to cm/Ltcuvoufyjov , de quo nos ad cap. xvji. Davies. 3 Nudi crttda hyemel Lupercalibus, re divina facta, nudi difcurrebant lud:- bundi, pellibus occurfantes quofque fi- bimet vcrberames. Vid. Lad annus lib. 1. cap. 21. Aufior origin, genus Roman, tol. 777. Scrvius vin. iEneid. fol. f©7, Dionyfius Halicarnaffeus lib. l . pag. 67. Pltttarchtes Romt. in Quaeilion. Roman, fol. -8c. Pru- dentins in Romano rranyre p. 210. uid ilia turpts pompa ? nempc ig- &S. Mies Vos effe monftrat, qtium luperci cif- ritis. Quern fervulorum non rear viliffi- mum, Nudus plateas fi per omnes cuxfi- tans, 'Puljet paellas verhere iClas hidicro ? Elmenhoriiius. Crudeli; afpera. Ri~ galtius. 4 Incedunt pileati) Salii. Plutanbtts Numa fol. 6$. Tstw (7ri.'/\TUtv) \ \-J.yjc; z, 6 y.t i~TOf x ; Tis six- it. liKiot Ji C4QJ&KCU1, x/ 3 ugivioi (xu^XoySin, 2*^ui^<«oc tticTgyc » Mxvmiac hv'jbice, likix tmj crbvKtn t IpjQoute cujtZc olktix.*: Zone, ** 'Jzsrcp^ivrxj (Tlwnvpivo/rfjfjoi -rlw 7no\tv, oraf Tcti he/.; 7n'\Tsi; dv3\xC TtiS Map» y.lwi, ipoivtHx; /j^j 1 fty'U %-mv ti-KHS, {J-irgpuc £t .-- ykrt&o-fjSjiot -rhznicuc, yj x.^c. y£ pupxvne, IfxjH&idion J£ fjjx yio \- fKif/iti/i 11x14 xj f*rm if f-ubuOO TA'jff^ i^S'Tl Kj Vt uita ftijUMS >i - Aotus Ji TV-- ."/.o>wi* yjc- Kiri Jiu to %rujt. id eR, Hin cyliorum Saliet conftituit. Diclt amtem S^tii funt-, non (mi mommmlli falnUntur) ex nomine Sa- dere : O C T A V I U S. 121 dere : dura nihil ex his, quae timent, riorum; fie in auro & argento " avaritia confecrata eft ; fie ftatuarum inanium confignata forma ; Cic nata z Romana fuperfti- tio, quorum ritus fi pcrcenfeas, ridenda quammulta, rrrulta etiam miferanda funt. 3 Nudi cruda hieme difcurrunt : 4- alii incedunt pilcati, ' fcuta Vetera cir- cumferunt, 6 pclles ca^dunt, 7 mendicanres vicatim deos lit viri Samothracis vel Mantinti, qui armatum tripudium tradidit \ verttm ab ipfo potitts tripudio, quod faltando obe- unt, quum menfe Martio facras peltat per ttrbem fcrurit trabeati, balteis latis fuc- cincli Aueis, galeafqne /ineas in capite gerentes, ac minnixs pngionibus adpeltas (oncrepantes. Saltatus Imjtu trvpndiipe- dibui efftcitur, motus enirn tdunt in gy- rum hand inconcinnos & varios, modu- li* citatis & frequentibus cum robore & agilitate, Eas peltas ancylia ex jigura vocant. VideServmm in viii.ii.neid. fol. J 07. & J28. Elmenhorfiius. 5 Scuta vetera circumfcrunt] Ancylia. Lattantius lib. I. cap. Ut gtiid de ftittit jam vetuflate putridis dicam ? quit cum ptrtant, Deos tpfos fe gefiare hume- ri* fuis arbiirantur, Adeantur Valeri- us Maximm lib. i.e. l . Dionyjitu Halt- carnaffeus lib. II. f. 230. Elmenhorfiius. 6 Pelles atduni]Joan.Woroerius & chr. Cellarius hsec loco luo mota cenfent, & iis fubne&enda, nudi cruda hieme difcurrunt, cum fint Lupercorum. Sed ralluntur eruditi illi viri, hacc enim de Cybeles aut Ifidis facerdotibus intclligenda, qui p tiles cxdnnt-, feu pulfant tympana e pellibus confe&a. Bhadrus lib. m. Fab. 2c. Galli Cybebes circum qnntfiis dncere Afinum folebant bajulantem farci- nas. Is quum labore & plagis effet ntor- tllKS, Detracla Pell e , fibifecerunt tym- pana. Similiter terga pro tympanis dixit 0- vidms faftor. iv, an. Res latuit patrtm 3 prifcique imi- tamine facli tAlra De* ctmites, raucaque ter- ga movent. Ac eiufdem libri vf. 342.. Etferiunt mollts tatirea terga manus. Hinc liquet non efle, cur vel peltas t vel pelves reponamus. Vide F. A. Lam- plum de Cymbalis lib. in. cap. 14. Ar- tamen cum qui pelles cadtmt, diverfi, fint ab iis facerdotibus, qui incedunt pileati, fcuta vetera cinxmferunt, vo- cula mini videcur excidifle i quapro pter legendum arbitror, Am pelles cadunt. Davies. 7 Mendicantes vicatim Deos ducuni] Dionyjius Halicarnajfens lib. n. Antiq. Rom. fol. 91. ®uji*$ yfy ydf> ewr* x) dySva; othjiv dvd srav tTig^ o't s-g£- T»yl Ksnd, tsj 'Va/u&iuv v'ofjeae' i'-Q^) J$ dxnfis dvnp c/><'at» K) 7t\Pj.d.y\s7iv dvd rU'j 7r6\iv Ztoi jum- T^yyOT«V7T?, ffVjTSf) OJJTUi 29©-, TV" rau\is t (jiSfjoi 7Fq)s ¥ iTTVfjfyja* id jun- TpdSl /Ut*\H, Hj TVfJL7TO.V% K^THVTBS- 'I'tofAcucov M t ajuSiyiveiiv STE /UMTQptyvp- 7WV 77f, KTH K&Te.l>\1SfrffJ@* TTVpitiiTKf tAat Tiff 7nj\tU>e, TTVliUXLu cyJWW»? SD\i)V, kte opyd£a>v tIuu Shv tuc *p- yiois bpjt*v, imhSuY Ji « tots IpeiTUf -nu^i yt aut Cererii intravermt. Qua penetra- lia, quamvis adire viris non liceat, A viris tamen fabricata funt. Vid. lib. 11. cap. 4. Cicero de Harufp. refponf. r. 435-. pro domo fua fol. 41c. lib. iv. in Verrem fol. 178. Plutarckns Caefare pag. 711. Tibullus lib. I. elegia6.P**- famas Achaicis fol. 283. ab facris MyGas Cerens non tantum viros.verum etiam mafculos canes excludit. Chirius Fortn- natianus lib. I. Rhetor, p. 14. Mastem- plum Cereris fi ingrejfus fuerit, capite puntatur. Dionyfins HalicarnafTeus lib. 11. fol. 127. ait viris interdiu permiffum Veftae facra vifere : led in lis perno&are ne;as. Elmenhorftius. Eft quo viro non licet] RedtiiT.ma eft hsec fcr:ptura ve- teris exemplaris. Tefticuli fibi confetus unde fugit mus. Juvenalis Sat. vi, 338. Kigaltius. Propertius lib. 1 v. Eleg. 9. de Sacris Eonje Deaj; Femmea loca claufa Dea. fontefqv.t piandos, Impune & nullis facra retecla viris. Adeo etiam, ut non folum viris Tem- plum Eons Deae ingredi neras eflet; fed & pi&urse mafcuiae in tempio ve- latjc. juvenalis Sat. vn. « ~ubi velati piGura jnletur, tivira, OCTAVIUS; I23 tivira, & magna religione conquiritur, 7 quae plura poflit adulteria numcrare. Quid ? 8 qui fanguine fuo li- bat, & vulneribus fuis fupplicat, non profanus melius efTet, quam fie religiofus ? 9 aut, cui exta funt ob- fcoena demelTa, ,0 quomodo deum violat, qui hoc mo- Oviditts Faft. QuAcunqut alterifts fextts imitata jiguram. Teflatur & Seneca Epift. 97- Submotis extra confpetlnm viris, ut piclura quo- que mafculorum animaliwn contegantur. Ouzelius. Editi vetuftiores exhibent, quadam viro non licet, & ita quidem Lacinicati fatis confukum, fed earn le- &ionem ncn confirmat Codex Regius -, fcriptura vero quam reprsefentatille liber, hiulca prorfus eft & mutila. Forfan re ponendum, Efl quo viro Ire non licet. Verbum illud a tubus pofterioribus an- tecedents vocute licteris videtur ab- forptum. Vide fis Ovidium Fall, v, 153. VI, 449. Davies. 4 Nonnulla abfqne freminis facra funt'} A. Gtlhus lib. xt. cap. 6. Mulieres Her- culaneo facrificio abftinent. Macrobius lib. r. Saturn, cap. ia. Mutter es in l- talia {aero Herculis non licet intereffe ; quia Harculi, cum boves Geryonis per a- gros Italia duceret, Jitienti refpondit mutter aquam fe no?i pojfe praftare, quod focminarum Dca celebraretur dies, nee ex eo apparatu viris guftare fas ef fet. Propter quod Hercules faclurus fa crum deteftatus efl prafentiam fcemwa- rum, & Potitio ac Pinario facromm cuftodibtts jujfity ne mulierem interejfe permitterent. Elmenhorftius. E CaJJio rem fie narrat Aurelius Vid or de O rig. Gentis Rom. cap. vi. Confecrata. igttur ari maxima., profanataque apud earn decima, Recarenus, eo quod Car- mentis invitata ad id facrum non af fuiffet j fanxit ne cui feminjt fas effet vefci ex eo, quod eidem ara facratnm effet : atqne ab ea re divina femina in totum remota. Adi fis illuftrem virum Gisb. Cuperum Obferv. lib. 11. cap. 14. Davies. j Etiam fervo quibufdam ceremoniis interejfe, piacttlare fiagitium efl] Hercu- lis facra fervos non admiuunt. Vid. Servius in vm. JEnexd. fol. 702. Livins lib. v. & ix. Laclantiiys lib. 11. cap. 7. Au&nr Orig. Gentis Ro introirus non dabatur. vi, 478. Hac ibi luce ferunt, Matttta facra partnti Sceptriferas Servi templa dediffe mantts. Qtt£ Dea fify quart Famulas a. limine templi Arceat, (arcet enim) libaque toft a petat &c. Ea de re fufius agit vates Sulmonen- fis ejufdem libri vf. $51. feqq. Da- vies. 6 Alia facta coronat univira~\ Ser- vius in iv. yEneid. fol. 312. Fortu- nam muliebrem non coronabant bis nupt£. Junonis, Vefte, & Telluris facerdotes omnes univirae. Vid. Hieronymus lib. i.adverfus Jovinian. cap. 6. & 3c. fol. 163. 8e lib. in. Comment, ad epift. Pau'i ad Galat. cap. 6. fol. 158. Dio- nyfius Halicarnafleus lib. vm. fol. 526. Livius lib. x. pag. 376. Elmenhorflins. 7 £k* plura poffit adulteria'] Hujus generis abominanda facra fuerunt t* t* J Av^'i-nJ s @- J apud Armenios. Vide Strabonem lib. xi. extremo, & Eufta- thuim ad Periegetae vf. 8 46. Cellarius. 8 Qui fanguine fuo libat] Cybeles Sa- cerdotes*. Tertullianus Apol. cap. 17. Archigallus fancliffimus fanguinem im- purum lactrtos quoque cajlrando, liba~ bat. Prndentius Rom3no vf. 1961. Cultrum in lactrtos exferit fanati- cus, Scttifqtte Matrem brachiis placat Deam. Cellarius. 9 Ant cui exta funt olfecena demrjfa] Hxc elt le&io Rom. edit. & MS. Reg. Unde Gelenius efficit tefla. Et fane tella Samia Gallos genitalia fibi exfe- cuifle quidam tradiderunc. Scripfiffe ramen Minucium exiftimo, aut cui ex - etta funt obfecena, demejfa ; quod Mi- nkcii ftilum magis fapit. Laclantius etiam non tefla iolum, fed etiam ferro meffem iflam fa£lam indicat \:b. v. cap- 9. glfti virilia fun ferro met ant \ &, man. fol. 774. Elmenhorftius. Etiam ! qnod ef fceleratius, ntfint reH?ion\s an- ai Matutae feu Leucothc.-e facra kxv\s\tif:ites, Heralda?. Correxcre, tefla. P z do 124 M. Minucii Feucis do placat ! cum, fi eunuchos deus vellet, pofTct pro- creare, non facere. Quis non intelligat male fanos, & vanx & perdita? mentis in ifta defipere, & ipfam er- rantium turbam mutua fibi patrocinia pra?ftare ? Hie 1 defenfio communis furoris eft furentium multitudo. XXV. At tamen ifta ipfa fuperftitio Romanis dedk, auxit , fundavit imperium ; cum non tarn virtute, quam religione & pietate pollerent. Nimirum infignis & nobilis juftitia Romana ab ipfis imperii nafcentis incunabulis aufpicata eft. Nonne in ortu fuo & fce- lere colle&i, & muniti immanitatis fua? terrore creve- runt ? Nam afylo prima plebs congregata eft. Con- rluxerant perditi, facinorofi, incefti, ficani, proditores. Et ut ipfe Romulus, Imperator & rector, populum fuum facinore praecelleret, 2 parricidium fecit. Hxc prima funt aufpicia religiofae civitatis. Mox alienas Sed verus fcripturadefendi poteft. Ex- ta objeena dicit Minucius ilia pondera CatttUi, exempta fins alveolis five fol- liculis. Riga/tins. Ita MS. Alii le- gtint tefia. Quod fane (implicius illo, quod fubftiruit Heraldus. Fiebat enim ilia Gallorum eviratio tefta Samia. Cu- jus cauflam addicic Plinius lib. xxxv. Cap. 12. Samia, tcfla. Matris Deitmfa- ccrdvtcs, qui Galli zocantur, vinlitatem amputant ; nee ahter citra permcicm, fi hi. Cdlio credimus, qui linguam fit aznputandam cljccit gravi probro. Pot- ei'i camen & lectio retineri, fi accipia- tur, ut Rigaltius expofuit. Ouzelius. I o gnomodo Dcum violat] Jac. Peri- xottius negantem particulam excidifiera- tus, err.endat> qnomodo non Dcum vio- lat; fed hac vin doc~Uilimi corre&ione nihil eft opus, fi modo juxra fententice 6- nem admirationis Kota pingatur, quod in hac eduione fieri curavimus. Da- vies. I Dtfenjlo communis furoris] Jlugu- fiaus de civit. Dei lib- vi. cap. 10. Infant tat is patrocimum infanientitemtur- ba eft. Ita enim locus lite Jegi debet, non ut in vulgaris libris habetur, fani- t.itis pairimonium , &c. Voce inj am t as tadem rotione utitur Cicero lib. iv. Tufculi qujeft. F 3 g'»54' Elnn^hcrft) IJt/venalis in eundem fenfum Sat. H, 46. Junfl&que ttmbone cohortes, &c. Rigaltms. 1 Tarricidium fecit"] F rat rem Re- mum interficiendo. Cellarius. 3 Sine more) fd eft, ut ait Laclan- tit/s in 1. Statii Thebaid. p. 17. Injufie, fine exemplo. Virgilmsvin. ikneid. vf. 63f. - - - Rapt as fine more Salinas. Videndus Petrvs Faber JC. lib. tl. Semeftr. cap. 18. Elmenhorftius. Allu- dit ad Virgilianum illud, Rap as fine more Sabinas, Sine more, fine exemplo ; quod factum anrea non fuerat ; quod inauditum & inufitatum ante : ut contra idem Virgi- lutt Leilas de more bidentes. Rigaltius. Eodem modo loquitur Clan- dianuslib.il. in Eutropium vf. 45-. Turn vatts fine more r/tpi, lym- ph at aque pajjim Teftora terrifici ftimmlu igutfeert -phaebi. Iterum vf. 438. j4fi alios vicina palus fine more rucatcs Exupit & i:onulis immanu . gt:al nit das. vin?incs OCTAVIUS. 12S virgines jam defponfatas, jam deftinatas, & nonnullas de matrimonio mulierculas 3 fine more rapuit, violavit, illufit : & cum carum parentibus, 4 id eft, cum ib- ceris fuis, bellum mifcuit, propinquum fanguinem fu- dit. Quid irreligiofius, quid audacius, quid ipfa [ce- teris confidentia tutius ? Jam finitimos agro pelicre, ci- vitates proximas evertere cum templis & altaribus, ca- ptos cogere, damnis alienis & fuis fceleribus adole- fcere, cum Romulo regibus ceteris, & I poftremis du- cibus difciplina communis eft. Ita quidquid Roman! tenent, colunt, poffident, audaciae praeda eft: 6 templa omnia de manubiis, id eft, de ruinis urbium, de fpo- liis deorum* de caedibus facerdotum. Hoc infultare & illudere eft, viftis religionibus fervire, captivas eas poft vi&orias adorare. Nam adorare quae manu ceperis, 7 facrilcgium eft confecrare, non numina. s Toties Hanc e'egantiam feSacus eft Sedulius, Poeca non ignobilis, lib. I, 154. He.'iam corvi quondam pavere mi- niftri Trtbentes fine more dapes-- Davies. 4 Id eft, cum foceris fuis] Haec verba Gloffematis loco ponit Joan. Wowerius ,• quapropcer uncis ea (ephiChr. Cellanns. Minus qnidem re&e, nifi fallor s boni quippe fcriptores non difpari ratione paflim loquumur. Vellews Tatercnlus lib. 11. cap. 23. de Mithridate: Tater- nis, id eft, Ponticis, finibus content am *Jfc j«Jfit> Tertullianus de Idol. cap. 2. Qnemodo abundabit jtiftitia noftra nifi abundant iamadverfarix, ejus, id eft, ini'uftiriae, perfpexerimus. Et cap. 21. Te Malas honori Idolorum y id eft, Ido- lolatriae, qutrebat anneftere. Arnobius lib. vi. pag. 203. Reliclis fedibus pro- priis, id eft, coelo, non reemfare nee fit- gere, habitacula inire terrena. Hoc a- pud eos eft proletarium, qui, quem- admodum par eft, operam dant, ut o- ratio fie perfpicua, nee ullis ambigoi- tatibus involuta. Davies* 6 70ft remit duc'ibus] An cenfet Mi~ nnias, hxc fcelera Post rem is tantum ducibus imputanda? Nonne primi du- ces paribus fe fjagitiis inquinarunt ? Joan, Wevotriut reponir. Toftumis dr.ci- ' bus; quam tamen ob caufam, nefcio; nam cum proprie Poftumus, do- cente Servio ad J£n. vi, 763. eft p.ofi humationem parentis creatus, liquido pa- cec illam vocis fignificacionem huicloco non convenire. Si verb Cmpliciter ulti- mum denotcc (quod clim voluic Ctfel- tius Vindex apud A. Gellium N. A. lib. 11. cap. 16. & exemplis oftendic G - 7- Voffins Anal. lib. n. cap. if.) huic emendacioni ne minimum quidern darur adminicuium, quia poftremus & poftumus eandem plane fortiuntur po- teftatem. Omnino leg. cam Romulore- gibus ceteris & Poster is ducibus di T fciplina communis eft. Pofteri duces eo- dem modo, quo podera fecla dicuu- tur Lttcretio lib. 111. pag. 394. Da* vies. 6. Templa omnia de manubiis'] Am- broftus epift. 29. ad Theodofium Imp. Legimns templa Idolorum antiquitus con- dita de manubiis-, & fpoliis reiiquorum hoftium. Afconius Pedianus in Verri- nas Ciceronis pag. 36. cAidem Caftons ex manubiis L. Metellus exjlruxit. £- lei, bello devictis Pifaeis, :emp,um & fignum de manubiis /ovi fe:erunr ; V d. •paafanias Eliacis fol. l$6. & 173. A- chaicis fol. iz6. Phocaicis fol. 317. Elmenkorftitts, ergo 126 M. Minucii Felicis ergo Romanis impiatum eft, quoties triumphatum : tot de diis fpolia, quot de gentibus & tropaea. Igitur Romani non ideo tanti quod religiofi, fed quod impune facrilegi. Nequc cnim potuerunt in ipfis bellis deos adjutores habere, adverfus quos arma rapuerunt, ■ & quod poftulavcrant 2 detriumphatos colere coeperunt. Quid autem ifti dii pro Romanis pofTunt, qui nihil 7 Sacrilegium eft confecrare] Confecra- re facrilegium, ut Jupra, Avarxtia cm- fecrata eft. Rigaltius. 8 Toties ergo Romanis impiatum ] Tertulkanus Apol. cap. 2j. Tot igitur facrilegia Romanomm, quot tropaa ; tot de Diis, quot de gentibus tnumphi : tot manubis, quot manent Jimulacra capti- vorum Deorttm. Impiatum, ut Tertnl- liano adv. Gnofticos, Vidoriatum,&C In- juriatnm. Wowerius. I Et quos pqft latiream detriumphatos colere coeperunt\\c emendan pode cenfe- musquod abfque ullo fenfu legitur n ex- emplari, & quos poftulaverant. Apparent priftins fcripturae veftigia, quod poftula- verant, f d abrafa eft liceera, d, & fuper- fenpta litera, s, ab anciqua etiam manu. Rigalt, Praecer alios Sig.Gelenius & Chr. cellarius eJiderunr, & quos poft cladem trittmphatos colere ccepcrr.nt ; fie etiam Joe. Ouzelitts, nifi quod ille detrium- phatos s unde Jac Perizonius repofuit demum trinmphatos. Abfque caufta qui- dem fontica. TerfulHamu Apol. cap. 2.7. Illos minqnam magis detriumpha- inus, quam cum pro fidei objiinatione damnamur. Igitur ea vnx nequaquam eft ableganda. Fu'v. Urftr.us muled propius ad MSti veftigia legit: & quos populaverant, detriumphatos colere coepe- runt. At mihi mea blanditur conje- £Vura, pro qua refcribendum cenfeo : & quos, prout voverant, detriumphatos colere cmberunt. Arnobius lib. ril.p. 12 2. Nam folere Romanos religiones ur- bium fuperatartira tartirn privatim per familias fpargerc, partim public? con- fecrare ; ac n? aljqmid Deorum mv.lt'i- tudine aut ignorantiA prsttreretur, bre- vitatis & compendii cauffa, nno pariter nomine cunilos Kovi poll dentins in Symmachum lib! n. alia multa fir loqnitrjr v!". ^v, xj Qwyjov ifpCcuvw. Vid. Laftantins lib. 1. cap. 2c. Cicero de Nac. Deor. lib. 1 1 1 . pag. 342. Auguftinui de Confenfu Evangelift. lib. 1. cap. 17. de civic. Dei lib. 11. cap. if. lib. til* cap. 12, & 2y. lib. iv. cap. 23. Hie- ronymus in Joel. cap. 3. Valerius Ma- ximtis lib. II. cap. /. C&teros qnidem Deos ad benefaciendum venerabantur. Febrem antem ad minus n-cendum tem- phs colebant, quorum adhuc v.niim in Pa~ latio, a Iter nm in area Marianorum mo- numentorum, tertittm in fumma parte I'ici Longi exftat; in eaque remedia t qua corporibus agrorum adnexa ftserant, defer ebantttr. Liber inferipcion. f. 97. Febri. Divae. Febri. Sanctae. Febri. Maonae. Camilla. Amata. pro. Filio, Male. Affecto. Elmenhorftius. Cicero de legib. lib. 1 1. Ara vetus fiat in Palatio Febris. Pli- nius lib. II. cap. 7. Etiam pub lice Fe- bri fanum in Talatio dicatum eft. Pru- dencius Hamartigenia : Tar furor illerum, quos tradit fama dicatis Confecraffe Deas, Febrem, Scabiemqtte fatellis. Ouzehus. 7 Acca Larentia] Hxc Romuli nu- trix fuitj uc refert ?ltnius lib. xvm. cap. 2. & Macrobim lib. 1. Saturnal. cap. 10. qui ex C. Licinii Macri pri- mo hiftoriarum libro ha:c adducit: Ac- cam Larentiam, Romuli & remi nv.tr 1- cem, regnante Romulo, Carucio (lege Tar- runtio ve\Tarrutio) cuidam Tttfco diviti dennptam , auftamque hareditate viri, auam poft Romulo. quern edncaffet, rc~ liquit; & ab eo parent alia, diemque fe~ fium, caujfa pietatis ftatutum. Ac con- venit hoc cumeo, quod de Romulo 8c Remo ja&atur, eos a lupa educacos fuifte; ka en;m meretneem nuncupa- bant ab animalis hujus moribus. Accam mere- 128 M. Minucii Fel icis meretrices propudioiae ; inter morbos Romanorum & Dcos computanda\ Ifti fcilicet adverfus ceteros, qui in gentibus colcbantur, Romanorum imperium protule- runt : neque enim cos ' adverfum fuos homines vel Mars Thracius, vel Jupiter Creticus, vel Juno nunc Argiva, nunc Samia, nunc Poena, 2 vel Diana Taurica, vel ma- ter Ida:a, vel iEgyptia ilia, non numina, fed portenta juvcrunt. 3 Nifi iorte apud iftos major caftitas virgi- num, aut religio fandior facerdotum : cum pxne 4 in pluribus virginibus, & quae inconfultius fe viris mif- autem Larentiam, antequam Tarrutio nupferat, nubile fcortum fuiffe ait Plu- tnrchits in Qua-HionibusRomanisjquam- vis Pltttartbus hanc ftatuat aliam eCe ab ilia, quae Romuli nutrix fuifle di- citurj uti be Matrabitts lib. 1. SaturnaJ. cap. ic. qui addit, quofdam vclle, id contigiffe regnante Anco M3rcio. Sed poteii, ut hjtc eadem fit cum Ronniii & Remi nutrice, idque utcredam,po- tiffimum ducor C Licmii Macri aucio- ritate, ia verbis fupra laudacis. Ouze- lius. 8 Flora'} Floram meretricem fuiffe tradit etiam LatlantiMS Div. Inftit. 1. J. cap. ic. At a Dea mcretricem di- ftinguit Scholiaftes Jnvenalts in Sat. vi, 249. LudiFloralts, inquit, inqtti- ius meretrices nvdatis corporibus per zarias artes ludendi dtfeurrunt & ar- rnis tenant gladiatoriis atqtte pugnant. Hi ludi a Flora meretrke inftixuti fitnt i» honor em Flora. Dc&, qua Jloitbus prteft. Aliis auftonbus inter fe non convenit, ut videre licet ex G. J. Vojjii de Idol. lib. 1. cap. 12. Daxies, 1 Adverfum fuos homines] Sic lupra, Romants hominibns turn ftia Jib i nation e captivus. Rigaltius. 2 Vel Diana Taurica"] Sic edidi cum Sig. Gelenio, Joan. Wowerio, Gev. El- menhorftio & Chr, Cellario, nee aliter legendum coniecit Jtc.Penzonius. Ve- riftme. Def. Heraldus-, Nit. Rigaltitts & Jac. Ouzelius excudi curaverant, nunc Diana Taurica ; quaii Juno fcili- cet eo nomine fuit inhgnira. Davies. 3 ^i/f f urt e apud :J?es major cafli- tas virgimtm] Ira edidetat re£te Geleni- w lenten r ia fiagiiame,& MS. Reg. ad- iiipulanie. Edit.o Horn, habebat cafli. tatisy pravo fenfu. Herald.' 4 In pluribus virgimbus- - ft ince- Jtum vinduatum'] Hax valdc funt Hy- perboiica, nee i^^/lkUjj c/.x^iCei**, fed exaggerationemRhecoricam fapiunt. Re- fpicere tamen videcur hdinutius ad id quod paull6anteconfcriptum hunc Dia- logum contigit- Antoninus enim Se- ven filius t*c iwf 'H^Jst? ucei*; ^axruc Swieiv, ut refert Herodianus lib. iv. cap. xi. At folum TeiliQy.s T uet7rapjivav ct7riHTetviv , Sv fMOJt [iix-, ocra. yt yj i- JVvctTi t rpJvKet, fi Diont rides lib. lxxvii. pag. 877. Davies. 5 Vejiafane nefitente] Turpe eft Deo five Deae aliquid ignorare. Sed Vefta mentem non habet, etenim ignis eft. Ovidiu=: Nee tu aliud Vejiam, qnavt vivam intelhge fiammam. Et tamen in cafu fimili ■ - - Vcfi*. pmulacra feruntttr, Virginias oculis oppofutfft manv.s. Quam fuere farua ilia numinum corn- men ta. Rigalt. 6 Ubi autcm mapjii q*am inter aras &• delfibra~\TertulliatiKS Apol. if. In tern- pits adulter ia componiy inter aras lenc- cima trsclari, in ipfis plerunqne tditu- orum, &■ facerdotttm tabernacuhs Sec. Athanap.us contra gentcs fol. 21. Tu- vzirjts ySv zv eicftih'jic «? ?*Ml*V, V.CU^HTCU T>? 7I0/>V« K) «V cl/ui- vrt'Xi ayiv tiCrlo) d'tx -txtw. Id elt : Olim tbctniJJ*. muheres ante idola pro- jfituebantur, dedicantes numu.ibus fuum qtujlum-t ferfvaf* mtreir'uatu ea propi- cuiflent, O C T A V I U S. 129 cuiflent, * Vefta fane nefcientc, fit inceftum viridica- tum; in rcfiduis impunitatem fecerit, non caftitas tu- tior, fed impiidicitia feJicior. 6 Ubi autem magis £ facerdotibus, quam inter aras 8c delubra 7 conducuntur ftupra, tra&antur lenocinia, 8 adulteria meditantur? fre- quent ius denique in ardituorum cellulis,. quam in ipfis lupananbus nagrans libido defungitur. ^ Et tamen ante cos, Deo difpenfante, diu regna tenuerunt AiTyrii 5 Medi, Perfa?, Grarci etiam, & iEgyptii, cum Ponti- fices & Arvales, IC & Salios, & Yeilales, & Augures tiari, acprofperitatem rerv.m ivde nafci ■ Vid. Eufebim de vita Conftantini lib. in. cap. jg. Rufpnns lib. n. Eccle- fiafl. biftor. cap. 7j. de templo Serapi- dis; Suetonius Tiberio c. 44. Juzena'is Satyr, vi. Panfantas Achaic. fol. 17 J. Jofcphus Antiquit. [udaic. lib. xriil. Cap. 7. Elmenhorft. Unde illud Vi r gilii Eel. in, 9. Et quo fed faciles nympha rifere fa- cello. & Juvenalis Sat. vi, 488. Ant apnd Ifiaca potius facraria lena. Rigaltius. 6 Inter aras & delubra conducun- tur Jlupra] Praccipue in Ifidos templo fcelera haec committebantur j unde 0- vidius Amor. lib. 11. Eleg. 2. Nee in Niligcnam fieri quid poffit ad I fin Qftxficris Et lib. i. de Arte: Nee fttge Niligene Memphitka facra juvenc£. Mult as ilia facit, quod fttit ipfa Jovi. Item lib. 1 11 . Quid faciet cufios ? cum Jint tot in nr- be theatra ? Cum fpcCtet junclos ilia libenter equos ? Cum Jedeat Pkaria fijiris operata ju- venc£, Quoqiie fui comites ire vetantur, eat? Sic Juvenalis Satyr, vi. .... Jamque exfpeclatur in hortisy Ant apttd IJiacA potiiis facraria len*. Vtti y&tts ejus Scholijffte; : Apnd itm- plum Ifidis Lena conciliatriccs : quia in hortis tcmplorum adulteria committttntnr. Nee tamen in aliis multis templis cor- ruptelae has quoque minus fiebant. Ju- venalis Sat. ix. Nuper enim, ttt repeto, fanum Ifidis , ©" Ganymedem Pads, & advecla fecretapalatia ma- trix, Et Cererem, nam quo non profiat femina templo ? Ou2,elius. 7 Conducuntur fl up raj Ed. Rom. tefte Wowerio, repnefentac : condicuntur. fiupra. Prorfus ita legendnm ; non e- nim llupra, fed mulieres Auprandar, data pecunia, conducuntur s at inter a- ras virifeminaeque de ftupris pacifcun- cur, & conveniunt. Davies. 8 Adulteria meditantur] Haec vox, qua; vulgo deponens putatur, vim paf- fivam hie obtinet ; ut & alibi, quem- admodum notavit G. J. Vojfius Anal, lib. 111. cap. 6. Exemplis ab eo pro- lans addi poffint fequenra. Cicero de Harufp. refp. p. 199c. Nihil non din confideratum, & multo ante meditatum. Ovidius Metain. vn, 72.7. Meditataque pane reliqui Tefiamenta fide Pliniiis Paneg. cap. 3. Gratioremque exiflimari, qui dclubris eorum pttram caflamqne mentem, quam qui medicatum carmen intulerit. Latinus Tacatus Pan. xii. cap, 2. - ate.' iTroLfxretrx ttiv *3l&ojcv iflipvyai, xj 7ra.0xTtivi.cra. to 5v_i\©-*, 7ruKiv etc to dyytin yjcm-jy.v. Hincquoque Silitis ItalicHS lib. v, $9. capiendus. Tunc ale Si prifcum populis de more Latinis jtmjfia'mm, cnmbellaparant, men- tefque Dcorum Explorant fv.pcr eventu , ceu pra- fcia Indus, Damnavit vefci , plandv.qv.e ali- ment a refugit, Ouzelius ex 3. "Brtjfvnio de form. lib. i. pag. 124. 4 Pullos edaces habuit <£r>P ' aulus^Cicero lib. 11.de Divin.cap. tf.Aufpiciis Paulus paruit ! Nam mhins cecidit in Cannenfi pugna cum exercitu ? Vid. Floras lib. ir. cap. 6. Elmenhorftius. Cum Joan. Menrjio locum fie iruerpungerem: Pul- los edaces habuit & Paullus j apud Cari- nas tamen cum majore Reip. parte pn- firattts eft? Sed nihil opus eft, uc cum do&iffimo illo viro reponamus, cum majore Romani populi parte proftratus eft ; nam, praeterquam quod PopnUis Romania, non Romanus papains, ido- neis auctoribus ufurpatur, Refpubhca fxpt viros denotar, ex qui bus conftat & componirur civitas. Vide J. Fr. Grono-v'utm ad Liviixxvit 3). xxvui, ij. Davies. 5 C. C&far) Cicero lib. II. de Divin. pag. 390. ^uid? ipfe Cafar, cumafum- mo harufpice monerettir, ne in Africam ante brumam tranfmitteret, nonne trarif- mifit? quod ni feciffet, una in loco om- nes adverfariorum copix, conveniffent. Vid. Suetonius Caefare cap. 59, 77. & Xiphilimts fol. 154. Elmenhorftitts. 6 Ne ante brumam in Africam na- vigia tranfmitteret] Vel omittenda eft vox penuicima, prouc fecit Cicero de Divin. lib. 11. cap. 24. quera nofter ex- fcripfitj vel legendum, Navigio tranfmitteret; nam in trajiciendi figni- ricatu navigia tranfmittere refpuit La- cinitas. Davies. 7 Renitentibus'] Corrige ad hoc ex- emplar in Cypriano, renitentibus : nam ibi eft hodie retinentibns. Meurfius. 8 Qui proditum iri fe ob monile ab uxore nefcivit] Hxc eft veriflima le- ctio, quam MS. Reg. deb^mus. Le- gcbatur an tea , qui proditus eft ipfe ob momle ab uxore nefctus. Heral- dus. Rem fie narrat Servius ad VirgilH Mn. vi, 445-. Eriphyle, Am- phiarai, attguns Argivi, uxorfnit- qua latentem bello Thebano marittim Polynici prodidit, mcfi'.li accepto, quod ante uxori dederat; qui audits ad prxlium, hiatts terra fentt. Hvc refj/icit Soohoclet E- left. vf. R4C % Oi'-M y£a -Jiv^y? 'Au^us-ory 'X.OWTsl-'T-..' Zl/.~7l Ubi ride? Trulinii Scholia, Prater My- thologOS, ApoHodorum Bibl. lib. Ill, cap. 6. & Hygmum Fab. Lxxv. ad;r", pocer;t Sc Schc^iatles Juvekalu ad Sa- :ir. vi, 6rr^ Davies. 9 Tirefias cs:ns fatter a : c; prx- ter unoni Joan. Megrfitan ; Q^a del , ijz M. Minucii Felicis debat. 1 De Pyrrho Ennius Apollinis Pythii refpon- fa confinxit, cum jam Apollo vcrfus faccre dcfiflet : z cujus tunc cautum illud & ambiguum defecit ora- culum , cum & politiores homines , & minus creduli effc cceperunt. £t 3 Demofthenes, quod fciret refpon- 6 fimulata, frxurmty Pythiam querebatur. At non- numquam tamen vcritatem vel aufpicia vel oracula te- tigere. Quamquam inter multa mendacia videri poflit induftriam cafus imitatus, aggrediar tamen fontcm ip- fum erroris & pravitatis, unde omnis caligo ifh ma- navit, & altius cruere & aperire manifeftius. Spiritus fe reliquis acutiorcm hie prceftitit ; poft proncmen enim voculam quandam decfie cenfebac, no cacus fuo deftitue- retur dvuZiT?. Licet, utopinor, fco- pum non tetigerir eruditifilmus lllevir, in hoc tamen laudandus eft, quodora- tionern vkio non carere viderit. Mi- ni tACits videtur Gloflema, quod orse Codicis adferiptum, ut intelligeremus, ouareTirefias pr&fentia non videret, in jpfauandem verba Felicis irrepfu. Davies. 1 DeTyrrhoEnniusApollonisPythii^LC.'] Haec habet ex Ciceronis de Divin.lib. u. c. 56. Nr.m minus ille (Herodotus) potnit de Crtefo, quam dc Pyrrho fingere Eu- '■nius ? qttis enim eft qui ere dot, apolli- nis ex oraculo Pyrrho effe refponfum? Aiote, ALacida, Romanos vincere pofTe. Trimum Latine Apollo nunqtiam locntus efi 3 deinde ifia firs inaudita Gratis efi ; prmterea Pyrrhi temponbus jam Apollo verfus faccre defter at &c Ilium verfum memorant Qutntilianus lib. vn. cap. 'y> i ufyj'jV Kj ilKAfipw Iv pirn &y£I%qo*< ?i, K) AITfl^EAOTN oVtt dvdfy>» Jh^J r 3*av to dvYiTov ytv@r. Vide Scfor- phyixnm fr&ic/.Trosfs lib. 11. §. 3S. Hie- rlclem in Aur. Cajftl. 11. alioKjue plu- rimos. Davits. 8 Qui ad nutum & arhitritirn afjft- dent'u fibi Damoms) Adfuifle fibi Da~ ■monem teftabacur Socrates j fednonrfe- hortatorium plane a bono, quemadmo- dum putavcre Teriullianns, Mlnucius nofier, & Laftantins; is enim Genius cunfla, qua arcenda funt, arcuit ; qua cavenda funt, pracavit; qua pramonen- da, pramonuit. Verba lunc Apuleii de Deo Socratis pag. 337. ed. Caefia- nae. Videatur & Maximus Tyrius D.fC, xxvi. ac xxvii. Jffxdentu aurem Dx- monis vocibus SaJlyavu. Trapiffyv ex- preifit OSavius. Enfebim deCaipocra- tianis Hill. Ecclef. l:b. iv. cap, 7. 'Eyii f.>.iyj.?Ais 3 fjuonv\i)() cny.vwlfj^oi rots xjt-m tfeupjicvi 7T(>}q cwtuv hnnhv- yfyJois Qthrgpts, ovetQp7rofj!.Tivis n x} riAPEAPOES AAIM02I. Rnfinus Hift. Ecclef. lib. 11. cap. 13. Uteris ad- miniculo affifientis fibi & adharentit Damoniaca poteftatis , quam IIAPE- APON vocant. Sulpicius Severus Dial, in. cap. 8. Zlaod intellexerit cgijfe fe femper Ass 1 dent is fibi Daemon is voluntatem. Adi dodliflimum virum Anton. Daleim de falfa Prophet. pag„ 2-79' ^4^' Davits. 9 Magi quoque, non tantum - -- qu£ 'funt non vidcri] Hancopinionem non j Chnfiiani tanrum (criptores fed & j Ethnici foverunr. Plato in Sympof. pag 327. AiX T8T* {fatAVjovm j( J ludunti 13+ M. M I N U C I I F E L I C I s ludunt , per daemonas faciunt. ■ Illis afpirantibus & infundentibus praeftigias cdunt ; vel quae non funt, vi- dcri, vel qua? funt, non vidcri. 2 Eorum Magonun & cloquio & ncgotio primus Hoftanes, & vcrum .Dcum mcrira majeftate profequitur, & angelos, id eft, miniftros & nuntios Dei, fed vcrij ejufque vencrationi jiovit aiTidcrcj ut & nutu ipfo, & vultu domini ter- riti contremifcant. Idem etiam dcemonas prodidit tcrre- nos, vagos, humanitatis inimicos. Quid 3 Plato? qui invenire Deum ncgotium credidit, nonne & + angelos fine ncgotio narrat * & daemonas ? & in Sympofio >s?) Kj >i fAtti/TiHn rra.ru. /&>'*(*> *) w T ftMMV 7*Xvn, tt Ti r$ei ni; ~?jti*; *> T»f EnH/AAS, x) rluu y.rtvrehji m£* euv kj TOHTEIAN. Hinc Apulems de Deo Socratis pag. 331. Per Dx~ inonas cmmSa denrnncista cr Ma- GORUM VARIA MIRACULA, omnefque prafagiorttm fpecies regnntur. Porro quifquis hunc locum attencius legeric, aliquid explendx orarioni neceflarium deefle, niG fallor, animadverte:. Re- fcripferim, Magi qttoque, non tantum fciant Dgmonas, fed etiam quicqr.id mi- raculi ludunt, per Dgmonas Epunt ; tilt's afpirantibus & inf undent ilus fTM- fagias, Faciunt, vel qu* non funt, videri, vel qus funt, non videri. lea, levi verborum tranfpofuione , fenfus eric integer. Davies. I litis afpirantibus & infundentibus trtftigias edunt\ Laclantius lib. 11. c. If. Magorum quoqm ars omnu ac po- tentia, horum afpirationibus confat, a qtiibus immsti, vifm kominnm prafti- ghs ou&cantibus falluni, ut nonvideant eat qux funt, & videre fe patent illa^ qu« non funt. Heraldus. 2. Eorum Magorum & eloquio & ne- gotio primus Hojtanes) Sic ed;di Sig. Gehnitim & chr. Cellarium ferutus : a nonnullis enim Hoftanes, fiveOHhanes, de arte Magica primus dicitur com- mentarins fcipfifle, primufqne ad ra- biem ejus fcientvt Graecos incitavit, ut cradit P/inms Hi!:. Nat. lib. xxx.cap. I. Ejus nicrrinerun: Apnteim in A- pol. pag. 5"4 J. Tertmlliamt de Anirm, c. $7. Cypriantti de ldo\- Van. pag. if. . Vide us Hadr. junium An.im. lib. r. cap. 7. Def. Heraldtts, Nie. Ri- galtius & Jac. Ouzelius hie perperam repraefentant, eorum &magorum eloquio & negotio primus Hoflanes. Davies. 3 Plato f qui invenire Deum negotium credidit] Negotium, rem arduam, dif- fici'em. Y.uiuv ti U-pf t b «{/gjfvt» ei; Tmflas dJuvx-nv / .iy.tv. Rigaltius. 4 Angeles fine negotio narrat\ Ter- tulHanus Apol. cap. 21. Angelos Plato non negaviu Plato angelos nullibi no- minate fed officia angelorum narrat, quod fjperis noftra aila deferant tan- quam miniftri. Theodoretus orat. j v. de ma-eria & mundo fol. 61. Plato 0=ar j *} Jkiftnac. x.ix.\*i>-ii, £<'»juuic Kt*r*pysc ifjKTfi i:, t< ¥ iAj»r 3w. \'ide Porphyrium tt-u *mjrjic «."V>- %ov lib. !i. fol. 31. Elmenhorftias. 5 Et D&monat) Dsemonas quidem faepe memorac Plato, fed Angelorum nullibi meminit, licet alitor lbtuat V. C. Tan. Faber lib. 1. Epift. 63. Atta- men Cyprianus de Idol. Van. pag. 14. Plato pari ratione confentit, & unum Deum fervans, ctteres Angelos vel Dx- monas dicit. Nimirum apud Ethnicos Angelus & Damon ejufdem prorfus fu- ere poreRatis. Hierocles in Aur. Carm. 11. Tits -) twrxe (HPfiA2) k, AAI- MONA2 d^xc yjtKeiv f^jt?^, a ; f Zfine. w tj7 ^ on AITEAOTJ 5cc. Angufli- nus Civ. Dei lib. ix. c. 19. Konnulli il.'ornm, in qnibus & Lobe* efi, eofdem pcrhlbcnt ab >iliis Angf.Lo- did, qnos ipfi D « mokes nxncup.v:t. Nofier, ufu Chnilianorurn d;ce jcus, eos diverf^ etiam Octavius. 135* etiam fuo naturam daemonum cxprimcre connititur ? vult enim effe * fubftantiam inter mortalem immortalcmque, 7 id eft, inter corpus & fpiritum, mediam, terreni ponderis & cceleilis levitatis admixtione concretam, ex qua 3 monet etiam nos 9 procupidinem amoris, & di-' cit informari & labi pectoribus humanis, & fenfum movere, & afFectus fingere, & ardorem cupiditatis infundere. XXVII. I0 Ifti igitur impuri fpiritus, daemones, ut oftcnfum a Magis, a philofophis, 6c a Platone, " iub ftatuis & imaginibus confecrati delitcfcunt, & afflatu finite naturae credidir. Davies. 6 SubJ?antiam inter mortalem immor- talcmque mediam\ Plato in Sympof. pag. 327. To fcu'jj&vfA 1 fueva^u i$i 3r« te ^ -^vjiTa' ipjunviCov x) dizTrop'iy.fj'jV 3fsK to. Trcta dv^pcevruv. Rigaltius. 7 Id eft, inter corpus & fpiritnm] In- commode mentem Platouts exponit Minucins. Ex hujufce philofophi fen- tentia Dasmones incer Deo; h-minef- que collocancur. Nam quemadmodum homines lunc-3-v«T5< *} l/*7rtau(,Ki Dx- mones Tunc dSuvnu, y^ty-Traduc, cum ea Deorum narura ilcut x-zvLSiiw % atdoe- i/x7ju.v forciantur. Damones, ut verbis utar JLpuleii de Deo Socrans pag. 334. f u . nt inter not & Deos, ut loco regionis, ita ingenio mentis interfiti ; habentes com- munem cum Super is immortalitatem, cum Infer it pajjionem. Sunt genere anima- lia, ingenio rationalia, ammo pajfiva, corpore atria, tempore aterna. Ex his gninque qu* commemoravi, triad prin- cipio eadem nobifcum, quartum propri- ttm, pofiremum commune cum Diis im- mortalibus habent. Rem in apertaluce pofuit Maximns Tyrius Diflert. xxvii. Adi fis & Hieroclem in Aur. Carm. II. Davies. 2 Movet etiam in nos"] Sequuti fu- mus veiligia exemplaris : ex qua mo* net etiam nos. Rigaltius. 9 Procupid:?rni nmoris~\ Qualem efTe dicebat Epicurus 7r^\r\-\ii, quam Cicero dicit efTe anttceptam ammo tei qtiandam information em i;b. I. de Nat. Deorum. Rigaltius. 8 ; 9. Monet eti.im nos procupidinem worn] Si'.Gelensustk D.Htraiduscda.- derunt, manare etiam in nos procupi- dinem amoris dicit, & informari & labi pedoribus humanis \ Joannes autem Meurjius legendum conjecit, manet eti- am in nos porro cupido amoris ; & ita repraefentavit Chr. cellarues, licet ante- penultimam vocem cum TSrorceroCufpe- 6lam habuerir. Mihi confjltius vide- batur, fcripturam veteris Codicis exhi- bere, cum viri do£li, prout arbitror, Felicis manura conjefluris fuisnonde- preherderint, nee, quid reponendum fit , liqueat. Forcean monet etiam nafii pruriginem amoris. Platoni certe Sympof.pag. 317. "Epxc, Jki/juev jutyt; nominatur •> & paulio poft us fcu/uavcisv i$i iij e/MBff- Quia & Dae- monas p'tKTQpc >y ipoctiyp. yjndLfXAux- £«v tradit Porphyrins tsfet ^-ttv^s lib. II, §. 42. Davies. 10 Ifii igitur impuri fpiritus, D&- mones] Ukimam vocem, unquamGlof- fema, perperam rejiciunt Fulv. Urfi- nus, & Joan. Meurfius ; eofque duces fecutus Chr. Cellarius, earn prorfus e- liminavic. Omnino tamen eii tetmen- da j nam (imili medo pafTm Joquun- tur Audore?. fufiinns Martyr Apo!. I. cap. L.XXT. 'HxisTiy fix. tb £}}.z 7r^i«T«, H2ATOT, \«;£9ev. Ac Apo}. II. cap. 6. rio;-A;f t Hjjuripstf avBgol- 7Mv, T£N T XP12TIANQN. Vide & Atbtnagnram Ltgat. pro Chrift. cap. xxn. pag. 101. Davits. 11 Sub fiatuis e&" imaginibus confi- erati dducfctint] Cypria»us de Idol, va- nit. pag. 14. legit, confaratis dtktefimnt', -> Codices ad exttr.1 1 ;: Minucia- Hi.m cofiigenco5 exituniavit i$6 M.Minucii Felicis fuo au&oritatem quail prsfentis numinis confequuntur, 1 dum infpirantur interim vatibus, dum fanis immo- rantur, dum nonnumqunm a cxtorum fibras animant, avium volatus gubernantj fortes rcgunt, 3 oracula effi- ciunt falfis pluribus involuta. Nam & falluntur , & iallunt, ut & nefcientes flnceram veritatem, & quam fciunt, in perditionem fui non confitcntes. Sic a cce- Meurfms. Mihi vero, fmu! ac Tulv. Urftno, Minucitti ex EpifcopoCartha- giinenh videtur corrigendus ; nam Dii fr&fentcs nonnifi /id imagines fuas ad- ejje cenfebantur, ut patct ex Latlantxi Div. Inftir. lib. II. cap. 2. & imagi- nes confecratas fupra dixie nofier cap. xxni. Davies. 1 Dum infpiranttir vatibus'] Jlpnlc- itts de Deo Socrac. p. 33 r. Curantjin- finla, vel fomniis conform an dis, vel ex- its fjfculandis, vet prapetibus fuber- nandis, vel vfcinti us crttdiendis, velva- tibus infpirandis, vel fulmiwbus jacn- landis^ -vel nubilus cornfeandis c&tcrif que adco per qua futnra digmfexmns. Wowerus. 2. Extorum fibras ar.irnanf] Exiftima- bant ltolid;c Genics exta notis qui- bufdam fignari a Dii5, varieque com- mover:, ac quail animaii. TikuIAts lib. II. Eleg. s- Tu pocni event ur a -Sides, tibi dedi- tus au~ur; Scit bene, quid fati provida can- tct avis. Tuque regis fortes, per te prafentit arufpex, Lubnca fignavit cum Deus ex- ta nous. Statins lib. iv. Thebaid. vf*. 176. Et in nulhs jpirat Dcus integer extis. Hinc Arnobius lib. M. Scmicruda ca- fifiis & leviter ammata porricere. Et Zcno Veronenfis de Jona • Non arts frc~ tentibus ftoief.es irritant ignes, non tttra iremant, non me yum profundnnt, nee peendw,: "■. murte rapti iccoris fpirantes confulttnt fibras, Mamlmshb- IV. Hinc in tanta fa'cm pttimus, quam fape Jttcipiunt, trepidxqni ftto fnb pc- fiore OiTtfliuS. 3 Oracula efficiuntfalfis pluribus in- valuta'] Laclantiut lib. 1/. cap. 16. £0- rv.m invent a funt ajlrologia, & arufpi- ana, & augur alio, & ipfa qua dunn- tur oracula, & necromantia, & ars magica, & qnicqmd pr&terea malorum cxcrccnt homines vel palam, vel ccculte. Ouielius. 4 Omnes inquietant] Ira legitur in membranis annquis. Sunt quibus pla- cet, fomnos inquietant. & fie etiam Cyprianus legiCe videtur. Rigaltiu>. In MS. omncs ; quod vitiofum exiftimo: Cyptianus fomnos habet. Quid G for r taflis Minucius fcripferit /omwzu inqui- etant ? Cujus f mile apud Laclantium lib. II. cap. 14. GLtti quoniam fpiritus trnucs, &• intomprehenfibiles, inflnnant fc corponbns hominnm, & occulte invi- feenbfis uperti valetudinem, vitinm,mcr- bos cinnt, fomniis ammos terrent. To- tuit fane ut itafiti nihil tamenarnrmo, & uniciiique fuum, quodmaximearrj- der, relinquo. Ouzclitu. Ex Cypriano de Idol. Van.pag. 14. omr.in& leg. fom- nos inquietant, ut probe monuit Joan. Meurfitts. Vide fis 1 fc?od. Canterum Var. Lezt. lib. i.e. 7. Operam verdlu- ditJac.Onzelins, dum reponit, fomniis inquietant, quia Damones a Laclantio Div. Inft. lib. ir. cap. 14. fomniU animos terrere dicuntur. Kifimefallit animus, qui terribilibus infomniis ho- mines pavefaciunt, reveia fomnos in- quietant. Jufiintts Martyr apud Ta- tianum Orat. ad Graxos cap. xxxi. ad- firmavit \'jiaavcu txc -rgpetpHuyxc fAa/'- ucvttc) xygvclc' nnix cm.tiXU- Ittj' TXTOl/f yap ftsLhlSTU. x) T 7rPfl$U)TCt euiTwv oKT7,t«yj7V oi itt xjiyji did t JTWCTJlf ^4VTet7I^ KTBI X; «TO7«J!« /Vj4- J»0I eft* T 1 TE£?c7h/>}%»! dW tstwv xsi Mfi\t- 9W » ttOTCTW TO J«p 'vJa^V®-' f KTO/f MM40M ,^'A.oO yip ft) Sibi, xjci » 7rg?s- JTOCTCfc OUTUV cfYvX/UU; tfbxAtV ihO? £/) fxi.-yr^* Outoi oi %v <^ci t/hvi/mS-mj nr on t ati^sLruv xaU artpiucv xpiaraof. Id eft, "Bernar- do Feliciano interprete : P^r contraries Damonas omnes etiam prtftigi* perfici- nntttr. Hos enim praiipne & prafiden- tem ipfts venerantttr, qui mala venefi- ciis & incantationibus procttrant. P le- nt enim fpedris, imaginationibnfque funt, & ad decipiendnm prodigiojis fallaais apti. Per hos ilkcebrai &■ amatona veneficia inf elites homines confiennt. Omnis enim intemperantia, vmrns divi- liarttm fpes & gloria per hos exifiit, & pracipue deceptio > quippe cum menda- cium ipjis proprium fit : cttpiunt enim Dii haberi, & qua prafidet ipfts po- tejlas, videri Dens effe maximtts vult. Ifii funt, qui libatione & nidore oble- .tfantur, tjuibus fpiriutalc corpus if forum fingntUit. Vivit enim id vaportbus & fuffimentis, & ex variis vario modo, ntdonbnfque & fangnine & carmini- bus corroborate. Vid. Lttcianus de fa- crirlciis pag. 75, Fitment de errore profan. relig. 'Athenagoras Apol. pro Chriitian. pag. 33. & fequent. Onge- ties contra Celfum p. 137. Naxianze- mts orat. it in Julian, pag. 300. Ah- guf.inus de civit. Dei lib. in. cap. 10. Thcodorettts contra Gnecos ferm. vn. p. 104. Eufebius praeparat. Ecclelf. lib.iv. cap. 11. El*r,enhorftin$. Hac de opi- nir ne plura obfervabamus ad Tertnlli- ani Apologet. cap. 22. Prudentins lib. contra Symmachum priore-. — Horrificos qnos prodigialia cogttnt Credere monfira Deos, quos fangui- nolentus edendi M7Tisc ctixjua^Ttvzw *& ° &cw- f^Sf-TicoTal^' 'IS57V@- opStZs l^i^aeyn- ow, ioi)Uvcu nr** 7r^petp»uSfJnq \«c«7$, Ec poiiea : 'E7ret,TX5 eii to' ap^ahv d7m'j(.%tsu)!ny. Ouzelins. 7 Hi funt & fitrentes vates & ipfi abfque templo, fie infaniunt, fie bac- chantur, fie rotantur] Non voluit Mi- nucius ipfos Dxmonas fignificare, fed homines atetris ifiis fpiritibus obfeflbs vexatofque. FortafTe legendum, Hinc funt & fu*entes : quos poltea vatet abfque templo vocat nofler, quod, uc va;es in templis, fie hi in vicis & plareis infaniebant & rotabancur. Vida Clement is Recogn. lib. v. cap. 1 3- ac Homil. ix. cap. 7. Origenem comfi Celfuni lib. vn. pag. 333. feqq. & R videtis i $8 M. Minucii Felicis vidctis cxcurrere, 1 vatcs & ipfl abfque tcmplo, 2 be mfaniunt, lie bacchantur, * fi c rotantur. Par & in illis inftigatio dsmonis, fed argumentum difpar furo- ris. De ipfis etiam ilia quae paullo ante tibi dicta flint, 4 ut fupitcr ludos repcteret ex fomnio, J ut cum cquis Caftorcs vidcrcntur, ut cingulum matrons navi- cula fcqucretur. 6 Hxc omnia iciunt plerique, 7 pars Prudcntinm Perift. x, IC63. Davies. I Vatts & ipfi abfyne tcmplo fie in- fan'nnt.Jic bacchantur, ftc rotantur JQuid fit a'jque tcmplo hoc equidem loco non fa:is uuelligo. LcgendumigiturexifH- marim, Vates & ipf» in tcmplo. Nam ejufmodi vatum in remplis ipfis a^ita- tiones obfervabamus ad TerudHani y\pologeticum ex Jul. Firmico. Nota autem rotantur. Nempe quia caput roeabant, &r, ut loquitur Ulpiantft, ja- ftabaur. tluu xAfx}Jw c$eifiyttv dicit Dio Chryfoflomrts Ora\ 1. de regno. 'icfJjnt Hj t\iyiv, iy^ aausp ci ttv^'A T hiy>v${JCA-v cvdftoV dvfpjpv Kj yiuazx- kcow Jcfr/ucuvxcru. Kj rd&'PlvQov. t'juu H.i- 3iv ;'jxTW&tv o*t 0> X.«pi\ZlO ;^7w9tv ex. 'f'so/^tv^r 5A.i«revT£f. Hera.- dus. Tertvtflanui Apul.c. 23. Locomm dif- ferentia dtf.inguitur •, opinor, ut a tcm pin decs tt'imetu, quo; alibi deos non di- et n. Deinde ofiendit. djs-.monas, ecfi rempla non habcant , uni eCic deos quam ipli qui In remplis fub Panus d^litefcun:, qui non alii flint quam da:- mones. In eandem vero fenrenriam O- ftavios noiter ait, funofo?, qui in pub- licum excurrunr etiim deos cen/er; poflj tk Va«-e< abfqi.e remplo, quia par elf in illis inligatio dsrmonis, fed ar gumen-um difpar furoris. Dixerat Trtjullhnus, Compar exitms fmroris fa r.na •'ntio eft irjnjationts RlgalrjuS. 2 Sic tnfani ■■•■ , f.c bacchsntff \'j- :m prnprium. J'irgiliai lib. v:. A".neid. de Sibylla : Totoone imntanis in .n -* "Eauhatur vates Statius lib. in. Sylvarum: En ut colla rotat, novifque late Tiacchatur fpatiis. jtpuhiushb.vwi. Milef. Inter hxc tmr.s ex illis bacchatus efnj-us, ac de xrais prx- cordus auheli'.us crclns rcferrns. La- clantius lib. tv. rap. 27. Ecce alibis iftfttnStt d&monis percitus dementi t, tffe- ratnr, infamt, Prudennus l.b.11. con- tra Symmachum : l>tj:i*at bacchamis anas ambage Si- lyll*, Lycophrun Ctifandra : 'H - vjuZ'jkhttJzc oTMrvu* Jca- /ucvi* eV&f9H6£e*f« Ouzeln.s. 3 Rotantur j Prudentiusi / ttrcrc ac rotare jits putatnr iry- Jiicnm. Hieronymus in Kpitaph. Paul. J! lias ro- tare caput x/arittm votcmJtu Ouielius. 4 Ut Jupiter —-ftqucretnr] Videuo- ftrum (lipra cap. 7. f Ut cum ea%is Cafio+es viderentnr] Tertulhr.nus Apo . c. 22. phantafmaia Cafio t.m Ri gal tins. 6 Hac omnia fciunt plerique, pars ve- firmm] Iu fcripcum e't in merrbranis annquis. Deinde lequitur ; ipfos d*rr.o- nas de femet ipfrs cunjueri. Inde ex:- Uet proba leduo hujufmodi, Hjtc omnia fciunt p'.crique, pan wftttn* irforrtm, dttmonas de Jemct lij'us cM>'ftcn. K - galiius. M:nime p;a<-e: Sic. R:; ron;e3u r a ; St.?. aun-m CUntus. Def. Heraldus & Chr. Ccllanus cdnierunt; k*c omnia fciunt pleriqtte veftrum. \ a i , nam vocem cort mocam pr;t:erm r Omnino refcnrx'ndum, h*c omnia femnt rLfRAQVE par; ',fis-.m. Sallrl:us Jufrnnh. c^p. ;8. yifrua Pars it.fcrror plcia^te a MWM • efi. Ju- veilrum O C T A V I U S. Ijp ycltriim, ipfos daemonas dc .femetipfis confitcri, 8 quo- ties a nobis tormcntis vcrborum, 3c * orationis incen- diis dc corporibus exiguntur. Ipfc Saturnus, 6c Sc- rapis, 8c Jupiter, & quidqaid dimonum colitis, I0 vi- Slfi dolorc, quod flint , cloquuntur : ncc utiquc in tur- pitudincm fui, nonnullis praMertim vcftrum afiiftcnti- bus, mentiuntur. Ipfis tcftibus cflc cos dxmonas dc ■vtnens Hift. Evang. lib. i. pag. 9. JJiitts hu populi partem pleranK]ue reverti Ad vernm ftiadebit iter Nac quifquam contiruclionem miretur; mm pars nomen eft multuudinis. Vir- gilitts J&nexd. 1, 21 x. Pars in frtfjla fecanr Ubi Servius inquit: figurate, ut pars grandia trudunc. Ovidius Metam. i, 244. Die! a Jovis pars voce probant — Idem vu, 6c 4. Pars ammatn laquco clauaunt. --.- fic & alibi paflim. Vide lis Aufininm in Thalece vf. 27. Davies. 7 Pars vefirum) Mox dicer ; non- rtttllis prafcrtim vefirum. Rigakius. 8 glftoties A nobis torment is vtrbo- rnm'\ lea TZacchianns de recipiendis lap- fis dixit, flagella verborum. Firmiau de errore pror'an. relig. pag. 44. fermo- nis flagella. Et Cyprianus ai Leme- trianum : tormenta verbomm. Elmen- horftius. Legebatur antea. <£ meritis vcrbomm, quae lectio nihil habebac in- commodi. i>ed MS. Reg. leclio, prae- terquam quod videtur commodior, ad- ftipulatorem etiam habet Cyprianum hac in re Minucii imiratorem. Ad De- metrianum : < £ttando a r.obh adjnrantur & torquentur fpiritualihtts flagris, & verborum tormentis de obfejfis corporibus ejiciuntur. Laflantius lib. v. cap. 22. Sic extorti &■ excruciati virtute divini numinis exululant. Heraidus. 9 Et oratioms incendiis] Laftantius-. Quo atiditp tremunt, exclamant, & uri fe vcrberarique tefiantnr. Et lib. 11. cap. 16. Itaque maximis fape ulnlatibus editis, verberari fe, & ardere & jam jamque exire proclamant. Prudennw hymno 1. «$& ^apdvav His modis fvurcum latroncm mar- tyrtan virtus qttatit litis* Hue acrcet, torquet, nrit. Ouz.e- lo Vicli do/ore ehquuntnr qttodCitut~\ FirrniLKs de eirore pro tail; relig. pag. ice. Ecce dtmpn eft, quern oUs, cum Dei <&- Chrijti ejus nmneh audurit, contremtfcit, &• ut mteriogantibtts nobis respondeat trepidantia verba, vi'x Je col- iigit : adherens humim laceratur, uritu*, vaptilat, & ftatim ae commtffis fcelcri- bus coafitetur. Laclantius lib. n.cap. I J. Juf.oi nutem, id eft cultores Dei, metutim. Cujus nomine adjurati, de corporibus excedunt, quorum verbis, tan- quam flagrn verberatii ncn modo dtrao- nas Je ejje confitentur, fed etiam nomi~ na Jtta edzaa, ilia, qnx in temp/is ado- rantttr, & quod plerumque coram culto- nbus Jms facumt, non utique in oppro- brium rengiun is, fed honoris Jttu ^ina nee Deo, per quern adjuiantur ; necjtiftis, quorum voce turquentur, mentiri pv/funt. Itaqtie maxinns f&pe ulvJattbus editis, verberari fe, & ardere, er jum jam- que exire proclamant, Et lib. v. cap. 21. Hi etnm, quamdiu pax eft in pa- ptiio Dei, fttguant jujios & favent: &■ cum corpora hominurn occupant, ani- mafquc divcxant, adjurantur ab his, & nomine Dei veri fugantur. ^«o an- dito tremnnt, exclamant, & uri fe, -jer- berariav.c tcftauttir ; & tnterrogati, qui fint, quaudu veneriui, qttomodo homi- nem irrepjerint, confitentur , fic extorti, & exarvtidtl vtrrute divini Minimis exu- laut. -propter hac verbera, & rnmas, fanclos & juf.os iiros femper odcrunt. Et quia per fe mcere hu nihil peffunt, pub lids eoi odiisperjeqituntnr , ricidas etiam, ll .defendendos & tuendos fufcipieba- mus, hos nee audiendos in totum putabamus : non- nunquam etiam miferantes eorum , crudelius faevieba- mus, l2 ut torqucremus confitentes ad negandum, vi- delicet ne perircnt > 1 3 exercentes in his perverfam quae* Carrio, qui lib. it. Emend, cap. 18. tradit MSStos habere de incognitis & inexplpratis, ica prorfuslcgendum. Da- vies. 7 Idem] Scribo, iidem. Meurfius. 8 Non tantum fafti veniam, verum etiam induii gratiam confequuturum] Ita edidcrat Gelenius optime. At Rom. editio judicii, male. Gelenii editionem confirmat MS. Reg. An autem id eft quod fignificabat TertuUianus Apologer. cap. 7. Quit tatia facinora qiium inve- nijjet cilavit ant vendidit ipfqs trahens homines? ut vendere eo loco dicat ac- cepto pretio indicare. Diximus nobis non liquere. Heraldus. 9 Unum folttmmodo — pceniteret] Hare conftiu&io> licet infolens & inufnata poftit videri, bonis tamen au£loribus baud ignoratur. Cicero Tufcul. lib. v. c. 28. Sapient is eft enimproprium, nihil, quod paenitere po(Tn, facere . V. C. Dio- nyf. Lambinns a futilibus Gr2mmaticis deceptus ibi reponit, cujus pcenitere pojjit. Idem de Invent, lib. 11. pag. 66. Vtrum id facings Jit, quqd paeni- tere fuerit necejje. Vide fis \fi.Gelli- um No&. Attic. lib. xm. cap. 2. Da- vies. 10 Nos tamen quum facrilegos aliquos"] Hunc locum imitabatur Lac7antitis\>b. v. cap. I. Nam ji facrilegis, & prodi- tiribttS) & vtneficis put'fas defendendx fui datur, nee pr&damnariquenqnam in- cognita cattjja licet : non injujia peters videmur, ut Ji qttis ent ille, qui inci^ derit in hxc, Ji legat, perlegat ; ft au- diet, fententiam differat in extremum» Heraldus. 1 1 Defendendos & tuendos fufcipieba- mus] Sufcepti, clientes. Servius ad vu /Eneid. Vult intelltgi prevaricator es, qui patroni funt clientum, quos nuncfti- fceptos vocamus. Jul. Severianus Rhet. Solicitudinemfufcepri, vel cetera ejusin- fortunia memvramus> Vid. Angufim nns epift. 59. & jin.brofius ferm. 53. Woxotrus. 12 Ut torqucremus confitentes ad ne- gandum'] Bxc leSio eit e MS. Reg. An tea, nrgeremus. Hac autem de le tota dicebamus ad Tertulliani Apologe- cum c.z. Heraldus. I 3 Exercentes in his perverfam qtu- Jiionem]?2gzni admotis tnrmentis Chri- ftianos cogebantad inficiationem, con- tra omnium judiciorun; rationem, re- noremque legum, qua: reum rorqueri jubent, ut occulta crimina confitearur, non ut confefTa reger. Lex 1. 8c 9. Digeft. de qusjliombns', ** lex 8. ccd. Juftiniani derepudits\ Panlut JC. l.v, Sententiar. tit. 14. TertuUianus Apoi. cap. 2. Ceteris negantibns adhibetis tor- mrnta ad conftendvm, folis thrift tanis ad nrgavdum, Ec cap. 7. Camifici fhonern 1+2 M. Minucii Felicis fHonem, non qux vcrum eruerct, fed quae mendacium cogerct. Et fi quis infirmior, nialo preflus & vidus, Chriftianum fe fiegaflet * favebamiis ei, quail ejerato no- mine, jam omnia facta iua ilia ncgationc purgarct. Agnofcitifne eadem nos fcnfifle & egiflc, qua; fen tit is & geritis? Cum, fi ratio? non infhgatio doemonis ju- dicaret, ■ urgendi magis, non ut diffitercntur fe Chri- ftianos, fed z ut dc inccftis, ftupris, dc impiatis facris, de infantibus immolatis faterentur. His cnim & hu- longe alind munns in Chripianos wipe- rat is, non ut dicaut, qux factunt, fed ut negent, quod f tint. Cyprianus ad De- mecnanum f. 2.56. Torqucntur rei, qui ft negant crimine, quo accttfantur, tene- ri, tit faanoris Veritas, qu& indue voce ?ton promitur , dolor e corporis exprimatur. Nunc vero cumfponte tonfitear acclawem, & crebris ac repetitis identidem vocibus Chriftianum me ej]e contefter, quid tor- menta admoves confitenti ? Torqueri de- hii fi negarem. Elmenhorftius. 1 Urgendi magit] Veriflima lectio, quam e MS. Reg. reftituimus. Ancea, arguendi magis. Heraldus. 2. Ut d: incefiis,ftupris, de impiatis fa- cris, faterentur'] Juftinus Martyr Apo- log. 1. pro Ohrirtian. rbL 59.THAi *) t*J> empyfio-et* at <*'juu\(ji fxiucn; V.*//.CstVSv7o ^j Xj l~]ifi'^;v »TMKf Kiy.tr vyf&bm i-rrtrif- ?JL£ttf y ore cf« iinrcur Matt, a-uainJUiv rt euurot; *Mf»rr+f)imt, zr euuroli Tf Ttic yj.pi-'KW, *&r3w n- T8« to. dksk*gm % hm njjjtt- 0-77 rfV e97Z £? ! &l&', ut ^£ quam nobis exhibet Codex Regius. Vocu- lam certe penuitimam fie adhiberu au- &ores optimi. Cicero pro 3. Rofcio Amcrino C2. A dole fcrntvc]potentiJJimt!s. Itexum c. 8. Tnaprxdia vel nobihjfima. Sulpicius Severus Dial. I c. 1C Sedrepclli penuui vel tacita confUentia vamtas, { Leg. vanitaus) per/everante virtute, non pottat. Idem Epift. II. ad Sororem cap*. 26. Nihil tavt lontrartttm - - Deo (julim altouem odiffe ,alterumvelle vel /*- dere. Adifis& Petronii Sat. c. 18. Davie s. \ Et eofdem afinos cum Ifide religiefe devoratis] lea cmnes edit ones, & MS. Reg. unde alii alia effinxerunt. Scri- pfi(Te Minucium exiftimo, Et eofdem afinos cum Ifide religiofe denotatis. Nempe atinum lignificat Ifidis geru- lum, qui l^mul cum Ifide a fuperftit;- ofis religiofa denotationecolebacur, un- de proverbium , l\Qr atyxv fM>^£/.%. Supra : Cheilitis Jimulacro Serapidis de- mtato. Heialdus. Liber MS. devo- ratis. Mendoie. Scripfimus, dccoratis, quod proxime accedit ad vererem fcri- pturam. Nee abfurdum erit opinari afinos illos ludis gerulos aliqua nobi- liori ttratura cum iGde fuilledecoratus, cum jipnleius ipfe narret Adnum fuum iftius Deae geruliim a nonnullis etiam hordeo tuifTe reli^iofe donatum. Mi- lef. vnr. RigaltiHs. Dtvotatis habenc vulgaris codd. In MS. eft devoratis ; quod vitiofum efle cuiqi^e liquet, 7?«- galnus. litt era unica mutata, edidit de- coratis. Quod finfu, quo exphcat, tole- rari poreft. Si vero devotatii reiinere hie quis malit ; miniine hie denorare poteft, qua figniticatione eu vocabulo utitur Tlautas CaOna Sc. 11. Air. 6. ibi euim figniricat diris devovere . Devo- tare itaque hoc loco, vel idem eiir, ac confecrarei vel, quod magis pro- bo, cum Minncius ait, Afinos cum I- fide re ligiofe devotatis, nihil aliud vult, quam. devotos vos afinis & Ifidi o- Ilenditi'. Ouzeltus. 2 "Bourn catit.i--mi.xtos Vfoi) Torplyri- ks 7r»et u.Tn-^i */vtyjffn l'b.^ jv.fol. f4. A/o eic rlw 3\'.7tvii*9 7r*ftKiCw crar £utv k, ofAciux 7ru i *iifuf;TJi'\* U.vd&D7TX>eiJ)tt' TO Q wg^'aw^TDi' opvits « Kiovl'&' » <*A\s Tivoff tf'rSg^oTrw© - x) A'r\cnv tjvuv ^oiuv jutpn. Id efl; .^ Deorum fabricam omne ani- malnnacum homine JEghvti i affumpfc- runt ; in qua & pecudum & hommis, <£r avium item & hominis corpora com- mifcucre. SinguU apttd ipfos Deorum fiatu£ vel ufque ad cottum hnmanam fpeciem prxferunt, faeiem vera vel avis, vel bonis, vel alicujus altenns an'imalis impofitam habent : vel e contrarto capiti httmano fubjefium altcritts animalis cor- fus pr&monfirant. Elmenhorflius, J Leonum o~ canum vultu Deos dica- tis'j Amobins lib. vi. pag. 116. Inter Deos videmus vejlros leones torviffima fa- cie. Tertullianus Apolog. cap. 16. lilt debebant adorarefiatim biforme mtmen, quia & canino & leonino capite commi- Jlos, & de capro & de anete cornutos, . & a lumbis hircos, & d emrtbus fer- pentes, & planta vel tergo alites Deos receperunt. Porphyrins t«fei anro^c \y.- -j'J^cuy lib. IV. f. f4. "OSfp x) o \iu>v etc Stiff '3-pno-Ktui?)- Kj [JuisQr Tl 'f hi- yj7na, o yjuxQai voy.cv, t7mvn/uu>v i%\ AiiVTrnnKirLuj , «m.o q But^q/tLuj, «Mo AuxATTOxirluj. Elmenhorflius. Hie- ronymus adverfus Jovin. lib. li. col. lex. Singula pene in .tris inflati, qax Pelufiaca religio eft. Elmenhorltius. Strevitw per pudenda corporis &c.] Sic habet exemplar, Hie vero ufurpare liceac S cunt. 146 M. Minucii FeUicis cunt. Etiam. ille, qui dc adoratis facerdotis virilibus advcrfum nos fabulatur, tcntat in nos conferre quae fua funt. Ifta cnim impudicitiae eorum forfitan facra fint, apud quos fcxus omnis membris omnibus proftat, apud quos tota impudicitia vocatur urbaniras: qui fcor- torum licentis invidcnt, ' qui medios viros lambunt, libidinofo ore inguinibus inhaerefcunt, z homines malae linguae, etiam fi tacerent; quos prius tardefcit impudi- citia fuse, quam pudefcit. Proh nefas ! 3 id in fe ma- il facinoris admittunt, quod nee xtas poteft pati mol- lior, 4 nee cogi fervitus durior. XXIX. Haec & hujufmodi propudia * nobis non li- cet nee audire ; etiam pluribus turpe defendere eft. quod Hieronymus lib. xiu. in Ffaiam dixit de Peluliaco cepe, Horribile & formidolofum fuit hortenfts apud Hera- tium Dei diffjfa nate tonitru, quo de- cuffi Canidix dentes, & exturbatnm Sagan* cahendrum. Et Martialis epi- gramma:e ridecur mifellus jEthon qui Jovem falutans in Capicolio pepedit ; adfe&us obifludflagitium trino&iali do- micoenio. Cato oratione de facrileg. apud Feftum in prohibere comitia ; Domi cum anfpicamus, inquit, fervi, ancilU, fi quis eorum fub centone crepuit, quod ego non fenji, nullum mihi vitittm facit. Fatuam admodum circa haec fuperfti- tionem Merroclis Thcophrafti difcipuli nana: Laertins. Et ett Nicarchi epi- gramma eis mpftiv, quo dicitur habere jus vitae & necis, ut reges. Inde jgi- tur orta eft adorandi relig'o. n&/>/» ewro*7«v« Troth*! dfii%';f(Qr xcrat., &c. Rigaltitts. Vide J. "Baptijl. CotcLenum ad Recogn. dementis 1. v. 02c. I $«i medios viros lambunt, libidi- nofo ore inguinibus inh&refcunt] Nofter libidinis genus innuit, monftruofiffi- jnvm quidem, veteribus tamen baud in- uHat m. Videmodo Martialis lib. 111. Epigr. 79, Sr. uiufonius Epigr.cxx. Lambcre quum vellet mediurum membra virorttm Caftor, nee poffet valgus habere domi : Repperit, ut nullum Fellator per- deret ingnen. Uxoris ccepit Imgere membra fu/t, X>e Gmilibu* ( f X) -TUTU Sl'O, >y '&1 T fajWV TD6 iifeia, koIi^). Hujufce loci teftimonio utuntur Eyfebius Prasp. Evang.lib. in. capp.4, 12. ac Theodoriius Therap. u u ut manuit J, 3. Cotelerius ad demen- tis Homil. vi. cap. 23. ubi fie Ep:- fcopus ifle perfonatus \ 'Akk-I k, w*f Aiyj7r7tots t-n x, vuu dtvBps»7r'&' ac 3loc TTfJ a» Suycirz irapcrKuvei?). Vide 2C Homil. xi. car. 6. Davies. 7 No?i nt magms & deSU viris^ No*a ob:ter ehfiis } nempe a Deo, ur x viris 148 M. M I N U C I t Felicis viris, ficut fas eft, fed ut Deis turpiter l adulatio fal- fa blanditur, cum & praeclaro viro honor verius, & Optimo amor dulcius pracbeatur. Sic eorum numen * vocant, l ad imagines fupplicant, gcnium, id eft, daemo- nem ejus implorant, 3 & eft eis tutius per Jovis ge- nium pejerarc, quam regis. 4 Cruces etiam nee co- limus, ncc optamus. Vos plane, qui ligneos Dcos con- dicebat Tertullianus in Apologctico, ubi jciviii; contraj fi quis per impersto* rem pejeraffet , fultibus caftigabatur. Adeacur 'Juflus Lipfuts ad annai.71irm lib. 1. pag. 34. Harmenopulns prompt. Juris civihs lib. vn. Tit. I. Ou4\i: X.XTU. TV $l£ 0UA9&C. KtfJlvil/j' IKCLtOC yip Of*®- iXHV TlfMU&V TO 9l/fV, ti kxtzl tk SuT yi-pnv. Ei -j x*Ttt fixoihiu; HZ-nt 7iv* Sip/U6i»)z u/uon 7if, evfytopuf). 'O 'fm X?^f y -' Jai **Ttt t» feuci'/Actt tfjUr.ac v.j umpxJnUt j*- sra\l£f j. Id ell : .fvVroo 9*1 _p*r Deum pejerarit periclitatut ■. Satis enim Deum ultorem habet jurtsjurandi per Deum pr&fliti content a religio. Quod fi qtsis per Principis vencrationem colore quodam pejerarit, veniam confeqnitur. Si quit juraverit in ye pecuniaria per genium principis, & pejeraverit, fuftibus cafiiya- tus dimiuitur. Juftinianus camen Imp. ilium qui per caput Dei vel capilium jurat, ultimo fuppLcio fubjicit. Ver- ba ejus rereram, ut latine reddidit Ju- lianus Patricius Novell, conft. 71. Si qtus per capilium Dei vel caput jurave- rit, vel alio modo b/afphemia contra Deumufusfuerit, officio pr*fettiurbis ul- timo fupplicio fubjiciatur. tlmenhorftius. 4 Cruces nee colimus nee optamus] Sed cum Apoftolo gloriamur in cruce Dn. N. Jefu Chrifti. Kcu « 'oh vi X4jJ%l/UfX. tb gztvpg ; 071 Xeigoc fi' tui JxKis (jL'jptfjjj ayt\a€i, *, imu'-, etTTip 'i7r3Jl, th' i/ut 4 J&XOV, [jucva. Chryfoftomus. Rigaltius. Hxc* eft le&io Coditis Regii ; fed in non- nullis editionibus eft, nee colimus ncc. oramus,- quapropter Andr. Rivinus ad Vielorinum Pi£tav;enfem pag. 146. repon:t horremu?, eamque conjeSu- rum impenle laudac Chr. Cellarius; quippe quae Carciiii verbis cap. 12. re- fpondear, ub' dicit non aaorandas, fed fubeundas cruces. Verum non e!l, cur Codiccra MStum deferamus, ut enirn fecratis. nonnihil obfervabamus. Heraldus I Adnlatk falfa blanditur'] Biandi- tur falfa, ui fupra, cap. 8. Solatia redt- viva blanditnr. Rigaltius. Errarepu- to wrum dofuilimum, nam vox falfa non in Accufandi, fed in Nominandi cafu pofita videtur. Certe falfum, fi- Gum, f'mili'que generis vocabula non rar jkajpihxxtn- Cicero Nat. Deor. lib. I. cap. 2. In fpecic autem victjg. fi- MHlattoms, ficut reltquavirtutes, itapie- tas inejfe non potejt. Petromus Statin cap. 3. Ficti adulatores, qutan etnas divitum captant, nihil prius meditaniur, quam quod putant gratiffimnm audito- nbus fore. Sic Impp. Diocietianus 8c Maxinnanus, Codicislb. vu. Tit. xvi. leg. 1 5. Nee omiffa profejjio probationem generis excludit, nee falsA fimulatio veritatem minnit. Haud opus eft, ut refcribatur/- TtAf/av zviTTKrz. Rigalttus. 61c rede MS, & male qui lalar a fabftituunt, Uti & apud Tertttllianftm. Hujus enim ae- vi vox ilia nondum cognita* quae de- mum fub Conflantino Magno invents videtur. Ouzelius. 6 Tropica vejira fimplicis crucis faci- em imitantur] Crux llmplex, rudis pa- lus, foium flaticulum ligni. Itaque ait TertulliariKS lib. 1 . ad Nationes : Cruces erunt intefiina qttodammvdo tropao- rum, Sec, Pars major crucis eft tmne robur quod recla fiatione defigitur. Re- liqua partes funt antenna & fedile. Idem Terudliamis ibidem. Rigaltius, Minime hie Minucins per fimpltcem crucem intelligit rudem palum, five fo- ium flaticulum ligni. Et futilisilladi- ftin£Uo in crucem fimpliceni, & com- pof:tam:nulla enim daturcrux,nificom- pofita,five ilia fit decuflata.five commifia, fiveimmifia ; utamantloqui. Alias & qui-, libet ftipes crux dici poffitj quod eft abfurdum. Staticulum eft pars crucis, ergo non ipfa crux ; quod enim pars alicujus eft, non poteft efle totum. Si mplicem crucem Minncius vocat, cui homo non elt affixus, ut manifefte fen- tentjiatota indicat. Nam tropxa. quce & quandoque crucis formam habebant, ob fpoha hoftium undequaque appenfa, crucem cum affixo homine quafi re- praefenrabant. Quod etiam in vete- rum nummis apud Goltzinm videre eff. Atque hzc genuina Minucii mens.' Ouzeliui. 7 Signum fane crucis religio formatur ] Hoc argumentum quam fit ficulneum nemo non animadvertet, qui modo novit, crucem inter Roma- nos vulgarem ftiifie fervorum pcenam. Sed nofler aCuffrtvicvc exferipfit Tertul- lianiim Apol. cap. xvi. & ad Nat. lib. mulls t fo M. Minucii Felicij mulis labitur, & cum erigitur jugum, crucis fignum eft, & cum homo porrectis manibus Deum pura men- tc veneratur. Ita figno crucis aut ratio naturalis in- nititur, aut veftra religio formatur. XXX. Ilium jam velim convenirc, qui initiari nos dick, aut credit de caede infantis & fanguine. Putas poffc fieri, ut tarn molle, tarn parvulum corpus fata vulnerum capiat? ut quifquam ilium rudem fanguinem novelli, & vixdum hominis caedat, fundat, exhauriat? 1 Nemo hoc poteft credere, niil qui poffit audere. I. cap. 12. ut ille Juflimm Martyrem Apol. I. cap. Lxxii. quos Ambroftw, Max'imm Taurinenfis, aliique func fe- cuti- ne ultra fecula prsecedentiafapere viderentur. Davies. I Nemo hoc poteft credere, nift qui pof- fit audne\ Tertuttiarms Apol. c.£. Qui tfta credit de homine, poles & facer e. Elmenhorftius. 2. Adftrangulatos mifero mortis gene- re'] Pccna pr&poftera, inclufo fpirittt cm qu£reretnr exittts. Tlinius lib. It. c.6$. Rigaltius. 3 Sunt qua in ipfis vifceribus originem futuri hominis extinguunt] Potationes, quas truliercula: forbenc, ut immatu- rum par turn abiiciant, Graeci appellant a.fjt.QKu>^£ji^ix Qdp/nst.sji, Latini, aborti- onis pocula. Vid. L)n. Lindenbiugius ad jimmianum Marccllirinm lib. XV I. pag. S c .. Julius Pollux lib. n. cap. 2. lib. JV. cap. 25. Sifid.n, Harpocration & Hefychius in voce 'Ky.Zxu'iPjLffA, Lex 38. Digeft. de poenis ; Pattlus Jurif- confultus Sententiar. 1. v. Tit. 23. An- gufiinus Term, de tempore cxi. Nulla mulier potationes ad abortum accipiat, nee filios aut conceptos aut jam nalos oc- cidat ; quia quxcnnqne fecerit hoc ante Chrijii tribunal fciat fe illi eornm ciu- fam, quos occiderit. ejfe daturam. Std nee alias diabolicas potationes mulieres debent accipere. Mulier autem qn/ecttn- que fecerit per quod jam non poffit con- cipere quotiefcunque parere potcrat, tan- torum homicidiorum fe ejfe ream cognn- fcat. Et torn. vn. 1. 1. ad Valerium de nuptiis & concupifc. cap. if. Ali- quando eo vfquc pervenit hac hbidmo- fa crudelitas, vel libido crndelis, ut eii- sm flcrilitaus venena procure:, & ft ni- hil valuerit , conceptos foetus aliquand* intra vifecra extinguat ac fundat, volen- dofuam prulcm prius interire quam vi- vere, aut (i in utcro vivebat, occidit antequam nafcatur. Clemens Apoftolic. Conttit. lib. vn. cap. 111. pag. IIO. Ou «Vfe to ytVVYlSiv AmiUtV&P TTviv }<£f> TO i%it- KQVlO-f/fyjCV ^J/JjUJ X*£oV %B£JC 3l»> yovivSiv i.u, homini attt mulieri aliquid fece- rity veladpotandttm dederit, ut nonpojfu generate vel concipere, tit homicida te- neatur. Concil. Wornr.icienfe cap. 35-. Mulieres qn£ ante temporis plenitudi- nem tonccptos titers infantes voluntate exentittnt, nt homicida jndicanda funt. ElmenhorfHus. Infra, dicet in eundem fenfum • Nee fratres vos, niji fane ad farricidinm , recognofcitis. Riga'.tiuS. S Merita eiinnonnullis Africa parti- bus a parentibus infantes immolabanttir] Tertnllianns Apolog. cap. 9. Infantes penes Afncam Saturno immolabanlur, £c paulo poft: Cum propriis filiis Sa- turnus non pepercit, extraneis utique non parcendo perfeverabat, quos quidem ipfi parentes fni offerebant-, & libentes expo- nebant, & infantibus blandiebantur, ne lachrymantes immolarentur. Plato Poli- tico fol. 3 if. 'E7rii ewri/jc l\uuv /ufyj x ro^'G^ 'd#v[ eLvQfyoTTXS %VHV, ofM.' dvo- 570V. K*p2£»JVy<9/ 3 St/'«!77V, eic 077OV *QV *) VO/LU/ULOV tWTUC, x) 'TcWTA tVtOt clutwv yete irS Kg;v&>, a : ? lews x) O.KM- xo*4. Hieronymus in Efaiam lib. xi 11. cap. 46. fol. Ijrc. Satttmi tanta fttit apud -jeteres religio, ut ei non fo- htm hnmanas koflias captivorum y igno- biliumque mortal'utm, fed & fuos liberos immolarent. Vid. utthanafius contra Gences fol. 21 . Sextns philofbphus Hy- potypof.lib. 111. cap. 24. Origenes con- tra Celfum lib. v. pag. ifi. Tertullia- nus adverfus Gnoftrcos can. 7. Porphy- rins lib. n. nv i/uCxXei* ei; to Zi ~ o/.ni o-f Trap cwrois 7mp2rt.vq> ku\h- /uivnj T8f ar'/ro riv*iia>v Y$ oVx? a.v \tf- C'ott -WEkkIujw. «? $vriiftos>ut odiofiflimos & infenfifllmos hoftes, in quorum caput omnia qui exe- crarentur converti optarent. Inde il!ud Horatii : Gallis hanc, Philodemus ait. Idem. Factum jd anno V. C. 527. M. Valerio Mcflalla, & L. Apuflio Fullonc CoM. idque ex vaticiniis Sibyllinorum librorum. De quo he Tlutarchus in Marrello ; fS ttv/Jjux aufJL7T\tc titjv ok. t$S 2/£j>Ms<&v, Jit y.ys ' ktf.lwA<;y a.vi&. x> Tst^. Tradunt 3c idem Zon.iras lib. 11. Annal. Angufiinus> Orofius, ut alios mittam. Ouzclius. 4 Sacrifices viventes obruere'] Sig. Ge- lenius edidit fainfici vnentes obruere ; MS. autem faenficii, quae vera eft le- ftio, fubauditur enim caufa. Tcrenti- us Adelpb. Act. iv. Sc. iv, 6. Nee id aftenrandi magis, qv.am habee quodgra- tum, facere exijiimes. Apuleius Apol. pag. 187. Ut, vbtcntu ejus *tatuU, ipfe infmulationis falfae non pled eretnr. Jujiinianus Inftit. lib. 111. Tit. II, 3. Landamus qtndcm Prxtores Cvx huma- niratis. non tamen cos in plntttm huic cauU mederi invenimnt. Cicero N. D. lib. I. c. 22. Simonides deliberandi fi- bi unnm diem fofinlavit. Vulgtf. deli* berandi cauffa , led il!am VOCi lam ( rar- termntunt MSS. Reg. & Norvic. ac meriro quidem. Pctronius Satir. cap. 17. ^Etatis venrae nia^ii tummovior, fcederc O C T A V I U S. IJJ fcedere conjurare Catilinam : 7 & Bellonam facrum fuum hauftu htimani cruoris imbuere, 8 & comiti- alem morbum liQminis fanguine, id eft, morbo gra- viore, fanare. Non dilTimiles & qui de arena feras de- vorant illitas & irifechs cruore, vel membris hominis & vifcere faginatas>. 9 Nobis homicidium nee videre fas, nee audire: tantumque ab humano fanguine cavemus. quam injunae mes, Sic ex fcriptis Codicibus legendum, non, aetace ve- flra magis commoveor, quam injuria mea, prouc tit in editis. Piura fuppedka- bunt Intcrpretes ad Salluftii Bell. Ca- til. cap. 6. Davies. S Latiaris Jupiter komicidio cotitnr] Athanaflus contra gentes fol. 11. Kat kit TrdKou 5 'PeefssLHt <# >>3ih.x (tym Ax- nxytov Aix xv^^nro^vaieui tfyija-tuvoy. Tcrtullianus adverfus Gnoit. cap. 7. Et Lano in hodternnm Jovi media in ur- be humanus f annuls inguflatnr. Por- phyrins rr$eji a7A)^Hf iu-ty^v lib. 11. pag. 3*- ( A ^' «i >y vluj ris d'yvQU K2ia tUu fjjtyiKl>.'J 7t6kiv, tJ" 7rQ]>i V,d. Theophilns ad /nuoiyc. lib. i. fol. 2.6j.Tatiantts concra Grcecfol. 287. La- 8antins\ib.\. c.21. PrudentiusYib. 11. contra Symmach. p. 374. Elmeahorfiins. 6 Sanginis fcedere conjurare Catili- tiam] De Catiiina SaUufiius cap. xxn. Fuere ea tempefiate, qui dicerent, Cati- linam, oratione kabita, cum ad jusju- randtim popttlares fceleris fid adigeret, hiirnam corporis fanguincm vino permix- tum in patens circnmtulijfe ; hide, cum poft exfecrationem omnes degnftavijfent, ficuti in folennibus facris fieri Jnevlt, a- peruijje con/ilium fuum. Ex his Sal- Ififiii verbis colligi pofle videtur, quod ipfe de hoc Catihna: raao quafi dubi- tarir, ac propior lftud non credenti fuerit. Florus tamen lib. iv. cap. 1. difertis id afierit verbis ; imb alii etiam mactati pueri meminere. Ouzelins. 7 "Bellonam fervum fuum hauftu bu- mani cruoris imbuere} Lad ant ins lib. v. c. 10. §^uomodofangui?ie abjtineiunt, ?M cotunt ententes Deos, Martem atque "Bellonam ? Ec lib 1. cap. 21. "Bellon* Jacerdotes non alieno, fedfuo crtioic fii- crificmt. Seftis namqne hnmeris, & mfn^m mann diftrifles gladivi extremes , currant, efferuntur, infaniunt. Optirat igitur ^uintilianus in Fanatico ; lftud, inquit, ft DEUS cogit, iratus eft. El- >menhorttius. MS. Reg. facrum fuum. Profeclo fcripferac Minucius Jacratum fuum. Tertuliianns in Apologetico^g- natum dixerat. Hodie Iftic "Bcllonxfa- cratus fangttis de femore profcijfo in palmulam exceptus (his datnr fignatis. Ubi oblervabamus cofdem dici facra- tos. Prudcntins in hymno Romani : Quidqunm facrandns accipit fphra- gitidas ? tieraldus. "Bellonam facrum fuuni] Sic legitur inex- emplari. Sacro Beilonae cribuit Minucius, quodTertttllianus de facratis & fervienti- bus Bellona: dixerat in Apol. ubi & alia quaedamnotavimus. Rigaltius. Codicis Regii ledtionem retinet eciam CI. Salma- fius Exercir. Piin. p. 1 30. & facrum pro facrificio poni confirmat. Equidem viri do&iflimi fentencige non accedo ; cum c/yjugftoyix: reus eflet MinucUiz, fi tali modo loqueretur. Omninb enim neceflaria videtur hominis mentio, quern cruoris hauftus imbuac. Hoc igitur loco facer lacrati poteltatem fibi vendicat. Virgihus ^.n.vi, 484. — Cererique facrum Polybceten. Ubi Servius ; Sacrum, facratum . No- men pro participio. Prudentius Perifto Hymn, xi, 2. Vidimus, Cbrifti Valeriane facer. Nihil igitur opus, ut vel fervum cum Sig. Gelenio vel faCrattim cum Def. He- raldo reponanus. Davies. 8 Comi.tia.Um morbum hominit fan- guine, id efi, morbo graviore fanare~\ Cornelius Ctlfus lib. 111. cap. 23. San- guis recens inter feci i hominis morburx caducum pellit. Vid. Alexander Tral- lianns lib. 1. & PUnius Nac. IJift. lib. xxvi 11. cap. 1. Minucium mire illu- nraut,quic profert^r drpiyJc xJtic e- %{ fjjot ksfeiv. Id eft: Tpft antcm vidi , qui fuhjefta patera homitiis recens ocafi fanguincm e vnlnere exeperint, excep- tttmqtte ebiberint. magnam ifiitts ne- cejfitatis vehementiarh , fufiinere ut ma- la cnipiam fiat medic ina, & ta-n abo- m'xnando malo. Sed ifii num fanita- tem eo faflo receperint, verum affirma- rc mihi nemo potcfi. Elmenhoriiius. 9 Nobis homicidium nee videre fas'] Laclantiut lib. vi. cap. 2C. Si homici- dium facer e nttllo modo licet ; nee in- tereffe omnino concedittir, ne confcicnti- am perfundat nllns cruor, fiquidem po- pnla fanguis ille pra.fi at ur. Et in Epi- tome cap. 4. Quod Ji interejfe botnici- dio, fce'.cns confeientia eft , & eodemfa- cinore fpeclator obfiritlns eft, quo & ad- Tniffor : ergo & is gladiator nm fceleri- hns non minus cruor e pcrfnnduur, qui fpefiat, quam ille qui fai.it, nee potcfi effe immunis d /anguine . qv.i voluittf- fnndi- ant videri non inter fecijfe, qui interfetlori &• favet, & premium po ftnlavit. Jithenagoras Apol. pro rhri- flian. pag. 42. Ouc ytp'iauaiv £cf[U\lv yiiv v , x-j fidhtgu ta\ £>V CfJMV 'etyfjfyjas 1- yj> > '---•/;/ nuftc 7rKYmt- sv ol tqiSki, ois /un
  • s > unde venfimile rit, hunc declamatoicm Carcilid familiari'er uft:m fui^e. Fal- luntur igiiur, mi quidem ccn!e>, Fr. iniand* OCTAVIUS. Iff infands opinion is averteret. Sic dc ifto 4 & tuus Fronto, non ut affirmator teftimonium fecit, fed convi- cium ut orator afperlit. Haec cnim potius dc vcftris. gentibus nata funt. ' Jus eft apud Perfas mifceri cum matribus. 6 /Egyptiis, & 7 A then is cum fororibus le- gitima connubia. 8 Memoriae, & tragoedia; veftrae in- Halduinns, Gev. E'.menkorftins, Nu. Rl- galtius, & Th. Gatakems ad Annna- num lib. t. cap. xi. qui ltatuunt Corn. hrontonem, Imperatoris in Rhecorica pt3eceptorem,denorari.Optimus illePrin- ceps, feneikiti proximus, A. C. clxxx. viram cum morce commutavit.F.umdu- b;o procul state pr.ccedebat Rhetor. Hie vero Dialogus circa feculi tertii medium fcriptuseft ; adeo ut temporum ratio do- cum matribus, fororibus ac filiabus, maf~ cults, brutis. Eum inter homines hnjus dofmatis fecuti ft'.erunt tAZgyptii ; ve- rum poftcri hoc vittofum dogma neglexe- runt. - Philo de I pecial. legib. fol. 533. 'O 3 V 'atJllAV 'si.7rUT2$ 'st.J±Kvioov, tvJ\ h to- d\, K) TCt; i^ 'ujUQOtV, Kj T&S it VZO>- Tipsu; /OOViV, 'sWvi iy 7rt>ijjogvv. Id ell, zdZgyptius ridens utrittfque fimplicitatem & femiperfecla placita, laxavit libidinem, & auxit in corporibus aaimifque infanabile malum in- temperantiy,Yib\ Suidas rradunt. Sed ex verbis PJutarchi colli- g:mus, ut etiam aiii obfervarunt, non propter nuptias, fed fluprum, Cimonem cxiho mul&atum j & ideo ab Ando- cide profertur, ut notet majorum fum- mam feveritatem, quod fluprum, levi- us delictum, tarn graviter puniifTent. Muretus lib. xv. Variar. cap. j. fcri- bit erraffe Corn. Nepotcm, qui Elpinicen, germanam Cimonis fororcm dixit, fi tantum confanguinea ejus fuit, multa- que alia addit, qua: ejus opinionem parum juvanr. Advertere debuerat Ne- potem ipfum verba fua interpretatum ; nam quam germanam appellarat, rnox eodem patre natam dicir. Germani verefnon tantum illi , qui iifdem pa- rentibus, aut uterini, fed quibus idem pater, five confanguinei. Serves, ad Virgilii yEneid. v, 412. Germanns fecundnm Varronem de eadem genitrice rhanans , non ut multi diennt de eo- dem germine ■> quos ille tantum fra- tres dicit. Sane fi ratio nem verbi fpe£les, reflius germani ab eadem ge- nitrice maoantcs dicuntur. Illorum ergo rationem & ufum fecutus Corn. Nepos, germanam confanguineam dixit. Wowcrus. 8 Memorial & tragmdia z/f/?ri>jSjJiv. Idem cap. xvi. SuyariQjt ru A/sr me- morat, wv ok. ^ pjnltyi 'Pile. » A/.//.H- tj>©- i7iutJb7roiiuru1'j. Vide fis, iruer alios, Tatianum Orat. ad Grascos capp. 13, 16. Rem prolixe narrat & Amc- biw lib. v. pagg. 170, 171. Davies. 2 Dum etiam domi natos alien* mi- fericordix frequenter expomtisj Moiem infantes exponendi admedum frequen- tern apud vetercs r'uifie, arguunttot fcri- ptorum monumenta. Hinc tarn cre- bro infantum expofitionis in veterum comccdiis mentio. Hint tot Chrirtia- norum hujus moris Patrum exprobra- tio. Sic Tertuliianus Apologet. cap. 9. Imprimis filios exponitis, fufcipiendos ab aliqua pr&tercunte matre extranea. Sic Laclaniius lib. v. cap. 9. gut natos ex fe pueros aut firangulant \ aut, Ji m- rninm pii fuerint, exponunt. Et i;b. vi. - cap. 2c. Qv.id illi, quos falfa pirtas co' it exporter e? Non pojfunt innocentes exiftimtvri, qui vifcera Jua in prxdam canibus objicit'.nt ; & quantum in ipfis eft, crude litis necant, quam ft firsts, Uffent. Ariftcteles lib. vn. Politicor. cap. 17. ait, lege Aihenis receptum fuifTe, ut, quicq nd narum nollent, id vel morii darent, vel cxponerent : Ui- cl ^j. inquit, eLTf&iotaG x. .Tgj?>ir i^S ritis O C T A V I u s. ■ IJ7 ricis, a dum ctiam domi natos aliens mifericordise fre- quenter cxponitis , needle eft 5 in veftros rccurrerc* in filios incrrarc. Sic inccfti fabulam nectitis, etiam cum confeientiam non habetis. At nos pudcrem non facie, fed mente pr.aeftamus. 4 Unius matrimonii vin- culo libenter inhaeremus :- s cupidkate procreandi aut fjNtfntefan* Quae immanitas! Ethxc apud populum, qui fapientillimus vul- go aud.ebat. Quanto humanius The- bani, apud quos partum expofuifle ca- pital erac ! Ira de lllis »ixli2iuouv vwv^J'i^- yi$» Variae hujufmodi monumentorum lpecies recenfentur apud Lonv-tm lib. i . mty^jiK. Habes enim ibi tafcias, enh- culum, mitram, crepidas, aliaque id ge- nus. Kct< Zktv/LfdTcu;. aumtp itnos »v, aihv, utiyt yj yjthov, k) J xxts* tUu %K-jy.uJiov Ti ytp nv ctXxpjZy 7r6p- *m %pu xj %iq>iuc7n)v. Et paullo poft : 0»au »vtbto to ttcw cft'ov* *j 7moUeiTo k- tx'tm o"rrcicFu,vA, yv'H'oJ.Tijjf.Ttt, {mtqju. JWprovr.©-, varo- . Centur. i. ad Belgis, qux eft ad L>ionyfn.m Villerium. Onzelms. Om- nino videatur eruduiflimi Jurifccnfu!- ti Gerard i Noodtii Julius Paulus, feu. Commentarius ad Leg. ix. D. de agno- feendis & alendis libels. 3 In veftros recurrere,in filios inerrare] Non opus eft, lit cum Joan. Pricxo ad Apnleii Mecam. lib. vi i.p. ,79. iegamus in vcjlros incur r ere; nee cauflam video, cur do&iflimnm / > fr/xo«//mjfequamur, cui placet in bilias inerrarc , nam utriufque fexus liberos»//:/compleciun- tur. TerruUrnnus, quern noller tiefcri- bit, Apol. cap. ix. Imprimis filios cxponitis — Aliennti oencris necejfe cfi qttandoque memoriam diffipari. <&• Jimnl error tmpcgerit, e.xinde jam tradux pre- ficiet ince/ti ferpente r>emre cum fcelcre, Arnobms lib. iv. pag. 137. poltquam de Minerva, ex capite jovis nata. locutus eft, add it , Ex capite concepts F l Lios procreat ? Javu'enns L:gg. lib. L. Tit. xvi, 84. Fiiii appeUatione om- nes liberos intelligimus. Ad: & Legg» 116, 122, 2Ci. Davits. 4 Unius matrimonii vinculo libenter ink Ar emus'] Iteratas nuptias damnatA/r- nncins ; cui paria faciebant Pacrum quara plurimi. Eorum teftimonia plena ma- nu kippeditabic eruditiirimus vir J. "B. Coulcrius ad Hermx, Paftorem lib. 1 r. Mand. iv. §.4. Ob alias ver6 cauffasfe- cundum matrimonium dehortabanturex Erhnicis nonnuili. Vide JanumGru- terum in Puklii Syri vf. 797. Davict. 5 Cv.piditate procreandi aut unamfci~ mus, aut nullam) Philo de Cherubinf. 78. 'Avmo /jfyj yiiu.UKi, av9£9o / T@-' &i\ic^DllS$• us ")dp o yvef^pC xxJzCdhWV «f 7MV Ttt earipojt.-nA ol/jluIov T&ejLufy^, in '(Pkiaxszifcpi , K) yiuuv /mir^v ^hiv- fxtaj;, H 7rsu6h7T0i'ix Id eft : Uxorem qni- , dem unrifqnifque nofirum quam dnxit, fecundtim nobis pofitas leges reputat-, eam- qut fufcipiendx, duntaxat prolis gratia. Qnemadmodnm enim agricola. poftquam in terram femina conjecit, exfpeclat mef- fem, nihil infuper inferens, it a nobis quoque finis cvncnpifcentia liberorum pro- creatio eft. Elmenhorftius. Ita omnes edit. & MS. Reg. SentemU tamen po flulat CHpiditatem. Heraldns. CujBvi- ro do&iftimo Def. lleraldo Iegerim CHpiditatem j nam qui nullam remi nam novit, ctipiditatc procreaudi non defun- gitur. Porro nonnulli veteres noflro fuerunt o/jj^pu & ab uxoribus abfti- nendum cenfueie, cum illas sf.yJx? efle deprehenderinc mariri. Praeter Athe- nagoram Legat. pro Chriftian. cap. xxviii. hac in re multus eft Clemens Alexandrinus Psedag. lib. II, cap. *io. Hinc Hierunymus adv. Jovin.lib. i. col. 19a. Cerre qui dicunt fe cartjja Reip. & generis bttmani, nxoribns jungi, & libe- ra toller e, imittntur [ahem ' pc aides, & foftqnam nxorum -center intnmnerit, non ferdant fitios } nee ami tores nxoribus fc exkibean'.- fed maiitos. Divies. I Inviolati corporis viranitatc perpe- tuus'] AthenagoTM apologia pro Chri- ■ ftianis p. 41. Eugptc Qp\ Aj civfgfLTroJh. u) hiy/jfytiiy KA9 /XOVOV 7n yjYMi'jt7r^)s TC 6\Tj'bxjM\TCU cU/'TWf, Yuf\l^ fJCiUCly^LKiV cv Tii* ya.pSi± (WVi' o'ts ?l unliv ri TThi'iv it;izir oalv, « if' a. nrXicnvrts G$dnhy.iss oQi:s »/t*I» ifcat t jam fitipravit earn in corde fuo. guibus etiam nihil ultcrius fpeel are licet, quam ea quorum gra'.ia Dens octtlos cre- avit, ut lumen effent nclis ; quibufquc fpeclare hbidinofe fiuprnm cfi, oculis ad aliena occupatu, ad cogit ationem ufqtte ra- tioncm redditnris, qucmodo hi temperan- tes ejjc non credantur ? Vid- Jufiinus Apol. 11. pro C hriftian. pag. 48. Theo- philus ad Autolycum lib. 111. fol. 269. Athanafins ad Antiochum Quaeft. 97. Jingufiinm V, )1 TK 2 TO (7M- x'-«i 'Titv xt tg '* Trppcmyo/nv. In quo indubie refpexcrunc ad ilia D. Panli 3d Galatas cap. a\t.'Eye ytp -m y.x (6-xrti^tt), Wowerus. Vide Nor. ad cap. ix. 5 Sic nos,quodinvidetis, fratres veca- mus] Hieronymus adv. Helvidium cap. vii 1. fol. 137. Omnes Chrifiiani fratres vocamur, qtcia in commune omnes homi- nes ex nno patre nati, pari inter nos germamtate conjungxmur. "Baft litis Mag- nus Hom'lia in Lacizis rnbua fo!. 21 2. n.'';v:": n'yivi'iy. jmtikt «L~eJ\\poi, hi: mines, 160 M. Minucii Felicis mines, ut confortes fidei, ut fpci cohercdes. Vos enim nee invicem agnofaris , & in mutua odia faevitis : 1 nee francs vos, nifi lane ad parncidium, recognof- citis. XXXIL Putatis autcm nos occultare quod eolimus, 2 fi delubra & aras non habemus \ Quod enim fimu- Iacrum Deo fingam, cum fi rcCte exiftimesj 3 lit Dei homo ipfe fimulacrum? templum quod ei cxtruam, cum totus hie mundus, ejus opere fabricatus, eum capere non poflit ? & 4 cum homo latius mancam, intra unam sediculam vim tant^e majeftatis includam ? Nonne me- lius in noftra dedicandus eft mente ? in noftro imo con- fecrandus eft peftore? Hoftias "cV vi&imas Domino of- feram, quas in ufum mci protulit, ut rejiciam ci fuum munus? ingratum eft: * cum lit litabilis hoftia, bonus rml^pc iKy>voi 7roivl'-C' l*v t 7rvrjyjiui- hav Tf, /UHTVp it yH' H) StTTO TV OUT* « pun; X'ZtzL ovLpKX, dJ\X & Tr.ra mens & fintcra confeien- tia] Porphyrins T$ei *gro^« i/U"vJt!^«y iib. II. UA. 36. &iu; 3 a'VPf A'-v- ? XifeWt in fententiis : Ttmfhtm fanP.v.rh animus; O C T A V I u s. 161 animus, & pura mens, & fincera confcientia. Igituf qui innocentiam colit, Domino fupplicat : qui juftiti- am, Deo libat : ■ qui fraudibus abftmct, propitiat Dcum : qui homincm pcriculo mbripit, opimam vi&imam caedifc. 6 Hscnoftra facrificia, lhaek: Dei facra funt; ■ Sicapudnos religiofior eft ille, qui juftior. At enim quern coh> mus Deum, nee oftendimus, nee videmus.- Immo ex hoc Dcum credimus, quod eum fentire poXumus, vi- dere non poilumus. Irroperibus enim ejus, & in mun- di omnibus motibus virtutem ejus fern per prarfentem afpicimus, cum tonar, fulgurar, fulminat, cum ferenat*. Nee mireris fi Deum non vides. Vento & flatibus omnia- impelluntur, vibrantur, agitantur, &: 7 fub ocu- lis tamen non- venit 'ventus & flatus: - 8 In Tolc a- deo 5 qui videndi omnibus caufa eft, - ? videfe non pof- efi Deo mens pnra, & altare e(l op- J timnm, cor mnndum & fine peccato. ha- il antins in lib. ii. Th'ebaid. Statii, pag. 56, Viclimarum luco bona confcien- tia titatur. Dode Hierodes in Pytha- goram, Hieronjmns de Inftitut. mona- chi afd Paulumepirt. xm. iCapV 3; torn. 1. Clemens Alexandririus lib. viu Stro- mat. fol. 303. Angtiflxnns de natur. & gratfa contra Pelagian, cap. 64. &tom. x. ferm. 1. in fefio Epiphanix fol. 438. Laftantms lib. v. cap. 19. lib. vi. cap. 24. & in epitome cap. k»Phi- lo deOferentibus viElimas, fol. 582. & feqq. Prudentius contra Symrrtach. lib. n. p.395". &*ih Romano Martyre p.217. FJmcnhorJIiM.JkfiimtsMznyrYzrxTiet.n. 'O 9t6f t« /?j»'\e3 ffl wfj&Tw d\nUu; Xj TUtrtov itJVjopip'iaji!, $3$iu*AHi) fed mente pnra, bono honefluque propofi- to. Ouieluis. 6 H Wt ^7fsV«f TOtC cLvSgyoTTOlS txuwr a.Ko/.Cat cp£v, atM." ixv rtc iiTzt). Id ell: Etiam confideres quod foly cum omnibus effe confpictins videa- tur, non permittat homimbus, ttti fe ac- curate adfpiciant : fed fi quit impuden - tior eum fpeclare conetur, videndi facul- tatetn amittat. Vid. Theodoretus orat. x. de provident, ac HafiUtts Magnus ho- mil. in illud S. Joannis; Et Deus e- rat ver bum, Sro fol. 199. Elmenhor (litis. I Fmlgoribns) Scribe fulguxibus. Con- jungere folet fulgura & fulmina. Ita fupra, Rutilare fulgura, fulmina pr*- micare. Et poftea. Cum c&lnm, &ful- mina, & fulgura longe ante fiutiut, a nam Jupiter in Creta. nafceretur. Meur- fius. Cave quidquam mute*. Cicero de Divin. lib. rt. cap. 19. Turn e^-ful- gores, & tonitrua exfifiere ; fie enim leg. ex MSS. Cantab. & Vi&cr. non fulgura, quod in vulgaris. Iterum c XXXI x. Profpera Jupiter bis dextris /ulgo- ribus edit. Homerici verfus eft interpretatio ; Zsi/c Deum noftrum, (idem enim omnium Deus eft 9 ) 8 quamdiu cafte, innoxie, religiofeque coluerunt, quamdiu praeceptis falubribus obtemperaverunt, de pau- cis innumeri fa&i, de egentibus divites, de fervientibus reges ; modici multos , inermi armatos , dum fugiunt Si eurant igitur eunclos' punire no- centes, fluando ad me venient ? Plinius Hift. Nat. lib. It. Deos agere cur am rerum humanarum credit exufu vita eft ; panafque mateficiis aliquando /eras , occttfato Dejo in tanta mole, nun- quam autem irritas effe Rigaltius. 6 Deo una domus eft mundus hie to- tus] Laclantius lib. :v. cap. a 9. Hie mundus ftna Dei domus eft. Philo lib. it. de Monarch, pag. J64. To $} «- vu>Td-m K) n&c ihvbti** itQpy &£ vo- fii^eiv 4 dwm quari:ur, upde fiat, uc Flavi- ns Jofephus hoc in loco memoretur. Nam Judasos Romans 14 cyctv-nxc op- ponic nollers ideoquelicet Jafephus Ro- raana civiracfi dqna,cus foret ; incom- mode prorfus hie laudari videtur, fi- quidem cam nacione quam religionefu- eric.Judseus. Hinc Tertulliano Apol. cap. x 1 x. antiquitatum Judaicarum ver- 7iaculus vindex nommatur. Praeterea Graece fcripfic Jofephus, nee hom- nis opera, Minucii tempore, vellem Romanam induerant. Hierouymus ad Luciaium Epift. xxvjii. ed. Victor. Torro TosEPHl libros & fandorum du- (■rum Papi* & Polycarpi volumina fal- fus ad te run or pertulit dmeeffe tran- Jlata : quia ?>ec otii mei nee vinum eft, tantai res eadem in alteram linguam ex- trimere yenufiate, I mo Caffiodortu Div. Le'i.o,- xvii. i;a loquitur : Jofephnm ab amuis nofiris qntanajn tfi fubtiiis m- rr.is e> multiplex, magna latere in li- (Jilns duobus contra Atiowm Antiqnitatum operi adjuncts.) converti facimus in Latinum. Qui etiam & alios fep tern libros captivitatis Judai- ca mirabili mtore confer ipjit, quamtran- Jlationem alii Hieronymo, alii deputant Rufino. Igitur locum Gc legerem : Sen- pta corum (Judxorum) relege, vel, ft Romauis magis gaudcs, ut tranfsamwi veteres, Antonii Juliani de Judtis re- quire. Nili ralior, in orationiscontex- tum invafu Flavii Jofephi nomen, pofl- quam Librarius id orse fui Cod;cis ad- leverat. Hoc autem contigit, quia Jo- fephus fcriptor eflet celeberrimus, & i* dem cum Juliano tra6taret argumen- tum. Davies. 2 Ceterum de incendio mundi aut im- provifum ignem cadere, aut difficile non credere, vulgaris erroris eft] HxC quidem e!t antiquiexemplaris fcriptura, fed abf- que fenfu. Nee placet quod in quibufdam editionibus tematum r'uifle video, Aut improvifum ignem cadere aut dijfciUm credere. Nee tamen arguo muundi hcentiam. Nam eft fane leyiffima mu- tauo : fed nihil iuvat, nee tollit abfur- dicatem fententiae. Videamus igitur, an reftitui vera lecHo po.lit repofuis quae funt elocata : Ceterum, de incen- dio mnndi, aut improvifum ignem cre- dere, ant difficile non cadere, vulgaris erroris efl. Ait Minucius, eos fen::re cum vulgo, qui putant non efle-provi- fum ignem idbneum tantae conflagrati- oni; aut, fi /uerit provifuSjdifficuiter tot per aerates prohibitum, ne caderer. Hanc lententiam viris cordaris indignam eflfe docecs cum fit ignis apudDeum Tem- per in promptu, ac proi/ide tarn facile fuftineri & cohiberi, quam non difH- cile prcmi. Rigahim. Olim Rig.-.ltii conjectura nobis venllima videbatur. Jam non parum animum menm muta- vit ViriEximii ac CeleberrimiA/.2.'3o.v- horu-.i fencentia, cui, cumin vereri ex- Deo Octavius. l6j Deo fuo eflTe captos, fed a Deo, ut difciplinae tranf- fugas, deditos. XXXIV. 2 Ceterum de incendio mundi, aut im- provifum ignem cadere, aut difficile non credere, vul- garis erroris eft. Quis enim fapientium dubitat, quis ignorat, omnia quae orta Hint occidere ? quae facia Hint interne ? 3 Cerium quoque cum omnibus, quae ccelo continentur, *. ita ut ccepifTe, definere ? I Fontium dul- emplari legatur ; Ceterum de incendio mundi ant improvifum ignem cadere, aut difficile non credere, vulgaris erroris eft j mulco magis placet ft refcribatur exexemplaris veftigiis : Ceterum de in- cendio mundi. aut improvifum ignem ca- dere, aut fnfficere non credere, vulga- ris erroris efi. Ouzel in?. 3 Caelum quoque cum omnibus, qua Czlocontinentnr, ita, ut cmpijfe definere] Omnes philofophi, quod cum bona Minncii venia dictum fit, hanc fenten- tiam nonfbverunt; nam, prout recte Phi'.o Judaus «§& * to {j${j y.vmzv Trugpi rftf u^^v, rras^. o Jw ir&TE&vri *p3w/TCV, fjuyllu) J))^ 36- exPlu- tarcho de Placit. Philof. lib. u.capp. 4, 5. Davies. 4 Ita ut catpijfe, definere] Ita cdidi- mus, MS. Reg.fequuti. Legebacur an- tea, ctrpijfet. Heraldus. 5 Fontium dulci aqua, marifve nu- triri] M S. Reg. fontium dulci aqua ma- ria nutrire. Non bene. Hocait.A/iw«- cius, Stoicorum fententia coelo interi- tum imminere, confi.mto humore quo cocleflii corpora a!i exiftimabant, quam quidem opinionem, ut omnino ridicu- lam, nocat Arifiotelcs de meieorislib. 1 1 . Heraldus. Fontium dukes aquas, maria nntrire in vim ignis abiturum] Loci antehacdepravatitfimi prardaram emenduionemfuggeffit nobis veius ex- emplar i nam f.c omnino habec ; Fon- tium dulcis aqua maria nntrire in vim ignis abiturum. Sic auteni inreliigen- da eft base fenptura, to nutrire abitu- rum in vim ignis Stoicis conftans opi- nio eir. Ilia vero quaefequuntur, £igpd confumto humore mtmdus hie omnis tg- nefcat, fupervacua func & fapiunt notu- 13m de margine abreptam ; neque aiiud dicunt, quam id quod jam di&um eft elegantius : Fontium dnlces aquas, maria nutrire abitwnm in vim ignis. Id eft, maria non amplius nutrient fontes a- quis d'.ilcibus fed illud nutrire abibic in vim ignis j nutrimentum illud mu- tabitur in flammas, & ebullient ignei correnrrs de fcaturigine fontium. Pli- nisis Hift. Nat. vii. cap. J 6. Rarcs pjtribus procer lores, confumente nberta- tem feminum exufiione, in cujns vices nuncvergat avum. Et lib. 11. c.ic6.Na~ tura fxvit, exufionem terris dennnci- ansi Heracliti & Hippafi Met^ponti- opinio fr.it, % kq.<7- atrjfj^x &v:'\S<&$ cv t« cwrivty&(i Se- neca nar. quaeft. lib. nr. cap. 1. Ignis exit tss mundi efi, & cap. uk. ubi de diluvio : At illo tempore folutr.s legibus, fine modo fertur. Qua rationc , in qui si Eadem qua conflagratio futura eft. IX- trumqne ft, cum Deo vifum ordiri me- liora, vetera finiri. Rigaltius. Fonti- um dulci aqua marifve nittrirt hi vim ignis abiturum, Stoicis confians opinio efi] ClariiTimus ac Celebernmus 'Bcx- hcrnins, fuper hunc Minucii locum a nobis rogatu-, pro huminitate fua, qua eft erga omnes luterarum fautores, f:c refpondit : c Vana fnnt & frivola, qux 1 interpretum hie emendare cormpril- 'firaum, utvolunt, locum tentantitiiai « ingeniacomminifcunttur. Membra- « narum veterum fcriptura eft ; Fontj-. ' um dulcis aqua maria nutrire in vim^ 1 ignit abunrnm. Lege, unius lit eras ces \66 M. Minucii Felici s ccs aquas, maria nutrire in vim ignis abiturum I Stoi- cis conftans opinio eft; quod confumpto humore mun- dus hie omnis ignefcat; & * Epicureis de elemenro- rum conflagratione & mundi ruina eadem ipfa fenten- c mutatlone: Fontium dukes aquas, • maria nutrire , in vim iguu abiturum, ' Stoicu conjians opinio eft. Nam & fie • hxc diftinguenda efle, palam liquet. « Maria nutrire, id eft, pluvi* czlo ca- • dentes, & flum.na five fontes augen- • tes, ac fie etiam maria, in vim ignium « aliquando abiturae, vi ignium abfu- « mendae funt, ut Stoicorum eft opi- « nio. Infinitivus nutrire fubftantivi •hicvimhabet ac fignihcationem. Et •fie paflim vereres loquuntur. .Sic Per- « fius ; Velle ftmrn cuique eft. Idem eft, • ac fi dixeris ; fua cuique voluntas, ar- 'bitrium, & judicium eft. Idem alibi, • Scire tuum nihil eft, &c- Id eft i Pe- •ritia rerum ac fcientia, quam jaftas, •nihil eft. Pluriaque funtejufmodi ex- •empla, quae corradere & proponere • hie omnia , non eft neceffe. Patet ' jam fen tend a loci. Dixerat proxime ' Minucius ; caelum quoque cum omnibus, • qua ctelo continentur, ita, ut capiffe, « definert. Sequitur ex eo, quod fub- • jungit, alimenta & nutrimenta, quae • fontes ae maria coelo debent, pariter •cum coelo in vim ignium abitura, id % eft, vi ignium pentura. Quam Stoi- • corum fuifle fententiam conftat. Ni- • hil certius, ac proinde contra mem- • branarum fcripturam nihil hie vel • mutandum vel addendum.' Haftenus Vir doftiftimus, cujus fententias om- nes cordatos calculumadjeSuros nullus dubito. Ouxelius. Ex MSto Regio lo- cum, ficuc arbitror, belle reftituit Nic. Rigaltius', infinitivus emmprQfubftan- tivo faspe ponitur. A. GeUius Nod. Attic, lib. i. cap. 8. £><>, inqttit, pce- nitere tanti non emo. ArnobiusWb. II. pag. 27. Timere ipfum quid fit igno- rans. Perftus Sat. 1, 9. — Noftrum iftud vivere trifle-. quo verfu lardato, guintilianus Inttit Orat. lib. ix.cap. 3. fie pergit: C u m in- finito verbo fit ufus pro appellatitinc j noflram tnim vitam vult intelligi. Vide (is eundem Poetam Sat. in, ij.Snlpi- fium Severum Hift. .^acr. lib. n. cap. 5. & alios, quorum teftimonia collegii Dionyf. Lamlinus ad Lttcretti lib. iv. P a g* 43 a» S06. Non aliter fcriptores Grxci. Anacreon Od. xm. "1/ a?» 0ANEIN \7rikb*, A*C« ii Kjirttfikfyt ubi nonnulla contulic vir do&iflimus J of. "Barnefius. tALfthylus apud The$* philum Antiochenum Lb. 11. p. 194, Agpcorctvn yip nt 9 IIA0EIN iteikt?). Sed hate haftenus. Illud porro monen- dum puto locum hunc vitiofa diftin- &ione laborarej quod cum non anim- adverteret Nic. Rigaltius feptem voces tanquam Gloflema, furcillis ejecit. Ir- terpungej f outturn dukes aquas, maris nutrire in vim ignis abiturum ? Hsec e- nim a fuperioribus pendent. Tuin per? git AudV>r: Stoicis conftans opinio eft, quod cenfumto humore nundus hie om- nis ignefcat; quae fere verba funt Cice- ronis lib. II. N. D. cap. 46. Ex quo eventurum noftri put ant id, de quo fa~ natium addubitare dicebant, ut ad ex- tremum omnis mundus ignefceret, cum confumto humore &c. Sroicorum fen- tentiam difertis verbis effert Athenago- ras Legat. pro Obriftianis cap. xv. Tk. T6> k) 0/ aW 'f &>2( rcJ Xoya> cwrv- £po^>f(7t<3j jot 7rolv1*, K) 7rd\tv itTlcft ^xviv. Adi hs eiiam Juftinum Marty- rem Apol. 1 1, cap. 7. Tatianumcap. f. Arnobium lib. n. pag. 48. & Eufebi- um Praep. Evang. lib. xv. cap. 18. Davie*. i Stoicis conftans opinio eft~\ Non om- nibus ; fuere enim inter fe^ac etiam principes qui hoc negarenr. Sic Phi- lo Judfus lib. §Luod mundus Jit incor- ruptibtlis, p. 733. de Boetho, Pofidonio, Panaetio,ac Diogene refert •.'Bo^Qr, in- quit, yj UoTeiJhivi(^, Kj UeuiUTiQ', 'cWtPptC iv Tvls^TWlKols JofyjCTIV \%UrJ.TH % ATS $fO\»77?G/, Tttf (MTTU^jpSMZ K) TTXt- \rfyiv1aia4 yjnahiTirivTH, tt^c Siioti- (yv Jtifajt to ^upbap7isLcnt yj)!f, «v<>^£ v«®- » v 1 o-uvimy&t^A l ufy&' xa- 7rt tc TravlihiC tuc hcfbOiv. De Pa- naetio tc^atur & Cicero lib.n. deNa- tura Dcorum : Eventurum noftri (Stoi- tia Octavius. J$f tia eft. 3 Loquitur Plato: partes orbis nunc inundare dicit, nunc alternis vicibus ardefcere, & cum ipfum mundum perpetuus & infolubilem diceret efTe fabrica- tum, addit tamen, ipfi artifici, 4 Deo foli, & folubi- Ci) putant id, de quo Panatium ad- I dubitdrc dicebant, ut ad extremum owi- nis mundus ignefceret. Item Stobxtts \ I n*v*ji-n&' 7n$v.va>Te&tv it) vofu^es, Xj A<$6M.ov a'pij-KHtretv ewirS riw ttttTi'oTvil*. T/h$i t «W J atijpi- OS»f Of TTypTOt X) 7rl>i yxp^iruv f^^»rlw kcu JidJbjcv rf %3X)i5 Zlutmd Q*nv Vfa%ilv *. Cecerum de mundi conflagration? ex. Stoicorum opinione vide fis Lipfium Phyfiolog. Scoicor. lib. II. Differtat. Xl. Ouzelius. % Epicttreis de elementorum conflagra- tione &c] Mundum, quern videmus, efle mortalem procul dubio flatuit Epi- curus ; immb fieri pofle cenfuit, ut, humoribus epotis, conflagraret. Lu- cretius lib. v. pag. 619. Denique, tantoptre inter fe cum ma- xima Mundx Pugnent membra, pio nequaquam concita bello ; Konne vides, aliquam longi certa- minis ollis Poffe dari finem, vel quum fol & vapor omnis Omnibus epotis hnmoribus exfupera- rint Sec. Ejus verb fentemiam Cc eflfert vhilo Judius trSei x$5\ei7nsvoTwv. Epicurus fane dogmari <~hri- ftiano parum faver, licec enim kov/juov Tt)^^*flhv conrendat, innumerabiles ta- men mundos fingit, alios ex aliis ori- entes, & ©cadences. Davits, 3 Loquitur Plato : partes orbis nunc inundare dicit'] Ita diftinguendum erit, fi retinenda videaiur hxc fcriptura ve~ tus. Ceterum, malim notam & fami- liarem Minudo loquendi formam fer- vari deua&o inutili verbo, dicit, in hunc modum : Loquitur P lato partes or- bis nunc inundare, nunc alternis vicibus ardefcere. Rigaltius. Lenior erit medi- cina, fii addita particula copulante, le- gamus: loquitur P lato^rpartes orbis nunc inundare dicit. Plutarchus /cfei ireudlxt dycyl\s pag. j.**0? (Aio^vm?) --jrte- gjt/vet Kcd q»\riv. Cypnatms de Unit, tlcclef. pag. 109. Loquitur at dicit fcriptura divina. Hicronymus adv. Vi- gilant. Tom. iv. col. 188. De quibus argumentaris & dicis. Non aliter pafc- Cm veteres EccleGac fcriptores. Adrerft ipfam quod attinet, (ic Clemens Alex- andrinus Strom, lib. v. pag. 401. 'O q UksLtwv tUm ybZ xejvots titj ic% Xj tf'JkT©- UxN TTUC Vats. IIoMsa kui Hjflet 'TroXkd $5zp*x tTtpeu ^Qct^Tipau. Kcu [mI* o\riv OTTO Tl\Ct'TTi)1&' CV TtfASUO) 7ttTK X5tt i- y>: writ i% 'ip}c$v, ihj$& t «v« /«» **'- lem, 168 M. MiNticn Felicis 1cm', &: eflc mortalem. Ita nihil mirum eft, fi ifta moles ab co, quo exitrucra eft, deftruatur. Animad- vcrtis piiilolophos eadem difputare qua? dicimus, non quod nos fimus eorum veftigia fiibiccuti, fed « quod illi dc divinis pradicatiombus prophctarum umbram 'interpolate vcritatis imirati fint. Sic ctiam * condi- tional! renafcendi, fapicntium clariorcs, Pythagoras pri- mus, & praecipuus 3 pJato corrupta & dimidiata fide tradiderunt : nam corporibus diilblutis Tolas animas vo- lunt & pcrpetuo mancre , & in alia nova corpora fa> pius commcare. Addunt iftis & ilia ad retorquendam XsvJ^'fauc'iius Sc melius apudP/atonem p. j 3o.frribitur a. Si iy.£y.vGyfyjx,ct.htflu, iy.S y k\«p7@") to fty *VdW d^r^ctv, \viir tiy /u'juj yjthaic aipiui&h ntu ijcv iZ> Ki!efjf (ziheiv, yjLx.2 &c. Hue re- fpicic Arhobius lib. n. pag. 68. Dav. l Qnod illi de divinis prad'-caiiuni- hns Prophctarum umbram interpolate verilatii imitati fiint] TertnUianns no- flro praeivit , qui lie loquitur Apol. cap. xlvii. guis Poetarhm, qv.is So- phifiarp.m, qui non cmnino {Joan. Wo- verius reponit omnium) dc Ttophetarum fonte pot aver if. hide igitur philofophi fitim ingeniifui rigaverunt,nt qua de noftris ha- bem ea nos compare/it illis. Ptx ceteris Placemen* Mofi plunma debuiffe con- rendnnt Juftinus Martyr, Clemens t Eu- febius, alii. Vero tamen CmilJs non eft haec fententia , prout clare demon- ftravir vir eximius joan> Clertcus E- pift. Crir. vi i. Sane non intelligo, qua ratione Prothctamm pr&ditationes Eth- nicis vftuftforibuc Hebraicae linguae prorfus ig-.aris piiteFerert ; audiendus «nim non eft Ariltobulus , qui libros fecnW ante Ptolemeeorum tempora Gree- ce verfos fuifle teftatur. Vide Pra?p. Evang. lib. xrn. cap. 12. Davies. 2. Canditionem renafcendi , fapicntium ttarivres, Pytha.zora; primus &C.j Sic difene Maximm Tyrius DifT- .\x\111. :iq j 1c!/m&, inquic ille, HPfiTOS CV TWC "t>A«?7V i-mKUMtxiv tivrih &71 rWTtS TO '*,u a-'jya. Trtnsifs- $rtv;ir v.j 'uyigp;, x) yip I,) cwtIajj , -rojiv *WUI 6-.Zcj. idem tiadunt Por- phyrin vie. 1 y hag, pag. ibS. & Hie rottymus in Rufinum lib. 111. col. 47c. At Cicero Tufc. lib. I. cap. 16. La- clamius Div. Inftir. lib. vii.cap. 7, S. ac Ar.gufiinus contra Academicos lib. 111. pag. 314. & Epift. in. Tom. n. pag. 8. Pbereeydem dogmatis hujusin- ventorem llacuunt. Davics. 3 Plato~] Plato de repub. lib. x. fbl. 610. Kal «t $3 a/X'jv d'ti bvg,itov a>V- eUJTUis ei( ^b^oTrts; Uvsu ly «j tf stM»- ha. ra, fjl-h "adiyji, ii; to." xygjL--: -p£ Trdcuc /LU^&ts (juTvuty. Vid. Timtus Locrus de anima mundi apud PLatoncm torn. 111. fbl, 1C4. Nemejtus nh. mc 'avS^ins cap. 1. Hieronymus adverf. Ruffin. Apolog. cap. 10. ElmenhorjHus. 4 In pecudes. axes'] Eo nomine te- ftive Pyrhagoram ridet Hermias tftx- ovffxoS tf$ 'trm yiKorivui cap. iv. hifce verbis • "Otav H ?/<- \ Sfj.au to O&Uff* Vy XX. tttftt OTTWC cu'to y#\tcw t o6- 1§t 3 ote 'Ey.7nJhx\re * ko» jut imnl. Vid. cJlueas Giizttts in Theophra!!. five de aiumarum immor- talitate. Wowerms. 5 Non philofophi fane fiudio , fed n.i- mico vitio dtgna ifta fententia efi] I13 loriptum in MS. Reg. Edit. Rom. h\- beb?.i inimico ~.i::o. Unde Celtmns crTe- cerat.Tw/jwzo^rJo.Sanercripfine ex.Himo Minucium, "wrrwi catillo, vel tavitiitrnz vent a- O C T A V I U Si 169 vcritatem, 4 in pecudes, aves, bclluas, hominum ani- mas redirc. * Non philofophi fane ftudio, fed 6 mi- mico vitio digna ifta fententia eft. Sed ad propofi- tum fatis eft, etiam in hoc fapientes veftros in aliquem modum nobifcum confonare. Ccterum quis tarn ftul- tus aut brutus eft, ut audeat repugnare, hominem £ Deo ut primum 7 pbtuifTc fingi, ita poffe denuo reforma- ri? 8 nihil effe poft obitum, & ante ortum nihil fu- lfil'? ? ficut de nihilo nafci licuit, ita de nihilo licere reparari? Porro difficilius eft id, quod non fit, inci- perc, quam id quod fuerit iterarc. Tu perire & Deo vel etiam mimico cavillitio. Nam at ■villari de mimis propric Prudenttns in agone Laurentii Perifl. n, 316. Impune tantas fttrcifer Strop has cavitlo mimico Te nexuiffe exifiimas; Dum fatrra faltas fabttlam ? Hunc locum autcm Laflantins imitatus eft lib. vii. cap. 12. in eodem argu- mento: gux fententia dcliri homihis, quoniam ridicula & mimo dignier, quam fchola fuit, ne refelli quidem fe- rio debidc. Heraldus. Sic eft in ex- emplari. Mimico vitio, hoc eft, mimi- co more. Nempe, rifus undecumque captandi. Huncce morem Mmucius aufteritace Chriftiana vitium vocat, & opponic mimicum vicium philofophi ftudio. Quod in qu-bufdam editioni- bus reperitur, mimi convitio , aptius refpondcre videatur philofophi fludio. Sed recte ait Minucius fenrentiam i- liam , animas hominum in pecudum & befliamm corpora redituras, d.gnani effe mimico vitio. Nam inter alia mimi- cae artis viiia , illud eft fane turpilli- miim, quod faepe mimi pecudum & belluarum tormas induunt. Rigaltius, 6 Mimia vitio'] Tertnlliantts Apolog. cap. XL, vi 1 1. Mnltis etiam jocis & otio opus erit, Ji v- limns ad banc partem hfcivire ; quit in quam beftiam refor- mari velit? Idem. 7 Potmffe fingi] Leg;: potttit effin- gi. Wowerus. 8 Nihil effe pafl ohitum , «£■■ ante ortum nihil fmjfe ] Non eft cur cum V. C. L. E. Dupinio Tom. *<• tiibj. Ecclef. fcript. pag. 119, ed. Amflel arbitremur, noflrum iis ad- fenfifTe, qui cum corpore fimulanimam mori cenfuerunt j nam de fola carne lo-juitur Minucius, cui prarivit Tertulli- anus Apol. cap. 48. Qucmcdo, inquis y diffoluta materia ex hi her f pot eft ? Con- fidera tcmet ipfum, homo, it fidem ret invenies. Recogita quid fuens ante- qv.am ejfes. Utique nihil; memimffes enim ji quid fmffes. Qui ergo ni- hil FUERA5) rRIUSQTJAM ESSES, I- DEM NIHIL FACT US CUM ESSE DE- SI ERIS, CUR NON PO?SIS RURSUS ES- SE DE NiHiLo, ejttfdem and or is vo~ luntate, qui te voluit effe de nihilo $:c» Sept: mius tamen animam in prtnii'sipt- mortalem tuens, folitts camii & defe- clionem agmfiit, if refecltonem cum maxii^e adferiu ut ait ipfe de Refurr. Cam™ cap. z. Vide & ejufdem libri c. 18. Cerni mortms Latini, fuiffe ; Grx- ci vero ummt ft) paftlm diclitant. Adi V. C. Godf. Olearium ad Philu- firati EpiH.vin. Danes. .9 Sicnt de nihilo nafci licuit, ita de nihih licere reparari) Au'-or Conftic Apofto!. lib. v. cap. 7. T< /j&t'jjj t» 077 Jlivdu\ to /w.n "iv £'? to" Tt) 7m.~ Jtx'Auarv li: Jyiytostv rru^c^Tiu j jf- thenagoras r&ai avxgzicnccf t^S vix.pjpy cap. 2. Kcu yJxu Kj 't'jjj A'vswv, cist- &V XBlLlSCrU TTOp; T»V ffl CKWX<$£TWV «- vj.gztnv , JViKvuTiv m tb'twv dJUTWv yi~ vi77C ei ydp (Gui oVt* >'jf-jct tLlu 7r^qp- tLui ciic^tyjv i-zvinm t* t^T 'duApjo-mov aoJujllx, k. ret; th'tuv 'up^d?' Kj : d}\ t* shtoxxiyfyi, Sloe 5 o j@xcn~A.iu »v, ore /?»\S7Bf, t'uuj hyvrUfj ewitJ yJ.iaxiXBx: quid fffcm anequam 7j<:fce- rer, cum nuttks adbaC effem, Jolum au- tcm in ft-bjiflo materia carnis cxiftcb^m, dcinde '»enit*s, qui olim non eram, & ex ipfa gencra'.ione effentix mcz f.dcm habeo. Tta natus tr per mortem ad -non effe redadus,' atqv.e iierum inconfpicv.ns oculis, dentto J'xijiam. gjtamvis cnim caro tota ineehHlo (cnfumatur, materiam tamen tvapcratam mutidtts excipit : fttJtne/Ham aut in fiuviis y ant in mart tontarejhtm ait: A feris dilamer, condor tamen in Venn fr&divitis Dumtni , qr.od licet pauper e$ & impii nefciant, Detts tamen qui rt£nat ftthfiantiam fibi fell ccnfpicn.im, (jianth volmeirjt, ad prjjii- i*m itne^ritatcm redt'tet, Eimenhor- &u$, F/Jilra prorfm eft C*fp. "£#rthi- usy qui lib. liv. Adverf. cap. 24. in Tatiani verbis reponic t'jjj I&ctIuj cuiitS yLQitt AOIH/ vrr!>7a77», nam fentenria facis eft perfpicua , nee u!la caret emendirione. Prxclare A- thenarnras rtfeji 'acr ."yzcnvc nr£ ve- x^Sy cho. z.*Cli ylt iat ifvnn, *&l T* thitia4 syjirx (JVtrdcriciC in T$jy- VHfoySfj'rv cd/^«'jv >» funs t| aV m iyJ diS^oTTWV ar>)yjf.ixt, xrt -ret fnifn t«tov, i| av tycwtr \«4«Sj to h:x* 7T&S t'jjj tv dv'lgyDTtiit cnjyji]^ zru- TOTjV i£0593V, COY lih»$t 7T(iff ruu tydris cwyrKn^oonv. Praeter Tcrtttllianr.m v:- deatur ^.AugHjlinntX. 1. C.D.ciz. Dav. 2 Veterem & meliorem ccnfuetudinem bnmandn Cicero de legibus lib. n.{"61. 34c. Mihi qiiidem aniiqr.i{pmnm fepttl- tnrx, genus fftijfe videtv.r, quo atndXe* nophintcm cyrus v.titur \ rcdditur enim terra corpus, & tta loiatum ai Jitnm, qttaji opt 'rimento maim obducitur. La- clantim lib. vi. cap. 12, Qninetiam non deftterttnt, qui fttpervacaneam face* rent fepulturam , ?nhilque effe Aucrent mah, jacerc i?:httmatum, atqm ab ednm. Quorum impiam fapiemiam cum omne humanum ^enus rejptnt, turn dtvinx vo- ces, qua id fieri jubent. Vernm itli mn an dent dicer e, id non effe faciendum , fdji forte non fiat, nihil effe incommc- di. Itaque in ea re non tarn pracipien- tw.m , quam confolantium funguntur offcio ; tit J? forte id fapienti ev?~ nerif" ne fe ob hoc miferttm putet. Nos an:em non quid fapienti ferendum fit, diilmm ; fed quid facer e ipfe debeat. I- taque non qiitrimus nunc utrnmne to- ta fcpeliendi ratio Jit utilis, nee ne; fed hxc- etiam fi Jit maitis (ut ilii exifii- mant) tamen fac.enda tfl, vel ob hocfo- lam, qnad apud hrninti bene & hu- rmura OCTAVIUS. i;i riatura meditetur: 3 fol demergir, & nafcitur; aftra la- buntur, & redcunt; flores occidunt , & revivifcunt; poft fcnium arbufta frondefcunt ; 4 femina non nifi corrupta rfcvircfcunt. lta corpus in feculo, Lit arbores in hiberno, occultant virorem ariditate rnentita. Quid feilinas ut cruda adhuc hicmc rcvivifcat & redeat? cxfpecrandum nobis ctiam corporis ver eft. Nee ig- noro plerofque confcientia meritorum nihil fe effe poft mane fieri videtur. Animus enim qua- ritur & propofitum ponder atur. Nia enim patiemnr, fi^uram & figmentnm Dei, feris ac vo/ucribus in pr.edamja- ctre i fed reddamus id terra, unde or turn eft. Vide Origenem contra Celfum lib. viii. Auguftinnm de civitate Dei lib. 1. cap. 13. & torn. iv. ad Paulin. de cura pro mortuis agenda cap. 3. El- menhorflius. Moiem cadavera defun- ftorum humandi fane anriquifTimum efle, vel ex Sacra pagina conftare po- teft. Et plurimze etiam nationes hoc fepulturae genus obfervarunr. Sic de ./Egyptiis & Perfis tradit Herodotus in Thalia , quod mortuos fepelierint. Quanquam pofterionbas feculiscrema- rionem Perfis etiam ufurpatam f'uifle conftet ex Ammiano Marcellinolib. xix. mi & Procopio lib. I. de Bello Perfi- co. Ipfis etiam Graecorum veru- fiioribus in ufu f'uifle , auclor eft Ci- cero, qui in II. de Legg. ait; Nam & Atkenis jam ilh more a Ctcrope, ut air w/t, permanfit hoc jns terra humandi. Arnobins quoque lib. vi. ex Antiochi hiftnriarum nor.o tradit, Athenis in Minervio Cecropem effe mandatum terra. Apud Romanos voro jam ab eorum incunabulis mortucrum cum humatio, turn crematio obtinuifie videtur. Nam, ut Plutarch's in Numa rerert, tefta- mento cavit Numa, ne corpus fuum poft mortem combureretur, Yluoji /jty, inquit, sJjt ec/W*v t viKgyv, su>t« vm- \i/ow7;§K as xiyO- Hoc cerre non ieciflet Numa, nifi jam turn igne cre- mandi rims in ufu ruiflet ; atqne ideo probibuic, ne fibi defun&o id fjeret., Romani vero, ut fubiungit Tbtfatcbtts, (i- ] X nitts, enjus certe' mens alibi fuifle vi- detur cum lib. vn. cap. 54. ienberet : Ipfnm crtmare apud Romanos non fuif veieris inftituti \ terra condebantur. Sed ad horum refutationem nullo alio o- pus eft, quam ipfo Plinio, qui fuo fe jugulat giadio. Namlib. xiv. cap. 11. mquit : Numa regis pofihnmia lex eft : Vino rogum ne afpergito. Certe fi No- ma lege fanciverit, ne rogus vino af- pergeretur, necefle eft, mortuorum cre- matio obtinuerit. Ouze litis. 3 Sol demergit & nafcitur~\ Chryfb- logus in fymb. Apoflol. ferm. Lix.p. 249. Crede homo de morte refurgere tt pojfe, quia antequam viveres, nil ful- fil : aut quare dubitasquod refurgas, cum tibi totum, quod in rebus eft, quotidie fie refurgat} Soloccidit & re fur git \ dies fepehtur & redit : menfes, anni, tem- pora, f rutins, femina, cum tranfettnt,ip* fa moriuhtnr, cum redeunt,fua ipfa mor- te reviv'xfcnnt, & t ut refurreclumm tt jugi & vernacnlo inflruaris exemplo % quoties dormis, €^ vigi'as. toties more- ris & refurgis. Vid. TertttUianus A- pol. cap. 4S. & de refurre£L carnis Fol. 92. Theo dor etus Orar. ix. de pro- vid. pag. 216. & feq. Theophilus lib. I. ad Autolyc. fol. 248. Trudentius I. 1 i.eontr Symmach. p. 414. Macarius Homil. 5. Olympivdorns in Ecc'ef. cap. 12. Atnbmfins Hexaem. lib. III. cap. 8. Nrlys apud Pbotitim Bibiioth. foL 836. Athenflgorm Apol. pag. 43. Chry- fvfiumtis in iipift. Pauh ad Corinth, cap* xv. Horn:!. 4. Ebnenhorf}iv.s. 4 Stmiiia non nifi corrupta revire- fcunt] Noflro praivit D. Patdns ad Corinth. Epift. r. cap. xv, 36. 'A^r, tru \<; £ Zvcavtuiiq , txv /um cc^Ts^rivij. Clemens Romanus Epift. 1. C.24/O arep^, ttuts cfhk r JY 1 nv.i tpo'ttom WiT&f* 'E^/^v «r*i^cv ^ i£*\t* fie, I morten\ iji M, Minucii Felici s mortem magis optare, quam credere : ' malunt enim cxtingui penitus, quam ad fupplicia reparari. Quorum error augetur, & in feculo libertate remifTa, & Dei patientia maxima, cujus 2 quanto judicium tardum, tan- to magis juftum eft. XXXV. Et tamen admonentur homines docliffimo- rum libris, 8c carminibus poetarum, iJJius ignei flu- minis, & 3 de Stygia palude fepius ambientis ardoris, quae cruciatibus aeternis pra?parata, & dxmonum indi- tW ylno k) @k»Sivmv cmtpoji.TWV,stTivx. mvfanut ilsrlw yluj j;»°jc x) yv/xvx, a.v't. 'H'-vfa;^ y >y yvdwA •mhifjuais x) f^Ogo/f afluyuv yi- V.il'j, >' avFy-.viojl ronsry tivi Herodia- Zius lib. I. c^n. jy. lieu] 1 dull at p^w- ccu tj jWa luce collc^cari. Tres prunje vo^es pro Gloflemace funt hubenda-.. icripferar no''er admonentur homing — Ulius ignei fimninit (rynphlcgeiho tern Cgnificar <£r \spins ambientis ai doris. N. 1 ve 6 lc^torem tugeret, qui lit ardor lWefatius ambiens-, ad oram iibri fcripfit No;arius, agi de Stygia palude; quae verba, prouc fieri folec, in orarionis conrextum poftca fine recepta. De fluviis infeiorum vide Platonis hxdonem pag. 4 r <^. & -Ar- nobium lib. It. pag. J2. Davies. 4 Jupiter per torrentes ripas jurat religiofe , Jlpuleius lib vi. Milefior. Dns etiam, i^fqne fovi formidabilet aqua's ijtas Srynas velfando cc>, qi-.ndq'-e vos dejeratis per y.imina Deo- rum, Dens per Stygis maj(/:a:em folere. Virgin**. /¥n. vi 32^. — Stygi smtfrnt pj/ttdrm, Dii cvjus jttrare timtnt £)• fallere u mncn* ciis, O C T A V I U S. I73 ciis, & de oraculis prophetarum cognita tradiderunt. lit ideo apud eos etiam ip r e rex 4 Jupiter per tor- rentes ripas, cV atram voraginem * jurat religiofe. De- ftinatam enim fibi cum fuis cultoribus pcenam praefci- us perhorrefcit. Nee tormentis aut modus ullus, aut terminus. 6 Illic fapiens ignis membra urit & reficit: carpit & r.utrit. Sicut igncs fulminum corpora tan- gunt, nee abfumunt : 7 ficut ignes ./Etna?, & Vefuvii, & ardentium ubique terrarum flagrant, nee erogantur: Sed notum hoc fatis, & exempla pras- I ter Marorttm ix. & xti. /Eneid. apud Humerttm Iliad. O. Hefiodtim Theogo- nia, Apolloninm Rhodium lib. n. Ar- gonaic. Ovidmm Metamorph. lib. I. Senecam Hercule Furente , aliofque. C^_:am fan&um autem tale juramen- tum faerie, patec ex Servio, qui advi. yEaeid. Onbei proferc fententiam, quod, C\ Lii per Srygem peierafTem, fpatio novem annorum in Tanaro <~u- jiiren;ur • Fertur, intuit, ab Orpheo quod Dii pejerantts per Sfy?iam palu- dew-, novem. annorum- fpatio in Tarta- ro puninntur. He/Iudus tamen Theogo- nia panllo alirer. Sic enim il'evf. 793. "O: xav tLu) o^iofKOV d.7ro*hei^a$ 'A^varroy, at \")QtTi >'j&3n VKpiulos KttTzq v»«T/a@-' TtliKss-frffJir eisofl- ainii' to-^ 7 ) UOJ'jV "Bcj/OTlty, '«M* Ti HM-ny'lVXTTViV- S"^ K) "itVUUgbS 2t^otd7? c* Xiyiieci, yjLKiV ict$ 'ct§a,vxTU)V, o'i hxi/xm* Jli- f'JftV dp' 0H0V C&KT5 3tiJ 2tV}0? 'Clyryftt* to eT[ Un yjnttsvfiX.9 did 'j& r x. Hinc Papimus St atins Thebaid. lib. vm» 3 °* ~ Et Styx perjuria Divhm Argtti;. Oufcel'us. f Jurat religiofe) "Oc T6 [xdys-Gr 4 "0/>x@- J\iv6txt6s te 7ii\\ fj&xjtpievi ^11/37. Rigaltius. II. O, 37. 6 Illic fapieni ignis'] Scnbo, rapiem* Mcurfuis. Clemens Alexandr. Protrept. pag. 35. Kcu rr zy A?\pj7f to 'AW^av^ 9T£5T£^V HoTPXttV 3u«^*, iTTlilsi »p*'- v/^J 3Wf czt>$&v5v. Tertnliianns adverf. Gnoft cos cap. s. Sapiens ignis effigi cm vituli defundit. illos fcgillans, illic cor habentes ubi & thefaurunt. Qux loca etiam norata a Fttliio Urf.no, & Wo- w^ro. Hieronymus in Oaniciis cap. in. fol. 503. quam fapiens ignis \ tjuam inenarralilis Del potentia ! vincuhs ftri~ da funt corpora, uruntur vittmla, cor- pora 7ion urnntr.r. Paulinas ep ft. ix. ad Severum to!. 62.. A T o>; or debit oprts no/hum, & ignis ills fapiens travfi T nntes nos per etcamen fntcm nan fevero ardor e ambict puniendos. Elmenhor- ftius* Sapienciffimi art;ficis |ufla exfe- a ens, a fapientiil-mo artifice datu$. Rigs. I iius. 7 Shut ignes vfLtn*. mon:i<, &Vefu- vii muntis) Utrobique glofirma viderur 7r mantis. Im:t2ru" autem eit ilia 7>r- tnlltani Apoi.bbi de igne3e:erno, quem arcanrm appelict, Nc7i ,:tji.n>;t, inauit, 7af 'o^hflvyji ris tpFx. Immo 1 g:bus etiam Romanis non fa£li folum, fed •Sc volumati? pcena luebatur. Adi Jac. Cujacium Oblervac. lib. xv. cap. 2j. Davits. 6 Sine qua ejfe non pojfumus"] Hanc in rem praeclare Si?.eca E>horeatio- nnm libro primo : Qgtd agis, quid machinaris, quid abfcondis ? Cufos te tuut fequitur. allium tibi peregrinativ fulduxit-, alinm mors, ahum valeiudo ; hi : ut adul- confeios OCTAVIUS. 17S confcios timetis; nos etiam confcientiam folam, 6 fine qua effe non poflumus. Denique 7 dc vcftro numero career exxftuat : Chriftianus ibi nullus, nifi aut reus fax religionis, 8 aut profugus. XXXVI. Ncc de fato quifquam 9 aut folatium cap- tet, aut excufet; ,0 eventum lit fortis Fortuna?, mens tamen libera eft ; & ideo aclus hominis, « 1 non dig- nitas judieatur. I2 Quid enim aliud eft fatum, quam quod de unoquoque noftrum Deus fatus eft ? qui, cum poflit praefcire materiam, pro meritis & qualitatibus fingulorum etiam fata determinat. Ita in nobis non ^enitura plefHtur, fed ingenii natura punitur. Ac de fato fatis, vel fi pauca pro tempore, J 3 difputaturi alias itris nubant, qui natos ex fe pueros aut frangulent, aut (i nimium pii fuerint, txponant, qui libidines ineeftas nee aft- lia, nee a furore, nee A matre, ncc a facerdote cont meant i qui adverfns civet fuos, patriamque conjurent ; qui nee een- leum metnant ; qui denique facrilegia tommittant, & Deorum , qttos eolunt, Umpla difpolient. Elmenhorftius. 8 Aut profugus] Quia jam, eo quod malus eiTe ccepir, defiic e(Te Chriftia- nus: transfugit in caftra Echnicorum. Rigaltius. 9 Ant Solatium captet, aut excufet ; tventum fit fortis fortune'] Vir dociiffi- mus Pet. Faber Semeftr. lib. Hi. cap. zxiii. pag. 367. verborum trigarn Gloffematis damnar, locumque fie cor- rigic : nee de fato quifquam aut folati- um captet, aut excufet, (id eft, accufet Tel alleget) for tu nam. Veto propior eft Jac. Gronovii conie£hira, qti'j mu- rata diftinftione, refcribic, aut folatium taptet, aut excufet eventum. Sint for res fortune. Equidem lubens, immiflo p-ono;nine reciproco, legerem. nee de fato quifejnam aut folatium captet aut SE excufct\ Eventum fit fortis fortu- ne. Senfus eft enmmodus, & ejiTfmo- di particular non ditficulter excidunr. "Davits. 10 Eventum ft fortis Fortune] Ira MS. Et longe melius illis qui Fortis Fortune legunc. Nullus enim hi;ius Romanorum Deae hie locus ; fed lo- fottur jam Miiwciu coruxn rnenre, qui unicuique fuam Fortunam ex A- ftrologia aimltKiffAsfltxIf, five judieia- ria, affignabant , qua totius hominum vitae eurfui moderaretur. ^ Bsec dice- ba'ur Sors fortune, five c H}$pQ* t 1 tv^s. De forre vero Fortunae videa- cur Scaliger ad lib. II. Manilii Aftro- nom. Seldenus i:ein dc Djs Syris Syn- tagm. I. cap. *. uti & Salmafta de Annis Clima£terici5. Oazeltus. 11 Non dignitai judicatur) Non C3- pio, quid hue faciat dignitas, Nofter adverfus Aftrologos difp-.tat, qui, pro variis Planetarum adfpeclibus & conjun- cliombust fata nafcentium definita fuifte ftatuerunc. Repono, quod olim CI. Ferrerio placuit, non NATiViTAS jn- dicatnr, Paullo poft : In nobis non GE- nitura p'.eclitur, fed inpenii natura punitur. Vide Petri Fabri Semeft. lib. 111. cap. 23. Davies. 1 2 Quid enim aliud eft fatum] 1fi-> dortts Orig. lib. viii. ca:>. 2, Fatum diennt effe qi'od Dii fantur , vel qnod Juppiter fittur, Vid. Augnftinut de Civiut. Dei lib. v. cap. 9. & in Joan. cap. vm. Tra£r. 37. contra Fault. Manich. lib.n. cap. v. torn. 4. de quajft. V. & N. Teffamend, quas- ftione cxv. Elmenhorftius. 1 3 Difputatnri alias & versus, & plcnius] Nulla pra-celfcrat falfimonia: nientio, quomodo ergo verius fe di- flurum promittat? Corrigo, uberius& plenius. Me:irfius. In MS. fcriptuw eft; verins, q.uod sft uvtrim, yzouberi- ic i?6 M. Minucii Felicu & ubcrius & plenius. Ccterum, quod plcrique pati- pcrcs dicimur, non eft infamia noftra, fed gloria : a- nimus enim , ut luxu lolvitur, ira frugahtate firma- tur. Et .tamen ■ quis potcft pauper efle, qui non e- get? Qui non inhiat alieno ? Qui Deo dives eft? Ma- gis pauper ille eft, qui cum multa habeat, plura defide- rat. Dicam tandem quemadmodum fenrio : 2 nemo tarn pauper poteft cfTe, quam natus eft. Aves fine patri- monio vivunt, 3 & in diem pecua pafcuntur: & hxc nobis tamen rata funt: * quae omnia, ft non concupi- fcimus, poffidemus. Igifur s ut qui viam terit, eo felicior, quo levior incedit: ita beatior in hoc itinere vivendi, qui paupertate fe fublevar, non 6 Tub divitia- rum onere fufpirat. Et tamen facultates, fi utiles pu- taremus, a Deo pofceremus : utique indulgcre pofTct aliquantum, cujus eft totum. Sed nos Contemner ma- tt? : vt cap. 21. venbtts, pro mbeiibm* Rigakius. I £2/; poteft pauper efie, — qui Deo dives eft] S. Simon Apc^rolus zpudAb- diam lib. vi. pag. 78. Nun \ ant p am- peres, qui divitias calefies habent. Vid. Hieronymns epilh 3. ad Hehodorum de laude vine foiitar.ae. Ec ce regul. monachorum fol. 224. Affa:im dives efi , qui cum Chrifio efi pauper. La- €antius lib. vi. pap. 12. £*;' apttc Deum dives efi, pauper ejje nunquam poteft. Leo PP. de' Qu; dragef. Term. 4. Semper dives eft Chrtfiiana pauper- tcs. Docre Ambroftr.szd Simplicuuium epifl. 10. Elmenh:r(.u-.s. 2 Nemo tarn pauper] Ex Seneca de Frovid. cap. vi. Nemo tarn pauper vi- •vlt, y.am natus efi. WVv.erus. 3 Et in deum pafcua paft*Mtmr~\ Cor- rigo, in diem pafcua p.ifcuntur. Pa- fcv.a rcemino genere ulurpari non in- folens :fto aevo. G!oft*e ; Pafcua, N;- /z.« N«/butt« Arnohius in Commenta- T ad iTa'.mum 22. rerfeQerttm ergu ifia vMt efi, quam Fcclefta de Domini fqffitm fefcepit. lr. In* *rfua c:L'oc.:- ta, fupcr aquam rftdums educata. I:ern in ffiimum l<"6. Adjtnutvit eum de menduitate virtrnm , tT po- fUMnt ettes fsmiliat :n mmverfem fa- •(f£. fia:n:r.s cis pafires & Taf- cuas, qua videntes reP.i latabuntur. \)eurf;us. Et in diem pafcua fafcun- tur~) Scriprum exiftinio pecua, id eft, pecora. Prudentius in agone Roman! vf. 333. Jumenta, pecua. fubjugales bef.ia:. Heraldus. Frhendatio, quam propo- !uic Def. Heraldus, omnino eft recipi- enda i nam pecua & pecuda, ita ut pe- cora veteres dixerunt. ut cxemplis o- ftend:; Nuuu: cap. 1 1. Cato api:d A. Gelhttm N\ A. Lb* Til. cap. 3. Si qmu majurem pccuuui r.:imcium hibere vo~ luent. Lipitu nb. xxxv. cap. 2c. 1* agris pajjim immttdattl pecua ablaia. Hujufmodi muira co!.e?ic Prifciauus lib. vi. col. 71c. Dapies. A £lgjc omnia, Ci non concupifcimus, pofjidenuts^ M^lro er;r concinn.or fen- tentia, Ti legas, qnt omnia &.C Peri' nonius. j Ut qui viam terit] LadantiusV.b. vii. cap. I. Vtrtutis via non \ magna one- a port antes. Angvf.nt ad- vedum trames efi , per oucm jmfittia mintm dt dixit m calum. Huhc ttnere non potrji, nifi qui f* r r\t expeditms tjr nudus. Nam rfit ktmfUttx mtdtis & reus farcints cn;r.u: } per zum mortis incedmnt qv* lanffima efi , quo- mam la:e pr^ditio domi,.atur. V:d. Cy- fTUmU ds bpfil :oi. U^. Hierorrmus lumus OCTAVIUS. I77 lumus opes quam continere : innocentiam magis cupi- mus, magis patientiam flagitamus , malumus nos bonos eiTe, quam prodigos : & quod 7 corporis humana vi- tia fentimus & patimur, non * eft pcena , militia eft. Fortitudo enim infirmitatibus roboratur, & 8 calamitas faepius difciplina virtutis eft: 9 vires denique & men- tis, & corporis fine laboris exercitatione torpefcunt. Omnes adeo veftri viri fortes, quos in exemplum prx- dicatis, serumnis mis inclyti floruerunt. Itaque & no- bis Deus nee non poteft fubvenire, nee defpicit; cum fit & omnium redor, & amator fuorum : fed in ad- verfis unumquemque explorat & examinat ; ingenium fingulorum periculis penfitat; ufque ad extremam mor- tem voluntatem hominis fcifcitatur, nihil fibi poffe pe- rire fecurus* Itaque ,0 ut aurum ignibus, fie nos di~ fcriminibus arguimur. in jo nam cap. 5. Elmenhorftius. 6 Sub divitiarwm onere] Syneftus, *nfet J2z Clemens Alexan- drinus lib. 1. Stromac. fol. 1 1-8. El- menhorflius. 10 Ut anrttm ignibns'] Chryfoftomus in II. epirt. Pa"H ad Corinrh. can. xri. Homil. 26. "O^rtp y±p ttS xpt;criq> TO 7TUp, TXTO » '9-\<4y @&i^et' r$s, inter alios, Florum lib. i. cap. 10. V 'ivies. 8 Periffet in hofiibus] Apud hoftes : in hofiico. Rigaltius. 9 Non dexter am folum , fed totum corpus] in nunc fenfiim legicur Martia lis Epjgramma de aienario, cui nomen indicum Mucio : quod exemplo Mucii Porfenaefocisardencibus manum inipo- fuifTec. Nam cum dicatur tunica prtfente molejia Ure manum, plus efi dicere Non f ado. Tunc enim tocus ardebit, Sc mortem omnino contempferic, quam vitare cu- piebat, per (imulatam conftantiam mi- nus ukro cremata:. Rigaltins. io Cum Aquilio] Hunc memo rat Ar- nobms lib, I. pag- 23. Innumerahiles a- lii gloria, & virtute, & exifiirhatione follentes, acerbiffimarum mortinm exper- ti junt formas, wfAQtMLSUS. Treboni- ius, Regulus. Vide etiam Ciceroncm Tufcul. lib. v. cap. *. Intelligendus aurem eft Manius Aquilius quern Mi- ihridates e\&y . cJWty/fyJov 'fin ha f$CAi)y.T9 > Kr.pCas'jvlz rots r '£m inch-fit in cavea j dedit illi domi- cilinm ferx, & cotidie effcrebat, &-ucr- benbus fatigabat. Omnino fallitur vir ClarifTimus Chr. Cellarius, qui cenfet eum Aquilium, vel Atilium (ignifica- ri, quern culeo infutum Tarquinius Superbus in mare projecit , quemad- modum tradit Dionyfins Halicarnaffen- fis lib. iv. cap. 62. Davies. 11 Infpirata patientia doloris iHu- dttnt] Nota infpirata. Latlantius lib. v.cap. 13. Latrenes, & robufti corporis viri ejufmodi lacerationts perferre nt± (jttennt j exclamant, & gemitns edttnt. Vincnntur enim dolor e, quia deeji Hit's infpirata patientia. Nojin atttem (ut de viris taceam) pueri, & mtiliercuU, tortores fttos taciti vincttnt, & exprimere illis gemitum nee igms potefi. Heraldus. 12 In hoc a'tuts tollnntnr] A Claa- diano lib. 1. in Ruffinum fumpfitj uc eciam Dn. Woxccrw notat: - - Tolluntur in altum Ut lapfu grAvwre rnant. Chryfofiomtts in Mattkattm cap. XX IV, Homil.Lxxvi. fol. 650. Ksu en) toiviuj ot'otv Ifrc iuKxafi TrKali'fl-j., tyhfutpiutf- lx, 63. Quaqne coronata lufirari de- beat agna.ldeo t axiofi x} Tiuu&l* A£t. •Apofr.. xiv, ij.conjunguntur. De viccis Servius ad verba Sinonis fe vi&imam de- ftinatam fimulantis, ALn.n, 133. — -Et circum tempora vitta j Vitta;, inquit, guibus viclima coronabantur . Scilicet uruatus acceiht ut auguftiores eflent boftiae, diifque graciores. Cellarius. . z Perdit& mentesj Delacores, calum- niatores, adulatores, & hujufmodi aliae generis humani pedes. Supra, ^«« non jntelligat male fanos & van& &perdi- t* mentis in ifia defiperc ? Rigalcius. 3 Licentia potejiatis ] Nihil efl quod credere de fe Non poffit cum laudatur diisaquapotefias. Juvenalis Szz.iv.Idcm. 4 Cum mors fit fomnio Jimilis] Quor- fum heic mors ? Scripcum puto res. Loquitur de felicitate humana, quam efte rem ait fomnio fimilhmam. He- raldus. Felicitas fine Deo, mors eft. Felicitas fine Deo fomnio fimilis elt. Riga It rut. 1 Rex est tarn times, quam timeris"] Seneca Oedipo t\&. u\. Sc. m, vf. 7c/. Qui fceptra duro fsvus imperio re- $"> Timet timentes, metus in auclorern redit. Cyprianus epjft. I. ad Donat. Antuvel illus put as tutos, illos falttm inter bono- rum infulas & opes largas, (labili fir- mitate fecuros, quos regain aul£ fplen- dore fulgent es, armorum excubantium tutela circumfiat ? Major Hits quam cxteris metus efl, tarn tile timer e cogi- tur, quam timetur. Elmenhorfiius. 6 Tarn times quam timeris'] Seneca lib. 11. de Ira cap. xi. Quid? quodfem- per in aufiores redunaat timer , nee quifquam metuitur ipfe fecurus. Occur- rat hoc folo tibi Laberianus ille vcrfut, qui medio civili hello in theatro diclus t totnm in fe populum non aliter conver- tit, quam fi miffa effet vox publict ajfe- clus : Necejfe eft mulios timeat, quern mtclti timent. Ita natura confiitnit, ut quod alieno me- tu magnum efl, a fuo non vacet. Leo- ni quam pavida junt ad levijfimos fre- mitus peclnra ? acerrimas feras umbra, vox, & odor injolitns exagitat. £"jc- qnid terret, & trepidat. At ratio red - ditur ab Ennio : £uem metuttnt, oderunt ; quern quif- que odit, fcrire enpit. Ouzelius. 7 Dives cs, fed fortune male credi- tus] Apuleius de Deo Socrat. pag. jf. Dives es ? non credo fortuna. Wo- werus, 8 Fulgere purpura"] Cyprianus epift. I. ad Donat. Ptetiofa vefie confpuuus in auro atqut in purpura fnlftt, £j- menhorftius, puris OCTAVIUS. 1 8l puris gloriaris ? vanus error hominis & inanis cuku$ di- gnitatis, 8 fulgcre purpura, mente fordefcere. 9 Nobi- litate generof us es ? parentes tuos laudas ? omnes tamen pari forte nafcimur, fola virtute diftinguimur. Nos i- gitur qui moribus & pudore cenfemur, merito I0 ma- ils voluptatibus & pompis veftris & fpectaculis abfti- nemus, "quorum & de facris originem novimus, & no- xia blandimcnta damnamus. Nam I2 in ludis Curuli- bus quis non horreat l l popuii in fe rixantis infani- am? J 4- in gladiatoriis, liomicidii difciplinam? ^ in fce- 9 Nolil'itate generofus es ? parentes tuos laudas] Apnleius de Deo Socrat. pag. f j. Gcncrojus es ? parentes lau- das. Wowerus. Ncbilitate genercftis es ? parentes tuos laudas ? Omnes tamen pari forte nafcimur , fola virtute diftingui- mur) Locus ab interpun&ione labo- xat, & incuria Librariorum nonnhil corrumpicur. Leg. Kobilitate genero- fus es ? parentes tuos laudas : omnes E- NiM pan forte nafcimur, fola virtute dijitngnimur j fiqu id em —Nobilitas fola eft atque ftnica virtus, ut ait Juvenalis Satir. vin, 2C. Da- vies. 10 Malis voluptatibus'] Tertnllianus de Spe£tac. cap 2.5. Exitiofa voluntas. Latlantius in epitome cap. 4. Noxia vo- hiptatis 1 .- ■ Leg. 9. codic. Juftin. de fe- rns, obfecen* voluptates. Elmenhorflius. 1 1 Quorum & de facris originem no- vimus'] Latlantius lib. vt.cap. 20. Vi- tanda ergo fpetlacula omnia, non folum tie quid vitiorum pedoribus inftdat, qua, fedata & pacifica effe debent ; ftdne cujus nos voluptatis tonfnetudo deliniat, & a Deo atque d bonis operibus aver- tat. Nam ludorum celebrationes, Deo- rum fefta funt \ ftqnidem ob natales eo- rum, vel templorum novarum dedicatio- ns font conftituti. Vid. & Epitomes can- 4. Naztanzenus jambico3.ad Se- leucum ; Hieronymui in Ezechielem lib. vi. cap. xx, to!. 389. Anguftinus de fymbolo cap. 2. Theophilus lib. mi. ad Autolycum fol. 269. Tertullianns A- polog. cap. 38. Cyprianns detfpe&acu- lis f. 377. Chryfnftomus in Pfaim. cxvir 1. & torn. 1. homil. de Davidc & Saul, fol. jic. & feq. de verbis Efaix Vidi Dominum, &c. homiliai. fol. 12S2.& feq. Elmenhorftius. 1 2 In ludis cnrnlibns~\ C i rcen fibus » nam in iis aurigationes & curricula. - — Nempc valuer em Sic landamus cqutim,facili cui phs- rima palma Fervet, & exultat ratico vicloria circo. Juvenalis Satir. vm. Rigaltius. 1 3 Topuli in fe rixantis infaniam} Propter quatuor fa&iones panno &co- loribus diftin£tas. Vide Tlinii lib. ix. Epift. 6. cum noflris adnotamentis. Eciam Tertnllianus adverfiis Marcio- nem lib. n. cap. 27. illud immodera- tum ftudium popuii furorem vocat. Quid non freqnentas, inquit, tarn folen- nes volnttates circi furentis , €^* cavete f*vierrtis> & fen* lafcivientis ? Cellarius. 14 In gladiatoriis homicidii difcipli- nam) Cyprianns Epift. I . ad Donatum : Paratur gladiator ins Indus , ut libidinem crudelium htminum fanguis obleclct. 7w pletur in fttccum cibis for tioribns corpus, & arvina torts membrorum moles ro- bufta pinguefcit, tit faginattts in pcenam caritts pereat. Homo occiditur in hominis voluptatenty&nt quis poffit cccidere,peritia eft, ufus eft, ars eft. Scelns non tantum geritur, fd &■ docetur. Quid poteft in- humanius, quid acerbius dici? Diftplt- na eft, v.t perimere qttis pojj.t : & gk- ria eft, quod perimit. Vid. & de 6pe- #ac. fol. 376. Seneca Epift. 7. Av.gr.- ftinns lib. vi. Cohfeffio r >. cap. 8. La- clantitts lib. vr. car. 20. & in Epi- tome cap. 4. Elmenhorfins. \ 5" Infccnicis tnrpiw.do prolixinr] La- tlantitts Epirome cap. 4. Quid fcena? in qua Comadsa de ftnpris c^ ^moribus 5 nicis iSz M. Minucii Felich iiicis etiam » non minor furor, & turpitudo prolixi- or. Nunc enim x mimus vel exponit adulteria, vel mon- ftrat : nunc 3 cncrvis hiftrio amorem, dum fingit, in- fligit. Idem deos veftros, induendo ftupra, fufpiria, odia, dedecorat. Idem, fimulatis doloribus, lacrymas veftras vanis geftibus & nutibus provocat. Sic homi- cidium in vero flagitatis, in mendacio fletis. XXXVIII. 4 Quod vero facrificiorum reliquias, & pocula delibata contemnimus : non confeffio timoris eft, fed verae libertatis affertio. Nam etfi omne quod Tragadia de incefiis & parricidiis fa- , bulatur. Et lib. VI. cap. 20. In funis \ contica fabuU de ftupris virginum lo- quuntnr, ant amoribus meretricKm; & frto magis funt eloquentes, qui ifla fiagi- tia finxernnt, eo magis fententiarnm e- legant'.a pcrfuadent. Elmenhorflius. 1 Ken minor furor & turpitudo prolixior'} MS. Reg. furore. Fortafle, non minor furor eft, turpitudo prolixior. He- raldus. In exemplari legicur, Non mi- nor furore turpitudo prolixior. Quod minime fpernendum eft 1 etfi in eodem MS. Cxpe coalefcant hajufmodi fylla- bds. Furore turpitudo, pro Furor & tur- /pitndo. Rigalcius. 2 Mimus exponit adulteria vel mo n- firat] Ladantius lib. vi . cap.20. Quid de mimis loqnar corruptelarum prxfe- rentibus difciplinamf Qui docent adul- teria, dum fingunt, & fimulalis erttdi- unt ad vera. Elmenhorflius. 3 Enervii hiftrin amorem, dum fingit, infligit] Laclantius Epic. cap. 4. Hi- Qrmiici impudici gefius , quibns infa- mes famxnas imitantur, libidines, \&y 71 tv^) tv'ivmj &- Qilvuv 01 tJ Aiyq> mttd'ayuyii u&u'jf iy. Xrn.'jfl .'J\~iv Joxhti r Aoyv, zv \?XA$-i- Xa tk7cv ifovufyw aV'' gti ko)/j^lyt%i mJ/UtCoX.01 I ^Ziv'3^ «»• etAXx yto 171 T&7? ei dv'j.Trvr.luS. TertuUiamts Apol. cap. xlii. -Non erne capiti corovam. Quid tua interefl em- tit nihilominus fioribus ejuomodo sttar ? Puto gratius effe liber is & folutis, & nndique vagis. Sed etfi in coronam co- afiis, nos coronam naribus nn-vimtts \ vi- derintqui per capillum odorantar. Wo- v/erus. 10 Capillifve fo'emus f^aurire] Vide- rini, inquit Septimius, qui per capillum odorantur. Sed longe plura idem, lib. de Cor. Rt'attims. 1 1 Nee mortuos enronamus] Quiapri- fci illi C. hrifhanorum n hil prorfus cum gentium monbus fibi commune eCCe volebant, ritum etiam mortuos coro- nandi repudiabant, gravid? me ]ue in eundem fcriptis fuis invehebantur. Sic Tertullianus de Corona : Quid tarn tn- ditnum Deo, qtiam quod dignum idolo> quid autem dignnm idolo, qnam quod & moriuot Nam fa mortvomm efi ita coronari, V el qnoniam & ipfi Ido'a fia- tim fiunt fa habitu fa cultu corfecra- tiopif. Qu* apttd nos fecv.nda J do 'Aa- tria efi, Audi etiam Cltmentem S.lexan- iriwiti Psphgog. lib. r:. cap. 3. '^y- rcor- i $4 M, Minucii Felici s mortuos coronamus. Ego vos in hoc maqis miror, 1 qucmadmodum tribuatis exanimi aut non fcntienti facem, aut non fentienti coronam: cum & beatus non cgeat, & miter non gaudeat floribus. 2 At enim nos exequias adornamus cadem tranquillitate qua vivimus, nee adne&imus arefecntem coronam, fed a Deo 3 ae- ternis floribus vividam fuftinemus, 4 quieti , modefti, Dei noflri liberalitate fecuri, fpem futurx felicitatis, fide praefentis ejus majeftatis animamur. Sic & beati rc- furgimus, & futuri contemplatione jam vivimus. Pro- inde s Socrates fcurra Atticus viderit , nihil fe fcirc tkinv a> Xoyu> Kj -t&.iiJteKx y 'iyya>7rQyT- f&fivfZylit ovate or;tc7h>.:mus] cpnfefTusj OCTAVIUS. lij confefTus, teftimomo licet fallaciflimi daemonis glorio- fus : Arcefilas quoque, & Carneadcs, & Pyrrho, & omnis Academicoiuni multitudo deliberet: b.monides etiam in perpetuum comperendinet. 6 PhiloiOphorum fupercilia contemnimus, quos corruptores & adulteros novimus & tyrannos, & fcmper adverfus fua vitxa fa- cundos. 7 Nos non habitu iapientiam, fed mente pri- ferimus : 8 non eloquimur magna, fed vivimus : glo- riamur nos confecutos, quod illi fumma intentione quaefiverunt, nee invenire potuerunt. Quid ingrati fumus? quid nobis invidemus, fi ? Veritas divimtatis Philofophi auftera facie, prolixa barba, & obfhnata fronre Catonis fe inftitu- tum imitari fimulabanr, fed hoccotum fucaro mentiebantur afFe&u : erant e- nim petulantes & libidinoGs volupta- tibus impiirati, quas lacemer excerce- bant, vitia publice facundiiTime accu- fantes, intercutibus ipfi rims maden- les. Tertullianus Apolog. cap. 39. Le- no eft philofophus & cenfor. Juvenalu Satfr. 11, 9. — •Cafligai turpi*, cum /is Inter Socraticos notijjima fojja ci netdos. Et vf. 2C. — Et de virtiite locttti Cltmem agitant. Inde Firmko Aftron. lib. vi 1. cap. 14 Sotratici padicones. Vid. GcIIihs lib Xlll. cap. 8. Athenagoras Apolog pro Thrift, pag. 89. Eucherius ad Va- lerianum pag. 57. Lnciantu in Fugi- tivisi Laflantius lib. ui. cap. if. lib. it. cap. 24. gtuint'Manus in pro- cemio I. 1. Orat. Initic. Elmenhorf.ius. 7 Nos non habitu fapientiam-. fed mente prtferimut] Hunc locum imita- uone expreilit Cyprianws de bono pa- tientiae fol. *8f. Philofophi non verbis fed fat! is fumtts. Nee veftitu fapien- tiam y fed veritate prtferimus ; qui vir- tutum magis confcientiam,quam jaflan- ttam novimus, qui non loquimur ma? na fed vivimus quafifervi & cultoresDa Salvianus de Gubern. Dei in proce- mio ad Salonium Epifcop. lib. 1. pag. 2. Nos qui rerum magis quam verbo- *? m *m*tores, utilia potius quam plan- fikliafeftamnr, neqne id ftmrimiu, «t in nobis inania feculorum ornamenta, fed ttt falubria rerum emolument* lau- dentut; in fcriptiuruitlis mftris nun tet- ania effe volumus, fedrerr.edii, qua fci- licet non tarn oaoforum auribus placeant, quam agroiorum mentlbtts proflnt. £1- menhortuus. 8 Non eloquimur magna, fed vivi- mus] Abique caula fontica Fulv.UrJi- MUi addito pronomine, legebut, qui non eloquimur magna. Uccuncjue lie, Chriftiani muitis parafangis Ethnicos prajcedebant, quos ii%vJjJ Xoyjrf, «c omJ'ei^tvip^aiv "TmroiYiySjjXf diot Athc- nagoras Legat. pro Cbrift. cap. XI. Vide 5c cap. xxvi 11. Davies. Q Veritas divinitatis niftri temporis xtate matnruit] Nato. inter homines Chrifto. Rigaltius. Hxc fcripcura V. C Jac. Gronovio fat is non facir. Ei iegendum videtur, ncjtri temporis AE- state. Sed eadem opera reponi po- tui: meffis divinitatis. Ego fare nul- lus intelligo, qui divinitas aeftate ma- gis, quam hieme maturefcac. Omni- no leg. Veritas divinitatis noflri tem- poris atate innotuerit; nam, quod quod aic S. Matthtns cap. xi , 27. co- Juc &hyivu)7y.i t t/iv- « uh'o weenie adi & ego erroris. Wo- werus. 7 Deo cedo] Alii volunt, Deo credo, fed nos MSci fidem non temeravimus. Minucitts lupra cap. xxxvnr. Ne tjuis exi/iimet, aut d&rnoniis, qui.bus libatnm eft, cedere ; ubi peiperam Joan, Meur- ftus refcribit credere. Prudentius Perift. Hymn, x, 960. Probatis cede jam miracttlis. Rurfus in Symmach. lib. n, 3. Diximus & noftro Romam jam ce- dere Chrijlo. Sic & confejj* cedere veritati dixit Ar- nobins lib. vi. pag. 197. Daviet. 8 Ut de toto congruentius] Nam in iis tota erit noftra difputatio craftina. Satis eft quod hodie obtinuerimus id quod erat propoGti caput. Rigaltius* * Oravit] Peroravit : cauflam egit. Vide Fcftum in or are & oratores. Davies. 9 Offavius gaudere] Vel ultima vox cum Fulv. Urjfino prorfus eft expun- genda j vel, verbis tranfpofitis, leg. Ca- cilius, quod crediderit, gaudere ; Ocla- zius, quod vicerit. Hoc ultro fatebun- tur elegantiarum Latinarum peritiores. Daviet. FINIS. Z z V.c: i83 Viri Clarifllmi LUCM HOLSTENU EPISTOLA De loco Minuciano, qui Cap. xx i , reperitur. Francisco Cardinali Barberino, optimo fludiorum patrono, Lu~ o Luc£ Holstenii ftinuiflet utique infclici conccrtatione tantus vfr, fi Dianas Ephefice fignum vctus, aut nummos, vcl per traniennam infpexiflet. Adjun- gam fuperioribus ceicbrem nunc in Galliis virum. forihujusantiqua- rii regem, Joan. Trtftp.;>um. Is tomo I. exhibct nummum KAAO- HNQN, iive Caducnornm, fita enim Stephano, Plmio, libique ipli a- libi vocari oftcndam) Dianae Epheila: imagine fignatum; eique illu- ftrando vexatum Mmucii locum, ingenii periculum &: ipfefa6hirus,ad- ducit. Repudiaris igitur verubus , quam non genuinam Mmucii vo- cem, fed IVotverti, omnia alia (entientis, commentum exiftimati «- Seribus quidem legendum cenfet, ied longc alio quam caeteri omncs fenfu. Etenim cum inter mimmas &: ubera aut nullum, aut non run* ineptiiTimumdifcrimcn a Grammaticisftatui re&irTimeperfpexiiiet, ideoque vix fine vitio tautologiam iftam accurato &: prefix di&io- nis fcriptori tribui poifj, peiquam ingenio'e mammas multas, ube- refque Dian* Epheiiae de turgidis multoque tacte diftentis cenfuit cxplicandas. Quo quidem Urfint, & quoquot ejus veftigia poltca legerunt Criticorum depravationem aperte jugulat ,• Mmucii tamen xnen'em non eft aflecutus, quod recenti & interpolate editioni, qua uius videtur, fijem temere adhibuerit. Citerum iftis omnibus in perfpicuo Mmucii loco ocuios, mentemque glaucoma pneftrinxit, quod nequaquam exploratum haberent, quo fignificatu verua anti- cjuis lingu t Larir.x *uctonbus proprie dicla acceptaque fucrint. Cum enim aflatoria ilia, five transfixoria\ ut Fapias vocat, quorum in coquina ufus eft, £c quae in Gallica Min:icti int: r ' relatione pie.ito ridct TriftAnus, ad Dianam Epheliam extrucndamjii.nl quida^m fa- cere viderent ; non niii de verutis five jaculis Diarx venatricis Mi- nuciana verua accipi cxplicarique pofle uno omnes, quod miror, confenfu cenfuerunt. Und.e factum, ut tot fummi & incomparabi- !es viri ad vocem illam inferpolandam certatim confpirarint. Ego yero adverfas conjuratum ^gmen verua ifta extra vitium eife affirmo, caquenec Dianx EphcfixaiecMinucio fubtrahendapertendo.Nam verua h fc c.uibus Dianam fuam exftruebant Ephefii, non pila aut veruta funt, fed fulmenta ferrea oblonga, quae brachiis fuppofita totam mammo- ii pectoris moiemfuftinebant. Cum enim antiquiflimum hoc fignum ad yEgyptiorum fimulacrorum inftar pedibus efie: arete comprefiis, tantilla b&fis fupcrimpofito corporis pondcri fcrendo impar, admini- culis fuffulcienda fuit; quibus fubtractis univerfam molem fatifcere & collabi ncceiTum erat. Ea fulcra five fuftentacula, quod ex fcrro longius produ&a eftent, Minucius propria & eleganti voce verua di- xit, non fequioris, quo vixit, fed Auguftei faeculi ufum fecutus. Nam GlojfzriiimLa'inum optimae notx, quod in tribus vetuftiflimis codicibus Vaticanis cxtat, verua virgas & virgulas ferrea s interpreta- tur. Eamque explicationem veram ac genuinam efle resipfamedo- cuit: cujus et'am nunc te meminiffe arbitior, Eminentiifime Cardi- nalis, quod juxta rr.ccum oculis earn olim ufurpaveris. Anni enim flint, ni falior, quindecim, cum Jefuitarum fooetas ad S. Andrcxin Quirinali, dum novae aejifiCationii fundament* moliretur, lapides a- liquot E P I S T O L A. Ipl liquot Tiburtinos praegrandes ordine quadrat o difpofitos offenderet: quorum duo ita erant infcripti, ut.i cum tc jubcntc £c amminiculan- tc ex iaxo Icabro , & male polito except. HAEC. AREA. INTRA. HANCCE DEFINITIONEM. CIPPORUM CLAVSA, VERIBVS. ET. ARA. QVAE EST. INFERIVS. DEDICATA. EST. AB IMP. CAESARE. DOMITIANO. AVG. GERMANICO. EX. VOTO. SVSCEPTO QVOD. DIV. ERAT. NEGLECTVM. NEC REDDITVM. INCENDIORVM ARCENDORVM. CAVSA. Cippi illi utroque latere bina foramina, 8c veruumfive virgarumfer- rearum veftigia plumbo circumfufa ferrabant ; quibus olim inter fecon- jun&i aream interiorem ita clauferant, ne aditus vulgo pateret. Ibi turn reipia perfpexi, egregie falfum die N. Rigaltiuw hominem na- ris emuncTrilVimx, dum ad Finium regundorum fcriptores verua ifta ftipites inffcr fubularum praracutos explicat, quae nihil acuminis, aut cuipidis habuiflc oculis manibufque cognovcram. Eodem vetufta- tis feniu Marcellus, antiquus rei Medicx audtor, fanguinis proflu- vio ex naribus fiflendo praefcribit cap. x. Veru ferreum candens inace- to ad fid ii2 extingue, <& fumum ejus naribus duetto. Quis non videt fimpliciter hie £c abfolute ferri in virgam oblongam product! ma£- iam intelligi, qua forma fere omnc ferrum rude 6c infectum vulgo venit? Verum nihil ad Minucii mentein, & rei de qua agitur illu- ftrationem adferri potefr. apt! us veriibus Trudentii ex priori contra Symmachum carmine; quibus gcminorumTratrum Caftoris &c Pollu- cis fimulacra defcribit eo habitu geftuque, quo tunc in fua fibi sede ad viam facram vifebantur. Verfus ifti funt : Gemini quoque fratres Corrupt a de mat re -not hi, Ledeia proles, Noclurnique equites, celfa duo nwnina Rom* Impendent retinente leru ; magnique triumphi Nuntia fuffufo figunt vejligia plumbo. Graphice depingit Diofcuros currentium gdlu ita eiftgiatos, ut ex- tra perpendiculum & balm promincntes fpecfhntibus non fine hor- rore, ac metu impendereviderentur. Impendent cnim qux iupra ca- put jamjam cafura pendent, ut recte ait Valla. Timor autem, Sc admiratio apud rude 5c fuperftitiofum vulgus rcligionis opinionem conciliabat. Eum metum poeta Chriftianus ridet, cum nullum efTec ruinoe, aut fuga: periculum ; quod veru, hoc eft, veclis five uncus fer- reus a tergo infixus eos retincret, pedefque bafibus applumbati mo- veri non pofient. Duplex hoc retina cu!orum genus, queis numinum fimu. ip2 LuCi£ HoLSTENII &C. fimulacra veliri vinculis conftricta dcfigebantur, Amobius Similiter lib. vi. Nationibus cxprobrat. £/ permanendi, inquit, neceflitatem patiuntur, quid miferius his ejj'e , aut quid infdicius poterit, quam ft cos in bafibus ita unci retincnt & plumbea vincttones ? Utrumqueeti- am conjungit lex 1 1 . Dig. dc fcpulcro violate Celfus qu&rit, fi ne- qtte applumbata futt flatua, neaue adjixa, an pays monuments effefta fit, an vero mantat in bonis noftris. Sed Prudentius quoque Minucii fatum & malam Criticorum manum ut experirctur, ejufdem vocabu- Ji non fatis re&e obfervata iignificatio fecit. Unde jam olim in per- vetuftis membranis Vaticanse Bibliothecae, ret merit e Job, pro retinen- te veru, fubftitutum videre eft: quam le£Honem Aldus, aiiique ejus fidem fecuti expreflerunt. Georgius autem Fabricius, cum in fuis exemplaribus retinente veru conftanter fcriptum reperiffet, nectamen proprium vocis ufum apud Veteres fatis haberet perfpeftum, ad cor- fe&ioncm, facram Criticorum anchoram, confugit. Quocirca cum Diofcuros haftis five pilis ad decurfionem vulgo armari fciret, veru hoc ex rudi 8c obtufo ferro in verutum cufpide fpicavit, 8c interpo- lata dictione, impendent, retinentque veru, de fuo quopollcbat ingenio procudit; eaque lectio exinde pleralque rccentiores editiones infedit. Tantum vero abfum earn ut probem, ut contra prifcam 8c genui- nam mordicus tueri non dubitem, cum rei iplius perfpicuitate, turn veterum librorum auctoritate fretus: in quibus facile principem fta- tuo codicem praeftantifiimum Urbinatis Bibliothecse, quse nuper A- lexandri Septimi fapientiflimi Pontifkis immortali bencficio Vaticanae acceflitj in quo ita fcriptum reperi. Hacc ad Dianas Ephefiae ftatu- as, nummoiquc veteres illuftrandos fcripfi, ut mutua corundem ope duo veterum fcriptorum loca minus re&e hactenus intelle&a a Cri- ticorum corruptees vindiqarem : turn vero ut illuftri exemplo often- clerem, antiquitatis ftudium non metiendum inani dele&atione, fed fuum illi conftare fru&um, fi re&e colatur. F I N I S. COMMODIANI INSTRUCTION ES Adverfus Gentium DEOS. Cum integris Obfervationibus NICOLAI RIGALT1L Recenfuit, & Notulas adfperfit JOANNES DAVISIUS, * PRiEFATIO NICOLAI RIGALTII DE COMMODIANO EJUSQUE OPUSCULIS. BENE a Gennadio, Commodianus, HI hello de viris illujlrihus defer ibitur-, Vir bonus * vere Chrijlianus & [implex •, ab omni faftih ab omni gloria f ocularis ambit tone alienus-, caritatis y qua? proprie Chri- Jlianum demonftrat, cult or egreghts : perfe£ii(fi- mus afcetes futurus, incipient e jam tempore fa- pent i£ Monac halts. Gazaumje die it. An a Ga- za Thoenices five Talteftinte, an a Gaza five Ga- zophylaciO) nondum comperi. Ipfe fibi cogno- mentum indidit, Mendico Chrifti: & Gazum dixit ararium pauper urn neceffitatibusparatum > cui femper augendo, munificas opes potentiorum crebris obteftationibus ac prope conviciis implo* rat &flagitat. l Huncce igitur Commodianum, nam ejje pretii duco noh minimi Lhriftianum, quern inter illufires cenfait Gennadius,) periculum facere, fi qua pojjet in- duftria libellus fcriptons antiquiffimi editione nojlra reformari ac reftaurari, Latebat inter Apocrypha Gelafii, MiWenzrix fabul tantafuit auEloritas-, ut ipftim etiam Auguftinum habuerint feflatorem, fpefe- licitatis illius temporarite aliquatenus & ali- quandiu captum: Hieronymum quoqut >:ddubi- tatorem) certe non condemnatorem, fed judicio 'Domini refervantem. Libello fuo Commodia- nus Ejusque Opusculis. 197 nus titulum fecit* Inftruftiones, fcilicet ad*Pa- ganos, ut ab idolorum cultu ad veram Chriftia- 7i£ legis philofophiam convert antur : quin etiam ad Chriftianos ipfos> ne obliti Chriflianorum ad fecularia redeant. Scrip fit mediocri fermone* quajiverfu. Etenim verjibusfaciendis nee leges nee modulosfervat. Major ubique acroftichtdis ratio quam metri. Acroftichides verb funt* ex cujufque poematii titulps conftru£l£> fie adfigna- ta euique verfui liter a* ut a primo cujufque poe- matii verfu totus deinceps poematij titulus per litter as verfuum primas decurrat 5 quemadmo- dumfabula nomen in Plautinis quibufdam co- moediarum argument is : qui modus acrojlichidam vulgar is* apertus & innoeens ; abfimilis illi ver- futile, quam Tullius in carminibus £vojamfuo Sibyllinis obfervavit. Cteterum, qualifcumque ifle Conimodianus ejfe videbitur-, ab Gennadio primum, inde ab Gelafio c it at us ^ hoc tandem faculo in Sir mondi man ibus apparuit fqualidus* tamquam ex vinculis ac diutino apud Barbaros fitU) vindicias pofcens. Nee vindicem fane a- lium opt are potuit prajlantiorem Sirmondo. Nam exinde oflenfus & communicatus amicis y benigne excipi acfoveri coeptt . Neque ipfum hac editionefperare aliudveliw, quam ut oblatus ite- rum Sirmondo, plena demum ac juftaapudemn manumijfione prodeat-, liberali fchemate terfus ac nitidus. Inter ea verb dum id proper atur* magna autioritatis manumijforem exoratum cu- pio>ac y proviribenignitate, confido fore-, bonas Ut in partes accipiat, horas aliquot a me impenfas homini 198 De Commodiano &c. homini Chriftian carpendique ipfos tunc temporis Chrifiianorum froceres. Obfervationibus meis hoc prafertimftu- duh de fcriptoribus avo Commodiani proxi- mis apponere quod obfcuris daret lucem. Con- jefturas propofuiy quales abfque exemplaribus ant iquispr aft are nemo deb eat s qui bus tamen uti Tninime pudeat<> quamdiu non contradicent exem- plaria. 'Denique, ufus & efficacia libelli hu- jufcefuerit, conftans & perpetuus amorChrifti; animus ad martyrium fort is ; pietas erga pau- per es maxima. Hoc prat ere a fare, vitia, qu£ etiamnum Ecclefiam dehoneftant^ effe vetuftiffi- pia. lnfinitam Jemper fuijfe de rebus divinis difputantium multitudinem-y pauciffimos verQ Chriftianos. COM- *99 COMMODIANI 2 INSTRUCTIONES 3 PER LITTERAS VERSUUM PRIMAS, 1 PRiEFATI O. Pr;efatio noflxa viam errantidemonftrat; Refpectumque * bonum, cum veneric fasculi metaj Aeternum fieri, quod difcredunt infcia corda. Ego fimiliter erravi tempore multo, Fana profequendo, parentibus infciis ipfis- > Abftuli me tandem inde, * legendo de Lege. Teftificor Dominum ; 6 doleo: pro civica turba ! Infcia quod perdit, pergens deos quaerere vanos. Ob ea perdo&us 7 ignaros inftruo verum. I Commodiant] Inter veteres Infcri- ptioies Jani Gutter i Audio colleftas videre eft pag. cccn. matriculam ordi- n is domus Auguftse Palatinae, ubi no- men Commodiani, cum praenomine Min- dii; quod occafionem didiflfe appella- tioni Mendici, qua fe Commodianus no- fler infignem fecit poematiorum ext re- mo, tarn vanum efle videbitur, quam incertum huicce noftro Commodiano prxnomen fuifle Mindio. Illud fimilius vero. di£tum in fa:culo Commodianum, Cliriftiana poftmodum fimplicitate cog- nominari voluilTe Mendicum • & Chri- fti mendicum, Chrifloditatum, jam ex- ritifle vere Commodianum. z Commodiani Inflrucl tones'] Later- cnlnm Gelajii Epifcopi Romani de Scripturis Apocryphis , in Concilio Rom. r. anno Dom. ccccxcrv. opufcu- la Tertnltiani, Laftantii, Commodiani inter Apocrypha recenfet. Hujufce autem Concili canon infertus eft Gra- tiani Decreto, Did. xv. c. J. omiffis ot>ufcu!is Commodiant. J Per litttres vtrfipnb frmai] En- ge?aus Ep. Toletanus, cuius opnfcufa J. Sirmondus edidit,Epitaphia duo fcrip- fit per litteras verfuum priraas& ultimas. 4 Refpeflumqne bomtm] Septuaginta Interpretes Rejpeclum dicunt©2,-7*-;M?rZo»» vifitationem j divinae fcilicec gratia; auc ultionis -, benedi£tionis in vitam a> ternam j ma!edi£Honis in gehennam. Bonum refpe&um pollicetur fapientia Sahmonii juftis & fan£hs, cap. 3. Et in tempore erit refpecltts Mortem \ KAt EN KAIPH/ En'l2KOnH2 ATTflN EKAAMYOT2I. 5 Legendo de lege"] Legem hie & ali- bi pallim appeiiat libros utriufque tefta- menti. 6 Doleo : pro civica tnrba ! Infcia* quod perdit] Latini fermonis ratio po- ftulat ut legatur doleo pro civich tnrba, Infcia quod TKRit. Davies. 7 Ignaros inftruo verum] Atquehinc titulus operi, Inllru&iones, Chriftianc videlicet pieratis. Habemus etiamfu 1 * eodem Inftru&ionum titulo, Eucherit Epifc. Lugduncnfis duos ad Salonika* lifcros, teculo Tfwdvjii junioris. IL Indig- 20O C O M M O D I A N I II. Indignatio Dei. In Lege praecepit Dominus cadi terras marifqiie, Nolitc, inquir, adorare dcos inanes, De manibus veftris fa&os ex ligno vcl auro; Indignatio mca ne vos difperdat ob ifta. Gens ante Mofen rudis, fine lege morata, 5 Nefcienfque Deum, morientes deos orabant, Ad quorum effigies facicbant idola vana. Tranflatis Judaeis Dominus de terra iEgypti, Impofuit legem poftmodum, & ifta praecepit Omnipotens, Sibi foli defervire, non illis : 16 De l refurreclione quoque docetur in ipfa, JLt z fpe, fortunatum r rurfum in acvo vivendi, Idola 11 vana relinquantur, neque colanrur. III. 4 Cult urn dtmonum. Cum * Deus omnipotens exornaret 6 mundi naturam; 1 De refurreclione quoque docetur] In Lege Domini docetur de Refurreclione torporum ; docetur etiam de fpe vita: xurfum vivenda: in xvo. Atque hinc jam Au&or incipic dogma fuum Mil- lenarix felicitatis aditruere. 2 Et fpe , fortunatum] Tcrtullianv.s In hanc fementiam librum icnpferat de fpe fidelium : & nunc librum ha- buit olim in fuo TcrtuUiani codice.^- ^ohardus Epifc. Lugd. ficut indice de- claraturexemplaris antiqui, quod in Bi- blioiheca Regia fervatur. 5 Rurfum in evt vivendi'] In xvo, m orbe terra, in hoc mundo. 2. 3. Et fpe , fortunatum rurfum in mve vivendi] Opinicni fuse fiab.liendae nonnulla quidcm Gcnefcas loca tor- quebant Chiliaflae; fed quibufdam Pro- phetarum wcmnv & ApocalypG Joannis praecipue 'nitebanuir. Vide Jufnm Martyris Dialogum cum Tryphone p. 239. irenxum lib. v. capp. 32, feqq. &" Tertnlli.mnm contra Marcion. lib* III* cap. 24. Davics. 4 Cultura DttmonKni] Qua? narran- tur bac inftrudtione de Angelis apo- fiatis five defenoribus, undc na:i gi- gantes, ac de gigantibus dacmones au- diores Gmulacrorum & idololatriae, pe- culiaria fere funt Commodiano. Etfi noiim infiriari, qua: funt bac de re a veteribus Cbriftianis tradica, originein traxifie de libro Enoch Apocrypho, unde aliquid tamen Paulns ipfe cita- vit. Sed tarn varia fuper hifce ac di- verfa quifque commentus eft, & fie omnes ab Au&ore fuo, & abs fe in- vicem, diflentiunt, ut quid traditionis inflar poni oporteat valde fit in- certum; prxter hoc unum, valde efle temerariuro mrrtali, de rebus divinis aliqu d aflereie, ultra quod eft ab ipfo Domino noftro proditum. 5 Cum Deus omnipotens exornaret Mundi naturamj K02M0N K02MH- 2A2.ftellis, angelis. K02MON Gnt- ci nomine ornaments appcttavere • tr.m nos a perffda abfolutaque elegttntia, Mtndum. Plinius initio tijnri lecundi. 6 Mundi naturam] Ipfum mundum. Infra Inftrudt. vii. Qui putatis Maios ab aftris, Kafsentcs regere . ant toiam mundi naturam. ic 'asVg^v pro fteRis dixit Maximus 'Jyrim Dif- fert. 1. & in iftiufmodi locutionibus Vifitari Instructiones. 201 Vifitari 7 voluit terram ab Angelis iftam, Legitima 8 cujus fpreverunt illi dimiili : Tanta 9 fuit forma feminarum quae flecieret illos* Ut coinquinati non pofTent IO cado redire. 5 Rebelles ex illo contra Deum verba misere. Altillimus inde fententiam mifit in illos; De femine quorum Gigantes nati feruntur. Ab ipfis in terra artes prolatae fuerunt ; Et tingere lanas docuerunt, & quaecumque geruntur. 10 Mortales & illis mortuis fimulacra ponebant, Omnipotens autem, quod efTent de femine pravo, Non ll cenfuit illos recipi defun&os e morte. Undo modo vagi lz fubvertunt corpora multa: Maxime quos hodie colitis decs &: oratis. 15 IV. Saturnus. Saturnufque fenex; 11 Deus, *? quando fenefcit? Aut fi Deus erat, J * cur natos ille vorabat frequens eft Lucretius. Vide Tan. Pa- hum ad lib. 1. vf. 132. Davics. 7 Vijitari voluit terramab angelis]Mo- Ces non dixie Angelos, fed fiiios Dei ; de quibus obfervabimus aliquid ad In- flru£r. xxxv r. 8 Legitima cujus fpnverunt] Man- data, leges. 9 Tanta fuit forma feminarum] Ju- fiinus, Athena^oras-, Tertullianus , Cy- friantts, Laclantius, Sulpitins Severn*, & alii, confimilia tradiderum ex libro Apocrypho Enoch: cujus verba 'whjof. Scaliger edidit notis ad Grxca Eufebi- ana Chronologize, ubi de Egregoris. 9 Tanta fuit forma feminarum qux flecieret illos] Ex male imeUe&o Genefe- a>s cap. vi, 2. nata eft •■ here fententia. Jofephm Antiq.Jud. lib. I. c. 3. TIoKKoi }ds aLyyX'ti 3v* yiu>su<;) ev/u/xiyivlic. v'£Q,ipxs 71^ <£- yjtl*K\U7fs.S mtHtiVtt i\-x£<,v 7?£oy7o ti$ &V$£fiar/nm, & ad 1. 1. de Fug it. col. qux eft Gra- tiani. Ea verb intra tempora vixic Commodianus, & fxculi fui fermone u- Cuseft : quo ec ; am fermone uticur verus ihterpres S. Sc;io;uis. Vcrfi Instructione s. \terfa 9 in maturum infantia non capit asvum Lufus; puerilis aetas ceflit, fie & corda recedant. Moribus virilibus confilia veftra debentur. Infipiens ergo Jovem ,0 tonitruare tu credis; Natus hie in terris ll lacTe caprino nutritur. Ergo fi ilium devoraflet Saturnus., In iftis temporibus quis pluebat illo defun&o? Praefertim fi mortali patre Deus nafci credatur. Saturnus in terris fenuit, & defecic in ipfis. Ilium non aliquis prophetavit proenafei. Vel fi tonat ipfe, lex ab ipfo lata fuiiTet. Seducunt hiftoriae per vates confidae. Ille autem in Creta regnavit, & ibi defecit. Omnipotens vobis faclus Iz Ganymedis amator; Vivos ipfe modo fimiliter am are t, Ci viveret ille. Impuros oratis '3 & dicitis efTe coeleiles, Semine mortali natos de Gigantibus illis. Auditis, & legitis natum in terra fuiffe ; Unde bene meruit corruptor afcendere coelum ? Dicitur & fulmen Cyclopas illi fecifTe, Immortalis enim habuit a mortalibus arma. 203 10 *5 20 8 Cur annis ducentis} Annos ducen- tos a Chrifti faeculo numerar> trecencis adhuc currentibus. 8 Cur annis ducentis] Hoc nunc primus audio , nee ica fcripferac Nic. Rigaltius, nifi temere conce- pta de aetace Commodiam fencencia illius animo tenebras offudifler. Ex hoc lo- co patet, noftrum fuas inftru&iones prius fcripfifle, quam annus a Chrifto nato trecenrefimus eflec elapfus. Vide V. C. Gul. Caveum Hift. Litcer. Parr. II. pag. 55. Davits. 9 Verfa in maturum infantia'} Verus verfio Pauli, i . ad Cor.xi it , n . Cum ejfem parvulusi fapicbam ut farvulus , yuan do autem fatlus fum vir, eva.uavi qua erant parvuh. Apollonius apud Philoftr. lib. I. c^p. xtu. p. 23. MEIPAKION X2S EZHTH2A, NTN ^E OT XPH ZHTEIN, AAAA AIAA2KEIN A £TPHKA. 10 Tonitruare tu credis] GlofTa: vete- f« : Tonitrnm, Tvnitru, BPONTH. A- lise MS. BPONTH, Tonitruum. BPON- TH. Tonitrm. BPONTAIOS, Tonitru.- abilis. Legendum tomtrualis. Lucretius 1. 1 . Neve ruant cxh tonitralia templafu- perne. 1 1 Lade caprino'} Amaltheam alii capram, alii caprae Dominam ftatuunt. Vide (is Ovidii Faft. v, 113. Lad an- num Div. Inftit. lib. 1. cap. xxi, 38. & Hypi-mm Poec.Aftron.Iib.il. cap. 13. Davies. 12 Ganymedis amator} In apogra- phs legirur, crme, 8c fuperfcriptum, medis. Feftus. Catamitum, pro Gany- mede dixernnt, qui fmt "Jovis concubinus. 1 3 Et dicitis ejfe ccelejles} Nam & in coelum dicitur raptus ab aquila Ga- nymede?. Videatur opufcuium Eufebii iv.edir. Sirm. pag. 198. 199. I 3 Et dicitis ejfe celejies] Lapfus eft vir doSiftimus Nic. Rigaltins; non enim de Ganymede nunc agit, "ed ornnes Gentium Deoi perftringic. Davies. Bb z Tot 204 COMMODIANI Tot reum criminibus/parricidam quoque fuorum, Ex audoritate veftra contuliftis in altum. *1 VI L l Be SeptisLomo & ftcllis. De circulo Zonae fallit vos imperiria veftra, Ex eoque forte jovem z expcritis orandum. Saturnus fertur ibi, fed ftella; nam ilk Expulfus 3 a Jove, aut Jovis in ftella credatur : Poli 4- qui fidera traftavit, folique fator, 5 Trojanis qui bellum fecit, * Venerem almam amavit, Ipfis 6 fideribus 7 aut Mars cum 8 ipfa deprehenfus Zelo 9 maritali; ,0 Deus nominatur adulifccns. O nimium ftulti ll qui putatis Maios ab aftris, Nafcentes regere, aut totam mundi naturam. 10 In vulnera pofiti, & ipfi fub fata viventes, Obfcaeni, lz curiofi, bellatores, impice vitae ; Et '3 filios totidem mortales illi fecere; Terribiles omnes, ftulti, feptizonio fortes. Si ftellas colitis, colite & bis fena figilla; 15 Turn arietem, taurum, geminos, fcrumque leonem: Et J 4 denique vadunt in pifcibus, coque, probabis. I De Septizonio] Septizonium dixe- fe & Septerozonium, & Septizodium, omnem feptenarium ordinem ; mo- les, alias a'liis fuperffruflas ; Giganteos contexts. Septizoniim Seven. Am. Marcellinus xv. Septi-z.oniv.rn operis ambi- tioji nymph £tim. J of. Scaliger Animad. in Enfelii ch:on. pag. 209. zExperitis orandum 1 Prima vox non eft Latina. Scribendum expetitis. Dav. 3 Expulfus d Jove) In apographo legitur, Effu^it expulfus a Jove. Ab- undat verbim, Effugit; icaque dem- pto, conftat verfus tk acroftichis. Nam Hie Expulfus d Jove ; aut Jovis in JleUa credatur. Jovis, in primo cafu, ut Inftr. f. — non Jovis Me 4 Poll qui fidera tratlavit, folique fator"] Sic emendandum videtur, at Jo- vem deridear, foli conditorem, lkut & poli ; qui neque folum, neque polum condiderir. 5 Venerem almam amavit] Sic emen- davimus quod eft in apographo, oven mortalem amavit. Mendofe : nee ad rem faceret hiftoria Ledae in cjr- numconverfae. A\.Jovialis\7\ Venerem lafcivia: plena Tunc poetarum figmenta. 6 Ipfis fideribus] In ipfo cselo. 7 Aut Mars cum ipfa deprcnfns] Martem norat in Venere depvenlum. 8 Cum ipfa) Venere, quae eft in cce- lo, & in numero quidem frellarum. Hinc verb firmatur conje&ura proxi- me alhta. 9 Zelo maritali] Junonigenae Vul- cani; Ovidius iv. Fair. 10 Dens nominatur adulifcens] Mars. ir <&tii putatis Maits ab aftrit] In apographo legitur, marhos: 8c fie ubi- que conftanter, ubi tatnen haud dubie legendum eft, Maios, hoc eft Maia ge- nitos, Atlantis filia. 12 Obfctni, curiofi] Interd'im quidem cnriofitas in virio penitur, fed nihil ad rem facit, quam traitar Commodunus. Omnino lez. Obfctni, furiosi. Dav. 1 3 Et filios totidem mortales] Hoc Lex Instfluctiones* 20? Lex line lege fuga veftra, quod vult efle valebit. Lafciva vuit effe, fine fraeno vivcre qu^rit. Ipfi quod vultis eritis, fk deos & deas oratis. 20 Sic ego colui dum erravi, quod modo culpo. VIII. Be Sole & Luna. De Sole & Luna, ,J " licet fint prasfentanea nobis, Erratis, ,6 quod ego prius, putatis oranda. Sunt quidem in aftris, fed non fiia fponte currunt. Omnipotens illos cum conderet omnia primum Locavit ibidem cum ftellis quarta dierum. 5 Errorem antiquus quin cum * * * Et quidem in Lege juffit ne quis illos adorer. Tot deos oratis, qui '7 nihil de vita ,8 promittunt. Lex quorum in terra non eft, nee ipfi praedi&i. Vos autem feducunt facerdotes pauci, 10 Numinis f 9 quid dicant aliquid morituri prodeffe. Accedite, legite, & difcite verum. IX. Mercurim. Mercurius vefter fiat 20 cum faraballo depictus. eft, conGmiliter mortales. 14 Et denique vadnnt in pifcibus] Ecenim qui bis fena Zodiaci figilla compleSuncur verficuli vulgares, fie definunt. — Caper, Amphora, Pifces. Pergit Commodianus ridendo ; cogue, pro- babis : anrecedit enim Aquarius : proba- bis -, experieris non efle Deos, &. co- quina ipfa probabit. 15 Licet fint prsfentanea nobis] A- ftra pra.fentanea dick Solem & Lunam, qu;eapprime omnium afirorum fenriun- tur anobis ; quae funtefficacifiima, vali- diffima Scfpe&aiiffima. Sicdivi prae r en- tes, Virgilio ; apud quern & Nifus ad Lu- nam ; Th dca, tu prxfens noftro fuc enrre Libori, Aeneid. ix, 404. 16 Erratis, quod ego prists, putatis eranda] Excidit vocula fenfui prorfus neceflfaria. Leg. Erratts, quod, vr ego frius, putatis oranda. Davies. 17 Nihil de vita promittunt] Vita immonali, asterm. \% Promittttnf] Hoixius ; $L* a me di- comm, Promittunt medici. Juvenalis; Oculos medico nil promittentc reliclos. 19 Numinis quid dicant] Leg. rtm- minis qui dicant. Davie?. 20 Cum faraballo] Hieronymns. m Danielem: Aquila, inquit, & Ihtodo- tio faraballa dixerunt, & ?.on, ut cor- mpt c legitur , farabara. Htfychitts : TA IlEPI TA2 KNHMIAA2 ENATMA- TA. Tertxllianns lib. de Paliio, ubi de Alexandro : In captiva farabara de~ cejfit. Idem ad Martyras. Deus fcili- cet non audiat perm latest qui tres fan- cies in fomace "BaLylonii regis or antes cum farabaris & ttaris fuis exaudivit. Verfio Latina vetus Danieiis cap. 1:1. haber, farabatia Grgsca camen re- tinec 2APAEAPA. IJidoms, Orig. xix. citac ex PuHio; Ut quid ergo in ven- tre tuo Tarthi farabara fufpenderunt ? Hieronymus in Danielem Latine vercir, braccas ; qua: verfio verior videtur & apcior ad menteni Pstblii, Tertullia*ii> & Commodiani. Et 2C6 COMMODIANI Jit galcam aut pilcum pinnatus, & cetera nudus. Rem video miram, deum cum faccello volare. Currite pauperculi cum grcmio quo volat ille, Ut facculum eifundat ; vos extunc eftate parati. 5* Refpicite piclum, quoniam vobis lie ab alto Ja&abit nummos, vos tunc faltare fecuri. Vane, r.on infanis, colere ' deos pi&os in axe? Si 2 vivere nefcis, 3 cum beftiis perge morari. X. Nepiunus. Neptunum facitis deum ex Saturno pronatum: Ut tridentem gerit, ut pifces fuffigere pofTit. Patet effe 4 deum cumatilem illo paratu. Trojanis * non ipfe cum Apolline muros eduxit ? Uncle dcus factus inops caementarius ille? 5 Non 6 Cyclopem genuit monftrum ? non Maius & ipfe Vivere non potcrat de fuo? quod ftrudura gerebat. Sic genuit generatus, qui fuit jam mortuus olim. XI. jipollo for tile gus, falfus. Apollinem 7 facitis citharoedum atque divinum. I Deos piclos in axe] Axis hoc lo- co ponitur eo fenfu quo Virgilius dixit ./En. tv, 481. Ubi maxtmm Adas Axem humero torquet ftellxs arden'.ibns aptum. In axe , in c*lo , nam Axis ANA- 2TPOS, Servius. I Deos piclos in axe~] A Commo- diani mente prorfus aberravi: vir do- &illimus Nic. Rigaltins ; axis enim hoc in loco non cvltnn, fed afferent denotat. Fejitts in voce . Tabula fe clilis axis appellatur. A. Gcllius U. A. lib. II. cap. iz. In leg thus Solonis iUis antiquijfimu que Athenis axibus lig- neis incif* funt. Davies. 2. Si vivere nefcis'] Hoc e^, fi non fi- pi? ad rhriiu m. \iraea>:«/wr, AOIEN, Ar>2£>2IN. Inapographo, proemen- datione pi;nitur , pofi mortem liverc docet. 10 glut pofi mortem viz ere di*t\ Proculdubio leg. £** pof mortem vive- re Dicjt. Sic nolier Infiruft. xxi 7. Evandfi Instructiones. hi Evandri qui folitus erat armenta furari, Ruftica '3 mens hominum, indoriiis quoquc, pro laude Cum gratias agere vellent, l + abfenti Tonanti Vovcrunt hoftias inepti; ** ut deo orando, 5 Laftentes aras in memoriam fibi fecerunt. Ex co provenit, de vetufto more colatur. Sed deus hie non eft, licet fuit fort is in armis. me. XVI. De Dfs Deabttff Dicitis efTe deos, qui funt manifefte cruenti : Et ,6 dicitis fata genefis adferibere vobis. Dicite nunc ergo quibus primum facra ferantur. Inter utrimque vias, mors immatura vagatur. Si tribaunt fata genefis, cur deum oratis ? Deciperis, vane, qui manes quaeris orare, Et qui fabricantur l7 dominos tibi nuncupas efTe. Aut feminas quoque nefcio quas Deas oratis., Jufiitiam legu quxre magis; ilia fa lu- tis Auxilium portal, & fieri dicit a- ternum. Sed & ipfe litterarum ductus e- mendacionem noltram ftabilit & con- fir mac. Davies. II ggi funt TSiotbanati fafi il Biotha- rtatos dicit, idololatras: qui pera&o vitae fuae curriculo prsecipuantur in mor- tem aeternam : at Chriftiani, de morte ad vitam vocantur immorralem. Hue non pertinent quae apud Tertullianum de aoris & biothanatis, five biaiotha- natis, libro de Anima. IZ Monflrum Aventini mantis'] Ca- curnfignifieat, qui Virgilh /Eneid. viu, Z67. femiferus nominacur. Ovidius Fart. 1, sfi. Cactts Aventinx timor atque infa- mia filva, Nun lev: finitimis hofpitibufqne malum &c Vide Livittm lib. I, cap. 7. & Diony- Jlum HalicarnaflTenfem 1. 1. c. 39. Dav. 13 Rufiica mens hominum] In apo- graphs legitur: rufiica gens hominum. 1 3 Rufiica mens hominum'} Non erat, cir MScilefHonem re?udiarecM'c.R/£<*/- tins ', nam fana pi orfus eft & fincera. Nofler fupra Inrtru£t. xi. 17. Fallit vos gens hominum. Ovidins Amor. lib. 11. Eleg. xiv, 10. Gens hominum vitio deperitura fuit. Sic etiam locutus eft Tertullianus in Apol. car>. xxvi. Davies. j 4 Abfenti tonanti] Hoc eft,mortuo Jovi. 14 Abfenti tonanti voverunt hofiias"] In hiftoria; fidem peccat Commodianus ; non enim Aborigines, fed Hercules ip- fe Jovi ma&avit hoftiam. Ovidius Faft. Immolat ex illis tattrum tibi, Ju- piter, nnttm Viftor, & Evandrum rttricolafauff votat. Dionyfms HalicarnafTenfis lib. 1. cap. 39. 'ATviintc. 3 {'Hgpcjttoij) -nS irolzy.rS # ipoVjV. U^-TUf 7T\aWaJ! TK TV7TX £(- c? B'Jp-rii: ficoyJv - - k) 3u'i( vJ Sly JiLy&Xiv ivx. Davies. 15 Ut Deo orando Ladentes aras in memoriam fibi feccrnnt] Haec de Hercu- le capienda, cui ara maxima fuit ab I- talis dicata. Vide Livittm lib. 1. cap. 7. Virgilium Ma. vm, 268. & Dio- nyfium HalicarnafTenfern lib. 1. cap. 4c. Diverfus abic Ovidius Fait.i , i 8 I. Davies. 16 Et did. is fata genefis~] YE NE- 2EI2, Genefes, g;enituras. l J Dominos tibi nuncupas efje] Sic c z Bellonam til COMMODIANI Bellonam & Nemefin dcas, * Fariam una Cceleftem Virgines, &Venerem, 2 cuiconjugesveftrae delumbant. 10 Sunt alia pmerea daemonia fanis, Qujb 3 nee numerantur adliuc, 8c * in collo feruntur* Ut nee ipfi poflint rationcm reddere. Pedes Exportari magLS in ultimas terras deberent. XVII. Dejimulacris eorum. Deludunt vos pauci fcelerati vates inanes, Extricare * fuam dum quaerunt vitam; Subornant 6 aliis effe fub myfteria falfum. Inde fimulantes concuti numine quodam, Majeftatemque canunt, 7 &■ fe fub figura fatigant. 5 Vidiftis 8 Dindymarios, quali fragore Inftr. 53. Et proprittm fate Hem dedicat effe. In apographo legitur, Fntiam. F.c inter Dcas ceril'etjfrnobins. Lover nam, r E:llmam, Difcordias, Farias. Hanc vero Coeleftem, alii Lunam.alii Atargatin/ive Aftarten, alii Deam Syriam nuncupant. I Fariam una coeleftem Virgines'] A- pographi le£tio non eft deferendi ; fi modo locus commode diftinguatur. Scrib. FUR 1 AM, nna Coelefiem, virgi- nes. Sic apud Gruterum p. cccxvni, 4- Sacerdoti Coelestis incomparabilt. Tertullianus Apol. cap. xir. Adbeflias impellimur ; certequas Libero, & Cybe- U & coelesti applicatis. Vide & cap. xxiv. ac Th. Reincjium ad prima; Claffis Infcripr. xxix. Davits. z Cni conjuges veftn delr.mbani] Lu- xu lafciviaque fraftpe lumborum ctifpi- tudine fluctuant. Idcirco Perjim lafci- va carmina It-.mbos intrare dixie. Hinc etism delumbati & elumbes. 3 Qua nee numerantur adhuc] f li- mns Hi If. nat. n. Et mtmina in iifdem innumerabiha mvenimus : inferis qnoane in genera defcriptis, morbifcjne, & mttl- iis etiam peflibus, dum effe placata tre- fido metu cupimus. 4 In colh ferv.ntnr) Ut folent amu- lets riEriAnTA: vel potius, fucco!- lantur. Itaqpe mox dicer- Exportari jiagis in ultimas terras deberent. f Extricare fuam iinrn quAtf.r.t %i- tam) Sic Horatitts Scr. j. Sat. lit. Mtrttifat pia-KCvnc ir^s*- zyyifaeiv tIuj SioY vixUu x) xg^Tj&K Inbgnia impoftorum dicit Livius, quae Polybim 7T(y<. Syrus; Hercdtf fietus ft:b perfona rtfit$ 'ft- 8 Vidifiisftfe Dindymarios"] Dindy- mani funt, pecora Dindymenx Cybe- Luxti' Instruct iones. 213 Luxurias ineunt, dum furias fingerc quae runt, Aut 9 cum l0 dorfa fua allidunt fpurca bipenne: Cum ll doctrina fua fervant, quod cruore fanant. Refpicitc quo non illos nomine cogunt, 10 Ipfis qui fe primum componunt Integra mente. Sed l2 ftipem ut tollant *3 ingenia talia quasrunt. Ex eo videte quoniam funt omnia ficta. Obumbrant I4 populum fimplicem, perituri ni credant. Res fcmel in vano ! *de vetuftate proceflit, i< Ut l6 vaticinanti credatur prodenti falfa. Majeftas "7 autem illorum nulla locuta eft. XVIII. l8 De Ammudate & Deo magno. Diximus jam multa de fuperftitione nefanda, . les. A ty s Catulli, ad fuas Gallas: A- gite, ite ad alta, GalU- Cybebes r.tmora ftmul, Simul ite, Dindymemt domina vaga pecora. Martialis, xi, 8z. Spado Dmdymus. 9 Aut cum dorfa fua allidunt] Circa iftorum nebulonum prceftigias variant fcriprore?. Lucianus, lib. de Dea Sy- ria. T^buwrot re jit; 7m%t*z, xj thti vo>- ntai'rr^; afafajts TU7rl'jV?). Apulcius, lib. vin. Urachiis futs hnmero tenus renudalis , aitollentes immanes gla- dios ac femres. evantes exfiliunt; inci- tante tibi£ cantu lymphaticum tripudi- um. Et paulo poft : Ad poflremum an- cioiti ferro, quod gerebant, brachia fua diffccant. Ec poft alia qusedam : Ar- repto fiagro indidem fefe mukinudiscom- mnlcant iQibns \ myrrh*, contra plaga- 7ttm dolores, prgfumptione communiti. 10 Dorfa fua allidunt fpurca bipen- ne] In apographo, parca bipenne, Com- modiauui aliquid hie propudiofc obfe^e- m Gailis cinaedis exprobrare videtur, Gloffe ve teres : irytw, Doffum. Lnmli, Gloflaealia:: otjijis. Uyf** Apuleius ; Cerneres profeclu gladiorum, iclnqtte fla~ grornm, folnm fpurcitia fanguinis effemi- nati madefcere, 6cc. 11 Cum dodrina fua fervant] Hoc eft : n- infuper juflas ttnas uoxii facinnris ipfe de fuit mar.ibus exfofcere. Arrcpto demtjue fiarro, •'■ cetera, quae flipra de Dindymariis obfervavimus, ad Inftr/17. ubi de fragore quo luxuria< ineunt, & furias fin^unt: qui fragor &" t'r.ior e:ia~ Ne;;]t!',.i'oiY.m fuir, utvi- dere eft in iftis Apuleianis : Abingrejfu primo fiatim abfums ulnlaiibus tvnftre- pentes fanatice pervolant, &c Propterea Nerriefi.n Catullus Deam vehementem eHTe dixit, epigrammare ad Licinum : Ne panas Ncmejis repnfeat a te, Eft vchtmrns dei, Udere banc caveto. Ba- briu<;.apud Stadam ; TlxfUS . 'Qs attv ■ videmufqtie excavatos mantes, mir antes debifcere ahquandot ant intre- mifcere ill.im : ceit vero non hoc ttiam cxemplnm indignationis ficra parentis cxprbni poffit \ imns in vifccra ejus, & m fedc Manium opes antrimits. lila nos ad inferos agnnt qua occultavit atqpe dtmerjit. Utinamque poffet e i:ta in totum alduan aurum i lacra fames, «* XXII, 217 Instructiones. XXII. Eebetudo fcculi. Heu doleo, cives, fie vos hebetari de mundo 1 Excurrit alius ad fortes, aves afpicit alter, Balantum cruore fufo, * manus infpicit alter, Et cupit audire refponfa vana credulus. Tot * duces, & reges, ubi funt confulti de vita, 5 Vel c portenta fua fcifTe quid profuit illis ? Difcite quaefo bonum, cives, fimulacra cavete ; Omnipotentis enim in Lege quaerite cuncli. Sic ipfi complacuit Domino dominorum in altis, Ad probationem noflram daemonas in mundo vagari. 10 Et tamen ex alia parte mandata praimifit, Ccelefles fieri qui relinquunt aras eorum. Unde non hoc euro difputare parvo libello : Lex docet, in medio ciet, Confulite pro vobis. In 7 duas intraflis vias, condicite rectam. 1 5 teleberrimi duclores dixere , profciffum conviciis ab optimisquibufque, &adper- niciem vita repertum. Et cap. iv. Ope- ra vicerit gigantum. Et paullo poft : Relinqnuntur itaque for nice s crebri mon- tibus fufiinendis. Occurfant Jilices, hos igni if ace to rumpttnt. Ec poft alia quaedam : Manet trahuntitr ad homi- nes, ut vitium importent. 3 Nam quod in vanis fequeris, per tempora gandet] Leg. nam quod ina- W&sfequeris, per tempora gaudes. No- fter InftruS. n, 2. Nolite, inquit, ad« rare Deos inane.-. Laclantius Div. Inftit. lib. n. c. I. Geflio enimconvidis inanibus (alii Codd.MANiBUs) — fm- gnlans Dei adferere majeftatem. Davies. 4 Manus infpicit alter"] Suidas in d- mtsixLu' To 3 yeiQpo-zoTrvtov, a'sorav mulacrum Jovis, DiaboUim. 9 Nudatus d lege] Viduus operibus indi&is lege Chriftiana. 10 Prscedis] Praeceflifle dicur.rjr rhriftiani, qui funt in Ecclefiac pace dimifli ad Dominum. 10 Detrcpitns luxu precedis] Leg. procedis. Davies. 11 Sltt id in fynagoga decurru adpha- rifxes] In apographo legitur : dtcurr'xt Undc I Instructiones. 2Ip Unde proceffifti nefcis, nee unde nutriris : Tu Deum excelfum fugis tuae vitae benignum, Rectoremque tuum, qui te magis vivere vellet ; Vertis te in faciem &dorfum Deo remittis, Mergis te in tenebras, dum putas te in luce morari. 10 Quid II in fynagoga dec urris ad Pharifaeos, Ut tibi mifericors fiat, quem denegas ultro? Exis inde foris, iterum tu fana requiris. Vis inter utrumque vivere, fed inde peribis. Infuper & dicis, Quis eft qui a morte redemit ? 1 5 Ut credamusei, quoniam ibi pcenae aguntur. Eia, non fie, ut putas effe, maligne; Nam illi prodeft port: funera, rede qui vixit. Tu tamenmox moriens IZ dueeris in loco maligno: In Chrifto credentes autem in loco benigno : 20 Blanditurque '3 quibus hxret amcenitas ilia : Vobis autem dubiis, h in vos fine corpore poena ; Sufcitat is in fratrem l6 tortoris ordo clamare. XXV. Qui timent, & non credent, Quamdiu, ftulte homo, Chriftum agnofcerenon vlsi Vitas agrum pinguem, & fterili femina jaclas. In filva manere quseris, ubi latro moratur. Tu dicis, & ego Dei fum, & foras oberras. fxpe bifartos, f judicant. TertnUianus ad Animsm, iz Dueeris in loco maligno'} Ad male Aff.vmamn* te manere poft vi:x dif- Chrirtianum : dueeris, tnquit, in loco maligno. Ad vere Chriftianum, du- eeris in loco benigno. Extra hofce duos ordines SanStus Ephrem Syrus , aevo Commodiani proximus, ab Hisronymuli- bro de Scriptoribas Ecclefiafticis lauda- tus, alium non ette medium ordinem «« docec. Deinde aic : Loquor autem de "altero quidem fuperno, altero veroin - •'ferno; inter quos medians eft varie- " ta$ ditFerentue retriburionum. Idem " paul6 poft j Effugere gehennam, hoc " ipfum eft regnum caelorum ingredi j " quemadmodum & exeo excidere eftge- " hennam introire. Hac funt a GW^r- do Vojfio de Graecis nondum editisLa- funclioncm , & expeclare diem judi city proque mentis aut cruciatui deftinari aut refrigerio , tttroque fempiterm. 15 gltiibtts hxret amttnitas ilia] A- moenitac«m intelligic Millenariorum. 14 In vos Jim corpore pana} Ignis aecernus, qui etiam animas torrec exu- t3s corpore. 1 s Sufcitat in fratrem clamare} Per fratrem, intelligic fidelem, Chriftianum. Sufcitat in fratrem clamare, hoc eft> advocare fracris auxilium ; ficuti faci T ebac dives ille purpuraius damans ad Lazarum, ut intingueret extremum di- giri fui in aquam, Lucae xvi, 24, \6 Tor tor is or do} Tentatoris: diaboli, tine verfa, atque, utipfe Vcffius editionelexprobramis damnato caufam fux f.ia cenfuit, neutiquam Purgatoric prx- 1 damnatioois ; ut banc etiam adiicuc Dd 2 Ingredcre 1 120 COMMODIANI Ingredere « jam nunc toties invitatus in aulara. Matura jam meffis, x tempus totidemque paratum. Ecce modo mete: quid? non te pcenitet? inde Nunc, fi non habcs, collige: vindemia vina. Tempus adeft vitas credendi tempore mortis. Eft 3 Dei lex prima fundamentum poftera2 Iegis. Te quidem fignabat crediturum in kge fecunda, Ncc *■ min.T ex ipfo, fed ex ipfa tibi potentes : Obftupe * jam factus, jura te credere Chrifto; Nam teftamentum vetus de illo proclamat. Credere enim opus eft tantum in ipfo defuncto Refurgere pofTe, vivere tempore toto. Ergo il quis ea difcredis effe futura, Dummodo 6 vincetur reus 7 in morte fecunda, Eventura canam paucis in ifto libeJlo. Nam cognofci poteft ubi fit fpes anteponenda. Tamen vos adhortor quantocius credere Chrifto. XXVI. Repugnant thus adverfus legem Chrifii Dei v'wu Refpuis infelix bonum 8 difciplinse cceleftis, Et ruis in mortem, dum vis fine fr$no vagari. Perdunt te luxuria & brevia gaudia mundi, Unde Tub inferno cruciaberis tempore toto. Gaudia funt vana quibus obleclaris inepte. Non 9 ilia te reddunt hominem fuiffe defun&um? io *5 20 damnati fupplicio contumeliam. 1 Ingredere jam nunc totiens invita- tus] Infiru&ione xxxin. Intrate (ia- biles Silveflri ad pr&fepe paftoris. 2 Tempus totidemque paratum] To- tidem pro etiam , confmilicer ■ ut fupra. 3 Eft Dei lex prima'] Vetus Tefla- mentnm prae fe tulit umbras & Sacra- menra five myffe.ia Novi. 4 Nee mint ex ipfo] Deo fcilicet. Kam te falviim heri vult Deus. I- deoqne pofua lege monftravit tibi viam falurs : quam fipraviraretuaderelinquas, jam ipfa ribi via comminatur exicium. J Obftuft jam faflus] Varro in Ubris de re Rufr. dixit, F.xcande me fecerunt> tc Cfnfme fnoqug facinnt, & Perfcrv* ita fit. Ennins autem dixerat — fax* cere comminuam brum. 6 Vincetur reus] Convincetur. 7 In morte fecunda] Poft corporis mortem, anima mortis aeternae poenis addifra. Apoc. u. ggi vicerit, non Udetur d morte fecunda. Commodianut Inftr. xlv. Inde qui merent, mtttun- tnr in morte fecunda. Tertutianus li- bro de Fuga in perfec. In fiagno ful- phuris & ignis, quod eft mors fecunda. 8 Difciplinx caeleftii] Divinae, Chri- flianre. 9 Non ilia te reddunt hominem fuiffe defttnQum~] Cogitario mortis non te red- dit tibi ? non te revoca- ad remetip- fum ? ad men:em fanam ? Fortean ve- ro legendum , Terrebmnt. Non te ilia Anni M 16 INSTRUCTIONES. 121 Anni te non pofTunt jam triginta rcddcre dodum? Nefcius fi primum errafti; refpice canum. Tu putas nunc vitam iftic perfrui lactam, Injunas inter: ibi funt damna tuorum, Bella, vel infandae fraudes, cum fanguine furta, Ulceribus corpus vexatur, gemiturque, ploratur, Seu I0 leves invadit, aut longo morbo teneris, Aut natis. orbaris, aut perdita conjuge defies. Deferitur totum, heu ruunt dignitates ab alto, Vitiis, pauperie, II dupliciter certe fi languish Et dicis vitam ubi 12 vitrea vita mortalis. Refpice jam tandem hoc tempus inritum ette: Sed in futuro tibi fpes eft '3 fine dob vivendi. Vivere volebant utique parvuli rapti, Sed vita priyati juvenes fenefcere forte, Laetitios *4 dies perfruique ipfi parabant ; Et tamen inviti reponiraus omnia mundo. Gens & ego fui perverfa mente moratus, Et vitam iftius faeculi veram effe putabam ; Mortemque fimiliter ficut vos judicabam adefTe; Cum femel exifTet animum periifJe defundum. Haec autem fie non funt, fed conditor orbis & audor Requifivit cnim fratrem a fratre peremptum. Impie J *dic, inquit, Ubinam frater ? ,6 ille negavit. 35 Sanguis enim fratris ad me proclamavit in altum. *5 3° terrebit cogitatio, adrore tempus, vel intra paucos dies futurum te in flatu bominis defun&i, cujus anima corri- pietur a damone crucianda ? 10 Sea leves invadit] Omnino fcri- bendum, feu levis invadit, morbus fcilicet. Daviet. 11 Dupliciter certe Ji Unguis] Silan- gues, fi languore aliquo diuturno con- fiimerisi atque, utfupra dixit, fi lon- go morbo teneris. Unde illud : Genus ejfe mifericor di& , citooccidi. it Vitrea vita] Quod de fortuna di- xit vetus Scriptor, hoc de vira huma- na verilfime dicacur : Vita noftra vi- trea eft, tunc (junm fplendet, frangitur. 13 Sim dolo vivendi] Quid hue fa- C*ac dHus, me nefcire f'ateor. Forfan fine dolore vivendi, quo modo fi le- gatur, fenfus eric rei congruus. Da- vies. 14 Latitios dies] Laetitiz, Lartificos, Laetos. Valde mihi fufpeita eft iftius vocabuli formatura, nee pronunciari qnicquam poteft, nifi infpe£to codicc antiquo. Vetus inierpres Latinus Epi- ftolae quae dicitur Barnaba?, ohifc^a-ujuLui vertir Utationem. In edit. PariL pra- ve legitur: legationem* 15 Impie, die, inquit, ubinam frater\ Ad Cainis & Abelis hiftoriam refpicir. Vide Genefeas cap. iv, 9. Davies. 1 6 llle negavitj Etenim refpondit, Nefcio. Negavit tcire fe quod certifli- me fciebat: nam ipfe recensadhuc erat a fracrisnece • atque hoc cienticus Deo, Tor- lit COMMODIANI Torqucris, video, ubi nil fentire putabas, Ille autem vivit & loca dextera tenet; Dslicias fruitur, quas tu pcrdidifti, nefande; Et l cum revocafti faeculum; & ille praegreflus, 40 Immortalis erit, nam tu Tub tartara planges. Vivit certe Deus, qui defunclos vivere fecit ; Innocuifque bonis ut reddat praemia digna : Vefanis autem & impiis tartara faeva. Ihcipe fentire judicia Dei, fedu&e. 45 XXVII. Smite > z non pcrmoreris Deo. Stulte, non permoreris, nee mortuus effugis Altum. Tu licet difponas nihil te fentire defunclum, Vinceris 3 infipiens, vivit Deus conditor orbis, Legitima 4 cujus clamant * valere defuncros. Tu autem dum praeceps fine Deo vivere quaeris; 5 Extin&um 6 in fatis judicas & fatale credis. Non ita difpofuit, ut tu putas, Deus aeternus, Oblivitos 7 effe mortuos de gefto priore. Nunc nobis- imperitans fecit receptacul.a mortis, Poft cineres autem noftros videbimus ilia. 10 Exuere 8 fluke qui putas per funera ut non fis; Rectorem dominumque tuum nil poffe fecifti. Mors autem in vacuum non eft, fi corde retra&es. Optandum * nofcas, nam fero fenties ilium. Rector eras carnis, non te certe caro regebat. 15 Exemptus ab ilia, 10 reconditur ilia, II tu lz horfum: Recle mortalis homo feparatur a carne : In quern non cadic ignoranti'a, impu- dentiflime negavit Deum, &, facrilego mendacio, Dei fcientiam fufruran Sc qua'i occidere conatus eft: opravic eri- fi Deo divinitatem, ii Si/c*. I Et sum revocafti fecutum'] Repug- nans adverfus Legem Chiifti, revocafti fecuium, revocalli diabolum, cui renun- Ciaveras. % Noti pernoreru Deo] Non fie rao- reris > ut vel morruus efFugias Dei manus, ur jam in detunStum Deus non babearquid faciar. infipientiae teneris. 4 Legitima cujus clamant] Legitima dicit Leges & mandata Chrilti; difci- plina ex fide cmlodita. 5 Valere deftmcJosj Vocacos fcilicet ad vitam astemam. 6 Exti»c7$tm in fatis judical'] Ex- cin&ionem, mortem. Davies. J Oblivitcs cjfe mortuos] Oblivior.i tradita efle qua: detun-Sus quifqte gefTic olim dum viverec in corpore. 8 Exuere finite qui pmtas] Qui re per mortem (icexui putas tit ;am (is nul- 3 Vimeris inftiens] Etiam inritus ius, nee amplius tui fl'ferfit quicqram Idcirco Instructiones. 225 Idcirco »3 non poterunt oculi mortales aequari. Sic habet abyflus nofter de Dei fecreto. Da nunc ergo Deo fragilis dum moreris honorem : 20 Et crede quod Chriflus vivum te de mortuo reddeu Omnipotenti laudes in Ecclefia reddere debes. XXVIII. Jufii refurgunt. Juftitia & bonitas, I4 pax, & patientia vera Vivere poft fata faciunt, & *f cura de adu. Subdola mens autem, noxia, perfida, prava, Tollit fe in partes, & fera morte moratur. Impie, nunc audi, quid per malefacla lucraris ; 5 Refpice terrenos judices, in corpore qui nunc Excruciant l6 poenis diros : aut ferro parantur Supplicia meritis, aut longo carcere Mere. Ultime tu fperas Deum irridere cceleftem, Rectoremque poli, per quem funt omnia facta? 10 Graflaris, infanis, detractas nunc & Dei nomen; Unde non eflfugies: pcenas per factaque ponet. Nunc volo fis cautus, ne venias ignis in aeftum. Trade te jam Chrifto, ut te benefacta fequantur. XXIX. Diviti incredtilo malo. Differes, dives, nimium tua cuncra videndo Infatiabiliter, quibus adhuc adhaerere quceris. Vivere poft ifta, dicis, non fpero defunctus. Ingrate fummo Deo, qui fie Deum judicas cfTe; Te 5-7 qui nefciente protulk, deinde nutrivit : 5 9 Optandnm nofcas] Ilium videlicet Deum Patrem nc Dominum noftrum. 10 Reconditur ilia] Sepulcro. n Tu] Anrma tuai principallfllma pars tui. 11 Horfum] Horfum fe capeflit. 13 Non poterunt Aquari] Divinis. 14 Pax & patientta vera] An igi- tur falfa poteft efTe parientia? Legen- dum, ni(i fallor, pax & sapientia vera • quibus verbis denotatur flabilis if Cura de aGu] Supfa dixit: de gefio priare. 16 Excruciant paenis diros] Sic ds ipfo Chrifto, Inflr. xxxvi. Per crucem dins. Gloflae veteres : Sioyo'hofl&t cA/»op. Diritas, <}\ivorns- AIijb Glof- fae : J\tvos, Malitiofits, iniquus ftvus, truxt acerbus, atrox. A«yo7n><»\ acer- b; inaterbo. Et alibi : da^Kal^, Dei- ratus, MS. den iratns. £t a pud Fe- ftum: Dirus, dei ira natus. Juvenal:;. in Chriftum fides, & perpetua Chrifti- Diis ilk iratis geniius. anx religionis obferyatio. Vide Minu- | 17 Te qui nefciente protulit] Leg. Te t'vm cap. i, U*vitu «** nbscisntem $m%lit, Davie. Ipfe 2*4 COMMODIANI Ipfe prata tua gubernat, vineas ipfe, Ipfe gregem pecorum, & quicquid poffides ipfe. Nee iftis attendis, aut tu regis omnia forte. Ccelum hoc & terra m & maria falfa qui fecit, JLeddere decrevit nos ipfos ■ in aureo feclo ; 10 Et modo fi credis vivitur 2 in Dei fecreto. T>ifce Deum, ftaltc, qui vult te immortalem adefTe, Ut gratias llli referas in agone perennes. Lex docet ipfius, fed quia vagari tu quaeris, Omnia difcredis, & inde in tartaros ibis : 1 5 Mox animam reddis, duceris quo te pcenitet effe, Adluitur ibi poena fpiritalis aeterna ; Lugia 3 funt Temper, nee permoreris in ilia, Omnipotentem Deum jam nunc ibi fero proclamans. XXX. Divites humiles eftote. Difce, moriture, bonum te oftendere cundtis. In medio populi quid te facis alterum effe? Vadis ubi nefcis* & infeius inde recedis. Impie traclas, cum ipfo corpore fitis Tu femper divitias : nimium te tollis in altum, 5 Et typhum ducis, nee refpicis pauperes ultro. Subditos nunc vobis, nee parentcs pafcitis ipfos. Heu miferi ! fugiant longius mediocres a vobis. Vixit: &, Extinxi: «• Pauper EYPHKA clamat. Mox * furiis ageris, cum pereas ipfe, Charybdis. 10 1 In aureo feclo"] In aurea Jerufalem alio fcilicec roillenario inofFenf* felici- ratis curriculo. i In Dei fecreto"] Supra dixie-. Sit babet abyfjus nojler lie Dei fecreto. 3 Lugia funt femper] Fletus & ltri- dor deniitm. 4 Pauper EYPHKA clamat'] In aro- grapho : Vixit & extinxit pauper Ebrea clamor. Emendaio praeclara : Vixit, & Extinxi. Pauper fYPHKA clamat. Ait Cummodianus verfu prs.cedenti/fr« > miferi ! fngiant longius mediocres a vobis J Divitibus, fcilicec. Deir.de divitem in- ducic obloquentem in runere pauperis, quafi dum vivere: imponuui, ac nimi- um infrantis : Abegi tandem magnara a me moleftiam : Vixit putidus ille Lazarus. Extinxi miferum. Turn de pauperis anima corpore exuta & jam in caelum adfumrra, Panper, inquir Com- modianus, eyphka clamat quod efl, in- veni quod opuveram, quod petierama Domino- Teneo viam qua irnr in calum. >ic aurem in ipfa lapidatione Stepha- nus, Video cirlos apertos &c « Funis charybdu") Angelis -atanae n inferni vorajrine, ubi non eft fub- ian ia, fed inenvabile prof.indum. 6 Quod nunc ovrr'aflt] H«»celt. ore- ratuses. 'Ad^mkoc, vel, fi mavis, bar- bare. Similihcentia dixit Inftru&. xxxi. In- INSTRUCTIONES. 22f Indifciplinati lie vos divites eftis. Legem datis iftis, non vobis paratis ipfis. Exue te dives tantis malis, Deo perverfus* Subveniat utique tibi, 6 quod nunc operafti , fi forte. Eftote comes minimis, dum ternpus habetis, ij Sicut 7 ulmus amat vitem, fie ipfi pufillos. Tcrribilem legem malis, bonis asque benignam Obferva 8 nunc fterilis, fubtutus in profperis e'fto, Tollite corda fraudis divites, & fumite pads; tt fpectate malum veftrum. Benefacitis? ? Adfum. 20 XXXI. Judkibm. Intuite difta Salomonis, judices omnes, Uno verbo fuo qualiter vos ille detra&at. Dona ,0 quam & xenia corrumpunt judices: inde Inde jus fequitur : datores Temper amatis ; Cumque erit caufa, ,x victoriam tollit iniqua. 7 Innocens fie ego fum, nee vos incufo pufillus* Blafphemium I2 tollit Salomon quia aperte. Vobis autem *3 Deus eft venter & praemia jura. Suggerit hoc Paulus Apoftolus, non ego duplex. XXXII. Slbi placerttibus* Si locus aut ternpus favet* aut perfbna provexit; Judex h efto novus, quid nunc extolleris inde? Blafphemas indocilis ; de cujiis ^prseftantia vivis, Intuite difia Salomonis. Iterum Inftr. xxxix, 5. Intuite plenedifittm. Etlnftru£h xxxu. bacchent aulica temper. Davies. 7 Ulmus amat vitem] Ulmis olim maritabantur vires. Vide Plinium Hi!'. Nat. lib. xvii. cap. 23. & Virgilitvn Georg. lib. 1, 2. davits. 8 Obferva nunc fier ills'] De fterili- bus Chriftianis dicetur Indraft. Lv. 9 'Benefacitis ? Adfum] Hoc ex per- fona Dei mifericordiam offerentis, & refipifcenLi gratiam acque auxilium prae- jadices"} Refpicit, uti quidem credo» nofter ad Ecclefiaftae 111, 16. in quern locum lie Hieronymm Tom. v. pag. io* ed. Viftor. Manifefius fenfus efi-, fed ntt bila interpretations obvolvttnr. Szibfo!*, incjnit, ijto veritaicn & judicimr :,-;- quijivi, & vidi eti a7n inter judi cum ip fa fmbfe/lia, non ventatem valere . fed mn- nera. Vide Plalm. lxxxii. -. Davies, 1 1 Vitforiam tollit iniq--*, In apo- graphs legit' r, vidoria tollit inicjuam, 12 "Blafphemium tollit . Aamori] Sic in apographs legitur, \xi -Jp- r a, Tgno- fentilTimum fuggerenti?, feipfum vide- minium & Infamium. licet omnimodae felkkatis ancVuem. 13 Deus ef: venter - ] In inimo haWc 10 Dona quam & Htnht ttrrm§Puvt\ Cummsdianm Piiilipp* »u> i?< Daviti. Es to tl6 COMMODIANI In fragilitate tanra non rcfpicis unquam. Per gradus & lucra avidus fortunae praefumis; $ Lex tibi non ulla eft, ncc te in profperitate dinofcis. Auro licet cenfeantur, bacchent aulica Temper ; Cruciariu.il ■ Domini fi non adorafti, perifti. Et locus & tempus & perfona tibi donatur Nunc, fi tamcn credis : im autem, pro eo timebis. I© Tempera te 2 Chrifto; & cervicem illi depone: Ifti honor remanet & tota fiducia reiiim. Blanditur quando tibi tempus, cautior efto. Ultima fatorum non providens qua? te oportet, Sine Chrifto revivifcere non potes unquam. 20 XXXIIL 3 Gentilibm. Gens line paftore ferox , jam noli vagari. Et ego qui moneo idem fui, nelcius, crrans. Nunc ideo Domini 4 figuram fumite veftri : 14 Judex ejio novtts"] Novum magi- flratum adeptus. 15 De CKJttspr&flantia] Dei, qui tan- ta tibi tarn liberali manu pne#ar. 1 Cruciarium domint] Sic legkur in apographo : Cruciatum Domini, Cru- cem Chrifti, Chriftumcrucifixum : T&v pAyav c-ttnvov r cv TiiTlxKousivy u.vio->u- \'jm£riv-[&, Pro cruciario, Graxi dixere Martyrium : quo nomine vocicaram fuifle bafilicam, a Conftantino Cuelare magnmce exculcam , narrat Euchcritts Epifc. Lugdunenfis libeilo, de Urbis Hterofolymkana: Gtu. Ex eo vero in Vaxicana libeilo doSifTimus Jac. Sir- ™ Chnlii Domini effigiem prxferre, non alio magis argumento probabkur, quara quod Chriflus ipfe dixerkdeftruaurum fe cempium hoc,feipfum demonftrans, Sc triduo pod reparaturum ; hoc eft, fe quo- que ipfum refurre&urum fignificans. Abfque ; llo certe figni ficatu , adverfus eos qui forte vukum ilium efle negayeiinc Chrifti, muito levioribus aget conjeftu- ris qui contradicet. Jam fi veram il- lic efle Chrifti etfigiem, perque armos trecentos fervaiam fuifle archetypi fidem credimus, cur tamdiu premkur res tan- to ftudio cukuque Chriftianis omnibus confpicienda? cur autem apud illos tam- diu latuit, qui tarn formofum flbi de- pingi Chriftum volant ? fckenim Sir- mond.ts, qui nummuiH vidit , hoc tan- tum ait, faciem efle vividam & go- vern. A alteram alicubi dixi, ut Gc quam minima derogarem tradkionibus r>arrum primo illo Chrifti feculo pro- xitnorum, quibus necpudori fuk neiue fraud i, neque item odio- tv JbouJ\e% to *H, to hnkit Ku vim n rpf * 'jjzoTHfi&jw , frc. nb 1. c. 1 3» 11 Intra fub arrna] In caftris Chri- ftianorum : tias miles Chrifti, in Ec- ■ clefia Chrifii. u Et intra fub arma] Haec locurio i non poteft id denotaie. quod vulc Nic* j Rigaltius. L .cus m:hi vidctur corrup- I tus, quern, levi murarione, fie emen- ' darim; Th teipfe doma fapiens, & in- e 2 Idol^, Il8 COMMODIAKI Idola qui fequeris, nihil nifi vanitas aevij Levia vos corda perdunt paene liberacos. Ibi aurum, veftes, argentum ulnis refertur ; Bellatur ibi, dein cantatur pro plalmis Amor. Viram efle putas, ubi ludis, aut profpicis ifta? Sortiris, ignarc, cxtincta, aurea quaeris, Inde non cfFugies pelrem, licet iplb divinus. Grariam, quam mifit Dominus in terra legendam, Non requiris earn, fed f\c quafi l beftius errans. Aurea z probata venient tibi fecla, ii credis, Rurfus & incipies immortale vivere Temper. Illud quoque datur fcirc quod ante fuifti, Subjeftum te praebe Deo, qui cuncta gubernat. XXXV, De ligno vita & mortis. Adam 5 protolapfus, ut Dei praecepta vitaret, Belias 4 tentator fuit de invidia palma?, Contulit & nobis, feu boni feu mali quod egit, Dux f nati nativitatis, morimur indeque per ilium; Ex divino ipfe ut recedens exul a verbo. Finitis fex millibus annis immortales erimus, Guflato pomi ligno mors intravit in orbem: Hoc ligno mortis generamur vita? futurae. In ligno pendet vita ferens poma, praecepta. 1Q «S zo tra ft:b antbo. Gentiles, ranquam befth.'. a!loqu::i;r, quae ex GlvisinAW- tra funt compellendae. Supra InftruS-. xxxiii, 7. Intrate /tabula filvefiris ad frtfepia tauri ^- In fil-.a- lupt funt, tdeo refugitr fub antro. Davies. 1 "Befrins] De bellia fecit mafculi- num 'Btftins. I "Bejriui errans'] Leg.fed fie yir.fi l-efiius, erras, ut res ipfa docer. Davits. z Aurea prafata] Hie etiam fabu- lam ingerit Millenariorum, five a-jrex & gemmarae Jerufalem. 3 Adam protolapfus'} Alludit ad pro- toplaftum. 4 He lias tentator] Diabolus, befia pro Terpen?. Sic Infirud. Liu. Tu $ih prx'trta in "Beltan farure noli. 4 Tie lias tentator] In tef?amenti< Pa- triarcharum, Sibyllinisoraculis, & aliis mukis ve-erum fcriptis, Diabo'us Bi.- \i p, ut Commodiano BEL I as, dicitur. Sed utraque fenbendi ratio prorfus eft vitiofa. Verurn nomen fuit bllial, 7'^72 de cujus Etymologia 8c figni- ficaru fuse d.fferit Vir praeftantifllmus Jac- UJJerius in Epifioloe ad Philippen- fes Ignatio adferiptae cap. xi. Davie;. 5 Dkx nati nativitatis] Otiofa facet vox media, fenfumque turbat. Leg, dux natrvitata, hoc eft, qui primus Omnium natus fuit, feu protoplaftus. Davies. 6 Cavete nunc vitalia pima crcden- tes] Superiore verfu Chriflum f:gn. : 6- cans dixiffet nofter: In ligno fer.dtt vita ferens poma, pr*cepfa, cur ergo iarn monet, ut toma vitalia cave.m:,s ? Omnino leg. catite nunc vitaha pema credentes. Sic vf. 15. Nunc extende marium, & SUME dt ligm vitali. Dav. Cavete Instructiones. Cavetc 6 nunc vitalia poma crcdentcs. Lex a ligno data eft homini primitivo timcnda, Mors uncle provenit negle&a 7 lege primordi: Nunc extendc manum & fume de ligno vitali. Optima 8 lex Domini fequens de ligno proccflit; Perdita lex prima ; guftat unde licet illi, Qui deos adorat vetitos, mala gaudia vitae. Refpuite guftum, fufficiet fcire quod efTet, Si vivere vultis, * reddite vos legi fecunda?. Templorum culturas, ,0 dxmonum fata vitate: Vertite vos Chrifto, & eritis Deo fodales. Xanta !I Dei lex eft) quae mortuos vivere docet. Ymnum fibi folus Dominus proferre praecepit, Zabolicam legem omnes omnino vitate. XXXVI. ia De cruets flultkia. De duplici ligno dixi, mors unde proceffit; Et iterum inde procedere vitam frequenter; Crux »3 autem ftultitia facta eft adulters genti. Rex aeternitatis »4 per crucem dirus adumbrat, Ut fibi nunc credant, 6 ftuki morte viventes ! Cain juniorem occidit nequam repertus: Inde ** Enoch fuboles Cainaca nati feruntur ; 229 io 15 & 7 Lege primordi'} Legem primordi- alem dixie Tcrtullianm lib. adverf. Jud- cap. 2. 8 Optima lex Domini fequens] Lex fecunda; Novum Tegmentum : Evan- gel ium. 9 Reddite vos legi fecund*] Sic fupra, Inftr. xxvi. Noh iilate reddunt. 10 Dsmonum fata] Oracula idolo- rum, idololacrarum praeftigias. 10 Damenum fata] Fata quidem o- racula denotare monet Servius ad JS.- neid. v, 703. Sed de refporifis Deorum non agit Commodianus. Meo periculo lege, Templorum cultural, Dxmonttm pan A vitate. Davies. 1 1 Xanta dei lex eft] Sars£a. Sic X ant ones , San cones. Eliot Vinetus ad Ajifonii Epift.xi. 12 De cruris ftultitia'] Auc compo- rt© vowbulo legenduro, cr«{#?s/wi<*> pri<- Sic 2£0 COMMODIANI Sic gens iniqua increvit mundo, quae numquam Tranfmittit animos in Dcum : Credere crucem Venit in horrorem, & dicunt fe vivere re&e. ie Lex in ligno fuit prima, & inde fecunda. Terribilem legem primo, ■ cum pace rcvenit. In praevaricationes vanas clati ruerunt: Trajectum clavis Dominum cognofcere nolunt: Judicium cujus cum vencrit, ibi dignofecnt. 15 Abel 2 genus autem credit modo Chrifto benigno. XXXVI T. 3 Qui judtidiant fanatici. Quid? medius Judaeus, medius vis efTe profanus? Unde non efrugies judicium Chrifti defunc5fus. f pfe 4 ccecus eras, & ad coecos intras, inepte : Idcirco ccecum ccecus in foflam deducit : Vadis ubi nefcis, & infeius inde recedis. 5 Difcentes ad doctos eant, do&ique recedant : At tu ad eos vadis, unde nihil difcere poflis. Exis pro foribus, inde & ad idola vadis. Interroga primum quid fit in Lege praeceptum; Dicant illi tibi, fl jufliim eft deos adorare : 10 Ignorant ur enim propter quod maxime pofTunt. At illi quoniam rci funt, ex ipfo delicto ore Chronicorum libro, quern cdidir ] Dei, qui & Egregori, paflim in fcripris Scaliger ; Ifie Enoch alter eft; non e/ui \ vererum reperiuritur, tot rabularumin- tranfpojitus eft ut non muriatur ; the j cricata funt commentis, ut quidadfir- euim films efi Jareth t feptimKS ab Adamo. | mari liquidd polfit, mmime difcernant 1$ I*de Enoch] Vide Ger.efeos iv, 7. | eciam perfnicaciffimi. V deaiur Suidas, Hunc "Evxtvv vocac Jofephtts Antq. ; in vocabulo, /uusuya/MX, cum Excerp- lib. 1. cap. 3. & ita fane nonnulla Lxxviralis Interpretations exemplaria. JDavies. 1 Cum pace revenii] Qd fit bornm verborum fenfus, e.]uidern non video. Forrean legendum : Et inde fecunda Terribilem legem primo cum fstt RE tis Scaiigenanis ex rnochilbro 1. & CoUe&aneis Fe:avianis,voiuniinede An- gelis. 5 Qj;i jndxid'xant fanatici] Juda : zanr. In antiquin'lmis Cypriani Codcibus Concil. Carchag. Exorcidiare, pro Ex- orciiare. Sic 8r In Itr. xxxv. Zabolicam Vincit. Davies. 'legem, pro Diaho'ica; &: paTim Zaco- 2 Abel genus autem] Imo genus Se- nes, pro Diacones. thi, quem ipfe Adamus ait pofifum fi-l 4 Ipfe laws eras'] Judaeos. fmul ac bi a Deo fu'ffc femen aliud pro Abele, ' Ethnicos, ctws pi.tavit Commodtanms, quem occideui Cu.ip.us. L :cis , ad ideo:ne fieri n^n potet, ut hommem Sethum, non ad Cainum, Chriiti ge- inter Judaicas Sr Fthnjca'opiniore 1 H'j- nealogiam refer:. Qux autem de mi Suanrein a aedtate liberer. Procul-Ju- aigamia filiorom hominum ctun filiis f bio Jeg«ndum, Ipfe c*.w erras. Dav . Nihil Instructions s. 231 Nihil de praeceptis Dei nifi mirabile narrant. Tunc tamen in fofTam Tecum vos caeci deducunt. Funera * funt, nimium de illis nota referre : 15 Aut 6 quia concludit agrum congeftus aratri. Noluit omnipotens illos intelligere Regem; A 7 fcelere tanto 8 refugit ipfe cruenrus. Tradidit fcfc nobis fuperaddita Lege; Inde modo latitant nobifcum rege deferti. 20 Ceterum in illis fi fpem etfe puratis, In totum erratis fi Deum & fana colatis, XXXVIIL Judais. Improbi Temper & dura cervice recalccs* Vinci 9 vos non vultis, Cic exhaeredes eritis. Dixit Efaias incraflfato corde vos efTe. Afpicitis IO Legem, quam Mofes allifit iratus: Et idem Dominus dedit illi Legem fecundam ; 5" In ilia fpem pofuit, " quod vos fubfannati reicitis. Sed ideo digni non oritis regno ccelefti. XXXIX. Item Jud&is. Infpice ia Liam, typum Synagogae fuiffe, 5 Funera funt] Alludit ad vulgatum illud, Sis x.Qp,ju.G» dwv*?©-. Crambe repofua mors eft. Oaidit miferos Crambe repetita magiftros. 6 Ant quia concludit agrum congeflns aratri] Acroftichidos modus non capit plura. 7 A fcelere tanto] Scelus intelligi: Judaeorum qui Regem fuum Domi- num noflrum crucifixere. 8 Refugit ipfe cruentus] Inipfa Cruce Chriftus, confummaiis omnibus quae Pater mandaverat, abdicavit popalum ingratum, convertitque feCe ad Natio- nesexteras. Cruentum hie dicic, qucm fupra, dirum. 7, 8 A fcelere tanto refugit ipfe sruen- tus) Abfir, ut benignilfimus humani generis redemtor, cruentus nominetur. Leg. A fcelere tanto refugit ipfe CRU- entos, feu poft can-urn fc«!u* Ju- d-eos iflos fanguinolentosaverfacusef?. Vide fis InfrruS. xliv, ic,_ Davies, 9 Vinci vos non vultis] Sic fupra* Inflr. xxvi 1. Vinceris infpiens. Ac in(ipiens,cum vinci fe paiitur, refipifcit ; Judfi qui recalcitrant, vinci nolunr. I o Afpicitis L°gem, quam Mofes & c.J Ab hiftona; luce d-fceil-.c nofter, uc te- nebras nefcio quas fe£raretur. Deus Mofiduas tabulaslaf ideas tradidit qui - bus Decalogi Leges divinitus erantin- fculptae. Quum Mofes, ob fuorum I- dololatriam periratus, eas confregifl'er, eadem piane praecepta d^abus aliis ta- bulis infcripfitjehova ; nee legem fecun- dam rejecertmt Judaei. Vide fis Exodi xxxi, 1$. xxxix, 19. xxxiv, 1. & Deuteron. i x, u , 1 7. x, 1 , feqq. Davies. I I Quod vos fubfannati reicitis} Leg. quam, nempe legem. Davies. It Irffie Li ami H:s argument!? Tarn 23* COMMODIANl Tarn ■ infirrais oculis, 2 quam Jacob 3 in fignorecepit Et tamen fervivit rurfum 4 p r0 minore dilecla. Myfterium verum & typum Ecclefise noftrae. IntLiite f plene dictum Rebecca? de coelo : Unde 6 fimilantes aliens, Chrifto credatis: t)einde Thamar partum geminorum adite : Ad Cain intenditc, primum terras cultorem, Et Abel pallorem, qui fuit immaculatus In fratris exitio offer tor mactatus a fratre. Sic ergo percipitc, juniores Chrifto probatos. XL. Iterum ipjis. Incredulus populus, non eft nift vefter, iniqui, Tot locis & totiens reprobatus lege 7 clamantum. Et 8 fabbata veftra fpernit & triccfimas 9 Alt us Refpuit omnino univerfas veftras de Lege, Ut ne facrificia faceretis i Hi praeceptaj Mittere qui dixit lapidem in fcandalo veftro, Iniqua I0 fi qui non crediderint morte periffe; 5 10 pugnant Jujtinus, Tertull'ianus, Cypna- ntts Sc alii Patres Chriliiani adverfus Judaeos. I Tarn infirmis oaths'] Cyprianus; hla'prem Liam cculis infirmioribns, Sul- Jiitius Severus ; Lia cculis deformier. Hancce Liam Commodiamu aic typum Synagogae fuifle ; ac Rachelem junio- rem & pulcriorem, Ecclefise Chriftia- r>x. Quae fane comparario decutit fu- percilium Jndxorum-, qui Synagog* mnguflias Ecc/efix latitudini prxfere- iant. Hieronymus, Epift. adDardanum 2 Q»am Jacob in fif.no recepit~\ Sur- pofitam fibi, pro Rachele quam dili- gebar. 3 In figno] Myfierio & figura, ve- neris Tcftamenti. 4 Pro minore AilcP.S] In apograph© fro minore deliclo ,• Mendofe. Cyprianus : Minorem fpecivfam, in tyium Ecc'efijt. <• Intuite plane did urn Rebeccx de atlo] In animo habmt nofler Genefe£t>; cap. xxv, 23. Kelt tltt Kjpjl(Qt cujt>; ('PtGUx.*} &.*,■> e9»n er -}4-tp,L trx U71' Mj cA;'i \aoi c* "/ KJtt\ii4 ctk" SinguXit- «v3' Kf \x'o( kj.v \Oftfi^tV x, 'O MEI- ZftN AOTAET2EI T&i EAA220NI. Adeatur & D. Paulut ad Rom. cap. ix, 12. Davies- 6 Similantes alien*] Virgihus — for- mam adftmilata Camerti. 7 Lege clamantum] Scriptis Propheta- rum. sic Inrtr. lvi. Si propheta tan* turn dedamaffet in nnbem. 8 Et fabbata veftra fpernit & triceji* mas Alius &c] Refpicit Ccmmodianat ad Efaia cap. 1, 13. He offer atis ul- tra facrifiaum frvftra \ incenjum abemi- natioefl mihi : Mcomenias vrftras, & fab- batha vifira & fjiivitates aliasnonfe- ram \ iniqui funt ctstrts xefiri. t\alen- das vejiras & folemmtatts veftras odi- vit a ;ima mea- Pro neomenxis & %** lendis no'^er tritejtmas dixie Sic Sc Horatitn l.b.u -Sat.ix, 69. — Hodie trice'lma fabbata. Vin' its Curtis Judxis oppedere} Hacdere videarur vir incompartbiiis J of. Scaliger Canon. Ifagog. lib. ut. pagg. 223, 264. Davies. 9 Alius] Qui & Alrifllmu?. 10 Iniqua morte per iff e] Mortuum 1 efTe; fublacum Je rebus humanis. Hn- manO) feu potius Eihnico more loqui- Perque Instructiones. Perque alias leges falvari diledos : inde Sufpenfam in ligno vitam ; nee illi creditis. Ipfe Deus vita eft, pependit ipfe pro nobis; Sed vos indurato coide iubiannatis eumdem, 233 10 XL I. De Ant thrift i tempore. Dixit " Efaias: hie homo l2 qui cornmovet orbem, £t reges totidem, lub quo fiet terra deferta. Audite quoniam propheta de illo praedixit: Nihil ego compofite dixi, fed neglegendo. Turn fcilicet mundus finitur, cum ilk parebit: 5 In * 3 tres imperantcs ipfe diviferit orbem: Cum fuerit autem ^ Nero de inferno levatus, Helias veniet prius fignare dilectos. Res quas Africae regio & Ar&oa natio, tota In feptem annis tremebit undique terra : Sed medium tempus Helias, "* medium Nero tenebit Tunc l6 Babylon meretrix incinefacla favilla, Inde ad Jerufalem perget, f 7 victorque Latinus 10 tur. Neque enim periifle dici debet quia a mortuo tenia die revixit. 1 1 Dixit Efaias] Quae fequuntur non func apud Efaiam, ut jam ifthinc verif- firaa fit Au&oris prjefatio; Nihil fe compofite dixifle. Sed eft tamen apud Efaiam de Nova Jerufalem locus qui ab Juftino Martyre adverfus Trypho- nem citatur pro tempore illo Mille annorum ; & eft prophetiae cap. 6s> 1 1 Dixit Efaias'] Memoria lapfus eft Nic Rigaltins, cum ea, quae fequ- untur, apud Efaiam non efle confirma- ret,- leguntur enim cap. xtv, i6- Nun- quid ifie eflvir, qui conturbat terram; qui comuffit regna, qm pofuit orbem defertum &0 Quod Propheta de Rege Babylonio dixerat, Commodianus ad An- ticbriftum detle&it. Davits. 12 Qui cornmovet orbem, & reges totidem] Cornmovet orbem & confimi- liter Reges. Jam fepe obfervavimus banc particulam totidem in hoc dgni- ficatu. 13 In tres imper antes ipfe diviferit -orbem] Si fana fit exempiaris le f io, rcvera Commodianus haec negltgendo di- xit •> Antichriftus trim non in ires im- perantcs orbem dividers fed tres Re* ges fuperare debuit. Vide Damelem c, vii, £.4. Iren&um lib. v. capp. 27, 26, & LaClantium vii, 16. Forfanlegendum In tres Imper antes ipfe DEviCERIT or- bem > feu, adverfus rres Imperarores pug- nans, orbem fubjugaru. Davies. 14 Nero de inferno levatus] Sic InQvuB:. 6\, De cloaca levatus. Depra- vatiflime in apograph. Herode inferno levatus. li Medium Nero tenebit] Snip. Se- ver w Hift. 11, 28. Opinione multommre- ceptum fuijfe ait, ipfum Antichriftum venturum. J J Medium Nero tenebit] Tres aonos cum dlmidio regnabit. Iren&us lib*, v. cap. 25. Dabitur in manu ejus (An- nchrrfti) ttfque ad tempus tcmporttm&- dimiA'.nm tempus, hoc eft, triennium &• fex menfei, in qnibus veniens regnabit fttper terram. Vide (is & Capp. 28. 3\ ac LaClantium lib. vn. cap. 17. tn eadem fementia fuic Hieronymus, ^liique veceres. Davies. 1 6 Tunc 'Babylon meretrix] Quae in Apocalypfi Joannis habe: in f rente nomen, Myfitrium ; 'Babylon magna, ¥£ Tunc ^3+ COMMODIANI Tunc dicer, Ego fum Chriftus, quern Temper oratis. Et quidem conlaudant ilium l primitivi decepti, 15 iVlulta figna facit quoniam ejus pfeudopropheta. Praefcrtim ut crcdant illi, * loquerur imago. Omnipotens tribuit ut talis cvadat. Recapitulantes 3 fcripturas ex co Judaei Exclamant pariter ad excelfum fefe deceptos. . 20 "XLII.De popttlo abfeonfo fariclo omnipotent is ChrifiiDei vivL Defideratur abfeonfus ultimus fan&us, Et quidem ignotus a nobis ubi moretur. Per 4 novem tribum a^ens & dimidiam nobis O ? Praecepitque per Legem vivere prifcam : 5 Vivamus nunc omnes; novella traditio legis : Lex ut ipla docet, * aptius judico vobis. Obrelictse du?e tribuum 3c dimidia; quare Ab ifris dimidia tribuum ? ut martyres effent, Bellum cum inferret ele&is fuis in orbem : Seu certe 6 fanctorum chorus prophetarum Confurgeret ad plebem, qui frsenum imponeret illis, Obfcaeni 7 quos equi trucidarunt calce remifTa; 10 mater fornicatxonttm & abominaiio- r.Hm terra. TertmU'uams lib. adverf. ]uda:os. "Babylon apnd Joatmcm noftmm Romano, mjvis figmra ejl : pro'ind: & magus & fitferb* & fanfiorum debel- latncis. Auftores fininm regundor. .Babylonem Romam dixere : ubi S: ob- fervaviipus qua: hue pertineanr pag. 17 Vie! or que Latinv.s" Irehans lib. v. c.30. Sed&Laieinos nomtnhabet fexen- torum ftxaginta ft* nttmernm j & vaU de vcrifimiU ef: quoniam novijpmitm rtgnum hoc hotel vocabnbtm : Latins emmjuntf qui nu>.: regnant, Sed mn in hoc nos ghfiabiwmr, &c. Quamifte Larinus ab ilio Silvefrro divertus ! ad cuius prjefepe cun&os convocac Chri- lfhnos Inftr. xxx. 1 Primitivi deceptt] Sic Inflr. xxxv. hominl primitive 2 Loquetttr imagti] Apor. xilt. IJ. Hoc e;iam de ApoUortu Tyanei in-.a- gine narratur. ? Recapitulantes ex eo fcripturas'] Hefychim : dt z sup i\s.ix Taj, cvu-zeXnpSj, i-?uvz.XifJ.£tLiei. Frequenter ufurpat rue verb.im Jrenam. Lib. v. cap. I j". de ipfb Chri a o \ Recapitulans, inquic, in ft omnia qua in calis, & qua in terra pant. Et paul& port: Hoc igitmr in femetipfo recapttulatus eft, adnnans homines* fpiritui, &c. Tertul'.ianus lib. v. adverf. Marc. Sicut verkum illud in Groco fonat, r:capitulare , id eft, ad i- mtinm redigere, vel ab initio mcenfere cn.nia in Chrifium. Efdras iv.12, 2S-£l*i recapitnlabunt impictates ejus, & qui pcrficient novijjima ejus. 4 Per novem tribr.m agens) Leg. Per novem tribuum agens ; ut intra vf. P. Ohrehcla duo tribunal & dimidia. Da vies. 5 Apins judico volis] Hxc verba levi m'ua'ione fie correxerim, afertita in dice vobis. Obfcura fcripturarum dc • Nee Instructiones. 23 f Nee 8 rucrct temere ad pacem manus aliquando. Semotx funt iftae tribuum, & myfteria Chrifti 15 Omnia per iftas complentur feculo toto. Sunt autem 9 de fcelere duorum fratrum enata?, Aufpicio quorum facinus fecutae fuere. Non immerito tales difperfi funt ipfi I0 cruenti; Convenient iterum " propter myfteria Chrifti. 20 Tunc autem properant 12 compleri Legis narrata. 'Omnipotens defcendit Chriftus ad fuos cleclos, Obfcurati nobis qui fuerunt tempore tanto, Millia tot facti : ilia eft gens vera cceleftis. Non natus ante patrem moritur ibi, neque dolores 25 In fuis corporibus fentiunt, J 3auttubera nafo. Paufantes J + in le&o fuo mature recedunt, Omnia complentes Legis : ideoque tutantur. Tranfire ■* jubentur ad Dominum partibus dextris, Exficcat fluvium quibus ficut ante traje&is; 30 Nee minus & Dominus ipfe procedit cum illis, Tranfiif ad noftra, veniunt cum rege ccelefti. In quorum itinere quid dicam quod Deus educet ? Subfldunt montes ante illos & fontes erumpunt, novem ttfbubus & dimidia, de Anci- chrifto, aliifque nonnullis fe declaratu- rum profitetur Commodianus. Davies. 6 Santlorum chorus prophetarum~. Synodus Epifcoporvm. 7 Obfcani quos equi] Carpit Novati & Novatiani fcele'ra, qui abflemi eje- fiique Ecclefia plebem adverfus Epi- fcopos fuos accenderanc. Vid. Cypria- ni Epiftolam 49. 8 Nee rueret temtre ad pacem] Hoc pertinec ad hiftoriam La. forum & Schifmacicorum, qui fauiofis prenfa- tionibus Epifcopos perurgebanc, ut pa- cem indienis eciam inviti concederent. 9 De fcelere duorum fratrnm] Quon- dam frarrum, hodie apoftatarum. 10 Cruenti] Truces, din, acroces. 11 Pro ter Myflena Chrifii] Inapo- grapbo, propter myflena ca/ius. 12 Compleri legis narrata] Hac lo- quendi formula ufas e3> deque Ami- chrifro & fine (eculi confentanea Com- modiano fcripfic, circa annum Chrift. 360. Q.JuIittsHilario : Sinos imperio Dei, quod fidele eft, audiamus, accipia- ntns neceff: eji quicquid rtobii divind Lex fideliter enarravit, &c. 1 1 Aut tubera nafo] In apog. ubera nato. Prave. Ozasnam fignificar., veL potius polypum. Ozarna, malum ulcus in nafo, a polypo pifce nuncupatum ; ■i* eft i'jtr/jvui'hs, nares urgec & ftran- gular. 14 Paufantes in lefio] Infcriptio ve- tus Mediolani, aurelius. eusebiu?. MATRI. CONTRA. VOTUM. FIDEL. pausakt. Gruterus, pag. ML. 9. 15 Tranfire jubentur ad Dominum i Sic in Inlcripcione amiqua, Vienna Allobrogum. TRANSIIT SUB D I E - - O B R I S. F A U S T 0. V It RO. C CONSS f 2 CCC- 2j6 COMMODIANI Cceleftem populum gaudct creatura videre. 3 5 Hie tamen ' feftinant matrem defendcrc captam. Rex autcm iniquus qui obtinct lllam, ut audit, In partem bores fugit & colligit omnes. Sed cum fe inlidet exercitu Dei tyrannus, Terrors ccelefti 2 proftcrnuntur milite cceli; 40 Ipfe cum infando comprehcnditur 3 pfeudopropheta. Decreto Domini traduntur vivi gehennae. Ex eo + primores & duces fervire jubentur. Intrabunt tunc fan<5H ad antiquae ubera matris. Ut autem & illi refrigerent quos male ille fuafit, 45 Jn variis poenis cruciabit fibi credentes. Ventum eft ad flnem , quo tolluntur fcandala raundo, Incipiet. Dominus * judicium dare per igncm. XLIII. 6 Be ficull iflmsfine. Dat tuba coelo lignum, 7 fublato leone, Et fiunt fubito tenebrae cum coeli fragore; Summittit oculos Dominus ut terra tremifcat; Adclamat ut & audiant omnes in orbem: I Frjlinant matrem defendire captam) Hierofolymam fgniticat. Vide fis In- frru£t. rLt, 13. Davics. z Projiernunmr milite call'} Vid. A- poc. xix, 19. In apographo legitur, proftcrnuntur milite s Eh. 1 ?ro(lernuntur milite call] Emen- datio Ntc. Rigaltii folaecarn reddirora- tionem .- prxcefarat enim Tyrannus, nomen fingulare. Leg. profiernuntur mi- lite* :lli, videlicet Amichrifti. Vide LaBantium Div. Inflit. lib. vi l. c. xvn. & cap. xi x, 2 , feqq. Davics. t- 3 Pfeudopropheta] Apoc. xix. 20. 4 Primores & duces fervire] Infra di- cer :Sub ji'gofervili portent vidua ha collo. 5 Judicium dare per ignem] Tertul- lianus, lib.de Refurre&ion. camis cap. 2.?. Dehinc & igne data, univerfalis refurredionis cenfura de librisjudicabitur. 6 De fxculi fine] Clanfulam tempo- rum dixit Tertuflianus lib. de Refur car. Alibi ; Clanfulam facrificatiouis & gloria fetmtans. 7 Sublato leone] Hunc fore Ncronem opinabantur Chrirtiani. Sulp. Severus Dial. 1 r.c, 14. ubi de iis quae angelus beato Martino nunciaverat. Cum ab eo de fine fecuh qusrtremus, ait nobis: Ne- ronem & Antichriftnm prius effe ven- tures, ire. Et pauio port, DemqueNe- ronem ab Antic hrifio effe penmendum &cv 8 Jn fiamma ignis] Paul us 11. ad Theflal. 8. butvoji %\uy>t. Apocal. xix. 12. p\o| HV^j(. 9 Ut, quacunque fugit, impius occu- patur ab igne] Legendum occupetur abigne,quod ipfa pofiulat Lacinitas.D<*v. 10 Flammat Amen] Amen, Verbum Dei : quo ipfe Dominus defignatur : tji&s )y tthtidtvoC » aip%) t* xJicivt tv Sia. Apoc. ut* 14. jc~ fir am fur fum deft gnat. Ibidem paulo poft ; Conflat Ethnicis quoque tefiibus in Judxa per dies quadraginta matntinis momentis civxtattm dt ccelo pependiffe 13 In anafi l afi prima"] Apocal. xx. 5", Tertullianns lib.de Refurre£r. car. Dia- bolo in abyjfnm relegato, prim* refurreftio- nis prxrogativa de foliis ordinatur. Ex MilJenariorum difciplina duas confti- tuit refur region es ; primam refurgenti- um ad illam mille annorum terrenam felicitarem : alteram univerfal em, quum dabit Deus ignem totius orbis conflagratorem , ad fupremi iudi- cii cenfuram. Er tamen ipfe Tertulli- anus alibi pallim martyrum animas in ipfa martyrii corona ftatim rapiadece lum adfirmat: aliis vero, & fidelibus quidem ipfis moram refurreftionis op- ponit ; ita ur apud inferos modicum quodque deliftum brevioreaut long;ore mora ilia refurgendi luant. Sententiis cerce perplexis & intricaris, ut (blent efTemortalium.Deiconfilia curiofe nimis nimis inquirendum, vel minus ve recunde follicicantiuro. Vid. libri de Anima caput 24. & Scorpiaces caput 12. Obfervar.ion.es ad Cjpriani Epi- fiolam ;2. Et 238 COMMODI ANI Et * incorrupti erunt, jam tunc fine morte vivcntes: Sed ncc dolor ullus, nee gemitus eric in ilia. 5 Venturi funt illi quoque fub antichrifto qui vincunt Robufta martyria: & ipfi toto tempore vivunt, Recipiuntque bona, quoniam mala pafli fuerc, Et ' generant ipfi per annos mille nubentes. Comparantur ibi tota vectigalia terra?, 10 Terra quia nimium fundit fine fine novata. Inibi non pluvia, non frigus in aurea caftra, Obfidiae z nulla?, ficut nunc, neque rapinae. Nee lucernae lumen defiderat civitas ilia: Ex au6tore fno lucet, ncc non ibi paret 15 Per 3 duodecim millia ftadia lata, longa, fie alta ; Radicem in terra, fed caput cum coelo perxquatj In 4 urbe pro foribus autem Sol & Luna lucebit. Malus s in 6 angore feptus propter juftos alendos. Ab annis autem mille Deus omnia perdet. 20 XLV. De die judiai. De die judicii propter incredulos addo. EmifTus iterum Dei 7 donabitur ignis: * Incorrupt i trttnt] Leg. incorrupti eri- Ttuis. Davies. I Et generant ipfi] Hoc certe fuit eximie fatuum in ilia millenarii cem- poris fab-ila. Laclantius vi i , 24. Per eof dem mille anna infimtam multitudincm gencrabunt, & eritjoboles eorum fancla & Den cara &c. 1 Obftdit null*] Infra dicet : Obfi- diando peri:. 5 Per duodecim millia Jladia longa, lata, fie alta~\ Apoc. xxi. 16. 'H tto- Zf tuirpnn nrlnu "ttoKiv t&T yjchay.? \- Tti stzJixc Jbthyjf. %kt?£Jh>r. To u.i- X05. yj TO 7TKci.TTj; ,)'j 70 2 yOf < JT4 'ogt. DjV. 4 In urbe pro foribus autem Sol & Luna lucebit] Hoc non tradit Joan- nes , ait tantum Apoc. xxt, 23, z? . *H 7ro'\iC * X ^**' l ~/A ^ **'* *^ ^ m\'j.'ins , ivx. zuxv'jdoiv cv scurf • » yxp xFtiZ'l T8 9l£ it'JOTltt'/ 4JJTJUJ, Kj \t %- )(5^ coJtjjj to iffiw—Kai oi an cwiii: £ /My x.\it&£!nviifju'ost4' \^ yjj uc era <&«?• Vide (is Sec. xxn, yDav. 5 Malus in angore] Malum dicit, draconem, ferpencem, diabolum, fara- nam, TrvvvQyv. 6 Angore] Angina, cruciatu. 7 Donaktur ignis] Quem fenfum hoc in loco capere queac vox prima, non equidem intelligo. Fortean fcri- bend m, emifjus iterum Dei domina- bitur<>?w,feu cun&a vafiabit & innihi- lum rediget. Vid. Inftr. XX.HI, 1 3t Dav. 8 Iter agentes] Prsfinicum in terra vivendi fparium peragentes. Vel, In terra agentes. 9 Evitante tamen] Vt fupra, Inflr. XLin. Juftos autem non tanget iguii. jo Inter it hoc caelum & afira, &iP.a mutantur] Forfan reponendum, Interit fac caelum, & aflra VEL IPSA mntan- tur. Utuc (it, cuivis patet fanam non eflfe vulgatam lectionem. Davies. I J Mittuntur in morte fecmti i ma eft corporis, fecund3 anima; ;'q6ae Dat Instructions s: 239 Dat gemitum terra verum* tunc in ultima fine Iter 8 agentes, & tunc increduli cundi. Evitante 9 tamen fan&orum caflra fuorum 5 In una flamma convertitur tota natura : Uritur ab imis terra, montefque liquefcunt: De mare nil remanct, vincitur ab igne potente. Interit 10 hoc ccelum & aftra, & ifta mutantur ; Componitur alia novitas cceli terraeque perennis. 10 Iride qui merent, IJ mittuntur in morte fecunda : Interioribus IZ autem habitaculis jufti locantur. XL VI. '3 Catccuminis. Credentes in Chrifto, dereli&is idolis, omnes Admoneo paucis propter falutaria veftra. Temporibus primis per errorem fi qua gerebas, Erogatus enim Chrifto tu cun&a relinque. Cumque Deum nofti efto bonus tyro , probatus, 5 Virgineufque pudor tecum verfetur in agno. Mens bonis invigilet : ,4 cave ut non delinquas inante. In *f baptifmo tibi genitale folox lavatur. Nam l6 fi quis peccans catechumenus '7 poena notatur, eft mors auerna, ignis aeternus. Vid. Inftr. lii. it Interioribus ant em habitaculis'] Et- enim inrrare five introire dicun- rur fan&i in regnum Dei , in vitam a»ternam. Mali contra, ejiciuntur, pel- lunturjmitcuntur'jn tenebras exteriores. 13 Catecuminis~] Hoc vocabulum its fcriptum vulgo fuifFe aevo Cemmodiani acroftichis indicar. Sunt autem ;iu!!/jot, Audientes, Competentes, quantum videbitur ; et- enim, qu.cquid peccatum a nobis fuerit, abluet baptifmus. Nimirum, ruere tarn impii, qui diftulerint baptifmum in ex- tremavita: tempora, ut malitia fua diu- turniore frucrentur, fecuri de iftius la- vacri etiam in extremis, efficacia. Hoc vero Conftantini Caefaris baptifmo cxi- mini datum eft. Multo prudentior, Sc cutior ilia Profperi Aquitani confeffio- * Natum me quondam fub lege peccaci:8c • transfufa in me aparcntibus ordioaria ' mortis conditione captivum, ne longo ' ferocis domini jure detineret, inter ipfa * me vitx initia, mifericors & mifera 1 cor Domine,liberafti. Ante inveni ry- • rannicidam, quam inrelligerem fervitu- ♦ icrc\t&c. 17 Torna notatur] Mox dicct : fed non fine damno. Prolato fcilicet, ca techumenatus fui tempore. Patres Sy- nodi Nicxnae, Can. if. de catechu- menis qui prolapfi funt, flatucrunt tri- bus annis eos a catechumenorum orati- one feparatos, poftca recipi debere. Undc Instructions si Unde 7 non efFugies peccatum prifca fec*hns. Semel 8 es lotus, numquid poteris denuo mergi? XLVIII. Fideles cavete malum. Falluntur volucres & filvarum beftiae filvis, Ipfis 9 incanta, ja&ura quibus eft tradita, mentis, Decipiuntque ,0 quaeftuoia, ut efca, fequentes, Et -vitare malum nefciunt, nee lege tenentur. Lex homini data eft & do&rina vitae legenda* Ex qua recordatur, ut poliit vivere caute, Suique " locum ; mortis & deroget ea quae funt. 241 1 Infignis ilia vivat] Legendum ar- bitramur, In Jignisille vivat. In fignis, nempe Chriftianis; uc incafiris. 2 Snmma tthi] Quafi diceret: hoc in furnma cibi fie animo & memoriae fixum. 3 Fratres de edio tollant] Adverfus hacc inter Chriflianos odia & diflenfi- ones ftudiofiflime TertuUianus egir, li- bello ad Martyres, In primis ergo bene- dicli, nolite eontrijiare Spiritum fanclum, jHgL y.x JfX K&vbimjfjicu, 'aysi- mbuj {j fjuH i%*> *«^> tipth£(A.cu. Da- vies. 5 Lex iniquo datur] Iniquum dicit eum qui non eft Chriflianus. 5 Lex iniquo datur] In animo ha- buit lllud Panli 1. ad Timotheum cap. I, 9. Ai^iai v'ofJ.'Qr «' yjuirtft dvo.uote q £ AvvTTvrdKTVK am&n )y aC/^pcu- \o7c, ayocn'o/f x) fit€b\iti &c Vide fis ad Galatasv, 23. Davies. 6 Ut pojjit fefe 'franare] Sic etiam dicet Inftruft. fequenti : " Lex homini "data eft & do&rina vicx legenda, Ex " qua recordatur ut poftit vivere caute. 7 Unde nm ejfugies ptccatum prifca feclans] Hoc eft, quod fupra dixie j pectans inante. Utrum legas : pecca- tum prifce fedans, quod eft in apogra- phs, aut, prifca fed ans, parum referc ; fenfus eft idem. 8 Semel es lotus, mtmquid poteris de- nuomergi] Amififti bapriima,quod unum eft. Prxclaraeft Profperi fides : " Licec u ego a donis tuis receflerim, in me ta- e< men tua dona manferunt. 9 Ipfis incanta, jaclura quibus ejl tradita, mentis) Difrupto vocabulo, Incantamentis : quo fit uc verfus etiam videatur difruptus. Confimiiicer lufit Eugenius ille Toletanus, ad quemdam Joannem, cui difplicebam verfus nexi, 0, To, verficulos nexos qui de- fpicis, hannesi Accipe di toilers fi nofti jungere vifos. % Hsec illius aevi technopaignia fuere? Tmefis : ipfis meant amentts, jaclura qui- bus eft tradita. Hoc eft, qua: obje&a funt paftira& negligenter fallendisvolu- cribus & beftiis. Incantamenta dicit, fophifmata • omne genus fallaciarum capiendis volucribus & beftiis. Quidni autem & incantamenta dixerit hujuf- modi dolos obie&os five expofitos faller.dis avibus & beftiis incautis. Hjec vero tmefis, non eft darior ilia Enni- ana : Saxo cere comminuam brum, 10 Decipiuntque qtueftmfa, ut efca, fequentes] In apographo dperfcriptum eft, Decipinnt qua aurea. Vera fortesn fcriptura fuerit, Decipiuntque antra, ut efca, fequentes. Ancra , roflie nbtefta; virgultis nee fa dam reddere contra ; Mons 3 patiens fueris, intellige te martyrem efTe. I© M XLIX. P&nitentibus. Paenitens * C s fa&us, noclibus diebufque precare : Attamen * a matre noli difcedere longe, Et tibi mifericors poterit Altiffimus efTe. Non fiet in vacuum confeffio culpae; perinde In ream tuo difce manifefte deflere. Tu vulnus habes, herbam medicumque require : Et tamen in pcenis poteris tua damna lenire. Namque, fatebor enim, unum me ex vobis adefTe, Terroremque linquendum: c fenfi ipfe ruinam. prarcedentibus : recordatar. I.ex homi- ni data, f^cit ut recordetur vivere cau- te : facit ut recordetur locum fui, hoc eft, caelum, fi caute & re&e vivat ; in- fernum, fi prave. Eadem vero lex fa- cit ut derogct ea quae funt mortis : ut deprecerur a Deo mortem, quam pec- cando forte promeruit aeternam. i Efcam Mufcipuli] Sic emendari vi- detur, quod eft in apographo deprava- tum, Et efcam mufcipuli, ubi mors & long*, viu. Gloflae veteres : Mrfcipu- lum, [Mixyopc. Mufcipula, nrtyiJli ; & in fingulari foeminino, Mafcipula • 57a- yic. Phaedrus 1. 1 v. fab. r. Qui f&pe la- qnem &• rnuCc\?\]icvaferat. 2 Velle martyrii habere'} Sic legitur in apographo ; nee aliud rgnificat, quam velle martyrium tollere, five ha- bere, optare martyrium, cupere marty- rem fieri. a Velle martyrii habere'] Voiuncatcm martyrii habere. Infinitivus pro no- mine fubftantivo. Sic Per/tut Satir. v, 5> Velle fitum cnique eft, nee veto vi- vttur uno. Multa fimilia \ ererum loca collegimus ad Minucii Felicis cap. 34. Ediderar Nic- Rigaltius, velle martyrium habere. Davies. 3 Mons patiens fueris] Quid fit mons patiens, me quidem fugit. Leg. mens patiens fueris. Mentem , qux pars potior eft hominis , pro toto homine pofuit Commodiannt. Vide fu- pra Initruft. xxvn, 16. Davies. 4 Panitens es faclm] Ad pceni- tcntiam admiffuj. Etenim indulgeri f;bi pcemtentia: locum ambiebant, lon- ga prenicentiae demonftratione. JEgrz pocnitemia dabatur illi qui fie delique- rat, ut probrum Ecclefia? objicerec, reti^ nemi fecum tam ignominiofum pecca- Idcirco Instruction es. Idcirco commoneo vulncratos cautius ire, Barbam comamque fcedare in pulvere terra?, Volutarique 7 faccis, &r petere fummo de Rege, Subveniat tibi, 8 ne pereas forte de plebe. 2 +3 IO L. Out apoft at aver tint Deo. Quando beJlum autem geritur, aut ingruit hoftis, Vin'cere qui potent aut latere, magna tropa?a. Infelix autem erit qui fuerit captus ab illis. Amittit patriam & Regem, qui digne pro veritate Pugnare, pro patria, qui noluit, neque pro vita. ObifTe deberet, 9 quam ire Tub barbaro rege, Servitiumque petat qui hofHbus fine lege deferre, Tu fi proeliando moreris pro Rege, viciftij At I0 fi manus dederis, incolumis Lege perifti. Trans fluviat hoftis, tu fub latebra conde : Aut fi intrare poteft, fi necne, ne cefTa: Undique " te redde tutum, tuos quoque; vicifti. Et vigilanter age, ne quis incurrat in ilia. Res infamis erit fi quis fe propalat hofti. Vincere qui nefcit & occurrit tradere fefe, Nee fibi nee patriae laudem remifit ineptus. IQ *5 torem, ut expelli, abftineri, ac prohi- beri Ecclefia meruiftet : qui Ecclefiam deliSo fuo fecerat ut erubefceret. Por- ro eadem Ecclefia non invidebat poe- nirentibus ad Deum converfionem, apud quern de venia impetranda non defpe- rabat. 5 A matre noli difcedere] . Ab Ec- clefia, domina matre, cujus de uberi- bus alimur. 6 Senfi ipfe ruinam] SenG me mori. Senfi unde ipfe decideram. In apogr fenfijfe ruinam. 6 Sen/i ipfe ruinam'] Leg. fenfffe ruinam, ut eft in Apograrho, cujus h- dem temere deferuic Nic. Rigaltius. Fatebor, inquic Commodianus, me rui- nam fenfiTe. Davits* 7 Volutarique facets'] In apogr. volu- tarique fatis. Pcenitentis habitus, mala fui ipfius tra&atio: extra lcetkiam de- verfari, in afpemudine facci, & hor- I rore cineris, ab omni vitas fruge dila- ti. In facco & cinere volutantis,con- cinerati 6c conciliciati : Tertullianwi. 8 Ne pereas forte de plebe'] Hoc eft, de Ecclefia : de turba fidelium i de po- pulo Chrifii; de populo fan&o. Erac enim tunc temporis EccleGa Epifcopus, presbyter, diaconus, plebs, five laid. 9 Ogam ire fub barbaro rege] Bar- barum regem dicit, regem non Chri- ftianum. io Si manus dederis] Thus in acer- ram mi Peris. 1 1 Undique te redde tutum") Diflen- tit a Tertulliano Commodianus-. con- fencic autem Cypriano: f,:adet in per- fecutione fugam, aut latebras : immo in latebris & in fuga martyrium efte docet. Omnino vecat ne quis incurrat, ne quis Te offerar. Denique ait Cbri- !tianum qui fe propalat hofti, efle fui ipfius traduorem : fi tamea incidu* Gg 2 Tunc 244 COMMODIANI Tunc ' vivere noluit, cum ipfa vita peribit. Domini 2 fl quis inops, 3 aut profanus ab hofte Eramen 4 fbnans fa&i, * velut afpides furdi, Orare 6 fatis debenr, 7 aut fe condere tales. zo LI. » 8 De infantilis. Ducllum hoftis fubito venit inundans, Et ? prius quam fugerent, parvulos occupavit inertes. Improperandum eis non eft, licet capti videntur : Nee quidem excufo : ob deli eta forte parentum Fuere promeriti, ideo Deus tradidit illos. 5 Attamen adultos hortor in arma recurrant, Nafcanturque ,0 quafi denuo fuae matri de ventre ; Terribilem ir legem fugiant, femperque cruentam> Irnpiam, indocilem, ferina vita viventem. Bellum enim aliud cum fuerit forte gerendum, Vincere qui poterk> aut certe jam fcire cavere> S - - 10 in boftem > vd opprimatur a perfe- xz dixit: cave ut non dehn^as inante,ltfS.r. xlvi. Opponihic dimit- tere priftina, illi quod Inffr. xlvii. feclari prifca. Prifca feu priftina funt, qux antehdem commifla funt, & qua- lia peccant e^hnici five profani. 2 1 Imperio regis] R egem inielligeChri- ftum, EccleG* caput, ilk 246 COMMODIANI Illc bonus miles, Temper cxpec*ra fruenda; Blandire noli tibi, dcfidias omnino mitte ; Ut ■ tuo praepofiro cottidie praefto fis, ante Sollicitus efto, marutinus flgna revife. Cum videris bellum, z agonia fume propinqua. Haec gloria regis militem videre paratum. Rex adeft, 3 optato propter fpem dimicaturum. Illc parat dona, ille pro vicloria lastus Sufcipit, 4 & proprium fatellem dedicat efle. Tu > tibi praeterea in Belian parcere noli ; Impiger 6 efto magis, ut reddat famam pro morte. 10 15 LIV. 7 J)e refngis. Damnatorum animae merito fe ipfae fecernunt. Ex 8 hoc progenia 9 iterum ad fua recurrunt. Radix IO Cainsea, maledictum femen erumpit, Et in fcrvili gente ll fub barbaro rege refugit, I Ut tuo pr&pofiu cottidie prsflo fis] Emendavimus quod in anogr.deprava- tum fuerat, ut tuo propo/it: F'rjepofi- mm vocat , qucm Jufiinus & alii vrgfi<^5Ti>' Tertullianus prafidentem \ qui &c prapofitum Ecclefi*. dixit- pr fcripcuroe v?- ftigium, dtduat, quimhx minime con- venire arbicramur. 4 Proprium fatellem dedicat effe] Si- militer Virgilius JEn. i, 7 3- Connubio jungam fabili, propri- amque dicabo. Proprium eft perpetuum. Vide Servi- um ad Eclog. vn, 31. & Nomum cap. iv. Danes. 5 Tu tibi pr&terea in TSelian parcere noli") In apograrho fcriptum fuerat ; Tu tibi pr&terea in delidis parcere no- li. Qus fcriptura ferri & explicari poflet, nifi nos admoneret is qui apo- gr3phum recen r uit, veterem manum r'uifte, in 'Belian. Hoc eft, cave ne defidiaaut fupinitate tua, dum tibi forte nimium blandiris, defis tibi ipfi adver- fus Belian, five diabolum ; r.e tibi im- provido obrepat Satanas i Malusjmquus. 6 Impiper cf;o magis] Tantum abfit utribi perniciem inferat Belia< tentati- onib is fuis: quin poti'.is ab iis fa- mam reporta ; in ut Ts exemplo fratribus difciplinae ac fidei diligentif- (■ime ferva-ae. 7 De refugit] In apograph, legitur, dc refugiit, & ante ultimum verfum ip a ec lacuna, quart refmgia dixeric Commodianut, pro rfm;is ut fervnia, pro i'ervis. Nos deefle quic^uam non Flamma Instructions s. Flamma quos aeterna torquebit ll die dccreto. Vult vagus errarc fine difciplina profugus, Graffari per fauces viarum lege folutus. Ifti ergo tales, quos nulla pcena coegit, Si *3 vivere nolunt, ab idolis refpici debent. 247 5 LV. De lolii femine. 1 De '4 femine lolii; qui ftant in Ecclefia mixtf. Expletis temporibus meflis, feparatur a fruflu Lolium enatum, quod non miferat Dominus. Omne lolium agricola colle&um feparat illud. Lex " ager nobis eft, qui fecerit bonum in ilia, Ipsa utique nobis prasftat requiem veram Ipfe dominator: nam lolium igne crematur. Si ergo putatis , quoniam fub uno morantur, Erratis : l6 fteriles Chriftianos vos effe defigno. Maledic"h l 7 fuit arbor fine fru&u ficulna 10 arbitramur, & Jnftru£rioni titulum fe- cimus, derefugis: fie fueiit nota lacunae fuperflua. 8 Ex hoc progsniti] Ex hoc fcilicet Belia, de quo Inftr. praeced. 9 Iterum ad fua recnrrunt~\ Ad fuos Ethnicos, idololatras. 10 Radix Cainina~] Vel potius, Cai- naa : ut fupra Inftr. xxxvw Inapogr. vitiofe, Radix Canansa. 11 Sub 'Barbara rege~] Uc fupra, Chriftum fimpliciter dixie Regem, ita hie Baibarum regem vocat TSelian, Sa- tanam. Ann'chriftum. 12 Die dccreto''] Decretorio: cenfo- rio : die judicii, dierefpe&us. In cog- nitione animarum. In re r pe^tione. 13 Si vivere nolunt, ab idolis refpi- ci debent] In apographo legicur : Sy- dere volant. Secundum hsec veftigia fcribendnm : Si videre volunt. Si vi- dere volunt, quos adorent deas, nee fidem adhibere velint Deo vero. quia non vident ; confidant autem fimula- cris fuis aeneis ligneifque, afpiciant ea cerce quantum voluerint, oculos habent aeneos ligneofque. nee ramen vident ; ego talium fabricatores & cultores deo- ium> numinibus ipfi fuis potiorcs fe faciunt, & fubfannant oculos deorum fuorum caecos; adeoque ob impietatem fuam ab fuis ipfi diis refpui debenr. At, fi verum amamus, praeferenda em hxc fcripcura- Si vivere nolunt, ab i- delu refpici debent. Etenim tota Com- mediani philofophia eft, vita aeterna : quam fi vivere ifti, inquit, nclunc, ab idolis refpici debent • hoc eft, ab Sata- nae miniftris, qui nidulantur in cavis fimulacrorum. 14 De femine Lolii) Lolii Parabola le- gitur apud Matthaum c. xm, M'Davies, 15 Lex ager nobis eff\ Agri parabo- la fignificat nobis Legem Chrifri. Ipfe Chriftus j Ego fumvitii vera, Joan.xv.i. IS Lex ager nobis vxs, fpadones ; bonorurn operum fteriles. 17 Maledifia fuit arbor fine frnc~u falna] Vide Matthxi cap. xxi, 19- Marti cap. xi, i\. Davies, In *4<8 COMMODIANI In verbo Domini; & flatim cxaruit ilia. Non operas facitis, * non donum gazo paratis : Et fie promereri Dominum putatis inanes? LVL Diffr, imuUtori. Diflimulas legem tanto praeconio latam, In tot prophetarum ccelcfti voce clamantem. Si propheta tantum 3 declamaiTet in nubem, Sufficeret utique Domini vox mifTa per ilium. In tot prophetarum volumina lex Domini proclamat> 5 Malitias nullus dimittit : 4 ita aeque de corde Vis bona vidcre, & fraudibus vivere quaeris. Lex ipfa cur ergo procedit tanto labore ? Abuteris Domini mandata, & te filium inquis. Tu fi talis eris fine caufa, videris, inquam. 10 Omnipotens t mites quacrit fibi filios effe, Redos corde bono, devoros legi divinae : Immites 6 autem jam 7 fcitis ubi demerfit. I Non donum gazo paratis'] Gax.nm dicic, thefaurum facrum> Corbonam , Gazam r cc!efi^, Gazophylacium. In- flruft lxvm. Ingazo prsterea de labore mittere deles, jfrcam dixerat TertuUi- anus : Alii, Concham. H:c igitur CommodUmtl fterile; Chriftianos appel- late qui de facultatibus fuisin ufus pau- perum nihil confercbanr. Hanc flerilL tat*em Cypria mis facrilegam etTe ait, lib. de orere & elcemolyn. Panlinus Epift. 34. uiridas manus dixit eorum qui ne- gligebanr in Ecclefia pofitam a Domi- no menfam indigencibus. Idem : cce- leflis igitur trapezits. h*c menfa eft, the- faurum vita fattens, if ad margaritam negptiandam Dei fenv.s exercens. 2. Dijfimulatori) Hypocrite ; qui fe Chriftianum 6 miliar, & Amichnftiana, five Secularia & Satanica vivir. 3 DeclamaJJet in i,v.bem) Uxc le£Ho prorfis eft abfi.rda. Legendum puto, declamaffet in orbem. Ut roftea vf.<\ In tot prophetarum volumina lex Domi- ni proclamat. Vult Commodiamts fatis faifle, fi unus rantum prophera rnundo Domini leges annunciafiec. Davies. 4 Ita aque de corde Vis bona videre"] Qua mence cupis Dei benedi&ionibus & beneta£Us adnci, eadem optas per calumnias & dolos de frairis tui fpo- liis ditefcere. 5" Omnipotent mites qutrit) Match, v, f. 'Beati pacif.ei, quoniam filii Deiv«- tabnmnr. Pacificatores, eif f juos7ntoi. 6 Immites autem] Paulo ad Tim. u, 3. AvijunQpi, ttf/\*5«tdoi, oppofui be- nignis. 7 Satis ubi demerfit] In ftagnum ignis, ubi flerus & ftndur dentium. 8 Secularia in latum fugienda] Hoc eft, non efle diflimulandum : neque e- nim convenire Ecclefite cum feculo Ecclefia, Chriftu» ; Seculuro. Satanas. Icaque non permifcendam efle Ahifli- mi prolem cum filii 1 ; Diaboli : neque laxandam efle difciplinam nimia Paftc- rum indulgentia, per gratiamaut fordes. 9 DcSores'] Doftores , prxpofiti , prsefides, paftores, epifcopi. if Cvm caterva mali] Mali, id ell, Saranar. 1 1 Ubi Satanas fragoribtts circt opera- tn7~} Ttrtnllianus, lib. de fpec. Cum LV1I. Instructiones. 24P LVII. 8 Sacularia in tomm fngienda. Si quidam do&ores, 9 dum expectant munera veftra, Ant timent perfonas, laxant fingula vobis; Et ego non doleo, fed cogor dicere verurm Cum IO caterva mali pergis ad fpectacula vana, Ubi ll Satanas fragoribus lz Circo operatur. 5 ,-Licere perfuades tibi quodcumque placebit. Altiffimi proles, cum filiis Zabuli mixta, Refpicere num vis, '* queis rcnunciafti, priora? In ipfis vci faris iterum, h quid proderit Unus \ Aut x * fi pro languore datum quod ftulte profanus 10 I - . Nolite ,6 diligere mundum ! 7 neque ambitum ejus; Tanta Dei vox eft, & tibi proba videtur. Obfervas l8 mandatum hominis, & Dei devitas; Tu fidis muncri, '? quo dodlores ora procludunt, if Ut taceant, neque dicant tibi jufTa divina. Me 20 vera dicentem, ficut teneris, 2I profpice fummum : ergo furor interdicitur nobis ab omni fpeclacnlo auferimur ; etiam d Circo, uln froprie furor pr&fidet &c. 12 Circo operatur'] In apographo fcri- ptum fuerat, Ubi Satanas fragoribus comparatus. 1 3 Queis renundafti priora'} Priora dicic, quae fupra prijiina, prifca, eaquae in ante Fidem. Ea vero Tunc, Dia- bolus, pompa, & angdi ejus. Tertul- lianus, & toco illo de Spe&aculis. 14 Quid proderit sinus] Quid pro- derit tibi faltuvn fuifle in lavacro filium Dei, qui eft unus, omnipotens, Altifti- m»JS, cui perfidum dixifti facramentum ? Inao jam judicatus, damnatufque es ab eo qui foluseft,- cui fifli peccafti : ut eft in Pfal. m. foli, inquam, Deo, qui confortem non habet: adverfus quern non habes opponere alium Deum, qui te eripiat. Scio adverfam huic Pfalmi verficulo inrerpretacionem adterri ex Ambrof.o y quge Davidis, id eft : regis per- sonam accipit, & circa adulationem ju- dical periclitarur. H Quid proderit unus! EnarradoM'c. Rigsltii pucida prorfus eft & infufcida. Leg. quid proderit unctus ? id eft.Chri- ftus, qui cruci fuit affixus, ut homines a potetiate Diaboli retraheret, fibiquc popultim eleclum facerec. Vide ds In- flru6t. Lxxir, iy. Davies. If Aut fi pro languore datt*m~\ Ad refbcillandas 'aut recreandas animi lan- guefcentis vires, ab iis mollifiirois & facillimis do&oribus conceffa tibi fuerinc fpe£lacula. 16 Nolite diligere Mundttm'] Joan. i„ 17 Neque ambitum'} Hoc eft, id om- ne quod mundo ambhur & contine- tur. Joannes dixit: ea c.v.a in mundo funt. Tertulliamts 5c Cyprianus dixere potnpsim Diahr.li, 1 8 Obfervas mandatum hominis^ Difcernic inter mar.dara Dei & mar.- data five tradiriones hominum •. quod oftendimus fajpifnme faSum a Cypr.a- no, fecundum prseccpta Pauli. 19 Quo doclores ora procUtdi-.nt~] Ec fiunt muii, non valentes larrare. 20 Me vera dicentem, ficut tenerir, prefptee fummum'] An ig::ur meridiem Chrijii fe fummum dixit ? Leg. Me ve- ra DrCENTE , 7?m»; ttntrii : Hh 2fO COMMODIANI Filius cujus eras, illi te adfigna clientem. Vivere fi quaeris * gentiliter homo fidelis ; Gaudia tc mundi rcmovcnt a gratia Chrifti : 20 Indifciplinate quod lcve licere praefumis, Et cams hiftriones & cantica mufica quaeris, Nee tali 2 fubolem garrire amentia curas; Eum 3 vita * frunifci putas ? improvidus erras. Altiffimus jubet, & jufta praeccpta devitas. 25 LVIII. 4- Chriftianum talem ejfe. Cum Dominus dicat, * in gemitu edere panem : Hie ut quid nunc agis, qui cupis vivere laetus ? Refcindere quaeris fententiam fummi Dei mifTam In protoplaftum : vis fra?num prodere Legis. Si Deus omnipotens cum fudore vivere juffit, 5 Tu qui jocundaris, 6 eris jam exterus illi. Indignatum ait Dominum fcriptura Judaeis: Ab 7 efca refecti furrexerunt ludere fill. Nunc ergo cur illos prolequimur 8 fpontc profe&os ? Unde perierunt illi, nos cavere debemus. Maxima pars veftrum luxuriis dedita paret. Tranfgrederis legem, cum te fucis inficis; in te Apoftolus clamat, immo Deus per ilium : Licentia veftra vos, inquit, in ipfa deperdunt. Efto ergo talis, qualem vult efle te Chriftus; Mitis & in illo hibris, nam faeculo triftis 10 15 ftimmum. Meo monitu ducuis, Deo iicut par eft, temec addicas. Davies. 21 Profpice fnmmttm] Akillimum ; Deum opt. max. qui & fummr.s Do£ior. 1 Gcntiliter]Ethn\ce PaulustdGil. n . 2 Sttbolem garrire] Loquacen dixit 'fv.venalis Sat. v, 142. 3 Et vita frunifci] Vira ilia, quam Deus Fideiibus fuis pollicet 3 Eum vitafrumci] Acroftichidis ra- tio legendum monet, nvt&vita frunifci putas, improvidus erras. E2vie:. * Frunifci] Frni. Vide Tcfium & Nonium cap. 2. Davies. 4 Cbriftxanm taltm effe] Nor. hy- pocritam, non u:iiimu]atorem, non (e- cuhria ie&autem. f In gemitu tdertpanem] Refpicit ad Genefeas ut, 19. Davies. 6 Erii jam exterw illi] Non coheres Chrifti, non filius Dei, non municeps aeterna; illius civiratis. 7 Ab efca refedi furrexerunt ludere fill] Mofes Exodi xxxi 1 , 6. Locum laudat & D. Paulus Ltd ( orinib. x, 7. Davies. 8 Spunte prefcclos] Judios recutitOS, curtos, KziivJXtfj.xc , verpo?. 9 Spes cum labore vtn*\ Spes labori convenic. Spes alit a^ncolam. 10 Admartyriza] AdGfle inanyri, piocede ad martyras qui in carcre : borum neceflita-es pro facultaubus tuis adjuva : confiantiam monitis, hortaii- ove, accende. Ipfe ammtdianut, Excurre, Instructiones. 2JI Excurre, labora, fuda, cum triftitia pugna. Spes 9 cum labore venit, & victoriae palma donatur. Si refrigerare cupis, I0 admartyriza, Exfpe&a requiem futuram in tranfitu mortis. 20 L1X. MatYonis Ecclefiaz Dei vivi, Matronas vis effe, Chriftiana, ut faeculi domnas, Aijro te circumdas, aut ferica veftc, pudica ; Terrorem Legis ex auribus vento remittis: Res vanas adfec~hs, cunda de Zabuli pompa: Ornaris " ad fpeculum cincinnos fronte reflexos; 5 Necnon & inducis malis medicamina falfa; In oculis puris I2 ftibium perverfo decore ; Seu *3 crines tingis, ut fint toto tempore nigri. Eft Deus infpector, penetrat qui fingula corda, Ceterum pudicis ifta necefTaria non flint. 10 Cafto atque pudico fenfu pertundite pec~his. Lex Dei teftatur tales abfcedere leges. Ex J 4- corde qui credit, feminae marito probatae Sufficiat eiTe non cultibus fed bona mente. Induere veftes, quas optat frigus & aeftus 15 Aut nimium folis ; tantum ut pudica proberis : Et in plebe Dei facultatis dona demonftra. Das ** tibi momerium Clariffima quondam. Exanimata jacens ,6 precibus viduarum erecla, In dando promeruit, f 7 non comtibus, inde levari. 20 Inft. lxt. Certe fi non ipfe pugnat, vel [uggerat '.Ms. Veius Infcriptio Roma:, via Oftienfi. Mandrosa martyrum OBSEQUl IS DEVOTATRANSEGI FALSI SeCULi VrTAM.Apud Crutemm p.MLV. 1 1 Ornaris ad fpecttlum cincinnos fronte refiexos] Leg. Ornas ad fpecufum &c. quod ipfa Latini fertnonis ratio demonitrat. Davies. ll Stibium'] Def'ibio, quo mulieres oculos fuos producebanr, egir CI. Sal- ma/ias Exerc. Plin. pag. 1148. ed. Pa- ri f. Davies. < 1 f Crines tingis ut fint toto tempore nigri] Eciam cum appropinquance fe- nio candidiores Sunt. 14 Ex corde WHS TTtttJi- o/f. Etymologicum ; juap/JM, woyje yUJUCUKOC fAZTOQiiO/LlUdC OH TBtJTH; TE6 ttu-i bta\xv (jjoofjuhvivit** Momar, Sicula dictio ; habitus vituperandus & turpis. FeJIus, & IJidortts- in Gloffo. Ait igW'.r Commodianus Matronas Chri- ftianas indecenter excultas, ipfas fibi momsrium dare, indutas improbiorc aut lafciviore cuitu comtuque, 1 r Das tibi] Circumdas. Induis. Hh 2 V05 2J2 COMMO DIANl Vos matrons bonae vanitatis fugite decorem. In l feminas congruit cultura lupanas. Vincite malignum, pudica? feminae Chrifti : In dando, divitias veftras oftendite totas. LX. Item ip/is. Audi 2 vocem, qua? vis Chriftiana manere, Beatus 3 Paulus qualitcr te ornari prasccpit; Caeliloquus item Efaias doclor & auctor : Detcftatur enim pravitatem mundi fequentes. Exaltatae, * inquit, jacebunt filiae Sion. Fas f in Deo non eft Chriftianam coli fidelem. Gentili more quaeris procedere, Dei fancta? Has Dei praecones damnant in Lege, clamantes, Injuftas 6 effe feminas, quae fe taliter ornant. Capillos inficitis, 7 oculos fuligine relinitis, Levatis 8 comulas 9 granulatim fronte depicta, Malas l0 mcdicatis quodam fuperdu&o rubore, Nee non & inaures graviffimo pondere pendent; Obruitis collum monilibus, gemmis & auro; io \6 Trecihit viduarum ereGa) Tabi- thce hiftoriam rangit. Commotus vi- duarum precibus Pecrus, oravit Deum, ut fufcitaret a morie Tabirham, & e- recta eft chmante Petro, Takitha furge. Act. ix. cyprianus lib. dc op, ere & e- lecmof. 17 Non cemtibus) In apograph o, non comitibus : & fuperfcriptum, cultibus. Lucretius 1. — - Virgineos circumdata comtus. 1 Feminas lupanas] In apograrho, Lupans. Lupauas , toq&itof , Lupas. GlofTae- TlbpvH , Lupanaria, Meretrix. Tlacvetov, Lupanarium. 2 Audi vocem'] Inftru£Honis iftius verfus func abecedaria, five alrhabetica ferie compofui. 3 "Beatus Pauh.s qua liter te ornari frscepit] Refpicitad i. Tin), cap. n, p. Vide'.ScEpifr.ad Titum c.11,5. Dav. 4 Exaltatx, intuit, jacebunt filix Sion] Horum verborum feufus legitur apud Efaiam-czp. lit, \6. Davies. f Fas in Deo won eft] Hoc etiam habet Cvmmodiarms a Tertullia?^, & q-ix deinceps hac InnruSionefequuntur. 6 Injuftas ejfe femmas'} Injuftye fun: qux damnant Dei manus : exprobrant Deo, quod non alitti ipfas ornaverit : adfe&ant quod noluit Deus, faciunt fe alias quam i'eceut Deus: quod eft in- juftum & inverecundurn. Sic Tertul- lianus juftum e(Te colorem negar de colorum adulterio confeSh>m. Au&or naturas Deus, interpolator Satanas. Vid. lib. ii. dc euleu fem. 7 Oculosfultgine rf/j»rr«]Nigro pulve-' re, quo oculorum exordia producuntur. 8 Levatis com* las] Juvenalis in vi. — — tot ad hue currpagwus altum z/£di- ficat caput. 9 Granulatim' Difcriminatis per gra- nos capillis. Granos, intellige ipfa cri- nium flagella. Vetus interpres biftorix Judith. Con: am diftriminaxit, id (ft, granam fecit: Sc in Synodo Bracaren- fi ; placuit LeSoies granos gentili ritu non demictant. G.olTac vet. Cfn yjokyjutw. Jfidorni Orig. xr. Cranes &■ cinabar, Gothorurn. Jac. Sirmondus, & Jo. Savarc ud Lp. 11. lib. I. Sidonii Palmas Instructions s. 253 Palmas II Deo dignas ,2 praefagio malo ligatis. 15 Quid memorem veftes, aut totam Zabuli pomparn I Refpuitis Legem cum vultis mundo placerc , Salraris in domibus, pro pfalmis eantatis amores. Tu licet lis cafta, non re purgas finiftra fequendo : Vos ideo tales Chriftus *3 cum Gentibus aequat. 20 Ymnificato '4 choro l * placitoque Chrifto placere; Zelantes fcrvore Chrilto ofFcrtc odorem. " LXI. In Ecdefia, omni popnlo Dei. Juftus ego non Turn, fratres, l6 de cloaca levarus: Nee me fupertollo, fed doleo veflri, qui cerno Ex tanto populo l 7 nullum in agone coronari. Cerre fi non ipfe pugnar, vel fuggerat illis. Cladem ,8 objurgatis : *9 6 venter efFercite luxu, 5 Laborat frater adverfante mundo Tub armis, Et fartus opibus nee pugnas, 2 ° necpugnanti re fi (lis ? Stulte non intendis unum bellare pro multis ? In talem pendet Ecclefia tota, fi vincat. Abftineri 21 vides fratrem, & "pugnare cum holte. 10 Optas 2 3 tu in caftris, pacem 2 4 foras ille repugnat : Jipollinaris. Aliadifpolitio criniunvin gradus & annulos tcuo capitecomto. Qgintilianus xn, in. 10 Malas medicatis] Tertttllianus \ *' Cucem medicaminibu urgent j genas " rubore maculant. 11 Palmas Deo dignas) Quas dig- nius debeacis ad Deum orantes expan- dere. 12 Prsfagio malo ligatis 1 - Etenim damnaiionis pnefagium eft: cujusefta- pud Matth/ritm formula : " Ligatis ma- '• nibus & pedibus ejus mitcice eum in " tenebrasexrerinres. 1 1 Cum gcntilus squat] Supra In- ftruft. xliv, 17. caput cum ccelvpera- *jt;at. Mrgilitts &x\. 1. J 9 3. Corpora fundat humi % & nnmerum com navibus aquet. Davies 14 Hymmficato choro] Ec-Clefi* Chri- fti. if Tlacitoque Chviflo placet e~] Cui Pa- ter de ccelo : Hie ejl films mens dile- flus, in quo ymhi complacui. 16 De cloaca levatus~] De feculo.de Idololacria. Supra Inftr. xli. Nero 4e inferno levatnt* 17 Nullum m agone coronari] Hoc dcplorabat eciam Cypiianus. 18 Cladem objurgatis] Lapforum de- formes reliquias. Cyprianas lib. de lap- fis. 19 venter effcrcite Iuxk] In apogr. ovanter efficite luxu. 20 Nee pugna-nti te fifiisj Ut obfir- mes horracu, conlilio, exemplo> ut re- foveas fubfidio. 2/ Alfiincri vides fratrem] Caufa fchifmatis abften'um. 22 Pugnare cum hofiej Stare adver- fus Eccleuam cum hoite, cum abis (chif- m3ticis. 23 Optas tu in cap r is psceml Ante pacem Ecclefia datam, opras pracipi- tim dari pacem zbZentis.typrianus. 24 Fora4 llle repugnat] file lapfus vel abfenrus contemnit Ecclefiam, auc advcrfacui EccleGae. 25, 24 Optas: u in caftris. pacem fir as ille rtpugnat] Muiata difliadtiane le- gend m, Optas tu in cajirii pacem ; /«-. ras ill: rctugi.at. Davier. Mifcri- 2J4 COMMODIANI Mifcricors l efto, ut fis ante omnia faJvus : Nee mctuis Dominum praeconio tanto clamantem: Inimicis ctiam qui jubct alimenta praebere. Prandia 2 ab co profpicc Tobia, qui Temper i j Omnibus omnino diebus cum paupere fumpfit. Pafcere tu queens, ftultc, 3 qui re denuo pafcat. Vis ille mihi paret, 4 q U i componi proponit? Laute cibatum diftento ventre declamat OpprefFus inopia fratcr juxta tabefcens. 20 De die Dominica quid dicis? s ft non ante locavit, Excita 6 de turba paupcrem, quern ad prandium ducas. In 7 talibus fpes eft veftra de 8 Chrifto refecto. LXII. MartjYium volenti. Martyrium, fili, quoniam deflderas, audi. Abel quahs erat efto, aut qualis Ifaac ipfe, aut Rec~tam 2 qui diligit Stephanus fibi vitam in iter. Tu quidem quod optas, res eft felicibus apta. Vince 10 prius Malum benefa&is, recle vivendo. 5 1 Mifericers efto] Sis molliflimo corde pius & beneficus erga pauperes. x Prandia ab co prufpice Tobia"] Pro- pius accede: ad veftigia fenpturae qua: eft in apographo: Prandia ab co pro- fpicc Tobo. Sic in Bibl. Theodulphi prae- fatione aureis litteris, Liber Tobi. Et in veceri canone Scnprurarum apud Anafiafium Parr. C. P. Tobe & Tobias. Grace TuCir KjTooQU;. Etapudvui- d3m, Ta-C» r, hzy& Kvyin , *5 TacCiaj i/jAiuiz. Pater vocatus TccC^r , vcl TeeCir , Filius luQiac, In apographo ab co pro/pice Ltima. Suprafcriptum, johba. Tobia: erga pauperes piecacem facris paginis commendanm in fuorum Teftimonior. 1. in. Cyprianus contulic. 3 Qtu te deuuo pafcat] Lucas xiv. 4 Qni componi proponit] Componi, fepeliri, qui de fepukura cog;t, qui fe felicem putat, fi qnamprimum compo- natur. Horatius : Omnes compofui. Fe- lices', nunc c^o rcfto. Confice. Aero • Oni- rics compojui : emnes in urnit fcpelivi. $ Si nr.n ante locavit] f'romilt al- tera qui earn vocavir:, cji copiani fui condixir, ad pranuium. I 6 Excita de turba pauperem] In apo- ! grapho, Excute. Hie vero locus indi- 1 car sevo Commodiani in Ecclefia diebus i Dominicis Agapas in ufu fuifle. 7 In tabulis fpet eft] In Tabulis No- vi Teftamenti. 8 De Chrifto rcfeclo'] Chriftus ipfe, Matthaei xxv, 3^. Efunvi enim, & de- diftis mihi manducare, &c. 9 Retlam qui diligit Stephanus fibi \ vitam in iter] Proculdudio fcribendum, j ReQam qui delegit Stephanus fibi ViAiM in iter. De proromartyre Stepha- no vide fis A£tor. capp. 6, 7. 10 Vince prius malum] Sacanam, qui in facris litteris imvngft. 11 Rex lUe tuns] ( hnftus. 12. Ipftus eft tcmpns~\ Perfecutionis & Pari*. 13 Et nos in utrumquc gercntes] Ip- fi Chrifto ferviamus in Pace & Bello. 14 Si bellum abeft] Si perfecuto ceflat. 1 f In face mar tyres ibunt] Utfupra, mar tyre fine fangmne.: quibus c.fi de- tuere toTnenta, ecfi defuit tyrannus, non deruit animus adverfus quaelibec Rex Instructiones. 25J Rex XI ille tuus cum viderit, efto fccurus.. Ipfius lz eft tempus, f 3 & nos in utrumque gerentes; Ut *4 fi bellum abeft, I5 in pace martyres ibunt. Multi quidcm errant dicentes, Sanguine noftro Vicimus iniquum, l6 quo manente vincere nolunt. 10 Obfidiando *? perit, & ideo fentit Iniquus : Legitimus l8 autem non fentit poenas ada&as. Ejtilatuque ,9 zclando pe&us pugnis pertunde. Nunc fi benefa&is viceris, martyr in illo. Tu ergo qui quaeris 20 martyrium tollere verbo, 15 In pace te vcfti bonis, & efto fccurus. LXIII. Zl Bellum vottidianttm. Belligerare zz quaeris, ftulte, qimfi bella quiefcant. Ex protoplafto die pugnatur in fine vobis. Libido prsecipitat, bellum eft, pugna cum illo. Luxuria fuadet, abutere, bellum vicifti. Vino copiofo parce, 2 3 ne per ilium aberres. 5 Maledi&i retine linguam unde Dominum adoras. tormenra fortis. 16 Quo manente vincere nolunt] Ma- nente Iniquo, vincere nolunt, deaci- unt: non perftam in fide-, evertuntur, dejiciuntur de fide. 17 Obfidiando perit iniqtttts] Obfi- dione diuturna Saranas circa fortiffi- mum Chriftianum tandem i\uiga:ur & frangirur. 18 Legitimus rf«ff7»]Fortiflimus Chri- ftianus, vems athletes, probe fideii-;, non 'Vincitur, non fentit poenas : ipfa tor- menta fuperat. 19 Ejulatuqne xelando peel us pttg- nis pertunde'] ** Ejulatumtuum ca'ligabit «' pugn:s : &pra:z.elo& amore Domi- " m zelabit mortem. Sap. 11.2. 20 Martyrium toi'ere] Martyrium fubire; martyrem fieri. Sic loquitur verfio Latina vetus Eufebii CaeC opuf- culo de Refurr. 1, Ft qui occidunr & ei qui martyrium to Hit. 21 "Bellum attidiamtm] Hominis vi- ta, militia eft, 7r«£aT>)g/cv. Jobi vn. 1. Hanc vero fententiam fufe exfequi- tur Arrianus ad Epidletum in. cap. 4f, .St^thx tic 6$i 0hi Kf OJJTV y&X&L Kj TTOltUkH, &C. pag; 174. Hxc Philolbphus ille profanus, qui litcerasnollras attigerae. Eft autem multo perteftior Sapientia Chrifti a- pud Eufebium , feprimo opufculorum quse Sirmondus edidk Latina verfione antiqua, Graecis, fi non jam interfere, adhuc latenribns, pag. 255-. Semper per- futttio eft-, femper invifibile bellum kabe- tttr, femper corona, femper abnegatio. Vultis videre certamina relxgiofitatis'i Nonnumquam ejferbuit quit ira adver- ftts fubditum Jibi; rememoratns autem Domini, drpofmt acerbitatem ; pejus enim eft fcrvori iucenfa ira refiflere , quam flamma ignis qua d forts habetur. Quta tgitur martyr eft, qui propter Deum ad, extenorem fiammam refiftit , martyr & vere martyr, qui txtirigttit interiat m- cendium invidia propter Dominum Jefpm. Et paulo polt : Certamina igitnr co t\- diana font iftst, qua per dies &• miles funt nobis. Dein apFonit exempla. 22 'Belligerare quarts! Temere & fu- riofe ad martyrium ruis inquietus & tuibidus. 23 Neper ilium al r ?rw] Nif' [i* ?€-->&- Com- 2 §6 COMMODIANI Compefce " furorem : pacificum redde te cun&is. Oppreflos miferiis deprimere cave minores. Ttirorem adcommoda rantum, & noli nocere. Tramitc vos re&o ducite 2 iinccro prae zelo. 10 In tuis divitiis comcm te rcdde pufillis. De labore tuo dona, nudum vefti, fie vinces. Infidias nulli facias qui Deo defcrvis. Afpice principium, unde pcriit invidus hoftis. Non fum ego doctor, fed lex docet ipfa clamando. 1 5 Verba geris tanta vane, qui Tub uno momento Maityrmm qurris 3 otiofus tollere Chrifto. LXI V. Dc ^elo concupifcentU. Dum cupis, inde peris; dum ardes proximi zelo : Extinguis te ipfum, quando te incendis abintus. Zelaris alium, invidc, de malo laborantem, Et te parem concupis fieri pecuniae tantse. Lex fie non afpicit: 4 dum ilium incumbere qusris, 5 Omnia fufpenfus, vivis in ardore lucrorum; Cumquc reus tibi lis, ipfum te judice damnas.- Oculorum acies numquam fatiatur avara. Nunc ergo * fi redeas 3c cogites, vana cupido eft. C - 10 Unde Deus clamat, 6 Stulte hac node vocaris, r«!**reus fuir Commcd:j?2us fcripfit-.ne per iLLt'D aberres > nempe vinum. Da- vies. 1 Compefce furorem] Noli contra f*u- riarae mentis adverfarmm refuriari ; ncc imSedcemi remaledice.e, nee remor- dere morden:em. 2 Sincero pr* ze/o] In apogr. fsneero ferfeclo. 3 Otiofus Chrifto] Qui nuliis operi- ribrs vaces; quae mandatis Chtifti con- tin er 4 Dum illwm incumbere qu*ris] In- cumbere in ilium; tanr-juam in prae- dam. $ Si reJeasl Ad remetipfum. 6 Stulte hac r.ofl j vocaris~\ Lucar xn , ic. "T>j6t* rS rvtflt vbu* ^'j'/Uu nC *7mtijtiv sri rx. Cy. rianui lib. de O; ere 6c Elecmcf. Stmltt, ha; ?.cc7: r«< pofittLitur anima tua \ qux erg$ parafti, tmienaul Martialit vm, 44. Rape* corjgere, anfer t poJfide : relinquendum eft. 7 Infuprema tdis) Lucar, lnap$the- cas. 8 Sng&eret cum Domino utncmiqne vi- ta diurnal Locus in mendo cubat, fed tacile poteft in integrum reditu:. Leg. jqggntt cum dominus unicniquc VI- -r AM diur N am. Vide Matthxi vi , 5 1 . Lnca xi t, 29. Vitam pro vi&u po- fuit nofter. Donatus ad Terentii Pborm. A<&. 1. Sc. in, 12. Vita & mores fig- nif.cat, & animam, & alimentum, & fpatir.m vivendi, & fortunsm atci- dintem ziventibus. Simili modo -..., adhibcnt Grjeci. Davies. 9 Ut te in trivio tinnites] Caynandx olebecula; gratia cum tincinnabuloince* das. Port Instructiones. 257 Poft te mors ruit : cujus erunt ifta talenta? In 7 fuprcma aedis injufta lucra condendo. Suggerct 8 cum Domino unicuique vita diurna* Congeftet alius : tu bene vivere quaere. 1 5 Et Dei cor confeius, ages fuper omnia victor. Nee enim dico 9 ut fe in trivio tinnites, Cum pro die tuo vigilas, fine fraude vivendo. In cfca perit avis, aut ha?ret improvida vifco* Arbitrare tibi IO fimpliciter vdde cavendurm 20 Excedantalii finem, tu profpice femper. LXV. If Ohi de malo donant. Quid te bonum fingis aiieno vulnere, vecors ? Unde tu largiris, alter cotidie plorat. Ifta tu difcredis Dominum videre de ccelis? Dona I2 iniquorum non probat Altiflimus, inquin Erumpes *3 miferis, dum fueris locum adeptus. 5 Munera dat alter, ut alterum reddat inanem, Aut fifenerafti nduplicem *f ceatefima nummum, Largiri vis, ut te, quafi malum malo depurges. . Omnipotens tales operas omnino recufat. Donafti de lacrimis, l6 Candida tus ille ingratis io OpprefTiis ufuris deplorat fadus egenus. NaClus praeterea ! 7 tempus captatoribus, lS hoflis 9 Ut te in trhio tinnites'] Deleto pro- nomine, leg. ut in trivio tinnites. Vide Matthxi vi, 2. Davies. 10 Simpliciter valde cavendnm'] <"o- lumbx fimplicitatem Terpen; is pruden- ria tempenire debes. 1 1 ®ni de malo donant] Ignatius ad TralHanos ; Uj-qxivh ■riz'ffi mtx*i£if, /umJ\is eljaSzs Myicfru yjtKa 715 q^adsv jugpetvtif. j 2 Dona iniqtwurn) Ecclefiafr. xxxi v. 13 Erumpes miferis'] Utfnpra: Ilium intumbere qu&ris, Omma fnfpenfus. In- (iru l6 flores in plebe, l 7 vos eftis Chrifti lucernae, Servate quod eftis & memorare poteftis, 10 LXVIIL Miniftris. Myflerium ,8 Chrifti, ! ? Zacones, exercite cafte, Idcirco miniftri facite praecepta magiftri. Nolite ludere perfonam judicis aequi, Integrate locum veftrum per omnia docti, Sufum intendentes, Temper Deo fummo devoti. Tuta Deo reddite facra minifteria ara?, Rebus 2I in diveriis exemplum dare parati. Inclinate caput veftrum paftoribus ipfi. Sic fiet ut Chrifto poffitis efTe probati, J tyrli coronam ducunr. 1 6 Vos flores in plebe'] Ecclefiaftici xxxi X, 19. Florete flores qttafi UUum. Quomodo autem in plebe LeSores, qui eciam a Cypriano tarn ftudiofe ve- lut in gradu conltituebantur, adhibita in confiiium plebe, auc ratam habente ordinationem ? nam & inter Le&orcs erat do£lor Audientium five Cacechu- menorum. Erat igitur Le£lor in ordi- narione quidem clericaii, non autem fa- cerdorali, quasabEpifcopo, quifummus erat facerdos, ultra diaconum aut fub- diaconum non extendebarnr ; adeoque florebat in plebe Le&or, melloproxi- mus facerdotio five ordini facerdorali. Videantur Epiflolce Cypriani fupracitatae. Scripruras, five codices facros penes Ledtorem fuiffe docen:Gefr3 purgatio- nis Caeciliani & Felicis fub Conftanti- no & Conftantio Coff. 17 Vos eftis Chrifti Lucernx] Etenim Leiiores ex ambone & pulpito fcrip- turas legebanc in Ecclefia. 18 Myflerium Chrifli Zacones'] Idem Ignatius ad Trail. As; 3 K } tx? dicuui- 7ra.vvaL Tpo-TTOV oLpirtLiiVy &.C. 19 Zacones~\ Diac'mes, breviatadi&i- ona Grseca, &i*kovxvtis. 20 Myflerium Chrifti'] Sacramentum Chrifti. Corpus Chrifti plerifquein Ec- cledis diaconi ofFerebant, quod poftea vctitum Concil. ArelatenG 1. cap. xv. De diaconis qttos cognovitnns rmtltis lo- cis ojferre, placnit minimc fieri defore* Arelar. 11. i<, Ut diaconus in fleer ?.- tario inter presbyteros non fedeat • & corpus Chrifli prafente preshytero traders non pr'afumat. Unde ie-juitur, abfente presbytero, rradidifle. Hoc vero my- flerium cafleexeiceri vuk Commodianas, 21 Rebus in diverfls] Diverfam par- tem pro contrana dixiiTe veteres, pro- be quidem (c o ; fed res diverflas eo fen- ! fu iegifle me non memini. Scriben- dum i Rebus in adverjIS exemplum I dare parati, Lavies. Ji 2 LXIX. 26o COMMODIANI LXIX. Pafloribus Dei. Paftor, " fi confeflus fuerit, geminavit agoncm. Apoftolus autem talcs jubet efle magiftros: Sit 2 patiens rector, fciat ubi fraena remittat; Tcrreat in primis, & poftea melle pcrungat; Obfervetquc prius ut faciat ipfe quae dicit. 5 Redditur in culpa paftor 3 fecularia fcrvans, In faciem cujus fis aufus dicere quicquam. Bullit in inferno rumoribus ipfa gchenna. Vae» miferas 4- plebi, dubia quae fronte vacillat. Si talis aderit paftor, pcne perdita ftat ; 10 Devotus f autem 6 continct, recte gubernans. Exhilarantur 1 examina regibus apris. In talibus (pes eft, & vivit Ecclefia tota. LXX. 8 Major thus natis dice Me 9 folum expofcit tempus vobis dicere verum. Ab IO uno fa?pe monetur, quod multi detrectant. r Paftor fi confejjtuj Si de Nomine interrogans clare & container refoon- deric, Sum Chriftianus. Si thus acer- ra: prorancrum imponere jiflus, for ti- ter abnuendo clamaverit ■ non fac.o. 2. Sit patiens re tt or &"c] Vid. i. Timoth. cap. nr, 2. & Tit.i, 7. Da- vies. 3 Secularist r ervans) Qui fe adhuc fe- cularibus immifceat. Seculariadicic op- pofua Chrifto: anrichriftiana. Contra- ria funt Chriffus & Seculum, fiveSa- tanas. Chriftus perfonas non refpict: Seculum Gve Satanas loquitur nobili- ta'em, generofjrarfm, magiftratu?. Chri- ftus firnplickarem, & fan£tam pauper- tarem : fecuium divitias : Chriftus be- nignirarem. mifericordiam, pietatero : Satanas rcgna, ultiones : perfjdia.-, rapi- nas, incendia, trii.mpbor. PJura de i- flis oftendmus Epiftola praenxa editic- ni noftra: Cypriam, qua: ab fecuIoCcw?- ntodtani ftmmum cepiiTe videntnr in- crememum. 4 Pleli dttha %*$. Proverb, xiv, 21. 3 Undefc refumere fojfit jVnde ad fub- ■evandam inopiam fuam fumere ali- ♦quid pofHt, & fnmpticuium racere pa- xandis Gbi necefTanis, yuibtts doleat na- enra negatis s ac tandem vires refumet fuas. 3 Unde fe refnmere poffit] Vires fuas lecuperare. Similiter Ga'Ji dicunry*™- prendre. Vide Car. Dufrefmi Gioffa- num. Davits. 4 VicJualia ferre~\ Ipfe Inftr. ulr. dicet — portent vitlv.aha collo. s Panperibusfams) Infrru£:ione Dra- «denti dixit, deinfirmi; & lacenribus : jam de valentibus. & fanis, fed egenijj <}ui tamen artis fua: quaeftu parare fibi' poflunt imdefeexhibeant. Ethosqui- dem aliquid de fubCdio artis fuae con- ferre vuit fracribus infirmis. 6 Panperies fana] F.cclef. xxx. 14. 7 Refponforem in alto] Qui fie re- fpondit quafi defpiciat. Proverb, xviu, 2.;. Cum obfecrationibus loquitur pauper. 8 Blandus enim fermo] Blandus fer- mo faepe apud iratos plurimum valec, & gratia fua facie ut fubfidant iracun- do criftae, ut fervor detumear : confu- tat animum iracundi fervidum. Sic Lucilius dixit : Coquus ahenum cumfcr- vit, paula tonfutat trua. 8 "Blandus enim fermo, proverbium nofii, deriget] Refpicit nofter ad Pro- verb, xv, 1. Davtes. 9 Proverlium nofii] Gioflac veteres : Sl'jhiytXy Dei proverbia. 10 Deriget] Rigorem folvit, emo!- lit, fundit, liquefacir. Flautus eodem fenfu dixit, dirigere, in Curcu!. atus elephantum ubi machara A hoc eft, ita difcindk aut tranfverberat, ut erFufo fanguine pracrigida belluac Unum Instructtones. 265 Unum prxfta tibi, ne fuperbus eflfe dicaris. Poliiceor, quoniam fecurior divite vivis. Excipe doclrinam magni Salomonis in aurcs. 5 Refponforem 7 m alto odit Dens pauperem efle : Idcirco te fubde, & honorem redde potenti. Blandus 8 enim fermo, 9 proverbium nofti, 10 deriget. Vincitur fI officio etfi fuerit ira vecufta. Si lingua taceat, nil melius invenifti. 10 Sane 11 non fuerit ars unde vita regatur, Aut operam praebe, aut curium, juflu potentis; Non pudeat neque pigeat procurrere fanum. In lz gazo pra?terea de labore mittere debes ; Sicut »3 fingularis ilia, quam praetulit l + un&us. 15 LXXIII. Filios non lugendos. Filiorum cafus licet & "* dolium cordis relinquat, In ,6 nigris exire tamen nee plangere fas eft. Lex prudenter ait; aniino, nee pompa, dolete, In f 7 Salomoniaco libro, l8 feptimana fmita. Oblita Dominum de refurreclione promiffa, 5 moles diflblvatur, aut divifa profter- natur. Gloflae : *wiw3w'v»j Derigo. lr Vincitur officio) Verborum comi- tate. Adi V. C. Tan. Fabrum ad Phxdri lib. 1 . Fab. 29 . Davies. 12 In gazo prxtereal Supra Inftruft. Z.v. Non donum gazo paratis. Gloflae Gaza, xpn/JSLTxt, UioTJ'ft . Cyprianus, Et Dominicum celebrare te cred's, qui Corban non refoicis} C«m- modiar.ns Lxi. De dte Dominica quid dicit ? Sec . 13 Singularis ilia) Vidua, Solitaria. 14 Unci its'] Chriftv,r.TertuUianns A- polog. Chriftianus quantum interpreta- tio eft, de nticlione deducitur : nomen de fuavhate vel benigniiate compofi- ttan. if Dohum cordis) Cordis dolorem, quern TLtnttis uno verbo cordolium no- minavit. Vide Cifteliar. A£t. i.Sc. 1, 67. & Poenuli A&.i.Sc.ir, 86. Da- vies. 16 In nigris exire) Ut mos erat gen - ti'im minime Chriftianarum. JkHxs Tturius, Seiuemiarum lib. j. Tir-de Sepulcris & Lugendis, guUmget, abfti- nere debet a conviviis, omameniu, pur- pura & alba vefte. Atra veftis con- veniens Iu£bji color, triftior habitus ; fpem refurre&ionis non habebant, mor- tuos fuos lugebant ut perdiros, ut jam nullo«. At Chriftiani, qui Fideles Frarrefque fuos ad vitam aeternam mi- grate , abiifle, praecefiifTe dicebanr, non exibant in nigris : to yz> fjU\4X d-aMnw frs. Itaque averfabanrur omnia mortis prsefagia. Nam 8t ni- grum illud & ferale in tumulisTheca, & nigra in veftr fenefcere, ad Chn- ilianos perunere negabant, de vitapoft exceflum xterna twro>. 17 In Salomoniaco libro) Liter in- fcribitur Ecclefiafticus, Sapiemia Jefu> filii Sirach. Salomoniacum hbrum vo- cat Commodiant'.Sy quia gnomas five fen- ten' i3s continec ad exemplum Salo- mons s. 1 8 Septimanaftnita) Ecclefiaflici xxn » rs. Lttcltts mortia feptem dies. Mo- rem fuifle anriquifTinuim difcioras ex hiftom Jacobi, Gtnef, L, to, 6c ex iis Si 26+ COMMODIANI Si martyras feceris filios, lie voce deflebis? Non pudet infrsenem ' gentilirer plangcre natos? Os laeeras, tundis peclus, veftimenta deducis, Nee metuis Dominum etijus optas regnum videre. Luge quod fas eft, noli ramen errare pro illis. 10 Vos ideo tales, 2 quod minus quam genres eftis: Germine zabolico facitis ut turbse pronatae ; ExtincTos 3 clamaris : qua gratia, falfe, perifti. Nee 4 dolore duxit pater filium ma&andum ad aram : Dolore nee vates filium luxit defunclum : 1 5 Omnipotentis enim nee flens deducebat alumnum, Sed * Deo devotus feftinanter funus aeebat. L X X I V . De pomp a funcris. De funeris pompa follicitus cfTc qui quxris, Erras, Dei fervus adhuc in morte placere, Pro ! exanimum corpus ornari funeftum. O vanitas vera, cupere defuncHs honorem. Mens mundo detenta, nee in morte Chrifto devota. 5 Proverbia 6 nofti : 7 per forum efferri volebat. Adeo illi fimiles & fera mente viventes, quae func ad eum locum & ad Siraci- dem ab do&is v;ris notata ex Phi Zo- ne & Am. Mane I lino. 1 Gentihter plangerc] More gentium. Tauliu ad Theflalonic. I. K*S&>? >L oi X'jt-nxii, 01 um sp^vrvf 't\7nSit. Scili- cet refurre&ionis. 2 Quod minus, qttam gentes eft is] Leg. quid minus, quam gentes ejiis ? Davies. 3 Extinflos damans'] Ut fupra Inftr. xxx. Vixit; &, Extinxi. Extinflos Ethnici diccbant derun&os : Chriftiani, Prasmiflfos, ad Deum tranflatos, evo- catos a Domino. 4 Nee dolore dnxit pater] Hxc Abra- hami & Davidis exempla ad commu- ncmhuncde filiis non lugendi* locum citavit Enmdw.s Ep. Ticinenfis, Ep. i . lib. ii. ubi Sirmondus hofce Commodia- ni verficulos, & ipi'ius qnidem Commo- diam r.omen, ab xvo GennadiibC Ge- lajii ignoratum primus indicavu. F.u- febius, opufculo de reiurreSione ; Noh enim quxrere ft non eft occiftts Ifaac : fed ex cjuo propofuit Tater, mortuus efi patn Ifaac. pagina J I. editione Sir- mondi, s Deo devotus'] Gloflae, DevotiJJjmus , K&Smnu-xa.'ns. Omnia pau & racere paratus. 6 Proverbia nofti] Sic Julianus Caef. Dionyfio cuidam: M£do» ax* no*? & igvg/ajv o7nHtLu> , a. 7rZ7rei'ri'AiV IXVTVV . T*^T« 6- ?mafyjLTA '(S T*V TTVtXXS 9T0/«C&»^/. Horatius . Si vis me fere , dolendunt eft Primttm ipfi tibi. Pharifseorum eft dicee & non facere : imponere plebl onera, quae ipfi ne digico quidem ve- lint nttingere, 1 6 Sic multos urget blafphemia] Hoc de face uli fui Clericis Commodianus : & Clerici vocabulum tunc pertinebac etiam ad Sacerdotem. Hoc de fleculo quoque do refratur eciam ad Eullochi- um Hieronymus: Cleriti ipfi, inquit, quos & magifterio effe otortnerat pariter <£r timori ofculantur capita matronarum, & extctifa m.mn, nt benedicere eos putes vellc, ft nefcias, pretia accipinnt falntan- di. tlU interim qux Sdterdatet frto vi~ Kk Fa- 266 COMMODIANI Fabulae fubvcniunt quo venifti fundere preces, Autpulfare 1 domum 2 ftomachi 3 pro delicto diurno. Buccina praeconum clamat, lectore legente, Ut pateant aures, & tu raagis obftruis illas ; Luxaris 4 labia, quibus ingemifcere debes. Obfera malis pectus, vcl in pectore folve. Sed quia divitibus faciunt pecuniae frontem, Inde petit orrmis, quando fibi maxime fidunt. Sic feminae quoque coeunt * quafi initient balneo, Et 6 de domo Dei facitis 7 ceu nundinas, artcnt. Terruit 8 fane Dominus domum orationis, Sacerdos Domini cum * Surfum cor da prxcepit ; In prece flenda, ut fiant filentia venra; Limpide refpondes, nee temperas quoque promifTis. Exorat ille Altiffimum I0 pro plebe devota, Ne pereat aliquis, & tu te in fabulas vertis; Tu fubrides ibi, aut detrahis proximi famae; Indifciplinate loqueris, quafi fit Deus abfens, Omnia qui fecit, nee audiat neque cernat. LXXVIL Ebriofa. Ebriofo lr modum non pono, fed belluam malo. 10 15 20 derint indigere pr&fidio, eriguntur in fuperbiam, &c. Quanta jam ilhstempo- ribus per Ecclefias fpatia confecerat an- tichriftus ? jam ipfi praeddes indigebant fnonitoris proefdio; & qui monitis fuis regendae plebis pontificium fufce- peranc, mala pr^varicatione prxfidium ipfi fuum de r erebant. 17 De fabulofts] Congerronibus , confabilatoiibus. I Domum ftomachi] PeSus. ^ a Stomachi] Cordis, animi, confei- enrije. 3 Pro deliclo diurno] In apogr. le- gitur divino. De! i turn diurnum, cot- tidianT incurflones. 4 Luxaris labia] Labia profana?, vi- ola', diflolvu luxu, neqnitia. Ut a luxu- ria.luxuriari ; fie a*luxu,luxari. 'AowTttlo- /HSCty Luxo l.uxnrior. Feftus : Lu- tcantnr a luxu diftum, id eft, Lttxtt- riantur. j gluafi in'uitr.t balneo'] Quafi ini- tent balneum. Ec verfu feq. Et de domo Dei ceu nundinas facitis artent, 6 Et c\t domo Dei facttis cch nun- dinas artent] Scnfus, nifi fallor, poftu- lac, ut legator ; Et, de dumo Dei fa- CIANT ecu nundinas, ARTANT. Da- vies. 7 Ceu nundinas] Oiicov 'iy.7To^a. Joan. n. 8 Terruit fane Dominus domum ora- tionii] Cum intorto flagello ejecit col- lybiftas Joan. n. 9 Surfum cor da] Frifca formula po- fecntis attentionem Scfilentium. Glof- fa» veteres : Sns, c?v<», Sufum, \trivu. Item. extinguis tibi gehennam. LXXVIII. J 7 Paftori. Pafcere qui quaeris, & quod potuifti parafti, Aflidue pafcendo recte fecifti. Sed tamen in vife l8 pauperem qui te non repafcat. Tunc erit menfa tua per unum Deum probata. Omnipotent tales vel maxime pafci prscepit. 5 Refpice '? cum pafcis infirmos, *° & feneras alto. In illo vos Dominus voluit probatos adeffe, LXXIX. Or ami, Orantem 11 cupias exaudiri de coelo, Rumpe 2I de latibulis nequitias vincla. Aut fi benefafris 2Z ores miferatus egenis, Ne dubites quin quod petieris detur oranti. pona, fed bellua major. Unde appare- bat ifte fenfus : Deditus ebrietati, mo- dum fibi non ponitj nee ponere mo- nentem audit ; fed major bellua, ma- jor helluo modum ponit combiboni fuo, quem turbata mente crapula con- fopitum proftravic j jam non mentis, 'non-rationis compotetn ; ac per hoc belluam. Sed hjec funt exquifua & coa&a nimis. Iraqtie placet iftafimpli- cior fcriptura : Ebriofo modum non pono, fed belluam malo. xz TSibcndc fxtperbis] In apogr. ' fuper- nis vel fupenus. 1 3 Repent is imperium tenens apud, Jlulte, Cyclop as] Polyphemi . 14 Inde in hijioriis] In f'abulis, In Odyflea. GlofTae • i^o/iu, Manimenta. Hefychtus 'J ut confummentur anni fex mille, &c. 5 Completo millejjlmo anno] Epiflo- la quae tribuitur Barnabas, pag. 5"4. Ov- x£v ts'xv* cy \% tf/uUpfiits 1 at rots «£*gi- Vetus interpres Latinus : Undeftire de- betis,quia in fex mt Ilia annorum confnm- mabuntur omnia. 6 Cum montibus ipfi loquendo'} Luc* XXI 11. " Tunc incipient dicere monti- " bus, Cadite fuper oos: & collibus, " Operitenos. Quod Ofeas pradixerat x, 8. 7 Omnis caro redditur afio'] Reddi- tur & reftituitur una cum a&is & ope- ribus cuique fuis j ut fecundum ea quae geffic quifque, ad coronam aut ad ge- hennam mittatur. 8 Curiofitas docli inveniet nomen in ipo) Ab hoc poftremo poematii verfu fufum relegens per litteras verfuum primas inveniet, commodianus MEMDICUS CHRIST1; & pro pro titulo : Nomen Gazai , quod eft Commodiani, a gaz.o Jive gazophylacio. FINIS. INDEX RERUM MEMORABILIUM Q_U JE I N M. Minucii Felicis Octaviq continentur. A. ACca Larentia if. Admctus hcrus Apollinis 22. Adorantium geftus not. ad 2. Aegypti portentofa numina if. facra Romam traducta 11. fer- . tilitas a Nilo 18. Aegyptiorum inceftum 3 1 . aer deus Anaximeni io* iEfculapius barbatus 2 1 . Epidau- rius 6. fulminatur il. J&tnx ignis 35*. Alexandri Macedonis ad matrem dc Diis hominibus epiftola 11. Allia nomen infauftum 7 . Amalthea capella 2 1 . Amicitia pares aut accipit aut fa- cit4- Ammon Jupfiter cornutus 21 . Amphiaraus vates ab uxore prodi- tus 26. Amafis ex immundo vafculoDeum fecit 23. Anaxagors fententia de Deo 1 9. Anaximenis Deus 19. ancilia fcttta 24. antiquitas fabulofa 7, 20. AntiftheniDeus unus agnofcitun 9. Apis bos, nurnen 28. Apibus rex unus 18. Apollo Delphicus 2 1 . imberbis 21 • pallor 22. Aquilius innocens fupplicio adfe- (Stus 37. arse nulta Chriftianis 1 o. Arifto Chius Deum non pofTc comprehendi cenfet 19. Ariftoteles de Deo variat 1 9. At vales fratres if» afini caput an cultum 9, 28. geru- li facrorum ibid, Aftarte dea Syrorum 6. afylum Romuli if. atheon cognomen 8. atomorum inventor 1 9 . aufpicia non impune contemta 7, B. BEllonse cruenta iacra 30. Belus deus Chaldaeorum 6. Briareusjovis liberator 4 2. Britannia fole deficitur 18. Bufiris tyrannus 30. C. CiEfar felix fpretis auguriis 16, calamitas difciplina virtutis 36. Calvi facer dotes 21. Camillus exul 5 . Cannenfis cladcs 26. 1' canis ad candelabrum 9. cantabra, vexilla 29. capella R E R U ML capella Jovis nutrix iu Capitolium obfeflum 6. caftitas Chriftianorum 31. Caftores Cajior, Pollux 21. vifi 27. equeftres fratres 7, 3. Caftoris & Pollucis altcrna mors 22. Catilinx poculum 30. Centauri ex cquo Sc homine mix- t^ 20. Ceparum divinitas jiEgyptia 28. Ceres Eleufinia 6. & 21. ejus fa- ces 11. ferpentes, ibid, Chimsera multiformis 20. Chrifti fupplicium 9. Chriftiana facra per orbem dirTufa 9. & 33. Chriftianorum multitudo 0.&33. Chryilppo quis Deus 19. Heiio- di, Homeri, Orpheique carmi- na allegorice interpretatur ibid. Cleanthis Deus 19. Claudius aufpicia fprevit 7, 8c 26. Cloacina diva 25-. Clodius aufpiciorum contemtor 7, 6c 26. comcedise corrumpunt 37. CongregationesChriftianorum no- cturne not. ad 8. Confus deus 25. convivium inceftum 9, & 31. corona capitis abftinebant Chrifti- ani 12. corona fepulcrorum i2« corohare facra 24. coronatae victims 37. coronati lapides 3. coronatio mortuorum 38. Corybantum cymbala 21. CrafTus a Par this caefus 7. Creta patria Jovis 22. cruces paganis variae 29. crux an adorata ? 9. 12. 29. Curtius lacus 7. curules ludi 37. Cybeles facra 24. eorum on'go 2 1 . facerdotes fe vulnerant, ibii. Cynocephalus 21. 8. D. DEcii devoti 7. Dei vocabulum Delphicus Apollo 21. Democritus atomorum primus in- ventor 19. naturamDeum/W. Deus inxftimabilis 18. incompre- henfibilis, ibidem, invifibilis 1 gi 8c 18. nomen fuum 18. Dei unitatem vulgus agnofcit 1 8. Diana alte fuccin&a venatrix 21. Ephefia mam mis exftructa 2 1 . Taurica6>8c 25-. Diana Trivia 2 1 . triceps, ibidem. Di&seus Juppiter 21. Dii hofpites 6. Diogenes Apolloniates aera Deura ftatuit 19. Babylonius fabulas de Diis in alkgorias mutat 191 Dionyfius tyrannus 5 . dirarum imprecationes 7. • divinum quid? 23. dubitatio philofophorum 13. Dindymena Cybelse 21. E. E Leu fin i a Ceres 21. Eleulinia facra 21. Eleufinii Cererem colimt 6. Epicurus naturam fuperponit 19. Epidaurus urbs 6. . Epona ftabulorum dea 28. 'JJjtb^^xiotaS defcriptio 3. equi fuis hominibus implexi 20. Erigone fufpenfa 2 1 . Euhemerus Deorum patrias, na- tales, fepulchra dinumerat 2 1 . Euphrates colit Mefbpotamiam 1 8. expolltio infantum 30. F. FAbellis deleclrata antiquitas20. fabuiofa antiqui'.as7. fana INDEX fana non omnibus patent 24. fanis tributa ftnctitas 6. fatum quid? 36. Febris dedicata 25*. ferise judiciarix 2. Flaminius auguria fprevit 7, & 26. Flora dedicata 2f. formula vulgi de Deo uno 1 8. fortuna lubricis caiibus domina- tur f . fratrum appellatio 31. GAUi Cybeles facerdotes 2 1 . Gallus 8c Galla vivi fepulti 30. Ganymedes 22. ferGtxaam jurare 29. H. HEraclidis Pontici fententiade Deo 19. Hercules crematur 21. frercora egerens 22. Hiero tyrannus 1 3 . Homerus prxclarus, inclurus 22. ob turpes de Diis fabulas a Platone profcriptus ibid. homicidia nee videre fas Chriflria- nis 30. hofpites dii, peregrini6. Hoftanes magus 26. humane victimse 30. hydra felicibus vulneribus renaf- cens 20. I; TAniculum 22. Januarius O&avius i«5* Janus bifrons 21. Rex Italia: 22. fufceptor Saturni 22. Idaea mater 7, & 2f. Jejunia Ch:litianorum ftata, & indidtiva not. ad 8. ignis fapiens 35*. ignoti dii 6. eorum arae, ibidem.- immortalitas animae a philofophis adferta 34.. Imperiis tcrrcnis exemplar de cce- I018. incendium mundi 10, & 34. inccfta gentium 31. inceftum convivium 9. ejus refu- tatio 28, & 31. Indus fl.oricntem ferit&rigat 18. in fans farre contedtus 9. infanticidium Chriftianis objedhim 9. ejus refutatio 28. initiatio tirunculorum 9. Joves plures 21. Jovis antrum 22. fepulcrum 22. gens 21. facta ibid, partus 19. Ilidis facra 2i. fiftrum 21. filius perditus & inventus 20. Ills Pharia 21. Juba Mauris deus 23. Judscorum unus Deus 10. an cap- tivus ? 10. Juno Argiva if. Poena ibidem. Samia ibidem, aer 19. effceta 23. bubulis oculis 21. Junius contemtor aufpiciorum 7. Jupiter Cretse rex 22. fepultus, ibidem, caelum 19. Capitolinus 2 1. Feretrius, ibid. Latiaris , »- bid, imberbis. /£/- Tirefias vates caucus 26. Thrafy menus lacus 7. tripudium foliftimum 26*. Trivia Diana 21. triceps, m>>6 X*p ibid. Troicum bellum 22* V. R E VEnus vulnerata 22. Veneris ceftus ibid* Veritas obvia requirentibus /<£/'\s n» convenire interitum <, . convicium adfpergere 31. craftino 40. creare, g'tgnere 23. creduli incaute 14. crifpi flu&us 3. cruces fubeunds 1 2, cruda INDEX. cruda hie me 24» cum animo fuo recenferc i • cum fermone fpatium confume- re 3. cupere fe&ae n. cura judiciaria 2. curules ludi 37. DAre aures alicui 4. dare cautelam periculis 7. de ccelo 18. de geminis memoria ibid. de matrimonio muliercuhe 15. de proximo 27. de to to & integro 4, Decedere, wori not. ad 1. Decedere officio 15. declivis fol occafui 40. decolor fanguine 7. decurfa funt 1 . dedicandus Deus in mente 32. dedicare deos 2 8.delubra 7. fimula- crum 23. dedicata Febris 25-. Defendere, a nobis propulfare 29. deficitur Britannia fole 18. defungitur libido 25-. degravatus 26. delibati altaribus potus 12. deliberare, dubitare 13, 16,35, & 38. delubra dedicare 7. Demeffofunt exta obfeama 24. Denotare, animadvertere 2. denunciare interitum 11. de oraculis prxdicta 7. deploratae facrionis homines 8. delideravit in imaginibus videre 20. de fomnio, propter 7 . defpuere Deos 8. deftinatae Virgines 2 5 . deftruatur religio 1 3 . determinat fata Deus 36. dcriaerc memorias in fhtuis 2o# detrahere cui invidiam 40. detriumpliatos 25. devotio Deciorum 7. deurere fcripta 8. dicerc Deo 11. ' in diem pecua pafcuntur 35. Dies folemniso. • diffinditur via 16. dignum eft: decet 14. fine dile&u, delec'tu, 5, 14, 8c I fc dimidiata verba 2. dirigere femet in temperiem #/' £J^ £voir not. ad I . eques, equusj. equeftres fratres, Cafior & Pollux 7> eradere 24. errare de vicinia veritatis 29. errore VERBORUM. errores crifpi torofique $. eruere verum 18. erupit voce 16, 8c 40. etiam nunc 1 . evagari ultra terminos f. evanefccrc admiratione 39. evolvo aliquid apud mc 40. exaeftuat career 35. ex altera parte, altero latere 1 4. e&amen deorum, ut afium, me- 1 taph. 22. examen fcrupulofum if. examine nullo f. excutere rationem divinitatis 17. exigi de corpore 2 7 . exhalati terra: vapores 5 • exire in memorias 1 6. explicare feriem 23. exponere infantes 36. exprimere fermonibus 2. exfecare 21. exfequias adornare 28. exfufflare not. ad 8. exfultare gaudio 2. exta coniulere. 7. obfeazna 24. F. FAbulae aniles 1 1 , 20. fabulas adftruere 11. fabulis iter fallere, colloquiis 3. facere impunitatem if. faciles, pro prcpitiis not. ad ■$•. facile navigare, feliciter 26. factio deplorata 8. L Yamafagax 9. faftidiofus 32. fataiis necellitas 19. fateri vultu quid 4. artificem 17. de providentia 40, fatum quid 36. febribus uri 12. feraie naufragium 7. ferocicnte victoria 6. ad fidem, rei probationem 13. files facilis in re 20. figmenta niale fanx opinionis \l f nguviri incudibus a;. flagrantius adv. 22. fiagrare amore 1. flexa collium 17. * flu&us cani fpumofique 5 . flumine verborum labes dilttere 16. fcederari hoitia 9. formidolofx opiniones f. Fortuna legibus foluta ibid. fovetur rumor falfus 28. fragmen orTenfantis lingux 2. frater de amico cariflimo $. nc- quitix verbum not. ad 9. frulta temere cohaerentia, atomi 1 7. fucari pompa racundise 16. fulgores pro fulguribus 32. furoantes equi, fatigati 7. fundare imperium if. fundaretur intentio reiponfionfs 16, fundari ungulis 17. G. G Audio exfultare 2. gentiles ritus facrorum, ctt- jufque gent is pvoprii 6. gentilitas- Judxorum 10. Genus poll fpeciem additur not. ad 21. geftire 15-, 20, 24. gladiatorii ludi 37. gloria illuftrior 20. Grxculus &: politus 22, grandines increpant f. gravaredeorfuin accelo 20. H. HAbere in poteftate 37. Hebetatur mens nitore ar- gent i 23. hiatus vcraginis 7. in hiberno 34. in hodiernum diem 22. honcftx voluptates 12' honeftare corpus odoribus, ibid, honore prxranda 9. Humanitas pro generchumanq 8. , ultr.% humilitatis doftrae terminos t I N JAculum, de tefla jacra 3. idcmtidcm 14, 16. ignorantia labi 33. lmperitia confcfla 1 3. Imperitia Dei 35. impetus erfufse orationis 14. impiata facra 28. impiatum eft 2$-. impingere in lapides infanfitive 3 . implicare errorem opinionibus f. implicari intimis' fenfibus 1 . impoliti, agrejles 12. imprecationcs diramm 7. impuratus homo 23. impudenter curiofus 10. inxftimabilis 18. incaute creduli 14. incertum propofitionis 16. per incertum fortis 9. inceftum, neut. 31. inclinis 8c humilis 3. inconfulte obcdire 24. inconfultius adv. 25. in contubernalibus 4. inculcare , conculcare 24. incumbere propenfum in alteram partem f, inducere in animum 23. indulgere infano labori 5« inerrare in filios 31. inexefa laceratio corporum,3f. ' de inexploratis judicare 28. infamia redundat ad quern 3. infanticidium 9. influere in ceteros 23. infra circaque 17. infringere vires actionis if. ingercrc fe oculis 17. fenfibus, ibidem. inhadit hominis alfe&io 1. inhiare alieno 30. initiari de cnede 30. inhumani cibi 8. inle&us cello Veneris 2a. D L X. inlicitus, non tolerandur, 8. inniti in aliquo 29. in no£tem, in diem 17. inopinato via" 22. inprxfentiarum f. in publicum 8, Sc 9. in pueris, inter pueros 3. inquirerc in mores 10. inrotare 3. infanus labor 5. < infeientiae arguere 4. inlinccrus 26. inlparlis mendaciis 28. intendcre nihil 4. templis 7. mar» 17. in iblem 32. intentione fumma qusrerc 38. intentio refedit in quo 1. intentos vultus tenebamus 39. intererrare locis omnibus 10. intergreffu difputationis iy. interpolara Veritas 34. interprimere 10. intexere faciem 24. intimis fenfibus implicari [• invehi in aliqucm 4. inviolabile munus Dei 36. invicem credere 1 1 . involuta falfis oracula 27. involvere nexus infandae cupidita- tis 9. Ira tumens8c frviens 7. ire femper cxercitis lapfibus 17. per fingula 18. per fingulos 23. irrcligiofa prudentia 8- irreligiofius 2f. irruere quern, in quemf. judiciarias terix 25- L. Labes conviciorum 16. labor lunse, tempus quo Luna no?: apparet 17. lacerari dolorc 12. laceratio corporum 35. laftefcunt ubera 1 S. lamberc fanguinem 9- VER.BORUM. iapfus fluminum 17. latebrofa natio 8. latins manere 3 a. lege litoris ftringitur mare 17. legcre teftam de litttore 3. lenocinia tra&are if. lenocinio verborum 14.. levamentum dare laboribus 7. libidinum religio 9. f lioram aequi judicis teneref. librare foliditate rerum 15". libratio cceli divina 17. limen aequoris 3. limites Oceani 6. lineamcnta deflexa 18. Jinea vinclrus, funiculo, 9. litabilis hoflia 32. litus liberum 3. molliter curvum ibid. longum eft ire per fingula 18. lubrici cailis fortune y. lucifugax natio 8. luculento die 3. ludere miracula, falfa, 26. in ludicris & feriis 1. ludos quem racere; Hinder e 22. M. MAchinator Deus f . male fani 24. malleis tundi 23. mammis exftructa 21. manare venis pcrrenibus 17. manavit unde caligo 26. L manere latius, habitare 32. manifeftius adv. 26. manum oriadmovere2. mare inquietum 3. mater, pro Cybele 6. Idaea 7. matrimonii vinculo inhserere 31. maturefcente partu 1 8» maturuit Veritas 38. medelam dare morbis 7. mediocritas humana f . meditantur paJJJve x$. medium fpatium 3. ixiemoria, 29. Callimachi fchol. emendatus xx 1 1 1 , 116. Cicero emendatus xix, 93. xxi, 100. Claudianus emendatus 1, 20. Codicis Juftinanei lib. vii. Tit. xvi, 15. vulgata lectio defenfa xxi x, 148. Commodiani vulgata lectio defenfa viti 42. Commus rcprehenfus xvi 1 1 , 85. Cyprianm notatus xv 1 1 1 , 90. xxv 1 , 133. IDonatus reprehenfus v, 3 3 . lirmicus emendatus xxv 1 1 1 , 1 46. Ttdgentim emendatus xx, 99- Gellius emendatus 1 v, 32. vulgata ledio defenfa v 1 11 , 47. Titer -onjmm notatus x 1 1 1 , 72. Juflmtis Martyr emendatus xvi 1 1, 90. notatus xvi 1 1, 90. xxix, 150. Lattantius emendatus xvn, 81. notatus xvm, 90. xxvi, 133. Lucretius emendatus 1 r, 22. Macrobius emendatus xix, 95. xxv, 127. Nepos (Corn explicatus xxx 1 , 155, Orofi Index Auctorum^ Orojii vulgata lectio defenfa vi i, 44. Ovidit vulgata lectio defenfa 1, 22. Perjius illuftratus xvin, 85. Philo Judaeus emendatusxxxiv, itf8. PLuti vulgata lectio defenfa xxi 1 1 , 117. Plant us emendatus 11, 23. PliniHs notatus xxx 1 v> 171. Prudentms tentatus xx 1 1 , 114. Sallnflii vulgata lectio defenfa x 1 v, 75*. Servius emendatus xxr, 108. xxv, 127. Sulpicim Sevems emendatus v, 37. xvi» 77. xxvnij 144. Tatiani vulgata lectio defenfa xxx iv> 170. Tertulliantis notatus xvi 1 1,90. xxvi,i33. xxix, 150* Theophiltts Antiochenus emendatus xx 1 , 1 04. Virgilim emendatus vi, 39. xxi> 108. Zonaras emendatus ix> 57. ADDENDA. MInucius Felix Cap. xi. pag. 64. In t err am refolvatur'] V. C. Jac. Gronovius legit in auram refolvatur. At non eft cur quidquam mutemus; nam corpora mortuorum terram fieri ftatuere Gentilium plurimi. Sophocles Eleclxa vf. 246. E/ y*g 6 (Bp 3-*»*r r<* tf £ */V» »* K««o-sT«f iuXtc%. Similiter Eptcharmus apud Plutar- chum Confol. ad Apollonium pag. 1 1 o. ait ylv /£ tk yZ* ecm^9$7u Ejtripiaes Hypfipyla : Auto's ti 3-tiox.et <£ itcV ol%%ito4 /3^7»;, E/5 yvit q>i(>giTi