from i^t feifitati^ of (J)rofe66or T3?tffiam J^enrg (Breen Q&equeat^eb fij? ^im to t^e feifitari? of (Princeton C^eofogicaf ^eminarg NOV 1 r DA HALGAN GODSPEL ON ENGLISC. PRINTED BY RICHARD AND JOHN E. TAYLOR, RED LION COURT, FLEET STREET. FLAMMAM. DA HALGAN GODSPEL ON ENGLISC. THE ANGLO-SAXON VERSION OF THE HOLY GOSPELS, EDITED FROM THE ORIGINAL MANUSCRIPTS, BY BENJAMIN THORPE, F.S.A. LONDON: J. G. F. AND J. RIVINGTON, ST. PAUL'S CHURCHYARD, AND WATERLOO PLACE ; AND J. H. PARKER, OXFORD. MDCCCXLII. PREFACE. 1 Dr. Matthew Parker, Archbishop of Canterbury, the preserver of our Saxon manuscripts and restorer of Saxon learning, we owe the first edition of tlie Anglo-Saxon version of the four Gospels*. The second edition is that of Dr. Marshall t. Rector of Lincoln College, Oxford, accompanying the Gothic version, as given by Francis Junius. With respect to the text of these editions, that of Parker's may be regarded as a faithful impression of a late manuscript J, showing the tongue in its decline, and when rapidly verging towards that state of barbarism into which it sank about the beginning of the twelfth century. Mar- shall's edition exhibits an earlier, though, perhaps, not a purer text, which the singularly unfortunate idea of its edittfr, of supplying the omissions of the Saxon version, sometimes (and not always grammatically) by his own words, and at others, from the old Northumbrian glosses §, has, moreover, greatly contributed to vitiate. * lu small quarto, printed at London in 1571, with a dedication to Queen Elizabeth, by Foxe, the martyrologist. t In quarto, printed at Dordrecht in 1665. Some copies bear on the title-page " Amstelsedami, A° 1684." t Apparently Bodl. No. 441. § MS. Cott. Nero D. 4. and Gl. Rushw. MS. Bodl. vi PREFACE. These works having become extremely scarce, it was thought that a new edition of the earliest English VERSION OF THE GosPELS, free from the objections above mentioned, and in form more convenient than the prece- ding ones, even though without pretension to the character of critical, would not be unacceptable at a time, when our old language and literature were gradually emerging from the state of neglect in which they long had lain, in the birthland of Beda, of Alcuine, of iElfred, and of ^Ifric. The basis of the present text is the Cod. Bibl. Pub. Cant, li. 2. II, collated with Cod. C.C.C.C. S. 4. 14-0. In doubt- ful cases Cod. Bodl. 441. and Cod. Cott. Otho, C. 1. have also been consulted. The monkish character has been rejected, with the excep- tion of the D, p, S, ]7 (Th, th), which might advantageously have been retained in our modern tongue. The accent, or rather mark indicating a long syllable, will be found, as in the manuscripts, rather capriciously applied. In the division of syllables I have deemed it more advisable to separate the servile portion of a word from its root, than to follow the rules of modern English or German ortho- graphy. The punctuation, as far as the different genius of the two languages, or occasional variations of translation admit, is conformable to that of the authorized English version. B. T. BMT GODSPEL MFTER MATHEUS GERECEDNYSSE. I. Her is on cneorisse boc Haelendes Cristes, Dauides suna, Abrahames suna. So^lice Abraham gestrynde 2 Isaac ; Isaac gestrynde lacob ; lacob gestrynde ludam and his gebroSra ; ludas gestrynde Phares and Zaram 3 of }>ani wife ]>e waes genemned Thamar ; Phares ge- strynde Esrom ; Esrom gestrynde Aram; Aram gestrynde 4 x-lminadab ; Aminadab gestrynde Naason ; Naason ge- strynde Salmon ; Salmon gestrynde Booz of ]?am wife 5 Raab ; Booz gestrynde Obeth of ]?am wife Ruth ; Obeth gestrynde Tesse ; lesse gestrynde ]?one cyning Dauid ; o Dauid cyning gestrynde Salomon of pam wife pe waes Urias wff ; Salomon gestrynde Roboam ; Roboas ge- - strynde Abfara ; Abfa^estrynde Asa ; Asah gestrynde s losaphath ; losaphath gestrynde loram ; loras gestrynde Ozfam ; Ozfas gestrynde loatham ; loatham gestrynde 9 Achaz ; Achas gestrynde Ezechiara ; Ezechias gestrynde k Mannasen ; Mannases gestrynde Amon ; Amon ge- strynde losfam ; losfas gestrynde lechonfam and his ge- 1 broSru, on Babilonis geleorednesse : and sefter Babilo- it; nis geleorednesse, lechonfas gestrynde Salathiel; Sala- thiel gestrynde Zorobabel ; Zorobabel gestrynde Abiud ; 1; MATHEUS 11. Abiud gestrynde El iachim ; Eliachim gestrynde Azor ; 14 Azor gestrynde Sadoc; Sadoc gestrynde Achim; Achim 15 gestrynde Eliud ; Eliud gestrynde Eleazar ; Eleazar 26 gestrynde Mathan ; Mathan gestrynde lacob ; lacob gestrynde Joseph, Marian wer, of j^sere wees acenned se 17 Hselend, ]?e is genemned Crist. Eornostliee ealle cneo- ressa fram Abrahame o^ Dauid synd feowertyne cneo- ressa ; and fram Dauide o6 Babilonis geleorednesse, feo- wertyne eneoressa ; and fram Babilonis geleorednesse oS Crist, feowertyne cneoressa. OYS GODSPEL GEBYRADONMYDE-WYNTRESM^SSE-iEFEN. 18 SoSlice |?us wses Cristes cneores: Da ]?8es Haelendes moder Maria wses losepe beweddod, aer hi to-somne becomon, heo waes gemet on innot5e heebbende of |?am 19 Halgan Gaste. SoSlice losep hyre wer, (5a he w^s riht- wis, and nolde hig gewidra^rsian, he wolde hig digelice 20 forlaetan. Him ]7a sot51ice ]?as|)ing ]?encendum, Drihtnes engel on swefnum astywde, and him to cw88t5 : Ibsep» Dauides sunu, nelle ^u ondracdan Marian }nne gemaec- can to onfonne : ])£et on hyre acenned ys, hyt ys of ]>am 21 Halgan Gaste : witodlice heo cenS sunu, and ]?u nemst hys naman H.elend : he socSlice hys folc hal gedeS fram 22 hyra synnum. SoSlice eai \ns wees geworden, Ip^t ge- fylled waere |>aet fram Drihtne gecweden wses |}urh pone 2:5 witesran : SoSlice seo fsemne haefS on innoSe, and heo cenS sunu, and hi nemnaS his naman Emanuhel, |)8et ys 24 gereht on ure ge]?eode, God mid us. Da aras losep of swefne, and dyde swa Drihtnes engel him bebead, and 25 he onfeng his gemasccan : and he ne grette hi [oS ]?eet] heo cende hyre frum-cennedan sunu ; and nemde hys naman H^lsnd. DYS SCEAL ON TWELFTAN D/EG. IL Eornostliee ]m se Haelend acenned waes on ludei- scre Bethleem, on ]>3qs cyninges dagum Herodes, pa co- 2 MATHEUS 11. mon ]7a tungol-witegan fram east-daele to Hierusalem, and cwaedon : Hwaer ys se ludea cyning ]?e acenned 2 ys? so^lice we gesawon hys steorran on east-daele,. and we comon us him to geea'Sniedenne. Da Herodes ]>0et .3 gehyrde, ]7a wearS he gedrefed, and eal Hierosolim-waru raid him. And j^a gegaderode Herodes ealle ealdras ]?aera 4 sacerda, and J^aes folees vvriteras, and acsode hwaer Crist acenned waere. Dasaedonhig him, On ludeiscreBethleem: 5 witodlice ]7us is awriten Jjurh ]>one witegan, And J?u 6 Bethleem, ludea-land, witodlice ne eart ])\i laest on ludea ealdrum : of ]>e for^-gae'S se here-toga, se ]>e recS min folc Israhel. Herodes |?a clypode on sunder-spraece Sa 7 tungel-witegan, and befran hig georne, hwasnne se steorra hym aeteowde. And he asende hig to Bethleem, and pns s cwae^ : FaraS, and acsiaS geornlice be ]?ara cilde ; and j?onne ge hyt gemeta'5, cypaS eft me, ]?£et ic cume, and me to him gebidde. Da hi jjaet gebod gehyrdon, ))a fer- 9 don hig ; and so^lice se steorra, ]>e hi on east-dasle gesa- won, him beforan ferde, oS he stod ofer peer |)aet cild waes. SoSlice ])a Sa tungel-witegan |)one steorran gesawon, hig io faegenodon swy^e myclum gefean ; and gangende in to 11 j?am huse, hi gemetton |7aet cild mid Marfan hys meder, and hig a]?enedon hig, and hi to him gebagdon; and hi un- tyndon hyra gold-hordas, and him lac brohton ; |)ast waes gold, and recels, and myrre. And hig afengon andsware 12 on swefnum, J^aet hi eft to Herode ne hwyrfdon, ac hi on oSerne weg on hyra rfce ferdon. DYS GODSPEL SCEAL ON CILDA MiESSE BMG. Da hig ]?a ferdon, pa, aetywde Drihtnes engel losepe on n swefnum, and ]7us cwaeS : Aris, and nim past cild and his moder, and fleoh on .^gj^pta-land, and beo ])aer o3 ])aet ic ]?e secge : toweard ys ]?aet Herodes secS ])aet cild to for- spillenne. He aras ])d, and nam J^aet cild and his moder 14 on niht, and ferde on ^^gyptum ; and waes peer oS He- 15 3 B 2 MATHEUS III. rodes for'5-siS ; ]?8et waere gefylled }>3et ^e fram Drihtne gecweden wees ipurh. ]?one witegan, Of ^gyptum ic 16 minne sunu geclypode. Da waes Herodes s\vySe gebolg- en, forj^ara pe he bepseht wses fram ])am tungel-witegura ; and he asende ]?a, and ofsloh ealle ]?a cild ]>e on Bethleem wEeron, and on eallum hyre gemserum, fram twy-wintrum cilde and binnan ];am ; aefter J)£ere tfde J?e he geacsode 17 fram ]7am tungel-witegum. Da waes gefylled ]?aet ge- 18 cweden wees ])urh Hieremfam ])one witegan, Stefn wses on hehnysse gehyred, wop, and mycel ]7oterung, Rachel weop hyre beam, and heo nolde beon gefrefrod, forJ?am ])e hi naeron. DYS SCEAL ON TWELFTAN ^FEN. 19 SoSlice ]m Herodes waes forS-faren, witodlice on swefne 20 Drihtnes engel aetywde losepe on ^Egyptum, and })us cwaeS : Aris and nira ])aet cild and his moder, and far on Israhela-land : nu synd forS-farene Se ]>aes cildes sawle 21 sohton. He aras J)a, and onfeng ])2et cild and his moder, 22 and com on Israhela-land. Da he gehyrde l>aet Arche- laus rixode on Iudea-J?eode, for faene Herodem, he on- dred |)yder to faranne : and on swefnum gemyngod, he 23 ferde on Galileisce daelas ; and he com Jja, and eardode on faere ceastre pe ys genemned Nazareth ; |jaet waere gefylled peet gecweden waes ]?urh J?one witegan, Forjiam pe he Nazarenisc byS genemned, DYS SCEAL ON WODNES-D.EG, ON DJERE DRYDDAN WUCAN MR MYDDAN-V/INTRA. III. On pani dagum com lohannes se FuUuhtere, and 2 bodode on })am westene ludeae, and cwaeS : Do^ daed- 3 bote : soSlice genealaece'S heofena rice. Dis ys se be J>am pe gecweden ys l>urh Esaiam j?one witegan, Clypiendes stefn waes on westene, GegearwiaS Dryhtnes weg, do's 4 his sij)as rihte. Se lohannes witodlice haefde reaf of olfenda haerum, and fellenne gyrdel ymbe hys lendenu ; MATHEUS III. and hys mete waes geerstapan and vvudu-hunig. Da terde 5 to him Hierosolim-vvaru, and eal Iudea-|?eod, and eal ]?£et nee wi(5-geondan lordanen ; and hi waeron gefullode on r; lordane fram hyni, and hi andetton heora synna. Soc51ice 7 |?a he geseah raanega j^aera sunder-halgena and jjeera rihtwisendra to his fulluhte cumende, he cwieS to hyni: La nseddrena cyn, hwa geswutelode eow to fleonne fram |>ara toweardan yrre ? Eornostlice SoS medemne waestm s J^aere daed-bote ; and ne c\vej?a^ betweox eow, We hab- 9 baS Abraham us to faeder; so^lice ic secge eow, Daet God ys swa mihtig, j^aet he maeg of )^ysum stanum avvec- can Abrahames beam. Eallunga ys seo aex to jjsera lo treowa wurt-ruman asett : eornustlice aelc treow, pe godne waestm ne bringt5, byS forcorfen, and on fyr avvor- pen. Witodlice ic eow fullige on waetere to deed-bote : 11 se pe aefter me toweard ys, he ys strengra j?onne ic, Saes gescy ne eom ic wyr]?e to beranne : he eow fullaS on Hal- gura Gaste, and on fyre : ];aes fann ys on his handa, and i2 he afeormaS his ]?yrscel-flore, and he gegadera^ his hwgete on his bern ; J?a ceafu he forbaernS on unadweesc- endlicum fyre. DYS SCEAL ON WODNES-D^G OFER TWELFTAN DiEG, Da com se Hselend fram Galilea to lordane to lohaune, i.s ]?aet he hine fullode. Johannes ]?a soSlice forbead him, u and cwaeS : Ic sceal fram pe beon gefuUod, and ]?u cymst to me ? Daandswarode se Haslend hym and cwaeS : L^t 15 nu : pus unc gedafnaS ealle rihtwisnesse gefyllan. Da forlet he hyne. So51ice J?a se Haelend gefullod waes, w hraedlice he astah of )7am waetere ; and hym wurdon ]?aer- rihte heofenas ontynede ; and he geseah Godes Gust niper-stigende, swa swa culfran, and wunigende ofer hyne : and soSlice j;a com stefn of heofenum, and pus i? cwae^ : Her ys min se gecorena sunu, on ]?am me gelic- ode. MATHEUS IV, DYS GODSPEL SCEAL ON HALGAN BJEG. IV. Da wees se Hselend gelesd fram gaste on westen, 2 j?3&t he waere fram deofle costnod. And pa. Sa he fseste feowertig daga and feowertig nihta, j?a ongan hyne syS- 3 3an hingrian. And J?a genealeehte se costnigend, and cwaeS : Gyf pu Godes Sunu sy, eweS ]?8et |?as stanas to 1 hlafe geweor^ou. Da andswarode se Heelend : Hit ys awriten. Ne leofa^ se man be hlafe anum, ac be aelcum 5 vvorde ]?e of Godes mu|>e gae^. Da gebrohte se deofol bine on |)a halgan ceastre, and asette hine ofer 'pass tem- •j pies heahnesse, and cwaeS to him : Gif jru Godes Sunu eart, asend pe ]?onne nyj?er ; soSlice hyt ys awriten, Daet he his englum bebead be "Se, ]?agt hig ]?e on hyra handuni 7 beron, ]?y-lees pe ^in fot ^t stane astsporne. Da cwaeS se H^lend eft to him : Hit ys awriten, Ne costna 6u 3 Drihten ]?inne God. Eft se deofoi hine genam, and Isedde hine on swiSe heahne munt, and aeteowde hym 9 ealle middan-geardesrfcu, and heora wuldor ; and cwse^ to him : Ealle ]?as ic sylle ]>e, gif Su feallende to me 19 geeadmetst. Da cwaeS se Haelend to him: Gang pu Sceoeca on-bsee : soSlice hit ys awriten, To Drihtne |>inum Gode ]?u Se geeaSmetsS, and him anum ]?eowast. 11 Da forlet se deofol hine, and englas genealaehton and him |)enodon. DYS SCEAL ON FRIGE-DiEG OFER TWELFTAN DiEG. 1-2 SoSlice |?a se Haelend gehyrde jjset Johannes belaewed 13 waes, ])a ferde he to Galileam ; and forlaetenre f'aere ceastre Nazareth, he com and eardode on Capharnaum^ on |)ara s^-geraaerum, on endum Zabulon and Neptalim ; 11 ]?aet waere gefylled ]?8et '5e gecweden waes Jjurh Esaiam 15 |?one witegan, Zabulones eorSu and Neptalimes eorj^Cy 16 saes weg ofer lordane, para peoda Galilea ; J>eoda folc, ]?e on ]>ystrum saet, geseah mycel leoht ; and sittendum 17 on earde deapes scade, ys leoht up-asprungen. SyS- MATHEUS V. San ongan se Haelend bodian, and cwefjan : Do5 dsed- bote, so(51ice heofena nee geriealaecS. DYS GODSPEL SCEAL ON ANDREAS iVLESSE-D^EG. Da se Haelend eode wiS Sa Galileiscan sde, he geseh is twegen gebroSru, Simonem, se waes genemned Petrus, and Andream his bro]?er, sendende heora nett on ]?a sde : so])lice hi waeron fisceras. And he saede heom : CumaS 19 setter me, and ic do paet gyt beo6 manna fisceras. And 20 hig J;agr-rihte forleton heora net, and him fyligdon. And 21 ])^ he panon eode, he geseh twegen o'Sre gebroSru, laco- bum Zebedei, and lohannem his bro(5er, on scype mid heora faeder Zebedeo, reraigende heora nett ; and he clypode hig. Hig pa, sona forleton heora nett and heora 22 iosder, and him fyligdon. DYS SCEAL ON FRIGE-D.EG, ON D.ERE DRYDDAN VVUCAN OFER TWELFTAN DyEG. And pa. beferde se Haelend ealle Galileam, laerende on 23 heora gesoranungum, and he waes bodigende godspel f>aes rfces, and haelende aelce adle, and aslce untrumnysse on |>am folce. And ]?a ferde hys hlfsa into ealle Syriam, 24 and hig brohton hym ealle yfel-haebbende missenlicum adlum, and on tintregum gegripene, and |>a Se deofol- seoenessa hsefdon, and monoS-seoce, and laman ; and he |)a gehaelde. And him fyligdon mycele maenigeo fram 25 Galilea, and fram Decapoli, and fram Hierusalem, and fram ludea, and fram begeondan lordanen. DYS GODSPEL GEBYRAD TO EALRA HALGENA MiESSAN. V. SoSlice ]?a se Haelend geseah pa, maeniu, he astah 1 on pone munt : and ]?a he saet, ];a genealaehton his leorn- ing-cnihtas to him : and he ontynde his muS and laerde 2 hig, and cwaeS : Eadige synd pa. gastlican ]?earfan ; for- 3 ))am heora ys heofena rfce. Eadige synd pa Se nu wepaS ; 4 for|?am pe hf beoS gefrefrode. Eadige synd pa IfSan ; 5 forpam pe hig eorSan agan. Eadige synd pa Se rihtwis- 6 7 MATHEUS V. nesse Iiingria^ and ]?yrsta^ ; for}?am ]>e hig beoS gefyllede. 7 Eadige synd jja mild-heortan ; for|?am Se hig mild-heort- s nysse begyta^. Eadige synd |)a cl^n-heortan ; forj^am 9 Se hig God geseo^. Eadige synd pa. gesibsuman ; for])am 10 Se hig beo^ Godes beam genemnde. Eadige synd j;a'Se ehtnysse j?oliaS for rihtwisnysse ; for}>am pe heora ys 11 heofenan rfce. Eadige synd ge ])onne hig wyria6 eow, and ehtaS eow, and secgaS selc yfel ongean eow leogende, 12 for me. GeblissiaS, and gefsegnia'S ; for|)am ]>e eower med ys mycel on heofenum : swa hig ehton }»a witegan, 13 ])e beforan eow wceron. Ge synd eor|}an sealt : gif pset sealt awyr'S on psun ]?e hit gesylt biS, hit ne mseg syS(5an to nahte, buton ];3et hit sy ut-aworpen, and sy 14 fram mannum fortreden. Ge synd middan-geardes leoht. Ne maeg seo ceaster beon behyd, ]>e byS uppan munt aset. 15 Ne hig ne aelaS heora leoht-fset, and hit under cyfe setta^, ac ofer eandel-stasf ; peat hit onlihte eallum j>am pe on w |>am huse synd. Swa onlihte eower leoht beforan man- num, pdot hig geseon eowre godan weorc, and wuldrian eowerne Foeder pe on heofenum ys. DYS GODSPEL SCEAL ON DONE ODERNE WODNES-D^G OFER PENTECOSTEN. 17 Nelle ge wenan ])8et ic come to weorpan ]?a ee, oStie j?a 18 witegan : ne com ic na to weorpan, ac gefyllan. So])es on eornost ic secge eow, ^r]?am ]>e gewfte heofon and eor];e, an i o^6e an prica ne gewft fram feere sc, aBr]?am 19 ealle l>ing geweorpan. Eornostlice se ]>e towyrp^ an of jjysum laestum bebodum, and J)a men swa laerS, se biS Isest genemned on heofenan rfce : soSlice se ]>e hit detS and laer^, se biS mycel genemned on heofenan rfce. DYS GODSPEL SCEAL ON DONE FEORDAN SUNNAN-D.EG OFER PENTECOSTEN. 20 SoSlice ic secge eow, Buton eower rihtwisnys mare sy ]?onne Jjsera wrftera and sunder-halgena, ne ga ge na on s MATHEUS V. heofenan rfce. Ge gehyrdon ]>aet gecweden waes on 21 ealdura tidum, Ne ofslyh ]?u ; se ]?e ofslyhS, se byS dome scyldig : ic secge eow soSlice, Dagt aelc ]?e yrsat) his bre- 22 |;er by^ dome scyldig : soSlice se pe segS hys bre'Ser, Du awordena, he byt5 ge]?eahte scyldig: se ])e seg^, Du stunta, se byS scyldig helle fyres. Eornostlice, gif ]m bringst 2;$ }>ine lac to wefode, and ]m ]?3er ge]?encst J^aet Sin broker haefS ^nig ]>\ng agen ]?e ; laet ]7ser ]?ine lac beforan J>ani 24 altare, and gang ^r, and gesybsuma wit5 Jjinne broker ; and J>onne cum ]?u syt5San, and bring ]jine lac. DYS GODSPEL SCEAL ON WODNES-D^EG, ON D^RE DRYD- DAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. Beo ])u onbugende pinum wi]?er-winnan hraj)e, ])a hwile 25 pe (5u eart on wege mid hym ; l^y-laes ]>e ]7in wiSer-vvinna pe sylle J?am deman, and se dema pe sylle J?am jjene, and pu. sy on cwearteru send. Sopes ic pe secge, Ne gaest ]7u 26 J>anone ^r ]7u agylde ]?one ytemestan feorSlingc. Ge 27 gehyrdon ]7aet on ealdum cwydum gecweden waes, Ne unriht-hasme ]?u : so'Slice ic secge eow, Daet aeic ]?aera 28 pe wif gesyhS and hyre gewilnaS, eallunga j^agt se gesyn- gaS on hys heortan. Gif J>in swy|?re eage pe ^swicige, ro ahola hyt ut, and awurp hy t fram pe : soSlice pe ys betere, j7aet an jjinra lima forweor]?e, ponue eal })in lichama sy on helle asend. And gif |>in swySre hand pe aswfce, aceorf 30 hfg of, and awurp hfg fram pe : witodlice pe ys betere, paet an Jiinra lima forweor}?e, ]>onne eal ]?in lichama fare to helle. DYS SCEAL ON WODNES-DiEG, ON D^RE XVI. WUCAN OFER PENTECOSTEN. SoSlice hyt ys gecweden, Swa hwylc swa his wiT forlcet, 31 he sylle hyre heora hfw-gedales boc : ic secge eow to so]?- 32 um, Daet aelc pe his wff forlaet, buton forlegenysse }>ing- um, he deS faet heo unriht-hsem]? : and se unriht-haemj> pe forlaetene aefter hym genimS. Eft ge gehyrdon ]>aet 33 9 B 5 MATHEUS V, gecweden waes on ealdum cwydum, Ne forswere pii, 34 so^lice Dryhtne ])u agyltst ]?ine a|?as : ic secge eow so6- lice, Deet ge eallunga ne swerion ; ne Jjurh heofen ; for]?am 35 J»e heo ys Godes ]?rym-setl : ne ]?urh eorSan ; for]?am ]?e heo ys hys fot-scamul : ne J)urh Hierusalem ; for}?am J)e 3s heo ys m^res Cyninges ceaster. Ne |>u ne swere ]7urh Jjin heafod ; for|?am ]>e Su ne miht senne loc gedon hwitne 37 oSSe blacne. So^lice sy eower sprsec, Hyt ys, hyt ys ; Hyt nys, hyt nys : so^lice gyf ]?ar mare by^, J)8et byS of 3s yfele. Ge gehyrdon ]?8et gecweden wses, Eage foreage> ■i9 and to'S for to6: soSlice ic secge eow, Ne winne ge ongen ]?a Se eow yfel doS : and gyf hwa slea }>e on pm 40 swy]?re wenge, gegearwa hym ]?aet oSer. And ]?am 'Se wyle on dome wiS ]>e flitan, and niman pine tunecan> 41 Iset him to j^inne waefels. And swa hwa svva J>e genyt 42 Jjusend stapa, ga mid him o6re twa jjusend. Syle pam Se |)e bidde, and })am |>e wylle aet J)e borgian, ne wyrn |;u hym. OYS SCEAL ON WODNES-DiEG, ON D^RE SYXTEODAN WU- CAN OFER PENTECOSTEN; AND ON FRIGE-D/EG INNAN D/ERS CYS-WUCAN, 43 Ge gehyrdon ])8et gecweden wses, Lufa |?inne nextan, 44 and hala pinne feond : soSlice ic secge eow, LufiaS eowre fynd, and do6 wel j)am ]?e eow yfel do6, and 45 gebiddaS for eowre ehteras, and teelendum eow ; ]>ast ge syn eowres Feeder beam, ])e on heofenum ys, se ^e deS j?8et hys sunne up-aspring(5 ofer |?a godan and ofer 'pa yfelan, and he l^t rfnan ofer J>a rihtwisan and ofer ]?a 46 unrihtwisan. Gyf ge soSiice pa lufia^ ]>e eow lufiaS, 47 hwylce mede habba^ ge ? hu ne doS manfulle swa? And gyf ge ])set an do(5, pget ge eowre gebroSra wylcumiacJ, 48 hvvoet do ge mare ? hu ne do^ haepene swa ? Eornost- lice beoS fulfremede, swa eower heofonlica Fgeder is ful- fremed. MATHEUS VI. VI. BegymaS jjaet ge ne don eowre rihtwisnesse be- foran inannum, J^aet ge syn geherede fram him ; elles nasbbe ge mede mid eowrum Fseder, ]?e on heof'enum ys. Eornustlice J?onne ^u pine aelmessan sylle, ne blawe man 2 byman beforan 3e, swaliceteras doS, on gesoranuncgum and on wicum, j^aet hy syn gearweor|7ode fram mannum. So(5 ic secge eow, Hi onfengon hyra mede. Sot51ice ponne 3 J)u ]?me aelmessan do, nyte ]?m wynstre hwoet do ]?in. swy])re : pset ]?in aelmesse sy on diglum : and ])in Faeder 4 hit agyit ]?e, se pe gesyhS on diglum. And ponne ge 5 eow gebiddon, ne beo ge swylce liceteras : pd lufia(S paat hig gebiddon hig standende on gesomnuncgum, and strseta hyrnum, psat men hig geseon. SocS ic secge eow, Hig onfengon heora mede. Du soSlice, |)onne |)u tSe ge- e bidde, gang into J)inum bed-clyfan, and |?inre dura be- iocenre, bide J)mne Fssder on diglum; and fin Fagder, pe gesyhS on diglum, hyt agylt pe. Sot5Iice ]?onne ge eow 7 gebiddon, nellon ge sprecan fela swa swa haspene : hig wenaS fsethig syn gehyrede on heora msenigfealdanspasce. Nellen ge eornostlice hym geefenlaecan : soSlice eower s Faeder wat hwaet eow Jjearf ys, ^rfiam pe ge hyne biddaS. Eornostlice gebiddat! eow |)us : Faeder ure, pu pe eart on o heofenum. Si |>in nama gehalgod. To-becume pin nee. lo Geweort5e J>in willa on eor))an, swa swa on heofenum. Urne daeghwamlican hiaf syle us to-daeg. And forgyf its 12 ure gyltas, swa swa we forgifaS urum gyltendum. And is ne gel^de ]?u us on costnunge, ac alys us of yfle; SoS- lice. Witodlice gif ge forgyfaS mannum heora synna, 14 })onneforgyf6 eower se heofenlica Faeder eow eowre gyl- tas ; gyf ge soSlice ne forgyfatJ mannum, ne eower Faeder 15 ne forgyfS eow eowre synna. DYS GEBYRAi) TO CAPUD lEIUNII ON WODNES-D^EG. So'Slice, l^onne ge faesten, nellon ge wesan swylce lease i« licceteras : hig fornimaS hyra liiisyna, ]?aet hig aetedwan MATHEUS VI. mannum fsestende. SoSlice ic secge eow, Deet h'lg on- 17 fengon heora mede. Du soSlice, ]>onne Vu fseste, smyra 18 ])in heafod, and ]?weah ];ine ansyne ; ]?a^t 'pu ne sy gese- wen fram mannum faestende, ac j^inum Fseder pe ys on dyglum : and ]?in Faeder, ]?e gesyh'5 on dyglum, hit agylt 19 ])e. Nellen ge gold-hordian edw gold-hordas on eorj^an, j?£er 6m. and moSj^e hyt fornimS, and pajr peofas bit delf- 20 a^ and forstelat5 : gold-hordia6 eow soSlice gold-hord- as on heofenan, j^ser na]7or 6m ne mo^]?e hit ne fornym^, •21 and ])0er ])eofas hit ne delfaS ne ne forstela^ : witodlice, ■22 |?9er fin gold-hord ys, J)aer ys ])in heorte. Dfnes lichaman leoht-fset ys })in eage : gyf ]>\n eage byS anfeald, eail }»in 23 lichama hj^ beorht : gyf pin eage soSlice by6 manfull, eall fiin lichama by'5 J)ysterfull. Eornostlice, gyf fa&t leoht \>e on (5e ys synt ]?ystrLi, hu mycle beo^ ]>a. ]?ystru ! DYS SCEAL ON DONE SYXTEODAN SUNNAN-DJEG OFER PENTECOSTEN. 24 Ne maeg nan man twam hlafordum j7eowian : o]>pe he so^Iice aenne hata^, and o])erne lufaS ; o^Se he bytS anum gehyrsum, and o])rum ungehyrsum. Ne magon 25 ge Gode J^eowian and woruld-welan : for])ara ic secge eow, Daet ge ne syn ymb-hydige eowre sawle, hwaet ge eton ; ne eowrum lichaman, mid hwam ge syn ymb- scrydde. Hti nys seo sawl selre ]?onne mete, and eower 26 lichama betera ])onne paet reaf ? BehealdaS heofenan fuglas : forJ»am ])e hig ne sawaS, ne hig ne ripa'S, ne hig ne gadria^ on berne ; and eower heofonlica Faeder hig 27 fet. Hu ne synd ge selran J)onne hig ? Hwylc eower maeg soSlice gej?encan paet he geeacnige ane elne to his 28 anlicnesse ? And to hwi synd ge ymb-hydige be reafe ? Besceawia^ aeeeres lilian,hu hig weaxa'5; ne swfnca'S hig, 29 ne hig ne spinnacS : ic secge eow soSlice, Daet furSon Salomon on eallum hys wuldre naes oferwrigen swa swa MATHEUS VII. an of ]^ysum. So(Slice, gif aeceres weod, ]?8et ]>e to-daeg ;5o 3's, and byt5 to-morgen on ofen asend, God swa scryt, eala ge gehw^des geleafan, |)am mycle ma he scryt eow. Nellen ge eornostlice beon ymb-hydige, ]7us cwepende, si Hw£et ete we ? o^]>e hwaet drince we? o]>]?e mid hwam beo we oferwrigene ? So^liee ealle ])as ])ing ]9eoda 32 secaS : witodlice, eower Fseder wat ])8et ge ealra ];yssa Jjinga be]?urfon. Eornostlice secaS asrest Codes rfce, 33 and hys rihtwisnesse ; and ealle j^as ])ing eow beot5 ]?£er- to geeacnode. Ne beo ge na hogiende ymb J?a raorgen- 34 lican neode : soSlice se morgenlica dseg caraS ymb hyne sylfne. iEghwylc daeg hsafiS genoh on hys agenum ymb- hogan. DYS SCEAL ON DONE FEORDAN SUNNAN-DtEG OFER PENTECOSTEN. VII. Nellen ge deman, ]?ast ge ne syn fordemede. Wit- odlice ]?am ylcan dome pe ge dema^, eow bj^'S gedemed : 2 and on p>am ylcan gemete ]>e ge metaS, eow byt5 gemeten. To hwi gesyhst J>u ]?8et mot on ]?ines broker eagan, and 3 ]7U ne gesyhst pone beam on ]?inum agenum eagan ? 0]?|7e humeta cwyst pu to ]>inum breSer, Br6(5ur, J^afa 4 ])aet ic tit-ado peet mot of ]?inum eagan, jjonne se beam biS on]?inum agenum eagan ? Lapu liccetere, ado aerest 5 ut Jjone beam of ]?inum agenum eagan, and behawa ponne J^aet pu. ut-ado pEet mot of pines broker eagan. Nellen ge pset halige syllan hundum, ne ge ne wurpen 6 eowre mere-grotu to-foran eowrum swinum, pj-\^s hig mid hyra fotum hig fortredon, and hig ])onne ongean gewende eow tosliton. DYS GODSPEL SCEAL TO GANG-DAGON. BiddaS, and eow biS geseald; seca^, and ge hyt findaS; 7 cnuciaS, and eow biS ontyned. Witodlice aelc paera pe s bit he onfehS ; and se pe secS he hyt fint ; and ])am cnuc- iendum bi6 ontyned. Hwylc man ys of eow, gyf hys 9 13 MATHEUS VIL 10 sunu hyne bft hlafes, sylst ]?u hym stan ? ot5^e gif he hit 11 fisces, sylst ]?u hym n^dran ? Eornostlice nu ge, ]?e yfele synd, cunnon gode sylena eowrum bearnum syllan, mycle ma eower Fasder, pe on heofenum ys, syleS god ]?am ]?e 12 hyne bidda'5. Eornostlice, ealle j?a J^ing ^e ge wyilen ]?8et men eow don, doS ge hym ]?a8t syife : ]?8et ys sotSlice 33 ^ and witegena bebod. Ganga^ in Jjurh J^aet nearuwe geat ; for]?on ]?e j^sbt geat ys swySe wfd, and se weg ys swy(5e rum, ]?e to forspyllednesse gelest ; and swy^e ma- 14 nega synd ]?e |>urh ]7one weg faracS. Eala hti nearu and hu angsum ys pset geat, and se weg, ])e to life gelaet ; and swy]?e feawa synd J»e ]?one weg linden ! DYS GODSPEL GfiBYRAD ON D.ERE NYGODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 15 Warnia'6 eow fram leasum witegum, J?a cumaS to eow on sceapa gegyrelum, ac hig beo^ innane reafigende wulf- 16 as: fram hyra waestmun ge hi undergyta'S. Cwyst ]m gadera^ man wm-berian of ]?ornum, o6Se fic-aeppla of 17 pyrncinum ? Swa aelc god treow byrS gode wsestmas, 18 and aelc yfel treow byrS yfele waestmas. Ne mseg ]?ast gode treow beran yfele wsestmas, ne pset yfele treow gode 19 waestmas. ^Ic treow ]?e ne byr^ godne waestm, sy hy •20 forcorfen, andon fyraworpen: witodlicebe heoraweestm- 21 um ge hig oncnawaS. Ne gae^ aelc j^eera on heofena rice, pe cwy^ to me, Dryhten, Dryhten ; ac se ]?e wyrcS mines Feeder willan, Ipe on heofenum is, se gseS on heof- •22 ena rice. Manega cwe]?aS on ]?am dasge to me, Dryhten, Dryhten, hu ne witegode we on ]?inum naman ? and on |)inum naman we ut-awurpon deoflu? and on ]?inum 23 naman we worhton mycle myhta ? Donne cwe^e ic to hym, Dset ic eow nsefre ne cu];e : gewita^ fram me, ge •24 pe worhton unryhtwisnesse. Eornostlice, eelc ]?aera pe '5as mine word gehyrS, and J?a wyrc^, byt5 gelic }»am •25 wisan were, se hys hus ofer stan getimbrode : Jja com 14 MATHEUS VIII. p^r ren, and mycei flod, and ]?aer bleowon windas, and ahruron on pset hus, and hyt na ne feoU : soSlice hyt wees ofer Stan getimbrod. And aslc |?aera ]?e gehyrtS j?as mine m word, and ]?a ne wyrct5, se bycS gelic ]>am dysigan men, pe getimbrode hys hus ofer sand-ceosel : ]?a rfnde hyt, 2r and ]?8er com flod, and bleowon windas, and ahruron on ]>aet hus ; and ];aet hus feoll, and hys hryre was my eel. DYS SCEAL ON DOIME DRYDDAN SUNNAN-D^EG OFER EPIPHANIAN. Da w^s geworden, J?a se H^lend J)as word geendode, 2s ]?a wundrode J>aet folc his lare : soSlice he laerde swylce 29 he anweald hoefde, and na swa swa heora boceras, and sunder-halgan. VIII. SoSlice pa se Hselend of pam munte ny]?er- astah, j?a fyligdon hym mycle meenio. Da genealaehte an 2 hreofla to hym, and hyne to hym geeat5medde, and ])us cwaeS : Dryhten, gyf J)u wylt, pu. miht me gecleensian. Da astrehte se Haelend hys hand, and hrepode hyne, and 3 pus cwae]> : Ic wylle ; beo pu geclsensod. And hys hreofla waes hrsedlice geclaensod. Da cwaecS se H^lend to hym : 4 Warna pe paet ]>u hyt nasnegum men ne secge ; ac gang, ajteowe pe pam sacerde, and bring hym p-d lac pe Moyses bebead, on hyra gecySnesse. SoSlice pa se Haelend 5 in-eode on Capharnaum, pa genealaehte hym an hun- dredes ealdor, hyne biddende, and pus cweSende : Dryht- e en, mm cnapa li(5 on mfnum huse lama, and mid yfele gepread. Da cwaeS se Heelend to hym : Ic cume and r hyne gehaele. Da andswarode se hundredes ealdor, and s pus cwaeS : Dryhten, ne eom ic wyrpe pset pu in-gange under mine pecene ; ac cwep pin an word, and min cnapa by6 gehaeled. SoSlice ic eom man under anwealde geset, 9 and ic haebbe pegnas under me ; and ic cwepe to pysum, Gang, and he gceS ; and ic cwepe to oprum, Cum, and he cymS ; and to minum peowe, Wyrc pys, and he wyrcS. 15 MATHEUS VIII. 10 Witodlice ]?a se Hselend ]?ys geliyrde, ]7a wundrode he, and cwaet5 to j?am ^e hym fyligdon : SoS ic secge eow, 11 Ne gemette ic swa mycelne geleafan on Israhel. To so]?um ic secge eow, Dset manige cuma'5 fram east-daele and west-daele, and wuniaS raid Abrahame, and Isaace 12 and lacobe, on heofena rfce. Witodlice J^yses rices beam beo'S aworpene on pa. ytemestan ]?ystro : J»8er biS 13 wop and to])a gristbitung. And se Hselend cwaeS to ]7am hundredes ealdre : Ga, and geweor'Se |?e swa swa ]?u ge- lyfdest. And se cnapa wses gehaeled on j?8ere tide. DYS GEBYRAD ON FRIGE-D.EG, ON D/ERE TWA AND TWENTUGODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 14 Da se Haelend com on Petres bus, ]?a geseah he hys 15 swegre licgende, and hrij^igende ; and he Eethran hyre hand, and se fefor hig forlet : ^a aras heo and Jjenode i« hym. So^lice pa hyt aefen wges, hig brohton hym manege deofol-seoce : and he ut-adraefde ]?a unclaenan gastas raid hys worde, and he ealle gehselde ]?a yfel-hsebbend- 17 an : ]?8et waere gefylled ]>set gecweden is ])urh Esaiara |?one witegan, J?us cwef»ende, He onfeng ure untrura- 18 nessa, and he basr ure adla. Da geseah se Hselend raycle maenigeo ymb-utan hyne, ]?a het he hig faran ofer J7one mu]?an. DYS SCEAL ON WODNES-D^EG, ON D/ERE FEORDAN WUCAN OFER TWELFTAN D^EG. 19 Da genealsehte hyra an bocere, and cwseS : Lareow, 20 ic fylige J»e, swa hwseder swa ]?u fgerst. Da cwaeS se Haelend to hyra : Foxas habbaS holu, and heofenes fuglas nest ; soSlice mannes Sunu naefS hwser he hys 21 heafod ahylde. Da cwseS to him ojper of hys leorning- cnyhtum : Drihten, alyfe me aerest to farenne, and beby- 22 rigean minne faeder. Da cwaet5 se Haelend to hym : Fylig me, and let deade bebyrigean heora deadan. MATHEUS IX. BYS SCEAL ON DONE FEORDAN SUNNAN-D^EG OFER TWELFTAN D.EG. And he astah on scyp, and his leorning-cnyhtas hym 23 fyligdon. Da wear}> mycel styrung gewordeu on jjaere -24 see, swa ]?8et Jjaet scyp \veart5 ofergoten mid y]>um : witod- lice he slep. And hig genealaehton, and awehton hyne, 25 ]?us cwe]>ende : Dryhten, haele us : we moton forweorpan. Da cwae6 he to him : To hwi synd ge forhte, ge lytles 26 geleafan ? Da aras he, and behead J^am winde, and jjsere s^ ; and ];aer wear^ geworden mycel smyltnys. Gewis- 27 lice ]?a men wundredon, and ]?us cwsedon : Hwaet ys J^es, ]>aet vvindas and s^ hym hyrsumiaS ? Da se Hselend com 28 ofer pone mu];an, on Geraseniscra rice, f»a urnon hym togeanes twegen ]?e haefdon deofol-seocnesse, of byrgen- ura ut-gangende, ]?a wasron swi6e re]?e, swa ]?aet nan man ne mihte faran |7urh ]?one weg. And hig hrymdon, 2y and cwaedon : La Haelend, Godes Sunn ! hwsetys J^e and us gemaene ? come J»u hider aer tfde, us to preagenne ? Dser waes soSlice unfeorran swyna heord manegra manna ao lagswigende. Da deofla soSlice hyne baedon, ])us cwej?- ;u ende : Gyf pu. us ut-adrifst, asende us on })as swyna heorde. Da cwaeS he to hym : FaraS. And hig J)a ut- 32 gangende, ferdon on J^a swyn : and |?3er-rihte ferde call seo heord, myclum onraese, niwel on pa s^, and hig wurdon deade on pam waetere. Da hyrdas witodlice 33 flugon, and comon on pa ceastre, and cyddon ealle pas ping, and be pam pe ^a deoful-seocnyssa haefdon. Da 34 eode eall seo ceaster-waru togeanes pam Haelende : and pa Sa hig hyne gesawon, pa baedon hig hyne paet he ferde fram heora gemasrum. DYS GODSPEL SCEAL ON SUNNAN-DiEG, ON DyERE TWEN- TUGODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. IX. Da astah he on scyp, and ofer-seglode, and com 1 on hys ceastre. Da brohton hig hym aenne laman, on 2 17 MATHEUS IX. bedde licgende : |)a geseah se Haelend heora geleafan, and cw8e(5 to ]?am laman : La beam, gelyfe ; ]?e beoS ]?ine sy nna 3 forgyfene. Da cwaedon sume ]?a boceras hym betwynan : 4 Des sprycf5 bysmor-sprasce. Da se Haslend geseah heora ge|?anc, ]?a cwasS he : To hwi ])ence ge yfel on eowruni 5 heortum ? Hwaet ys ea]?elicre to cwe]?anne, De beoS for- gyfene |?ine synna, oSSe to cwej^anne, Arfs, and ga? d Dast ge soSlice witon past mannes Sunu haefS anweald on eorJ?an synna to forgyfanne, |>a cwaetJ he to ]?am laman, 7 Arfs, nym |)in bedd, and gang on ]>m hus. And he 8 aras, and ferde to hys huse. SoSlice ])a '5a seo maenigeo jjys gesawon, ]?a ondredon hig hym, and wuldredon God, pe sealde swylcne anweald mannum. DYS GODSPEL SCEAL ON S5e MATHEUS M^SSE-^FEN. 9 Da se Haelend ]?anon ferde, he geseah asnne man sittende aet toll-sceamule, ]?aes nama waes Matheus : and he cwaeS 10 to him : Fylig me. And he aras, and fyiigde hym. And hyt waes geworden, ]?a he saet innan huse, pa. comon manega manfulle and synfulle, and saeton mid pamHael- 11 ende and hys leorning-cnyhtum. Da J?a sunder-halgan jjaet gesawon, pa. cwaedon hig to hys leorning-cnyhtum : Hwi ys eower lareow mid manfullum and synfuUum ? 12 And se Haelend cwaeS, ];is gehyrende : Nys halumlaeces 13 nan pearf, ac seocum. GacS so(51ice, and leornia^ hwEet is, Ic wylle mild-heortnesse, naes onsasgdnesse : soSlice ne com ic rihtwise to gecigeanne, ac fia synfullan. DYS SCEAL ON FRIGE-D.EG, ON DiERE ODRE EASTER- WUCAN. 14 Da genealaehton lohannes leorning-cnyhtas to hym, and J)us cwdedon : Hwi fasste we and |)a sundor-halgan gelomlice ? soSlice ]?ine leorning-cnyhtas ne faestaS. 13 And se Haelend cwae^ to him : Cwe]?e ge sceolon paes bryd-guman cnyhtas wepan, ]?a hwile pe se bryd-guma mid hym byt5? soSlice |?a dagas cumaS |?aet se bryd- 18 MATHEUS IX. guma bytS afyrred fram liym, and }>onne on |)am dagum hig faestaS. Ne de6 witodlice nan man niwes cla]7es scyp le on eald reaf : he tobiycS hys stede on ]?am reafe, and se slite byS ]?e wyrsa. Ne hig ne doS nivve win on ealde 17 bytta ; gif he dot5, ]?a bytta beoS tobrocene, and ]?set win agoten, and ])a bytta forweor]?aS : ac hig doS niwe wm on niwe bytta, and aegfer byS gehealden. DYS SCEAL ON SUNNAN-DiEG, ON DiERE FIF AND TWEN- TUGODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. Da he pas ping to hym spraee, ]?a genealaehte an eaidor, is and geeaSmedde hyne to hym, pus cweSende : Dryhten, niin dohtor ys dead ; ac cum and sete J?ine hand uppan hig, and heo lyfaS. And se Haelend aras, and fyligde i9 hym, and hys leorning-cnyhtas. And pa an wff, pe j?ol- 20 ode blod-ryne twelf gear, genealaehte wiS-aeftan, and aethran hys reafes fnaed : heo cwae^ soSlice on hyre 21 mode, For an ic beo hal, gyf ie hys reafes aethrfne. And 22 se Haeiend bewende hyne, and hig^ geseah, and cwaeS : Gelyl* dohtor ; pm geleafa pe gehaelde. And ])aet wff waes gehseled on ]7aere tfde. And Sa se Haelend com 23 into paes ealdres healle, and geseah hwistleras, and hlydende maenio, he cwae^ : Ga^ heonon ; nys pjs 21 maeden dead soSlice, ac heo slaepj?. And hig taeldon hyne. And ]?a he Sa maenio ut-adraf, he code in, and 25 nam hyre hand, and J>aet maeden aras. And Ses hlisa 2« sprang ofer call ])aet land. DYS SCEAL ON WODNES-D^EG, ON DMKE XIII. WUCAN OFER PENTECOSTEN. Da se Haelend panon for, ^a iyligdon hym twegen 27 blinde, hrymende and cwepende. La Dauides sunu, ge- miltsa unc. SoSlice pa he ham com, pa blindan genea- 28 laehton to hym : and se Haelend cwaeS to him : Gelyfe gyt paet ic inc maeg gehaelan? Hig cwaedon to hym : Witod- lice, Dryhten. Da aethran he hyra eagena, cwepende : 29 xMATHEUS X. 30 Sy inc aefter incnim geleafan. And heora eagan vvaeron ontynede; and se Haslend bebead hym, cwej?ende: Warn- 31 la's pset ge hyt nanum men ne secgon. Hig sojjlice ut-gangende gewidmsersodon hyne ofer eall j^eet land. 32 Da hig waeron so})lice ut-agane, hig brohton hym dumbne 33 man, se waes deofol-seoc. And ut-adryfenum |>am deofle, se dumba spraec : and J)a maenio wundredon, cwe]?ende : 34 Nsefre aetywde svvylc on Israhela-folce. So61ice ]?a sun- der-halgan cw^don : On deofla ealdre he drif^ ut deoflu. 35 And se Hselend ymb-for ealle burga and ceastra, leerende on heora gesomnungum, and bodigende rices godspel, .{6 and hselende aelce adle, and aelce untrumnysse. He gemiltsode soSlice ]78ere maenio, ]?a he hig geseah ; for- ]?an hig waeron gedrehte, and licgende swa swa sceap 37 pe hyrde nabba^. Da he ssede hys leorning-cnyhtum : 38 Witodlice micel rip ys, and feawa wyrhtena : bidda^ Jjses ripes hlaford, ])8et he sende wyrhtan to his ripe. X. Andto-somne gecigedum his twelf leorning-cnyht- um, he sealde hym unclaenra gasta anweaki, ]78et hig adryfon hig ut, and hseldon aelce adle, and aelce untrum- -2 nysse. Dys synt sotilice pOBva. twelf apostola naman : Se forma ys Simon, ]?e ys genemned Petrus, and Andreas hys bro])ur ; Jacobus Zebedei, and Johannes hys bro]?ur ; 3 Philippus, and Bartholomeus ; Thomas, and Matheus 4 Publicanus ; and lacobus Alphei ; and Taddeus ; Simon 5 Chananeus ; and ludas Scarioth, pe hyne belaewde. Das twelf se Haelend sende, hym bebeodende, and cwepende : Ne fare ge on feoda weg, and ne ga ge innan Samari- 6 tana ceastre \ ac gaS ma to ]?am seeapum ]?e forwurdon 7 Israhela hiw-raedene. Se Haslend cwaej) to hys leorning- cnyhtum : Ga'S and bodiaS, cwe])ende, Dset heofena rice 8 genealaec]?. Hsela^ untrume, aweccea'S deade, elaensia^ hreofle, drifa^ ut deoflu : ge onfengon to gyfe, syllaS to i) gyfe. Naebbe ge gold, ne seolfer, ne feoh on eowrum 20 MATHEUS X. bigyrdlum ; ne codd on wege, ne twa tunecan, negescy, lo ne gyrde : soplice se wyrhta ys wyrpe hys metes. On ii swa hwylce burh oSSe eeastre swa ge in-gaS, acsia^ hwa sy wyrfe on ]?Eere ; and wunia^ ]?aer op ge tit-gan. Donne 12 ge in-gan so|7lice on |)9et hus, gretaS hit, cwe])ende, Sy syb Jjysum huse. And gyf ])8et hus witodlice wyrjje byS, 13 eower syb cym]? ofer hyt : gyf hyt soplice wyrjje ne byS, eower syb hyp to eowgecyrred. And swa hwa swa eow i4 ne underfehS, ne eoM're spreeca ne gehjr]), Jjonne ge ut-gan of ]?am huse, o6(5e of J)8ere ceastre, asceacaS pset dust of eowrum fotum. SoSlice ic eow secge, Acu- 15 mendlicre byS Sodoma-lande and Gomorra on domes dseg, ))onne ]:>aere ceastre. DYS GODSPEL SCEAL TO MANEGRA MARTYRA M.ESSE- DJi:G. Nu ic eow sende swa sceap gemang wulfas : beo6 le eornostlice gleawe swa nseddran, and bilwite swa culfran. WarniaS eow soSlice fram mannum : hig syllaS eow so6- 17 lice on gemotum, and swinga6 eow on hyra gesomnung- um ; and ge beoS gelaedde to demum and to cyningum is for me, to hyra dome and J?eodum. Donne belaevvaShig ig and syllaS eow, ne ]?ence ge hu oSSe hwaet ge sprecon : eow byS geseald so^lice on J?£ere tfde hwaet ge sprecon. Ne synt ge na ]>e fser sprecat5, ac eowres Feeder Gast ])e 20 spryc'5 on eow. SoSlice bro]?er sylS hys bro'Ser to deaSe, 21 and fseder his sunu : and beam arisa^ ongen magas, and to deaSe hig fordoS. And ge beo6 on hatunge eallum 22 mannum for mfnum naman : sojjlice se J?urhwunatS oS ende, se byt$ hal. Donne hig eow ehta6 on ])ysse byrig, 23 fleoS on oSre ; and ]?onne hig on ]>aere eow ehtaS, fleo]) on ]>a fryddan : so]?lice ic eow secge, Ne befaraS ge Israhela burga; aerjjan ]?e mannes Sunu cume. Nys se leorning- 24 cnyht ofer hys lareow, ne peow ofer hys hlaford. Genoh 25 byS so^lice ]?am leorning-cnyhte J^aet he sy swylce hys MATHEUS X. lareow, and })eow swylce hys hlaford. Gyf hig]9aes hyredes feeder Belzebub clypedon, mycle swyJ)or hig eow cly- 26 pia'5. Eornostlice ne ondrsede ge hig. DYS GODSPEL GEBYRAD TO ANES COxNFESSORES MiESSE- BMG. Nys soflice nan ]?ing digle, ]?8et ne weor}>e geswutelod ; •27 ne nan dygle J'ing, ])3et ne weor]?e geopenod. Daet ic eow secge on J^ystrum, secga^ hyt on leohte : and ]?8et 2s ge on eare gehyraS, bodiat5 uppan hrofum. And ne ondrsede ge ]?a (5e eowerne lichaman ofslea^ ; ne magon hig soj^lice pa sawle ofslean : ac ondraedaS ma ]7one j^e 29 maeg sawle and lichaman fordon ou helle. Hu ne becyp- aS hig twegen spearwan to peninge ? and ^n of ]?am ne 30 befylS on eor]?an, butan eowrum Fgeder : and soSlice 31 ealle eowres heafdes loecas synt getealde. Ne ondraede 32 ge ; ge synt selran |>onne manega spearwan. ^Icne eornostlice ]?e me cyS beforan mannum, ic cySe hyne 33 beforan mihum Feeder pe on heofenum ys. Se pe me wi^saec^ beforan mannum, and ic wi^sace hyne beforan 34 minum Faeder pe on heofenum ys. Ne wene ge paet ic come sybbe on eorpan to sendanne : ne com ic sybbe to 35 sendanne, ac sweord. Ic com soSlice mann asyndrian on- gean hys faeder, and dohtor ongean hyre moder, and snore 36 ongean hyre swegre : and mannes fynd hys gehtisan. DYS GODSPEL GEBYRAD TO ANES MARTYRES MtESSE- BJEGE. 37 Se Hselend cwae^ to hys leorning-cnyhtura : Se ]?e lufaS feeder o^Se modor m^ ponne me, nys he me wyrpe ; and se pe lufa'5 sunu o^^e dohtor swypur ponne me, nys 38 he me wyrpe ; and se pe ne nim]? hys cwylminge, and 39 fylg^ me, nys he me wyrpe. Se j)e gemet hys sawle, se forspii^ hig ; and se forspil^ hys sawle for me, he 40 gemet hig. Se J?e eow underfehS, he underfehS me ; and se pe me underfehS, he underfehS pone ]?e me sende. 22 MATHEUS XL Se pe underfeht? witegan on witegan naman, he onfehc5 4i witegan mede ; and se ]>e underfehS rihtwisne on riht- wises naman, he onfeh^ riht wises mede. And swa hwylc 42 swa sylS anne drinc cealdes wseteres anum Jjyssa lytelra manna, on leorning-cnyhtes naman, so)? ic secge eow, ne amyrj? he hys mede. XI. And hj't waes geworden, ]?a se Haelend ]?ys geend- iide, hys twelf leorning-cnyhtum bebeodende, he for jjanon, ]>8et he lasrde and bodode on heora burgum. DYS GEBYRAD ON D^RE ^RRAN WUCAN .ER MYDA- WINTRA. Da lohannes on bendum gehyrde Cristes weorc, J?a 2 sende he to hym twegen hys leorning-cnyhta, and cwaej? : .i Eart pu Ipe to cumenne eart? oSSe we o]?res sceolon abfdan ? Se Hselend andswarode and cwae]? to hym : 4 GaS and cyJ^aS lohanne ]?a ^ing ]?e ge gehyrdon and ge- sawon : blinde geseo]?, healte gaS, hreofe synd geclsen- 5 sode, deafe gehyraS, deade arisa]?, Jjearfan bodiaS : and d eadig ys se ]?e ne swyea^ on me. Da hig ut-eodon, soS- 7 lice pa. ongan se Haelend secgan be lohanne, and cwseS to l^asre masnio : Hwi eode g€ tit on westen geseon ? winde aweged hreod ? o^'Se hwi eode ge ut geseon ? s mann hnescum gyrlum gescrydne ? nu, ]?a pe synd hnesc- um gyrlum gescrydde, synd on cyninga husum : ac 9 hwaet eode ge ut witegan geseon ? ic eow secge, eac maran fonne witegan. Des ysso]?liee be ])am awriten ys, 10 Nu ic sende minne engel beforan Jane ansyne, se gegearw- a6 ])inne weg beforan pe. So61ice ic eow secge, Ne n aras betwyx wifa bearnnm, mara lohanne fulluhtere : soSlice se pe laessa ys, ys on heofena rice him mara. SoSlice fram lohannes dagum fulluhteres oc5 ])is heofena 12 rfce }?olaS nead, and strece nimatS ]jaet. SoSlice ealle 13 witegan and ^ witegodon oj) lohannes : and, gyf ge 14 wylla^ gelyfan, he ys Helfas pe to cumenne ys. Se pe 15 23 MATHEUS XI. 16 earan haebbe to gehyranne, gehyre. SoSlice hwam telle ic ]9as cneorysse gelice ? heo ys gelfc sittendum cnapun 17 on foretige,]?ahryma'S to heoraefen-gelicum,andcwe]?aS, We sungon eow, and ge ne frfcudun ; we cwiSdun, and 18 ge ne weopon. SoSlice lohannes cdnci ne etende, ne drincende, and hig cwasdon, He hsef^ deoful-seocnysse. 19 Mannes Sunu com etende and drincende, and hig cwe|>- a'S, Her ys etul-man and wm -drincende, raanfulra and synfulra freond. And wisdom ys gerihtwisod fram heora bearnum. DYS GODSPEL GEBYRAD ON FRIGE-D^G, ON BJERE DRY- TEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 20 Da ongan he hyspan ]?a burga, on ]?am waeron gedone manega hys msegena ; forj^am ])e hig ne dydon daed-bote : ■21 Wa J»e, Corozaim ! wa l>e, Bethsaida ! forjjam gyf on Tyro ?nd Sydone waeron gedone J)a maegenu ];e gedone synd on eow, gefyrn hi dydon daed-bote on h^eran and 22 on axan. Deah ic secge inc, Tyro and Sydone by^ 23 forgifenlicor on domes daeg, J)onne eow. And |>u, Ca- pharnaum, cwyst J>u byst pu up-ahafen o6 heofen, ac ]?u ny]?er-faerst o^ helle ; forfiam gyf on Sodoma-lande waeron gedone ]>a msegenu, ]?e gedone synd on Ipe, witodlice hig 24 wunedon o'S J)ysne daeg. Deah-hw8e|?ere ic secge eow, Daet Sodora-wara lande byS forgyfenlicre on domes daeg, ]?onne pe. DYS SCEAL ON WODNES-D.EG, ON D^RE SYXTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 25 Se Hselend cwaeS andswariende : Ic andette ])e, Driht- en heofenes and eorpan, |)u ]?e behyddest pas ]?ing fram 26 wisum and gleawum, and onwrige l»a lytlingum. Swa Faeder ; for]?am hyt waes swa gecweme beforan ]?e. 27 Ealle J?ing me synd gesealde fram minum Faeder; and nan man ne can ]?one Sunu, butan Faeder ; ne nan man ne can ]?one Faeder, butan Sunu, and ]>am pe se Sunu wyle 24 MATHEQS XII. onwreon. CumatS to me ealle J?e swinca^ and gesymede 2s synd, and ic eow geblissige. Nimat5 mm geoc ofer eow, 29 and leorniaS aet me ; for])am ic eom bilwite and eadmod on lieortan, and ge gemetaS reste eowrum sawlum. So(S- 30 lice mm geoc ys wynsum, and mm byr]?en ys leoht DYS SCEAL ON FRIGE-D^G, ON D.ERE EAHTODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. XII. Se Haelend for on reste-daeg ofer aeceras ; soSlice hys leorning-cnyhtas hingrede, and hig ongunnon pluc- cian ]7a ear and etan. SoSlice (5a }>a sundor-halgan ])aet 2 gesawon, hi cwaedon to him : Nu ]?ine leorning-cnyhtas dot$ ]?8et him alyfed nys reste-dagum to donne. And he 3 ewgeS to hym : Ne rsedde ge hwset Dauid dyde ]?a hyne hingrede, and J^a "Se mid hym waeron ? hu he in-eode on 4 Godes hus, and set ]?a offring-hlafas, ]?e naeron hym alyf- ede to etanne, ne ])am pe mid hym waeron, buton ]?am sacerdum anum ? O^^e ne raedde ge on ]?3ere de, J>£et ]?a 5 sacerdas on reste-dagum on j^am temple gewemma'S ]7one reste-daeg, and synd butan leahtre ? Ic secge soSlice 6 eow, Daet J>es ys ma^rra ]?onne ]?£et tempi. Gyf ge so(51ice r vviston hwget ys, Ic wylle mild-heortnysse, and na on- ssegdnysse, ne geny]?rade ge aefre unscyldige. So^lice s mannes Sunu ys eac reste-daeges Hlaford. Da se Hselend 9 ];anun for, he com into heora gesomnunge ; pa waes 10 ]?aer an man se hasfde forscruncene hand. And hig acso- don hyne, ]>us cwe]?ende : Ys hyt alyfed to haelanne on reste-dagum ? Jjset hig wrehton hyne. He saede hym 11 so^lice : Hwylc man ys of eow, ]>e haebbe an sceap, and gyf }»aet afyl^ reste-dagum on pytt, hu ne nymS he ]?set, and hefS hyt up? witodlice micle ma man ys sceape 12 betera ; witodlice hyt ys alyfed on reste-dagum wel to donne. Da cwaeS he to ];am men : A]?ene pine hand. And 13 he hi apenede ; and heo waes lial geworden, swa seo oper. ■25 c MATHEUS XII. DYS SCEAL ON WODNES-DiEG, ON DiERE XIIII WUCAN OFEU PENTECOSTEN. 14 Da sundor-halgan eodon fa ut so^lice, and worhton 15 gej^eaht ongen hyne, hu hig hyue forspyldon. Se Hasl- end so'Slice pset wiste, and ferde ]?anon : and hym fylig- 16 don mycel msenigeo, and he hgelde hig ealle ; and bebead 17 hym, ]>eet hig hyt nanum men ne s^don : ]?8et waere gefylled ]?8et ]?e gecweden waes jmrh Ysaiam })one wite- is gan, ]?us cwetiende : Her ys mm cnapa, )>one ic geceas ; min gecorena, on f>am vvel gelfcode minre sawle : ic asette 19 minne gast ofer hyne, and dom he bodaS Deddum. Ne flU he, ne he ne hrymS ; ne nan man ne gehyr^ hys stemne 20 on .stratum, Tocwysed hreod he ne forbrytt, and smeoe- ende flex he ne adwaesc^, ^rj?am ]>e he awurpe ddm 21 to sige. And on hys naman Deoda gehyhta^. DYS SCEAL ON DONE DRYDDAN SUNNAN-D^G INN AN LENCTEN. 22 Da wses hym broht an deofol-seoc man, se wees blind and dumb : and he hyne hselde, swa ]?3et he spraec and 23 geseah. And ];a msenigeo ealle wundredon, and cwasd- 24 on : Cwejje we ys pes Dauides sunu ? SoSlice ]?a ]?a SLindor-halgan j)is gehyrdon, ]?a cwsedon hig : Ne adrift 25 pes deoflu ut, buton ]?urh Belzebub deofla ealdre. Se Haelend so^lice wiste heora ge]?ancas, and cwaeS to hym : i^lc nee, j?e byS twy-raede on him sylfum, by'S toworp- en ; and selc ceaster o6Se hus, pe byS wij^erweard ongen 20 hyt sylf, hyt ne stent. And gif se deofol adrift ut pone deofol, hig beo^ todselede ; hit mseg ])onne his rfce stand- 27 an ? And gif ic purh Belzebub adrife ut deofla, purh hwaene adrifaS eowre beam ? forpam hig sylfe beoS 28 eowre deman. Gif ic soSiice on Godes gaste awurpe 2y deoflu, witodlice on eow becymS Godes rice. O'S^e hu mseg man in-gan on stranges hus, and hys fata hyne bereafian, buton he gebinde merest ]?one straiigan, and ponne hys hus bereafige? MATHEUS XII. DYS SCEAL ON WODNES-D^G, ON D.^RE TWELFTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. Se ]?e nys mid me, he is ongen me ; and se ]?e ne ga- so derat5 mid me, he towyrp^. ForJ?am ic secge eow, ^Ic 31 syn and bysmor-spreec by^ forgyfen mannum : so'Slice J?aes Halgan Gastes bysmor-sprsec ne byS forgyfen. And 32 swa hwylc swa cwy]? word ongen mannes Sunu, him by^ forgyfen : se pe sot51ice cwy]? ong^n Haligne Gast, ne byS hyt hym forgyfen, ne on pisse worulde, ne on })oere to- weardan. 0'66e wyrceaS god treow, and hys wsestm 33 godne ; o^^e wyrceaS yfel treow, and hys waestm yfelne : witodlice be ]?am waestrae byS feet treow oncnawen. La 34 ge naedrena cyn, hu magon ge god sprecan, ]?onne ge synd yfele ? soSlice of }»3ere heortan willan se muS spyc^. God man so^lice of godum gold-horde bring^ god for'S : 35 and yfel man of yfelum gold-horde bringS yfel forS. So^lice ic secge eow, Daet aelc idel word ]?e men spreca'5, 36 hig agyldaS gescead be ]?am on domes-daege. SoSlice 37 of ])inum wordum J>u byst gerihtwisod, and of ])inum wordum ])u byst geny]7erod. DYS SCEAL ON WODNES-D.EG, ON DiERE FORMAN LENCTEN-WUCAN. Da andswaredon hym sume }>a boceras and f»a sunder- ss halgan, ]7us cwe];ende : Lareow, we wylla^ sum tacn of per geseon. He andswarode hym, and cwaeS : Yfel 39 cneorys and forliger secS tacn ; and hyre ne byS nan tacn geseald, buton lonas tacn ];aes witegan : witodlice 40 swa swa lonas waes on J)aes hwasles innobe ]?ry dagas and J)reo niht, swa hy6 mannes Sunu on eor]?an heortan ])ry dagas and J;reo niht. Niniuetisce weras arfsa'S on dome 4i mid pysse cneorysse, and hig genyjjeria^ hig: for|)am pe hig dydon daed-bote on lonas bodunge ; and ]?es ys mara ])onne lonas. Su^-dceles cwen arist on dome mid 42 fysse cneorysse, and heo genypera^ hig : for]?am J?e heo 27 C 2 MATHEUS Xril. com fram landes gemserum to gehyranne Salomones 43 wisdom ; and ]?es ys mara ]?onne Salomon. SoSlice ]>onne se uncloena gast ut-fser^ fram men, be gas's geond 44 drige stowa, secende reste, and he ne gemet. Donne cvvyt5 he, Ic gecyrre on min hus ]?anon ic ut-eode ; and cumende, he gemet hyt £emtig, geclsensod mid bese- 45 mum, and gefraetwod. Donne gseS he, and hym to genimS seofun o|)re gastas wyrsan ]?onne he, and in-gang- ende hig eardiat5 ]?88r : and ]?onne weorf)at5 ]?8es mannes ytemestan wyrsan ]?onne ]?a serran : and swa byS ]?ysse 46 wyrrestan cneorysse. Da he ]?as ]>ing 'pa. gyt spaec to J)am maenegum, pa. stod his moder and his gebro|7ra ]7ser 47 lite, secende spsecan to hym. So^lice pa. cwee^ sum to hym : Witodlice p'm moder and pine gebro]?ra standa'5 48 her ute, J^e secende. And he andswarode hym secgend- um, and cwaeS : Hwylc is mfn moder ? and hwylce synd j 49 mine gebro]?ra ? And he a]?enede his hand on his leorn- I 50 ing-cnyhtas, and cwseS : Witodlice swa hwylc swa wyrcS mines Faeder willan pe on heofenan ys, he ys min j broker, and min swuster, and moder. f 1 XIII. On ]?am daege, ]7am Haelende ut-gangendum V 2 of htise, he saet wi6 pa. s^ ; and mycle maenio wseron i gesamnode to hym, swa J^aet he code on scip, and faer j 3 saet ; and call sec maenio stod on ]?am waroJ»e. And he i spraec to hym fela on bigspellum, cwe]?ende : SoSlice, j 4 ut-eode se s^dere hys saed to sawenne : and j^a ]?a be ,| seow, sume hig feollon wi'5 weg, and fuglas comon and t 5 ^ton ]?a: so^lice sume feollon on staenihte, J)aer hyt naefde mycle eor]ian, and hrasdlice up-sprungon, forfam fj pe hig naefdon ])3ere eor]?an dypan : soSlice, up-sprung- enre sunnan, hig adruwedon and forscruncon, for]?am 7 pe hig naefdon wyrtrura : so'Slice sume feollon on ])ornas, s and ]?a J?ornas weoxon and forjjrysmodon pa : sume soSlice feollon on gode eorpan, and sealdon waestm, sum MATHEUS XIII. hundfealdne, sum syxtigfealdne, sum J?rittigfealdne, Se pe haebbe earan to gehyranne, gehyre. And ]?a ge- o nealaehton his leorning-cnyhtas, and cwaedon to hym : lo For hwig sprycst j?u to hym mid bigspellum ? Da and- ii swarode he hym : For}?am pe eow ys geseald to witanne heofena rices gerynu, and hym nys na geseald. SoSlice 12 ]>am ])e hasf'S, hym byS geseald, and he haef'S : so(51ice se pe 5iaefi5, and p^t pe he hceftS hym byS aetbroden. ForJ?am i.i icsprece to hym mid bigspellum; forjjam pe lociende hig ne geseoS, and gehyrende hig ne gehyracS, ue ne ongytaS ; pmt on hym sy gefylled Esaias witegung, Of gehyrnesse m ge gehyraS, and ge ne ongytatS ; and iociende ge geseoS, and ge ne geseoS. SocSlice pises folces heorte ys ahyrd, 1.5 and hig hefelice mid earum gehyrdon, and hyra eagan beclysdon, J?y-l8es hig «fre mid eagum geseon, and mid earura gehyron, and mit heortan ongyton, and syn gecyr- rede,and ic hig geheele. SoSlice eadige synd eowre eagaia, is for]?am pe hig geseoS ; and eowre earan, for]?am pe hig gehyraS : so^liee on eornost ic eow secge, Daet manega 17 witegan and rihtwise gewilnedon pa ping to geseonne pe ge geseo^, and hig ne gesawon ; and to gehyranne pa j^ingpe ge gehyraS, and hig ne gehyrdon, Gehyre ge soS- is lice pses sawendan bigspel. iElc paera pe Godes word 19 gehyrS, and ne ongyt, ponne cymS deoful, and bereafaS |>8et on hys heortan asawen ys. Daet is se pe wi5 pone weg asawen ys. SoSliee se pe ofer pone stan asawen ys, 20 past ys se pe paet Godes word gehyrS, and hraedlice past mid blisse onfehS : soplice hyt naefS pone wyrtrum on 21 him, ac is hwilwendlic ; gewordenre gedrefednesse and ehtnesse for pam worde, hra&dlice hig beo6 geuntreow- sode. So^lice pjet pe asawen ys on pornum, past ys se 24 pe paet word gehyrS ; and ponne geornfulnes pysse weo- rulde, and leasungpyssa woruld-welena, forprysmiaS past word, and hit is butan wosstme geworden. SoSlice pait 23 MATHEUS XIIL pb asawen wgbs on ]?aet gode land, J^aet ys se ]>e ]?ast word gehyrS, and ongyt, and ]?one waestm bringS, and j^onne det5 sum hundfealdne, sum sixtigfealdne, sum |)rittig- 24 fealdne. He rehte hym ]?a o]7er bigspel, and ]?us cwae'S : Heofena rfce ys geworden ]?am men gelie ]>e seow god 25 seed on hys secere : soSlice J?a Sa men slepon, ]3a com his feonda sum and oferseow hit mid coccele on middan 26 fam hwaete, and ferde panon. SoSlice jja seo wyrt weox, 27 and ]7one waestm brohte, J?a aeteowde se coccel hine. Da eodon J?«s hlafordes |>eowas, and cwsedon : Hlaford, hu ne seowe ]>u god seed on ]?inum aecere ? hwanon hsefde 28 he coccel ? Da cwaeS he : Dait dyde iinhold-man. Da cweedon ]?a ]?eowas : Wylt ]?u we gaS and gadriaS hig? 29 Da cw8e'5 he : Nese ; j^y-laes ge ]7one hwsete awurtwa- 30 lion, ])onne ge ]?one coccel gadria^ : leetaS oegfer weaxan oS rip-timan ; and on J^am rip-timan ic secge pam. ripe- rum, Gadriac5 aerest jjone coccel, and bindaS sceaf- maelum to forbaernenne : and gadria(5 ]?one hwaete into 31 minum berne. He rehte hym ]m gyt o^er bigspel, ]?us cwepende : Heofena rice ys geworden gelic senepes 32 corne, ]?8et seow se man on his aecere ; paet ys ealra saeda l^est: soolice ]?onne hit wyx'5, hit ys ealra wyrta maest, and hit wyr^ treow, swa j?aet heofri-fuglas cumaS and 33 cardial on his bogum. He spraec to hym o^er bigsp.. 1, and ]?us cwaeS : Heofena rice ys gelic ]?am beorman, |)one faet wif onfeng and behydde on prym gemetum 34 melewes, o^ he waes eall ahafen. Eaile ]?as plug se Hael- end spraec mid bigspellum to ]?am weredum ; and nan 35 J>ing ne spraec he butan bigspellum ; Jjaet waere gefylled Jjaes witegan cwyde, Ic ontyne minne muS mid big- spellum ; ic bodige digolnessa fram middan-eardes ge- 36 setednesse. He forlet pa t5a maenio, and com to his inne, and pa genealaehton to him his leorning-cnyhtas, and cwsedon : Arece us j^aet bigspel paes hwaetes and MATHEUS XIJI. paes cocceles. Da aiidswarode he hym : Se ])e seow ]>8st 3r gode s£ed, se ys maiines Sunu ; soSlice se aecer ys ])es as middan-geard ; ]?aet gode s^d ]?aet synd ];aes heofenlican rices beam ; se coccel synd soSlice J)a manfullan beam ; se unholda-man, se ]>e }>one coccel seow, paet is deoful ; 39 sot51iee ]jaet rip ys worulde endung ; ]7a riperas synd englas. Eornostlice swa swa se coccel byS gegaderod and mid 40 fyre forba pe unrihtwisnesse wyrceaS ; and 42 asendaS hig on fyres ofen, pser by^ wop and to|?a grist- bitung. Donne scinaS j)a rihtwisan swa swa sunne on 43 hyra Faeder rfce. Gehyre, se]?e earan to gehyraniie haef'S. DYS GODSPEL SCEAL TO ScR AGNAN M^SSAN. Heofena rfce ys gelfc gehyddum gold-horde on jjarn 44 gecere ; }>one behyt se man ]?e hine fint, and for his blisse gaeS and sylS eall Jjset he ah, and gebigtS 'Sone aecer. Eft ys heofena rfce gelfc j^am mangere, J^e sohte 45 ]7aetgode mere-grot : ]?a he funde Jjaet an deorwyr])e mere- 46 grot, ]?a eode he and sealde eall J^ast he ahte, and bohte psdt mere-grot. Eft ys heofena rfce gelfc asendum nette 47 on ]?a s^, and of aelcum fisc-cynne gadrigendum : ]?a 48 hig ]?a ])set nett tipp-atugon, and sagton be ]?am strande, J?a gecuron hig );a godan on hyra fatu, ]?a yfelan hig awurpon tit. Swa byS on ])ysse worulde endunge ; ]?a 49 englas faraS, and asyndriaS |?a yfelan of ]?aera godra mid- lene, and awurpaS hig on ]?aes fyres ofen, jjaer by^ wop 50 and tof>a gristbitung. Ongyte ge ealle ]7as l?ing ? Da .51 cwaedon hig : Witodlice we hig ongytaS. Da sagde he 52 hym : For]?am ys aelc gelaered bocere on heofenan rfce gelfc ]?am hyredes ealdre, ]>e for3-bring^ of his gold- horde nfwe J^ing and ealde. And hit waes geworden, ]?a 53 se Hselend geendode })as bigspel, J)a ferde he jjanone. And j?a he com to his earde, he laerde hig on hyra ge- 54 31 MATHEUS XIV. samnungum, swa ]?aet hig wundredon, and cwsedon : 55 Hwanon ys ]?ysum fes wisdom, and ]?is maggen ? Wit- odlice ])es ys smi]?es sunu ; M ne hatte hys modor Maria, and his broSru, Jacob, and Joseph, and Simon, and ludas ? 56 and hu ne synd ealle hys swustra mid us ? hwanon synd 57 J^ysum ealle ]?as ]?ing ? And hig waeron geuntreowsode on hyra. Da so^lice ssede se Haelend hym: Nys nan witega butan wur^scype, buton on hys earde, and on 58 hys huse. And he ne worhte Jjser manega msegena, for heora ungeleafFulnysse. XIV. On ]?8ere tide gehyrde Herodes, se feorj^an-daeles 2 rfca, ])ses Hselendes hlisan : and pa, saede he hys cnyht- um : Des ys lohannes se Fulluhtere, J»e ic beheafdode ; he aras of dea]?e, and forfan synd ])as wundru gefremode 3 on hym. So^lice Herodes nam lohannem, and geband hyne, and sette on cwertern, for ]?am wife Herodiaden 4 Philippes hys broj^er. lohannes hym saede : Nys fe 5 alyfed hig to wife to habbanne. And ]7a he hyne ofslean wolde, he adred hym J>aet folc, for]?am pe hig haefdon 6 hyne for aenne witegan. Da on Herodes gebyrd-daege, tumbude |>aere Herodiadiscan dohter beforan hym, and 7 hyt Ifcode Herode. Da behet he mid aj?e, hyre to syllanne s swa hwaet swa heo hyne baede. Da cwaeS heo, fram hyre meder gemyngod : Syle me on anum disce, lohan- 9 nes heafod, |?aes Fulluhteres. Da waes se cyning geun- 10 rotsLid for ]?am aj>e, and for pam pe hym sa&ton mid ; and he asende J>a, and beheafdode lohannem on })am cwert- 11 erne. And man brohte J?a hys heafod on anum disce, and sealde jjam maedene ; and ]?aet maeden hyre meder. 12 And J?a genealaehton hys leorning-cnyhtas, and namon hys lichaman, and bebyrgdon hyne, and comon and 13 cyddon hyt ])am Haelende. Da se Haelend ]?aet gehyrde, ]>a ferde he ]>anon on-sundron, on anum scype : and ])a tSa gangendan msenigeo jjaet gehyrdon, hig fyligdon MATHEUS XIV. hym of pam burgum. And }>a he |)anon ferde, he geseah i4 oiycele maenigu, and he hym gemyltsode, and gehaelde j)a untruman. SoSlice pa. hyt waes aefen geworden, hym 15 to genealsehton his leorning-cnyhtas, and him to cweed- on : Deos stow ys weste, and tfma is forS-agjin ; forlap.t j?as maenegeo, p^t hig faron into ]3as burga, and hym mete biegan. Da c\V3et5 se Haelend to hym : Nabba^ hig neode le to faranne ; syile ge hym etan. Da andswaredon hig : 17 We nabbaS her buton fif hlafas, and twegen fixas. Da 18 cwce^ se Haelend : BringaS me hider ]?a. And pa he 19 het J^a maenegeo ofer pxt gaers hig sittan, and he nam pR lif hlafas, and twegen fixas, and beseah on ]?one heof- on, and bletsigende braec J?a hlafas, and sealde hys leorning-onyhtum, and hig fam folce : and hig ^ton ealle, 20 and waeron gefyllede : and hig namon pa lafa, twelf wilian fuUe faera brytsena. Sot51ice ]?3era etendra getael waes 21 fif ]?usend wera, butan wffum and cildum. DYS GODSPEL SCEAL IN OCTABAS PETRI ET PAULI. And );a sona het se Haglend his leorning-cnyhtas on 22 scyp astigau, and to-foran him faran ofer Jjone muj^an, oS ];8et he pa, maenegu forlete. And ]>a he hig forlaeten 23 haefde, he eode on J>one munt, and hyne })aer ana gebaed. SoSlice fa hyt ssfen waes, he wses ana ])aer. Witodlice 24 waes J)aet scyp of ])am ypum totorfod ; for]?am pe hyt waes Strang wind. Da com se Haelend ymbe pone feor]?an 25 han-cred to hym, ofer pa sde gangende. Da hig gesawon 26 padt, hig wurdon gedrefede, and for pam ege clypo- don, and cwaedon pus: SotSlice hyt ys scinlac. Da 27 spraec se Haelend, and cwseS : HabbaS geleafan ; ic hyt eom, nellen geeowondraedan. Daandswarode himPetrus, 28 and cw8et5 : Dryhten, gyf pu hyt eart, hat me cumau to pe ofer pas waeteru. Da cwaetS he : Cum to me. Da eode 29 Petrus of pam scype, ofer paet waeter, paet he to pam Haelende come. Da he geseah pone strangan wind, he 30 33 c 5 MATHEUS XV: him ondred : ]?a he wearS gedofen, he cw3e|> : Dryhten, 31 gedd me halne. And ]7a hraedlice he gefengc hyne, and :i2 J?us cwae]? : La lytles geleafan, hwi tweonedest J>u ? And 33 ]?a hi wseron on J^am scype, geswac se wind. SoSliee pa ]>e on ]?am scype wseron comon, and to him gebeedon, ' 34 and ]7us cwaedon : SoSlice ]?u eart Godes Sunu. And ]?a hig ofer-seglodon, hig comon on pdst land Genesa- 35 reth. And J>a ]?aet fole hyne gecneow, hig sendon geond ' 36 eall ])8et land, and brohton to hym ealle iintrume ; and hyne bsedon, pset hig huru-]?inga his reafes fnsed sethrin- on : and swa hwylce hys aethrinon wurdon hale. , DYS GODSPEL GEBYRAD ON DONE DRYDDAN WODNES- BJEG INNAN LENCTEN. XV. Da comon to hym fram Hierusalem pa. boceras 2 and Fariseisce, and cwaedon : Hwi forgymaS pine leorn- ing-cnyhtas ure yldrena lage ? ne pweaS hig hyra handa 3 ponne hig mete ]?icga^. Da andswarode he hym, and cwseS : Hwi forgyme ge Godes bebod for eowre lage ? 4 Witodlice God cwasS, Weor}>a p'lnne feeder and modor : i and Se pe wyrg^ hys faader and modor, swelte se deaj?e. ] 5 SoSiice ge cwe]?a^, Swa hwylc swa segS hys feeder and i «j meder, Swa hwylc lac swa of me ys frema^ pe ; and ne 1 weor|)ia^ feeder and modor : and ge for naht dydon j 7 Godes bebod for eowre lage. La liceteras I wel be eow \ 3 witegode Isaias se witega, ]?a he cwaeS, Dis folc me mid ; welerum v/eorJ)a^, and hyra heorte ys feor fram me ; | 9 butan intingan hig me weorJ)ia^, and laeraS manna lara. | 10 And he pa, J)am maenegum togeedere geciypedum, J)us \ 11 cwaeS : Gehyra^ and ongyta^, Ne besnut J)one mann } ]?eet on hys mu^ gee's ; ac hyne besmft, feet of hys mu})e ) 12 gae^. Da genealeehton hys leorning-cnyhtas, and cweedon : \ Wast J?u J)8et pa Fariseiscan synd gedrefede, ]>ysum worde [ 13 gehyredum? Da andswarode he hym: iElc plan tun g, 1 ])e mfn heofenlica Faeder ne plantode, byS awurtwalod. v. MATHEUS XV. LaetaS hig, hig synd blinde, and blindra latteowas. Se 14 biinda, gyf he blindne laet, hig fealla(5 begen on aenne pytt. Da andswarode him Petrus, and cwae^ : Arece us is ]?ys bigspel. Da andswarode he him : And synd ge gyt lo butau andgyte ? Ne ongyte ge J>aet call j^set on pone nmS 17 g8et5, gaeS on J^a wambe, and byS on forSgang asend ? So(5- is lice pa ping pe of pam mu^e gaS cuma<5 of pasre heortan, and pa besmita'S pone mann. Of paere heortan cuma^ 19 yfele gepancas, mann-slyhtas, unriht-haemedu, forligru, stala, lease gewitnyssa, taellice word : pis synd pa ping pe 20 pone mann besmitaS : ne besmit pone mann, peah he un- pwogenum handum ete. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DONE FORMAN DUNRES-D/EG INNAN LENCTEN. And pa ferde se Haelend panon, on Tyrisce and Sydd- 21 nisce endas. And efne, pa of pam Chananeiscum gemaer- 22 um clypode sum wff, and cwaeS : Dryhten, Dauides sunu, gemiltsa me; min dohter ys yfele mid deofle gedreht. Da ne geandswarode he hyre. Da genealaehton his leorn- 23 ing-cnyhtas, and him to cwoedon : Forlaet hig ; forpam heo clypaS efter us. Da andswarode he : Ne eom ic 24 asend, buton to pam sceapum pe forwurdon of Israhela huse. Da com heo, and hig to him gebaed, and pus 25 cwae'S : Drihten, gefylst me. Da cwaeS he : Nys hit na 26 god past man nime bearna hlaf, and hundum wyrpe. Da 27 cwaeS heo : Dryhten paet ys sot5 ; witodlice pa hwelpas etaS of pam crumum pe of heora hlaforda beodum feallatS. Da andswarode Dryhten hyre : Eala pu wff, mycel ys 28 pin geleafa : geweorpe pe eal-swa pu wylle. And pa of paere tide waes hyre dohter hal gewordeu. Da se Hael- 29 end panon ferde, eft he com wiS pa Galileiscan s^ ; and astah on pone munt, and paer saet. Da genealaehton hym 30 to mycele maenegu, mid hym haebbende manega healte, and blinde, and wanhale, and manega opre, and aledon MATHEUS XVI. 31 to bys fotum ; and he gehselde }?a : swa J?8et })a maenegu wundredon, geseonde dumbe specende, healte gangende, I blinde geseonde : and big masrsodon Israhela God. 5 DYS GODSPEL GEBYRAD ON D^ERE EAHTODAN WUCAN i OFER PENTECOSTEN. j 32 Da cwaeS se Haelend, togsedere geclypodum bys leorn- ] ing-cnyhtnm : Dysse msenigu ic gemiltsige, for]?am big ,1 J?ry dagas mid me wunedon, and big nabba^ hwaet j big eton : and ic big nelle faestende forlsetan, ])y-l8es big j :j3 on wege geteorian. Da cweedon bys leorning-enibtas : j Hwar nime we swa fela hlafa on ])ys westene, ]?8et we | 34 gefyllan swa mycele maenigu ? Da cwae^ be : Hu fela \ hlafa babbe ge? Da cwaedon big: Seofon, and feawa ii 35 fixa. And be bebead ]?a J)set seo maenigu saete ofer \ 36 ]?aere eorj^an : and be nam j^a pa seofon blafas and pa. \ fixas, and braec, and sealde bys leorning-cnyhtum, and ;] 37 big sealdon pam folce. And big aeton ealle, and wasron | gefyllede : and pset to lafe wses of |)am gebrote big nam- ■ 38 on seofon wilian fulle. Witodlice ]>a ]?aer aeton waeron 39 feower Jjusend manna, butan cildum and wifum. And f be forlet pa. pa maenigu, and eode on seyp, and com on j pa. endas Magedon. 1 DYS SCEAL ON WODNES-DtEG, ON D.ERE EAHTODAN j WUCAN OFER PENTECOSTEN. ] XVI. And ^a genealaebtou bym to Farisei and Sa- j ducei, and byne costedon, and baedon ]?8et he bym sura I 2 tacen of beofene aetywde. Da andswarode he bym, and 1 cwaeS : On aefen ge cwe])aS, To-morgen byt byS smylte v 3 weder, fes beofen ys read. And on morgen ge cwejjaS, } To-daeg byt byS breoh weder, ]?eos lyft scinS unweder- j lice. Nu cunne ge to-cnawan beofenes hiw ; witodlice | 4 ge ne magon witan psera, tfda tacnu ? Seo yfele cneorys • .' and unribt-baemende tacen sec'5, and byre ne by'S ge- j seald, buton lonas tacen ])aes witegan. And bym forlaet- 5 MATHEUS XVI. enuni, he ferde. And pa liys leorning-cnyhtas comon 3 ofer ]?one muj^an, hig forgeaton ])aet hig hlafas namon : and ])a soede he : GymaS and warniaS fram beorman Fa- e riseorum and Saduceorum. Da ]?ohton hig betweox hym, 7 and cwaedon : Namon we hlafas mid us ? Da se Haelend s wiste heora gej?ancas, he cwae'S to hym : Hwaet ])ence ge betweox eow, lytles geleafan, ]?aet ge hlafas nabbaS ? Ne 9 understande ge gyt, ne ge ne ge|>enca^ ]?3era fif hiafa, and fif Jjusend manna, and hu fela wilegena ge namon ? ne J)3era seofon hlafa, and feower ])usend manna, and 10 hu fela wilegena ge namon? Hwi ne ongyte ge gyt 11 paet ic ne ssede be hlafe, Warniat5 fram ]7am beorman Fariseorum and Saduceorum? Da ongeaton hig ])8et 12 he ne saede, WarniaS fram hlafa beorman, ac fram lare Fariseorum and Saduceorum. DYS GODSPEL GEBYRAD ON PETRES M^ESSE-DiEG. Witodlice J?a com se Hselend on ]>& daelas Cesareae 13 Philippi, and acsode hys leorning-cnyhtas : Hwaene sec- gat5 men ]?oet sy mannes Sunu ? Da cwaedon hig : Sume u lohannem ]?one Fulluht-wer, sume Heliam, sume Hiere- miam, o6Se an ]?ara witgena. Da saede he : Hwaet secge 15 ge paet ic sig ? Da andswarode hym Petrus : Du eart le |?£es lyfigendes Godes Sunu. Da andswarode hym se u Hselend: Eadig eart ]?u, Simon, culfran beam ; forfam hyt fe ne onwreah flaesc ne blod, ac min Faeder ]?e on heofenum ys. And ic secge pe, Daet Su eart Petrus, and is ofer ]?ysne stan ic getimbrige mine cyricean ; and helle gatu ne magon ongean ]?a. And ]>e ic sylle heofena rices 19 caegia : and swa hwaet swa ]>u ofer eor]7an bebindst, paet byS on heofenum gebunden : and swa hwaet swa ]9u un- bindst ofer eor]?an, J)aet byt5 unbunden on heofenum. Da 20 bebead se Haelend hys leorning-cnyhtum, ])set hig nanum men ne s^edon paet he waere Haelend Crist. SySt5an he 21 ongan swutelian hys leorning-cnyhtum, J)aet he wolde MATHEU8 XVIL taran to Hierusalem, and fela ]>inga ]?oliaii fram yldrum, and bocerum, and ealdor-mannum ])8era sacerda, and •22 beon ofslegen, and ]?y j?ryddan daege arisan. And pa genam Petrus hyne on-sundron, and cw8et5 to him: 23 Drihten, ne geweorj^e past. Da beseah he hyne, and cwaeS to Petre : Gang baaftan me, Satanas : wijjer-reede ]?u eart me ; forpam ])u nast ]?a ]?ing ]?e synd Godes, ac ]?a pe synd manna. DYS GODSPEL SCEAL ON S5i LAURENTIUS MiESSE-DiEG. 24 Da ssede se Haslend hys leorning-cnyhtum : Gyf hwa wylle fyligean me,wi'Ssacehyne sylfne,andnyme hys rode, 25 and me fylige. SoSlice se ]?e vvyle hys sawle hale geddn, he hig forspyl^ ; and se ]?e wyle hig for me forspyllan, 26 se hig fint. Hwaet fremaS aeuegum men, ]?eah he ealne myddan-eard gestryne, gyf he hys sawle forwyrd polaS ? 27 o^Se hwylc gewrixl syl'5 se mann for hys sawle ? Wit- odlice mannes Sunn ys to cumanne on hys Faeder wuldre, mid hys englum ; and ]?onne agylt aeghwylcum be hys agenum weorce. DYS SCEAL ON S^TERNES-D^G, ON D^RE FORMAN LENCTEN-WUCAN. 28 SoSlice ic secge eow, Sume synd her standende, pe dea^ ne onbyrigea^, aer hig geseon mannes Sunu cumende on hys Faeder rice. XVII. And asfter six dagum, nam se Haelend Petrum, and lacobum, and lohannem hys broker, and laedde hig 2 on-sundron, on asnne heahne munt. And he waes ge- hiwod beforan hym ; and hys ansyn scean swa swa 3 sunne, and hys reaf w^ron swa hwfte swa snaw. And efne, ]?a aety wde Moyses and Helfas, mid hym sprecende. 4 Da cwae^ Petrus to hym : Dryhten, god ys us her to be- onne : gyf ]?u wylt, uton wyrcan her pveo eardung-stowa ; 5 ]?e ane, Moyse ane, and Helfe ane. Hym pa, gyt spree- endum, and so^lice )?a beorht wolcn hig oferscean : and MATHEU8 XVII. pa efne com stefn of ]?am wolcne and cwaetS : Her ys min leofa Sunu, on ]?am me wel gelic-dp ; gehyra]? hyne. And 6 )?a hig )7ys gehyrdon hys leorning-cnyhtas, hig feollon on heora ansyne, and hym svvyj^e ondredon. He genealaehte 7 pa and hig sethran, and hym to cwastS : Ansa?, and ne ou- drsedaS eow. Da hig heora eagan upp-ahofon, ne gesawon s hig naenne, buton ]?one Haelend sylfne. And ]?a hig of 9 pam munte eodon, se Haelend hym bebead, and pus cw8et5 : Nanum men ge pjs ne secgon, aer mannes Sunu of deaSe arise. DYS SCEAL ON FRIGE-DyEG, ON DiERE FIFTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. And pa. acsedon hys leorning-cnyhtas hyne : Hwaet sec- 10 gat5 p'd boceras ]79et gebyrige aerest cuman Heliam? Da 11 andswarode he hym : Witodlice Helias ys toweard, and he geedniwaS ealle ping. SoSiice ic eow secge, Dset He- 12 lias com, and hig hyne ne gecneowon, ac hig dydon ymbe hyne swa hweet swa hig woldon : and swa ys mannes Sunu eac fram hym to ]?rowigenne. Da ongeaton hys 13 leorning-cnyhtas pgat he hyt saede be lohanne pam Ful- luhtere. DYS SCEAL ON WODNES-DiEG, TO DAM FiESTENE .ER HJilRFESTES EMNIHT. And J)a he com to paare moenigu, hym to genealaehte 14 sum man gebigedum cneovvum to-foran hym, and cwaeS : Dryhten, gemiltsa minum suna : for])am pe he ys fylle- 15 seoc, and yfel folaS : oft he fylt5 on fyr, and gelomlice on waeter ; and ic brohte hyne to ])inum leorning-cnyht- le um, and hig ne mihton hyne geheelan. Da andswarode 17 he hym : Eala ge ungeleaiFulle and ]?weore encores, hu lange beo ic mid eow ? hu lange forbere ic eow ? bring- a]) hyne to me hyder. And pa ])reade se Haelend hyne, is and se deofol hyne forlet : and se cnapa waes of paere MATHEUS XVIII. 19 tide gehseled. Da genealaehton hys leorning-cnyhtas hym to, and hym to cwasdon digelice : Hwf ne milite we 20 hyne ut-adrifan ? Da cwaeS he : For heora ungeleafful- njrsse. So'SIice on eornest ie eow secge, gyf ge hsefdon geleafan swa senepes corn, and ge cwaedon to |?ysum munte. Far heonone, ])onne ferde he ; and eow ne byt5 21 asnig J?ing tinmihtelic. SoSlice ];ys cynn ne byt5 ut-adrif- 22 en, buton ]?urh gebed and faesten. Da hig wunedon on Galilea, ]?a cwaet5 se Hselend : Mannes Sunu ys to syll- 23 anne on manna handa : and hig ofsleaS hyne, and he arist on ]?am ]?ryddan daege. Da wurdon hig pearls 24 geunrotsode. And ]?a he com to Capharnaum, pa. genea- laehton to Petre pa |)aet gafol namon, and J>us cw^don : 25 Eower lareow, ne gylt he gafol ? Da cwaeS he : Gyse, he deS. And pa he com into J?am huse, pa cwaeS se Haslend : Hwaet J>incS pe, Simon? aet hwam nimaS cyningas gafol o^Se toll ? of heora bearnum, hwsepei pe 26 of fremedum ? Da cwaeS he : Of fremedum. Da cwae3 27 he : Eornostlice pa beam synd frige. Deah-hwae]?re, J?aet we hig ne geunrotsion. gang to pasre s^, and wurp pinne angel ut, and nim pone aerestan fisc, and hys mut5 geo- pena; pu. fintst aenne wecg on hym: nim pone, and syle for me and for pe. DYS SCEAL ON S5i MICH^LES M^SS^-D^EG. XVIII. On paere tfde genealaehton hys leorning- cnyhtas to pam Haelende, and cwaedon : Hwa wenst pu 2 ys yldra on heofena rfce ? And pa clypode se Haelend 3 aenne lytling, and gesette on heora midlen, and cweeS : SoSlice ic secge eow. Baton ge beon gecyrrede and ge- wordene swa swa lytlingas, ne ga ge on heofena rfce. 4 Swa hwylc swa hyne geeat5met swa pes lytling, se ys 5 mara on heofena rice. And swa hwylc swa aenne pylicne lytling on minum naman onfeht5, s^onfehS me. So^lice se pe beswicS aenne of pyssum lytlingum pe on me gelyf- MATHEUS XVIII. at5, betere hym ys J78et ^n cweorn-stan sy to hys sweoran gecnyt, and sig besenced on saes grund. Wa |?ysum r middan-gearde ]?urh swicdomas ! neod ys p-eet swicdom- as curaon ; ]?eah-hvvae|7ere wa ];am men pe swicdom ]>urh hyne cymt5 ! Gyf pin hand oSt5e j^fn fot pe swicatS, s aceorf hyne of, and awurp fram pe : betere pe ys pset pu ga wanhal oS6e healt to life, }»onne ]?u haebbe twa handa and twegen fet, and sy on ece fyr asend. And gyf ]?in 9 eage pe swicat5, ahola hyt lit, and awurp fram pe : betere pe ys mid anum eagan on life to ganne, ponne pu. sy mid twam asend on helle fyr. Warnia^ faet ge ne oferhogion lo aenne of |)ysum lytlingum pe gelyfaS on me. So^lice n mannes Sunu com to gehaelanne j^aet forwearcS. Hwaet 12 ys eow ge]}uht ? gyf hwylc man hsef^ hund sceapa, and hym losa^ an of ]7am, hti ne forlset he pa nigon and hund- nigontig on ]?am muntum, and gseS, and sec^ jjaet an pe forwear^ ? And gyf hyt gelimpS fset he hytfint, sotSlice 13 ic eow secge, J^ast he swi]?or geblissaj> for J)am anum, ponne ofer pa nigon and hund-nigontig pe na ne losedon, Swa nys wylla beforan eowrum Faeder pe on heofonum 14 ys, J?8et an forweorjje of ]>ysum lytlingum. DYS SCEAL ON TIWES-D^G, ON D^RE DRYDDAN LENCTEN-WUCAN. SoSlice gyf pm broj^or syngaS wiS pe, ga and styr hym 15 betweox pe and hym sylfum : gyf he pe gehyrj>, pu ge- sta]?elast ]?inne bro]?or. Gyf he pe ne gehyrS, nim ])onne le gyt aenne oppe twegen to pe, paet aelc word stande on twegra o]?]?e |)reora gewitnysse. Gyf he hig ne gehyr^, 17 sege hyt geferraedene : gyf he hig ne gehyrS, sy he pe swa swa hae]?en and manful. So}>lice ic secge eow, Swa is hwylce swa ge gebindat5 ofer eor)?an, ])a beot5 gebund- ene on heofenum : and swa hwylce swa ge ofer eor))an unbindat5, ])a beot5 on heofenum unbundene. Eft ic ii> eow secge, Gyf twegen of eow ge|)waeria]? ofer eorj^an 41 MATHEUS XIX. be aelcum ]?mge ]?e hig bidda6, hyt gewyr^ hym of min- 20 um Feeder ])e on heofemim ys. Daer twegen o]>pe })reo synd on minum naman gegaderode, j^asr ic eom on hyra 21 midlene. Da genealashte Petrus to him, and ewse^: Dryhten, gif min broker syngaS wiS me, mot ic him for- 22 gyfan o^ seofon si]?as ? Da cwae'S se Haelend : Ne secge ic j?e, O^ seofon si]?as, ac o6 seofon hund-seofontigon si]?on. DYS SCEAL ON DJilRE XXIII. WUCAN OFER PENTECOSTEN. 23 For]?am is heofena rfce anlic )?am cyninge ]?e hys ]?eow- 24 as geradegode. And J?a he ]?8et gerad sette, hym waes 25 an broht se hym sceolde tyn ]?usend punda. And ]?a he nsefde hwanon he hyt agulde, hyne het hys hlaford ge- syllan, and hys wif and hys cild, and eall |?aet he ahte. 26 Da astrehte se J?eow hyne, and cwaeS : Hlaford, hafa 27 ge]?yld on me, and ic hyt ]?e eall agylde. Da gemiltsode 28 se hlaford hym, and forgeaf hym ]?one gylt. Da se feowa tit-eode, he gemette hys efen-J^eowan se hym sceolde an hund penega : and he nam hyne J?a, and for- );rysmode hyne, and cwae^ : Agif paet ]?u me scealt. 29 And ]7a astrehte hys efen-J?eowa hyne, and bsed hyne, and ]?us cwseS : GeJ^yldega, and ic hyt ]?e eall agife. 30 He ])a nolde ; ac ferde and wearp hyne on cweartern, 31 o^]9aet he hym eall agefe. Da gesawon hys efen-J»eowas ]?2et, J)a wurdon hig swy^e geunrotsode, and comon and 32 saedon heora hlaforde ealle }>a dsede. Da clypode his hlaford hyne, and cwaeS to him, Eala )>u lyj>ra ]?eo\va ! ealne ]?inne gylt ic ]?e forgeaf, forpam ]?e ^u me beede: 33 hu ne gebyrede ]>e gemiltsian ]?inum efen-J)eovvan, swa 34 swa ic ]?e gemiltsode ? Da wses se hlaford yrre, and 35 sealde hyne J?am wftnerum, o^J^ast he eall agulde. Swa SeS min se heofenlica Faeder, gyf ge of eowrum heortum eowrum bro]?rum ne forgyfaS. XIX. And ]>a se Haelend geendode J>as spraeca, he ferde MATHEUS XIX. fram Galilea, and com on ludeisce endas begeondan lordanen ; and hym fyligdon mycele maenigeo, and he 2 hig gehaelde l^aer. Da genealaeliton hym to Faristei, 3 hyne costigende, and cwaedon : Ys alyfed aenegum men hys wff to forlsetenne for aenegum ];inge ? Da andswar- 4 ode he hym : Ne raedde ge, se pe on fruman worhte, he worhte wsep-man and wiT-man, and cwoeS, For]?am se 5 man forlaet feeder and moder, and hyne to his wffe ge- J?eot, and beoS twegen on anum flagsce ? Witodlice ne 6 synd hig twegen, ac an flaesc. Ne getwaeme nan man |>a ]?e God gesomnode. Da cwsedon hig : Hwi het 7 Moyses syllan hfw-gedales boc, and hig forlsetan ? Da s cwee^ he : Moyses, for eower heortan heardnesse, lyfde sow eower wff to forlaetenne : so^lice naes hyt on frym]>e swa. SoSlice ic secge eow, Swa hwa swa forlaet hys 9 wff, buton for forligere, and ojjer fetaS, se unryht-haem3 : and se Ipe forlsetene aefter hym nymS, se unryht-haemS. Da cwaedon hys leorning-cnyhtas : Gyf hyt swa ys ]?am 10 men mid hys wffe, ne fremaS nanum men to wifienne. Da cwaeS he: Ne underfoS ealle men ])is word, ac 11 ])am ]?e hyt geseald ys. So'Slice synd beiistnode, ]?e of la heora moder innot5um cumat5 ; and eft synd beiistnode ]?a men pe man belistnaS ; and eft synd beiistnode pe hig sylfe belistnodon for heofena rice. Undernime, se J)e underniman maege. Da waeron hym gebrohte lytling- 13 as to, ]?8et he hys hand on hig asette, and hig geblets- ade : pa ]?readon hys leorning-cnyhtas hig. Da cwaeS 14 se Haelend : LaetaS pa lytlingas, and nelle ge hig for- beddan cuman to me : swylcra ys heofena rice. And 15 ]?a he hym hys handa on-asette, J?a ferde he panon. And le J>a genealaehte hym an man to, and cwae^ : La, gdde Lareow ! hwaet godes do ic, ]?aet ic ece lif haebbe ? Da ir cwaet5 he : Hwaet acsast J>u me be gode ? an God is god : so61ice gyf J^u wylt on Iff becuman, heald p-d. beboda. MATHEUS XX. IS Da cw8et5 he : Hwylce ? Da cw8et5 se Hselend : Ne do ]m raan-slyht, Ne do ])u unryht-h^med, Ne stel ]?u, Ne sege 19 ]?u lease gewitnysse, Weorjja J^inne feeder and moder, and 20 Lufa ]3inne nehstan swa swa j?e sylfne. Da cwae^ se geonga : Eall Ipis ic geheold ; hwaet ys me gyt wana ? 21 Da cwaeS se Haelend : Gyf ]>u wylt beon fulfremed, ga and beeyp eall fset pu ahst, and syle hyt J^earfum, and ponne hgefst ]?u gold-hord on heofene : and cum and 22 folga me. Da se geonga man gehyrde ]?ys word, pa eode he aweg unrdt : soSlice he haefde mycele aahta. •23 Witodlice se Haelend cwse^ to his leorning-cnyhtum : SoSlice ic eow secge, Daet earfoSlice se welega gaeS on 24 Godes rice. And eft ic eow secge, Daet eaSelicre byt5 ]?am olfende to ganne furh naedle eage, ]?onne se welega 25 on heofena rfce ga. Da hys leorning-cnyhtas pis ge- hyrdon, hig wundredon and cwaedon : Hwa maeg ]?is 26 gehealdan ? Da cwaeS se Haelend : UneaJ?elic paet ys mid mannum ; ac ealle ping synd mid Gode ea]?elice. DYS SCEAL TO See PAULUS M^SSE-D/EG; AND TO See BENEDICTUS. 27 Da andswarode Petrus, and cwas^ : Nu we forleton ealle 28 fingc, and folgodon pe ; hwaet byS us to mede ? Da cwae'5 se Haelend : So'8 ic eow secge, Daet ge pe me folg- odon on edcenninge, Jjonne mannes Sunu sit on hys maegen-frymme, j^aet ge sittaS ofer twelf setl, demende 29 twelf maegjja Israhel. And aelc pe forlaet, for minum naman, hys hus, oS^e hys gebroJ>ru, o'S^e swustra, oSSe faeder, o^'Se moder, oS^e wff, oS'Se beam, o^^e land, be hundfealdum he onfehS lean, and haef'5 ece Iff. 30 SoSlice manega fyrmeste beo^ ytemeste, and ytemeste fyrmeste. XX. So^lice heofena rice ys gelic ]?am hyredes ealdre, pe on aarne-mergen ut-eode ahyrian wyrhtan on hys wfn- 2 geard. Gewordenre gecwydraedene ]?am wyrhtum, he MATHEUS XX. sealde aelcon aenne penig wi6 hys daeges weorce : he aseiide hig on hys wm-geard. And J»a he ut-eode ymbe a undern-tide, he geseah oJ?re on strsete idele standan ; ]7a 4 cwae^ he : Ga ge on minne wfn-geard, and ic sylle eow ]?8et riht byS : and hig J?a ferdon. Eft he ut-eode ymbe 3 pa. sixtan and nigo]?an tide, and dyde ]>am swa gelfce. Da ymbe pa. endlyftan tide he tit-eode, and funde opre e standende, and pa saede he : Hwi stande ge her ealne d^g idele ? Da cwaedon hig : For|?am pe tis nan man 7 ne hyrede. Da cwae'S he : And ga ge on minne wm- geard. SocSlice ]?a hyt waes aefen geworden, pa scede se s win-geardes hlaford his gerefan : Clypa ]?awyrhtan, and agyf hym heora mede : agyn fram ]?am ytemestan 06 ^one fyrmestan. Eornestlice pa pe gecomon pe ymbe s- J?a endlyftan tfde comon, ])a onfengon hig aelc his pen- ing. And pa pe J>8er aerest comon wendon paet hig sceol- 10 don mare onfon ; pa onfengon hig syndrige penegas. Da ongunnon hig murcnian ongen ]?one hyredes ealdor, 11 and pus cwaedon : Das ytemestan worhton ane tide, and 12 J?u dydest hig gelice us, pe baeron byrpena on J?yses daeges hsetan. Da cwaeS he andswariende heora anum : Eala 13 J)u freond, ne do ic pe naenne teonan : hu ne come J?u to me to wyrcanne wiS anum peninge ? nim ]?aet pm ys 14 and ga : ic wylle pysum ytemestum syllan eall swa my eel swa pe, 0S6e ne mot ic don paet ic wylle ? hwaeper pe is J>in eage manful ys, forpam pe ic god eom ? Swa beo6 le pa fyrmestan ytemeste, and pa ytemestan fyrmeste : soS- lice manega synd geclypede, and feawa gecorene. DYS GODSPEL GEBYRAD ON WODNES-DiEG, ON D.BRE ODRE LENCTEN-WUCAN. Da ferde se Haelend to Hierusalem, and nam hys leorn- 17 ing-cnyhtas on-sundron, and pus cwaeS : Nu w^ fara^ to is Hierusalem ; and mannes Sunu byt5 geseald paerasacerda ealdrum and bocerum, and Ing genySeriaS hyne to deaSe, MATHEUS XX. 19 Deodum to bysmrigerme and to swinganne, and to aiionne ; 20 and pam ]?ryddan daege he arist. Da com to liim Zebe- deis bearna moder mid hyre bearnum, hig geea^med- •21 ende, and sum ]?mgc fram hym biddende. Da cwaeS he : Hwaet wylt '6u ? Da cwse^ heo : Sege J?aet ]?as mme twegen suna sittan, an on ]nne swipran healfe, and an on 22 ]?ine wynstran, on ]?mura rice. Da andswarode hym se Hselend : Gyt nyton hwaet gyt bidda'S. Mage gyt drinc- an ]?one calic ^e ic to drincanne haebbe ? Da cwaedon 23 hig : Wyt magon. Da cwae^ he : Witodlice gyt minne calic drinca^ : to sittanne on mine swy]?ran healfe, oSSe on wynstran, nys me inc to syllanne, ac ]?am ]?e hyt fram 24 minum Faeder gegearvvod ys. And pa ^a tyn leorning- 25 cnyhtas gebulgon vvi^ |?a twegen gebro})ru, ])a clypode se Haelend hig to hym, and cwae^ : Wite ge j^aet ealdor- men wealdaS heora J?eoda, and J)a ]>e synd yldran hab- 26 baS anweald on hym ? Ne byS swa betweox eow : ac swa hwylc swa wyle betweox eow beon yldra, sy he 27 eower pen ; and se ]?e wyle betweox eow beon fyrmest, 28 sy he eower jjeow : swa mannes Sunu ne com ]?8et hym man J^enode, ac peet he ]?enode and sealde hys sawle Iff, to alysednesse for manegum. DYS SCEAL ON SiETERNES-D^EG, ON D^RE PENTECOS- TENES WUCAN TO Dx\M YMB-RENE. 29 And ]?a hig ferdon fram Hiericho, hym fyligde mycel 30 maenigeo. And ]?a saeton twegen blinde wi6 ]?one weg, and gehyrdon |?aet se Haelend ferde ; and ]?a clypedon hig to hym, and cwaedon : Drihten, gemiltsa unc, 31 Dauides sunu ! Da bead seo maenio hym J^aet hig swigedon : pa clypedon hig pass J?e ma : Dryhten, ge- 32 miltsa unc, Dauides sunu ! Da stod se Haelend, and clypode hig to him, and cwae6 : Hwaet wylle gyt J?aet ic 33 inc do? Da cwaedon hig: Drihten, ]?aet niicre eagan 34 syn geopenode. Da gemiltsode he hym, and heora MATHEUS XXI. eagan oethran : and hig sona gesawon, and fyligdon hym. DYS SCEAL ON D^RE FEORDAN WUCAN MR MYDDA- WYNTRA. XXI. And J)a he genealsehte Hierusalem, and com to Bethfage, to Oliuetes dune, ]?a sende he hys twegen leorn- ing-cnyhtas, and ssede hym : FaraS on ]>3et castel J)aet 2 foran ongen eow ys, and ])onne sona finde gyt ane as- sene getigede, and hyre folan mid hyre : untigeaS hig, and IsedaS to me. And gif hwa eow aenig pingc to cvvyS, 3 secgaS, Daet Dryhten hasf'S |)yses neode; and )>onne forlset he eow hraedlice. Eall J>ys wses geworden, fast wsere 4 gefylled ])3et ])urh Esaiam ]7one witegan gecweden waes, Secga'S heahnesse dehter, Nu J>in cyning ipe cymS to, ge- 5 daefte, and rft uppan tamre assene, and hyre folan. Da 6 ferdon his leorning-cnyhtas, and dydon swa he hym be- head, and laeddon ]?a assene to hym, and hyre folan, and r ledon heora reaf uppan hig, and setton hyne on-uppan. Witodliee ]>set folc strehton heora reaf on J)one weg ; 8 sume heowon |?9era treowa bogas,and streowedon on ];one weg. Daet folc paet '5ar beforan ferde, and J?aet ])ar sefter 9 ferde, clypedon and cwaedon : Flal sy ]?u, Dauides sunu ! Sy gebletsod se J?e com on Dryhtnes naraan ; Sy hym h^l on hehnyssum ! Da he ferde to Hierusalem, ])a wearS eall 10 seo burh-waru onstyred, and cwaedon : Hwaet ys ]?es ? Da cwae^ j^aet folc : Dys ys se Haelend witega of Naza- 11 reth on Galilea. Da se Haelend into J>am temple code, 12 he adraf ut ealle ]?a pe ceapedon innan ]?am temple, and Jjaeramynetera sceamelas, and heora setlu, ))aera ]>e culfran sealdon, he tobraec, and cwaeS to hym : Hyt ys awriten, 13 Min hus ys gebed-hus ; witodliee ge worhton J)aet to peofa cote. Da eodon to hym Jja blindan and J^a healt- u an, and he hig gehaelde. Witodliee fatSaera sacerda ealdr- 15 as and ]?a boceras gesawon ])a wundru ])e se Haelend MATHEUS XXI. worhte, and gehyrdon hu ];a cild clypedon on ]?am tem- ple, and cwaedon, Sy Dauides sunu hal ! Sa waeron hig 16 yrre, and cwaedon : Gehyrst ]?u hwset pas cweJ^aS ? Da cwseS he : Witodlice ne raeddon ge neefre, Du fulfrem- ir edest lof of cilda and of sucendra muj?e? And he forlet hig ]?a, and ferde of |)8ere byrig to Bethania ; and 18 Iserde hig ]?aer be Godes rice. On mergen, ]?a he eft to 19 peere byrig for, pa hingrede hyne ; and he geseh an fic- treow wit5 pone weg : pa eode he to hym, and ne funde on hym, buton pa leaf ane ; tSa cwse^ he : Ne weorpe naefre wsestm of pe acenned I Da sona forscranc past 20 fic-treow. And hys leorning-cnyhtas wundredon, and cwaedon : Loca nu hu hraedlice paet fic-treow forscranc ! 21 Da andswarode he hym, and cwae'S : Sot5 ic eow secge, Gif ge habbaS geleafan and ne tweonia'S, ne do ge na paet an be para fic-treowe, ac eac peah ge cwepon to 22 pysum munte, Ahefe pe up, and feall innan pa s^ ; and ealles pass pe ge bydda^ ge beot5 tipa, gif ge gelyfatS. DYS SCEAL ON WODNES-D^EG, ON DiERE FIFTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 23 Da he com into pam temple, pa comon paera sacerda ealdras hym to, and cwaedon : On hwylcre mihte wyrcst5 24 pu pas ping, and hwa sealde pe pisne anweald ? Da and- swarode se Haelend hym, and cwae^ : Ic acsige eow anre spraece ; gif ge me pa spraece secgat5, ponne secge ic eow 25 on hwylcum anwealde ic pas ping wyrce. Hwaeper waes lohannes fulluht, pe of heofenum, pe of mannum ? Da cwaedon hig betweox hym, Gif we secga^. Of heofene, 26 ponne cwy^ he, Forhwam ne gelyfde ge hym ? Gyf we secga^, Of mannum, we ondrsedaS pys folc : ealle hig 27 haefdon lohannem for aenne witegan. Da andswaredon hig, and cwaedon : We nyton. Da cwaet5 he : Ne ic eow 2S ne secge of hwylcum anwealde ic pas ping wyrce. Hu pinc6 eow ? An man hasfde twegen suna ; pa cwaeS he 4S MATHEUS XXT. to |?ain yldran suna, Ga and wyrce to-daeg on minum wm-gearde. Da cwaeS he, Ic nelle ; eode ]>eh sy^|)an to 29 pam wfn-gearde. Da cwgeS he eal-swa to ]?am oSrum. 30 Da andswarede se hym and cwae^, Hlaford, ic ga ; and ne eode swa-]?eah. Hwae]?er ]?3era twegra dyde paes faeder 3i willan ? Da cwaedon hig : Se aeftera. Da cwaeS se Haelend to hym : So^ ic eow secge, Dast manfulle and myltystran gaS beforan eow on Godes rfce. lohannes 32 com on ryhtwisnesse wege, and ge ne gelyfdon hym; witodlice manfulle and myltystran gelyfdon ; and ge ge- sawon, and ne dydon sy^San nane daed-bote, ])aet ge ge- lyfdon on hyrn. GehyraS nu o]?er bigspel : DYS SCEAL ON D^RE ODRE WUCAN INNAN LENCTEN, ON FRIGE-DiEG. Sum hiredes ealdor wags, se plantode wfn-geard, and 33 betynde hyne, and sette J>aer-on wfn-wringan, and getim- brode aenne stypel, and gesette ]7one myd eorS-tylion, and ferde on elj^eodignysse. Da ))aera waestma tid ge- 34 nealaehte, ]?a sende he hys peowas to J>am eorS-tylion, ]>aet hig onfengon hys waestmas. Da namon hig hys 35 J?eowas, and swungon sumne, sumne hig ofslogon, sumne hig oftorfodon. Da sende he eft oJ?re j^eowas, selran se ];onne J?a aerran waeron : J)a dydon hig ]?am gelice. iEt nyhstan he sende hys sunu him to, and cwge^, Hig 37 forwandia^ Jjaet hig ne don minum suna swa. Wit- 33 odlice ])a 'Sa tylian ]?one sunu gesawon, pa cwaedon hig betweox hym, Des ys yrfenuma ; uton gan, and of- slean hyne, and habban us hys aehta. Da namon hig, 39 and ofslogon hyne, and awurpon wiSutan J^one wm-geard. Hwaet deS pass wfn-geardes hlaford psmi eorS-tyhon, 4o J>onne he cymS ? Da cwaedon hig : He fordeS pa yfelan 41 myd yfele, and gesett hys wm-geard myd oSrum tylion, ]>e hym hys waestm hyra tidum agyfon. Da cwae6 se 42 Haelend : Ne raedde ge naefre on gewritum, Se stan, pe 49 D MATHEUS XXII. t5a timbriendan awurpon, ys gevvorden to ]?9ere hyrnan heafde : ]?ys ys fram Dryhtne geworden, and hyt ys 43 wundorlic on urum eagum? ForJ?am ic secge eow, Daet eow byS aetbroden Godes rice, and byS geseald ))3ere 44 peode l^e hys earnaS. And se ]?e fyltS uppan ]>ysne stan, he by S tobrysed ; and he tobryst ]70ne ]>e he on-uppan 45 fylS. Da ]?3era sacerda ealdras and ]7a Pharisei pys big- spel gehyrdon, ]?a ongeaton hig pset he hyt ssede be hym. 46 Hig sohton hyne, and ondredon ]?aet folc ; forfam pe hig haefdon hyne for senne witegan. XXII. Da saede he hym eft o6er bigspel, and ]?us 2 cvvse^ : Heofena rice ys gelic geworden pam cyninge J>e 3 macode hys suna gifta ; and sende hys feowas, and clyp- ode |>a gela^odan to ])am giftum : ]?a noldon hig cuman. 4 Da sende he eft o6re feowas, and saede Jjam gela^odon, Nti ic gegearwode mine feorme : mine fearras and mine fugelas synd ofslegene, and ealle mine fing synd gearwe : 5 cumaS to ]?am giftum. Da forgymdon hig ]?aet, and 6 ferdon ; sum to hys tune, sum to hys mangunge. And ^a o^re namon hys ]?eowas, and mid teonan geswencton, 7 and ofslogon. Da se cyning faet gehyrde, J?a wses he yrre, and sende hys here to, and fordyde ]?a man-slagan, 8 and heora burh forbaernde. Da cwaeS he to his peowum, Witodlice J)as gyfta synd gearwe, ac Sa ]>e gela]7ode 9 waeron ne synd wyrj^e. GaS nu witodlice to wega ge- laetum, and clypia^ to ])isura giftum swa hwylce swa ge 10 gemeton. Da eodon Sa J>eowas tit on ]?a wegas, and gegaderodon ealle ])a ]>e hig gemetton, gode and yfele : ]?a waeron ]>a gyft-hus mid sittendum mannum gefyllede. 11 Da eode se cyning in, ]?aet he wolde geseon pa ^e ]?£er saeton, ]>a. geseah he paer aenne man ]>e naes mid gyftlicum 12 reafe gescryd : ]?a cwaeS he. La freond, humeta eodest 13 J?u in, and naefdest gyftlic reaf ? Da gesuwode he. And se cyning cwae^ to hys J>enum, GebindaS hys handa, and MATHEUS XXII. hys fet, and weorpa^ hyne on J)a uttran ])ystro ; ))8er byt5 wop and to]?a gristbitung. Witodlice manega synt gela]?- h ode, and feawa gecorene. DYS GODSPEL SCEAL ON XXIII. WUCAN OFER PENTE- CaSTEN. Da ongunnon ])a Pharisei raedan, ]?8et hig woldon pone is Haelend on hys spraece befon. Da sendon hig hym hyra le leorning-cnyhtas to, mid ])am Herodianiscum, and pus cwaedon : Lareow, we witon paet pu eart soSfaest, and pu laerest Godes weg mid so($faestnysse, and ]m ne wandast for nanum men, ne ]>u ne besceawast nanes mannes had : sege us hwaet pincS pe, Ys hyt alyfed paet man Casere ir gafol sylle, J?e na ? Da se Haelend heora facn gehyrde, is ]?acwaet5 he : La lieeteras ! hwi fandige ge mm ? iEtyw- lo aS me pees gafoles mynet. Da brohton hy hym aenne pen- inc. Da cwa9t5 se Haelend to hym : Hwaes anlicnys ys 20 pys, and pys ofer-gewrit ? Hig cwaedon : paes Caseres. 21 Da cw^^ he : Agifat5 pam Casere pa ping pe paes Caseres synd, and Gode pa ping pe Godes synd. Da hig paet ge- 22 hyrdon, pa wundredon hig, and forleton hyne, and ferdon onweg. On pam daege comon to hym Saducei, pa secgaS 23 paet nan aeryst ne sy, and hig axodon hyne, and cwaedon i 24 Lareow, Moyses saede, Gyf hwa dead sy, and beam naeb- be, paet hys broper nyme hys wif, and stryne hym beam. Witodlice mid us waeron seofon gebropru ; and se forma 25 fette wif, and forS-ferde, and laefde hys breper hys wif bu- tan bearne : and se oper eal-swa, and se prydda, o3 pone 26 seofoSan. Da aet sipemestan forS-ferde paet wif. Hwylces 27 paera seofona by^ paet wif, on pam asryste ? ealle hig haef- 2s don hig. Da andswarode se Haelend hym, and cwaeS : 29 Ge dwelia^, and ne cunnon halige gewritu, ne Godes maegen. Witodlice ne wifiatJ hig, ne hig ne ceorliaS, on 30 pam ^ryste ; ac hig synd swylce Godes englas on heof- one. Ne raedde ge be deadra manna ^ryste, paet eow 31 51 D 2 IVfATHEUS XXIII. 3t fram Gode gessed waes, Ic eom Abrahames God, and Isaaces God, and lacobes God ? Nys God na deadra, ac 33 lybbendra. Da faet folc fast gehyrde, ]>a. wundredon hig hys lare. DYS SCEAL ON D/ERE WUCAN OFER PENTECOSTEN. 34 Da J?a Phariseiscan gehyrdon ]?aet he het ]>a Saduceiscan 35 stylle beon, ]>a eodon hig togaedere. And an, ipe waes ]?aere ^ Jareow, axode hyne and fandode hys, ])us cwep- 36 ende : La Lareow, hwoetys ]?8etmaeste bebod on J^aere ^? 37 Da cwaeS se Haelend : Lufa Dryhten J?inne God on ealre l^inre heortan, and on ealre pinre sawle, and on eallum 38 ]7inum mode. Dys ys ]?8et maeste and ]?aet fyrmeste 39 bebod. O'Ser ys J)ysum gelic, Lufa J)inne nehstan swa 40 swa fe sylfne. On }?ysum twam bebodum by^ gefylled 41 eall seo ^. Da J»a Phariseiscan gegaderode waeron, Sa 42 cwae6 se Haelend : Hwaet j^incS eow be Criste ? hwaes 43 sunu ys he ? Hig cwaedon, Dauides. Da cwae^ se Hael- end : Hwi clypa^ Dauid hyne on gaste Dryhten, and 44 cvvyS, Dryhten cwse'5 to minum Dryhtne, Site on mine swy(5ran healfe, oS ]?aet ic gesette pine fynd fe to fot- 45 scamole ? Gyf Dauid hyne on gaste Dryhten clypa^, 46 hu ys he hys sunu ? Da ne mihton hig hym nan word andswarian, ne nan ne dorste of ];am daege hyne nan ]?ing mare acsian. XXIII. Da spraec se Haelend to j?am folce and to 2 hys leorning-cnyhtum, and cwaeS : Boceras and Pharisei 3 soeton ofer Moyses lareow-setl. HealdaS and wyrcaS swa hwaet swa hig secgaS ; and ne do ge na aeffcer heora 4 weorcum : hig secga^, and ne dot5. Hig bindaS hefige byrfena, J?e man aberan ne maeg, and lecga'S ]?a uppan manna exla; andnella^ hig |)a myd heora fingre aethrinan. 5 Ealle heora weorc hig do6 ]?aet men hig geseon : hig to- braedaS heora heals-bec, and maersiaS heora reafa fnadu, 6 hig lufiatS ]>a fyrmestan setl on gebeorscypum, and pa 52 MATHEUS XXIII. fyrraestan lareow-setl on gesamnungum, and faet hig 7 man grete on straetuni; and ]?aet men hig lareowas nem- non. Ne gyrne ge ]>8et eow man lareowas nemne ; an s ys eower Lareow ; ge synt ealle gebro]>ru. And ne nemne 9 g^ eow feeder ofer eorpan : an ys eower Faeder, se J?e on heofonumys. Ne eow man ne nemne lareowas ; for))am an 10 Crist ys eower Lareow. Se pe eower yltst sy, beo se eower 11 \>€n. Witodlice s€ pe hyne up-ahef^, se by^ genySer- 12 od ; and se ]?e hyne sylfne ge€a(5met, se by^ tip-ahafen. DYS SCEAL ON FRIGE-DiEG, ON D^RE NYGEDAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. Wa eow, boceras and Pharisei, liceteras ! for))am ge be- 13 luca5 heofena rice beforan raannum : ne g^" in ne gat5, ne ge ne ])afia^ |)8et o6re in-gan. Wa eow, boceras and 15 Farisei, liceteras ! for]?am ge befara^ see and eor]?an, paet ge don anne eljieodigne ; and ]7onne he geworden by^, ge gedo(5 hyne helle beam twyfealdlicor]?onne eow. Wa eow, blindan latteowas ! ge secgaS, Swa hwylc swa le swereS on temple, pset ys naht ; swa hwa swa swereS on j?aes temples golde, se ys scyldig. Eala ge dysigan and u blindan I hwdsper ys mare ? ^e J?aet gold, Se J?9et tempi Se psst gold gehalgaS ? And swa hwa swa swereS on is fam weofode, ]J8et ys naht ; swa hwylc swa swereS on paere offrunge pe ofer p8Bt weofod ys, se ys scyldig. Eala 19 ge blindan 1 hw8e]?er ys mare, pe offrung, pe J?aet weofod pe gehalgaS pa. offrunge? Witodlice, se pe swereS on 20 weofode, he swereS on hym, and on eallum fam pe hym ofer synd. And se pe swereS on temple, he swereS on 21 hym, and on J)am pe hym on eardiaS. And se pe swereS 22 on heofenan, he swereS on Codes J^rym-setle, and on pam pe ofer ])aet sitt. Wa eow, boceras and Pharisei, licet- 23 eras I ge pe teoSiaS mintan, and dile, and cymen, and ge forleton J^a ping pe synd hefigran fsere ^, dom, and mildheortnysse, and geleafan : ]?as ping hyt gebyrede MATHEUS XXIII. 24 ]?8et ge dydon, and t5a o8re ne forleton. La blindan lat- teowas ! ge drehniaS ]?one gnset aweg, and drinca^ ]?one 25 olfend. Wa eow, boceras and Pharisei, liceteras I for- pam ge cleensiaS peet wiSutan ys calicas and dixas, and 26 ge synd innan fulle reaflaces and unclsennysse. Eala pu blinda Phariseus ! claensa aerest ]>eet wiSinnan ys calices 27 and disces, ]?£et hyt sy claene ]?3et wiSutan ys. Wa eow, boceras and Pharisei, liceteras ! for]?am ge synd gelice hwitum byrgenum, ]?a fincaS mannum utan wlitige, and 28 hig synd innan fulle deadra bana and ealre fylt5e. And swa ge aetywaS mannum utan ryhtwise ; innan ge synd 29 fulle licetunge and unryhtwisnesse. Wa eow, boceras and Pharisei, liceteras ! ge J>e timbria^ witegena byrg- 30 ena, and glengaS ryhtwisra gemynd-stowa ; and ge cwej?- aS, Gyf we wseron on ure faedera dagum, nsere we heora 31 geferan on ]?8era witegena blodes gyte. Witodlice ge synd eow sylfum to gewitnesse, ]?8st ge synd |>aera beam 32 ]>e ofslogon ]?a witegan : and gefylle ge faet gemet eowra 33 faedera. Eala ge naeddran, and naeddrena cynn ! hu fleo ge fram helle dome ? DYS GODSPEL SCEAL ON See STEPHANES MJESSE-DiEG. 34 Ic sende to eow witegan and wise boceras, and ge hig ofsleaS, and hoS, and swingaS, on eowrum gesomnungum, 35 and ge hig ehta^ of byrig on byrig ; paet ofer eow cume aelc ryhtwis blod ]?e waes agoten ofer eor]?an, fram Abeles blode ipses ryhtwisan, oS Zacharias blod, Barachias suna, jjone ge ofslogon betweox fam temple and ]?am weofode. 36 So^ ic secge eow, Ealle ]?as ]>ing cuma^ ofer ])as cneo- 37 rysse. Eala Hierusalem, eala Hierusalem, ]7u Se ]?a wite- gan ofslyhst, and mid stanum oftorfast fta 5e to ^e asende synd, swi^e oft ic wolde ]>ine beam gegaderian, swa seo henn hyre cycenu under hyre fy]>eru gegaderat5, and J?u 38 noldest ! Witodlice nu by^ eower hus eow weste for- 39 laeten. So(5 ic secge eow, Ne geseo^ ge me heonon-forS, MATHEUS XXIV. aBr]7am ]?e ge secgoD; Sy gebletsod se ]?e com on Dryht- nes naman. XXIV. And ]?a se Haelend ut-eode of ]?am temple, hym i to genealaehton hys leorning-cnyhtas,|>3et hig hym aetyw- don ]78es temples getimbrunge. Da andswarode he hym, 2 and cwae'S : GeseoS ge eall ])ys ? so^ ic secge eow, Ne by^ her leefed stan uppan stane, ]>e ne beo toworpen. Da he saet uppan Oliuetes dune, pa. comon hys leorning- 3 cnyhtas dihlice, and cwsedon, Sege us hwaenne pas jjing geweorpon, and hwylc tacnsy ])ines to-cymes, and worulde geendunge. Da andswarode he hym, and cwae'S : Warn- 4 iat5 ]?aBt eow nan ne beswice. Manega cumaS on minum 5 naman, and cwepaS, Ic eom Crist, and beswicaS manega. Witodlice ge gehyratS gefeoht and gefeohta hlisan, warn- a iaS Jjaet ge ne beon gedrefede : t5as ping sceolon ge- weor]?an, ac nys }?onne gyt se ende. Deod wint5 ongean 7 Jjeode, and rfce ongean rfce ; and mann-cwealmas beoS, and hungras, wide geond land, and eorfan styrunga. Ealle pas ping synd ]?aera sara angin. Donne sylla^ hig s eow on gedrefednysse, and ofsleaS eow : and ealle men i^- eow hatia^ for minum naman. And )?onne beoS manega 10 ungetreowsode, and belaewaS betweox him, and hatiat5 him betwynan. And manega lease witegan cumat5, and 1 1 beswica^ manega. And for]?am pe unryhtwisnys ricsaS, 1-2 manegra lufu acolaS. Witodlice se pe ]?urhwunaS oS 13 ende, se byS hal. And pis godspel byS bodod ofer ealle i4 eor|?an, on gewitnysse eallum ]?eodum ; and ]7onne cymt5 seo geendung. Donne ge geseoS J>a onsceonunge faere 15 toworpennysse, pe se witega gecwaeS Daniel, J?a he stod on haligre stowe ; ongyte se pe hyt rdet : fleon ponne la to muntum pa. pe on ludea-lande synd : and se pe ys 17 uppan his huse, ne ga he ny])er, past he aenig ping on his huse fecce : and se pe ys on aecere, ne cyrre he, J^aet he is hys tunecan nyme. Wa eacniendum and fedendum on 19 MATHEUS XXIV. 20 ]7am dagum ! Biddat5 ]?8et eower fleam on wintra, ot5tSe 21 on reste dsege, ne geweor^e : witodlice fonne by^ swa mycel gedeorf, swa nees of middan-geardes fruman oS 22 ]?is, ne nu ne geweorS. And buton Jja dagas gescyrte wceron, naere nan man lial geworden : ac for ]>am geco- 23 renum J>e he geceas, J>a dagas beoS gescyrte. Donne gyf eow hwa seg'S, Nu Crist ys her, o^^e ]?8er, ne gelyfe 24 ge hym. Donne cumaS lease Cristas, and lease witegan, and doS mycele tacn, and fore-beacn, J>aet J?a beoS on gedwolan gelsedde, gyf byt beon mseg, fe geeorene waer- 25 on. Witodlice ic hyt eow fore-sasde. Gyf hig eow 26 secgaS, Her he ys on westene, ne fare ge tit : gyf hig 27 secgaS, Her he ys on furh-farun, ne gelyfe ge. Witod- lice swa swa liget faerS fram east-daele, and aetyw^ o5 28 west-dsel ; swa byS mannes Suna to-cyme. Swa hwasr 29 swa hold by^, ]?yder beocS earnas gegaderode. Sona aefter ))8Bra daga gedrefydnesse, seo sunne byS forsworcen, and se mona his leoht ne syl^, and steorran fealla^ of ]?8ere heofenan, and J^sere heofenan msegenu beoS astyrede : 30 and I'onne setywS mannes Suna tacn on heofenan : and ponne wepa^ ealle eorJ?an maegj^a, and geseoS mannes Suuu cumendne on heofenan genipum, mid myclum mseg- 31 ene, and m8egen-]?rymme. And he asent hys englas mid byman and mycelre stefne, and hig gegaderiaS hys gecorenan of feower middan-geardes endum, of heofena 32 heahnyssum o^ hyra gem^ru. Leornia]? bigspel bepam fic-treowe ; ponne hys twig byS hnesce, and leaf acenne- 33 de, ge witon J7aet sumer ys gehende : and wite ge swa, ]?onne ge J>as ]>ing geseot5, fset he ys on durum ge- 34 hende. So^ ic secge eow, Dset feos cneorys ne gewit, 35 aerpam J)e ealle ]ias l?ing geweor|)on. Heofene and eorJ>e 36 gewitaS, witodlice mine word ne gewitaS. Nat nan man be ])am daege, ne be ]?aere tide, ne furpon englas, buton 37 Faeder ^na. Witodlice swa swa on Noes dagum waes, MATHEUS XXV. s^va byS mannes Suna to-cyme, Swa hig waeron on ))am 38 dagum aer |)am flode, etende and drincende, and wifi- gende, and gifta syllende, oS J?one deeg }>e Noe on ])a earce eode ; and hig nyston eer ]?8et flod com, and nam 39 hig ealle : swa byS mannes Suna to-cyme. Donne beoS 40 twegen on eecere, an byS genumen and opev by^ laefed. Twa beoc5 aet cvveorne grindende, an byS genumen and 41 o]?er byS laefed. Twegen beoS on bedde, an byS genum- en and o]?er byS laefed. DYS GODSPEL SCEAL TO M^ENIGES CONFESSORES MiESSE-DiEG. WaciaS witodlice ; forpam pe ge nyton on hwylcere tide 42 eower Hlaford cuman wyle. Witat5, ]>aet gyf se hyredes 43 ealdor wiste on hwylcere tide se ]>eof toweard waere, wit- odlice he wolde wacian, and nolde gejjafian J)aet man hys hus underdulfe. And forjiam beo ge gearwe ; for- 44 fam^e mannes Sunu wyle cuman on jjaere tide ]?e ge nyt- on. Wenst J?u hwa sy getreowe and gleaw ]?eow, ]?one 45 geset hys hlaford ofer hys hyred, f»aet he hym on tide mete sylle ? Eadig ys se ]7eow, J>e hys hlaford hyne ge- 46 met |?us dondne, Jjonne he cymS. SoS ic eow secge, Daet 47 ofer eall pmt he ah he hyne geset. Gyf se yfela feowa 48 |)encS on hys heortan, and cwyS, Min hlaford uferaS hys cyme ; and agynS beatan hys efen-]?eowas, and yt and 49 drincS myd druncenum ; ]?onne cymS ]?aes weales hlaford 50 on )>am daege 3e he na ne wenS, and on psere tide ]?e he nat, and todael'S hyne, and aset hys dael mid liceterum ; 51 J)osr byf5 wop, and to]?a gristbitung. DYS SCEAL TO HALIGRA F.EMNENA MtESSE-D^GE. XXV. Donne byS heofena rice gelic ]?am tyn faemn- 1 um, J^e Sa leoht-fatu naraon, and ferdonongean])onebryd- guman and ]?a bryde. Heora fif waeron dysege, and fif 2 gleawe. And];afif dysegan namonleoht-fatu, and nenam- 3 on naenne ele mid hym : ]>a. gleawan namon ele on heora 4 57 D 5 MATHEUS XXV. 5 fatum, mid J>am leoht-fatum. Da se bryd-guma ylde, jja 6 hnappedon hig ealle and slepon. Witodlice to middere nihte man hrymde, and cwget5, Nu, se bryd-guma cymt5 ; 7 faraS himtogeanes. Da aryson ealle pafaemnan, and gleng- 8 don heora leoht-fatu. Da cwaedon ])a. dysegan tojjam wis- um, SyllaS us of eowrum ele ; forJ)am ure leoht-fatu synd 9 acwencte. Da andswaredon Jja gleawan, and cwaedon, Nese ; J?y-l^s J>e we and ge nabbon genoh : ga^ to ]7am 10 cypendum, and bycgatS eow ele. Witodlice J?a hig fer- don, and woldon bycgan, ]?a com se bryd-guma ; and fa ]?e gearowe waeron, eodon in mid him to ]>am giftum : 11 and seo duru wses belocen. Da ast nehstan comon Jja oSre faemnan and cwaedon, Dryhten, Dryhten, laet us in. 12 Da andswarode he heom, and cwae'S, SoS ic eow secge, 13 ne can ic eow. Witodlice waciat5 ; for]?am t5e ge nyton ne ]>one daeg, ne ]?a tide. DYS GODSPEL GEBYRAD ON S^ SYLUESTRES MyESSE- D/EGE, AND TO ODRA CONFESSORES. 14 Sum man ferde on elJ»eodignysse, and clypode hys ]?eow- 15 as, and betaehte hym hys aehta. And anum he sealde fif pund, sumum twa, sumum an ; aeghwylcum be hys 16 agenum maegene ; and ferde sona. Da ferde se ]?e t5a 17 fif pund underfeng, and gestrynde o]?re fife. And eal-swa, 13 se 'Se ]?a twa underfeng gestrynde ojre twa. Witodlice se ]>e faet an underfeng ferde, and bedealf hy t on eor])an, 19 and behydde hys hlafordes feoh. Witodlice aefter mycl- um fyrste, com faera J>eowa hlaford, and dyhte hym 20 gerad. Da com se ]?e pa fif pund underfeng, and brohte 0(5re fife, and cwaetS, Hlaford, fif pund J;u sealdest me ; 21 nu ic gestrynde oSre fife. Da cwae^ hys hlaford to hym, Beo bliSe, ]>n goda J?eow and getrywa ; forfam Se |>u wsere getrywe ofer lytle ]>ing, ic gesette J^e ofer mycle : 22 ga into J?ines hlafordes blisse. Da com se ])e J)a twa pund underfeng, and cwaeS, Hlaford, twa pund J>u me MATHEUS XXV. sealdest ; nu ic hsebbe gestryned o]?re twa. Da cwae^ 23 hys hlaford to hym, Geblissa, J)u goda peowa and ge- trywa; forpam ]>e 6u waere getrywe ofer feawa, ofer fela ic pe gesette : ga on ]?ines hlafordes gefean. Da com se 24 Se J)86t an pund underfeng, and cwaeS, Hlaford, ic wat ]>aet ]?u eart heard mann, )ju rypst ]?8er ]?u ne seowe, and gaderast ]>ser ]>\i ne sprengdest : and ic ferde ofdrsed, and 25 behydde );in pund on eorjjan : her ])u haefst ]?aet J>in ys. Da andswarode hys hlaford hym, and cwaeS, Du yfela 26 )>eow and slawa, ]?u wistest ]?aet ic rype Jjaer ic ne sawe, and ic gaderige ])aer ic ne stredde : hyt gebyrede ]?aet ]?u 27 befaestest min feoh myneterum, and ic name, ]?onne ic come, ]?8et min ys, mid Jjara gafole. AnymaS ]?3et pund aet 28 hym, and syllat5 ]?am ^e me J>a tyn pund brohte. Witod- 29 lice aelcon ]?aera ]>e hsefS man sylS, and he hsefS genoh : ^ara ]?e naeft5, ]}aet hym ]?inctS ]?aet he haebbe, J)3et hym byS aetbroden. And weorpa^ ]?one unnyttan J?eowan on 30 pa utteran |jystru : Jjaer byt5 wop and to]?a gristbitung. DYS SCEAL ON MONAN-D^G, ON FORMAN F.ESTEN-DiEG. Witodlice ]?onne mannes Sunu cymtS on hys maegen- 31 J>rymme, and ealle englas mid hym, ]?onne sit he ofer hys maegen-]?rymmes setl : and ealle J?eoda beoS to-foran 32 hym gegaderode, and he asyndrat5 hig hym betwynan, swa swa se hyrde asyndra'S ]>a seep fram tyccenum. 33 And he geset ]?a seep on hys swij?ran healfe, and fa 34 tyccenu on hys wynstran healfe. Donne cwiS se cyning to J)am ]?e on hys swiSran healfe beotS, Cumat5, ge gebletsode mines Faeder, and onfo(5 J>aet rfce paet eow gegearwod ys of aiiddan-geardes fryraSe. Me hingrede, 35 and ge me sealdon etan : me pyrste, and ge me sealdon drincan : ic waes cuma, and ge me in-lapedon : ic waes 36 nacod, and ge me scryddon : ic waes untrum, and ge eodon to me : ic waes on cwearterne, and ge comon to me. Donne andswariatS pa ryhtwisan, and cwepaS, 37 MATHEUS XXVI. Dryhten, hwsenne gesawe we ]?e hingrigendne, and we 3s ])e feddon ? pyrstendne, and we ]?e drinc sealdon ? Hwsen- ne gesawe we ]?8et ]?u cuma wsere, and J)e in-la]?edon ? 39 o'SSe nacodne, and we ])e scryddon ? Ot5^e hwsenne ge- sawon we ])e untrumne, o'SSe on cwearterne, and we 40 comon to ]>e ? Donne andswaraS se cyning hym, and cwyt5 to hym, So'S ic eow seege, Swa lange swage dydon anum of ]?ysum minum laestum gebro]?nim, swa lange 41 ge hyt d3^don me. Donne seg]? he fam ]?e beot5 on ]>a. wynstran healfe, GewitaS, ge awyrgede, fram me, on J?3et 42 ece fyr, ]?e ys deofle and hys englum gegearwod. Wit- odlice me hingrede, and ge ne sealdon me etan : me 43 J^yrste, and ge me drincan ne sealdon : ic waes cuma, and ge me in ne gelaj^edon : ic waes nacod, and ge me ne scryddon : ic wses untrura, and on cwearterne, and 44 ge ne comon set me. Donne andswaria(5 hym |>a, and cwe]7aS, Dryhten, hwaenne gesawe we ])e hingrigendne, oSt5e ]>yrstendne, oSSe cuman, o(56e untrumne, o'S^e on 45 cwearterne, and we ne penedon Jje ? Donne andswaratJ hym se cyning, and cwy^, SoJ^ ic eow secge, Swa lange swa ge ne dydon anum of ]>ysum laestum, ne dyde ge 46 hyt me. And j7onne fara'5 hig on ece susle ; and ]?a rihtwisan on ]?aet ece life. XXVI. Witodlice fa se Haelend, haefde ealle pas spraeca geendod, J>a cwaeS he to hys leorning-cnyhtum : DES PASSIO SCEAL ON PALM-SUNNAN-D^EG. 2 Wite ge J?aet aefter twam dagum beoS Eastro, and mannes Beam by^ geseald, J)aet he sy on rode ahangen. 3 Da waeron gesamnode J^a ealdras Jjsera sacerda, and hlafordas J?aes folces, to ]?3era sacerda ealdres botle, fe 4 waes genemned Caiphas : and hig haefdon mycel gemot, faet hig woldon ]?one Haelend mid facne besyrwan, and 5 ofslean. Hig cwaedon witodlice sume jjaet hyt ne mihte beon on }>am freols-daege, ]?y-laes to mycel styrung wurde MATHEUS XXVI. on ]?am folce. Da se Haglend wges on Bethanla, on 6 Symones liuse Jjaes hreoflan, pa. genealaehte hym to sum 7 wff, seo haefde box mid deorwyr^re sealfe, and ageat upp- an hys heafod ]?aer he soet. Da gesawon hys leorning- 3 cnyhtas padt, and wurdon gebolgene, and cwtedon : To hwan ys }>ys forspilled ? ]}ys mihte beon geseald to miclum 9 weorpe, and J?earfum gedaeled. Da se Haslend hyt wiste, -|)a cwas(5 he to hym : Hwi synd ge grame pysum wffe ? witodlice god weorc heo worhte on me. Symle ge hab- u baS Jjearfan mid eow, ac ge nabbat5 me symle. Heo 12 dyde |?as sealfe on minne lichaman, pset ic waere gesmyr- ed to bebyrianne. SoS ic secge eow, Swa hweer swa 13 Jjys godspel byS gebodod on eallum middan-gearde, hy'6 gesaed on hyre gemynd ]?8et heo ]?ys dyde. Da ferde an 14 of ]>a.m twelfum, pe waes genemned ludas se wi|?ersaca, to J;aera sacerda ealdrum, and cvvaeS to hym: Hwget 15 wylle ge me syllan, and ic hyne belaewe eow ? Da be- heton hig hym ]?ritig scyllinga. And sySSan he smeade le geornlice j^aet he hyne wolde belajwan. Da on pam for- 17 man gearcung-daege, genealaehton ])Si leorning-cnyhtas to ]?am Haelende, and |)us cwaedon : Hwaer wylt Su faet we gegearwion jje J?ine ]?enunga to Eastron ? Da cwsetS is se Haelend : FaraS on J)as ceastre to sumum men, and secgatS hym, Se Lareow seg.6, Min tima ys gehende faet ic mid pe wyrce mine Eastro, mid minum leorning-cnyht- um. And J?a leorning-cnyhtas dydon swa se Haelend i9 him bebead ; and hig gegearwodon him Easter-|?enunge. On ]7am aefene saet se Haelend mid hys twelf leorning- 20 cnyhtum aet gereorde ; and ]?a hig ^ton he cwaeS to 21 hym : Witodlice ic secge eow, ]7aet an eower belaewtS me. Da wurdon hig swy]>e ge-unrotsode, and ongan 22 anra gehwylc cwe]>an : Drihten, cwyst ]>u. eom ic hyt ? i^nd he andswarode, and ]?us cwae^ : Se ])e bedypS on 23 disce mid me his hand, se me belaewS. Witodlice man- 24 61 MATHEUS XXVI. nes Sunu faer^, swa hyt awriten ys be hym : wa |)am men, ]?urh ]?one ]>e byS mannes Sunu belsewed ! betere wsere 25 J?am men paat he nsefre nsere acenned. Da cwseS ludas, pe hyne belsewde ; Cwyst pn, Lareow, hvvsejjer ic hyt sy ? 26 Da cw3et5 se Hselend: ]?u hyt ssedest. Witodlice J^ahig aeton, se Hselend nam hiaf, and hyne gebletsode, and br^c, and sealde hys leorning-cnyhtum, and cwseS : On- 27 foS, and etaS ; Jjys ys min lichama. And he genam ]?one calic ]?anciende, and sealde hym, ]?us cwe]?ende : Drinc- 23 at5 ealle of fysum : )>ys ys witodlice mines blodes calic niwre ^, fast byS for manegum agoten, on synna for- 29 gyfennesse. Witodlice ic secge eow, Daet ic ne drince heonon-for^ of f>ysum eor]?lican wine, ser J^am dsege ]7e 30 ic drince )?8et niwe mid eow on mines Faeder rice. Da highasfdon heora lof-sang gesungenne, ]7a ferdon hig upp- 31 an Oliuetes dune. Da saede se Haelend hym : Ealle ge weor))aS geuntreowsode on me on ]?ysse nyhte : hyt is awriten, purh ]?aes hyrdes siege byS se heord todraefed. 32 Witodlice asfter ]?am ]?e ic of deape arise, ic cume to eow 33 on Galilea. Da andwyrde Petrus hym, and pus cwae]> : Deah })e hig ealle geuntreowsion on f>e, ic naefre ne ge- 34 untreowsige. Da cwae^ se Haelend : SoS ic secge ]?e, Dast on Jjyssere nihte, ^r]?am ^e cocc crawe, ]>riwa Su 35 wiSsaecst mfn. Da saede Petrus hym : Witodlice, ])eah pe ic scyle sweltan mid J?e, ne wiSsace ic ]^m. Gelice 36 pam cwaedon ealle ]?a opre leorning-cnyhtas. Da com se Haelend mid hym on pone tun, pe ys genemned Gieze- mani, and saede hys leorning-cnyhtum : Sitta'S her, o3 37 paet ic ga hyder-geond, and me gebydde. And he genam Petrum and Zebedeus twegen suna, and ongan unrot- 38 sian, and beon unrot. Da saede se Haelend hym : Unrot ys min sawl oS deatS : gebfda'S her, and wacia^ mid me. 39 And pa he waes lyt-hwon panon agan, he afeol on hys ansyne, and hyne gebsed, and pus cwae6 : Faeder min, 62 MATHEUS XXVI. gyf hyt beon maege, gewfte ]>es calic fram me : ]?eah- hwaeSere, na swa swa ic wylle, ac swa swajju wylt. And 40 he com to hys leorning-cnyhtum, and he gemette hig slaspende, and he saede Petre : Swa, ne mihte ge nti wacian ane tid mid me? WaciaS and gebidda(5 eow, 4i ]>set ge in ne gan on costnunge : witodlice se gast is hraed, and ]?8et flaesc is untrum. Eft o]?re sitSe he ferde, 42 and hyne gebaed, and cvvaeS : Min Feeder, gyf ]>es calic ne maege gewftan, buton ic hyne drince, geweorJ?e ]?in willa. And he com eft, and gemette hig slaepende ; 43 so^lice heora eagan waeron gehefegode. And he forlet 44 hig eft, and ferde, and hyne gebaed pryddan siSe, cwe]?- ende ]?aet ylce gebed. Da com he to hys leorning- 45 cnyhtum, and saede hym : SlapaS eallunga, and resta^ eow : nu genealaecS seo tfd, and mannes Sunu by^ ge- seald on synfulra hand. ArisaS, uton faran ; nu genea- 46 laecS se J»e me belaewS. Da he J>as J»ing spraec, ]?a com 47 ludas, an of ]?am twelfum, and micel folc mid hym, mid swurdum and sahlum, asende fram J)aera sacerda ealdrum, and ]7aes folces ealdrum. Se ]?e hyne belaewde sealde 48 hym tacn, and cwae3 : Swa hwaene swa ic cysse, se hyt ys, nymaS hyne. And he genealaehte hraedlice to J)am 49 Haglende, and cwae^ : Hal beo pu, Lareow ; and he cyste hyne. Da cwae^ se Haelend to hym : Eala freond, to 50 hwan becom ]?u ? Da genealaehton hig, and pone Hael- end genamon. Witodlice an ]?aera, ])e mid psun Haelende 51 waes, abraed hys sweord, and asloh of anes paera sacerda ealdres peowan eare. Da cwaetS se Haelend to hym : Do 52 ]?in sweord on hys scaefe : witodlice ealle ]>& Se sweord nymaS, mid sweorde hig forweor]7aS. Wenst ]>u J^aet ic 53 ne myhte byddan minne Faeder, J>aet he sende me nu ma ]?onne twelf eoredu engla ? Hu magon beon ge- 54 fyllede J>a halgan gewritu, ])e be me awritene synd ? for- ]?am J)us hyt gebyraS to beonne. On ]?aere tide cwaeS 55 MATHEUS XXVL se Haelend to ]?am folce : Eall-swa to peofe ge synd cum- ene mid sweordum and mid sahlum me to nymanne : deeghwamlice ic saet mid eow on ]?am temple, and laerde 56 eowj and ge me ne namon. Dys eall ys geworden ]?8et psera witegena halgan gewritu syn gefyllede. Da flugon 57 ealle pa, leorning-cnyhtas, and forleton hyne. And hig genamon ]jone Haelend, and laeddon hyne to Caiphan, ]?3era sacerda ealdre, fasr "Sa boceras and pa ealdras ge- 58 samnode wseron. Petrus hym fyligde feorranne, o^ he com to J>aera sacerda ealdres botle, and he in-eode, and 59 seet mid psnoa. ]?enum, jjset he gesawe pone ende. Witod- lice faera sacerda ealdras, and eall ]?aet gemot, sohton lease saga ongean J>one Haelend, pset hig hyne to deajje 60 sealdon ; and hig ne mihton nane findan : pa, t5a manega mid leasum onsagum genealaehton. Da set-nehstan 61 comon twegen ]>aera leogera, and cwaedon : Des saede, Ic maeg towurpan Godes tempi, and 8efter]?rym dagum hyt 62 eft getimbrian. Da aras se ealdor ]?8era sacerda, and cwae'S : Ne andwyrdst J)u nan ping ongean J?a Se pjs Se 63 onsecgaS ? Se Hselend suwode. Da se ealdor Jjgera sacerda cwaeS : Ic halsige pe, ]?urh pone lifigendan God, 64 }>3et J?u secge us gyf |)u sy Crist Godes Sunu. Da cwseS se Haslend him to : Dagt ]?u saedest. SoS ic eow secge, -^fter ]?ysum ge geseoS mannes Beam sittende on pa. swySran healfe Godes maegen-J^rymmes, and cumendne 65 on heofones wolcnum. Da ]?aera sacerda ealdor slat hys agen reaf, and cwaeS: Dis ys bysmor-spraec : to hwi wilni- ge we aenige o]?re sage, nu ge gehyrdon of hym gylt- 66 lice sprasce ? Hwaet ys eownu ge])uht? Hig andwyrd- 67 on ealle, and cwaedon : He ys deaSes scyldig. Da spaetton hig on hys ansyne, and beoton hyne mid heora fystum ; sume hyne slogon on hys ansyne mid heora 68 bradum handum, and cwaedon : Sege us, Crist, hwaet is 69 se pe Se sloh ? Petrus soSlice saet ute on ]?am cafer-tune ; 64 MATHEUS XXVII. ])a com to hyni an ])eowen, and cwse^ : And ]?u waere niid ]?am Galileiscean Haelende. And he witSsoc beforan 70 eallum, and cwaetS : Nat ic hwaet ]?u segst. Da he tit- n eode of J^aere dura, pa geseah hyne oper wyln, and ssede pam ]>e paer waeron : And pes wses mid J?am Nazareniscan Haeiende. And he wiSsoc eft mid ape, paet he hys nan 72 ping ne cu5e. Da cefter lytlum fyrste genealaehton pa 73 •Se paer stodon, and cwaedon to Petre : SoSlice pu eart of hym, and pin spraec pe geswutelaS- Da aetsoc he, and 74 swerede pset he naefre pone man ne cupe. And hrsedlice creow se cocc. Da gemunde Petrus paes Haelendes word 75 pe he cwaet5, iErpani pe se coco crawe, prywa pu me wiSsaecst. And he eode ut, and weop biterlice. XXVII. Witodlice pa hyt morgen waes, Sa worhton 1 ealle paera sacerda ealdras gemot, and paes folces ealdras, ongean pone Haelend, pset hig hyne to deaSe beleevvdon : and hig laeddon hyne gebundenne, and sealdon hyne 2 pam Pontisean Pilate, pam deman. Da geseah ludas, 3 pe hyne belaewde, paet he fordemed waes, pa ongan he hreowsian, and brohte pa pryttig scyllingas to paera sa- cerda ealdrum, and cwaeS : Ic syngode, pa ic sealde paet 4 ryhtwise blod. Da cwaedon hig ; Hwaet sprycst pu paet to tis ? And he awearp pa scyllingas in on paet tempi, 5 and ferde, and mid gryne hyne sylfne aheng. Da soSlice e paera sacerda ealdras onfengon paes seolfres, and cwaedon : Nys hyt na alyfed paet we asendon hyt on ure mat5m- cyste, forpam pe hyt ys blodes weortS. Hig worhton pa 7 gemot, and smeadon, hu hig sceoldon paes Haelendes weorS ateon : pa gebohton hig senne aecer, mid pam feo, tigel-wyrhtena, on to bebyrgenne elpeodisce men. For- 3 pam ys se aecer gehaten Acheldemah, paet is on ure ge- peode, blodes aecer ; and swa he ys gehaten o^ pysne daeg. Da waes gefylled paet gecweden ys purh Hieremiam pone 9 witegan, pus cwepende. And hig onfengon pryttig scyl- MATHEUS XXVII. linga, ]7sss gebohtan weor^, ]?one ^e waes ^r geweor]7od 10 fram Israhela bearnura ; and hig sealdon pset on tigel- 11 wyrhtena ascer, swa swa Dryhten me gesette. Da stod se Haelend beforan fam deman ; and se dema hyne acsode, ]?us cwej^ende : EartSu ludea Cyning ? Da cwsetS 12 se Heelend : DsBttSu segst. And mid pj t5e hyne wreg- don ]?8era sacerda ealdras and ]?a hlafordas, nan ping he 13 ne andswarede. Da cwaeS Pilatus to hyra : Ne gehyrst ]?u 14 hu fela sagena hig ongean ]?e secgatS ? And he ne and- vvyrde mid nanum worde, swa J^ast se dema wundrode 15 swyt51ice. Hig haefdon hym to gewunan, to heora sym- bel-dsege, ]?aet se dema sceolde forgifan J>am folce aenne 16 forworhtne man, swylcne hig habban woldon. He hasfde ]>a soSlice asnne strangne feofman gehaeftne, se 17 waes genemned Barrabbas. Da ]?aet folc gesamnod waes, J)a cwaet5 Pilatus : Hwaefer wylle ge j^aet ic eow agyfe, 18 J)e Barrabban, ]?e ]?one Haelend, ]>e ys Crist gehaten ? He 19 wiste sojjiice J^aet hig hyne for andan hym sealdon. He saet fa Pilatus on his dom-setle : ]>a sende his wif to hym, and cwae^ : Ne beo ]?e nan ]>'ing gemaene ongean pysne ryhtwisan : soSlice fela ic haebbe ge])olod to-daeg J?urh 20 gesyhfe for hym. Da laerdon ])aera sacerda ealdras and J)a hlafordas f>aet folc, ])aet hig baedon Barrabban, and 21 J>one Haelend fordydon. Da andwyrde se dema, and saede hym : Hwae]?erne wylle ge paet ic forgyfe eow of 22 ]?ysum twam ? Da cwaedon hig : Barrabban. Da cwaeS Pilatus to hym : Witodlice hwaet do ic be ]>am Haslende, J>e is Crist genemned ? Da cwaedon hig ealle : Sy he on 23 rode ahangen. Da cwaeS se dema to hym : Witodlice hwaet yfeles dyde pes ? Hig pa. swifor clypedon, J?us 24 cwe]?ende : Sy he ahangen. Da geseah Pilatus ]?aet hyt naht ne fremode, ac gewurde mare gehlyd, J?a genam he waeter, and ]?woh hys handa beforan fam folce, and cwaet5 : Unscyldig ic eom fram pjses rihtwisan blode : 66 MATHEUS XXVII. ge geseoS. Da andswarede eall past folc, and cwast5 ; Sy 25 hys blod ofer us, and ofer ure beam. Da forgeafhese hym Barrabban ; and pone Haelend he \€t swingan, and sealde hym to ahonne. Da underfengon ]?aes deman 27 cempan J)one Haelend on J)am dom-erne, and gegadero- don ealne Jjone Jjreat to hym ; and unscryddon hyne 28 hys agenum reafe, and scryddon hyne mid weolcen-read- ura scyccelse ; and wundon cyne-helm of |)ornum, and 29 asetton ofer hys heafod,and hreod on hys swyt5ran: and bigdon heora cneow beforan him, and bysmeredon hyne, J)us cwej?ende : Hal waes ]?u, ludea Cyning ! and spaetton 30 on hyne, and namon hreod, and beoton hys heafod. And 31 aefter ])am pe hig hyne ]>us bysmeredon, hig unscryddon hyne fam scyccelse, and scryddon hyne mid hys agenum reafe, and laeddon hyne to ahonne. SoSlice fa hig tit- 32 ferdon, J?a gemetton hig aenne Cyreniscne man cumende hym togeanes, ])aes nama waes Symon : ^one hig nyddon J>aet he baere hys rode. Da comon hig on ]?a stowe pe 33 ys genemned Golgotha, ]?aet ys, heafod-pannan stow ; and hig sealdon hym wm drincan wiS geallan gemeng- 34 ed : and pa. he hys onbyrigde, ]>a nolde he hyt drincan. SoSlice aefter ]?amj?e hig hyne on rode ahengon,higtodael- 35 don hys reaf, and wurpon hlot ]?aer-ofer ; J?aet waere ge- fylled ]?aet Se gecweden waes ]?urh pone witegan, and ]7us cwaet5, Hig todaeldon hym mine reaf, and ofer mine reaf hig wurpon hlot. And hig beheoldon hyne sittende. ae And hig asetton ofer hys heafod hys gylt, J)us awritenne ; 37 Dis YS SE HiELEND, luDEA Cyning. Da waeron ahangen ss mid hym twegen sceaj?an ; an on ]>a swySran healfe, and oSer on ])a wynstran. Witodlice J?a weg-ferendan hyne 39 bysmeredon, and cwehton heora heafod, and cwaedon : 40 Wa ]>3et t5es towyrpt5 Godes tempi, and on prjm dagum hyt eft getimbraS : gehael nu pe sylfne. Gyf ]?u sy Godes Sunu, ga ny]?er of ]?3ere rode. Eac })aera sacerda ealdras 41 MATHEUS XXVII. hyne bysmeredon, mid pam bocerum and mid ]?am eald- 42 rum, and cwaedon : 0]7ere he gehaelde, and hyne sylfne gehaelan ne maeg. Gif he Israhela Cyning sy, ga nu ny]>- 43 er of Ssere rode, and we gelyfa^ hym. He gelyf^ on God ; alyse he hyne nu, gyf he wylle : witodlice he saede, 44 Godes Sunu ic eom. Gelice ]?a sceatSan, pe mid hym 45 ahangene waeron, hyne hyspdon. Witodlice fram ]?aere sixtan tide, waeron geworden Jjystru ofer ealle eorpan, o^ 46 pa. i3ygot5an tid. And ymbe fa nygo^an tid, clypode se Haelend mycelre stefne, and Jjus cwaeS : Heli, Heli, lema zabdani ? J?aet ys on Englisc, Min God, min 47 God, to hwi forlete J)u me? Sot51ice sume, pa. ^e psBr stodon and ])ys gehyrdon, cwaedon : Nu he clypaS 48 Helfam. Da hraedlice arn an hyra, and genam ane spongean, and fylde hig mid ecede, and asette an hreod 49 J>aer-on, and sealde hym drincan. Witodlice pa otSre cwaedon : Last, uton geseon hwaej?er Helias cume, and 50 wylle hyne alysan. Da clypode se Haelend eft mycelre 51 stefne, and asende hys gast. And ]?aer-rihte ])aes temples wah-ryftwearS tosliten ontwegen d8elas,fram ufeweardon otS ny]?eweard ; and seo eorpe bifode, and stanas to- 52 burston ; and byrgena wurdon geopenode ; and manige 53 halige lichaman, pe £er slepon, arison. And Jia hig ut- eodon of J>am byrgenum, aefter hys aeryste, hig comon on 54 ]?a haligan ceastre, and aetywdon hig manegum. Witod- lice ]?aes hundredes ealdor, and Sa pe mid hym waeron, healdende J?one Haelend, pa. hig gesawon J>a eor^-bifunge, and pa. ping ^e Jjaer gewurdon, hig ondredon hym j^earle, 55 g,nd cwaedon : So^ Godes Sunu wees pes. Witodlice J?aer waeron manega wif feorran, ]?a pe fyligdon J^am 56 Haelende fram Galilea, him J^enigende : betweoh pam. waesseo Magdalenisce Maria, and Maria lacobes moder, 57 and losephes moder, and Zebedeis sunena moder. SoS- lice pa hyt aefen waes, com sum welig man of Arimathia, MATHEUS XXVIII. |?3es nama waes losep, se sylfa waes J^aes Haelendes leorn- ing-cnyht. He genealoehte to Pilate, and b8ed])3es Hael- 58 endes lichaman. Da het Pilatus agifan hym ]?one licha- raan. And losep genam |)one lichaman, and bewand 59 hyne mid claenre scytan, and lede hyne on hys niwau eo byrgene, J»a he aheow on stane : and he to-awylte my- celne stan to hlide J>aere byrgene, and ferde syStSan. Daer ei wees so(51ice seo Magdalenisce Maria, and seo oSer Maria, sittende £et j^aere byrgene. Witodlice ot5rum daege, ]>e 62 waes gearcung-daeg, comon togaedere ]?aera sacerda eald- ras and psi sunder-halgan to Pilate, and cwaedon : Hlaf- es ord, we gemunon J^aet se swica saede, J»a he on life waes, i^fter ]?rym dagon ic arise. Hat nu healdan ]?a byrgene 64 oS J>one J)ryddan daeg, |?y-laBS hys leorning-cnyhtas cum- on, and forstelon hyne, and secgon J)am folce, ]?aet he aryse of deaf>e : (5onne byS ]>aet aeftere gedwyld wyrse ponne Jjaet aerre. Da cwaeS Pilatus : Ge habbaS heord- es raedene : faraS, and healda}>, swa swa ge witon. So5- 66 lice hig ferdon, and ymbe-trymedon Jja byrgene, and in- seglodon J>one stan mid ]?am weardum. DYS SCEAL ON EASTER-iEFEN. XXVin. So])lice ))am reste-daeges aefene, se ]?e onlihte 1 on ]>am forman reste-daege, com seo Magdalenisce Ma- ria, and seo o]?er Maria, ])aet hig woldon geseon ]>a byrg- ene. And paer wear]? geworden mycel eorS-bifung : 2 witodlice Dryhtnes engel astah of heofenum, and genea- laehte, and awylte foue stan onweg, and saet faer on-upp- an. Hys ansyn waes swylce liget, and hys reaf swa 3 hwite swa snaw. Witodlice pa. weardas waeron afyrhte, 4 and waeron gewordene swylce hig deade waeron. Da 5 andswarede se engel, and saede J?am wifum : Ne ondraede ge eow : ic wat witodlice ]?8et ge secaS J?one Haelend, ]?one pe on rode ahangen waes. Nys he her : he aras 6 so^lice, swa swa he saede. CumaS, and geseoS ]?a stowe 69 MATHEUS XXVIII. 7 ]>e se Haslend waes on aled. And faratS hrsedlice, and secgaS hys leorning-cnyhtum ]?8et he aras ; and so^lice he cym6 beforan eow on Galileam ; faer ge hyne geseoS : nu, ic secge eow. DYS SCEAL ON FRIGE-DiEG, ON D^ERE ODRE EASTER. WUCAN. 8 Da ferdon hig hrsedlice fram ]?8ere byrgene mid ege, and mid myclum gefean ; and urnon, and cy^don hyt hys 9 leorning-cnyhtum. And efne pa com se Hselend on- gean hig, and cwae^ : Hale wese ge. Hig genealsehton, 10 and genamon hys fet, and to hym geea^meddon. Da cwge^ se Hselend to hym : Ne ondrsede ge eow : faraS, and cy]?a^ minum gebro]?rum |?8et hig faran on Galilseam, 11 ]?3er hig geseo^ me. Da ]?a hig ferdon, ]7a conion sume pa weardas on ]?a ceastre, and cytSdon |)3era sacerda ealdr- 12 um ealle ]>a ]?ing, ]?e ]?aer gewordene waeron. Da ge- samnodon fa ealdras hig, and worhton gemot, and seal- is don pam ]?egnum mycel feoh, and cwsedon : SecgaS, past hys leorning-cnyhtas comon nihtes, and forstselon hyne, fa 14 we slepon. And gyf se dema fys geeacsaS,we Isera^ hyne, 15 and gedo^ eow sorhlease. Da onfengon hig fses feos, and dydon eall-swa hig gelserede waeron : and fys word waes gewidmaersod mid ludeum o^ fysne andweardan daeg. DYS SCEAL ON FRIGE-D^G, INNAN DiERE- EASTER-WUCAN. 16 Da ferdon ]?a endleofen leorning-cnyhtas on fone munt, 17 ]?aer se Hselend hym dyhte ; and hyne fser gesawon, and hig to hym geea^meddon : witodlice sume hig tweone- is don. Da genealsehte se Hselend, and sprsec to hym fas ping, and pus cwseS : Me ys geseald selc anweald on 19 heofenan, and on eorpan. FaraS witodlice, and laeraS ealle peoda, and fuUiaS hig on naman Faeder, and Suna, 20 and paes Halgan Gastes : and laera'S paet hig healdon ealle pa ping pe ic eow bebead : and ic beo mid eow ealle dagas, 06 worulde geendunge. Amen. D.ET GODSPEL iEFTER MARCUS GERECEDNYSSE. I. Her ys Godspellys angyn Haelendes Cristes, Codes i Suna; swa awriten ys on J?8es witegan bee Isafam, Nu ic 2 asende minne engel beforan pine ansyne, se gegearwatS pinne weg beforan Se. Clypiende stefn on ]?am westene, 3 GegearwiaS Dryhtnes weg, doS rihte his siSas. lohannes 4 waes on westene, fulligende, and bodiende daed-bote ful- wiht, on synna forgyfenesse. And to hyra ferde eall 5 ludeisc rice, and ealle Hierosolima-ware, and waeron frain hym gefullode on lordanes flode, hyra synna and- dettende. And lohannes waes gescryd mid oluendes 6 haerum, and fellen gyrdel waes ymbe hys lendenu, and gaerstapan and wudu-hunig he aet ; and he bodode, and 7 cwaeS : Strengra cymt5 aefter me, ]7aes ne eom ic wyrSe paet ic hys sceona ])wanga bugende uncnytte. Ic fuUige s eow on waetere : he eow fullaS on Halgum Gaste. And 9 on J7am dagum com se Haelend fram Nazareth Galilee, and waes gefullod on lordane fram lohanne. And sona 10 of pam waetere, he geseah opene heofenas, and Haligne Gast swa culfran astigende, and on hym wunigende: 11 and J>a waes stefn of heofenum geworden : Du eart min gelufeda Sunu, on J)e ic gelicode. And sona gast hyne 12 on westen genydde. And he on westene waes feowertig 13 daga and feowertig nihta, and he waes fram Satane ge- costnod ; and he mid wild-deorum waes ; and hym englas Jjenodon. Syt5San lohannes geseald waes, com se Haelend 14 on Galileam, Godes rices godspel bodigende, and pus 15 MARCUS I. cwet5ende : Witodlice tfd ys gefylled, and heofena rfce genealaectS : dot5 dasd-bote, and gelyfat5 ]7am godspelle. 16 And pa, he ferde witS ])a Galileiscau s£e, he geseah Simo- nem, and Andream his broSer, heora nett on pa, s^ laet- 17 ende : so^lice hig wseron tisceras. And pa cwae^ se Haelend : Cumat5 aefter me, and ic do inc ]7set gyt beoS 18 sawla onfonde. And hig J>a hraedlice hym fyligdon, and 19 forleton heora nett. And ]?anon hwon agan, he geseah lacobum Zebedei, and lohannes his broker, and hig on 20 heora scype heora nett logedon. And he hig sona clyp- ode : and hig heora faeder Zebedeo on scype forleton 21 mid hyrlingum, [and him folgodon ;] and ferdon to Gapharnaum : and sona reste-dagum he Iserde hig on 22 gesamnunge in-gangende. And hig wundredon be his lare : so(51ice he waes hig laerende swa se pe anweald 23 haeftS, naes swa boceras. And on heora gesamnunge 24 waes sum man on unclsenum gaste ; and he hrymde, and cw£e^ : Eala Nazarenisca Hselend, hwaet ys us and pe ? com ^u us to- forspillane ? ic wat p\i eart Godes Halga. 25 Da cidde se Haelend hym, and cwae^ : Adumba, and g^ 26 of Jjysum men. And se unclaena gast hyne slytende, 27 and mycelre stefne clypiende, hym of-eode. Da wundre- don hig ealle, swa paet hig betweox hym cwaedon : Hwaet ys pys? hwaet is ]>eos niwe lar? ]?aet he on an- wealde unclaenum gastum bebyt, and hig hyrsumia^ hym. 28 And sona ferde his hlisa to Galilea-rice. Hraedlice of 29 hyra gesamnunge hig comon on Simonis and Andreas 30 hus, mid lacobe and lohaiine. SoSlice p'd saet Simonis 31 swegr hriSigende, and hig hym be hyre saedon. And genealaecende he hig up-ahof, hyre handa gegripenre ; and hraedlice se fefer hig forlet, and heo ]?enode hym. 32 Sot^lice pa. hit waes aefen geworden, pa. sunne to setle eode, hig brohton to hyra ealle ))a unhalan, and J)a Se 33 wode waeron. And call seo burh-waru waes gegaderod MARCUS II. to ysere dura. And he manega gehaelde ]?e missenlicum 34 adlum gedrehte wssron, and manega deofol-seocnyssa he ut-adraf ; and hig sprecan ne let, for|?am hig wiston j^aet he Crist waes. And swiSe ^r arisende, he ferde on weste 35 stowe, and hine paer gebaed. And hyra fyligde Simon, ae and ]?a Se mid hym waeron. And J?a hig hine gemetton, 37 hig saedon hym : Eall ]?ys folc ^e sec6. Da cwse^ he : as Fare we on gehende tunas and ceastra, ]?agt ic ^aer bod- ige : witodlice to J>am ic com. And he waes bodigende 39 on heora gesomnungum, and ealre Galilea, and deofol- seocnessa tit-adrifende. DYS SCEAL ON WODNES-D^G, ON DiERE FIFTEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. And to hym com sum hreofla, hyne biddende, and gebig- 40 edum cneowum him to cwaeS : Dryhten, gif ]?u wylt, J)u miht geclaensian me. SoSlice se Haelend hym gemilts- 41 ode, and his hand a|>enede, and hyne aethrinende, J)us cwae^ : Ic wylle : beo ^u geclaensod. And ]?a he ]?us 42 cwaeS, sona seo hreofnes hym fram gewat, and he waes geclaensod. And sona he bead hym, and cwaeS : Warna 43 paet |?u hyt nanura men ne secge ; ac ga, and aetyw 'Se 44 paera sacerda ealdre, and bring for ]?inre claensunge ]?aet Moyses bebead, hym on gewitnesse. And he ]?a tit-gang- 45 ende, ongan bodian and widmaersian pa, spraece ; swa ]7aet he ne mihte openlice on J>a ceastre gan, ac beon lite on westum stowum : and hig aeghwanon to hym comon. II. And eft aefter dagum he code into Capharnaum : i and hit waes gehyred ]?aet he waes on huse. And manega 2 togaedere comon, and he to hym spraec. And hig com- 3 on aenne laman to hym berende, |?one feower men baeron. And }3. hig ne mihton hine in-bringan for J)aere maen- 4 igeo, hig openedon ]?one hrof J)ar se Haelend waes ; and hig J?a in-asendon ]?aet bed, pe se lama on laeg. SotSlice 5 Sa se Haelend geseah heora geleafan, he cwaeS to ))am MARCUS II. 6 laman : SunUj ]?e synd pine syiina forgifene. pser wser- on surae of J>am bocerum sittende, and on heora heortum r ]>encende, Hwi spyct5 |)es J)us ? he dysega^ ; hwa maeg s synna forgifan, buton God ana ? Da se Haelend past on his gaste oncneow, })8et hig swa betweox him fohton, he cwse^ to him : Hwi^ence gej^as Sing on eowrum heort- 9 urn? hwseSer ys eSre to secganne to J)am laman, pe synd Sine synna forgyfene ; hwaeSer fe cweSan, Arfs, 10 nim Sin bed, and ga? Dset ge soSlice witon faetmannes Sunu hasfS anweald on eorSan synna to forgyfanne, he 1 1 cvvseS to |>am laman, pe ic secge, Arfs, nim Sin bed, and 12 ga to J?inum huse. And he sona aras, and beforan heom eallum eode, swa Jjast ealle wundredon, and ]^us cwaedon : 13 Naefre we ^r J^yllic ne gesawon. Eft he ut-eode to S^ere s£e, and eall seo msenigeo hym to com, and he hig laerde. 14 And ]?a he forS-eode, he geseah Leuin-Alphei sittende aet his cep-setle, and he cwseS to hym : Folga me. Da 15 aras he and folgode hym. And hit geweai^, ];a he saet on his huse, ])aet manega manfulle saeton mid Ipam. Hael- ende, and his leorning-cnyhtum ; soSlice manega, pa. Se 16 hym fyligdon, waeron boceras and Pharisei, and cwaedon : Witodlice he ytt mid manfullum and synfullum, and hig cwaedon to hys leorning-cnyhtum : Hwi ytt eower lareow 17 and drincS mid manfullum and synfullum ? Da se Hael- end J)ys gehyrde, he saede him : Ne beJ)urfon na Sa hal- an laeces, ac Sa pe untrume synd : ne com ic na paet ic 18 ciypode rihtwise, ac synfulle. And pa waeron lohannes leorning-cnyhtas and Pharisei faestende : and pa comon hig, and saedon hym : Hwi faestaS lohannes leorning- 19 cnyhtas and Phariseorum, and pine ne faestaS ? Da cwaeS se Haglend : CweSe ge sculon paes bryd-guman cnyhtas faestan swa lange swa se bryd-guma mid him is ? ne magon hi faestan swa lange tfde swa hig Sone hrjd- 20 guman mid hym habbaS. SoSlice pa dagas cumaS, MARCUS III. ])onne se bryd-guma him biS fram acyrred, and ]?onne hig faestaS on ]?am dagum. Nan man ne sywacS nfwne it scyp to ealdum reafe ; elles he afyrS J)one nfwan scyp of pam ealdan reafe, and bi^ mare slite. And nan man ne 22 deS nrvve wfn on ealde bytta, elles ]>8et wm tobrycS ]?a bytta, and ]?£et wm bi^ agoten, and jm bytta forweorSap ; ac nfwe wm sceal beon gedon on niwe bytta, ]?onne beo5 butu gehealden. Eft wees geworden, J)a he reste-dagum 23 ]}urh aeceras eode, his leorning-cnyhtas ongunnon pa ear pluccian. Da cwaedon Pharisei to hym : Loca nu hwaet a fine leorning-cnyhtas do^, psst him alyfed naes on reste- dagum. Da saede he him : Ne raedde ge naefre hwaet 25 dyde Dauid, J>a hine hingrode, and ]?a ^e mid him waeron ? hu he in Godes huse eode, under Abiathar, ]?ara sacerda 23 ealdre, and he £et ]?a ofrung-hlafas, Ipe hym naeron alyfede to etanne, buton sacerdum anum, and he sealde J>am Se mid hym waeron ? And he saede hym : Reste-daeg waes ge- 27 worht for ]?am men, nses se man for ]?am reste-daege : wit- 2s odlice Dryhten ys mannes Sunu eac swylce reste-daeges. III. And eft he eode on gesomnunge ; and jjar waes i an man forscruncene hand haebbende. And hy gymdon, 2 hwaeper he on reste-dagum gehaelde, j^aet hig hyne gewregdon. Da cwaeS he to Sam men ]>e forscruncene a hand haefde : Arfs gemang him. Da cwaeS he : AlyfS t reste-dagum wel to donne, hwaej)er Se yfele ? sawle ge- haelan, hwaeper Se forspillan ? And hig suwodon. And .i hig besceawigende mid yrre, ofer heora heortan blind- nesse geunret, cwseS to ]?am men : Aj)ene J)ine hand. And he a]jenede hig : pa, wearS his hand gehaeled sona. Da Pharisei mid Herodianiscum ut-gangende, ]?eahtedon o ongen hine, hu hig hyne fordon mihton. And ]>a ferde 7 se Hselend to psere s^ mid hys leorning-cnyhtum ; and mycel maeniu him fyligde fram Galilea, and ludea, and s Hierusalem, and fram Idumea, and begeondan lordane ; 75 E 2 MARCUS III. and to him com mycel maenigeo ymbe Tfrum and Sidd- 9 ne, gehyrende ])a 'Sing ]?e he worhte. And he cwae6 to his cnyhtum, past hig him on scype ])enedon, for J^sere 10 maenigeo, paet hig hine ne offrungon. Sot51ice manega he geh£elde ; swa ]:>8et hig aethrinon hys : and swa fela 11 swa untrumnessa and unclaene gastas haefdon, ]?a hig hine gesawon, hig to-foran him astrehton, and J?us cwet5- 12 ende clypedon : pu eart Godes Sunu. And he him swySe 13 forbead, past hig hine negeswuteledon. And on aennemunt he ferde, and to him geclypode ]?a 'Se he wolde ; and hig 14 to him comon. And he dyde faet hig twelfe mid him 15 waeron, and he hig asende godspel to bodigenne ; and he him anweald sealde untrumnessa to haelanne, and deo- 16 fei-seocnessa ut to adrifanne : and he nemde Simon Pe- 17 trum ; and lacobum Zebedei, and lohannem his brot5er, and heom naman onsette Boanerges, J?aetys, ]?unres beam : 18 and Andream, and Philippum, and Bartholomeum, and [Matheum],andThomam,and lacobum Alphei, andTad- 19 deum, and Simonem Chananeum, and ludam Scarioth, 20 se hine sealde. And eft him to com swa micel maenig- 21 eo, paet hig naefdon hlaf to etanne. And ))a hig hyne gehyrdon, hig ferdon, J)aet hig hyne namon ; and J)us 22 cwaedon : SoSlice he ys on hat-heortnesse gewend. And ]?a boceras, ])e wendon fram Hierusalem, cwaedon : SoJ>- lice he haet^ Beelzebub, and on deofla ealdre he deofol- 23 seocnessa ut-adrift5. And he hig togaedere geclypode, and on bigspellum hym to cwaeS : Hu maeg Satanas Sa- 24 tanan tit-adrifan ? and gif his rfce on hym sylfum bi^ 25 todaeled, hu maeg hit sfandan ? and gif J)aet hus ofer 26 hit sylfe bi^ todaeled, hu maeg hit standan ? and gif Satanas win's ongen hyne sylfne, he by'S todaeled, and he 27 standan ne maeg, ac hcefS ende. Ne maeg man }>one strangan his aehta and his fata bereafian, and on his hus gan, buton man pone strangan aerest gebinde ; and ponne 76 MARCUS IV. hys hus reafige. Soplice ic eow secge, Daet ealle synna us synd manna bearnum forgyfene, and bysmerunga, ]?am Se hig bysmeriat5 : so])lice ic eow secge, Se ]>e J)one Halgan 29 Gast bysmeraS, se nsefS on ecnysse forgifenysse, ac by6 i^ces gyltes scyldig : for|)ara. J)e hig cwaedon, He haefS 30 unclaenne gast. Da com to him his moder, and his ge- 31 bro^ra, and ])ar ute stodon, and to him sendon, and to him clypedon. And mycel maenigeo ymb hine saet, and 32 to him cwaedon : Her ys |?in moder, and Jjine gebroSra ute, and secaS ]?e. He |>a him andswarede, and cwaetS : 33 Hwylc ys min moder, and mine gebroSra? And he 34 ewae^, ^a behealdende J)e him abuton seeton : Her is rain modor, and mine gebroSra. So(51ice se Se deS 35 Godes willan, se ys min moder, and min brother, and swuster. IV. And eft he ongan hig set tSaere sde Iseran, and him 1 waBs mycel maenigeo to gegaderod, swa paet he on scyp eode, and on ]7aere sde waes ; and eall seo maenigeo ymbe }?a s^ w£es, on lande. And he hig fela on bigspellum 2 laerde, and him to cwaeS on his lare : GehyraS ; Ut-eode 3 se s^dere his s^d to sawenne : and ]?a he seow, sum feoll 4 wi(5 pone weg, and fugelas comon, and hit fraeton. Sum 5 feoll ofer stan-scylian, ]>ar hit naefde mycele eorSan, and sona up-eode ; for]?am hit naefde eorSan ])iccnesse. Da hit tip-eode, seo sunne hit forswaelde, and hit for- 6 scranc ; for))am hyt wyrt-ruman naefde. And sum feoll 7 on J?ornas ; ]?a stigon Sa |)ornas, and fort5rysmodon fast, and hit waestm ne baer. And sum feoll on god land, and 8 hit sealde, up-stigende and wexende, waestm ; and an brohte ]>rytigfealdne, sum syxtigfealdne, sum hund- fealdne. And he cwaet5 : Gehyre, se t5e earan haebbe to 9 gehyranne. And pa he ana waes, hine acsodon paet big- 10 spell pa twelfe pe mid him waeron. And he saede heom : 11 Eow ys geseald to witanne Godes rfces gerynu ; pam pe MARCUS IV. 12 ute synd, ealle J^ing on bigspellutn geweor]>aS : paet hig geseonde geseon, and na ne geseon ; and gehyrende ge- hyron, and ne ongiton ; j?e-laes hig hwsenne syn gecyr- 13 rede, and heom syn hyra synna forgyfene. Da saede he him : Ge nyton |)is bigspell : and hu mage ge ealle big- 14 spell witan ? Se ]>e saewS, word he saewS. SoSliee Jja 15 synd wi'S Jjone weg, far jjaet word ys gesawen ; and J>onne hig hit gehyra^, sona cym^ Satanas, and afyr^ ])agt word 16 J>e on heora heortan asawen ys. And j^a synd gelice ]>e synd ofer stan-scylian gesawen : sona ]?onne hig ]78et word 17 gehyraS, and ])3et mid blisse onfoS ; and hig nabbaS wyrt-ruman on him, ac beot5 unstat^olfaeste ; and syS^an up-cym'5 deofles costnung, and his ehtnys for ]?am worde. 18 Hig synd on J^ornum gesawen ; J?3et synd ]?a 'Sejjset word 19 gehyra^, and of yrm^e, and swicdome worold-welena, and ot5ra gewilnunga, ]?3et word of]?rysmia^, and synd 20 buton waestme gewordene. And ])a Se gesawene synd ofer ])8et gode land, J>a synd ]>e ]?8et word gehyra(5, and onfoS, and waestin bringaS, sum )?rytigfealdne, sum syx- 21 tigfealdne, and sum hundfealdne. And he saede him: Cwyst J»u cymS J)8et leoht-faet ])8et hyt beo under bydene aset, o'SSe under bedde ? Wite gere J>aet hit sy ofer can- 22 del-staef aset. SoSlice nys nan 'Sing behydd, ])e ne sy geswutelod ; ne nys digle geworden^ ac J>aet hit openlice 23 cume. Gehyre, gif hwa earan hoebbe to gehyranne. 24 And he cwaeS to him : WarniaS hwaet ge gehyron ; and on )>am gemete ]?e ge metaS, eow bit) gemeten, and eow 25 biS yht. pam biS geseald ]?e haefS, and ]?am Se naef^, 26 him biS aetbroden. And he cwaeS : Godes rfce ys swylce 27 man wurpe god s^d on his land, and sawe ; and arise daeges and nihtes, and Jjset s^d growe and wexe, J)onne 28 he nat. SoSlice sylf-willes seo eorSe waestm bereS ; aerest gaers, sySSan ear, sySSan fulne hwaete on J?ara eare. 29 And Jjonne se waestm hine forSbringS, sona he sent his 78 MARCUS V. sfcol, for])am J?aet ryp ^t ys. And eft he cwaeiS : For 30 hwam geanlicie we heofena nee, o6(5e hwylcuru bigspelle wiSmete we hit? Swa swa seuepes saed, ]>oiine hit bitS 31 on eorSan gesawen, hit is ealra saeda lasst, pe on eor^an synd : and ]?onne hit asawen biS, hit astih^, and bi^ 32 ealra wyrta maest, and haefS swa mycele bogas, ]?8et heot- nes fugelas eardian magon under his sceade. And man- 33 egum swylcum bigspellum he spraec to liyra, |?8et hig mihton gehyran. Ne spsec he na butan bigspelle : eall 34 he his leorning-cnyhtum asundron rehte. And saede 35 him : ponne aefen by'5, uton faran ongean. And ]?a maen- 36 igeo forldetende, hig onfengon hine swa he on scype waes, and o^re scypu waeron mid him. And ]?a waes 37 mycel yst windes geworden ; and y])a he awearp on ]?aet scyp, ]?aet hit waes gefylled. And he waes on scype, ofer 33 bolster slapende ; and hig awehton hine, and cwaedon : Ne belimpc? to 'Se ]?aet we forweorpaS ? And he aras, 39 and ]?am winde bebead, and cwaeS to faere s^ : Suwa, and gestyl; and se wind gesvvac ]?a, and wearS mycel smyltnes. And he saede him: Hwi synd ge forhte ? git 40 ge nabbaS geleafan. And hig myclum ege him ondred- 4i on, and cwaedon aelc to oJ>rum : Hwaet wenst ])u? hwaet ys pes, ]?aet him windas and s^ hyrsumiaS ? DYS SCEAL ON FRIGE-DiEG, ON D^RE SEOFEDAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. V. Da comon hig ot'er ]?aere s^s mu(5an, on past rfce 1 Gerasenorum. And him of scype gangendum, him sona 2 agen am an man of ]7am byrgenura, on unclaenum gaste, se haefde on byrgenum scraef ; and hine nan man mid 3 racenteagum ne mihte gebindan ; for|7am he oft, mid 4 fot-copsum and racenteagum gebunden, toslat pa race- teaga, and pa. fot-copsas tobraec ; and hyne nan man ge- wyldan ne mihte. And symle, daeges and nihtes, he .5 waes on byrgenum and on muntum, hrymende, and hine 79 MARCUS V. 6 sylfne mid stanum ceorfende. Sot51ice ])a he ]?one Hsel- 7 end feorran geseah, he arn, and hine gebaed, and my- celre stemne hrymende, ]7us cwse^ : Eala maera Hsel- end, Godes Sunu, hwset ys me and pe? ic halsige pe, 8 ]?urh God, ]7Eet pu me ne Jjreage. Da cwae'S se Haelend : 9 Eala pu unclaena gast, ga of ]>ysum men. Da acsode he hine : Hwaet ys pin nama ? Da cwae^ he : Min nama ys 10 Legio ; forpam we manega synd. And he hine swy^ 11 baed, ]?8et he hine of J^am rice ne nydde. par waes embe 12 ])one munt mycel swyna heord Iseswigende. And J?a unclaenan gastas hine baedon, and cwasdon : Send tis on 13 pas swyn, ]?aet we on hig gan. And ]7a lyfde se Haelend sona; and pa. eodon pa. unclaenan gastas on ]?a swyn: and on myclum hryre seo heord wearS on s^ bescofen, 14 twa J)usendo, and wurdou adruncene on J?aere s^. Sot5- liee pa. pe hig heoldon flugon, and cyddon on J?aere ceastre, and on lande : and hig tit-eodon f>aet hig gesaw- 15 on hwaet ]?aer gedon wdere. And hig comon to ]?am Haelende, and hig gesawon |7one, pe mid deofle gedreht waes, gescrydne sittan, and hales modes : and hig him 16 ondredon. And hig rehton him, pa. ^e hit gesawon, hu hyt gedon waes be J?am pe deofol-seocnesse haefde, and 17 be ))am swynum. And hig baedon ];aet he of heora ge- 18 maerum ferde. Da he on scyp eode, hine ongan biddan, se pe £er mid deofle gedreht waes, ]?aet he mid hym waere. 19 Him })a se Haelend ne getipode ; ac he saede him : Ga to jjinum huse, to ])inum hfwum, and cyS heom, hu mycel 20 Dryhten gedyde, and he gemiltsode pe. And he ])a ferde, and ongan bodian on Decapolim, hu fela se Haelend him 21 dyde : and hig ealle wundredon. And J?a se Haelend eft on scype ferde ofer J?one mufan, hym com to mycel 22 maenigeo ; and waes ymbe J?a s^. And f>a com sum of heah-gesamnungum, lairus hatte ; and pa he hine geseah, 23 he astrehte hine to his fotum, and hine swy]?e baed, and MARCUS V. he cwaeS : Min dohter ys on ytemestum si]?e ; cum and sete J?ine hand ofer hig, ])aet heo hal sy, and lybbe. Da 24 ferde he mid him ; and him fyligde mycel maenigeo, and ]?rungon hine. And ]?a jjaet wrf, ]?e on blodes ryne twelf 25 winter waes, and fram manegum leecum fela J^inga Jjolode, 26 and daelde eall ]?aet heo ahte, and hit naht ne fremede, ac waes ]?e wyrse ; |?a heo be|»am Haelende gehyrde, heo 27 com wiS-aeftan pa maenigeo, and his reaf aethran. SoS- 2s lice heo cwaeS ; Gif ic fur]?on his reafes aethrfne, ic beo hal. And ]?a sona w^earcS hyre blodes ryne adruwod ; 29 and heo on hyre gefredde, Jjaet heo of ]?am wfte geheeled waes. And pa. se Haeleud oncneow on him sylt'um ]>aet 30 him maegen of-eode, he cwaeS, bewend to ]?aere msenigeo : Hwa asthran mine reaf? Da cwaedon his leorning- 31 cnyhtas : pu gesyhst ]?as maenigeo ]?e ]?ringende, and pu. cwyst, Hwa aethran me ? And pa. beseah hine, ]?aet he 32 gesawe jjone pe J^ast dyde. Daet wif pa., ondraedende and 33 forhtigende, com and astrehte hig beforan him, and saede him eall ])aet riht. Da cwae(5 se Haelend :- Dohter, |?in 34 geleafa pe hale gedyde ; ga pe on sibbe, and beo of ]?ys- um hal. Him pa. gyt sprecendum, hig comon fram pa.m 35 heah-gesamnungura, and cwsedon : Dm dohtor ys dead ; hwi drecst ]?u leng J>one Lareow ? Da he gehyrde ]?aet 36 word, ];a cwaeS se Haelend : Ne ondraed ]?u pe ; gelyf for an. And he ne let hym aenig ne fyligean, buton Petrum, 37 and lacobum, and lohannem lacobes broker. And hig 33 comon on ]?8es heah-ealdres hus, and he geseah mycel gehlyd, wepende and geomriende. And J>a he in-eode 39 he cwaeS : Hwi synd ge gedrefede and wepatJ ? nis pis maeden dead, ac heo slaeptS. Da taeldon hig hine. He 4o }7a, eallum ut-adrifenum, nam J^aes maedenes faeder and raoder,aud ]?a 6e mid him waeron, and in-eodon suwiende j;ar j^aet maeden waes. And hyre hand nam, and cwaeS : 41 Thalimtha cumi : ]?9et ys, on ure ge}»eode gereht, Maed- 81 E 5 MARCUS VI. 42 en, ]7e ic secge, arfs. And heo sona aras, and eode ; so^lice heo wa?s twelf wintre. And ealle hig wundredon 43 mycelre wundrunge. And he hym ]?earle bebead, ]?aet hi hyt nanum men ne sdedon : and he het hyre etan syllan. VI. And p3L he ]?anon eode, he ferde on his epel, and 2 him folgedon hys leorning-cnyhtas. And gewordenum reste-daege, he ongan on gesomnunge l^ran ; and mae- nige gehyrdon, and wundredon on his lare, and cwaedon : Hwanon synd J^yssum ealle ]?as ]?ing ? and hwaet ys se wisdom ])e hym geseald ys, and swylce mihta pe |)urh 3 his handa gewordene synd? Hu nys pys se smiS, Ma- rian sunu, lacobes broker, and losepes, and lude, and Simonis ? hu ne synd hys swustra her mid us ? And fa 4 wurdon hig gedrefede. Da cwaecS se Haalend : SoSlice nys nan witega butan weor]?scype, buton on his e^ele, 5 and on his msegt^e, and on his huse. And he ne mihte par aenig maegen wyrcan, buton feawa untrume, on-asett- 6 um his handum, he gehselde. And he wundrode for heora ungeleafan. He J?a laerende, fa eastel beferde. 7 And him twelfe to geclypode, and agan hig sendan, twam and twam ; and him anweald sealde unclsenra ga- 8 sta; and him bebead feet hig naht on wege ne namon, buton gyrde ane ; ne codd, ne hlaf, ne feoh on heora 9 gyrdlum: ac geseeode mid calcum; and fast hig mid 10 twam tunecum geserydde naeron. And he cwaetS to him : Swa hwylc hiis swa ge in-gaS, wuniat5 far, ot5 f aet ge ut- u gan. And swa hwylce swa eow ne gehyraS, fonne ge f anon ut-ga6, asceacacS f aet dust of eowrum fotum, him 12 on gewitnesse. And ut-gangende, hig bodedon foet 13 hig daed-bote dydon. And hig manega deofel-seocnessa ut-adrifon, and manega untrume mid ele smyredon, and 14 gehaeldon. And fa gehyrde Herodes se cyning faet, (sotSlice his nama waes swutol geworden,) and he cwaeS : Witodlice lohannes se FuUuhtere of deaf e aras, and on MARCUS VI. him synd for]>ain maegenu geworht. Sunie cwaedon : is He ys Elias ; sume cwaedon : He ys witega, swylce an of j?am witegum. Da Herodes ]?8et gehyrde, he cwae^ : le Se Johannes, ]?e ic beheafdode, se aras of deaSe. DYS GODSPEL SCEAL INNAN H^REFESTE TO See lOHANNES M^SSAN. SoSlice Herodes sende and het lohannem gebindan on 17 cwerterne, for })aere Herodiadiscan, hys hwper lafe Phil- ippus; forJ?am pe he nam hig. Da seede Johannes He- is rode : Nys ipe alyfed to habbenne ]?ines bro|?er wff. D a 19 syrvvde Herodias ymbe hyne, and wolde hyne ofslean, and heo ne mihte. SoSlice Herodes ondred lohannem, 20 and wiste J^aet he waes rihtwis and halig, and he heold hine on cwerterne, and he gehyrde J^aet he fela wundra worhte, and he luilice him hyrde. Da se daeg com He- 21 rodes gebyrd-tfde, he gegearwode mycele feorme hys ealdormannum, and J;am fyrmestum on Galilea. And pa 22 ]?a J^aere Herodiadiscan dohter in-eode, and tumbode, hit licode Herode and eallum J?am Se him mid saeton. Se cyning cwaeS ]?a to ])am maedene : Bide me swa hwaet swa ]>u wylle, and ic pe sylle. And he swor hyre : SoSes 23 ic J)e sylle swa hwaet swa ]7U me bitst, peah J>u wylle healf min rice. Da heo tit-eode, heo cwaeS to hyre meder : 24 Hwaes bidde ic ? Da cwaetS heo : Johannes heafod |)aes Fulluhteres. Sona pa. heo mid ofeste in to ]?am cyninge 25 code, heo baed, and J)us cwaeS : Jc wylle ]?aet pu. me hraedlice on anum disce sylle Johannes heafod. Da 2f$ wearS se cyning geunret, for ]?am aSe, and for }>am J>e hym mid saeton, nolde J>eah hig geunretan ; ac sende aenne cwellere, and bebead ])aet man his heafod on 27 anum disce brohte. And he hine ]?a on cwerterne be- 28 heafdode, and his heafod on anum disce brohte, and hit sealde pam maedene ; and ]>aet maeden hit sealde hyre meder. Da his cnyhtas ))aet gehyrdon, hig coraon and 29 MARCUS VI. 30 his Ifc namon, and hine on byrgene ledon. So^lice pa, ]>a apostolas togaedere comon, hig cyddon ]7am Haelende' 31 eall p3Bt hig dydon, and hig Iserdon. And he saede hym : Cumat5, and uton gan on-sundron on weste stowe, and us hwon restan : so^lice manega waeron ]?e comon and 32 ageh'hwyrfdon, and fyrst nsefdon ]?3et hig ^ton. And on scyp stigende, hig foron on-sundron on weste stowe. 33 And gesawon hig farende, and hig gecneowon manega, and gangende of |?am burgum, ]?yder tirnon, and him 34 beforan comon. And fa se Hselend fanon code, he geseah mycele meenigeo, and he gemiltsode him, forfam pe hig waeron swa swa seep J^e naenne hyrde nabba'S : 35 and he ongan hig fela l^ran. And ]?a hit mycel ylding wees, his leorning-cnyhtas him to comon, and cwgedon : 36 peos stow ys weste, and tfma ys for^-agan; forlaet j?as raaenegeo, J^aet hig faron on gehende tunas, and him 37 mete bycgan, peet hig eton. Da cwseS he : Sylle ge him etan. Da cwsedon hig : Uton gan, and mid twam hund- red penegum hlafas bycgan, and we him etan syllaS. 3s Da cwse^ he ; Hu fela hlafa habbe ge ? gaS and lociaS. And J>a hig wiston, hig cwaedon : Fif hlafas, and twegen 39 fixas. And ]?a bebead se Haelend paat tSset folc saete ofer 40 J)8et grene hig. And hig fa saeton, hundredum, and fif- 41 tigum. And fif hlafum and twam fixum onfangenum, he on heofen locode, and hig bletsode ; and fa hlafas braec, and sealde his leorning-cnyhtum, f set hig to-foran him 42 asetton ; and twegen fixas him eallum daelde. And hig 43 aeton fa ealle, and gefyllede wurdon. And hig namon 44 faera hlafa and fixa lafa, twelf wilian fuUe. SoSlice fif fusend manna faera etendra w^ron. DYS SCEAL ON S^TERNES-DiEG ^R HALGAN D^EGE. 45 Da sona he nydde his leorning-cnyhtas on scyp stfgan, fast hig him beforan foron ofer f one mut5an to Bethsaida, 46 oS he faet folc forlete. And fa he hig forlet, he ferde MARCUS VII. on ]?one muiit, and hine ana par gebaed. And pa sefen 47 waes, peet scyp waes on middre sse, and he ana wees on lande. And he geseah hig on rewette swincende ; him is waes wit5erweard wind : and on niht, ymbe Jja feorpan waBccan, he com to him, ofer J)a s^ gangende, and wolde hig forbugan. Da hig hine gesawon ofer |>a see gang- 49 ende, hig wendon ])aet hit unfaele gast waere, and hig clypedon : hig ealle hine gesawon, and wurdon gedref- 50 ede. And sona he sprsec to him, and cwaet5 : GelyfaS ; ic hit eom ; nellen ge eow ondreedan. And he on scyp 51 to him code ; and se wind geswac : and hig J»3es ]?e ma betweox him wundredon. Ne ongeaton hig be ]7am hlaf- 52 um ; soSlice heora heorte waes ablend. And ]?a hig 53 ofer-segledon, hig comon to Genesaret, and ];ar wicedon. And pa. hig of scype eodon, sona hig hine gecneowon ; 54 and eall ]?aet nee befarende, hig on sasccingum baeron J)a 55 untruman, ]7ar hig hine gehyrdon. And swa hwar swa he 56 on wic o^Se on tnnas eode, on straeton hig pa untruman ledon,and hine baedon |?ast highuru his reafesfnaedaethrin- on. And swa fela swa hine aethrinon, hig wurdon hale. DYS SCEAL ON WODNES-D^G, ON D^ERE DRYDDAN LENCTEN-WUCAN. VII. Da comon to hym Pharisei, and sume boceras, 1 cumende fram Hierusalem. And |?a hig gesawon sume 2 of his leorning-cnyhtum besmitenum handum, ]?aet is un- J?wogenum handum, etan, hig taeldon hig, and cwaedon : Pharisei, and ealle ludeas, ne eta^ buton hig heora handa 3 gelomlice J>wean, healdende heora yldrena gesetnessa. And on str^te hig ne etaS, buton hig gepwegene beon. 4 And manega ofre synd, pe hym gesette synd, jjset ys ca- licea fyrm])a, and ceaca, and ar-fata and maestlinga. And 5 ]?a acsodon hine Pharisei and pa boceras : Hwi ne ga6 pine leoming-cnyhtas aefter ure yldrena gesetnysse, ac besmitenum handum hyra hlaf picgaS ? Da answarode e MARCUS VII. he hym : Wei witegode Isaias be eow liceterum, swa hit awriten ys, Dis tblc me mid welerum weor])aS ; soSlice 7 heora heorte ys feor fram me. On idel hig me weor]?iaS, s and manna lara and bebodu IseratS. So^lice ge forlaetaS Godes bebod, and healdatS manna laga, pweala. ceaca and 9 calica, and manega o]?re |)yllice J)ing ge doS. Da saede he him : Wei ge on idel dydon Godes bebod, pfjet ge 10 eower lage healdon. Moyses cwae^, WeorJ?a J)inne feeder and Ipine moder; and, Se ]?e wyrg^ his faeder and his a moder, swelte se deat5e : sot5Iice ge cwe)?aS, Gif hvva secgt5 his feeder and meder, Corban, ]?aet ys on ure ge- 12 peode, gifu, gif hwylc ys of me pe fremaS. And ofer Jjaet ge ne laeta^ hyne aenig ping don his feeder o66e 13 meder; toslitende Godes bebod, for eower sttintan lage, ]>p ge gesetton : and manega ot5re ping J?yssum gelice 14 ge dot5. And eft pa msenegeo he him to clypode, 15 and cwaeS : GehyraS me ealle, and ongyta^ : Nys nan ping of ]?am men, on hine gangende, faet hine besmitan masge ; ac p'd ping pe of ])am men forS-gaS, pa. hine be- 16 smitaS. Gif hwa earan haefS, gehlyste me. And ]?a se 17 Haelend fram pasre maenegeo eode, his leorning-cnyhtas 18 hine an bigspel acsodon. Da cwaetJ he : And synd ge ];us ungleawe? Ne ongyte ge, |^aet eall ]?aet utan eymS, 19 on pone man gangende, ne maeg hine besmitan ? for)?am hit ne gaeS on his heortan, ac on his inno^, and on forS- 20 gang gewfteS, ealle mettas claensigende. Da saede he him, Dset pa. }>ing pe of ]?am men gaS, jja hine besmitat5. •21 Innan of manna heortan yfele gej?aneas cumaS, unriht- •22 haemedu, and forligeru, man-slihtas, stala, gitsung, man, facnu, sceamleast, yfel gesyh^, dysignessa, ofermodignes, 23 stuntscipe : ealle ]?as yfelu of J)am inno]?e cumaS, and 2t Jjone man besmitaS. Da ferde he ]?anon on ]?a eudas Tyri and Sidonis, and he in-agan on ]?aet hus : he nolde 25 ]7aet hit aenig wiste, and he ne mihte hit bemftSan. Sona MARCUS VIII. ]?a an vvrf be him gehyrde, ]>aere dohter hasfde uncldenne gast, heo in-eode, and to his fotum hig astrehte : soSlice 26 J)3et wff waes HaeSeri, Siro-Fenisces cynnes ; and baed hine, ]?aet he ]?one deofel of hyre dehter adrife. Da saede 27 he hyre : Lost aerest ]?a beam beon gefylled ; nis na god past man nime Jjaera bearna hlaf, and hundum weorpe. Da andsvvarode heo, and cwaeS : Dryhten, ]?3et ys so3 : 28 witodlice pa. hvvelpas etaS under J>3sre mysan, of ])8era cilda cruman. Da saede he hyre : For J?aere spraece ga ; 29 nti se deofol of ]?inre dehter gewft. And J?a heo on hyre 30 hus eode, heo gemette J>aet maeden on hyre bedde lic- gende, and J?one deofol ut-agan. DYS GODSPEL SCEAL ON DiERE DRYTTEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. And eft he eode of Tyra gemaerum, and com]>urh Sidon- si em to paere Galileiscan sde, betweox midde endas De- eapoleos. And hig laeddon him aenne deafue and dumb- 32 ne man ; and hine baedon ]?aet he his hand him on asette. Da nam he hine on-sundran of |?aere maenigeo, and his 33 fingras on his earan dyde, and spdetende his tungan on- hran ; and on ]?one heofen behealdende, geomrode, and 34 cwaeS : EiFeta, faet ys, on ure ge]>eode, Sy J)u ontyned. And sona wurdon his earan geopenode, and his tungan 35 bend weart5 unslyped, and he rihte spraec. And he bead 36 him ]?aet hig hit nanum men ne saedon : soSlice swa he him swi|^or bebead, swa hig swiSor bodedon ; and jjaes ]>e 37 ma wundredon, and cwaedon : Ealle ]?ing he wel dyde ; and he dyde J>aet deafe gehyrdon, and dumbe spraecon. DYS GODSPEL GEBYRAD ON D^RE EHTODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. VIII. Eft on ])am dagum, him waes mid mycel maenig- 1 eo, and naefdon hwaet hig aeton. Da cwaeS he, to-somne geclypedum his leorning-cnyhtum : Ic gemiltsige pysse 2 maenigeo, for)?am hig ]>ry dagas me geanbidiaS, and nab- MARCUS VIII. 3 baS hwaet hig eton : gif ic hf faestende to heora husum laete, be wege hig geteoriat5 : sume hig comon feorran. 4 Da andswaredon him his leorning-cnyhtas : Hwanon lUEeg aenig man ])as mid hlafum on J^ysum westene ge- 5 fyllan ? Da acsode he hig : Hu fela hlafa habbe ge ? 6 hig cwaedon : Seofon. Da het he sittan ]?a maenegeo ofer J?a eor]?an, and nam ]?a seofon hlafas, and Gode ])anc- ode, and hig brasc, and sealde his leorning-cnyhtum, 7 ]?aet hig to-foran him asetton; and hig swa dydon. And hig naefdon buton feawa fixa ; and he ]?a bletsode, and 8 het beforan him asettan. And hig aeton, and wurdon gefyllede : and hig namon ]?8et of ]?am brytsenum belaf, 9 seofon wilian fulle. SoJ»lice ]?a ]?e |?ar ^ton waeron fff 10 ]?usend : and he hig ]?a forlet. And sona he on scyp astah mid his leorning-cnyhtum, and com on }>a daelas 11 DalmanuSa. And jja ferdon ])a Pharisei, and ongunnon mid him smeagean, and tacen of heofene sohton, and 12 his fandedon. Da cwaeS he, geomriende on his gaste : Hwi secS ]>eos cneorys tacen ? soSlice ic eow secge, Ne 13 biS ]?isse cneorysse tacen geseald. And hig pa. forlaet- ende, eft on scyp astah, and ferde ofer j7one mu6an. 14 And hi ofergeaton f)8et hig hlafas ne namon, and hig 15 naefdon on scype mid him buton aenne hlaf. And he him bead, and cwaeS : LociaS, and warniat5 fram Pharisea 16 and Herodes haefe. Da J)ohton hig betweox him, and 17 cwsedon : Naebbe we nane hlafas ? Da se Haelend ])aet wiste, he cwaeS : Hwat J?ence ge, for]?am ge hlafas nab- ba6 ? gyt ge ne ocnawa^, ne ne ongita^ ? gyt ge hab- 18 hsc6 eowre heortan geblende? Eagan ge habba^, and ne geseo^ ; and earan, and ne gehyraS ; ne ge ne ]>encaS. 19 Hwaenne ic braec fff hlafas and twegen fixas, and hu fela wylegena ge namon fulle ? Hig cwaedon ]?a : Twelfe. 20 And hwaenne seofen hlafas feower ]?usendum, and hu fela wyligena brytsena ge namon ? Hig ssedon : Seofon. MARCUS VIII. Da saede he him : Hwi ne ongyte ge gyt ? And hig ii comon J)a to Bethzaida ; and hig brohton him j^a senne 22 blindne, and hine btedon ]?8et he hine aethrine. And |)a 23 aethran he ]?aes blindan hand, and laedde hine butan |?a wfc, and spaette on his eagan, and his hand on-asette, and hine acsode, hwae]?er he aht gesawe. Da cwaecS he, ]?a 24 fa he hine beseah : Ic geseo men swylce treow, gangende. Eft he asette his handa ofer his eagan, and he geseah pa., 25 and wearf5 geedniwod, swa j^aet he beorhtlice eall geseah. Da sende he hine to his huse, and cwaeS : Ga to ]?inum 26 huse, and peah Su on tun ga, naenegum |>u hit ne sege. DYS GODSPEL SCEAL ON See PETRES MzESSE-DiEGE. Da eode he and hys leorning-cnyhtas on psst castel Ce- 27 sare£e Philippi ; and he on wege his leorning-cnyhtas acsode : Hvvaet secgaS men pest ic sy ? Da andswaredon 28 hig : Sume, lohannem ]?one Fulluhtere ; same, Helfam ; sume, Sumne of fam witegum. Da cwasS he : Hwaet 29 secge ge ]?8et ic sy ? Da andswarede Petrus him, and cwaet5 : Du eart Crist. And pa. bead he him, pset hig 30 naenegum be him ne saedon. Da ongan he hig laeran, 31 Daet mannes Sunu gebyreS fela pinga ];olian, and beon aworpen fram ealdormannum, and heah-sacerdum, and bocerum, and beon ofslegen, and aefter Jjrim dagum arfsan : and spraec pa. openlice. And ])a nam Petrus 32 hine, and ongan hine ]?reagean. Da bewende he hine, 33 and cidde Petre, and cwaeS : Ga on-baec, Satanas ; for|)am ])u nast ];a J?ing pe synd Godes, ac ]?a ]?ing J»e synd manna. Da cwaeS he, togaedere geclypedre maenegeo, mid his 34 leorning-cnyhtum : Gyf hwa wyle me fyligean, wit5sace hine sylfne, and nime his cwylminge, and folgige me. Se pe wyle his sawle hale geddn, se hig forspilS : se pe 35 forspil^ his sawle for me, and for )>am godspelle, se hig gehaelS. Hwagt fremaS men, ]?eah he ealne middan-eard 30 gestryne, and do his sawle forwyrd ? oS^e hwylc ge- 37 MARCUS IX. 38 wryxl sylS se man for his sawle ? SoSlice se ])e me for- syhtS and mine word, on ])isre unriht-hsemedan and syn- fulran cneorysse, ])one mannes Simu forsyh^, ^onne he cymS on his Faeder wuldre, mid halgum englum. IX. Da saede he him : SoSlice ic secge eow, Daet sume synd her wuniende, pe deaS ne onbyrga]?, aer hig geseon Godes rice on maegne cuman. DYS SCEAL ON SATERN-DiEG, ON D.ERE FORMAN FiESTEN-WUCAN. 2 Da aefter syx dagum nam se Haelend Petrum, and lacob- um, and lohannem, and laedde hig sylfe on-sundron on sumne heahne munt, and wear^ beforan him oferhywod. 3 And his reaf wurdon glitiniende, swa hwite swa snaw, swa nan fullere ofer eor])an ne maeg swa hwite geddn. 4 Da aetywde him Helias, mid Moyse, and to him spraec- 5 on. Da andswarede Petrus him, and cwae^ : Lareow, god ys ])aet we her beon : and uton wyrcan her ]>reo eardung-stowa ; pe ane, and Moyse ane, and Helie ane. 6 So^lice he nyste hwaet he cwse^ : he waes afaered mid 7 ege. And seo lyft hig ofer-sceadewode ; and stefn com of ]7aere lyfte, and cwastS : Des ys min leofesta Sunu, 8 gehyraS hine. And ]>a. sona pa hig besawon hf, nanne hig mid him ne gesawon, buton J^aene Haelend sylfne 9 mid him. And ]?a hig of paxn. munte astigon, he bead him ])aet lie nanum ne saedon )>a ping ^e hig gesawon, 10 buton ]>onne mannes Sunu of dea^e arfse. Hig J>a |)aet word geheoldon betweox him, and smeadon hwaet pset 11 waere, ponne he of deaSe arise. And hig hine acsedon pa : Hwaet secgaS Pharisei and ]?a boceras, faet gebyratJ 12 aerest J?aet Helias cume ? Da saede he him, andswari- gende : Helias ealle ping geedniwaS, fonne he cymS ; swa be mannes Sunu awriten ys, faet he fela poiige, and sig 13 oferhogod. Ac ic secge eow, Daet Helias com, and hig dydon him swa hwaet swa hig woldon, swa be him awrit- 90 MARCUS IX. en ys. And pa he com to his leorning-cnyhtum, he ge- 14 seah mycele maenigeo abutan hig, and boceras mid him sprecende. And sona call folc, jjsene Haelend geseonde, m wearS afsered and forht, and hyne gretende hym to urnon. Da ahsode he hig : Hwaet smeage ge betweox 16 cow? DYS SCEAL TO DAM YMB-RENE INNAN HiEREFESTE, ON WODNES-DiEG. Him andswarode an of ])aere maenigu : Lareow, icbrohte u minne sunu, dumbne gast hsebbende ; se, swa hwaer swa is he hine gelaec^, forgnit hine, and to)?um gristbita^, and forscrinc6 : and ic ssede fiiium leorning-cnyhtum, paet hig hine ut-adrifon, and hig ne mihton. Da andswarode 19 he him : Eala ungeleaffulle cneorys ; swa lange swa ic mid eow beo, swa lange ic eow ]7olige : bringaS hine to me. Da brohton hig hine : and pa, he hine geseah, sona 20 se gast hine gedrefde, and on eor]?an forgnyden, f;Semende he tearflode. And pa. acsode he his faeder : Hu lang tfd 21 is sySSan him })is gebyrede ? Da cwaeS he : Of cildhade. He hine geldmlice on fyr, and on wseter sende, ])aet he 22 hine forspilde : ac gif ]?u hwast miht, gefylst us, ure ge- miltsod. Da cwse^ se Haelend : Gyf ])u gelyfan miht, 23 ealle ping synd gelyfedum mihtlice. Da sona hrymde 24 pass cildes faeder, and wepende cwaeS : Drihten, ic ge- lyfe ; gefylst minre ungeleafFulnysse. And J?a se H^lend 25 geseah p-a, to-yrnendan maenigeo, he bebead ]?am unclaen- an gaste, pus cwe])ende : Eala deafa and dumba gast, ic beode pe, ga of him, and ne ga ])u leng on hine. He 26 pa. hrymende, and hine swySe slitende, code of him : and he wass swylce he dead w^re ; swa jjset manega cwaedon : So(51ice he ys dead. Da nam se Haelend his hand, and 27 hine up-ahof, and he aros pa. And j^a he into ]?am huse 28 eode, his leorning-cnyhtas hine digelice acsedon : Hwf ne mihton we hine ut-adrifan ? Da saede he : pys cyn 29 91 MARCUS IX. ne maeg of nanum men ut-gan, buton ])urh gebedu, and 30 on faestene. Da hig Jjanon ferdon, hi forbugon Gali- 31 learn : he nolde ]>aet hyt aenig man wiste. So^lice he Iserde his leorning-cnyhtas, and saede : SoSlice mannes Sunu byS geseald on synfulra handa, ]?Eet hig hine ofslean, and, 32 ofslagen, fam ]?ryddan daege he arist. Da nyston hig 33 J?aet word, and hi ondredon hine acsigende. Da comon hig to Capharnaum, and ])a hig aet ham waeron, he acs- 34 ode hig : Hwaet smeade ge be wege ? And hig suwodon : witodlice hig on wege smeadon, hwylc heora yldost 35 waere. Da he saet, he clypode hig twelfe, and saede him : Gif eower hwylc wyle beon fyrmest, beo se eaS- 36 modost, and eower ealra ]?en. Da nam he £enne cnapan, and gesette on heora middele : }>a he hyne beclypte, he 37 saede him : Swa hwylc swa aenne of J>us geradum cnapum on minum naman onfeh^, se onfehS me ; and se Ipe me onfehtJ, he ne onfeht5 me, ac pone J)e me sende. DYS SCEAL ON WODNES-DJEG, ON DiERE NYGODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 38 Da andswarode lohannes, and cwaeS : Lareow, sumne we gesawon on jjinum naman deofol-seocnessa tit-adrif- 39 ende, se ne fylig'S us, and we him forbudon. Da cwae^ he : Ne forbeode ge hira : nys nan ]>e on minum naman 40 maegen wyrce, and maege raSe be me yfele sprecan. Se 41 J>e nys agen eow, se ys foreow. SoSlice se ]?esyl^ drinc eow, calic fulne woeteres on minum naman, for]?am ge Cristes synd, ic eow sot5 secge, ne forlyst he hys mede. 42 And swa hwa swa gedrefS aenne of ])ysum lytlingum on me gelyfendum, betere hym waere J?aet an cweorn-stan waere to his sweoran gecnyt, and waere on s^ beworpeii- 43 And gif J)in hand J)e swicaS, ceorf hig of: betere Ipe ys ]?aet ]?u wanhal to life ga, ]?onne J)u twa handa haebbe, 44 and fare on helle, and on unacwencedlic fyr : pssr heora 45 wyrm ne swylt, and fyr ne bi^ acwenced. And gif J?in MARCUS X. fot swicaS pe, ceorf hine of: betere pe ys J^aet fu healt ga on ece Iff, |?onne ]>u haebbe twegen fet, and sig aworp- en on helle unacwencedlices fyres : ]>aer heora wyrm 46 ne swylt, ne lyr ne by^ adwaesced. Gif ]?in eage ]>e 47 swica^, weorp hit ut : betere pe ys mid anum eagan gan on Godes nee, J>onne, twa eagan haebbende, sig aworpen on helle fyr : ];ser heora wyrm ne swylt, ne fyr ne biS 48 acwenced. SoSlice aelc man biS mid fyre gesylt, and 49 aelc offrung hv6 mid sealte gesylt. God ys sealt : gif 50 paet sealt unsealt biS on ]?ara pe ge hyt syltat5, habbat5 sealt on eow, and habbaS sibbe betweox eow. X. And fanon he com on ludeisce endas of lordane : 1 ]?a comon eft msenigu to him ; and swa swa he gewun- ode, he hig laerde eft-sona. Da genealaehton him Pha- 2 risei, and hine axodon : Hwas|?er alyfS aenegum men his wif forlaetan ? his J)us fandigende. Da andswarede he 3 him : Hwset bead Moyses eow ? Hig ssedon : Moyses 4 lyfde Jjaet man write hiw-gedales boc, and hi forlete. Da 5 cwasS se Haelend : Foreowre heortan heardnesse he eow wrat )?is bebod. Fram fruman gesceafte, God hig ge- e worhte wsepned and wyfman, and cwaeS : Forjjam se 7 man forlget his feeder and moder, and hine his wife gepeot ; and beoS twegen on anum flaesce ; witodlice ne s synd na twegen, ac an flaesc- Daet God gesamnode, ne 9 syndrige faet nan man. And eft innan huse his leorning- 10 cnyhtas hine be p&m ylcan acsodon. Da cwae^ he : Swa 11 hwyic man swa his wif forlaet^ and ot5er nimt5, unriht- haemed he wyrc6 ]?urh hig. And gif past wif hyre wer 12 forlaet, and oSerne nim^, heo unriht-hsem6. DYS SCEAL ON FRIGE-DtEG, ON D.-ERE SYXTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. And hig brohton him hyra lytlingas, paet he hig set- 13 hrine: fa ciddon his leorning-cnyhtas ])am ]>e hig brohton. Da se Haelend hig geseah, unweorSlice he hyt forbead, i4 MARCUS X. and ssede him : Lseta^ ]?a lytlingas to me cuman, and ne forbeode ge him ; so(5lice swylcera ys heofena rice. 15 Sot51ice ic secge eow, Swa hwylc swa Godes rice ne on- 16 fehS swa lytling, ne gse^ he on ]?8et.' Da beclypte he hig, and his handa ofer hig settende, bletsode hig. DYS SCEAL ON WODNES-DiEG, ON BMBE SEOFEDAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 17 And ]?a he on wege eode, sum him to arn, and gebiged- um cneowe to-foran him, cwae'S, and baed hine : La goda 18 Lareow, hwaet do ic Jjset ic ece lif age ? Da cwoeS se Haelend : Hwi segst J>u me godne ? nys nan mann god, 19 buton God ana. Canst J>u |)a bebodu, Ne unriht-hsem }?u, Ne slyh J)u, Ne stel pi\, Ne sege ]>u lease gewitnesse, Facen ne do ]?u, Weorjja ]?inne faeder and fine modor ? 20 Da andswarede he : Goda Lareow, eall ]>is ic geheold of •21 minre geogufe. Se Haelend hine ]?a behealdende, lufode, and sa^de him : An ]?ing pe ys wana : gesyle eall j^aet ]>u age, and syle hit ]?earfum ; Iponne hsefst ]?u gold-hord on 22 heofenum ; and cum, and folga me. And for J>am worde he wees geunret ; and ferde gnornigende; for]?am he 23 haefde mycele aehta. Da cwse^ se Haelend to his leorn- ing-cnyhtum, hine beseonde : SwySe earfoSlice on Godes 24 rice gaS ]>a ]>e feoh habba'S ! Da forhtedon his leorning- cnyhtas be his wordum. Eft se Haelend him andswari- ende cwae^ : Eala cild, swySe earfo^lice ]7a Se on heora 25 feo getruwiat5 gsc6 on Godes rice I EaJ)ere ys olfende to farenne ))urh n^dle ]?yrel, ]?onne se rica and se welega 26 on Godes rice ga. Hig ]?aes pe ma betweox him wun- 27 dredon, and cwaedon : And hwa maeg beon hal? Da beheold se Haelend hig, and cwaeS : Mid mannum hyt ys unea]7elic, ac na mid Gode: Ealle ])ing mid Gode 2s synt ea]?elice. Da ongan Petrus cwe|)an : Witodlice, 29 we ealle J>ing forleton and folgodon pe. Da andswarode him se Haelend : Nys nan fe hys hus forlaet, o]>]>e gebro- 94 MARCUS X. jH'Li, o]?]?e geswustra, o])]>e faeder, oppe moder, o|;];e beam, oppe aeceras, for me and for ])am godspelle, pe hundfeald 30 ne onfo nu on pysse tide, hus, and bro]?ru, and swustra, and faeder, and modor, and beam, and seceras, mid eht- nessum ; and on toweardre worulde, ece lif. Manega 31 fyrmeste beot5 ytemeste ; and ytemeste, fyrmeste. S06- 32 lice hig ferdon on wege to Hierusalera ; and se Haelend him beforan eode ; and hi adredon him hine, and him fyligdon. And eft he nam hi twelfe, and ongan him secgan ]?a ping pe him towearde wasron : paet we nu a- 33 stiga^ to Hierusalem ; and mannes Sunu bitS geseald sa- cerda ealdrum, and bocerum, and ealdrum, and hi hine dea^e geny^eriaS, and hi hine feodum sylla^, and hi hine 34 bysmria^, and hi him on spaetaS, and hine swingaS, and ofslea^ hine : and he arist on ]>am f»ryddan daege. Him pa. 35 genealaehton to lacobus and lohannes, Zebedeis suna,and cwaedon : Lareow, we wyllaS ]?aet ];u us do swa hwaet swa we biddaS. Da cwaeS he : Hwaet wylle gyt ]?3et ic inc do? 36 Da cwaedon hig : Syle unc ]?aet wyt sitton on ))inum wul- 37 dre, an on pine swy^ran healfe, and oSer on J)ine wynstran. Da cwae^ se Haelend : Gyt nyton hwaet gyt bidda^ : mage 38 gyt drincan |)one calic pe ic drince ? and beon gefullod on ]?am fulluhte pe ic beo gefullod ? Da cwaedon hi : 39 Wyt magon. Da cwaeS se Haelend : Gyt drincaS })one calic pe ic drince ; gyt beoS gefuUode J?am fulluhte pe ic beo gefullod : sot51ice nis hit na mm inc to syllenne, paet 40 gyt sitton on mine swy^ran healfe, oS^e on fa wynstran ; ac pam. pe hit gegearwod ys. Da gebulgon pa. tyne hi 41 be lacobe and lohanne. Da clypode se Haelend hig, 42 and cwseS : Wite ge faet pa pe on peodum ealdorscipe habbaf5, faet hyra ealdras anweald ofer hi habbaS ? Sot5- 43 lice on eow hit nis swa : ac swa hwylc swa wyle mid eow yldest beon, se bi6 eower fen : and se pe wyle on eow 44 fyrmest beon, se bi6 ealra feow. SoSlice ne com man- 45 95 MARCUS XL nes Sunu, ]?86t him man fenode, ac ]?8et he ]?enode, and his sawle sealde for manegra alysednysse. DYS GEBYEAD ON SUNNAN-DiEG MB, HALGAN DiEGE. 46 Da comon hig to Hiericho : and he ferde frara Hiericho, and his leorning-cnyhtas, and mycel msenigeo. Timeus 47 sunu, Bartimeus, saet blind wi'S J?one weg wsedla. Da he gehyrde J)set hit wses se Nazarenisca Hselend, he ongan pa clypian, and cwe])an : Hajlend, Dauides sunu, gemiltsa 48 me. Da budon him manega J>8et he suwode : he clyp- 49 ode |?a ]>?es pe ma : Miltsa, me, Dauides sunu. Da aetstod se Haelend, and het hine clypian. Da ssedon hig ]?am blindan : Beo geheortra, and arfs ; se Haelend ])e 50 clypa^. He fa his reaf awearp, and forS-rassde, and to 5 1 him com. Da cwseS se Hselend : Hwaet wylt ]>u fast ic 52 ]>e do ? Da cwae^ he : Lareow, ]?aet ic geseo. Da cwaeS se Haelend to him : Ga ; fin geleafa J>e halne ge- dyde. And he sona geseah, and him fyligde on wege. DYS GEBYRAD FEOWER WUCON MR MYDDAN-WYNTRAN. XI. Da he genealaehte Hierusalem, and Bethanfa, to Oliuetes dune, he sende hys twegen leorning-cnyhtas, 2 and cwae^ to him : Para's to fam castelle, fe ongean fnc ys, and gyt ]?aer sona gemetaS assan folan getigedne. ofer faene nan man gyt ne saet : ungetigeaS hine, and to 3 me gelasdaS. And gif hwa to mc hwaet cwy^, secgaS, Daet Dryhten haefS his neode ; and he hine sona hyder 4 laet. And fa hig ut-ferdon, hig gemetton fone folan lite on twycinan beforan dura getigedne : fa untigdon 5 hig hine. And sume fe far stodon, fus saedon him: 6 Hwaet do gyt, f one folan untigende ? Da cwasdon hig : 7 Swa se Haelend unc bead : and hi leton hig fa. Da laeddon hig f one folan to fam Haelende, and hig heora 8 reaf on-aledon ; and he on-saet. Manega heora reaf on fone weg strehton : sume fa bogas of fam treowum 96 MARCUS XL heowon, and streowedon on ]?one weg. And ]>a (5e befor- 9 an eodon, and J)a 6e aefter folgodon, cvvaedon ]>us : Osan- na : Sy gebletsod se ])e com on Dryhtnes naraan : Sy ge- 10 bletsod ]?8et nee ])e com ures feeder Dauides ; Osanna on heahnessum. DYS SCEAL ON DONE FEORDAN FRIGE-DiEG OFER PENTECOSTEN. And he eode ])a on Hierosolima tempi, and ealle J)ing he 11 besceawode : ^a aef'en-tima waes, he ferde to Bethanfam, mid his twelf leorning-cnyhtum. And ofrum daege, ]>& 12 hig ferdon fram Bethanfa, hine hyngrode : ]?a he feorran 13 geseah an fic-treow, pe leaf haefde, he com, and sohte hw8B]?er he ]?ar-on aht funde : pa. he him to com, ne funde he ]?aer buton leaf ane ; soSlice hit waes J^ses fic-treowes tima. Da cwae^ he : Heonon-forS on ecnesse ne ete aenig 14 man waestm of Se. And his leorning-cnyhtas |)3et gehyr- don. Da comon hig eft to Hierusalem : and ]?a he on 15 |?aet tempi eode, he ongan drifan of ]?am temple syllende and bicgende ; and mynetera j^rocu, and heah-setlu pe Sa culfran cypton he tobraec ; and he ne gej^afode |7aet aenig le man aenig faet ]?urh paet tempi baere. And he fa laerende, u ]?us cwagS to him : Nys hit awriten, paet min hus fram eallum ])eodum biS genemned gebed-hus? soSlice ge dydon ]?aet to sceaj^ena scraefe. Da paera sacerda ealdras is and |>a boceras ];is gehyrdon, hig ]?ohton hu hig hyne forspildon, })eh hig him ondredon hine ; forj?am eall seo maenigeo wundrode be his \dve. And J>a hit aefen waes. 19 he eode of p'aere ceastre. On mergen, fa hig ferdon, hig 20 gesawon faet fic-treow forscruncen of f am wyrt-ruman. Da cwaeS Petrus : Lareow, loca hu forscranc faet fie- 21 treow, fe f u wyrigdest. Da cwaeS se Haelend, him and- 22 swarigende : HabbaS Godes truwan. Ic secge eow to 23 sof e, Swa hwylc swa cwyS to f isum munte, Sig f u afyrr- ed, and on sde aworpen ; and on his heortan ne tweonaS, 97 F MARCUS XII. ac gelyfS ; swa hwset swa he cwy^, GeweorSe ]?is, ]?8et 24 gewyrS. For})am ic eow secge, Swa hwset swa ge gyrn- ende biddat5, gelyfa(5 ]?8et ge hit onfo^, and hit eow be- 25 cym^. And ]>onne ge standa'S eow to gebiddanne, for- gifaS, gif ge hwset agen senige habba'S ; ]?8et eow eower synna forgife eower heofenlica Feeder, se ]?e on heofenum 26 j^s. Gyf ge ne forgyfa^, ne eow eower synna ne for- 2r gyfS eower Fssder, ]?e on heofonum ys. Da com he eft to Hierusalem ; and j^a he on J)am temple eode, hym to genealsehton ]7a heah-sacerdas, and boceras, and ealdras, 2s and ]?us cwsedon : On hwyleum anwealde dest ]?u ]?as ping ? and hwa sealde ]?e |7ysne an weald J)8et ]>u. pjs do? 29 Da cw£e^ se Haelend : And ic acsige eow anre spraece, andswariaS me, and ic secge eow ]?onne on hwyleum .10 anwealde ic |)ys do. Hw3s]?er W9?s lohannes fulluht, ]?e 31 of heofone, ]?e of mannum ? andswariaS me. Da |Johton hi, and cwsedon betweox heom, Gif we secgaS, Of heof- 32 one, he seg'5 us, Hwi ne gelyfde ge him ? Gif we secg- aS, Of mannum, we ondraeda'S |>is folc : ealle hig haef- 33 don lohannem J>8et he wsere so'Slice witega. Da andswar- edon hig fam Hselende, and cwaedon : We nyton. Da cwae'8 se Haelend : Ne ic eow ne secge on hwyleum an- wealde ic ])3,s ^ing do. XII. Da ongan he him bigspel reccan. Sum m.an him plantode wfn-geard, and betynde hine, and dealf aenne sea^, and getimbrode aenne stypel, and gesette 2 hine mid eor'S-tylium, and ferde on ael]?eodignysse. Da sende he to ]?am tilium his ]?eow on tide, J^aet he J^acs 3 wfn-geardes waestm onfenge. Da swungon hig pone, and 4 forleton hine idel-hende. And eh he him sende oj?erne peow; and hig ]?one on heafde gewundedon, and mid 5 teonum geswencton. And eft he him sumne sende ; and hig pone ofslogon, and manega o]?re ; sume hig G beoton, sume hig ofslogon. Da haefde he pa gyt aenne 98 MARCUS XII. leofestne sunu ; J)a sende he aet nehstan hym ])aene, and cwse^, Witodlice minne sunu liig forwandiaS. Da r cwasdon ]?a tylian heora betwynan, Her ys se yrfenuma ; uton ofslean hyne, ])onne byS ure seo yrfeweardnes. Hig s ]?a ofslogon hine, and wurpon wiSutan ]7one wm-geard. Hwaet de^ ]?8es wfn-geardes hlaford ? he Gym's, and for- 9 de'S ]?a tylian, and sylj? oSrum Jjone wm-geard. Ne raedde 10 ge J)ys gewrit, Se stun ])e }?a wyrhtan awurpon, ])es ys geworden on ]?a8re hyrnan heafod : j^ys ys fram Dryhtne 11 geworden, and hyt ys wundorlic on urum eagum ? Da 12 smeadon hig J^aet hig gefengon hyne, and hig ondredon ]>a. maenigu : hig oncneowon ]?a J^aet he ]>js bigspel to him ssede : hig ferdon J>a, and hyne forleton. DYS SCEAL ON D^RE XXIIII WUCAN OFER PENTE- COSTEN. Da sendon hig to him sume of Phariseum and Herodian- 13 um, feet hig befengon hine on his worde. Da comon 14 hig, and ]?us mid facne cwaedon : Lareow, we witon faet ]7U eart so^fsest, and J?u ne recst be aenegum men : ne besceawast ])u manna ansyne ; ac ]?u Godes weg Iserst on soSfsestnysse : AlyfS gafol to syllanne J?am Casere, hwaa- ]>er J)e we ne syllaS ? Da cwaeS he, and heora lot-wrenc- 15 as wiste : Hwi fandige ge mfn, bringaS me J^one pening, J?8et ic hyne geseo. Da brohton hig hym. Da saede he 16 hym : Hwaes ys ]?eos anlicnys, and J^is gewrit ? Hig cwaedon : paes Caseres. Da cwae^ se Haelend to hym : u AgyfaS ]?am Casere ]?a ];ing ]?e |?aes Caseres synd, and Gode ]?a ]?e Godes synd. Da wundredon hig be pam. Da comon hym to Saducei, ]rd secga^ paet aeryst ne sy ; is and hine acsedon, and ]7us cwaedon : Lareow, Moyses us 19 wrat, Gif hwaes brotJor dead biS, and laefS his wff, and naef^ nan beam, paet his bro^or nime his wff, and his bro'Sor s-^d wecce. Eornostlice seofen gebroSru waer- 20 on : and se aerestanam wiT, and wearS dead, na laefedum 99 F 2 MARCUS XII. 21 s^de. And ])a nam se ot5er hig, and wear^ dead, ne se 22 sffid ne laefde : gelice se prydda. And ealle seofen hig haefdon, and s^d ne laefdon : ealra aeftemest, fa for^- 23 ferde ]?3et wff. On ]>am oeryste, hwylces |)8era seofena 24 biS ]?aet wff? hig ealle hig haefdon. Da andswarode him se Heelend : Hu ne dwelia^ ge, forfam J)e ge nyton 25 ]?a halgan gewritu, ne Godes msegen ? SoSlice }>onne hig of deaSe ansa's, ne wifiaS hig, ne ne giftiaS ; ac higsynd 26 swylce Godes englas on heofenum. Be ]?am deadum, jpset hig anson, ne raedde ge on Moyses bee, hu God to him cwse'S ofer ]?one gorst-beam, Ic eom Abrahames 27 God, and Isaaces God, and laeobes God ? Nis God deadra, ac he ys lybbendra : so^lice swy]?e ge dweliaS. DYS GODSPEL SCEAL ON FRIGE-D.EG, ON D^RE TWELF- TAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 28 Da genealsehte him an of |)am bocerum, ]>e gehyrde hig smeagende, and geseah peet he him wel andswarode, and 2!) aesode hine : Hwset wsere ealra beboda maest ? Da and- swarode he him : Daet is }»aet maeste bebod ealra, Israhel, 30 gehyr urne Dryhten God ; he is an God: and, lufa ]?inne Dryhten God, of ealre Jjinre heortan, and of ealre ]?inre sawle, ealliim ]?inum mode, and of eallum ]?inum maeg- 31 ene : jjaet ys |?aet fyrmeste bebod. SoSlice ys oSer pjs- um gelic, Lufa ])inne nehstan swa J»e sylfne. Nys oSer 32 mare bebod. Da cwaeS se bocere : Lareow, well ]>u on soJ)e cw^de : ];aet an God ys ; and nys oSer buton him : 33 and ]?aet he sy gelufod of ealre heortan, and of eallum andgyte, and of ealre sawle, and of ealre streng]?e ; and luiian his nehstan swa hine sylfne, |)8et ys mare eallum 34 onsaegdnyssum and offrungum. Da se Haslend geseah ]?aet he him wislice andwyrde, he s^de him : Ne eart J?u feor fram Godes rfce. And hine ne dorste nan mann 35 acsian. Da cwae^ se Haelend, on ])ara temple laerende : Hu secgaS Jm boceras ]?aet Crist sy Dauides sunu ? MARCUS XIII. Dauid sylf cwaeS to J)am Halgan Gaste, Dryhten cwasS oo to minum Dryhtne, Sfte on mine swy])ran healfe, o^ ic pme fynd asette to fot-sceamole ];inra fota. Dauid sylf a? nemde hyne Dryhten ; and hwanon ys he his sunu ? And mycel maenegu hyne luflice gehyrde. Da ssede he hym 33 on his lare : WarniaS fram bocerum, ]?a wylla(5 on ge- gyrlum gan, and beon on strsetum gegrete, and on fyr- 39 mestum lareow-setlum sittan on gesamnungum, and |?a fyrraestan set! on gebeorscypum : ]?a ]>e wudewena hus 4o forswelgaS, mid heora langsuman gebede : ])a onfoS leng- estne ddm. Da seet se Haelend ongen Jjone toU-sceam- 4 1 ol, and geseah hu ]:»8et folc heora feoh torfode on Jjone toll-sceamol : and manega welige torfodon fela. Da com 42 ^n earm wudewe, and wearp twegen feor^lingas. Da 43 clypode he his leorning-cnyhtas, and saede hym : SoSlice ic eow secge, paet peos earme wudewe eallunga maest sealde ]?3era pe on toll-sceamel sealdon : ealle sendon of 44 ]?am ]?e hig genoh haefdon ; soSlice ]?eos of hyre yrm]?e call ]?a3t heo haefde sealde, ealle hyre andlyfene. XIII. Da he of ]?am temple eode, ]?a cwaeS an of his 1 leorning-cnyhtum to him : Lareow, loca hwylce stanas her synd, and hwylce getimbrunga ])yses temples ! Da 2 cwaeS se Haelend : Ne geseo ge ealle J?as mycelan getim- brunga ? ne by6 her laefed stan ofer stan, ];e ne beo to- worpen. Da hig saeton on Oliuetes dune, ongen J)aet 3 tempel, synderlice hine Petrus and lacobus and lohannes and Andreas acsedon : Sege us, hwaenne ]?as ])ing ge- 4 weorSon ? and hwylc tacen biS, ]?onne ealle J»as ping onginnaS beon geendod ? Da ongan se Haelend, hym 5 andswarigende to, cwef5an : WarniaS j^aet eow nan man ne beswfce : soSlice manega curaa^ on minum uaman, and 6 cwe^a'5, Ic eom Crist ; and beswicaS manega. And 7 J)onne ge gehyraS gefeohtu, and gefeohta hlisan, ne on- draede ge eow : hit gebyraS paet hit belimpe ; ac ponne gyt MARCUS XIIL s nys ende. So^lice peod aryst agen ]?eode, and rice on- geh rice ; and beo^ eor|>an styrunga geond stowa, and y hunger : ]?is synd sara angyn, WarniaS eow sylfe ; hig syllaS eow on ge]?eahte, and swingaS on gesamnungum; and ge standa(5 beforan demum and cyningum, for min- 10 um naman, hyin on gewitnesse. And on ealle Jjeoda 11 aerest gebyre'S beon pset godspel gebodod. And ]?onne hig syllende eow Iseda^, ne foresmeage ge hwaet ge spec- on, ac specaS ]?aet eow on ]?8ere tide geseald byt5 : ne 12 synd ge na specende, ac se Halga Gast. So^lice se bro^or ]?one brot5or to deatSe syl(5, and se faeder his sunu ; and ]?a beam arisat5 ongen heora magas, and mid deaSe 13 hig gewaecaS. And ge beoS eallum on hatunge for minum naman : so^lice se biS hal, se pe o'S ende ]?urhvvunaS. i4 Donne ge geseoS J>aere toworpennysse asceonunge stand- an peer heo ne sceal (])onne ongyte se pe raet), fleon 15 ])onne on muntas, J»a pe synd on ludea : and se pe is ofer ]?ecene, ne stige he on his htis, ne he in ne ga, Jieet he 16 aht on his huse nime : and se pe bi^ on aecere, ne 17 cyrre he ongen, ]}aet he his reaf nime. Wa cennendum 18 on |>am dagum ! Bidda'5 ]>8et jjis on wintrane geweorSe. 19 So'Slice on ]?am dagum beo^ swylce gedrefednyssa, swylce ne gewurdon of frym'Se ]?8ere gesceafte, pe God gesceop, 20 o^ nu ; ne na ne geweor8e6. And gif Dryhten ]?as dag- as ne gescyrte, nan flaesc ne wurde hal ; ac for psun ge- 21 corenum, pe he geceas, he gescyrte ];a dagas. And gif eow hwylc segS : Witodlice, her ys Crist ; witodlice, 22 jjser he ys ; ne gelyfe ge : so'Slice lease Cristas, and lease witegan arisaS, and wyrca(S fore-beacnu, to beswicanne 23 eac, gyf hit beon mseg, ]?a gecorenan. WarniaS eow nu 24 ealle ping, pe ic eow fore-saede. Ac on p-dui dagum, aefter faere geswencednysse, by^ sunne a]?ystrod, and se 25 mona his beorhtnysse ne sylS ; and heofenes steorran beoS feallende, and beoS astyrode pa. maegenu, pe on 102 MARCUS XIV. heofenura synd. Donne geseoS hlg mannes Sunu cum- 23 endne on genipum, mid mycelum msegene and wuldre. Donne sent he hys englas, and hig gaderiaS his gecoren- 27 an of feower windum, of eor|)an heahnesse o]> heofenes heahnesse. LeorniaS an bigspel be ])am fic-treowe: ponne 28 his twig biS mearu, and leaf beo6 acennede, ge witon j?aet sumor ys gehende : and wite ge ]?onne ge ]?as ping 29 geseoS, ]?aat he ys dura gehende. So'Slice ic eow secge, 30 ]?aet J?eos cneores ne gewit, aer}>am ealle j[?as ping geweorp- on. Heofen and eorSe gewitaS ; witodlice mine word 31 ne gewita'S. Be ]?ani daege and Jjasre tide nan man nat, 32 ne englas on heofnum, ne mannes Sunu, buton Faeder ana. WarniaS, and waciac^, and gebiddatS eow : ge nylon 33 hwsenne seo tid ys. Svva se man, pe 3elj)eodlice ferde, 34 forlet his hus, and sealde his |jeowum J7one anweald ge- hwylces weorces,and beode pamdure-wearde J^aet he wac- ige. Eornostlice waciaS : ge nyton hwaenne faes huses 35 hlaford cymS, 6e on aefen, pe on midre nihte, pe on han- crede, pe on mergen : ]?e-laes he eow slaepende gemete, 36 ponne he faeringa cym6. SoSlice ic eow secge, eallum 37 ic hit secge, WaciaS. DES PASSIO GEBYRAD ON TIWES-DiEG, ON DMRE PALM- WUCAN. XIV. So^lice ]?a aefter twam dagum waeron Eastron : 1 and pa. sohton pa. heah-sacerdas and pa. boceras, hu hig hine mid facne namon, and ofslogon. Da cwaedon hig : 2 Naes na on freols-daege, ]>y-laes ];aes folces gehlyd weorSe. And pa se Hselend waes on Bethanfa, on Simones huse 3 anes hreoflan, and ]?ar saet, 6a com an wif, and haefde hyre sealf-box deorwyr^es nardes; and tobrocenum sealf- boxe, ofer his heafod ageat. Sume hit unweorSlice for- 4 basron, and betweox hym sylfum cwaedon : For-hwi waes |7ysse sealfe forspillednes geworden ? J^eos sealf mihte 5 beon geseald to ])rim hund penegum, and beon p>earfum MARCUS XIV. ende (heora eagan waeron gehefegode) ; and hig nyston 41 hwaet hig hym andswaredon. Da com he ]?ryddan siSe, and ssede hym : Slapa]? nu, and resta]? ; genoh hyt ys, tfma ys cumen ; nu ys mannes Sunu geseald on syn- 42 fulra handa. ArfsaS, uton. gan ; nu ys gehende se ]>e 43 me syl'S. Hym pa Sa gyt sprecendum, com ludas Sca- rioth, ]?aet ys wiSersaca, an of pam twelfum, and mid hym mycel maenigeo, mid sweordum and raid sahlum, fram 44 heah-sacerdum, and bocerum, and ealdrum. So(51ice hys laewa hym tacen sealde, and pus cw8et5 : Swa hwylc- ne swa ic cysse, he hyt ys ; nymaS, and lasdat5 hine ^5 wserlice. And sona swa he com, he genealaehte hym to, -jti and cwsej? : Lareow ; and cyste hine. And hig heora 47 handa on hine wurpon, and namon hine. So'Slice an of pam ]>e par ymbe uton stodon, his sweorde abraed, and 48 sloh paes sacerdes peow, and hys eare of-acearf. Da cwae'S se Hselend hym andswarigende : Swa swa to anum scea^an ge ferdon, mid sweordum and treowum me ge- 49 fon? ponne ic deeghwamlice mid eow waes on temple, laerende, and ge me ne namon : ac peet pa gewritu syn 50 gefyllede. Da forleton his leorning-cnyhtas ealle hine, 51 and flugon. Sum iungiing hym fyligde, mid anre scytan 52 bewssfed, nacod ; and hig namon hine. Da aworpenre 53 psere scytan, nacod he hym fram fleah. And hig laeddon pone Haelend to pam heah-sacerde : and comon ealle 54 sacerdas, and boceras, and ealdras, togsedere. Petrus him fyligde feorran, o^ pass heah-sacerdes cafer-tun: and he s^t mid pam penum, and wyrmde hine set pam 55 fyre. Da heah-sacerdas sohton, and call gepeaht, tale ongean pone Hselend, pset hig hine to dea^e sealdon ; 56 and hig ne fundon. Manega ssedon lease gecy'Snesse 57 ongean hine; and pa cy'Snessa neeron pagslice. Daarison sume, and saedon lease cySnesse ongean hine, and pus 53 cwsedon : So^es we gehyrdon hine secgan, Ic toweorpe MARCUS XV. pis hand-worhte tempel, and aef'ter J?rym dagum ic oSer unhaiid-worht getimbrige. And lieora cyt5nes naes jjses- sa lie. Da aras sum heah-sacerd on heora midlene, and go acsode ]?one Hselend : Ne andswarast ]?u nan ]?ing ongean past ]?as ])e onweorpaS ? He swugode, and naht ne and- ei swarede. Eft hine acsode se heah-sacerd: Eart];u Crist, J>9es Gebletsodan Godes Sunu ? Dasosde se Haeiend : Ic 02 eom ; and ge geseoS mannes Sunu on swy]?ran healfe sittan hys maggenes, and cumende mid heofenes genipum. Da cwseS se heah-sacerd, hys reaf slytende : Hwi gewil- 63 nige we gyt cyj>era ? Ge gehyrdon his bysmor : hwaet 04 pincS eow? Da hyrwdon hi ealle hine, and cwaedon, J?aet he waere deaSes scyldig. And sume ongunnon him es on spEetan, and oferwreon his ansyne, and mid fystum hine beoton, and him to cwaedon : Ar^d : and pa penas hine mid handum beoton. And pa. Petrus waes on ca- ee fer-tune, ]?a com to him an J^inen j^aes heah-sacerdes : and er j)a heo geseah Petrum wyrmende, pa cwaeS heo: Du wasre mid ]?am Nazareniscan Haelende. Da aetsoc he, as and cwc8(5 : Ic nat, ne ne can hwaet p\i segst. And he code pa af J)am cafer-tune ; and se hana creow. Eft ]?a eo hine gecneow o^er ]?inen, and heo ongan cwej^an to ]?am pe ]?ar-abutan stodon : So'Slice pes ys of pam. And he 70 eft aetsoc. And eft pa ymbe lytel, pa 3e aet-stodon cwaedon to Petre : SoSlice pu eart of pam : Galileisc pu eart. Da ongan he aetsacan and swerian : So(5es ne can ic pone 71 man pe ge secgaS. And pa eft-sona creow se hana. 72 Da gemunde Petrus paes Plaelendes word, pe he him saede : .-^r se hana crawe tuwa, prywa pu me aetsaecst. Da ongan he wepan. XV. Da sona on morgen worhton pa heah-sacerdas 1 heora gemot mid ealdrum, and bdcerum, and eallum wer- ede, and laeddon pone Haelend gebundenne, and sealdon hine Pilato. Da acsode Pilatus hine : Eart pu ludea i MARCUS XV. .'{ cyning ? Da andswarode he him : pu hit segst. Da wreg- 4 don hine ]?a heah-sacerdas on manegum ]?ingum. Eft Pilatus hine acsode : Ne andswarast |)u nan }/ing ? loca 5 hu mycelum hig pe wregaS. Da ne andswarode se Hsel- 6 end him na mare ; swa ]>aefc Pilatus wundrode. On syrabel-deege waes his gewuna, jjset he hym forgefe aenne 7 gebundenne, swa hwylcne swa hig bsedon. Da bsedon hig Barraban, se waes gebunden mid ]?ain raeplingum, s se ]7urh swic-crseft man-sliht geworhte. And J^ahe ferde, pa. ongan seo msenigeo hine biddan, swa heo symie dyde. 9 Da cwsec^ Pilatus : Wylle ge jjset ic eow forgife ludea 10 cyning? He wiste ]?8et Jjurh andan hine sealdon pa. heah- 1 1 sacerdas. Da astyredon pa biseeopas pa. maenigeo, J^aet 12 he him Barraban forgefe. Eft Pilatus him andswarode : 13 Hwset do ic be ludea cyninge? Hig eft hrymdon, and iicwcedon: Hoh hine. Da saede Pilatus: Hwaet yfeles 15 dyde he ? Hig ])aes pe ma clypedon : Ahoh hine. Pi- latus wolde ]7a pam folce gecweman, and forgef him Bar- raban, and sealde him pone Haelend beswungenne, paet 16 he ahangen waere. Da leeddon ]>a cempan hine on pees dom-ernes cafer-tiin ; and hig to-somne eall werod clyp- 17 edon : and scryddon hine mid purpuran, and him on 18 setton pyrnenne helm awundenne, and ongunnon hine 19 pus gretan : Hal wes pu, ludea cyning ! And beoton hine on paet heafod mid hreode, and spseton him on, and heora 20 cneow bfgdon, and hine geeaSmeddon. And syS^an hig hine bysmredon, unscryddon hine pam purpuran, and scryddon hine mid his reafum, and laeddon hine paet hig 21 hine ahengon. And genyddon sumne weg-ferendne, Si- monem Cireneum, cumende ofpam tune, Alexandres faeder 22 and Rufi, paet he his rode baere. And hi laaddon hine on pa stowe Golgotha, paet ys, on ure gepeode gereht, heafod- 23 pannena stow. And sealdon himgebiterod wm : and hehyt 24 ne onfeng. And pa hig hine ahengon, hig daeldon his reaf, MARCUS XV. and hlotu wurpou, hwaet gehwa name. Da wses undern- 25 tfd ; and hig ahengon hine. And ofer-gewrit his gyltes 26 waes awriten, Iudea Cyning. And hig ahengon mid 27 him twegen sceaSan ; aenne on his swySran healfe, and oSerne on his wynstran. Da waes J»8et gewrit gefyiled, 28 past cwy^, And he waes mid unrihtwisum geteald. And 29 ]7a ]>e for|?-stopon hine gremedon, and heora heafod cwehton, and ]7us cwaedon : Wala se towyrp^ ]?aet tempel, and on ]>rim dagum eft getimbraS ; gehael ]>e sylf'ne, 30 of }>aererodestigende. Eall-swa J»aheah-sacerdas, bysmri- 31 ende betweox ]?am bocerum, cwaedon : O^re he hale gedyde, hine sylfne he ne maeg halne gedon. Cnst, 32 Israhela Cyning, astige nu of rode, ]?aet we geseon and gelyfon. And J^a ^e mid him hangedon waeron mid him gebundene. And on ]?aere syxtan tide, wurdon pystru 33 gewordene geond ealle eor])an, o]? non-tide. And to 34 non-tide, se Haelend clypode mycelre stefne : Heloi, He- loi, lema sabbattani? fiaet ys, on ure gej?e6de, Mm God, mfn God, hwi forlete ]>u. me ? And sume J»e J»ar abuton 35 stodon, and ]?is gehyrdon, hig cwaedon : Nu, pes clypaS Heliam. Da arn heora an, and fylde ane spyngan mid 36 ecede, and on hreod sette, and hym drincan sealde, and cwasS : LaetaS, J>aet we geseon hwaej^er Helias cume hyne uy]?er to settanne. Se Haslend pa. asende his stefne, and 37 for6-ferde. And ])aes temples wah-rift waes tosliten on 3S twa, of ufeweardum o'S neoj^eweard. Da se hundred- 39 man, pe ]?ar ongen stod, geseah J^aet se Haelend swa clyp- iende for^-ferde, he cwaeS : SoSlice pes man waes Godes Sunu. And ])a wff waeron feorran behealdende ; and 40 betweox J)am waes seo Magdalenisce Maria, and Maria lacobes modor [paes gingran, and losepes moder], and Salomeae ; (and pa. he waes on Galilea, hig fyligdon him, 4i and him penedon ;) and manega o])re pe him mid ferdon on Hierusalem. And pa aefen waes geworden, J^aet woes 42 109 MARCUS XVL 43 Parasceue, ]>^t ys ^r-seeter-daege, ]?a com losep se aeSela gerefa of Arimathia, se sylfa Godes rices geanbidode, and he dyrstelice in to Pilate code, and bsed ]?8es Hael- 44 endes lichaman. Da wundrode Pilatus gif he J?a gyt forS-ferde : 'Sa clypode he ]?one hundred-man, and hine 45 acsode hwaeSer he dead waere. Da he wiste J)9et, Jia agef 46 he ])one lichaman losepe. Da bohte losep ane scytan, and hine far-on befeold, and on byrgene lede, seo wses of stane aheawen ; and wylte eenne stan to J?8ere byrgene dura. DYS GODSPEL GEBYRAD ON EASTER-D^EG. 47 Da com Maria Magdalene, and losepes Maria, and be- heoldon hwar he geled waere. XVI. And |)a Saeternes-daeg waes agan, seo Magda- lenisce Maria, and lacobes Maria, and Salome^, bohton 2 wyrt-gemang, ]?ast hig comon, and hine smyredon. And swy]?e ger anum reste-dasge comon to |78ere byrgene, up- 3 asprungenre sun nan ; and cwaedon him betwynan : Hwa 4 awylt us pjsne stan of ]?ae re byrgene dura? Da hig hig besawon, hig gesawon pone stan aweg awyltne : soSlice she vvaes swype my eel. And ]?a hig eodou on pa byrgene, hig gesawon aenne geongne on pa swySran healfe sitt- ende, hwitum gegyrlan oferwrogenne, and hig pa forht- 6 edon. Da cwae'S he to him: Ne forhtige ge na: ge seca^ pone Nazereniscan Haelend ahangenne : he aras ; 7 nys he her : her ys seo stow paer hig hine ledon. Ac fara^, and secgaS his leorning-cnyhtum and Petre, paet he gae^ to-foran eow on Galileam : par ge hine geseoS, 8 swa he eow saede. And hig ut-eodon, and flugon fram paere byrgene ; and waeron afaerede for paere gesyhSe pe hig gesawon : and hig nanum men naht ne saedon ; soS- lice hig him ondredon. MARCUS XVI. DYS GODSPEL GEBYRAD ON WODNES-DyEG, ON D/ERE ODRE EASTER- WUCAN. Da he aras on aerne-mergen, on reste-daege, aerest he 9 aetywde psere Magdaleniscan Marian, of ]?8ere he ut- adraf seofon deofol-seocnyssa. And heo ]?a ut-eode, and 10 hit ]?am cydde ]?e mid him wseron, heofendum and wep- endum. Da hig gehyrdon J?aet he leofede, and hig hine 11 gesawon, J?a ne gelyfdon hig him. ^fter J>am him twam 12 he waes aetywed on oSrum hiwe, him on Jjone tun farend- um. And hig pa foron, and |?aet oSrum cyddon ; and 13 hig him ne gelyfdon. DYS SCEAL ON DUNRES-D^G, INNAN D^RE GANG- WUCAN. Da aet nehstan he aetywde heom aendlefene, J>aer hig set- 14 gaadere saeton, and taelde heora ungeleaffulnysse, and heora heortan heardnysse ; forj^am ]?e hig ne gelyfdon }»am ]?e hine gesawon of dea|?e arisan. And he sagde him : ir, Para's into ealne middan-eard, and bodia^ godspel ealre gesceafte. Se ]>e gelyfS, and gefuUod biS, se biS hal ; is soSlice se ]>e ne gelyfS, se biS genySerod. pas tacnu 17 fyliaS fam pe gelyfa'S : On minum naman hig deofol- seocnessa ut-drifa^ ; hig spreea'S niwum tungum ; naed- is dra,n hig afyrraS ; and him ne deraS, )?eah hig hwaet dead- baerlices drincon ; ofer seoce hig heora handa setta^, and hig beot5 hale. And witodlice Dryhten Haelend, syt5San 19 he to hym spraec, he waes on heofenum afangen, and he sit on Godes swy^ran healfe. SoSlice hig J?a farende, 20 aeghwar bodedon, Dryhtne mid-wyrcendum, and trymm- endre spraece aefter-fyligendum tacnum. DMT GODSPEL .5EFTER LUCAS GERECEDNYSSE. DYS GODSPEL GEBYRAD ON MIDDE-SUMERES M.ESSE- iEFEN. L FoR])AM ]?e witodlice manega ]7ohton ]78Bra])ingarace 2 geendebyrdan pe on us gefyllede synd, swa us betaeht- on ]?a (5e hyt of frymt5e gesawon, and ]?aere sprsece j^enas 3 wasron ; me gelpuhte geornlice eallum endebyrdnesse 4 writan 'Se, J)u se selesta Theophilus, ]?aet ]7u oncnawe J?aera worda socSfaestnysse, of J?am '5e J?u gel^red eart. 5 On Herodes dagum, ludea cyninges, waes sum sacerd on naman Zacharias, of Abian tune : his wff waes of 6 Aarones dohtrum, and hyre namavvaes Elizabeth. SoSlice hig waeron butu ryhtwyse beforan Gode, gangende on eallum hys bebodum and rihtwisnessum, butan wrohte. 7 And hig nasfdon nan beam, for])am Se Elizabeth waes unberende, and hig on heora dagum butu forS-eodon. 8 SoSlice waes geworden, Jja Zacharias his sacerdhades breac, on his gewrixles endebyrdnesse, beforan Gode, 9 aefter gewunan faes sacerdhades hlotes, he edde ]?aet he his 10 off'runge sette. Da he on Godes tempel eode, eall vverod J)aes folces waes ute gebiddende on faere ofFrunge timan. 11 Da aetywdehym Dryhtnes engel standende on ]?aes weo- 12 fodes swySran healfe. Da wearS Zacharias gedrefed f»aet 13 geseonde, and hym ege onhreas. Da cwaeS se engel hym to : Ne ondr^d fu t5e, Zacharias ; forjjam Se ]7in ben ys gehyred ; and ]?in wff Elizabeth ]?e sunu cenS, 14 and ]?u nemst hys naman lohannes. And he byS ]?e to 112 LUCAS I. gefean and to blisse ; and manega on his acennednysse gefagniaS. SoSlice he by^ miere beforan Dryhtne, and 15 he ne drincS win ne beor ; and he by^ gefylled on Hal- igum Gaste, ]7onne gyt of hys modor innot5e. And le manega Israhela bearna he gecyrS to Dryhtne heora Gode. And he gaeS to-foran hym on gaste and Elfas 17 mihte, f)aet he faedera heortan to heora bearnum gecyrre, and ungeleaffulle to rihtwisra gleawscype ; Dryhtne ful- fremed folc gegearvvian. Da cwaetS Zacharias to pam is engle : Hwanun wat ic J?ys ? ic eom nu eald, and mm wff on hyre dagum forS-eode. Da andswarode hym se iq engel : Ic eom Gabrihel, ic pe stande beforan Gode ; and ic eom asend wiS ]>e sprecan, and ]?e ]?ys bodian. And nu pu. byst suwigende, and ]7u sprecan ne miht, oS 20 pone d^g pe pas ping geweorSaS ; forpam pa mfnum wordum ne gelyfdest, pa beoS on heora tfman gefyllede. And pset folc vvaes Zachariam geanbidiende, and wun- 21 drigende J^cet he on para temple laet waes. Da he ut-eode 22 ne mihte he him to sprecan : and hig oncneowon ]?aet he on ]?am temple sume gesyhSe geseah : and he wses bicni- gende hym, and dum Jjurhwunode. Da waes geworden, 23 pa his Jienunga dagas gefyllede waeron, he ferde to his huse. SoSlice aefter dagum Elizabeth his wff geeacnode, 24 and heo bediglode hig fff monjjas, and cwse'S : SoSlice 25 me Dryhten gedyde fus on pam. dagum pe he geseah minne hosp betweox mannum afyrran. DYS SCEAL ON WODNfiS-DiEG, TO DAM YMB-RENE, ^R MYDDA-WYNTRAN. So^lice on pam syxtan monSe wees asend Gabriel se 26 engel fram Dryhtne on Galilea ceastre, paere nama waes, Nazareth, to beweddudre faemnan anum were paes 27 nama waes losep, of Dauides huse ; and paere faemnan nama waes Maria. Da cwaeS se engel in-gangende : Hal 28 wes pu mid gife gefylled ; Dryhten mid pe : 6u eart 113 LUCAS I. 29 gebletsod on wifum. Da wear^ heo on his spraece 30 gedrefed, and ]?ohte hwset seo greting wsere. Da cwae6 se engel : Ne ondrsed J)u 'Se, Marfa : so^lice ])u gife mid 31 Gode gemettest. So^lice nu, ]?u on inno(5e geeacnast, 32 and sunu censt, and his naman H^elend genemnest. Se by^ m^re, and foes Hehstan Sunu genemned : and hym 33 sylS Dryhten God his faeder Dauides setl : and he ricsaS on ecnysse on lacobes huse ; and hys rfces ende ne byS. 34 Da cwaeS Maria to ]?ara engle : Hu gewyrcS ]?ys, forJ?am 35 ic wer ne oncnawe ? Da andswarede hyre se engel : Se Halga Gast on ]?e becymS, and ]>aes Hehstan miht fe ofer-sceadaS ; and forpam Jjset halige, ]>e of ]>e acenned 36 byS, byS Godes Sunu genemned. And nu, Elizabeth pin mage sunu on hyre ylde geeacnode, and pes mona^ ys 37 hyre syxta, seo ys unberende genemned. Forpam nys 3s aelc word mid Gode tinmihtelic. Da cwaeS Marfa : Her ys Dryhtnes pinen ; geweorSe me sefter pfnum wdrde. And se engel hyre fram gewat. DYS GEBYRAD ON FRIGE-D^EG TO DAM YLCAN F/ESTENE. 39 So^lice on pam dagum aras Marfa, and ferde on munt- 40 land mid ofste, on ludeisce ceastre ; and eode into Za- 41 charias huse, and grette Elizabeth. Da wa^s geworden, pa Elizabeth gehyrde Marfan gretinge, Sa gefagnode paet eild on hyre inno^e ; and pa wearS Elizabeth Halegum 42 Gaste gefylled : and heo clypode mycelre stefne, and cwse'S : Du eart betweox wffum gebletsod, and gebletsod 43 ys pfnes inno'Ses wsestm. And hwanon ys me pys, paet 44 mines Dryhtnes moder to me cume ? Sona swa pin re gretinge stefn on minum earum geworden waes, pa faegn- 45 ode mfn cild on minum innope. And eadig pu eart, pu pe gelyfdest, paet fulfremede synd pa ping, pe pe fram 46 Dryhtne ges^de synd. Da cwae^ Marfa : Min sawl maer- 47 saS Dryhten, and mfn gast geblissode on Gode mfnum 48 Haelende. Forpam pe he geseah his pinene eadmodnesse : 114 LUCAS I. so61ice heonon-for^ me eadige secgaS ealle cneoryssa. Forbam ]?e me mycele Jjing dyde, se ^e mihtig ys ; and 49 hys nama is halig. And hys mild-heortnes of cneorysse 50 on cneorysse hyne ondraedendum. He worhte [masgne] 51 on hys earme; he todaelde pa ofermodan on mode heora heortan. He awearp ]?a rfcan of setle, and ]?a 52 eaSmodan up-ahof. Hingrigende he mid godum gefylde, 53 and ofermode idele forlet. He afeng Israhel hys cnyht, 54 and gemunde hys mild-heortnysse ; swa he spraec to 55 urum faederum, Abrahame and hys saede, on a weorold. DYS GEBYRAD ON MYD-SUMERES MiESSE-DiEG. SoSlice Marfa wunede mid hyre swylce |>ry monSas, and se gevvende ]>a to hyre huse. Da waes gefylled Elizabethe 57 cenning-tfd, and heo sunu cende. And hyre nehhebur- 53 as and hyre cuSan ]?aet gehyrdon, past Dryhten hys mild-heortnysse mid hyre msersode, and hy mid hyre blissodon. Da on J>am ehteoSan daege hig comon ]?aet 59 cild ymb-sniSan ; and nemdon hyne hys faeder naman Zachariam. Da andswarode hys moder : Nese soSes ; eo ac he by^ lohannes genemned. Da cwaedon hig to hyre : ei Nis nan on plnre mgeg^e pyson naman genemned. Da 62 bycnodon hig to hys feeder, hwaet he wolde hyne genem- nedne beon. Da wrathe, gebedenum wex-brede, lohannes ea ys hys nama. Da wundredon hig ealle. Da wear^ sona 64 hys mu(5 and his tunge geopenod, and he spraec, Drihten bletsiende. Da wearS ege geworden ofer call hyra tis nehheburas ; and ofer ealle ludea munt-land w^ron ]?as word gewidmaersode. And ealle ]?a ^e hit gehyrdon, at5 on heora heortan setton, and cw^don : Wenstu hwaet byS ]?es cnapa ? Witodlice Dryhtnes hand waes mid hym. And Zacharias his fasder waes mid Halgum Gaste 67 gefylled, and he vvitegode, and cwaeS : Gebletsod sy 63 Dryhten, Israhela God ; forJ)am ]?ehe geneosode, and his folces alysednysse dyde. And he us h^le horn araerde 69 LUCAS II. 70 on Dauides huse hys cnyhtes ; swa he spraec }>urh hys haligra witegena muti, ]7a Se of worldes frym^e spr^con. 71 And he alysde us of uruni feondum, and of ealra jjeera 72 handa ]?e us hatedon ; mild-heortnysse to wyrcanne mid tirum faederum, and gemunan his halgan cy^nysse ; 73 hyne us to syllanne fone sc6, ipe he tirum feeder Abra- 74 hame swor, Bsdt we butan ege, of ure feonda handa 75 alysede, hym J^eowian, on halignesse beforan hym, eallum 76 urum dagum. And ]?u, cnapa, bist f»8es Hehstan witega genemned : ]?u gsest beforan Dryhtnes ansyne, hys wegas 77 gearwian ; to syllanne his folce his haele gewit on heora 7s synna forgyfenysse, ];urh inno^as ures Godes mild- heortnysse, on J>am he tis geneosode, of east-d^le up- 79 springende, onlyhtan ]?am ]>e on ]?ystrum and on deaSes sceade sitta^, ure fet to gereccanne on sybbe weg. 80 So^lice se cnapa weox, and waes on gaste gestrangod, and waes on westenum ot5 ]5one d^g hys aetywednyssum on Israhel. DYS SCEAL ON MYDDE-WYNTRES MJilSSE-NYHT, TO D.ERE FORMAN MiESSAN. II. So^lice on pam dagum waes geworden gebod fram ]?am Casere Augusto, Jjoet eall ymb-hwyrft w^re to- 2 mearcod. Deos to-mearcodnys waes aerest geworden 3 fram ])am deraan Syrige Cirfno. And ealle hig eodon 4 and syndrie ferdon on heora ceastre. Da ferde losep fram Galilea of ]?aere ceastre Nazareth, on ludeisce ceastre Dauides, seo ys genemned Bethleem ; forfara ]?e he waes 5 of Dauides huse and hirede : ])aet he ferde mid Marian 6 ]>e him beweddod waes, and waes geeacnod. So^lice waes geworden, pa hig ]?8er w^ron, hyre dagas w^ron 7 gefyllede J>aet heo cende. And heo cende hyre frum- cennedan sunu, and hyne mid cild-cla]?um bewand, and hyne on binne alede ; forfam ]>e hig n^fdon rum on s cumena-huse. And hyrdas w^ron on ]?am ylcan rfce LUCAS II. waciende, and niht-waeccan healdende ofer heora heorda. Da stdd Dryhtnes engel wi6 hfg, and Godes beorhtnes 9 hym ymbe scan : and liig him myclum ege ondredon. And se engel him to cwae^ : Nelle ge eow ondr^dan : 10 So^lice nu ic eow bodie mycelne gefean, se biS eallum folce. For]>am to-d^g eow ys Hselend acenned, se ys 11 Dryhten Crist, on Dauides ceastre. And ]>is tacen eow 12 byS ; Ge gemetatS an cild hraeglum bewunden, and on binne aled. And ]>a waes fseringa geworden mid ]?am 13 eno-le mycelnes heofenlices weredes, God heriendra, and pus cwe]?endra : Gode sy wuldor on heahnysse, and on u eorjjan sybb, mannum godes willan. And hit wees ge- 15 wdrden, ]7a ^a englas to heofene ferdon, ]>sl hyrdas him betwynan spr^con, and cwaedon : Uton faran to Beth- leem, and geseon ];8et word ]?e geworden ys, ]?8et Dryhten us eetywde. And hig efstende comon, and gemetton 16 Marfan, and losep, and ];3et cild on binne aled. Da hig 17 pget gesawon, ]?a oncneowon hig be ))am worde ]>e him gesjfid w£es be J?am cilde. And ealle |?a «e gehyrdon, is wundredon be fam ])e him ]ja hyrdas sdedon. Marfa ge- 19 heold ealle J>as word on hyre heortan smeagende. Da 20 gewendon ham ]?a hyrdas, God wuldriende and heriende, on eallum ]?am «e hig gehyrdon and gesawon, swato him gecweden wses. DYS SCEAL ON DONE EHTODAN M^SSE-D.EGTO MYDDAN-WYNTRA. iEfter ]?am «e ehta dagas gefyllede wseron ]?8et ]?8et cild 21 ymb-snyden w^re, his nama waes H^lend, se waes fram engle genemned, ^r he on inno(5e geeacnod w^re. And 22 aefter pam pe hyre claensunge dagas gefyllede w^ron, sefter Moyses ee, hig laeddon hyne on Hierusalem, pset hig hyne Gode gesetton ; swa swa on Dryhtnes « awriten 23 ys, Daetaelc wsepned gecynde-lfm ontynende bySDryhtne halig genemned ; and ]>aet hig offrunge sealdon, aefter 24 LUCAS 11. pam Ipe Dryhtnes ^ gecweden ys, Twa turtlan, op]?e 25 twegen culfran-briddas. And ]>a. wses an man on Hieru- salem, ]?ags nama wses Simeon ; and ]?es man wees rihtwfs, and o^ Israhela frofer geanbidiende : and Halig Gast 26 him on waes. And he andsware fram ]?am Halgan Gaste onfeng, ]?8et he dea'S ne gesawe, buton he ^r 27 Dryhten Crist gesawe. And on Gaste- he on ]?a2t tempel com : and |)a hys magas Iseddon ])one Heelend, pset hig 28 for hym sefter J)8ere ^ gewunan dydon, he onfeng hyne mid hys handum, and God bletsode, and cwae^ : 29 Dryhten, nu ]?u laetst ])inne J^eow, sefter ]?inum worde, on 30 sibbe : forJ?am mfne eagan gesawon pine haele, '5a ]>u 31 geearwodest beforan ansyne ealra folca ; leoht to peoda 32 awrigenesse, and to Hnes folees wuldre Israhel. DYS SCEAL ON DONE SUNNAN-D^EG, BETWEOX MYDDE- WYNTRES M^SSE-DiEGE AND TWELFTAN D^GE. 33 Da waes hys feeder and hys moder wundriende be ]?am 34 fe be hym ges^de w^ron. And }»a bletsode hig Simeon, and cwae^ to Marian his meder : Loca nu, pes ys on hryre and on seryst aset manegra on Israhel ; and on 35 tacen )>am ^e wi'5-cweden byS ; (and his sweord J?ine sawle ]?urh-fder^,) pest gefohtas s'J'n awrigene of maneg- 36 um heortum. And Anna wees witegestre, Fanueles doh- tor, of Asseres meeg^e : J^eos wunede msenigne d^g, and heo lyfede mid hyre were seofen gear of hyre fsemnhade; 37 and heo wees wuduwe oS feower and hund-ehtatig geara, seo of ]>ara temple ne gewat, daeges and nihtes }>eowi- 38 gende on fsestenum and on halsungum. And J?eos ]?^re tfde becumende, Dryhtne andette, and be hym spraec eallum ]9am pe geanbidedon Hierusalem alysednysse. 39 And ]?a hig ealle ping gefyldon, sefter Dryhtnes ^, hig gehwurfon on Galileam, on heora ceastre Nazareth. 40 So'Slice paet cild weox, and wass gestrangod, wfsdomes 41 full, and Godes gyfu waes on hym. And his magas fer- ns LUCAS III. don selce gere to Hierusalem, on Easter-daeges freols-tide. And ];a he wses twelf wintre, hig foron to Hierusalem, 42 to pam Easterlican freolse, aefter heora gewunan. And 43 gefylledum dagum, jja hig ongean-gehwurfon, belaf se Haelend on Hierusalem; and his magas ]?aet nyston : wendon ]?8et he on heora gefere w^re. Da comon hig 44 anes dseges fser, and hine sohton betweox his magas and his cut5an. Da hig hyne ne fundon, hig gevvendon to 45 Hierusalem, hine secende. Da aefter ]?rim dagum, hig 46 fundon hine on pam temple, sittende on middan ]?am lareowum, hlystende and big acsigende. Da wundredon 47 hig ealle ]>e gehyrdon be his gleawscype and his and- swarum. Da cwjeS his moder to hym : Sunu hwi dydest 48 ]?u unc ]ms ? J>in feeder and ic sarigende ]?e sohton. Da 49 cwee'S he to hym : Hwset ys ])8et gyt me sohton ? nyste gyt ])Eet me gebyra^ to beonne on jjam ]?ingum ];e mines Feeder synd ? Da ne ongeaton hfg ];8et word ]?e he to 50 hym spraec. Da ferde he mid hym, and com to Naza- 51 reth, and waes hym under-J?eod, and his moder geheold ealle ]?as word on hyre heortan smeagende. And se Haelend ])eah on wisdome and on ylde, and mid gyfe mid Gode and mid raannum. DYS GEBYRAD ON S^TERN-DrEG, TO .EW-FiESTENE, ^R MYDDAN-WYNTRA. ni. So^lice ]?am fifteo^an geare |>aes Caseres anweald- 1 es Tiberff, begymendum ]jam Pontiscan Pilate ludea- peode, feorSan dsles rfca Galilee Herode, Philippo his brewer feor^an d^eles rfca Iturie and ]?ses rfcesTraconitidis, andLisania Abilfne feorSan daeles rrca,under J>aerasacerda 2 ealdrum Anna and Caifa, Godes word waes geworden ofer Zacharias sunu on westene. And he com into call lordanes 3 rfce, bodiende d3ed-b(5te fulluht, and synua forgifenysse ; swa hit awriten ys on Isaias bee faes witegan, Clypi- 4 endes stefn on westene, GegearwiaS Dryhtnes weg, do« 52 LUCAS III. 5 his si^as rihte. ^Ic denu byS gefylled, and aelc munt and beorh by^ geny^erod ; and ]?weoru beo^S on gerihte, 6 and ungerydu on sme^e wegas ; and aelc flaesc gesyh^ 7 Godes h^le. SoSlice he cwseS to pam maenegum ]>e ferdon ]78et hi wseron gefuUode fram hym : Eala ge nasddrena cyn, hwa aetywde eow |?8et ge fleon fram ]?am 8 toweardan yrre? Do^ geornlice daed-bote waestmas, and ne onginne ge cwet5an, We habbaS us to faeder Abraham : ic secge eow, Daet God ys swa mihtig, ]?aet he 9 maeg of ]?ysum stanum Abrahames beam aweccan. Nu is seo aex aset to ]?aes treowes wyrt-ruman : witodlice aelc treow pe ne brinc6 godne waestm biS forcorfen, and 10 on fyr aworpen. Da acsedon hine l?a maenegeo, and 11 cwaedon : Hwaet do we ? Da cwaet5 he to hym : Se J>e haefS twa tunecan, sylle ]?am pe naefS ; and ])am gelice 12 do, se j^e mettas haefS. Da comon ]7a manfullan, ]?aet hig apwegene waeron, and cwaedon to him : Lareow, hwaet 13 do we ? Da cwae^ he : Ne do ge naht mare J)onne faet 14 eow geset ys. Da acsedon hine J>a cempan, and cwaedon : And hwaet do we ? Da saede he him : Ne slea ge naenne, ne tale ne doS, and beot5 eShylde on eowrum andlyfen- 15 um. SoSlice fam folce wenendum, and eallura on heora heortan pencendum be IbhannC; hwaefer he Crist waere ; 16 ]?a andswarede lohannes, him eallum secgende : Witod- lice ic eow on waetere fuUige ; soSliee cymS strengra l»onne ic, ])ses ic ne eora wyrSe jjast ic his sceo-pwancg uncnytte : he eow fullaS on Halgum Gaste and on fyre : 17 And his fann ys on his handa, and he feormaS his bernes flore, and gaderat5 his hw^te into his berne : ]?aet 18 ceaf he forbaernS on unacwencedlicum fyre. Manega 19 ot5re ])ing bodigende he jiaet folc l^rde. Herodes se feorSan daeles rfca, )?a he wses fram him get5read be J?aere Herodiadiscan his broker wife, and be eallum yfelum l^e 20 Herodes dyde ; and ofer eall pset geicte, ]7aet he be- LUCAS IV. dysde lohannem on cwearterne. So'Slice waes geworden, 21 J>a eall ]?3et fblc waes gefuUod, and ]mm Haelende gefullod- umand gebiddendum, heofen woes geopenodjand se Halga 22 Gast astah lichamlicre ansyne on bine, swa an culfre ; and stefn waesofheofene geworden, and J?iis cw3e(5 : pueart min gecorena Sunu, on ]?e me gelicode. And se Hselend wees 23 on ylde swylce J>rytig wintre, J?aet men wendon Jjaet he w£ere losepes sunu,sew3es Heliges sunuse waes Nazareth. Swa of cneorysse on cneorysse oS Adam, se waes Godes sunu, o'5 iif and hund-seofentig cneoryssa. IV. SoSlice se Haelend waes full Halgum Gaste, and 1 ferde fram lordane, and he waes fram Halgum Gaste ge- laed on sumum westene feowertig daga, and waes fram 2 deofle costod. And he on ]?am dagum nan ])ing ne aet : and ])am dagum gefylledum hyne hingrode. Da cwae'S se 3 deofol hym to : Gif ]?u sy Godes Sunu, sege J)ysum stane faet he to hlafe geweor^e. Da andswarode him se Hael- 4 end : Hit is awriten, paet se man ne lyfac5 be hlafe anum, ac of aelcum Godes worde. And ]>a. laedde se 5 deofol hyne, and aetywde him ealle rfcu eor]?an ymbe- hwyrftes on anre byrhtm-hwile, and to him cwae(S : o Ealne ]?isne an weald ic '5e sylle, and heora wuldor : for- f»am pe hig me synd gesealde ; and ic hig sylle j^am ])e ic wille. Witodlice ealle hig beo5 fine, gif fu geeadmetst 7 beforan me. Da andswarode him se Haelend : Hit ys s awriten, Dryhten J?inne God |)u geeadmetst, and him anum J^eowast. Da laedde he hyne on Hierusalem, and 9 gesette hine ofer ]?aes temples hricg, and him to cwaeS : Gyf J?u sy Godes Sunu, asend ]>e heonun ny})er : soSlice 10 hyt ys awriten, paet he hys englum be ]>e bebyt, ]7aet hig ]?e gehealdon : and ]^aet hig pe mid handum nimon, ]?y- 11 laes pu Jjinne fot aet stane aetsporne. Da cwae^ se Hael- 12 end, hym andswariende : Hyt ys gecweden, Ne costa ]?u Dryhten finne God. And eaire J^aere costunge ge- 13 121 G LUCAS IV. 14 fylledre, se deofol him sume hwile fram gewat. Da ferde se Haslend on Gastes msegiie on Galileam : and 15 his hlisa be him ferde on eall ])8et rfce. And he Iderde be heora gesamnungum, and wses fram eallum gemaersod. 16 Da com he to Nazareth |)ar he afed waes : and he eode on reste-dsege on ]?a gesamnunge, sefter his gewunan, 17 and he aras J?8et he raedde. And him waes geseald Isaias boc pdcs witegan : and sona swa he j)a boc unfeold, ]>a, 18 funde he faer awriten, Dryhtnes Cast ys ofer me, for- pam ]?e he smyrede me : he sende me ]?earfum bodian and gehaeftum alysednesse,andblindumgesih'Se; forbroc- 19 ene gehaelan, and bodian Dryhtnes andfenge ger, and 20 edleanes daeg. And ]?a he ]?a boc befeold, he hig ]>am pene agef, and saet : and ealra heora eagan on 'Saere ge- 21 samnunge waeron on hyne behealdende. Da ongan he heom to cwefan : SoSlice to-d^g ]?ys gewrit ys on eow- 22 rum earum gefylled. And hig ealle w^ron ]?aes gecn^we, and wundredon be ))am wordum J»e of his mu^e eodon, 23 and pus cwaedon : Nys pes losepes sunu ? Da cwaeS he : Witodlice ge secgaS me ]7as gelicnesse, Eala l^ce, gehsel (5e sylfne : do her on ])inum earde swa fela wundra swa 24 we gehyrdon gedone on Cafarnaum. Da cwae^ he : SoSlice ic eow secge, paet nan witega nys andfenge on 25 hys epele. SoSlice ic eow secge, Manega wudewan wseron on Hellas dagum on Israhel, ^a pa. seo heofen waes belocen ]?reo ger and syx monj^as, t5a waes geworden 26 mycel hunger on ealre eorpan ; and to ]>a3ra nanum naes Helfas asend, buton to anre wudewan on Sarepta 27 Sidonie. And manega lic-])roweras w£eron on Israhel under Heliseo J>am witegan, and hyra nan naes aclaensod, 28 buton Naaman se Syrisca. Da wurdon hig ealle on 6aere gesamnunge mid yrre gefylled, |?as ping gehyrende: 29 and hig arison, and scufon hine of ^aere ceastre, and laeddon hine ofer J^aes muntes cnsepp, ofer pone heora LUCAS IV. burh getimbred woes, ])aet hig hyne nySer-bescufon. Da ferde he ])urh lieora midlen. And he ferde to Ca- 30 farnaum, on Galileisce ceastre, and hig ]?ar on reste- 3i dagum Iserde. And hig wundredon be his lare : forJ?am 32 his spaec on anwealde waes. And on heora gesamnunge 33 waes sum man unclsene deofol haebbende, and he hrymde mycelre stefne, and cwaeS : Last la, Nazarenisca Hael- 34 end ! hwaet ys us and ]>e ? com Jju us to forspillane ? ic wat Jjaet ]?u eart Godes Halga. And ]>a cidde him se Hael- 35 end, and cwae^ : Adumba, and ga him of. And J;a he ut-adraf hine on heora midlene, he him fram gewat, and him naht ne derude. Da wurdon hig ealle forhte, and 36 spraecon him betwynan, and cweedon : Hwast ys ]>aet word, ])aet he on mihte and on masgene unclaenum gastum bebyt, and hig ut-gaS ? Da woes his hlisa gewidmaersod 37 on aelcere stowe Jjaes rices. DYS SCEAL ON DONE DRYDDAN DUNRES-D^G INNAN LENCTENE, AND TO PENTECOSTEN ON S/ETERNES- DiEG. SoSlice he aras of heora gesamnunge, and ferde on Simo- 38 nes hus : ]?a waes Simones swegr geswenced on mycelum feferum; and hig hyne for hyre b^don. And he standende 39 ofer hig ]?am fefere bebead ; and he hig forlet : and heo sona aras and him ]?enode. SoSlice ])a sunne asah, ealle 40 pe untrume waeron on mislicum adlum hig Ijleddon him to ; and he syndrigum his hand on-settende, hfg gehaelde. Da ferdon ]>a deofiu of maenegum, hrymende and cwej>- 4i ende : Sot5es ])\i eart Godes Sunu. And he ne gepafode })aet hig aeni ]?ing spr^con : forj^am ]>e hig wiston ]?aet he Crist waes. Da gewordenum daege, se Haelend tit-gang- 4> ende ferde on weste stowe: and]7a maenegu hine sohtun, and hig comon to him, and behaefdon hine, Jjaet he him fram ne gewite. Da saede he him: SoSlice me gedafenaS 43 oJ)rum ceastrum Godes rice bodian: for])am to pam ic 123 G 2 LUCAS V. 44 eom asend. And he webs bodigende on Galilea gesom- nungiim. DYS SCEAL ON DONE SYXTAN SUNNAN-DtEG OFER PENTECOSTEN. V. SoSlice waes geworden, ])a ^a msenegu him to com- on, ]7aet hig Godes word gehyrdon, he stod wiS ]?one 2 mere Genesareth, and he geseah twa scfpu standende wis ]?one mere : Sa fisceras eodon, and woxon heora net. 3 He j;a astigende on an scyp, ]J8et wtes Simones, baed hyne ]?8et he hit lyt-hwon fram lande tuge. And on ]?am scipe 4 sittende, he Iserde J?a msenigeo. Da he sprecan geswac, he cwaeS to Simone : Teoh hit on dypan, and laetat5 eowre 5 net on pone fisc-wer. Da cwaeS Simon, him andswar- iende : Eala Bebeodend, ealle niht swincende we naht ne gefengon : soSlice on ]?inum worde ic mm net ut- 6 l^ete. And ]7a hig paet dydon, hig betugon mycele mae- 7 negeo fixa: and hyra net wass tobrocen. And hig bicnodon hyra geferan, ])e on oj^rum scype wasron, paet hig comon and him fylston. Da comon hig, and gefyl- don butu pa scypu, swa past hig neh waeron besencte. s Da Petrus ]?aet geseah, he feoll to paes Haelendes eneow- uni;, and cwaeS : Drihten, gewft fram me ; forpam ic 9 eom synful mann. And he wundrode, and ealle pa t5e mid him waeron, on pam were paera fixa pe hig gefengon: 10 gelice lacobum and lohannem, Zebedeis suna, pa waeron Simones geferan. Da cwaeS se Haelend to Simone ; Ne 11 ondraed pu pe; heonon-for'5 pu byst men gefonde. And hig tugon heora scypu to lande, and forleton hig, and 12 folgodon pam Haelende. Da he waes on anre ceastre, pa waes paer an hreofla : and pa he geseah paene Haelend, pa astrehte he hine, and baed, and pus cwaeS : Dryhten,gyf 13 pu wylt, pu miht me geclaensian. And he aethran hine, his handa apenede, and cwaeS : Ic wylle : sig pu ge- 14 clasnsod. And sona se hreofla him fram ferde. And he LUCAS V. oebead him, pset he hyt nanum men ne saede : ac ga, and aetyw ];e ]?am sacerde, and bring for ];mre clsensunga swa Moyses bebead, him on gewitnesse. Witodlice faes pe is maseo spraec be him ferde : and mjcele maenigeo comon, pset hig gehyrdon, and wurdon gehaelede fram heora untrumnessum. He pa. ferde on westen, and hine gebaed. le DYS SCEAL ON FRIGE-DiEG, ON D^RE PENTECOSTENES WUCAN. Da waes anum daege geworden, Jjaet he sset and hig l^rde, it and pa, wderon J^a Farisei sittende, and ]?aere ^ lareowas, j?a coraon of aelcum castellum Galileae, and ludaeee, and Hierusalem : and Dryhtnes maegen waes hig to gehael- enne. And pa baeron men on anura bedde anne man is se wags lama: And hig ne mihton hine in-bringan, 19 and alecgan beforan him, for ]?8ere maenio, pe mid pa.m Haelende waes. Da astigon hig iippan Jjaene hrof, and |?urh pa watelas hine mid ]?am bedde asendon, beforan J>one Haelend. Da he geseah heora geleafan, he cwasS : 20 La man, pe synd pine synna forgifene. Da ongunnon 21 ]?encan pa, boceras and Farisei, and cwaedon : Hwaet ys pes pe her spryc^ woffiinga ? Hwa maeg synna forgyfan, buton God ana? Da se Haelend gecneow heora ge- 22 J)ancas, he andswariende cwaeS to him : Hwaet pence ge on eowrum heortum ? Hwae]?er ys eSre to cwe]?enne, 23 pe synd ]?ine synna forgifene ; hwae^er pe cwe^an, Aris and ga ? Daet ge witon ]?8et mannes Sunu on eorSan 24 anweald haef(5 synna to forgifanne, and he ssede J>am laman, pe ic secge, Arfs, nim |?m bed, and ga on ]?m hus. And he sona beforan him aras, and nam ]7aet he on l^g, 25 and to his huse ferde, and God wuldrode. And hig ealle 26 wundredon, and God raaersodon, and waeron mid ege gefyllede, and cwaedon, SoSes we to-daeg wundru gesaw- on. Da aefter pam he ut-eode, and geseah publicanum, 27 he waes oprum naman Leui gehaten, aet ceap-sceamule 125 LUCAS VI. 28 sittende : and he cwseS to him : Fylig me. And he him 29 Jja fyligde, and ealle hys j^ing forlet. And Leuf dyde him mycelne gebeorscype on hys huse : and fser waes mycel maenigeo mitnfulra and o^erra, ]?e mid him sseton. 30 Da murcnedon ]?a Farisei and pa, boceras, and cwsedon to hys leorning-cnyhtum : Hwi etc ge and drincat5 mid 3 1 manfullum and synfullum ? Da andswarode se Heelend, and cwaeS to him : Ne bejjurfon laeces ]7a ^e hale synd ; 32 ac ]?a ^e unhsel^e habbaS. Ne com ic rihtwise clypian, 33 ac synfulle on deed-bote. Da cwaedon hig to him : Hwi fsesta^ lohannes leorning-cnyhtas gelomlice, and hals- unga doS, and eall-swa Farisea ; and Jjine etaS and drinc- 34 at5 ? Da cwae]? he : Cwyst ]>u magon ]?aes bryd-guman beam faestan, swa lange swa se bryd-guma mid hiin ys ? 35 So^lice ]?a dagas cumaS, fonne se bryd-guma hym by^ 3S afyrred, ])onne fsesta'S hig on ]?am dagum. Da saede he him an bigspel : Ne asent nan man scyp of niwum reafe on eald reaf ; elles ]?8et nfwe sift, and se niwa scyp ne 37 hylp^ ]?am ealdan. Ne nan man ne sent nfwe wfn on ealde bytta ; elles Jjset nfwe wfn brycS pa, bytta, and psat 38 win by^ agoten, and ]7a bytta forweor^a^. Ac nfwe wfn is tosendenne on nfwe bytta ; ]?onne beoS ]?a bytta geheald- 39 ene. And ne drincS nan man eald wfn, and wylle sona ]78st nfwe : he cwy]?, past ealde ys betere, VI. So^lice waes geworden on pam aefteran reste-daege serest, J^a he ferde ]?urh J;a aeceras, his leorning-cnyhtas pa, e^r pluccedon, and mid heora handum gnidon, and 2 eeton. Da cw^don sume of ]>am sunder-halgan : Hwi 3 do ge Jjaet eow alyfed nys on reste-dagum ? Da and- swarode him se Haelend : Ne raedde ge ]?aet hwaet Dauid 4 dyde, pa, hine hingrede, and pa ^e mid him waeron ; hu he eode into Godes huse, and nam fa ofFrung-hlafas, and hig aet, and ]>am sealde pe mid him wasron ; ]?a naeron 5 alyfede to etanne, buton sacerdum anum ? And he saede 126 LUCAS VI. him,_paet Dryhten ys mannes Sunu eac svvylce reste-daeges. SoSlice on oSrum reste-dsege waes geworden, ]98et he on s gesamnunge eode and laerde : and ]?8er wees sum man, and his swySre hand waes forscruncen. Da gymdon J)a boc- 7 eras and Farisei, hwae^er he on reste-dagge haalde ; ]?agt hig hyne gewregdon. So^lice he wiste heora gej)ancas, s and he s^de J)am men ])e (5a forscruncenan hand haefde : Arfs, and stand her on middan. Da aras he and stod. Da cwasS se Haelend to him : Ic acsige eow, Alyft5 on 9 reste-dagum wel don, oSSe yfele ? sawle hale gedon, hwae^er pe forspillan? And him eallum gesceawedum 10 mid yrre, he saede ]?am men : Afene ]?ine hand. And he afenede : and his hand woss ge-edniwod. Da wurdon hig u mid unwisdome gefyllede ; and spraecon betweox him hwast hig J>am Haelende dydon. SoSlice on ]?am dagum 12 he ferde on anne munt hine gebiddan, and waes ]?ar wacigende on Godes gebede. And Ipa Sa daeg waes, he 13 elypode hys leorning-cnyhtas ; and geceas twelf of him, and ]>a he nemde apostolas ; Simonem, j?one he nemde 14 Petrum, and his broker Andreas, lacobum and lohan- nem, Philippum and Bartholomeum, Thomam and Ma- 15 theum, lacobum Aifei, and Simonem se ys genemned Zelotes, ludam lacobi, andludam Scarioth, se wass laewa. 16 And mid him farendum, he stod on feldlicre stowe, and 17 mycel wered his leorning-cnyhta, and mycel mcenegeo fram ealre ludea and fram Hierusalem, and ofer mu^an and s^-gemaere Tfri and Sidonis, ]?a cumon paet hig hyne gehyrdon, and w^ron of heora adlum gehaelede ; and is |>a Se w^ron of unclaenura gastum gedrehte w^ron gehael- ede. And eal seo maenigeo sohte hine to aethrinanne, 19 forJ>am J^e msegen of him eode: and he ealle gehaelde. Da 20 cwae'S se Haelend, beseonde to hys leorning-cnyhtum : Eadige synd ge |)earfan on gaste : for];am ]?e Godes rfce ys eower. Eadige synd ge pe hingriati nu: for]?am ge 21 127 LUCAS VI. beot5 gefyllede. Eadige synd ge ]?e nu wepaS : ^orpSLtn 22 ge hlilihat5. Eadige beo ge, J>onne eow men hatiac5, and ehtaS, and onbisca^, and awurpa^ eowerne naman swa 23 swa jfel, formannes Sana. Geblissia(5 and gefsegnia^ on )»am dagum: nu eower med ys mycel on heofenum i soJ)lice aefter |?ysum ]?ingum heora faederas dydon ]?am witegum* 24 Deab-hw8e])ere wa eow weligum ! for]?am J?e ge eowerne 25 frofer habba^. Wa eow ]>e gefyllede synd ! for]7am J^e ge hingriaS. Wa eow|je nu hlihha(5 ! for])am J>e ge heofa]? and 26 wepa]?. Wa eow J^onne eow ealle men bletsiaS ! agfter 27 J?yssum jnngum heora fasderas dydon |)am witegum. Ac ic eow secge, forfam J?e ge gehyraS, LufiaS eowre fynd^ •2s do^ J)am tala pe eow hatedon, bletsiat5 })a tSe eow wirg- 29 esc6, gebidda^ for J>a pe eow onhiscat5. And ])am ^e pe slyhS on ipm gewenge wend oSer ongean ; and pam ^e 30 pm reaf nym^, ne forbeod hym na pme tunecan. Syle eelcum pe 'Se bidde ; and se Se nimS ]?a J)ing ]?e J)fne synd, 31 ne mynga pu. hyra. And swa ge wyllaS J?8et eow men 32 don, do's beom gelice. And hwylc |?anc ys eow, gif ge lufiaS pa pe eow lufiaS ? so^llce synfulle lufiatS ]>a Se big 33 lufiaS. And gif ge wel doS f)am Se eow wel doS, hwylc 34 fane ys eow ? witodlice pset doS synfulle. And gif ge laenaS jjam })e ge eft set-onfoS, hwylc pauQ ys eow ? soS- 35 lice synfulle synfullum IsenaS, ]?8et big gelfce onfon. Deah- hwaejjre lufiaS eowre fynd,and hym wel doS, and laene syl- laS, nan ])ing J?anun eft gehyhtende ; and eower med byS mycel on heofone, and ge beoSj^aesHehstan beam : for]?am 36 pe he ys god ofer un]?ancfulle and ofer yfele. Eornostlice 37 beocS mild-heorte, swa eower Faider ys mild-heort. Nelle ge deman, and ge ne beoS demede : nelle ge genySerian, and ge ne beoS genySerode : forgyfaS, and eow byS for- 38 gyfen : syllaS, and eowbyS geseald ; god gem^^t, and full, and geheapod, and oferflowende, hig syllaS on eowerne bearm. Dam sylfan gemete ]?e ge metaS eow biS gemeten. 128 LUCAS VII. Da s^de he hym sum bigspel: Segst pu maeg seblinda ]?one 39 blindan l^dan ? hu ne fealla'S hig begen on ]>3sne pytt? Nis 4o se ieorning-cnyht ofer }>one lareow : aelc bi6 fulfremed, gif he ys swylee his lareow. Hwi gesyhst J>u ]>a. egle on ]?ines 4i broker eagan, and ne gesyhst })one beam on })inum eagan ? And hu miht ]?u secgan Jjfnum brewer, Broker, 42 l^t ]?aet ic ateo ]?a egle of Jjmum eagan, and ]>u sylf ne gesyhst ])one beam on ])mum agenum eagan? Eala licet- ere, teoh arrest pone beam of J^inum eagan, and |)onne pu. gesyhst ]?aet J)u ateo |)a egle of ]?mes broker eagan. Nys god treow ]?e yfelne wsestm deS ; ne nys yfel treow 43 godne wsestm donde. JElc treow ysbe his wsestme oncnaw- 44 en. Ne hig of ])ornum ffc-aeppla ne gaderiaS, ne wm- berian on gorste ne nima^. God man of godum gold-horde 45 his heortan god fort5-bringS ; and yfel man of yfelum gold-horde yfel for^-bringS ; so^lice se mu^ spyct5 swa seo heorte j^encS. Hwi clypige ge me, Dryhten, Dryhten, 4t) and ne do6 pdst ic eow secge ? iElc J^aera ]?e to me cym]?, 47 and mfne sprseea gehyrj>, and J>a de^, ic him setywe hwam he gelfc ys : he ys gelfc timbriendum men hys hus, se 4s dealf deope, and hys grund-weall ofer ])one stan asette : soSlice gewordenum flode, hyt fleow into J>am huse, and hyt ne myhte ]>?et has astirian : hyt wses ofer ipone stan getrymed. Se pe gehyr'S, and ne deS, he ys gelfc fam 49 timbriendan men his hus ofer |)a eor]?an butan grund- wealle ; and j^aet flod in-fleow, and hraedlice hyt afeoll ; and wearS mycel hryre ]78es huses. VII. SoSlice ]?a he ealle his word gefylde on J?8es folc- 1 es hlyste, he eode into Cafarnaum. Da wses sumes 2 hundred-mannes peowa untrum, se waes sweltendlic, se waes him dyre. And J?a he gehyrde be ]7am Haelende, 3 he sende to him ludea ealdras, and baed J^aet he come, and his J^eow gehselde. Da hig to J'am Haelende comon, 4 hig baedon hyne geornlice, and pus cw^don : He ys 129 G 5 LUCAS VII. 5 wyrSe ]?3et ]?u him tilige : witodlice he lufa^ ure ])e6de, 6 and he us tire samnunge getimbrode. Da ferde se Hsel- end mid him ; and J)a he wees unfeor fam huse, se hund- red man sende hys frynd to him, and cw8et5 : Dryhten, nelle pu beon gedreht : ne eom ic wyr'Se ]>9et ]?u ga un- 7 der mfne j^ecene : forJ>am ic ne tealde me sylfne paet ic to Se come ; ac cwseS ]3m word, and min cnyht byt5 ge- 8 haeled. Ic eom an man under anwealde gesett, cempan under me hsebbende ; and ic secge pyssum, Ga, and he g^$ ; and ic secge ]7yssum, Cum, ]?onne cymS he; and 9 ic secge minum ipeowe, Do ]?ys, and he deS. Da wun- drode se Haelend, fam gehyredum, and cvvaeS, to J^aere msenigeo bewend : SoSlice ic secge eow, Ne funde ic on 10 Israhel swa mycelne geleafan. And ]>a. 'Sa ham comon Se asende wa^ron, hig gemetton halne pone pe aer antrum wees. DYS SCEAL ON DONE SEOFENTEODAN SUNNAN-D^EG OFER PENTECOSTEN. 1 1 Da waes sySSan geworden he ferde on fa ceastre ]>e ys genemned Nafm ; and mid hym ferdon hys leorning- 12 cnyhtas, and mycel meenigeo. Da he genealaehte paere ceastre gate, pa. waes J)ar an dead man geboren, an re wudewan sunu, ]?e neenne oSerne naefde : and seo wudewe wees ]?3er, and mycel maenigeo faere burh-ware mid hyre. 13 Da se Haelend hig geseah, pa. waes he mid mild-heort- nysse ofer hig gefylled, and cwaeS to hyre : Ne wep J7u 14 na. Da genealaehte he and ))a cyste aethran : pa aetstodon pa Se hyne baeron. Da cwaeS se Haelend : Eala geonga, 15 pe ic secge, Arfs. Da aras se Se dead waes, and ongan 16 sprecan. Da agef he hine his meder. Da ofer-eode ege hig ealle : and hig God maersodon, and cwaedon, Daet maere witega on us aras ; and Daet God hys folc geneos- 17 ode. Da ferde peos spaec be him on ealle ludea, and 18 ymbe eall ]?aet rfce. Da cySdon lohannes leorning-cnyhtas LUCAS VII. liim be eallum jjysum ]?ingum. Da clypode lohannes 19 twegen of his leorning-cnyhtum, and sende to ]?am Hael- ende, and ]?us cwas^ : Eart ]?u ^e to cumenne eart ? hwffiSer ]?e we oSres sculon onbidan ? Da hig to him 20 coraon, Jms hig cwaedon : lohannes se Fulluhtere us sende to tie, and J?us cvvait5 : Eart ];u ^e to cumenne eart, ]>e we sculon o^res onbidan ? So(51ice on J?oere tfde he -21 gehaelde manega of adlum ge of witum, and of yfelum gastum ; and manegum blfndum he gesyht5e forgeaf. Da -zti cwjei5 se Haelend : FaratS, and cySaS lohanne ]?a ping ]>e ge gesawon and gehyrdon ; 6aet blinde geseot5, and healte gaS, hreoflan synd gehaslede, deafe gehyra^, deade aris- at5, ]?earfan bodia(5. And eadig ys, swa hwylc swa ne byS 23 on me geuntreowsod. And ]>a Sa lohannes serend-racan 24 ferdon, J7a cwaeS se Hselend to J^ani foice be lohanne : Hwi ferde ge on westene geseon ? Deet hreod ]?e by5 mid wmde astyred ? Ac hwi ferde ge to geseonne ? Done 25 man mid hnescum reafum gescrydne ? Da Se synt on deorwyrSum reafe, and on estum, [synd on cyninga hus- um]. Ac hwi ferde ge? Done witigan geseon? Wit- 2a odlice ic eow secge, he ys mara J?onne witega. Des ys 27 be J?am Se awriten ys, Nu, ic asende minne engel beforan pine ansyne, se gegearwaS J?inne weg beforan ])e. SoS- 28 lice ic eow secge, Nys betweox wffa bearnum nan maerra witega ponne lohannes se Fulluhtere : se ]?e ys laessa on Godes rfce se ys his mara. And eall folc fys gehyrende, 29 sunder-halgan God heredon, and gefuUode on lohannes fulluhte. SoSlice pa sunder-halgan and pa ^-gleawan 30 forhogedon pags Hselendes gepeaht on him sylfum, na fram pam Hselende gefullode. Hwam telle ic gelfce 31 pysse cneorisse men ? and hwam synd hig gelice ? Kig 32 synd gelice cildum on straete sittendum, and sprecendum betweox hyra, and cwependum, We sungon eow be hearp- an, and ge ne saltedon ; we heofdon, and ge ne weopon. 131 LUCAS VII. 33 SoSlice lohannes com, se Fulluhtere, hl^f ne etende, ne 34 wfn drincende ; and ge cweSaS, Deofol-seocnysse he beef's. Mannes Sunu com etende and drincende, and ge cwe^aS, pes man ys swelgend, and wfn drincende^ 35 manfulra and synfulra freond ! And wisdom ys geriht- wisod on eallum hys bearnum. DYS GODSPEL SCEAL TO DAM YMB-RENE INNAN HiERFESTE, ON FRIGE-D^G. 3<) Da bsed hine sum of ]?amsunder-halgura ]?8et he mid him gete. Da code he into ]?8es Fariseiscan huse, and gesset. 37 And pa paet wff, ]?e wses on pagre ceastre synful, ]?a heo oncneowfaet he saet on ])3es Fariseus huse, heo brohte hyre 38 seaif-box, and stod wiS-eeftan hys fet, and ongan mid hyre tearum hys fet J>wean, and drigde mid hyre heafdes 39 feaxe, and cyste hys fet, and mid sealfe smyrede. Da se sunder-halga, fe hyne in-gelaSode, J)aet geseah, he cweeS on his ge]?ance, Gyf ]?es man witega waere, witodlice he wiste hwaet and hwylc |>ys wff w^re ])e his sethrinS, ]?£et 40 heo synful ys. Da cwaeS se Hselend, him andswariende : Simon, ic hsebbe ]>e to secgenne sum ping. Da cwaeS he : 41 Lareow, sege ponne. Twegen gafol-gyldan w^ron sum- urn laenende : an sceolde fff hund penega, and oSer 42 fiftig. Da hig naefdon hwanon hig hit aguldon, he hit 43 him bam forgeaf. HwaeSer lufode hyne swy^or ? Da andswarode Simon : Ic wene se ]>e he mare forgeaf. 44 Da cwse'S he : Rihte pu demdest. Da bewende he hyne to ]?am wffe, and saede Simone : Gesyhst pu ]?ys wff? Ic code into pinum huse, ne sealdest f»u me w^ter to minum fotum : ^eos mid hyre tearum mine fet pwoh, and mid 45 hyre loccum drigde. Coss ]?u me ne sealdest : peos, sy^- San ic in-eode, ne geswac paet heo mine fet ne cyste. 46 Min heafod pu mid ele ne smyredest : J?eos smyrede mid 47 sealfe mine fet. For]?am ic secge pe, Hyre synd manega synna forgyfene ; forpam heo me swy6e lufode : laesse LUCAS VIII. luiaS ]>am «e Isesse forgyfen ys. Da cwaeS he to hyre : 48 De synd J^ine synna forgyfene. Da begunnon ])a «e ]r^r 49 sseton betweox heora cweSan : Hwset ys })es ]?e manna synna forgyf«? Da cw£e« he to l?am wife : pm geleafa oo J?e dyde hale : ga nu on sybbe. VIII. Syt56an wees geworden ]?3et he ferde ]?urh t5aceastre i and ]?£et castel, Codes nee prediciende and bodiende, and big twelfe mid; and sume vvif, J?e waeron gehaelede of a- 2 wyrgdura gastum and untrumnessum ; seo Magdalenisce Maria, of J)£ere seofen deofiu ut-eodon ; and lohanna, 3 Chuzan wif, Herodes gerefan; and Susanna, and raanega oSre ]>e him of hyra spedum ]?enedon. SoSlice pa mycel 4 mgenigeo com, and of pam ceastrum to him efstun,he ssede him an bigspel: Sum man his seed seow : pa he paet seow, 5 sum feoll wis pone weg, and wearS fortreden, and heofen- es fugelas hyt fraeton. And sum feoll ofer pone stan, 6 and hyt forscranc, forpam pe hyt w^tan nsefde. And 7 sum feoll onpapornas, and pa pornas hyt forSrysmodon. And sum feoll on gode eortSan, and worhte hundfealdne s waestm. Da clypode he, and cwaeS : Gehyre se «e earan hcebbe. Da acsodon hine his leorning-cnyhtas, Hwoet 9 peet bigspel wsere? Da cwseS he: Eow ys geseald pset 10 ge witon Godes noes gei^me, and ot5rum on bigspellum ; peet hig geseonde ne geseon, and gehyrende ne ongiton. SoSlice pys ys paet bigspel: paet ssed ys Godes word. 11 Da pe synd wi6 pone weg, paet synd pa «e gehyrat> ; sy«- 12 «an se"deofol cym«, and aetbryt pset word of heora heortan ; pset hig purh pone geleafan hale ne geweorSon. Da pe synd ofer pone stan, pa paet word mid gefean onfoS ; 13 andpa nabbaS wyrt-ruman ; forpam Se hig hwilumgelyfat5, and awaciaS on psere costnunge timan. Daet ssed pe feoll i4 on pa pornas, pset synd pa Se gehyraS, and of carum, and of welum, and oflustum pyses lifes synd forprysmode, and naenne wcestm ne bringaS. Daet feoll on pa godan 15 LUCAS VIII. eort5an, j?get synd ]?at5e, on gddre and on selestre heortan gehyrende, ]?8et word healdaS, and wsestm on ge]>ylde 16 bringaS. Ne oferwriS nan man mid faete his oneelede leoht-faet, oSSe under bed aset; ac ofer candel-stasfaset, ir pset ]7a in-gangendan leoht geseon. So^iice nys nan "ping digle, feet ne sy geswutelod ; ne behydd, J>ast ne sy 18 ctiS and open. Warniat5 hu ge gehyran : fam byt5 ge- seald ^e beef's ; and swa hwylc swa nsef^, faet he wene 19 ]?8et he haebbe hym byS afyrred. Hys moder and hys gebro^ru hym to coraon, and hig ne myhton hine for 29 ]>8ere m^nigeo geneosian. Da wses him geeyt5ed : pin moder and ipme gebroc5ru standat5 her tite, wyllaS ])e 21 geseon. Da cw8et5 he to hym : Mm moder and mfne 22 gebro^ru synd ]?a tSe gehyratS and d6t5 Godes word. Sot5- lice anum dsege waes geworden, J)a he on scyp eode, and his leorning-cnyhtas, |?a cwset? he to him : Uton seglian 23 ofer pysne mere. And hig segledon fa. Da hig reow- on ])a slep he. Da com windig yst, and hig forhtedon. 24 Da genealaehton hig hym to, and cwasdon : Hlaford, we forweorSaS. Da aras he, and ]?reade fone wind, and ]?ass waeteres hreohnesse. Da geswac se wind, and wearS 25 mycel smyltnes. Da cwae^ se Haelend : Hwar ys eower geleafa? Da adredon hig and wundredon, and be- tweox heom cwaedon : Wenst ]?u hwast ys pes, ]?3et he 2S bebyt ge windum ge s^, and hig him hyrsumiatS. Da reowon hig to Gerasenorum rfce, ]?aet ys foran ongen 27 Galileam. Da he to lande com, hym agen arn sum man, se haefde deofel-seocnysse lange tnle, and nass mid nan- um reafe gescryd, and ne mihte on huse gewunian, ac 28 on byrgenum. Da he geseah J7one Haelend, he astrehte hyne to-foran hym, and cwaeS, myceire stefne hrymende : Hweet ys me and ])e, la Haelend, j^aes Hehstan Godes 29 Sunu ? Ic halsige ]>e ]?aet ])u ne freage me. Da bead he )?ara unclaenan gaste, J?aet he of ]>am men ferde. SotJlice 134 LUCAS viir. lange tfde be bine gegrap : and he waes mid racenteag- um gebunden, and mid fot-copsum gehealden ; and to- borstenum bendum, he wees fram deofle on westen ge- lasd. Da acsode se Heelend hine : Hvvaet ys Jjfn nama ? 30 Da cwce^ he : Legio (]?8et ys, on ure gepeode, Eored) : forJ?am ]>e manega deoflu on hine eodou. Da b^donhig 31 hine ])aet he him ne bude past hig on grund ne bescuton. And pser wses mycel heord swyna on ]?am munte Isesi- 32 endra : ]?a bsedon hig j?8st he lyfde him on ];a gan. Da lyfde he him. Da eodon hig of para men on ]?a swyn : 33 pa ferde seo heord mycelum rsese on pone mere, and wearS par adruncen. Da pa hyrdas paet gesawon, pa 34 fiugon hig, and cyddon on pa ceastre and on tunum. Da 35 eodon hig itt, paet hig gesawon past par geworden wass ; pa comoii hig to pam Hselende ; pa fundon hig pone man, pe deofel of-eode, gescrydne and halum mode, set his fot- um : and hig adredon him. Da cyddon him pa t5e ge- 36 sawon hu he waes hal geworden of pam eorede. Da baed 37 hine eall raaenigeo paes rfces Gerasenorum, paet he fram him gewite; forpam hig mycelum ege gehsefte waeron. Da wende he on scype agen. Da baed hine se man pe 33 se deofol of-eode paet he mid him wunede : pa forlet se Haslend hine, and cwaeS to him : Wend to pinum huse, 39 and cyS hu mycel pe God gedon haef'S. Da ferde he into eall pa ceastre, and cyt5de hu mycel se Haelend him gedon haefde. DYS SGEAL ON FRIGE-DiEG, ON DtERE PENTECOSTENES WUCAN, TO DAM YMB-RENE. SoSlice waes geworden, pa se Haslend agen-com, seo 4o maenigeo hine onfeng : ealle hig gebidon his. And pa 41 com an man paes nama wass lairus, se waes peere gesam- nunge ealdor : pa feoll he to paes Haelendes fotum, and baed hine paet he ferde to his huse : forpam he haefde 42 ane dohtor nean twelf wintre, and seo forS-ferde. Da LUCAS IX. gebyrede hyt, J>a he ferde, of fam msenigum he waes of*^ 43 J?rungen. Da waes sum wiT on blod-ryne twelf ger, seo fordselde on laecas eal paet heo ahte, and ne mihte ]?eah 44 of asnegum beon gehasled. Da genealaehte heo witS- «ftan, and sethran his reafes fnsed : ]?a cetstod sona Jjses 45 blodes ryne. Da cwse'5 se Hselend : Hwset ys se fe me asthran ? Da hig ealle aetsoeon, ];a cwae^ Petrus and J»a ^e mid him waeron ; Eala Hlaford, ]?as raaenegeo pe pringa'5 and geswenca'S, and ]?u segst, Hwa aethran me ? 46 Da cwae'S he : Sum me aethran : ic wiste Jiaet maegen of 47 me eode. Da ])2et wif geseah pset hit him naes dyrne, heo com forht, and astrehte hig to his fotum, and geswu- telode beforan eallum foice for hwylcum Jjinge heo hine 48 aethran, and hu heo wearS sona hal. Da cwaeS he to hyre : Dohter, ]7in geleafa fe hale gedyde : ga nu on 49 sibbe. Him Jja gyt specendum, |?a com sum man to )>aere gesamnunge ealdre, and cwae^ to him : [pyn doh- 50 tor ys dead ;] ne drece ]?u hyne. Da se Haelend J^aet word gehyrde, he andswarode ])8es maedenes faeder : Ne 51 ondraed f>u ^e : gelyf witodlice, and heo biS hal. And J7a Sa he to ]?am huse com, ne let he naenne mid him in- gan, buton Petrum, and lohannem, and lacobum, and 52 ]>aes maedenes faeder and hyre moder. Da weopon hig ealle, and heofedon hig: pa cwae(5 he: Ne wepe ge; 53 so'Slice nys J)ys maeden dead, ac heo slaepS. Da taeldon 54 hig hyne, and wiston ]7aet heo dead waes. Da nam he 55 hyre hand, and cwae^ : M^den, ]>e ic secge, ArL*. Da gehwearf hyre gast ongean, and heo sona aras : and he 56 het hyre syllan etan. Da wundredon hyre magas : pa. bead he pam J^set hig hyt nanum men ne saedon faet peer gedon waes. DYS SCEAL ON DUNRES-D^G, ON D^RE PENTECOSTENES WUCAN. IX. Da clypode he togaedre his twelf apostolas, and LUCAS IX, sealde him mihte and an weald ofer ealle deofel-seoc- nyssa, and ]?3et hig adla gehseldon. And he sende liig 2 bodigende Godes nee, and untmme gehaelan. Da cwse^ 3 he to him : Ne nime ge nan ping on wege, ne gyrde, ne codd, ne hlaf, ne feoh ; ne ge nabbon twa tunecan. And 4 on swa hwylc hus swa ge in-gaS, wuniaS pser oS ge ut- gan. And swa hwylce swa eow ne onfo^, ponne ge of 5 paere ceastre ga(5, asceacat5 eower fota dust ofer hig on witnesse. Da ferdon hig purh pa burhga bodigende, and t> aeghwar hselende. Da gehyrde Herodes, se feorSan 7 _ daeles rfca, ealle pa ping pe be him wseron gewordene, pa tweonode him ; forpam 6e sume s^don pset lohannes of deat5e aras ; sume s^don past Helias aetywde ; sume, 3 paet an eald witega aras. Da cwseS Herodes : lohannem 9 ic beheafdode : hwset ys pes be pam ic pylc gehyre ? Da smeade he past he hine gesawe. Da cyddon him pa 10 apostolas swa hwaet swa hig dydon. Da nam he hig, and ferde on-sundron on weste-stowe, seo ys Bethsaida, Da pa maenigeo paet wiston, pa filidon hig him : pa on- 11 feng he hig, and spaec to him be Godes rfce ; and pa he gehaelde pe lacnunga beporfton. DYS SCEAL ON WODNES-DiEG, ON DiERE PENTECOS- TENES WUCAN, TO DAM YMB-RENE. Da gewat se daeg forS, and hig twelfe hym genealaehton, 12 and sagdon him : Laet pas maenigeo, past hig faron on pas castelu and on pas tunas pe her abutan synd, and him mete findon : forpam Se we synd her on westre stowe. Da cwaeS he to hym : Sylle ge hym etan. Da cwaedon 13 hig : We nabbaS buton fif hlafas and twegen fixas ; buton we gan and us mete bicgon, and eallum pisum werede. Dar waeron neah fff pusenda wera. Da cwaetJ 14 he to his leorning-cnyhtum : D06 paet hig sitton purh gebeorseypas fiftegum. And hig swa dydon, and hig 15 ealle saeton. Da nam he pa fif hlafas and pa twegen le J 37 LUCAS IX. fixas, and on ])one heofon beseah, and bletsode hig, and braec, and daelde his leorning-cnj'htum, ]?8et hig asetton 17 hig beforan |?am msenegum. Da seton hig ealle, and wiirdon gefyllede : and man nam pa gebrotu J^e ]?ar be- is lifon twelf cypan fulle. Da waes geworden, ]3a se Hsel- end waes ana hine gebiddende, hys leorning-cnyhtas w^ron mid him : |;a acsode he hig : Hwaet secg^ ]?is folc 19 ]?0et ic sy ? Da andswaredon hig, and cwaedon : lohan- nem Baptistam ; sume Heliam ; sume ]?aet sum witega of 20 ]?am ealdum aras. Da ssede he him : Hwaet secge ge Jpset io sy ? Da andswarode Petrus : pu eart Crist, 21 Godes Sunu. Da ])reade he hig, and bead J^set hig hyt 22 nanummen nessedon; for]7am Se hyt gebyreS ]?8et man- nes Sunu fela])inga]?olie, and beo aworpen fram ealdrum and ealdermannum, and fram bocerum, and beo ofslagen, 23 and ]7riddan daage arfse. Da cwaeS he to eallum : Gyf hwa wyle aefter me cuman, aetsace hine sylfne, andnime 24 hys cwylminge, and me folgie. Se ]3e wyle hys sawle hale gedon, se hig forspilS : witodlice se ]?e his sawle for 25 me forspilS, he hig gehaelS. Hwaet fremaS eenegum men, ]?eah he ealne middan-geard on aeht begite, and 26 hine sylfne forspille, and hys forwyrd wyrce ? Se pe me and mine spraeca forsyhS, ]?one mannes Sunu forsyhS, Jjonne he cymS on his maegen-prymme, and his Feeder, 27 and halegra engla. Ic secge eow soSlice, her synd sume standende, Ipa. deade ne weorSaS, aer hig Godes rfce ge- 2s seon. Da wass geworden, aefter ]?am wordum, nean eahta dagas, ])ddt he nam Petrum, and lohannem, and lacob- 29 um, and eode on oenne munt, ]?aet he hine gebaede. Da he hine gebaed, ]?a waes his ansyn oSres hfwes, and his 30 reaf hwit scinende. Da sp^con twegen weras wiS hine, 31 Moyses and Helias, gesewene on m£egen-]rrymme, and s8edon his gewitendnesse, ]>e he to gefyllene waes on Hie- 32 rusalem. Petrus and J»a Se mid hym w^ron wurdon LUCAS IX. mid slaepe geiiefegode : and })a hig onwsecnodon, hig gesawon his maegen-];rym, and tvvegen weras ])e mid him stodon. And hig him fram eodon. Petrus cwseS to 33 him : Eala Bebeodend, god ys ]?8et we her beon : and uton wyrcan J^reo eardung-stowa ; ane ]?e, and ane Moyse, and ane Helie : and he nyste hvvaet he cwse^. Da he 34 ]?is spaec, ]?a weartS genip, and ofersceadede hig : and hig ondredon him gangende on ]>set genip. Da com stefen 35 of Jjam genipe, and cwseS : pes ys mm leofa Sunu : ge- hyraS hyne. Da seo stefen waes gehyred, ]>a. waes se 36 Haeleud gemet ana. And hig suwedon, and ne seedon nanum men on ]7am dagum nan j^ing ]78es ^e hig gesawon. O^rum desge, him of ]?am munte farendum, hym ongean 37 arn mycel maenigeo. Da clypede an wer of ]>£ere mse- 33 nigeo, and cwseS : Lareow, ic halsie ])e, geseoh minne sunu : for}^am he ys ram anlica sunu. And nu, se un- 39 claena gast hine £ethrinS, and he feerlice hrym^, and for- nimS hyne, and faem'S ; and hyne tyrS and sift. And ic 40 baed ];ine leorning-cnyhtas ]>3dt hig hyne ut-adrifon, and hig ne mihton. Da cwseS se Haelend him to andsware : 41 Eala ungeleaffuUe and pweore cneoresse, swa lange swa ic beo mid eow, and eow J)olie. Lsed hider ]nnne sunu. And ]7a he hyne laedde him to, se deofol hyne fornam 42 and fordyde. Da nydde se Hselend ]?one unclaenan gast ut, and gehselde J)one cnapan, and agef hyne his fseder. Da wundredon hig ealle be Godes mssrj^e. And eallum 43 wundriendum be J^am jjingum ]>e gewurdon, he cweeS to his leorning-cnyhtum : AsettaS pas spaeca on eowrum 44 heortum: hyt ys toweard J^ast mannes Sunu sig geseald on manna handa. Da ])ohton hig ]7ys word, and hyt 45 waes bewrygen beforan him, faet hig hyt ne ongeton : and hi ne dorston hine be Jiam worde acsian. SoSlice ag ])3et ge];anc eode on hig, hwylc heora yldest w£ere. Da 47 se Haelend geseh heora heortaii gej^ancas, he gesette 139 LUCAS X. 43 ]?one cnapan wiS hine, and cwae^ to him : Se ]?e J?ysne cnapan on mfnum naman onfeh^, se me onfehS : and se pe me onfehS, he onfeht5 pone ye me sende : witodlice 49 se pe ys Isest betweox eow ealle, se ys mara. Da and^ swarode Johannes : Bebeodend, we gesawon sumne on ]?inura naman deofol-seocnyssa ut-drifende ; and we hine 50 forbudon, for]?am he mid us ne fylg^. Da cwaeS he: Ne forbeode ge : se pe nis ongen eow, se ys for eow^. 51 SoSlice waes geworden, J?a his andfenga-dagas waeron gefyllede, he getrymede his ansyne fset he ferde to Hie- 52 rusalem ; Jja sende he bodan beforan his ansyne : J>a eodon hig on fa ceastre Samaritan orum, ]78et hig him 53 gegearwodon. And hig ne onfengon hine, for]?am ])e 54 he wolde faran to Hierusalem. Da his leorning-cnyhtas pdst gesawon, lacobus and Johannes, pa, cwaedon hig : 55 Dryhten, wyltu we secga(5 ]?8et fyr cume of heofene, and 56 fornime hig ? And hine bewende, he hig J^reade. And 57 hig ferdon on oSer castel. Da hig ferdon on wege, sum him to cwae^ : Ic fylige pe, swa hwyder swa ]?u fasrst. 58 Da cw8e(5 se Hselend : Foxas habbaS holu, and heofenes fuglas nest ; sot51ice mannes Sunu naefS hwar he his heaf- 59 od ahylde. Da cwasS he to o'Srum ; Filig me. Da cwaetS he : Dryhten, alyf me seryst bebyrian minne fse- 60 der. Da cwae^ se Haelend : Last fa deadan byrgean 61 heora deadan : ga ]?u and boda Godes rfce. Da cwae^ oSer : Ic fylige ]?e, Dryhten ; ac laet me aerest hyt cySan 62 J)am Se aet ham synd. Da cwaeS se Haelend hym to : Nan man pe his hand aset on his sulh, and on-bsec be- syhS, nis andfenge Godes rfce. DYS GODSPEL SCEAL TO ANES APOSTOLES M^SSAN. X. ^fter ]?am se Haelend gemearcode o'Sre twa and hund-seofentig, and sende hig twam beforan his ansyne, 2 on aelce ceastre and stowe, pe he to cumenne waes ; and cwaeS to him : Her ys mycel rfp, and feawa wyrhtena : LUCAS X. biddaS |)8es ripes Hlaford, ]?3et he sende wyrhtan to his ripe. Fara^ nu : nu, ic eow sende swa swa lamb be- 3 tweox wulfas. Ne bere ge sacc, ne codd, ne gescy : ne 4 nsenne man be wege ne gretaS. On swa hwylc hus swa 5 ge in-ga^, cweSa^ aerest, Syb sig ]?ysse hywrsedene. And e gyf par beo(5 sybbe beam, reste ];ar eower syb : gif hit elles sy, heo sy to eow gecyrred. WuniaS on fam ylcan 7 huse, and etaS and drincac^ J?a ping Se hig habbaS : soS- lice se wyrhta ys his mede wyr'Se. Ne fare ge fram hiise to huse. Ac on swa hwylce ceastre swa ge in-gaS, s and hig eow onfoS, etaS ]?aet eow to-foran aset ys : and 9 geheela'S ]7a untruman ]?e on jjam huse synd, and secgacS him, Godes rfce to eow genealsec^. On swa hwylce 10 ceastre swa ge in-gaS, and hig ne onfoS eow, gaS on heora strseta, andcwe^aS, paetdust J>8et of eowre ceastre 11 on urum fotum clifode, we drigeaS on eow : witaS J?eah ]78et Godes rfce genealaecS. Ic eow secge, faet Sodom- 12 warum on pam daege biS forgyfenlicre, ];onne paere ceas- tre. Wa ]?e, Corozaim ! wape, Bethsaida ! forfam gif on 13 Tyro and on Sidone gewordene waeron ]7a masgenu ^e on eow gedone synd, gefyrn hig on haeran and on axan hreowsunge dydon. Deah-hwaeSere, Tyro and Sidone 14 on |>am daege biS forgyfenlicre, ]?onne eow. And ])u, 15 Cafarnaum, oS heofen up-ahafen, ]?u bist oS helle besenc- ed. Me gehyrS, se ]?e eow gehyr'S ; and me oferhoga'S, lo se pe eow oferhoga'S ; se pe me oferhoga^, he oferhogaS pone ^e me sende. Da gecyrdon ]?a twa and hund-seo- 17 fentig mid gefean, and cwaedon : Dryhten, deofel-seoc- nyssa us synd on pinum naman under]7eodde. Da saede la he hym : Ic geseah Satanan swa swa lig-raesc of heofone feallende. And nu, ic sealde eow an weald to tredenne 19 ofer naeddran and snacan, and ofer aelc feondes maegen : and nan J;ing eow ne deraS. Deah-hwaeSere, ne bliss- 20 ige ge on ]>am pe eow synd gastas underjjeodde : ge- LUCAS X. blissia^ ]?8et eower uaman synd on heofenum awritene. 21 On]?8ere tide he on Halgum Gaste geblissode, and cwae^ : Ic andette ]>e, Feeder, Dryhten heofenes and eor|>an, for- ]?am pe ]?u pas ping wisuni and gleawum behyddest, and lytlingum awruge ; for]?am hyt beforan ]?e swa gelicode. 22 Ealle ]?ing me synd fram minum Feeder gesealde : and nan man nat hwylc ys se Sunu, buton se Faeder ; ne hwylc ys se Faeder, buton se Sunu, and se ]>e se Sunu hyt onwreon wyle. DYS SCEAL ON D^RE FEOWERTEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 23 Da cw3e6 he, to his leorning-cnyhtum bewend : Eadige 24 synd ]?a eagan Se geseotS jja J^ing Se ge geseoS. SoSlice ic eow secge, J^aet manega witegan and cyningas woldon geseon ]?3et ge geseoS, and hig hyt ne gesawon ; and woldon gehyran jjaet ge gehyraS, and hig hyt ne gehyr- 25 don. Da aras sum ^-gleaw man, and fandode his, and 26 cwaeS : Lareow, hwset do ic Jjset ic ece Iff hcebbe ? Da cwaeS he to him : Hwaet ys gewriten on ]?8ere ge ? hu 27 rsetst J>u ? Da andswarode he : Lufa Dryhten J>inne God of ealre |)inre heortan, and of ealre ];inre sawle, and of eallum finum mihtum, and of eallum Jjinum maegene ; 28 and ymne nehstan swa J)e sylfne. Da cwaeS he : Ryhte 29 J»u andswarodest : do ]?aet, fonne lyfast ]>u. Da cwaeS he to J^am Haelende, and wolde hine sylfne gerihtwisian : 30 And hwylc ys min nehsta ? Da cwaeS se Haelend, hine tip-beseonde : Sum man ferde fram Hierusalem to Hie- richo, and becom on fa sceapan, ]m hine bereafodon, and 31 tintregodon hine, and forleton hine sam-cucene. Da gebyrede hyt J»8et sum sacerd ferde on }»am ylcan wege ; 32 and ]?a he ]?8et geseah, he hine forbeah. And eall-swa se diacon, fa he waes wiS fa stdwe, and faet geseah, he 33 hyne eac forbeah. Da ferde sum Samaritanisc man wiS hine : fa he hine geseah, fa wearS he mid mild-heort- LUCAS XL nysse ofer hine astyred. Da genealaehte he, and wraS 34 his wunda, and on-ageat ele and wfn, and hine on his nyten asette, and gelaedde on his l^ce-hus, and hine ge- lacnode ; and brohte o(5rum daege twegen penegas, and 35 sealde J>am laece, and J^us cwae6, Begym hys ; and swa hwaet swa ])u mare to-gedest, J>onne ic cume, ic hit for- gylde ]?e. Hvvylc ]?aera )>reora ]?incS ]>e J^aet sig Jjses 36 maeg, ]>e on ]?a sceaSan befeoll ? Da cwae^ he : Se ]>e sr hym mild-heortnysse on dyde. Da cwaeS se Haelend : Ga, and do eall-swa DYS SCEAL TO ASSUMPTIONE S. MARINE, AND SyETERN- DAGUM BE MARIA. SoSlice hyt waes geworden, ]?a hig ferdon, se Haelend as eode on sum castel, and sum wif on naman Martha on- feng hyne on hyre hus. And }>8ere swuster waes Maria, 39 seo eac saet wiS pass Haelendes fet, and hys word ge- hyrde. SoSlice Martha geornlice him J?enode. Da stod 40 heo, and cwaeS ; Dryhten, nis ]7e nan caru paet min swuster let me aenlypie fenian ? sege hyre J?aet heo fylste me. Da cwae^ se Haelend : Martha, Martha, geornful 4i J>u eart, and ymbe fela ];inga gedrefed : gewislice an 42 ping ys nyd-behefe : Marfa geces ]?one selestan dael, se hyre ne bi'5 afyrred. XL SoSlice waes geworden, ]?a he waes on sumere 1 stowe hine gebiddende, pa ^a he geswac, him to cwaet5 an his leorning-cnyhta : Dryhten, l^r us us gebiddan, swa lohannes his leorning-cnyhtas laerde. Da cwaeS he to 2 him : CweSaS pus, ponne ge eow gebidda'5, Ure Faeder, pupeon heofene eart, Sig pin nama gehalgod. T6-cume pin rfce. GeweorSe pin wylla on heofene, and on eorp- an. Syle us to-daeg urne daeghwamlican hlaf. And 3 forgyf us ure gyltas, swa we forgyfaS aelcum pasra pe wiS 4 us agylt. And ne laed pu us on costunge ; ac alys us fram yfele. Da cwaeS he to him : Hwylc eower haefS 5 LUCAS XI. sumne freond, and gae(5 to midre nihte to him, and cwae^ 6 to him, La freond, Iden me J?ry hlafas ; for]?am mfn freond com of wege to me, and ic naebbe hwaet ic him 7 to-foran lecge ; and he ])onne him 'pus andswarige, Ne beo ]?u me gram : uu min duru ys belocen, and mine cnyhtas synd on reste mid me ; ne masg ic arfsan nu and s syllan ]?e ? Gyf he |)onne ]7urhwuna^ cnuciende, ic eow secge, gyf he [ne] aryst, and him syl'6 jjonne, for]?am pe he his freond ys, J)eah-hw8eSere for his on-hrope he 9 aryst, and sylS him his neode. And ic eow secge : Bid- da'S, and eow biS seald ; seca6, and ge finda'S : cnucia'S, 10 and eow bit$ ontyned. ^Ic faera ]?e bitt onfehS ; and se n ]?e secS, he fint ; and cnuciendum by^ ontyned. Hwylc eower bitt his faeder hlafes, segst ]?u syl^ he him stan ? cSSe gif he bitt ffsces, syl'5 he him nseddran for fisce ? 12 o^'Se gif he bitt deg, segst fu rsecS he him scorpionem 13 (pset ys an wyrm-cynn) ? Witodlice gyf ge J?onne, pe synd yfele, cunnon syllan gode sylene eowruni bearnum, swa mycele ma eower Feeder on heofone sylS Godne Gast ]7am ^e hine biddaS. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DONE DRYDDAN SUNNAN- DiEG INNAN LENCTENE. 14 Da waes se Haelend tit-adrifende sume deofel-seocnysse, and seo wees dumb. And pa. he ut-adraf ])a deofel-seoc- nysse, J?a spraec se dumba ; and pa. maenigeo wundredon. 15 Sume cwdedon, On Belzebub deofla ealdre he ut-adrif'6 16 pa deofel-seocnyssa. And sume his fandedon, and gyrn- 17 don of heofene tacnes of him. Da he geseah heora ge- fancas, he cwae^ : iElc rfce on hyt-sylf todseled byS to- 18 worpen ; and Jjaet hus ofer ]?8et hus feal^. Gyf Satanas ys todaeled on hine-sylfne, hu stent his rfce ? for|?am Se ge secgaS J»8et ic on Belzebub deofel-seocnyssa ut-adrife. 19 Gyf ic on Belzebub deofla tit-adrife, on hwam tit-adrifaS 20 eower beam ? forpam hig beoS eowre deman. Gewis- 144 LUCAS XL lice gif ic on Codes fingre deofla ut-adrffe, eallunga Godes nee on eowbecymS: Donne se stranga gewaepn- 21 ud his cafer-tim gehealt, ponne beoS on sibbe ])a ]}ing Se he ah : gyf ponne strengra ofer hine cymcS, and bine 22 oferswiS, ealle his wsepnu Jje he on-truwode he him afyrS, and todseleS his here-reaf. Se |?e nys mid me se ys 2:5 ongen me : and se ]?e ne gaderaS mid me se hyt tostret. Donne se unclsena gast gseS of ]?am men, he gaeS |?urh 24 unwaeterie stowa, reste secende, and nane ne gemet : ]?onne cwyS he, Ic gewende eh to mmum huse ]?e ic of- eode. And ]?onne he cymS, he hyt gemet a3mtig, mid 25 besmum afeormod. Donne gaeS he, and nim6 seofen 26 oSre gastas wyrsan ]?onne he ; and in-ga6, and })ar eard- iaS : }>onne synd j?8es mannes endas wyrsan ]?am serrum. SoSlice waes geworden, ])a he ]?ys seede, sum wif him to 27 cvvae(5 : Eadig ys se innot5 ]?e Se bser, and pa. breost ]?e ' Su suce. Da cweeS he : Eadige synd ]?a Se Godes word 28 gehyraS, and fast gehealdaS. Da hyra manega togaed- 29 ere comon, he cwaeS to him : Deos cneorys ys manful cneorys : heo secS tacen, and hyre ne biS nan geseald, baton lonan tacen. Swa swa lona wses tacen Niniuet- 30 um, swa biS mannes Sunu tacen Jjysse cneorysse. SuS- 31 daeles cwen arist on dome mid pysse cneorysse mannum, and genySeraS hig ; for]}am "Se heo com of eorj^an end- um to gehyranne Salomones wisdom ; and, efne, pes ys mara J)onne Salomon. Niniuetisce men arfsaS on dome 32 mid ]?ysse cneorysse, and genySeriaS hig: for|?am Se hig daed-bote dydon aet lonan bodunge ; and pes ys mara fonne lona. Ne onaelS nan man his leoht-fset and sett 33 on dyglum, ne under bydene, ac ofer candel-staef, ];aet pa. Se in-gaS leoht geseon. Din cage ys ]?ines lichamaii ,n leoht-faet : gyf ]?in eage biS hluttor, ]Jonne biS eall ]>iu lichama beorht ; gyf hyt biS deorc, eall J»in lichama byS pystre. Warna ]?aet ])aet leoht pe Se on ys ne syn 35 145 H LUCAS XL 36 ];rystru. Gyf ])in lichama eall biS beorlit, and n£eP5 nsenne deel ]?ystra, ponne biS he eall beorht, and fe on- lyht, swa pset leoht-fset faes lig-reesces, DYS GODSPEL GEBYRAD ON FRIGE-D^EG, ON DJERE TEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 37 Da bsed hine sum Fariseisc man |)8et he dete mid hym : 38 and he in-eode, and seet. Da ongan se Fariseisca on him smeagan, and cwecSan, Hwi he ge]?wogen nsere ser 39 his gereorde ? Da cwae'S Dryhten to hym : Nu ge Fa- risei j^aet ute ys calices and disces geclaensia^ ; ]?8et eow 40 innan ys, fset ys full reaflaces and unrihtwisnesse. La dysegan, hu ne worhte ]>8et ]?aet inne ys se J>e worhte ]i2et 41 lite ys ? peah-hwse^ere ])8et to lafe ys sylla^ aelmyssan ; 2 ponne beo^ eow ealle ]>ing cl^ne. Ac wa eow Fariseum ! ge ]?e teoSia^ mintan and rudan and selce wyrte, and ge forbugaS dom and Godes lufe : fas J>ing eow gebyrede 43 to donne, and ]?a J)ing ne forlsetan. Wa eow Fariseum ! ge ]?e lufiaS J>a forman heah-setl on gesamnungum, and 44 gretinga on str^te. Wa eow ! for])am t5e ge synd swylce ]>a byrgena, ]>e man innan ne sceawa^, and ])a men nyton, 45 l^e hym on-ufan gaS. Da andswarode him sum se-gleaw : 46 Lareow, teonan ])\i wyrcst us mid ]>jsse sage. Da cwseS he : Wa eow ^-gleawum ! for]:>am ]7e ge symaS men mid ])am byrSenum, J>e hig aberan ne magon ; and ge ne 47 ahrina^ J>a seamas mid eowrum anum fingre. Wa eow ! ge ]>e timbriaS witegena byrgena, eower faederas hig of- 48 slogon. Eallunga ge cy^acS and ge ]>afia(5 eower fsedera weorcum : forJ?am hig ofslogon hig, and ge timbriaS 49 heora byrgena. ForJ?am cwse^ Godes M'isdom, Ic sende to him witegan and apostolas, and hig ofsleaS hig, and 50 ehta^ : pset ealra witegena blod sy gesoht, ]?e waes agot- en of middan-eardes fruman, fram ]?ysse cneorysse ; 51 fram Abeles blode o^ Zaeharian blod, se forwearS be- tweox ]}am altare and ]?am temple : ic euw secge, Swa 146 LUCAS XII. biS gesoht fram J?ysse cneorysse. Wa eow ^-gleawum ! 52 forpam ]?e ge setbrudon ]?&es in-gehydes caege : ge in ne eodon, and ge forbiidon j^a (5e in-eodon. Da he hym 53 ]>ys to cw3g5, ]?a ongunnon ]7a Farisei and J^a ce-gleawan hefilice him agen-standan, and hys mu6 dyttan ; and 54 ymbe hyne syrwan, secende sum ]?ing of his mu(5e, ]?aet hig hine wregdon. XII. Mycelum weredum him ymbe standendum, pset 1 hig hine tr^don, ];a cwaeS he to his leorning-cnyhtum : Warnia^ wiS Farisea lare, feet ys licetung. SoSlice nis 2 nan ]?ing oferheled, ]?e ne beo unheled ; ne behydd, ]>3dt ne sy witen. Forj^am ])e j^aet ge secgaS on ];ystrum beoS 3 on leohte s^de, and psst ge on earum sprseeon on bed- cofum, biS on hrofum bodud. Ic secge eow minum 4 freondum, Ne beo ge bregede fram ])am (5e ];one licha- raan ofsleaS, and nabbat5 syS^an hwset hig ma don. Ic 5 eow setywe hwsene ge ondraedon : OndrsedaS |?one Se anweald haefS, sy'S'San he ofslyh^, on helle asendan : J^us ic eow secge, Adraeda^ ]?one. Ne becypaS hfg fff spearw- 6 an to helflinge, and an nys of para ofesrgyten beforan Gode ? Ac ealle eowres heafdes loccas synd getealde. r Ne ondraede ge eow : ge synd beteran manegum spearw- um. So'Slice ic eow secge, Swa hwylc swa me andet s beforan raannum, ]?one mannes Sunu andet beforan Godes englum : se pe me wiSsaecS beforan mannum, se 9 bi'5 wiSsacen beforan Godes englum. And aelc ])e segS 10 aenig word ongen mannes Sunu, J)am biS forgyfen : ]?am ■Se wi'SersacaS ongen Haligne Gast, ne biS ]?am forgyfen. DYS SCEAL ON FRIGE-D^G OFER PENTECOSTEN. Donne hig lasdaS eow on gesamnunga, and to dugeSe- 11 ealdrum, and to anwealdum, ne beo ge ymbe-j^encende hu o^6e hwaet ge specon, o6^e andswarion. Halig Gast 12 eow laer'S on fasre tfde ]?a J?ing 'Se eow specan gebyraS. Da cwae^ sum of J>am maenegum : Lareow, sege minum 13 147 H 2 LUCAS XII. 14 bre]?er ]>£et he doele uncer sehta wiS me. Da cwaeS he : La man, hwa sette me deman o^^e daelend ofer fnc ? 15 Da cweeS he : Gyma^, and warniaS wiS sslce gytsunge : {or])am 6e nys nanes mannes Iff on gytsunge of |>am Se 18 he ah. Da ssede he him sum bigspel : Sumes weliges 17 mannes aecer brohte Tor's gode wesstmas : ])a ]?ohte he on him sylfum, and cwseS, Hwset do ic, forp»am ic nasbbe IS hwyder ic mfne waestmas gadrige ? Da cwse'S he, pus ic do ; ic toweorpe mine bernu, and ic wyrce maran ; and ic gaderige J^yder call |>aet me gewexen ys, and mfne 19 god. And ic secge minre sawle, Eala sawel, ])u haefst mycele god asette to manegum gearum ; gerest jie, et, 20 and drfnc, and gewfsta. Da cwaeS God to him, La dysega, on ]>ysse nyhte hig feccaS J?ine sawle fram ]?e : 21 hwaes beo'S ]?a ping ^e pu gegearwodest ? Swa ys se ])e 22 him sylfum strynS, and nis welig mid Gode. Da cwaeS he to his leorning-cnyhtum : For]?am ic eow secge, Ne beo ge ymbe-hydige eowre sawle, hwset ge etan ; ne 23 eowrum lichaman, hwset ge scrydon. Seo sawul ys ma j)onne se lichama, and se lichama ys ma ]?onne ])8et reaf. 24 Besceavvia6 ]7a hrefnas ; ]?8et hig ne sawa^, ne ne ripa'S ; na,bba^ hig heddern ne bern ; ac God hig fet : pses J)e 25 ma ge synd heora selran, Hwylc eower mseg ]?encende 26 yean ane elne to his anlicnesse? Gif ge ]?8et Isesse ne magon, hwig synd ge be o^rum ])ingum ymbe-hydige. 27 Sceawia^ pa lilian hu hig wexa^ : hig ne swincaS, ne ne spinnaS ; soSlice ic eow secge, foet Salomon on eallum 28 his wuldre uses gescryd swa ]?yssa an. Gyf God scryt ]?88t hfg, ]?e ys to-daeg on secere, and to-morgen fcr- scrync(5, swa mycele ma God scryt eow, gehwaedes ge- 29 leafan. And nelle ge secan hwaet ge eton oSSe drincon, 30 and ne beo ge up-ahafene. Ealle J>as ]?ing J^eoda secaS : 31 eower Feeder wat J^aet ge jjises be]?urfon. peah-hwseSere secaS Godes rfce ; and ealle ]?as J»ing eow bcoS geyhte. 148 LUCAS XII. Ne onciroed JHi (5e, la lytle heord ; forpam eowrum Faeder 32 gelicode eovv nee syllan. Sylla(5 ];{fit ge agon, and syllaS 33 aslmyssan ; wyrcea^ seodas pa Se ne forealdiaS, ungeteo- rodne gold-hord on heofenum, Ipjder ]5eof ne genealsecS, ne rao^Se ne gewemS. Dar eower gold-hord is, ]>a,v biS 34 eower heorte. DYS GODSPEL GEBYRAD TO M.ENIGES CONFESSORES M^SSE-DiEGE. Sin eower lendenu begyrde, and leoht-fatu byrnende ; 35 and beo ge gelice ]?am mannum ]?e heora hlafordes abid- 36 a(5, hwaenne he sy fram gyftum gecyrred ; ])8et hig him sona ontynon, "ponne he cymS and cnuca^. Eadige syud 37 paj^eowas, ])e se hlaford vvseccende gemet, ]7onne he cym^ : soSlice ic eow secge, ]?3et he begyrt hine, and de'S ]?3et hig sitta'5, and gangende him ]?enaS. And gif he cym^ 3S on ]78ere aefteran woeccan, cS^e on }?^re }?rlddan, and ]?us gemet, eadige synd pa peowas. WitaS, past gif se hyredes 39 ealdor wiste hwaenne se ]?eof cuman wolde, witodlice he wacode, and ne gepafode paet man his hus under-dulfe. And beo ge wsere : forpam ^e mannes Sunu cymS paere 40 tfde ])e ge ne wenat5. Da cwae^ Petrus : Dryhten, segst 4i j?u pis bigspell to us, hwasper pe to eallum ? Da cwaeS 42 Dryhten : Hwa wenst pu paet ys getrywe and gleaw diht- nere, pone se hlaford gesett ofer his hyred, paet he hym hwastes gemet on tiraan sylle ? Eadig ys se peow pe his 43 hlaford gemet pus dondne, ponne he cymS. Sot5Iiee 44 ic secge eow, paet he gesett hine ofer eall paet he ah. Gyf ponne se peow cwyS on hys heortan, Mfn hlaford 4.-) ufera^ hys cyme ; and agynS beatan pa cnyhtas and pa pinena, and etan, and drincan, and beon oferdruncen ; ponne cym'6 paes peowan hlaford on pam dasge pe he ne 46 wen6, and paere tfde pe he nat, and todaelt5 hine, and sett his d^l mid pam ungetreowum. Sot51ice pone peow,pe his 47 hlafordes willan wiste, and ne dyde aefter his hlafordes LUCAS XIII. 48 willan, he by^ witnod manegum witum. Done ]>eow, ]?e his willan nyste, and ]>eah dyde, he bi^ witnod feawum witum. iElcum ]?e niycel geseald is, him man mycel to secS : and aet Jjam ]?e hig mycel befaeston, hig mycel 49 biddaS. Fyr ic sende on eor]?an ; and hweet wylle ic, 50 buton ]?8st hit baerne ? Ic haebbe on fulluhte beon ge- fullod ; and hu beo ic ge|>read otS hyt sy gefylled ? 51 Wene ge forjjam ])e ic com sybbe on eorj^an sendan ? Ne, 52 secge ic eow, ac todal. Heonon-for'5 beo^ fife on anum hitse tod^lede, ])rj on twegen, and twegen on pry beo^ 53 tod^lede. Feeder on sunu, and sunu on his faeder ; moder on dehter, and dohter on hyre moder ; swegr on 54 hyre snore, and snoru on hyre swegre. And he cwaeS to ]?am folce : ponne ge geseoS fa lyfte cumende on west-daele, sona ge cwe'SaS, Storm cym'5 ; and hit swa 55 biS. And ];onne ge geseoS suSan blawan, ge secgaS, paet 56 * ys toweard ; and hit bi^. La liceteras, cunne ge afandian heofenes ansyne, and eor]?an ; humeta na 57 afandige ge fas tfde ? Hwi ne deme ge of eow-sylfum 58 paet ryht ys ? Donne fu gcest on weg mid finum wifer- winnan to hwylcum ealdre, do faet fu beo fram him alysed ; fy-laes he fe sylle J»am deraan, and se demafam 59 bydele, and se bydel J>e sende on cwertern. Ic secge f e, ne gaest ]>u fanone, aer fu agylde fone ytemestan feorSling. XIII. Dar wgeron sume on f^re tfde of Galileiim him cyf ende, J»aera blod Pilatus mengde mid heora ofFrungum. 2 Da cwaeS he, hym andswariende : Wene ge w^ron fa Galileiscan synfulle to-foran eallum Galileiscum, forfam 3 f e hig swylc foledon ? Ne, secge ic, na : ac ealle ge 4 gelfce forweorSa'S, buton ge daed-bote don. Swa fa ehtatyne, ofer fa feoll se stypel on Siloa, and hig ofsloh, wene ge f aet hig waeron scyldige ofer ealle men fe on 5 Hierusalem wunedon ? Ne, secge ic : ac swa ge for- weorSa^, buton ge daed-bote don. LUCAS Kill. DYS GODSPEL SCEAL TO DAM YMB-RENE INNAN H^RE- FESTE, ON 3/ETERN-DiEG. Da Sffide lie hym ]?ys bigspell : Sum man hasfde an ffc- 6 treow geplantod on his wm-gearde ; |>a com he and sohte his vvasstmas on him, ]?a ne funde he nanne. Da cwseS 7 he to J?am hyrde, Nu synd ]?reo gear syS^an ic com weestm secende on ];ysura ffc-treowe, and ic ne funde : forceorf hine ; hwi of]?ric'S he ]>sst land ? Da cwaeS he, s Hlaford, last hine gyt |7ys gear, ot5 ic hine bedelfe, and ic hine beweorpe mid meoxe : and witodlice he waest- 9 mas brings : gif hit elles hwaet biS, ceorf hine sySt5an. Da waes he reste-dagum on lieora gesamnunge Iserende. 10 Da wses ]?ar sum wff seo haefde untrumnysse gast ehta- 11 tyne gear, and heo wass abogen, ne heo eallunga ne mihte up-beseon. Dase Haslend hig geseah, he clypode 12 hig to him, and s^de hyre : WlT, ]?u eart forlaeten of j?inre untrumnysse; and his hand hyre on sette : ]?a 13 vvEes heo sona up-ar^red, and heo God wuidrode. Da i4 gebealh se duguSe-ealdor hine, forj^am ]?e se Haelend on reste-daege h-delde, and s^de ]?am magnegum : Syx dagas synd on ]?am gebyraS past man wyrce : curaaS on pam, and beo6 gehaelede, and na on reste-daege. Da andswar- is ode se Hcelend, and cwae'S : La Ifceteras, ne untigt5 cower seic on reste-daege his oxan oSSe assan fram psere binne, and Iset to vvaetere. Das Abrahames dohter, ]?e le Satanas geband nu ehtatyne gear, ne gebyrede hyre beon unbunden of ]?yssum bende on reste-deege? Da he ];ys i? ssede, he sceamode ealle his wiSer-wiunan : and eall folc geblissode on eallum ]?am 6e wuldorfuUice fram him gewurdon. SoSlice he cvvaeS : Hwam ys Godes rfce is gelic? and hwam wene ic ]>aet hit beo gelfc ? hit ys 19 gelic senepes come, paet se man onfeng, and seow on his wyrtun ; and hit weox, and wearS mycel treow ; and heofenes fugelas reston on his bogum. And eft he 20 LUCAS XIII. 21 cwae^ : Hwam wene ic ipset Godes rfce sig gelfc ? Hit ys gelic ]?am beorman, ])e j^aet wff onfengc, and behydde on ]?am melewe J?reo gemetu, o^ hit wearS eall ahafen. 22 Da ferde he |?urh ceastra and castelu to Hierusalem, and 23 ]?ar leerde. Da cwseS sum man to hym : Dryhten, feawa 24 synd ])e synd gehaelede. Da cwse^ he to hym : Efstat5 ]?aBt ge gangon ]?urh J?8et nearvve get : for]?am ic secge eow, manega seca'S ]?8et hig in-gan, and hi ne magon. 25 Donne se hyredes ealdor in-gae^, and his durii beclyst, ge standaS ]?ar tite, and pa duru cnuciac5, and cwe^aS, Dryhten, atyn us : ]?onne cwy'S he to eow, Ne can ic 26 eow ; nat ic hwanon ge synd. Donne ongynne ge cweS- an. We aeton and druncon beforan |)e, and on urum 27 atraetum ]?u laerdest. Donne segS he eow, Ne can ic hwanon ge synd ; gewitaS fr'am me ealle unriht-wyrhtan. 28 par h'v8 wop and to]?a grystlung, ]?onne ge geseoS Abra- ham, and Isaac, and lacob, and ealle witegan, on Godes 29 rfce, and ge beo'S tit-adrifene. And hig cuma^ fram east- deele, and west-daele, and nor(5~daele, and sitta'S on Godes .HO rfce. And, efne, synd ytemeste, ]?a Se beo^ fyrmeste, and 31 synd fyrmeste, pa Se beocS ytemeste. On pam daege hym genealaehton sume Farisei, and hym sasdon : Far, and ga 32 heonon : forpam pe Herodes pe wyle ofslean. And pa cwaeS he to him : GaS, and secgat5 pam foxe, Deofel- seocnyssa ic ut-adrffe, and ic hasia gefremme to-daeg and to-morgen, and pryddan daege ic beo fornumen. 33 Deah-hwaet5ere me gebyreS to-daeg, and to-morgen, and py aefteran daege, gan : forpam pe ne gebyreS paet se 34 witega forweorpe butan Hierusalem. Eala Hierusalem, Hierusalem, pu 'Se pa witegan ofslyhst, and haenst pa Se to pe asende synd ; hu oft ic wolde pfne beam gegade- rian, swa se fugel deS his nest under his fySerum, and 35 pu noldest. Nu biS eower hus eow forlaeten : soSlice ic eow secge, Daet ge me ne geseoS, aerpam pe cume 152 LUCAS XIV. ]>onne ge cweSaS, Gebletsod sy se (5e com on Dryhtnes nanian. DYS GODSPEL GEBYRAD ON BMRE NYGONTEODAN "WUCAN OFER PENTECOSTEN. XIV. Da wass geworden, ]m he eode on sumes Farisea i eaidres hus on reste-dasge, ]?aet he hlaf ^te, and hig be- gymdon hine. Da vvses ]?ar sum vvaeter-seoc man beforan 2 him. Da cwseS se Hselend to ]>am i^-gleawum and Fa- 3 riseum : Ys hyt alyfed f>set man on reste-dagum heele? Da suvvedon hig. Da nam he hine, and gehaelde, and 4 forlet hine. Da cvvse^ he to hym, andswariende : Hwylces 5 eowres assa 0(SSe oxa befeal'S on eenne pytt, and ne tihS he hine hroediice up on reste-daege ? Ba ne mihton hig 6 ongean ]?ys him ge-andwyrdan. Da s^de he sum bigspel 7 be ])am in-gelaSedon, gymende hu hig |)a fyrmestan setl gecuron ; and ]?us cwaeS : Donne ];u byst to gyftum s gelaSod, ne site ]?u on ]mm fyrmestan setle ; ]?e-laes wen- unga sum weorSfulra sig in-gelaSod fram hym, and 9 J?onne cume se ^e ]?e in-gelaSode, and secge ]?e, Rym Jjysum men setl ; and ]?u ]?onne mid sceame nyme ]?8et ytemeste setl. Ac ]?onne J7u geclypod byst, gdi, and site 10 on pam ytemestan setle ; J?8et se ^e }>e in-gc-la6ode, ]?onne he cymS, cweSe to |?e, La freond, site ufer : fionne by^ pe weorSmynt beforan mid-sittendum. Forjjam aelc ])e 1 1 hine up-ahef'6 by^ genySerod ; and se Se hine ny'SeraS, se biS up-ahafen. Da cwasS he to ]7am Se hine inlaSode : 12 Donne pu dest wiste oSSe feornie, ne clypa ]ra ];ine frynd, ne pine gebroSru, ne j?ine cuSan, ne pine welegau nehheburas ; ]?e-la2s hig pe agen laSion, and ]?u hasbbe edlean. Ac ]?onne ]?u gebeorscype do, clypa }>earfan, 13 and vvanhale, and healte, and blinde : })onne byst }ni ii eadig ; foYpixm pe hig nabbaS hwanon hig hyt pe forgyld- on : soSlice hyt biS pe forgolden on rihtwisra eeryste. 153 H 5 LUCAS XIV. 15 Da ]7ys gehyrde sum of ]?am sittendum, ]?a cwseS he ; Eadig ys se t5e hlaf yt on Godes rfce. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DONE DRYDDAN SUNNAN- DxEG OFER PENTECOSTEN. 16 Da saede he hym : Sum man worhte mycele feorme, and 17 manega gela'Sode. Da sendo he his peowan to J»8ere feorme timan, ])&it he ssede ]?am gelaSedum J^aet hig IS comon ; forpam ]je ealle jjing gearwe weeron. Da on- gunnon hig ealle hig beladian. Se forma him seede, Ic bohte «nne tun ; ic hsebbe neode ]?8et ic fare and hine 19 geseo : ic bidde ]>e ]?get ])\x me beladige. Da cwseS se oSer, Ic bohte an getyme oxena ; nu wille ic faran and 20 fandian hyra : nu bidde ic ]?e belada me. Da cwseS 21 sum, Ic laedde wff ham, for|?am ic ne mseg cuman. Da cyrde se ])eowa, and cydde his hlaforde fset. Da cvvse6 se hlaford mid yrre to |?am ]?eowan, Ga hra})e on ];a strata and on wic ]?ysse ceastre, and j^earfan, and wan- 22 hale, and blinde, and healte, l^d hlder fn. Da cwseS se ]?eowa, Hlaford, hyt ys gedon swa ]?u bude, and nu gyt 23 her ys semtig stow. Da cweeS se hlaford ]?a gyt to Jjam J»eowan, Ga geond |)as wegas and hegas, and nyd hig 24 ]>ddt hig gan in, j^set min hus sig gefylled. So^lice ic eow secge, Dset nan })cera manna pe geclypode synd ne on- byria^ minre feorme. DYS GODSPEL SCEAL TO S5s HEREMITIS AND TO S^ AUGUSTINUS MiESSAN. 25 SoSlice mid hym ferde mycel maenego : J)a cw£e^ he, to 26 hym be wend : Gyf hwa to me cymS, and ne hatat5 hys foeder, and moder, and wff, and beam, and brot^ru, and swustra, and |>onne gyt his sawle, ne maeg he beon min 27 leorning-cnyht. And se J^e ne byr^ hys cwylminge, and cymt5 aefter me, ne meeg he beon min leorning-cnyht, 28 Hwylc eower wyle timbrian senne stypel, hu ne sytt he seryst, and teleS ]?a andfengas pe him behefe synd, hwse- LUCAS XV. 6er he haebbe hine to fulfremuienne ? ])y-lass, syS(5an be 29 |>one grund-weall leg{5, and ne meeg hine fulfremman, ealle ])e hyt geseoS agynnon hine ttelan, and cw9e(5an, ;jo HvvEet pes man ongan timbrian, and ne mihte hyt geend- ian. 0^{5e gyf hwylc cynincg wyle faran and feohtan 31 ongean oSerne cyning, hiine syt he ser, and ]?encS hwae- Ser he maege mid tyn ]?usendum cuman ongean J»one ])e hym ongean cymc5 mid twentigum |?usendum? and gif 32 he ])onne \vi5 hyne gefeohtan ne meeg, he sent aerynd- racan, and bytt sybbe. Witodlice swa ys aelc of eow ]?e 33 ne wicSsaecS eallum j^ingum ]?e he ah ; ne maeg he beon min leorning-cnyht. God ys sealt: gyf hyt awyrS on 34 J?am Se hyt gesylt bi'S, nys hyt nyt, ne on eor|?an, ne on 35 myxene ; ac hyt byS ut-aworpen. Gehyre se ])e earan haebbe to gehyrenne. DYS GODSPEL SCEAL ON DONE FEORDA.N SUNNAN-D^G OFER PENTECOSTEN. XV. SoSlice him genealaehton manfulle and synfulle, 1 }>aBt hig his word gehyrdon. Da murcnedon ]>a Farisei 2 and ]7a boceras, and cwaedon : Des onfehS synfulle, and mid him ytt. Da cwasS he J?is bigspel to ]?am : Hwylc 3 man ys of eow ]>e haeft$ hund sceapa, and gif he forlyst 4 an of ]?am, hu ne forlaet he J)onne nygon and hund-ny- gontig on ])am westene, and gaeS to ]?am 'Se forwear^, oS he hit fint? And ]}onne he hit fint, he hit set on his 5 exla geblissiende. And Jjonne he ham cym^, he to-somne 6 clypa^ hys frynd andhys nehheburas, and cwyS, BlissiaS mid me ; forjjam ic funde min sceap pe forwearS. Ic 7 secge eow, ];aet swa by'5 on heofone biis be anum syn- fullum ]?e daed-bote deS, ma Jjonne ofer nygon and ny- gontigum rihtwisra ]?e daed-bote ne beJ>urfon. 0^'Se s hwylc wif haefS tyn scyllingas, gif heo forlyst aenne scylling, hu ne onael]? heo hyre leoht-faet, and awent hyre hus, and sect5 geornlice oS heo hine fint ? And J?onne 9 LUCAS XV. heo hine fint, heo clypa'S hyre frynd and nehhebyryna, and cwy^, BlissiaS mid me ; forjjam ic funde minne 10 scylling ]?e ic forieas. Ic secge eovv, swa biS blis beforan Godes englura beanura synfullum ])e dsed-bote deS. DYS GODSPEL GEBYRAD ON S^TEHNES-DiEG, ON D.ERE ODERE LENCTEN-WUCAN. li Me cwaeS : SoSlice sum man hsefde twegen suna. Da 12 cwaeS se yldra to his fasder, F^der, syle me minne dasl iiiinre £ehte ]?e me to gebyreS. Da dselde he hym hys 13 ashte. Da, jefter feawa dagum, ealle his ])ing gegaderode se gingra sunu, and ferde wrseciice on feorlen rfce, and 14 ibrspilde J)ar his sehta, lybbende on his ggelsan. Da he hig haefde ealle amyrrede, ];a wearS mycei hunger on 15 J?am rfce^ and he wear^ wsedla. Da ferde he and fol- gode anum burh-sittendum men J>3bs rfces : ]?a sende he 10 hine to his tune, j?aet he heolde hys swyn„ Da gewihiode he his wambe gefyilan of ]?am bean-coddum pe {5a swyn 17 jston : and him man ne sealde. Da be]?ohte he hine, and cwae^, Eala hu fela yrolinga on mines feeder huse hlaf 18 genohne habbaS, and ic her on hungre forweorSe I Ic arfse, and ic fare to mfnum feeder, and ic secge him, 19 Eaia feeder, ic syngode on heofenas, and beforan ]?e, nu ic neom wyrSe ]?8et ic beo }>in sunu nemned : do me swa 20 eenne of ]?inum yr'Slingum. And he aras ]?a, and com to his feeder. And pa gyt, j^a he wees feor his feeder, he hyne geseah, and wear6 mid mild-heortnesse astyred, and 21 agen hine arn, and hine beclypte, and cyste hine. Da cwee'5 his sunu, Feeder, ic syngode on heofen, and befor- an })e, nu ic ne eom wyrt^e J?aet ic pin sunu beo genem- 22 ned. Da cwee'S se feeder to his peowum, Bringa'5 raSe pone selestan gegyrelan, and scrydat5 hine ; and syllaS 23 him bring on his hand, and gescy to his fotum : and bringa'5 an faett styric, and ofsleaS ; and uton etan, and 24 gewistfullian : forpam pes min sunu wees dead, and he 15G . LUCAS XVI. p-e-edcucode ; he forwearS, and he ys gemet. Da on- gunnon hig gewistlaecan. So^lice his yldra sunu waes 25 on cecere ; and he C(5m : and pa he pam huse genealaehte, he gehyrde pone sweg and ]>aet wered. Da clypode he 26 genne peow, and acsode hine hwaet pset waere. Da cwaeS 27 he, pin bro($er com, and ]>in feder ofsloh an fsett cealf ; forpam ]>e he hine halne onfeng. Da gebealh he hine, 23 and nolde in-gan : pa eode his faeder ut, and ongan hine biddan. Da cvvae'S he, his faeder andswariende, Efne, 29 swa fela geara ic pe peovvode, and ic nsefre pin bebod ne forgymde, and ne sealdest pu me nsefre an ticcen, paet ic mid minum freondum gewistfullode : ac sySSan pes pin 30 sunu com, pe hys spede mid myltystrum amyrde, pu of- sloge him fsett cealf. Da cwaecS he, Sunu, pu eart symle 31 mid me, and ealle mine ping synd pfne : pe gebyrede 32 gewistfuUian and geblissian : forpam pes pin broper waes dead, and he ge-edcucode ; he forweart5, and he ys gemet. DYS GODSPEL GEBYKAD ON BJERE TEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. XVI. Da cwaj'S he to his leorning-cnyhtum : Sum 1 welig man wees, se haefde sumne gerefan, se wearS wit$ hine forwreged, swylce he his god forspilde. Da clypode 2 lie hine, and s^de him, Hwi gehyre ic pys be pe ? agyf pine scfre ; ne miht pu leng tun-scfre bewitan. Da cwaeS 3 se gerefa on his gepanc, Hwaet do ic ? forpam pe min hlaford mme geref-scfre fram me nynit5 : ne macg ic delf- an ; m.e sceamaS paet ic waedlige. Ic wat hwaet ic do, 4 peet hig me on heora htis onfou, ponne ic bescfred beo frara tun-scfre. Da pa g:ifol-gyldan gegaderode waeron, 5 pa saede he pam forman, Hu mycel scealt pti minum hiaf- orde ? Da saede he, Hund sestra eles. Da s^de he 6 him, Nim pine feSere, and site hra'Se, and writ fiftig. Da 7 ssede he oSrum, Hu raycel scealt pu? Da cwaet) he, Hund mittena hwcetes. Da cwaet5 he, Nim pine stafas, 157 LUCAS XVI. 8 and writ hund-eahtatig. Da herede se hlaford ]?eere un- rihtwisnesse tun-gerefan, for})am ])e he gleawlice d^'de : forjjam ]?e pysse worulde beam synd gleawran jjysses 9 leohtes bearnum on ]?ysse cneorysse. And ic secge eow : Wyrca'S eow frynd of ]?ysse worulde-welan unrihtwis- nesse ; psst hig onfon eow on ece eardung-stdwa, jjonne ge geteoria^. DYS GEBYRAD ON WODNES-D^G, ON BMB.^ TEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN, 10 Se'pe ys on lytlum getrywe, se ys on maran getrywe ; and se ])e ys on lytlum unrihtwis, se ys eac on maran un- 11 rihtwis, Gif ge on unrihtwisum woruld-welan n^ron 12 getrywe, hwa betsecS eow fast eower ys ? And gyf ge on Iremedum n^ron getrywe, hwa sylS eow 'pset eower 13 ys ? Ne mseg nan ]?eow twam hlafordum ];eowian ; o'SSe he aenne hataS, and o^erne lufaS ; o^'Se he anum folga^, and oSerne forhoga'S : and ge ne magon Gode |?eowian 14 and woruld-welan. Das ping ealle ]?a Farisei gehyrdon, 15 ]7a "Se gifre waeron : and hig hine tseldon. Da cwae'5 he to hym : Ge synd ]?e eow-sylfe beforan mannum geriht- wisia^ ; so^lice God can eowre heortan : forfam )?e be- 16 foran Gode ys ascuniendlic ])8et mannum heah js. Seo ^ and witegan o$ lohannem ; and of him is bodud Godes 17 rfce, and ealle on ]?9et strangnysse wyrcaS. EaSre ys ]>vet heofon and eor6e gewiton, ]?onne an stssf of ])8ere ^ 18 fealle. ^Ic man pe his wff forlaet, and o^er nimS, se unriht-hsem^ : and se J>e ])aet forlaetene wff nim^, se un- riht-hgem^. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DONE ODERNE SUNNAN- D/EG OFER PENTECOSTEN. 19 Sum welig man waes, and he wees gescryd mid purpuran and mid twine, and dcsghwamliee riclice gewistfullode. 20 And sum wsedla waes, on naman Lazarus, se lasg on his 21 dura, swySe forwundod, and wilnode )>agt he hine of his 158 LUCAS XVII. crumum gefylde, }>e of his beode feoUon : and him nan man ne sealde ; ac hundas comon, and his wunda licce- don. Da waes geworden, paet se weedla forSferde, and 22 hine englas bceron on Abrahames greadan : I»a wearS se welega dead, and wses on helle bebyrged. Da ahof he 23 his eagan upp, ]?a he on })am tintregum wees, and geseah feorran Abraham, and Lazarum on his greadan. Da 24 hrymde he, and cw3et5, Eala fseder Abraham, gemiltsa me, and send Lazarum, ]78et he dyppe his fingres li^ on wsetere, and mine tungan gecaele ; for]?am ]>e ic eom on jjys lige cwylmed. Da cwas(5 Abraham, Eala sunu, ge- 25 ]?enc pcet ]7U god onfenge on ])inum life, and gelfce Laza- rus onfeng yfel : nu ys pes gefrefrod, and ])u eart cwylm- ed. And on eallum ]?yssum, betweox us and eow ys 26 mycel dwolma getrymed : pa. 6e wylla'6 heonon to eow faran ne magon ; ne ]?anun faran hidere. Da cwaeS he, 27 Feeder, ic bidde pe, ]?8et pu sende hine to mines faeder huse ; ic hgebbe fff gebroSru, peet he cySe heom, ]?8et hig 28 ne cumon on }»yssa tintrega stowe. Da ssede Abraham 29 him, Hfg habbaS Moysen and witegan : hig hlyston hym. Da cwseS he, Nese, faeder Abraham : ac hig doS dsed- 30 bote, gif hwylc of deaSe to hym faerS. Da cwae^ he, Gif 31 hig ne gehyraS Moysen and pa witegan, ne hig ne gelyf- a^, peah hwylc of deaSe arfse. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DONE ODERNE FRIGE-DiEG OFER PENTECOSTEN. XVII. Da cwaeS he 10 his leorning-cnyhtum : Unmiht- 1 lie ys pest gedrefednyssa ne cumon : wa pam Se hig purh cuma'S ! nyttre him waere pset an cweorn-stan sig gecnyt 2 abutan his sweoran, and sig on S8e beworpen, ponne he gedrefde aenne of pyssum lytlingum. WarniaS eow : gif 3 pin broper syngaS, cfd him ; and gif he on daeg seofen 4 sipum syngaS, and seofen sipum to pe on daeg gecyrred bi6, and cwy(5, Hyt me ofpincS, forgif hyt him. Da 5 LUCAS XVII. cw£8don hys apostolas : Dryhten, geyc urne geieafan. 8 Da cwssS Dryhten : Gif ge hsefdon geieafan swa senepes corn, ge ssedon Jjyssum treowe, Sy ]?u awyrtwalod, and 7 aplantod on s^ ; and hit hyrsumode eow. Hwylc eower hssfS eregendne peow, oSSe seep laesgendne, ]?am, of ]?am 8 ^cere gehworfenum, he him sona seg'S, Ga and site ? and ne seg'S him, Gearwa ]>8et ic ete, and gyrd J)e, and jjena me ]?a hwile ])e ic ete and drince ; and syS^au ])u ytst 9 and drincst? Wenst ]?u haefS se peowa senigne ];anc, for]?am ]7e he dyde ]?£et him beboden wass ? ne wene ic. 10 Swa ys eow : ponne ge do5 eall ]?8et eow beboden ys, cwe^a'6, Unnytte ]?eowas we synd : we dydon ]?aet we don sceoldon. DYS GEBYRAD ON D^RE SYXTEODAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 11 Da he ferde to Hierusalem, lie eode j^urh midde Sama- 12 rian and Galileara. And pa. he eode on sum castel, him ongean urnon tyn hreofe weras ; )?a stodon hig feorran, 13 and heora stefna lip-ahofon, and cwaedon : H^lend, Be- 14 beodend, gemiltsa us. Da he hig geseah, J?a cweeS he : Ga^ and setywa'S eow fam sacerdum. Da hig ferdon, 15 hig wurdon geclaensode. Da heora an geseah jjset he geclaensod wass, J?a cyrde he, mid mycelre stefne God 16 mesrsiende, and feoll to his fotiim, and him ])ancode : 17 and pes wses Samaritanisc. Da cwaetS se Haelend, him andswariende : Hu ne synd tyn geclaensode ? hwasr synd IS ]>a nygene ? Nass gemet se ^e agen-hwurfe, and Gode 19 wuidor sealde, buton j^es celfremeda? Da cwaaS he : Arfs, and ga ; forpam ]?e |?in geleafa pe halne gedyde. 20 Da acsodon hine pa Farisei, Flwasnne Godes rfce come ? Da andswarode he, and cwastS : Ne cym^ Godes rfce mid 21 begyniene : ne hig ne cwe'Sa(5, Efne her hyt ys, oSSe ]?ar: 22 Godes rfce ys betwynan eow. Da cwae^ he to his ieorn- ing-cnyhtum : Da dagas cuma'S, ponne ge gewilniaS ]?aet LUCAS XVIII. ge geseon seime dseg raannes Sunu, and ge ne geseoS. And hig secgaS eow, Her he is ; and ])ar he is : ne fare 23 ge, ne ne fyliaS. Witodlice swa se lig-rtesc lyhtende 24 scin'5 under heofone, on pa ]?ing Se under heofone synd, swa biS mannes Sunu on his deege. ^Eryst him gebyre'S 25 ]?aet he fela pinga ]?olige, and beon fram ]?ysse cneorysse aworpen. And swa on Noes dagum waes geworden, swa as beo6 mannes Suna to-cyme. Hig ^ton, and druncon, 27 and wifedon, and waeron to gyftum gesealde, o^ }>one dseg ])e Noe on earce eode, and flod com, and ealle for- spilde. Eall-swa waes geworden on Lo'Ses dagum ; hig 23 jgton, and druncon, and bohton, and sealdon, and plante- don, and timbredon. SoSlice on pam dcege ])e LoS eode 29 of Sodoma hyt rinde fyr and swefl of heofone, and ealle forspilde. ^fter };ysum pingum bi(5 on pam daege J?e 30 mannes Sunu onwrigen biS. On pam dsege, se ]?e bitS 31 on pecene, and his fatu on huse, ne stihS he nySer past he hig nime : and se Se bicS on aecere, ne went he on-baec. BeoS gemyndige Lo'Ses wiTes. Swa hv/ylc swa secS his 32 sawle gedon hale, se hig forspilS ; and swa hwylc swa hig 33 forspilS, se hig gelifFasstaS. SoSlice ic eow secge. On 34 paere nihte beoS twegen on bedde ; an biS genumen, and oSer biS forlseten. Twa beoS aetgaedere grindende ; an sr, biS genumen, and o5er laefed. Twegen bee's on aecere ; sfi an biS genumen, and oSer biS laefed. Da cwaedon hig 37 to him : Hwar, Dryhten ? Da cwaeS he : Swa hwar swa se lichama biS, pyder beo5 earnas gegaderod. XVIII. Da saede he him sum bigspel, paet hit ys riht 1 ]>£et man symle gebidde, and na geteorige ; and pus 2 cwceS : Sum dema waes on sumere ceastre, se God ne ondred, ne nanne man ne onpracode. Da woes sum wu- 3 dewe on paere ceastre : pa com heo to him, and cwae'5, Wrec me wiS minne wiSer-winnan. Da nolde he langre 4 tide : aefter pam, pa cwae'S he, peah ic God ne ondraede, LUCAS XVIII. 5 ne ic man ne onpracige ; ]>eah forpam pe ])eos wudewe me ys gram, ic wrece hig ; Jjy-laes beo aet neahstan cume 6 me behropende. Da cwseS Dryhten : Gehyra'5 hwset se 7 unrihtwisa dema cvvy'5. SoSlice ne de$ God his geco- renra wrace, clypiendra to him daeges and nihtes, and he 8 ge|?yld on him heef^'S ? Ic eow secge pset he raSe hyra wrace de^. peah-hw8e($ere wenst ]?u ]?8enne mannes Sunu 9 cymS, gemet he geleafan on eorjmn ? Da cwaeS he to sumum ]7is bigspel, ]?e on hig sylfe truwedon, and oSre forhogedon. DYS GEBYRAD ON D/ERE ENDLYFTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 10 Twegen men ferdon to sumum temple, J^set hig hig ge- 11 basdon ; an sunder-halga, and oSer manfull. Da stod se Fariseus, and hine J>us gebaed, God, f)e ic pancas do, for]?am ic neom swylce 0(5re men, reaferas, unrihtvvise, 12 unriht-hsemeras, o'S^e eac swylce ]>es manfulla. Ic fseste tuwa on wucan, ic sylle teoj^unga ealles paes ]?e ic haebbe. 13 Da stod se manfulla feorran, and nolde fur'Sun his eagan ahebban tip to ]?am heofone ; ac he beot his breost, and 14 cwseS, God, beo ]?u milde me synfullum. So'Slice ic eow secge, ]?8et ]?es ferde gerihtwisod to his huse; for|?am ]>e aelc ]?e hine itpp-ahefS bi'S genySerod ; and se ]?e hine 15 nySeraS biS upp-ahafen. Da brohton hig cild to him, J^aet he hig sethrine : ]?a his leorning-cnyhtas hig ge- 16 sawon, hig ciddon him. Da clypode se Haelend hig to him, and cwaeS : L^ta^ J)a lytlingas to me cuman, and 17 ne forbeode ge hig : swylcera ys Godes nee. SoSlice ic eow secge, Swa hwyic swa ne onfehS Godes rfce, swa 18 swa cild, ne geeS he on Godes nee. Da acsode hine sum ealdor : [La goda] lareow, hwset do ic ]?8et ic ece lif 19 heebbe ? Da cwae'S se Hselend : Hwi segst }»u me god- 20 ne ? nys nan man god, buton God ana. Canst ]?u '5a bebodu, Ne ofsleh J)u, Ne fyrena ]?u, Ne stel |?u, Ne leoh 162 LUCAS XVIII. ]?u, Weor]7a |nnne feeder and ]>ine raoder? DacvvceS he: 21 Eall f»ys ic heold of mfnre geogu]>e. Da cwae^ se Heel- 22 end : An Jjing ]?e ys wana : syle eall pset ]>u hsefst, and syle eall ]?8et ]?earfum ; ]?onne hsefst J?u gold-hord on heofene ; and cum, and folga me. Da he ]?as word ge- 23 hyrde, he "\vear(5 geunret : for]?am ]7e he woes swi^e welig. Da se Haelend hine unrotne geseah, he cwaeS : 24 Eala hu earfo(51ice on Godes rice gaS ]?a 'Se feoh hab- ba^. Ea(5elicor maeg se olfend gUn ]?urh anre n^dle 25 eage, ];onne se welega on Godes rfce. Da cwaedon pa 26 t5e J?is gehyrdon : And hwa maeg hal beon ? Da seede 27 he him : Gode synd mihtelice ]?a J?ing fie mannum synd unmihtelice. Da cwaeS Petrus : Ealle ping we forleton, 23 and folgedon ]>e. Da cvvoeS he : So(5lice ic eow secge, 29 Nys nan man pe his hus forlset, o^(5e magas, oS6e broSru, o66e wff, o6Se beam, for Godes rfce, ]?e ne onfo mycele 30 mare on pysse tfde, and ece Iff on towerdre worulde. Da nam se Haelend his leorning-cnyhtas, and cwaeS to 31 him: FaraS to Hierusalem, and ealle ping beo(5 gefyllede, pe be raannes Sana purh witegan awritene synd. He 32 byS peodum geseald,and biS gebysmrod,and geswungen, and on-spj3et : and aefter pam 6e hig hine swinga^, liig 33 hine ofsleaS: and he priddan deege arist. And hig naht 34 pses ongeton, and him pis word waes behydd. Da he 35 genealsehte Hiericho, sum blind man saet wiS pone weg waedligende. And pa he gehyrde pa meenigeo farende, 36 he acsode hwaet pset woere. Da saedon hig, pget paer ferde 37 se Nazarenisca Haelend. Da hrymde he, and cwseS : 38 Eala Haelend, Dauides sunu, gemiltsa me. And pa 6e 39 fore-stopon hine preadon, poet he suwude : he paes pe ma clypode : Dauides sunu, gemiltsa me. Da stod se Hael- 40 end, and het laedan hine to him. Da he genealaehte, he acsode hine : Hwaet wylt pu paet ic pe do ? Da cvvae^ 4i he : Dryhten. paet ic geseo. Da cwaeS se Haelend : 42 LUCAS XIX. 43 Beseoh : J)in geleafa }>e gehselde. And he sona geseah, and liira folgode, God wuldrigende. And eal folc Gode lof sealde, pa hig pd&t gesawon. XIX. Da eode he geond lericho. Da wees j^ar sum 2 man on naman Zacheus, se waes weiig. And he wolde 3 geseon hwylc se Hselend w^re: ]3a ne mihte he for paere 4 msenegu ; forj^am ]?e he waes lytel on waestmum. Da arn he beforan, and stah up on an treow sicomoriim, pget 5 he hine gesavve : forpam pe he wolde |janon faran. Da he com to ]?sere stowe, ]?a geseah se Hselend hine, and cwae^ to hym : Zacheus, efst to j?mum huse ; for]?am J?e 6 ic wylle to-daeg on |;mum huse wunian. Da efste he, 7 and hine bli]?eiice onf'engc. Da hig ];aet gesawon, |>a murcnodon hig ealie, and cwsedon, Dast he to synfullum 8 men gecyrde. Da stod Zacheus, and cwseS to Dryhtne: Nu, ic sylle ]?earfum healf mine aehta; and gif ic aenigne 9 bereafode, ic hit be feowerfealdum agyfe. Da cwaeS se Heelend to him : To-daeg ])ysse hiwraedene ys has! ge- 10 worden ; for]?am e$e he wass Abrahames beam. Mannes 11 Sunu com secan and hitl don ]7set forwearS. Da hig Jjys gehyrdon, |)a geyhte he sum bigspel ; for]7am |^e he waes neh Hierusalem, and for])am ]>e hig vvendon pset hreed- lice Codes rfce geswutelod w^re. DYS GODSPEL SCEAL ON S^ GREGORIUS MiESSE-DiEG. i-z Witodiice he cw^eS : Sum aeSel-boren man ferde on fyrien land, ]98et he hym rfce onfenge, and eft agen come. 13 Da clypode he his tyn j^eowas, and sealde tyn pund him, 14 and cwaeS to him, Ceapia'S oS j^eet ic cume. Da hatedon hine his leode, and sendon serend-racan aefter him, and 15 cwaedon, We nyllaS ]7aet pes ofer us ricsie. Da he agen com, and paet rfce onfenge, he het clypian his j^eowas pe he ]^8et feoh sealde, ]?cet he wiste hu mycel gehwylc 10 gemangode. Da com se forma, and cwaeS, Hlaford, ]^is 17 pund gestrynde tyn pund. Da cwoet5 se hlaford, Ge- LUCAS XIX. blissa, ]m goda ])eowa : forpam ];>e ]?u w^re on lytlum getrywe, J>u byst anweald haebbende ofer tyn ceastra. Da com o6er, and cwaeS, Hlaford, ]nn pund gestrynde is fff pund. Da cwseS he to ]?am, And beo ]?u ofer ffl' id ceastra. Da com o^er, and cwae'S, Hlaford, her ys ]?in 20 pund, J>e ic haefde on swat-lm aled : ic J)e adred, forpara 21 pe pu. eart stii5 man : ]?u nimst j^set pu ne settest, and ]?u ripst ])8et ]9U ne seowe. Da cwse^ he to him, Of ];inum 22 mu6e ic ^e deme, la lySra jjeowa. Du wistest peet ic eom stit) man, jjget ic nime j^eet ic ne sette, and ripe J>8et ic ne seow : and hwi ne sealdest J)u min feoh to hyre, 23 and ]:»onne ic come ic hit witodlice mid gestreone on- fenge ? Da cwaet5 he to pam ^e him abutan stodon, 24 NimacS ]7set pund fram him, and syllat5 ]?am Se ha^fS tyn pund. (Da cweedon hig to him, Hlaford, he hsef'S tyn 25 pund.) SoMce ic secge eow, pagt aslcum haebbendum m biS geseald fram ]?am Se ngefS ; ge |)3et ]?3et he hagfS him bi3 afyrred. Deah-hwae^ere |?a mine fynd, pe noldon 27 ]>set ic ofer hig ricsode, IsedaS hider, and ofsleaS hig be- foran me. And j^ysum gecwedenum, he ferde to Hieru- 2s salem. DYS GEBYRAD FEOWER WUCAN ^R MIDDAN-WINTRA, AND ON PALM-SUNNAN-DJEG. Da he genealsehte Bethfage and Bethanfa, to J^am munte 29 J?e ys genemned Oliueti, he sende his twegen cnyhtas, and cwaetJ : Fara^ on jjset castel ]?e ongen inc ys, on 30 ])am gyt gemeta^ assan folan getiged, on ]?am nan man gyt ne saet : untiga(5 hyne, and IjBdaS to me. And gif 31 inc hwa acsaS, Hwi gyt hyne untigatS ? secgat5 him, Dryhten heefS his neode. Da ferdon J?a tSe asende wser- 32 on, and fundon, swa he him ssede, J>one folan standan. Da hig hyne untigdon, ])a cvv^don ]7a hlafordas, Hwi 33 untige ge ]?one folan ? Da cwsedon hig, For])am pe 34 Dryhten hfsf'S his neode. Da Iseddon hig hine to J)am 35 LUCAS XX. Haeleijde, and heora reaf wurpon ofer pone folan, and 36 ])one Ilselend on-ufan setton. And ]?a he for, hig streht- 37 on under hine heora reaf on pam wege. And J)a he genealsehte to Oliuetes muntes nySer-stfge, p>a ongunnon ealle }»a masnigeo geblissian, and mid mycelre stefne God heredon be eallum pam mihtum ^e hig gesawon, 38 and cwgedon : Gebletsod sy se cyning ];e com on Dryht- nes naman : syb sy on heofenum, and wuldor on heah- 39 nessum. Da cwaedon sume of j;am Fariseum to him : 40 Lareow, cfd ]?inum leorning-cnyhtum. Da cwae^ he to hym: Ic eow seege, J^eah pas suwion, stanas clypia^. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DyERE ENDLYFTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. 41 And ]?a he genealoehte, and geseah pa ceastre, he weop 42 ofer hig, and cwasS : Eala gif jm wistest, and witodliee on pysum pinum dsege, pe tSe to sybbe synd ! nu hig 43 sind fram pinum eagum behydde. Forpam pe pa dagas to pe cumaS, and pfne fynd pe betrymiaS, and behabbatS 44 pe, and genyrwacS pe seghwanon, and to eorpan afyllaS pe, and pine beam pe on Se synd ; and hig ne ItefaS on ])e Stan ofer stitne ; forpam pe pu ne oncneowe pa tide 45 pfnre geneosunge. Da ongan he of pam temple ut- 46 drffan pa syllendan and pa biegendan ; and him to cwset5 : Hit ys awriten, Daet min hus ys gebed-hus : ge hit 47 worhton to scea'Sena scraefe. And he wtes daeghwamlice on pam temple Iserende. SoSlice paera sacerda ealdras and (5a boceras and pas folces ealdor-men smeadon hu 48 fiig hyhe fordon mihton ; and hig ne fundon hwcet hig hym to gylte dydon : soSlice eail folc waes abysgod pe be him gehyrde secgan. XX. Da woes anum dsege geworden, pa he paet folc on pam temple Iserde, and him bodude, pa comon p^ra 2 sacerda ealdras and pa boceras, and to him cwaedon : Sege us on hwylcum anwalde wyrcst pu pas ping ? o6Se 166 LUCAS XX. hwast ys se cSe ]nsne anvvald sealde ? Da cwaeS he him to 3 andsware : And ic acsie gow an word ; andswariaS me : Waes Johannes tulluht of heofone, hwaeper pe of man- 4 num ? Da |?ohton hig betweox him, and cwaedon, Gyf 5 we secgaS ]?8et he sy of heofone, he cwy(5 to us, Hwi ne gelyfde ge him ? Gyf we secgaS j^aet he sy of man num, a eall folc us haenS : hig wiston gere ])3et Johannes wees witega. Da andswaredon hig, pddt hig nyston hwanon r he waes. Da cwaecS se Haelend him to : Ne ic eow ne s secge on hwylcum anwalde ic ]?as ]nng wyrce. He on- 9 gan ]?a ])is bigspel to])am folce cweSan : Sum man plant- ode him win-geard, and hine gesette mid tilium, and he waes him feor manegum tidum. Da on tide he sende 10 his ])eow to ]?am tilium, J^aet hig him sealdon of ])8es wfn- geardes waestme : ]?a swungon hig ];one, and idelne hine forleton. Da sende he oSerne peow : J)a beoton hig u ]7one, and, mid teonum gewaecende, hine forleton idelne. Da sende he j^riddan : J;a wurpon hig ut J?one gewund- 12 odne. Da cwaeS ]?8es win-geardes hlaford, Hwaet do ic ? 13 ic asende minne leofan sunu : wenunga hine hig for- wandiaS, Jjonne hig hine geseo6. Da hine ])a tilian ge- 14 sawon, hig ]>ohton betweox him, and cwaedon. Her ys se yrfe-weard : cumaS, uton hine ofslean, ]?aet seo aeht ure sy. And hig hine of ]?am win-gearde awurpon ofslegene. 15 Hwaet deS yses win-geardes hlaford ? He Gym's and le forspylS ])a tilian, and syl^ ];one win-geard o6rum. Hig cwaedon, pa, hig })is gehyrdon : Daet ne geweor^e. Da 17 beheold he hig, and cwaeS : Hwaet ys faet awriten ys, pone stan }>e '5a wyrhtan awurpon, pes ys geworden on faere hyrnan heafod. iElc ]?e fylS ofer (5aene stan byS is forbryt : ofer pone pe he fyl^, he tocwyst. Da sohton 19 paera sacerda ealdras and ]?a boceras heora handa on ]?aere tfde on hine wurpan ; and hig ondredon him peet folc : so'Slice hig ongcton j^aet he ]ns bigspel to him cwae^. 167 LUCAS XX. 20 Da sendon hig mid searwum ]?a Se hig rihtwise leton, |>8et hig hine gescyldegodon, and ])£et hig hine gesealdon J)am ealdron to dome, and to ];8ss deman anwalde to for- 21 demanne. Da acsodon hig hine, and cwEedon : Lareovv, we witon fset ]?u rihte sprycst and laerst, and for nanum men ne wandast, ac Godes weg on soSfsestnesse laerst : 22 Ys hit riht ]?8et man ]7am Casere gafol sylle, ]?e na ? Da 23 cwae(5 he to him, ]m he heora faeen onget : Hwi fandige 24 ge mfn ? YwaS me anne peninc. Hwoes anlicnesse hasf^ he, and ofer-gewrit ? Da cwaedon hig : pass Ca- 25 seres. Da cvvae'5 he to him : Agyfa^ pam Casere |m ping pe ]?aes Caseres synd, and Gode pa ]?ing J)e Godes synd. 26 Da ne mihton hig his word befdn beforan ]?am folce : ]?a suwedon hig, wundrigende be his andsware. DYS GODSPEL SCEAL ON WODNES-D^EG OFER PENTE- COSTEN. 27 Da genealaehton sume of Saduceum, ]>a oetsaca'S paes 28 aeristes, and acsedon hine, and cw^don : Lareow, Moyses us wrat, Gif hwaes broSor by 5 dead, and wff haebbe, and se byS butan bearnmn, paet his broSor nime his wff, and 29 his broker s^d awecce. Seofon gebroSru wasron : and 30 se forma nam wff, and woes dead butan bearne. Da 31 nam oSer hig, and wags dead butan bearne. Da nam se pridda hig ; and swa ealle seofene : and nan s^d ne 32 l^fdon, and waeron deade. Da ealra ytemest waes past 33 wff dead. On pam aeryste hwylces heora wff biS paet ? 34 Da cwaeS se Haelend to him : pysse worulde beam wif- 35 ia^, and beoS to giftum gesealde : pa tie synd paere wor- ulde wyr^e, and aerystes of deadum, ne giftia^ hi, ne 30 wff ne l^daS ; ne ofer pact sweltan ne magoh : hig synd so^lice englum gelice ; and hig synd Godes beam, ponne 37 hig synd aerystes bearn. Forpam pe so'Slice deade arisaS, and Moyses aety wde wi'S aenne beig-beam, swa he cwae^, Dryhten Abrahames God, and Isaaces God, and lacobes LUCAS XXI. God, Nys God deadra, ac lybbendra; ealle hig hym 33 lybbaS. Da andswaredon, him sume ]78era bocera, and 39 cw^don : Lareow, wel ]m cw^de. And hig hine leng 40 ne dorston aenig ]?ing acsian. Da cwse'S he to him : Hwi 41 secgaS hig ]?8et Crist sy Dauides sunu ? and Dauid 42 cwy^ on |?am Sealme, Dryhten sdede to minum Dryhtne, Site on mine swij?ran healfe, o^]>8et ic asette J^fne fynd 43 to fot-sceamele ])inra fota. Dauid hine clypa'S Dryhten, 44 and humeta ys he hys sunu ? Da sasde he hys leorning- 45 cnyhtum, eallum folce gehyrendum : WarniacS wiS J)a 46 boceras, ]?a 'Se wylla^ on gegyrlum gan, and luiiat5 gret- inga on straste, and pa yldstan setl on gesamnungum, and ])a forman hleonunga on gebeorscypum ; pa forswelg- 47 aS wudevvena hus, hiwgende lang gebed : J?a onfoS maran geny^erunge. XXI. Da he hfne beseah, he geseh ]?a welegan heora 1 htc sendan on |?one sceoppan. Da geseah he sume earme 2 wudewan bringan twegen feor'Slingas. Da cwge^ he : 3 SoS ic eow secge, pset J?eos earme wudewe ealra maest brohte : soSes ealle pas brohton Gode lac of heora my- 4 celan welan : ]?eos wudewe brohte of ]?am pe heo haefde, ealle hyre andlyfene. And pa cwae'S he to ]?am 'Se sasdon 5 be pam temple, J)ast hit wsere geglenged mid godum stanum and godum gifuni : Das p'mg ^ ge geseo'S, |)a s dagas cuma'S, on ]?am ne biS stan laefed ofer stan, pe ne beo toworpen. Da acsedon hig hine : La Bebeodend, 7 hwsenne beo'S fas ping, and hwylce tacna beoS, fonne ]>as ]?ing geweorSaS? Da cwaeS he; VVarniaS J)8et ge s ne syn beswicene : manege cumaS on minum naman, and cwec)at5, Ic hit eom ; and tfd genealaecS ; ne fare ge sefter him. Ne beo ge bregede, J?onne ge geseoS 9 gefeoht and twy-rsednessa : J)as J?ing gebyriaS aeryst : ac nys ]?onne gyt ende. Da cwae'S he to him : peod aryst 10 ongean Jjeode, and rfce ongean rice; and beo'S mycele 11 LUCAS XXI. eor]?an styrunga geond stowa, and cwealmas, and hunger, 12 and egesan of heofene and mycele tacnu beoS. Ac to- foran eailum ]>issum, liig niraaS eow, and ehtaS, and syllat5 eow on gesamnunga, and on hyrdnyssa, and l^daS 13 eow to cyningLim and to demum, for mfnum naman. _pis 14 eow gebyraS on gewitnesse. Ne scyle ge on eowrimi 15 heortum fore-smeagean hu ge andswarian : ic sylle eow mu(S and wfsdom, ])am ne magon ealle eower wiSer- 16 winnan wiSstandan and wiSeweSan. Ge beoS gesealde fram magum, and gebroSrum, and cut5.um, and freond ■ 17 um ; and hig eow to deaSe geswencaS. And ge beoS 18 eailum on hatunga for minum naman. And ne forwyrS 19 an locc of eowrum heafde. On eowrum ge]>ylde ge ge- 20 healdaS eowre sawla. ponne ge geseoS Hierusalem mid here betrymede, wita^ J>9et hyre toworpenys genea- 21 laecS. ponne fleo^ on muntas })a ^e on ludea synd ; and nySer ne astigaS, J)a ^e on hyre mydlene synd ; 22 and in to hyre ne magon ])a t5e ]?8er-ute synd. For]?am ]>e ]9is synd wrace dagas, |?3et ealle ]?ing syn gefyllede j^e 23 awritene synd. So^lice wa eacniendum wffe, and fed- endum, on ]?am dagum ! |?onne biS mycel off^ryccednys 24 ofer eor'San, and yrre jjyssum folce. And hig feallaS on sweordes ecge, and beoS haeftlingas on ealle J^eoda. Hierusalem bit5 fram peodum fortreden, o^ MsegSa tfda 25 synd gefyllede. And beo6 tacnu on sunnan, and on monan, and on steorrum ; and on eorpan ]?eoda for]?ryc- 2(5 cednys ; for gedrefednesse s^s sweges and y|?a ; bifi- gendum mannum for ege, and anbide fe eailum ymb- hwyrfte to-becumaS : |7onne beoS heofones mihta astyr- 27 ede. And ponne hig geseoS mannes Sunu on lyfte cumende mid mycelum anwalde and maegen-jjrymme. •28 Donne f'as J)ing agynna^, beseo^, and eowre heafdu up- 29 ahebbaS ; for|)am ]>e eower alysednys genealoecS. Da ssede he him sum bigspel : BehealdaS foiie fic-beam, 170 LUCAS XXII. and ealle treowa : ];onne hig wa3stm bringaS, ge witon 30 faet sumor ys gehende. And ];onne ge j^as ])ing geseoS, 31 wita(S ]?aet Godes rice ys gehende. SoSlice ic eow secge, 32 paet ]?eos cneorys ne gewit, serjjam J?e ealle ]?as ]?ing ge- weor|)on. Heofen and eorc5e gewita'S : so(51ice mfne 33 word ne gewitaS. DYS GODSPEL GEBYRAD ON FRIGE-D^G, ON DiERE ENDLEFTAN WUCAN OFER PENTECOSTEN. WarniaS eow, Jjy-laes eower heortan gehefegode syn on 34 ofer-fylle, and on druncennesse, and ]?ysses lifes carura, and on eow se ferlica daeg becume. Swa swa gryn he 35 becymS on ealle J^a^e sittaS ofer eor]?an ansyne. Wac- 30 la's on eelcere tide, and biddaS, J)set ge weorSe syn Jjaet ge pSLS towerdan ]nng forfleon, and standan beforan man- nes Suna. SoSlice he waes on deeg on ]?am temple leer- 37 ende ; and on niht he eode, and wunode on J?am munte. J?e ys gecweden Oliueti. And eall folc on mergen com 33 to him to ])am temple, J?8et hig hine gehyrdon. DES PASSIO GEBYRAD ON WODNES-D^EG, ON DiERE PALM-WUCAN. XXII. Da so(51ice genealsehte freols-daeg azimorum, i se is gecweden Eastre. And psera sacerda ealdras and 2 ]>a boceras smeadon hu hig hine forspyldon ; so^lice hig ondredon him pset folc. Da eode Satanas on ludam, se 3 waes o^re naman Scarioth, an of pam twelfum. Da ferde 4 he, and spaec mid ]?8era sacerda ealdormannum, and duguSe-ealdrum, hu he hine him gesealde. And hig 5 faegnodon, and him weddedon feoh to syllanne. And c he behct; and he sohte hu he eaSelicost hine be-aeftan ]?aere nioenio gesealde. Da com se daeg azimorum, on 7 pam hig woldon heora Eastron gewyrcan. And he s sende Petrum and lohannem, and cwae^ to him : FaraS, and gearwiaS us, J^aet we ure Eastron gewyrcon. Da 9 cwaedon hig: Hwar wylt tu ])set we gearwion. And he 10 171 I 2 LUCAS XXII. ' cwseS to him : Nu, ]?onne ge on ]?a ceastre gat5, eow ongean yrn^ an man mid waeter-buce ; filia'5 him on ]?aet 11 hus ]?e he in-g8et5, and secgeaS ]?am hus-hlaforde, Ure Lareow ]?e secgS, Hwar ys cumena hus, far ic mine 12 Eastron wyree mid minum leorning-cnyhtum. And he eow betsectS mycele healle gedaefte : gegearwiat5 para. 13 Da ferdon hig, and gemetton swa he him ssede : and 14 hig gegearwodon Eastrun. And J>a tima wses, he sset, 15 and his twelf apostolas mid him. And he s^de him : Of gewilnunge ic gewilnode etan raid eow ]?as Eastron, 16 ser ic foiS-fare. Ic eow secge, ]?3et ic heonon-forS ne 17 ete, aer hit sy on Godes rfce gefylled. And onfeng calice, and J?ancas dyde, and cwseS : OnfoS, and dselatS 18 betweox eow : so'Slice ic eow secge, ])3et ic ne drince of 19 ]>yses win-geardes cynne, asr Godes rfce cume. And he onfengc hlafe, and |?ancode, and him sealde, and cwaeS : Dis is min lichama, se is for eow geseald : dot5 Ipis on 20 min gemynd. And swa eac ]?one calic, syS^an he geeten haefde, and cwaetS : Des calic is niwe gecyt5nys on minum 21 blode, se biS for eow agoten. Deah-hwae^ere, her ys 22 ]>ges laewan hand mid me on mysan. And witodlice mannes Sunu gseS, aefter ]?am t5e him fore-stihtod waes : 23 ])eah-hw3eSere wa J7am men J>ehe]?urh geseald bit5 ! And hig agunnon betweox him smeagan, hwylc of him J)8et 24 to donne w^re. And hig fliton betweox him, hwylc 25 heora w^re yldest. Da s^de he him : Cyningas wealdaS heora ]>eoda ; and fa Se anweald ofer hig habbaS, synd 26 fremfulle genemned. Ac ne beo ge na swa : ac ge- weorSe he swa swa gingra, se fe yldra ys betweox eow ; and se ]>e fore-staeppend ys, beo he swylce he fen sy. 27 HwaeSer ys yldra, ]?e se fe fenat5, fe sefe sit? witodlice se f e sit. Ic eom on eowrum midlene swa swa se fe 2s fenaS. Ge synd f e mid me furhwunedon on mfnum 29 geswincum. And ic eow dihte, swa min Faeder me rfce LUCAS XXII. dihte ; }>8et ge eton and drincon ofer mine mysan on 30 mmum rfce ; and ge sitton ofer ]7rym-setl, demende twelf maeg^a Israhe]. Da cwteS Dryhten : Simon, Simon, nu 31 Satanas gyrnde ])set he eow hridrode swa swa hwsete. Ic gebaed for jje, ]?aet ]?in geleafa ne ateorie : and ]?u, aet 32 sumum cyrre gewend, getryme ]?ine gebro^ru. Da 33 cwos^ he : Dryhten, ic eom gearu to farenne mid ]?e, ge on cwertern, ge on deat5. Da cwae^ he : Ic secge ]?e, 34 Petrus, ne crsewS se hana to-dasg, ssr J»u me setsaecst. Da cwcet) he to him : Da ic eow sende butan seode, and 35 codde, and gescy, waes eow aenig ]?ing wana ? Da cwced- on hig : Nan ping. Da cwaeS he : Ac nti, se ]?e hcefS 36 seod, gelfce nime codd : and se ]?e naefS, sylle his tunec- an, and bycge him sweord. SoSlice ic eow secge, j^ast 37 gyt scyl beon gefylled pset be me awriten ys, And }>aet he mid unrihtwisum geteald waes : witodlice ]?a 'ping Se be me synd habbaS ende. And hig cwaedon : Dryhten, 3s her synd twa sweord. And he cwaeS : Daet ys genoh. And aefter gewunan he ut-eode on ]?agne Munt Oliuarum, 39 past ys, Ele-bergena ; and hys leorning-cnyhtas hym fiiig- don. And }»a he com to ]?asre stowe, he sasde hym : 40 GebiddaS ]?set ge on costnunge ne gan. And he w«s 41 fram him alocen swa mycel swa is anes stanes wyrp ; and gebigedum cneowum he hine gebaed, and cwaeS : 4^ Faeder, gif pu wylt, afyr pjsne calic fram me : ]?eah- hwae'Sere ne geweorSe min willa, ac ]?in. Da aetywde 43 hym Godes engel of heofene, and hyne gestrangode. And he waes on gewinne, and hine lange gebaed, and his 44 swat waes swylce blodes dropan on eorj^an yrnende. And 45 pa. he of gebede aras, and com to his leorning-cnyhtum, he hig funde slaepende for unrotnysse ; and he saede 46 him : Hwi slape ge ? arisaS and biddaS, ])aet ge on cost- nunge ne gan. Hym ];a pa gyt sprecendum, pa com paet 47 wered, and him to-foran eode an of pam twelfum, se 173 LUCAS XXII. waes genemned ludas ; and lie genealaehte ]?am Hselende, 48 ]78et he hine cyste. Da cwse^ se Hselend : ludas, man- 49 nes Sunu pu. mid cosse sylst ? Da gesawon |?a 'Se him abutan w^ron j^ast ]?aer towerd wass, and cw^don : Dryht- 50 en, slea we mid sweorde ? Da sloh heora an jjsera sa- 51 cerda ealdres ]?eow, and his swyt5re eare of-acerf. Da andswarode se Hselend. : LaetaS ]?us. And ]>a he sethran 52 his eave, he hyt gehf^lde. Da cwasS se Hselend to ]?am ealdormannum, and to ]?am witum, and ])ass temples ealdrum: Ge ferdon swa swa to anum sceap>an, mid 53 sweordum and raid sahlum, ]?8et ge me gefengon. Da ic waes daeghwamlice on temple mid eow, ne a]?enedon ge eower handa on me : ac ]?is is eower tid, and ]?rystra an- 54 wald. Da namon hig hine, and Iseddon to j^sera sacerda 55 ealdres huse. And Petras fyligde feorran. And Petrus waes mid him on middan ]?am cafer-tune, ]?aer hig agt 50 ]?am fyre saeton. Da hine geseah sum ]?inen set leohte sittendne, and hine beheold, pa. cwae'S heo : And pes 5 7 waes mid him. Da aetsoc he, and cwaeS : Eala wff, ne 5s can ic hine. And pa ymbe lytel hine geseah o^er, and cwaeS : pu eart of hym. Da cwaeS Petrus : Eala man, 59 ic ne eom. And ]>a aefter lytlura faece, svvylce anre tfde, sum o'Ser seSde, and cwaeS : So'Slice J^es wses mid him : 60 witodlice he is Galileisc. Da cwaeS Petrus : Eala man, nat ic hwaet pxi segst. And pa hig paet spraecon, sam- (51 nunga se hana creow. Da Dryhten bewende hine, and beseah to Petre. Da gemunde Petrus Dryhtnes wordes pe he cwaeS, Daet j?u mm aetsaecst ]?rywa to-daeg, aer se 62 hana crawe. Da code Petrus tit, and biterlice weop. 63 And J)a Se pone Haelend hfeoidon hine bysmredon, and 6-1 beoton, and oferwrugon his ansyne, and purcson his nebb, and acsedon hine : Ar^d, hwylc is se Se pe sloh ? 65 And manega oSre ping hig hym to cwaedon, dysigende. 06 And pa 'Sa dseg waes, pa togaedere comon pass folces 174 LUCAS XXIII. yldran, and Jjaera sacerda ealdormen, and boceras, and leeddon liine to heora gemote, and cwsedon : Sege us 07 gif J?u sy Crist. Da cwae^ he : peah ic eow secge, ge me ne gelyfacS : peah ic eow acsige, ge ne andswariat) 68 me, ne ne forlastaS. Heonon-for<5 biS mannes Sunu sit- ay tende on Godes msegnes swySran healfe. Da cw^don 70 hig ealle : Eart ]?u Godes Sunu ? Da cwaeS he : Ge secgat? ]73et ic eom. And hig cwaedon : Hwi gyrne we 71 gyt gewitnesse ? sylfe we gehyrdon of his mu'Se. XXIII. Da aras eall heora mgenigeo, and lasddon hine 1 to Pilate ; and agunnon hyne wregan, and cweedon : 2 pysne we gemetton forhwyrfende ure ]?eode, and for- beodende |?oet man })am Casere gafol ne sealde, and seg^ J?£et he sig Crist Cyning. Da acsode Pilatus hine ' Eart 3 pu ludea Cyning? Da andswarode he: Du hit segst. Da cwseS Pilatus to ]^am ealdrum and J?am werede : Ne 4 finde fc nsenne intingan on J?ysuni men. Da hlyddon 5 hig, and cw^don : He astyraS ]?is folc, laerende ]?urh ealle ludeam, agynnende of Galilea 06 hider. Da Pilatus ge- a hyrde Galileam, he acsode hwse^er he w^re Galileisc man. And ]7a he gecneow ]?8et he wges of Herodes an- 7 walde, he hine agen-sende to Herode : he wses on ]?am dagum on Hierusalem. So*Slice Herodes fahnode ]?a he s ]?one Haelend geseah : mycelre tfde he wilnode hine ge- seon, for]?am J»e he gehyrde mycel be him : and he hop- ode ])set he gesawe sum tacen pe fram him gewurde. Da acsode he hine manegum wordum ; and he naht ne 9 andswarode. Da stodon ]?gera sacerda ealdras hine an- 10 raedlice wregende. Da oferhogode Herodes hine mid 11 his hyrede, and bysmrode hine, gescrydne hwitum reafe, and hine agen-sende to Pilate. And on ]?am daege wurd- 12 on Herodes and Pilatus gefrynd : so^lice hig waerou ^r gefynd him betweonan. Da cwae^ Pilatus to |?8era 13 sacerda ealdrum, and dugu'Se ealdrum, and to pam folce : 175 LUCAS xxm. 14 Ge brohton me J>ysne man, swylce he J?ys folc for- hvvyrfde, and nu, beforan eow acsiende, ic nanne intingan findan ne m^g on Jjysum men, of pam ]?e ge hine wreg- 15 a(5 ; ne fur]?on Herodes : ic hine sende agen to him ; 16 and him naht J)8eslices deaSe geddn waes. Ic hine ge- 17 betne forldete. (Niede he sceolde him forgifan senne to 13 heora freols-dsege.) Da hrymde eall pset folc aetgsedere, j9 and cw8e^ : Nim ]>isne, and forgif us Barrabban. (Se W8es for sumere twy-rasdnysse and man-slyhte on cwert- 20 ern asend.) Eft spaec Pilatus to him, and wolde forlset- •21 an ]7one Haelend. Da hrymdon hig, and cwasdon : 22 Ahot5 hine, ahoS hine. Da cwaacS he to him ]>riddan si^e : Hwaet dyde ]>es yfeles ? ne gemette ic nan ping yfeles on J>ysum men, ]?8et he sig deaSes scyldig : ic hine 23 ]>reage and forlaete. And hig astodon, and mycelre stefne b^don fset he wsere ahangen. And heora stefna 25 swiSredon. * * * And he forgef him )>one J>e waes for man-slyhte and sumere sace on ewerterne, |)one hig baedon; and ]?one Haelend he sealde to heora willan. 2G And ]>a hig hine laeddon, hig gefengon sumne Cyre- niscne, Simonem, se com of ]?am tune, and ]?a rode him on 27 setton, J^aet he hig bsere aefter ])am Haelende. Him fy- lide mycel wered foices and wifa, ]?a hine heofon and 28 weopon. Da cwaec5 se Haelend bewend : Eala dohtra Hierusalem, nelle ge ofer me wepan, ac wepa^ ofer eow 29 sylfe, and ofer eowre beam. ForJ»am pa dagas cuma6, on pam hig cwe^aS, Eadige synd pa untymendan, and 30 inno'Sas pe ne cendon, and pa breost pe ne sycton. ponne agynnaS hig cweSan to pam muntum, FeallaS ofer us ; 31 and to beorgum, Oferwreo^ us. Forpam gif hig on grenum treowe pas ping doS, hwset doS hig on pam drig- 32 um ? And mid him waeron gelaedde twegen oSre man- 33 fuUe, paet hig waeron ofslegene. And syS'(5an hig comon on pa stowe, pe ys genemned Caluarie, paet is, heafod- 176 LUCAS XXIII. pannan stow, ])asr hig hine hengoii, and aenne scea|)an on his swj^^ran healfe, and o^erne on his wynstran. Da 34 cwae(5 se Haslend : Feeder, forgif hym ; forpam hig nyton hwaet hig do3. SoSlice hig dseldon his reaf, and vvurp- on hlotu. And pcet folc stod ge-anbidigende. And ]>a 35 ealdras hyne teeldon mid him, and cweedon : O^re he gehaslde ; gehasle hine sylfne, gif he sig Godes gecorena. And ]>a cempan hine bysmredon, and him eced brohton, 36 and }?us cwaedon : Gif ]?u sig ludea cyning, gedo pe 37 halne. Da waes his ofer-gevvrit ofer hine awnten Gre- 3S ciscum stafum, and Ebreiscum, Dis is Iudea Cyning. An of ]?am seeaSum pe mid him hangode hine gremede, 30 and cwseS : Gif ]m Crist eart, gehael ]?e sylfne and unc. Da andswarode se oSer, and hine preade, and cwseS : Ne 40 pu. God ne ondraetst, paet pu eart on ]?asre ylcan genySer- iinge? and wyt witodlice be uncer ^r-daedum onfoS : 41 soSlice pes naht yfeles ne dyde. And he cw3st5 to pam 42 Haelende : Dryhten, gemun pu me, ponne pu cymst on pin rfce. Da cwaeS se Haslend to hym : To-daeg pu bist 43 mid me on Paradiso. Da waes nean seo syxte tfd, and 44 pystro waeron ofer ealle eorpan, o^ pa nigo^an tfde. xlnd 45 sunne waes apystrod, and pses temples wah-ryft wearS to- sliten on middan. Da cwaeS se Hseiend, elypiende my- 46 celre stefne : F^der, ic bebeode minne gast on pine handa : and pus cwe^ende he for'S-ferde. Da se hundred-man 47 geseah paet par geworden waes, he God wuldrode, and c\vae6 : SoSlice pes man waes rihtwis. And eall wered 4s pe aet pisse waefer-synne waeron, and gesawon pa cSing pe gewurdon, v/aeron agen gewende, and heora breost beot- on. Da stodon ealle his cuSan feorran, and pa wff pe 49 him fyligdon fram Galilea, pas ping geseonde. And pa 50 an man on naman losep, se waes gerefa, god wer and rihtwis, (pes ne gepwaerede heora gepeahte, and heora 51 daedum ;) fram Arimathia, ludea ceastre, se sylfage-an- 177 I 5 LUCAS XXIV. 52 bidode Codes rfce : 'pes genealsehte to Pilate, and basd 53 ]?8es Haglendes lichaman ; and nySer-alede hyne, and on scytan befeold, and lede hine on aheawene byrgene, 54 on J?8ere nses ]?a gyt nsenig aled. And ]?a wees se dseg parasceue, ]?8et ys gegearwunge, and sseter-dseg onlyhte. 55 Da wff ]>e Iiym fyligdon, fe comon mid him of Galilea, hig gesawon pa byrgene, and hu his lichama aled wses : 5t) and hig cyrdon, and gearwedon wyrt-gemang and seal fa; and on saeter-daeg hig gestildon eefter bebode. XXIV. On anum reste-dsege, swy^e ^r on daeg-red, hig comon to ]>8ere byrgene, and b^ron mid him ]?a wyrt- 2 gemang, ]?e hig gegearwedon. And hi gemetton ];one 3 Stan awyltne of ]?agre byrgene. And f»a hig in to J^aere byrgene eodon, hig ne gemetton na |)aes Heelendes licha- 4 man. And J?a wass geworden, ]>a hig on mode afaerede w^ron be ]>yssum, ]7a stodon twegen weras wiS hig on 5 hwftum reafe. And ]?a hig ondredon, and heora and- whtan on eorJ)an hyldon, hig cw^don to him : Hwi sece 6 ge lybbendne mid deadum ? Nys he her, ac he aras : ge})enca'S hu he spaec wi^ eovv, ]?a gyt ])a he waes on Ga- 7 lilea, and cwaeS, Daet mannes Sunu biS geseald on handa synfulra manna, and beon ahangen, and J^y ]?ryddan dsege 9 arfsan. And hig gemundon his worda. And hig gewend- on fram J»aere byrgene, and cyddon eall |?ys |)am endleof- 10 enum, and eallum 0(5riim. So^lice waes Maria Magda- lene, and lohanna, and Maria lacobi, and oSre ])e mid 11 him waeron, pa, saedon ]?as |;ing ]?am apostolum. And ];as word waeron ge]?uhte beforan him swa wofFung ; and 12 hig ne gelyfdon him. Da aras Petrus, and arn to Jjaere byrgene ; and alutende he geseah }?a lin-waeda sylfe alede ; and he ferde wundrigende ]?aes |)ar geworden waes. DYS GEBYRAD ON ODERNE EASTER-DiEG. 13 And ]?a ferdon twegen of him on ]>8et castel faet waes on faece syxtig furlanga fram Hierusalem, on naman Emaus 178 Ig 19 20 ; 21 LUCAS XXIV. And hig sp^con, hym betweonan, be eallum J?am ]?e ]>ar u gewordene WcEron. And })a hig spelledon and mid him i5 smeadon, se Heelend genealsehte, and ferde mid him. So«lice heora eagan wseron forhseide, paet hig hine ne ge- le cneowun. And he cw8e« to him : Hwaet synd ]>a sprseca ir pe gyt reccaS inc betweonan, gangende, and synd un- rote ? Da andswarode him an, pees nama woes Cleophas, is and cwseS : Eart yu ^na forwrecen on Hierusalem, and nystest pu ]?a ])ing ]?e on hyre gewordene synd on J^ysum dagum ? He seede )>a : Hwset synd ]3a ping ? And hig seedon : Be |?am Nazareniscan Haelende, se waes wer and witega, mihtig on sprsece and on weorce beforan Gode and eallum folce : and hu hine sealdon fa heah-sacerdas and ure ealdras on deal5es geny^erunge, and ahengon hine. We hopedon peet he to alysenne waere Israhel ; and nu ys se ]?rydda dasg to-daeg paet J>is waes geworden. And eac sume wff of urum us bregdon, ])a w^ron ^r 22 leohte eet psere byrgene, and na his lichaman gemetton : 23 hig comon, and saedon, faet hig gesawon engla gesihSe ; J?a secgat5 hine lybban. And J)a ferdon sume of urum to 24 ]?£ere bergene, and swa gemetton swa |ja wff s^don : hine hig ne gesawon. Da cwaeS se Hselend to him : Eala 25 dysegan, and on heortan l^te to gelyfenne eallum |)am ])e witegan sp^con : hu ne gebyrede Criste )?as ]?ing 26 polian, and swa on his wuldor gan ? And he rehte him 27 of Moyse and of eallum haligum gewritum, ]>e be him awritene wseron. And hig genealsehton |>am castele, ]>e -is hig to ferdon : and he dyde swylce he fyr faran wolde. And hig nyddon hine, and cw^don : Wiina mid unc, 29 for}?am pe hit £efen-l8ec« : and se daeg waes ahyld. And he in-eode, paet he mid him wunode. And |?a he mid 30 him s^t, he onfencg hlaf, and hine bletsode, and braee, and him rsehte. Da wurdon heora eagan geopenode, si and hig gecneowon hine ; and he gewat fram him. And 3i LUCAS XXIV. hig cw^don him betwynan : Nass uncer heorte byrn- ende, J)a he on wege wiS unc spaec, and unc halige ge- 33 writu ontynde? And hig arisen on ]?aere ylcan tfde, and wendon to Hierusalera, and gemetton endleofan ge- 34 gaderode, and ]?a ^e mid him w^ron, and cwaedon, Dsst 35 Drihten soSlice aras, and Simone aetywde. And hig rehton J>a J^ing, pa. ^e on wege gewordene wseron, and hu hig hine oncneowon on hlafes brfce. DYS GEBYRAD ON DRYDDAN EASTER-DiEG. 30 SoSlice fia hig jjis sprsecon, se Hselend stod on heora mydlene, and saede him : Sib sy eow : ic hyt eom ; ne 37 ondraede ge eow. Da wderon hig gedrefede and afaerede, 3S and hig wendon ])aet hig gast gesawon. And he s^de him : Hwi synd ge gedrefede, and gej^ancas on eowre 39 heortan astigaS ? GeseoS mine handa and mine fet, ]?aet ic sylf hit eom : grapia^, and geseoS ]7aet gast nasfS 40 flassc and ban, swa ge geseo(5 me habban. And Jja he 41 ])js saede, he aeteowde him fet and handa. Da cwae^ he to him, ]?a hig ]?a gyt ne gelyfdon, and for gefean 42 wundredon : Haebbe ge her aenig ping to etanne? And hig brohton hym dael gebraeddes fisces, and beo-bread. 3 And pa he aet beforan Iiym, he nam J>a lafa, and him 44 sealde, and cwaetS to hym : pys synd pa. word pe ic spraec to eow, ]?a ic wass J?a gyt mid eow ; for)?am pe hyt ys neod pddt beon ealle ping gefyllede, pe awritene synd on Moyses se, and on witegum, and on Seahnum be m^. 45 Da ontynde he him andgyt, J?aet hig ongeton halige 46 gewrftu ; and he cwaeS to him, Daet ]?us ys awriten, and ]>us gebyrede Criste t5olian, and )>y ]>ryddan daege of 47 deaSe arisan ; and beon bodod on his naman daed-bote and synna forgyfenesse on ealle J>e6da, agynnendum 4S fram Hierusalem. SoSlice ge synd j?inga gewitan. And 40 ic sende on eow mines Fasder behat : sitte ge on ceastre, 50 oS ge syn ufene gescrydde. So^lice he gelsedde hig ut LUCAS XXIV. on Bethanfan, and he bletsode liig, his handum tip-ahaf- enum. And hit wses geworden, fa he bletsode big, he 51 ferde fram him, and wees fered on heofen. And hig ge- 52 biddende, hig gehwurfon on Hierusalem mid mycelum gefean. And hig w^ron symle on pam temple, God heri- 53 gende, and hyne eac bletsigende. Amen. 191 D^T GODSPEL .EFTER JOHANNES GERECEDNYSSE. I. On fruman wees Word, and psat Word wass mid 2 Gode, and God waes ]?8et Word, pset waes on fruman 3 mid Gode. Ealle ]?ing waeron geworhte ]?urh hyne ; and 4 nan ping naes geworht butan him. Dset w^s Iff ])e on 5 him geworht waes, and ]?£et Iff waes manna leoht. And |?8et leoht lyht on |>ystrum ; and J^ystro ]?aet ne genamon. 6 Man wa&s fram Gode asend, ]?ses nama waes lohannes. 7 pes com to gewitnesse, ]?aet he gewitnesse cy^de be fam 8 Leohte, ])aet ealle men ]?urh hyne gelyfdon. Naes he Leoht, ac J)aet he gewitnesse forS-baere be ]?am Leohte. 9 Sot5 Leoht waes, Jjset onlyht aelcne cumendne man on 10 |>ysne middan-eard. He waes on raiddan-earde, and middan-eard wees geworht J>urh hine, and middan-eard ii hine ne gecneow. To hys agenum he com, and hig 12 hyne ne underfengon. SoSlice swa hwylce swa hyne underfengon, he sealde hym anweald Ipset hig waeron 13 Godes beam, ]?am pe gelyfa(5 on his naman : J>a ne synd acennede of blodum, ne of flaesces willan, ne of weres 14 willan ; ac hig synd of Gode acennede. And pddt Word waes flaesc geworden, and eardode on tis, (and we ge- sawonhys wuldor, swylce an-cennedes wuldor of Faeder,) J>aet waes ful mid gyfe and so^faestnysse. DYS GODSPEL GEBYRAD DRYM WUCON .ER MYDDAN- WINTRAN, ON DONE FRIGE-DiEG. 15 lohannes cy^ gewitnesse be him, and clypat5, pus cwe]j- ende : pes waes pe ic saede, Se pe to cumenne ys aefter lOHANNES I. me waes geworden beforan me : for|)am he wees jSer ])onne fc. And of his gefyllednesse we ealle onfengon gyfe i6 for gyfe. Forj^ara ]?e ^ wass geseald ]?urh Moysen, and 17 gyfu and so^fasstnes ys geworden ])urh Hselend Crist. Ne geseah nsefre nan man God ; buton se an-cenneda 13 Sunu hit cySde, se ys on hys Faeder bearme. And 'pset lo ys Johannes gewitnes. DYS GEBYRAD ON DONE SUNNAN-DtEG .^R MYDDAN- WYNTRA. Da pa ludeas sendon heora sacerdas and heora diaconas fram Jerusalem to hyra, ]?set hig acsodon hine, and ]>us cwssdon : Hwaet eart ])u ? And he cy^de, and ne wi^soc, 20 and |?us cwse'S : Ne eom ic na Crist. And hig acsodon 21 hine, and ]?us cwaedou : Eart ]>u Elfas ? And he cwae^ : Ne eom ic hit. Da cwsedon hig : Eart ]?u witega? And he andwyrde, and cwaeS : Nfc. Hig cwsedon to him : 22 Hwset eart J?u ? J>8et we andwyrde bringon j?am J?e us to |)e sendon. Hwaet segst ]?u be ]>e sylfum ? He cw8et5 : 23 Ic eom clypiendes stefn on westene, Gerihta^ Dryhtnes weg, swa se witega Jsaias cwse^. And J)a tSe I'aer asende 24 waeron, jja waeron of sundor-halgon. And hig acsodon 25 hine, and cwsedon to him : Hwi fullast p\i, gif ]?u ne eart Crist, ne Elfas, ne wftega? Johannes him and- 26 swarode : Jc fullige on waetere : to-myddes eow stod pe ge ne cunnon. He ys pe aefter me toweard ys, se wses 27 geworden beforan me ; ne eom ic wyrSe ]?aet ic unbinde his sceo-]nvang. Das ping waeron gewordene on Betha- 2s nfa begeondan Jordanen, |)8er Johannes fullode. DYS GEBYRAD ON DONE VIII. D^EG GODES .^TYWED- NYSSE. Oj)re daege Johannes geseah ]7one Haelend to hyni cum- 2am ic saede, 30 ^^fter me cymS wer pe beforan me geworden waes : 183 JOHANNES I. 31 forJ?am ]?e he waes eer ]?oiine ic. And ic hyne nyste : ac ic com and fullode on wdetere, to ]?an:i jjoet he waere ge- 32 swutelod on Israhela folce. And lohannes cySde ge- witnesse, cwe]?ende : Daet ic geseah ny})er-cumendne Gast of heofenum, swa swa culfran, and wunode ofer 33 hyne. And ic hyne ne cti'Se : ac se J»e me sende to fullianne on w^tere, he cwasS to me, Ofer ]?one pe ]?u gesyhst ny]7er-stigendne Gast, and ofer hyne wuniendne, 34 ]?3et ys se ]?e fulla'S on Halgum Gaste. And ic geseah, and gewitnesse cy'Sde pset ]?es is Godes Sunu. DYS SCEAL ON SG? ANDREAS M^SSE-^EFEN. 35 Eft o'Sre dsege stod lohannes, and twegen of his leorn- 36 ing-cnyhtum ; and he cwae^, ]?a he geseah ]?one Haelend 37 gangende : Her ys Godes Lamb ! Da gehyrdon hine twegen leorning-cnyhtas specende, and fylidon pam Hael- 38 ende. Da beseah se Hselend, and geseah hig hym fyli- ende, and cwae^ to hym: Hwset sece gyt? Hig cwEedon to hym : Rabbf, (|?8et ys gecweden and gereht, Lareow) 39 hwar eardast pu ? He cwseS to hym : CumaS and ge- seoS. Hig comon and gesawon hwar he wunode, and mid hym wunodon on ]7am daege : hit wses fa seo teotie 40 tfd. Andreas, Siraones broker Petres, wses oSer of ]?am 41 twara, ]?a gehyrdon aet lohanne, and him fyligdon. Des gemette serest Simonem his broker, and cwseS to him : 42 We gemetton Messiam, J?8et is gereht, Crfst. And hig gelagddon hine to ];am Heelende. Da beheold se Hael- end hine, and cwseS : pu eart Sfmon, lonan sunu : pu 43 byst genemned Cephas, ])agt ys gereht, Petrus. On mergen he wolde faran on Galilea, and he gemette Phil- 44 ippus ; and se Haelend cwae^ to him : Fylig me. SoS- lice Phiiippus wses fram Bethsaida, Andreas ceastre, and 45 Petres. Phiiippus gemette Nathanahel, and cwaeS to hym : We gemetton ]?one Haelend, losepes sunu, of Nazareth, pone wrat Moyses and J>a witegan on J)Eere le. 184 JOHANNES 11. And Nathanahel cvvaeS to liym : Maeg senig ]?ing godes 46 bedn of Nazareth? Philippus cw£e^ to hym : Cum and geseoh. Da geseah se Haelend Nathanahel to hym n cumendne, and cwae^ be hym : Her ys Israhelisc wer, on ]?am nis nan faen. Da cwae^ Nathanahel to him : -13 Hwanon cuj^est ]?u me ? Da andswarode se Haelend, and cwaeS to him : Ic geseah ]?e ])a ])u waere under pam fic-treowe, aer])am pe Philippus J>e clypode. Hym and- 4a swarode jm Nathanahel, and ]ms cvvaeS ; Rabbf, J?u eart Godes Sunu, and ]?u eart Israhela Cining. Da cwaet5 se 50 Haelend to hym : p\i gesyhst mare J?onne ]?is sy ; forj^am ]>e ]?u gelyfdest, pa. ic cwaeS ]?aet ic gesawe pe under ]?am ffc-treowe. And he saede him : So^ ic secge eovv, ge 51 geseoh opene heofenas, and Godes englas up-stigende and nyl^er-stigende ofer mannes Sunu. DYS GODSPEL SCEAL ON SUNNAN-D/EG, D^RE ODRE WUCAN OFER EPIPHANIA DOMINI. II. On jjam ];ryddan daege waeron gifta gevvordene on i Chanaa Galileae ; and paes Haelendes moder waes paar : soSlice se Haelend and hys leorning-cnyhtas waeron ge- 2 la]?ode to J>am giftum. And ]?a ]?set wfn geteorode, pa, 3 cwae^ |)aes Haelendes moder to him : Hig nabbaS wfn. Da cwaeS se Haelend to hyre : La wff, hwaet ys me and 4 pe ? gyt min tima ne com. Da cwaeS ]?aes Haelendes 5 moder to J»ara |?enum : DO'S swa hwaet swa he eow secge. Dar waeron soSlice aset syx stasnene waeter-fatu, asfter ludea geclaensunge, selc waes on twegra sestra geraete, 0(5Se on freora. Da bead se Haelend J>aet hig J>a f atu 7 mid waetere gefyldon. And hig gefyldon pa 06 Jjone brerd. Da cwce^ se Haelend : HladaS nii, and beraS s Jjaere dryhte-ealdre. And hig namon. Da se dryhte- 9 ealdor pses wfnes onbyrgde, pe of ]?am waetere geworden waes, he nyste hwanon hit com: (j?a penas sot51ice wiston, pe paet waeter hlodon ;) se dryhte-ealdor clypode pone lOHANNES II. 10 bryd-guman, and cw8et5 to him: JElc man syltS aerest god wfn ; and ])onne hig druncene beoS, |»aet ]?e wyrse 11 byS : ]?ii geheolde |?8et gdde wfn oS ]?ys. Dys wses ]?oet forme tacn ]?e se Haelend worhte on Chanaa Galilese, and geswutelode hys wuldor : and hys leorning-cnyhtas gelyfdon on hine. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DiERE FEORDAN WUCAN INNAN LENCTENE, ON MONAN-DiEG. 12 iEfter ];ysum he, and his moder, and his gebroSru, and his leorning-cnyhtas, foron to Capharnaum, and wunedon 13 ]58er feawa daga. And hyt w£es neah ludea Eastron, 14 and se Haelend for to Hierusalem, and gemette on |7am temple J?a '5e sealdon dxan and sceap and culfran, and 15 sittende myneteras. And he worhte swipan of strengon, and hig ealle of ];ani temple adraf, ge sceap, ge oxan ; and he ageat J^aera mynetera feoh, and towearp heora 16 mysan ; and saede j^am f»e t5a culfran cypton : Dot5 jjas ping heonon; ne wyrce ge mines Faeder hus to mangung- 17 huse. Da gemundon his leorning-cnyhtas ]?aet 'Se awriten 18 ys, pfnes huses anda me et. Da andswaredon him ];a ludeas, and cwaedon : Hwylc tacn aetywst pu us, forfam 19 ])e ^u |?as ping dest? Se Haelend him andswarode, and cwaeS : ToweorpaS ]?is tempel, and ic hit araere binnan 20 prym dagum. Da ludeas cwaedon to him : pis tempel waes getimbrod on six and feowertigum wintrum, and 21 araerst ])u hit on ]>rym dagum? So'Slice he hyt cwaeS be 22 his lichaman temple. Da he of deaSe aras, pa. gemundon his leorning-cnyhtas pset he hit be him sylfum cwae^ : and hig gelyfdon halgum gewrite, and psere spraece pe 23 se Haelend spr^c. Da he waes on Hierusalem on Ea- stron, on freols-daege, manega gelyfdon on his naraan, J?a 24 hig gesawon ]>a tacna pe he worhte. Se Haelend ne ge- swutelode hine sylfne him, for]?am he cu^e hig ealle, 25 and forpam him naes nan ]?earf j^aet aenig man saede 186 JOHANNES III. DYS GODSPEL MAN SCEAL R.EDAN OFER EASTRON, BE D.dERE RODE, AND EFT OFER PENTECOSTEN, ON DONE FORMAN-SUNNAN-D/EG. III. SoSlice sum Phariseisc man wses genemned Ni- i chodemus, se waes ludea ealdor. pes com to him on 2 niht, and cwseS to him: Rabbf, (past is, Lareow) we witon faet ]m come fram Gode : ne mseg nan man pas tacn wyrcan pe 'Su wyrcst, buton God beo mid him. Se 3 Haelend him andsvvarode, and cw3e6 : So^ ic ]?e secge, Buton hwa beo edniwan gecenned, ne maeg he geseon Godes rfce. Da cwaeS Nichodemus to hym : Hu maeg 4 man beon eft acenned, ]?onne he by'S eald ? cwyst ])u mseg he eft curaan on hys moder innoS, and beon eft acenned ? Se Haelend hym andswarode, and cwaeS : 5 SoS ic ])e secge, Buton hwa beo ge-edcenned of waetere and of Halgum Gaste, ne maeg he in-faran on Godes rfce. Daet ])e acenned is of flassce, post is flaesc ; and e ]?8et J?e of Gaste is acenned, J^aet is gast. Ne wundra pu, 7 for]?am ]?e ic saede ]>e, Eow gebyra^ paet ge beon acen- nede edniwan. Gast oreSaS jjaer he wile, and J^u gehyrst s his stefne, and pn nast hwanon he cym6, ne hwyder he gffiS : swa is aelc pe acenned is of Gaste. Da andswarode 9 Nichodemus, and cwaeS : Hu magon J>as ping pus ge- weorSan ? Se Haelend andswarode, and cwae^ to him : 10 Du eart lareow Israhela folce, and ]?u nast ]?as ping ? So^ ic pe secge, pset we sprecaS pdst we witon, and we 11 cytSa'S }73et we gesawon ; and ge ne underfed ure cyS- nesse. Gyf ic eow eorSlice ping saede, and ge ne ge- 12 lyfaS, humeta gelyfe ge, gif ic eow heofenlice ]?ing secge? And nan man ne astihS to heofenum, buton se pe nySer 13 com of heofenum, mannes Sunu, se pe com of heofenum. And swa swa Moyses pa. naeddran tlp-ahof of psun 14 lOHANNES III. westene, swa gebyraS ]38et mannes Sunu beo up-ahafen : 15 ])3et nan ]?£era ne forweur'Se |?e on hyne gelyf'S, ac hsebbe ]?aet ece Iff. DYS SCEAL ON ODERNE PENTECOSTENES M^ESSE-D^G. 16 God lufode middan-eard, swa ]>8et he sealde his an- cennedan Sunu, ]3oet nan ne IbrweorSe ]?e on hine ge- 17 iyfS, ac hsebbe psst ece Iff. Ne sende God his Sunu on raiddan-eard, j^aet he demde middan-earde ; ac pset mid- 18 dan-eard sy gehseled purh hine. Ne bi6 ]?am gedemed |;e on hine gelyf'S : se ]>e ne gelyf^, him bi'5 gedemed ; for]?am J^e he ne gelyfde on ]7one naman ]?8es an-cen- 19 nedan Godes Suna. Daet is se ddm, ])8et leoht com on middan-eard, and men lufedon |7ystro swyt5or ponne ]?8et 20 leoht : heora weorc waeron yfele. -^Ic J>8era ]?e yfeie de^, hata^ ]?aet leoht ; and he ne cym^ to leohte, ];£et his 21 weorc ne syn gerihtlaBhte. Vv^itodlice se J>e wyrcS so^- faestnysse cym'S to ])am leohte, ]?£et his weorc syn ge- 22 swutelode, for]?am Ipe hig synd on Gode gedone. JEfter ])yssum com se Hselend and his leorning-cnyhtas to ludea-lande, and wunede ]?0er mid hym, and fullode. 23 And lohannes fullode on Enon wi6 Salfm, for|>am pe J)8er wseron manega waetro. And hig togaedere comon, 24 and wseron gefuUode. Da gyt naes lohannes gedon on cweartern. DYS SCEAL ON WODNES-D.EG, ON D^RE DRYDDAN WUCAN OFER EASTRON. 25 Da smeadon lohannes leorning-cnyhtas and ]?a ludeas be 26 ])8ere claensunge : and comon to lohanne, and cwasdon to him : Rabbf, se 'Se mid Ipe waes begeondan lordane, be |>am ]>u cy^dest gewitnesse, nu he fullaS, and ealle 27 hig cumaS to him. lohannes andwyrde, and cwaeS : Ne maeg man nan ping underfon, buton hit beo him of heof- 2S5 enura geseald. Ge sylfe me synd to gewitnesse, ]?8et ic s^de : Neom ic Crist, ac ic eom asend beforan hine. lOHANNES IV. Se Se bryde haef^, se is bryd-guma : se ^e is poes bryd- -io guman freond, and stent and gehyrS hyne, mid gefean he geblissaS for paes bryd-guman stefne : ]>es mm gefea is gefylled. Hit gebyraj? ])8et he weaxe, and ]?8et ic 30 wanige. Se J>e ufenan com, se ys ofer ealle : sej^eofai eor]?an ys, se spryc^ be eorjtan : se ]?e of heofone com, se ys ofer ealle. And he cy'S ]?8et he geseah and ge- 32 hyrde ; and nan man ne underfehS his cySnesse. SoS- 33 lice se ]>e his cySnesse underfehS, he getacnaS paet God ys so'Sfsestnes. Se pe God sende sprycS Godes word : 34 ne syltJ God pone Gast be gamete. Faeder lufaS J)one 35 Sunn, and sealde ealle J^ing on his hand. Se ];e gelyfS on 36 Sunu, se haefS ece Iff: se ]?e fam Suna is ungeleafFull, ne gesyhS he Iff; ac Godes yrre wuna^ ofer hine. IV. Da se Haelend wyste paet |>a Pharisei gehyrdon i J>aet he haefde ma leorning-cnyhta 'ponne lohannes, (j>eah 2 se Hselend ne fullode, ac hys leorning-cnyhtas,) pa. forlet 3 he ludea-land, and for eft on Galilea. Hym gebyrede 4 J)aet he sceolde faran ]?iirh Samaria-land. Witodlice he 5 com on Samarian cestre, pe ys genemned Sychar, neah ]?am tune pe lacob sealde losepe his suna. paer woes e lacobes wyll. DYS SCEAL ON FRIGE-D^EG, ON D.ERE III. LENGTEN- WUCAN. Se Haelend sset ast ]?am wylle, pa he waes werig gegan : and hit wees mid-daeg. Da com ]?aer an wif of Sama- 7 ria, wolde waeter feccan : pa. cwae^ se Haelend to hyre : Syle me drincan. (Hys leorning-cnyhtas ferdon pa. to s faere ceastre, vvoldon him mete bicgan.) Da cwaeS ])aet 9 Samaritanisce wif to hym : Humeta bitst ]m set me drinc- an, J)onne ]?u eart ludeisc, and ic eom Samaritanisc wff ? ne brucaS ludeas and Samaritanisce metes aetgae- dere. Da andswarode se Haelend, and cwaet5 to hyre: 10 Gif pu wistest Godes gyfe, and hw^t se is pe cwyt5 to lOHANNES IV. J?e, Syle me drincan ; witodlice j>u baede hine J^aet he 11 sealde fe lifes wseter. Da cwse^ paet wif to hym : Leof- ne, ]?u naefst nan j^ing mid to hladenne, and ]>es pytt ys 12 deop : hwanon heefst ]?u Iffes weeter ? Cwyst ]?u ]?aet f»ii sig mserra ]?onne ure feeder Jacob, se pe us ]nsne pytt sealde, and he, and his beam, and his nytenu of J)am 13 druncon ? Da andswarode se Hselend, and cwaeS to hyre : ^Icne ]>8era ]?yrst eft ])e of fysum wseter drinc^ : 14 witodlice aelc ]?8era ^e drinc'S of ]>am wsetere ]>e ic him sylle, bi^ on him will for^-rsesendes wagteres on ece Iff. 15 Da cwas6 J>8et wff to him : Hl^ford, syle me Jjset wseter, 16 ]?iBt me ne J)yrste, ne ic ne ]?urfe her feccan. Da cwaetS se Haelend to hyre : Ga, clypa ]?inne ceorl, and cum 17 hider. Da andwyrde Jjset wff, and cwae^ : Naebbe ic naenne ceorl. Da cwse'S se Haelend to hyre : Wei ]?u IS cwsede, |)aet ]?u nsefst ceorl : Witodlice J)u hsefdest fff ceorlas, and se Se ]?u nu haefst nis ]?in ceorl : set J?am ]?u 19 ssedest soS. Da cwse'S J^aet wff to him : Leof, ]?8es Se 20 me ]?incS, pu eart witega. Ure fsederas hig gebsedon on J)yssere dune ; and ge secgaS, J^set on Hierusalem sy 21 seo stow pset man on gebidde. Da cwaeS se Haelend to hyre : La wff, gelyf me Jjset seo tfd cymS, ])onne ge ne gebiddaS Fseder, ne on ]?issere dune, ne on Hierusalem. 22 Ge gebiddaS J>aet ge nyton : we gebiddaS ]?aet we witon ; 23 forfam ))e hsel is of ludeum. Ac seo tid cymS, and nu ys, ]?onne soSe gebed-men gebiddaS Fseder on gaste and on soSfsestnysse : witodlice FaedersecS swylce pe hyne 24 gebiddon. Gast ys God : and ]?am ipe hyne gebiddaS, gebyraS ]7set hig gebiddon on gaste and on soSfaestnysse. 25 set wff cwaeS to hym : Ic wat Jjset Messias cymS, ]?e is genemned Crist : ]?onne he cymS, he cyS us ealle ]nng. 26 Se Haelend cwaeS to hyre : Ic hit eom, pe wiS ]?e sprece. 27 And ]?aer-rihte comon his leorning-cnyhtas, and hig wun- dredon ]?8et he wi5 ]?8et wff spraec ; ])eah heora nan ne lOHANNES IV. cw£eS, Hwaet secst ]>u ? oS^e, Hwaet sprycst pu wi^ hig ? Witodlice ]?8et wff forlet hyre wseter-faet, and eode to 23 ]?8ere byrig, and cwaeS to })am mannum : Cumat5, and 29 geseo^ ]?one man, ]?e me ssede ealle ]?a ];ing ]?e ic dyde : cwef5e ge ys he Crist? Da eodon hig ut of ]?aere byrig, 30 and comon to him. On-gemang ]>am his leorning-cnihtas 31 hine baedon, and ]ms cwsedon : Lareow, et. Da cwae^ 32 he to him : Ic haebbe ])one mete to etanne pe ge nyton. Da cwaedon his leorning-cnyhtas him betweonan, Hwae- 33 per oenig man him mete brohte ? Da cwae]? se Hselend 34 to hym : Min mete ys fset ic wyrce J)3es willan pe me sende, ipset ic fullfremme his weorc. Hu ne secge ge, 35 past nu gyt synd feower mon^as eer man rypan msege ? nil ic eow secge, HebbaS up eowre eagan, and geseotS pas eardas, ]?8et hig synd scire to rypan ne. And se pe 36 ryp(5 nym'S mede, and gadera^ wsestm on ecum life : J?£et aetggedere geblission, se ]?e seewcS and se ]?e rypS. On 37 pyson ys witodlice so'S word, For]?am o6er ys se ]?e saeAvS, oSer ys se pe rypS. Ic sende eow to rypanne paet p3?t ss ge ne beswuncon : oSre swuncon, and ge eodon on heora geswinc. Witodlice manega Samaritanisce of J)8ere ceastre 39 gelyfdon on hine, for ]?ses wffes wordura, pe be him cy^de, Daet he sa^de me ealle ]?a ]?ing pe ic dyde. Da pa hig 45 gesawon ealle pa. J;ing j^e he worhte on Hierusalem on freols-daBge: and hig comon to j?am freols-daege. And 4t) 191 lOHANNES V. he com eft to Chanaa Galilese, Jjaer he worhte pset win of wsetere. DYS GODSPEL GEBYRAD OFER PENTECOSTEN, ON BMRE AN AND TWENTYGODAN WUCAN ON SUNNAN-D^EG. Sum under-cyning waes ]>3es sunu wses gesyelod on Ga- 47 pharnaum. Da ]>& se gehyrde |?8et se Hselend for fram ludea to Galilea, he com to him, and bsed hine ]?8et he fore, and gehselde his sunu : so^lice he Iseg set for'S-fore. 43 Da cwseS se Hselend to him : Buton ge tacna and fore- 49 beacna geseon, ne gelyfe ge. Da cwseS se under-cing 50 to hym : Dryhten, far ser min sunu swelte. And se Hselend cwseS : Ga, J>in sunu leofaS. Da eode he, and 51 gelyfde f>3ere sprsece ])e se Haelend him saede. Da he for, ]>a urnon his ];eowas ongean hine, and ssedon, paet his 5-2 sunu lyfode. Da acsode he to hwylcum timan him bet wsere. And hig sEedon him, Gyrstan-dseg, to ]>aere seo- 53 feSan tfde, se fefer hyne forlet. Da ongeat se fseder ]?3et hyt waes on J)sere tfde J?e se Hselend cwset), pin sunu leof- 54 a^. And he gelyfde, and eal his hiwrseden. Se Hselend worhte J)ys taccn eft ot5re si^e, pa he com fram ludea- lande to Galilea. DYS GODSPEL SCEAL ON FRIGE-D^G, ON D^RE FOR- MAN LENCTEN-WUCAN. V. ^fter pyssum waes ludea freols-dseg, and se Hsel- 2 end for to Hierusalem. On Hierusalem ys an mere, se is genemned on Ebreisc Betzaida ; se mere hsef^ fif por- 3 ticas. On |>am porticon Iseg mycel msenigeo geadledra, blindra, and healtra, and forscruncenra, and ge-anbide- 4 don pses wseteres styrunge. Dryhtenes engel com to his timan on fone mere, and J?set waeter waes astyred : and se ]?e ra^ost com on ]?one mere, aefter ]?aes waeteres styr- unge, wearS gehaeled fram swa hwylcere untrumnysse 5 swa he on waes. paer waes sum man eahta and frittig 6 wintra on his untrumnysse. Da se Haelend 2;eseah ]^ysne 192 lOHANNES V. licgan, and wiste paet he lange hwyle far waes, pa, cwje^ he to him : Wylt ]7u hal beon ? Da andswarode se seoca 7 him, and cwae^ : Dryhten, ic nsebbe naenne man paet me do on ]?one mere, ponne peet wseter astyred biS : ]?onne ic cume, ];onne bi(S oSer beforan me. Da cwceS se Heel- s end to him : Arfs, nim |>in bed, and ga. And se man 9 waes sona hal ; and he nam his bed, and eode. Hyt waes reste-deeg on ]?am daege. Da cwaedon ])a ludeas to ]?am 10 J>e ]>aer gehaeled waes : Hit is reste-daeg : nis pe alyfed ]?aet |?u ]?in bed bere. He andswarode him, and cwae'5 ; 11 Se ]?e me gehaelde, se cwaeS to me, Nim |?in bed, and ga. Da acsedon hig hine, Hwaet se man waere, pe '5e saede, 12 Nim ]?in bed, and ga? Se pe ]?aer gehaeled waes nyste 13 hwa hyt waes : se Haelend soSlice beah fram Jiaere ge- gaderunge. iEfter ]7am se Haelend hine gemette on 14 ]?am temple, and cwae'5 to hym : Nu, |?u eart hal geword- en, ne synga ]?u, J>y-laes pe on sumum J?ingum wyrs getide. Da for se man, and cyddehit J>am ludeum, J?aet 1^ hit waes se Haelend pe hyne haelde. For])am fa ludeas le ehton pone Haelend, forfam pe he dyde ]?as ping on reste-daege. DYS GODSPEL SCEAL ON DUNRES-DiEG, ON DiERE FEORDAN LENCTEN-WUCAN. Da andswarode se Haelend hym, and ewaeS: Min Faeder u wyrc'S o^ J)is nu gyt, and ic wyrce. paes pe ma pa, lu- is deas sohton hine to ofsleanne, naes na for fam anum pe he pone reste-daeg braec, ac for fam pe he cwae6 foet God waere his Faeder, and hine sylfne dyde Gode ge- Ifcne. Witodlice se Haelend andswarode, and cwaeS to 19 him : SoS ic eow secge, Ne mseg se Sunu nan fing don, buton paet he gesyhS his Faeder don : pa p'mg ^e he wyrcS, se Sunu wyrcS gelfce. Se Faeder lufaS pone 20 Sunu, and geswutela^ him ealle pa ping (5e he wyrcS, and maran weorc ponne pas syn he geswutela^ him, paet 193 K lOHANNES V. •21 ge wundrion. Swa se Feeder awect5 J^a deadan, and ge- 22 lifFaest, swa eac se Sunu geiiffaest ])a (5e he wyle. Ne se Feeder ne dem^ nanum menn, ac he sealde selcne dom 23 l^am Suna; J^ast ealle arwurSion })one Sunu, swa swa hig arwur'SiaS ])one Feeder. Se ];e ne arwur^aS jjone Sunu, 24 ne arwurSa^ he ]?one Faeder ]?e hine sende. So^ ic secge eow, J?8et se ^e min word gehyr^, and J)am gelyfS ])e me sende, se hasfS ece Iff, and ne cymS set ]?am dome, ac 25 fser'S fram dea'Se to Iffe. SoS ic secge eow, pset seo tid Gym's and nu ys, ]>onne ]?a deadan gehyra^ Godes Suna 26 stefne : and pa lybbaS ]7e hig gehyraS. Swa se Faed^ haef'S Iff on him sylfum, swa he sealde J)am Suna ]?8et he 27 haefde Iff on him sylfura ; and sealde him anweald J^aet 2s he moste deman, for|?am ]?e he is mannes Sunu. Ne wundrion ge paes, paet seo tid cym^, J)aet ealle gehyra'S 29 his stefne ]>e on byrgenum synd : and ]?a Se god worhton, faraS on lifes ^reste ; and pa Se yfel dydon, on domes aereste. DYS SCEAJL ON DURS-D/EG, ON DiERE ODRE LENCTEN- WUCAN. 30 Ne maeg ic nan ping don fram me sylfum : ic deme swa swa ic gehyre ; and mm dom is ryht ; forpam ic ne sece 31 minne willan, ac pass pe me sende. Gif ic gewitnesse be 32 me cySe, mm gewitnes nis soS. OSer is, se Se cyS gewitnesse be me, and ic wat paet seo cySnes is soS pe 33 he cyS be me. Ge sendon to lohanne, and he cySde 34 soSfaestnesse gewitnesse. Ic ne onfo gewitnesse fram 35 men ; ac pas ping ic secge, paet ge syn hale. He waes byrnende leoht-faet, and lyhtende : ge woldon sume 30 hwile geblissian on his leohte. Ic haebbe maran gewit- nesse ponne lohannes : witodlice pa weorc pe Faeder me sealde, paet ic hig fuUfremme, pa weorc Se ic wjrce, 37 cySaS gewitnesse be me, paet Faeder me asende : and se Faeder pe me sende cyS gewitnesse be me. Ne ge nafre lOHANNES VI. his stefne ne gehyrdon, ne ge his hiw ne gesawon. And 38 ge nabbaS his word on eow wunigende ; for]?am t5e ge ne gelyfat5 ]?am ]?e he sende. Smeageat5 halige gewritu ; 39 for|?am ]>e ge wena^ ])aet ge habbon ece Iff on J)am : and hig synd pe gewitnesse cySaS be me. And ge nellat5 4o cuman to me, ]?aet ge habbon Iff. Ne underfo ic nane 4i beorhtnesse sst mannum. Ac ic gecneow eow, ];aet ge 42 nabbaS Godes lufe on eow. Ic com on mines Feeder 43 naman, and ge me ne underfengon : gyf ot5er cymt5 on his agenum naman, hyne ge underfoS. Hu mage ge 44 gelyfan, ]?e eow betweonan wuldor underfoS, and ne secat5 jjaet wuldor ])q ys fram Gode sylfum. Ne wene 45 ge ]?aet ic eow wrege to Faeder : se ys fe eow wreg'5, Moyses, on jjone ge gehyhtaS. Witodlice gif ge gelyfdon 46 Moyse, ge gelyfdon eac me : soSlice he wrat be me. Gif 47 ye his stafum ne gelyfa(5, hu gelyfe ge minum wordum ? DYS GODSPEL SCEAL ON MID-LENCTENES SUNNAN-D^G. VI. ^fter J?yssum for se Haelend ofer pa Galileiscan 1 s^, seo ys Tiberiadis. And him fylide mycel folc, for- 2 |?am ])e hig gesawon J)a tacna ]?e he worhte on pam 6e waeron geuntrumode. Witodlice se Haelend astah on 3 anne munt, and saet]?8er mid hys leorning-cnyhtum. Hyt 4 waes gehende Eastron, ludea freols-daege. Da se Haelend 5 his eagan itp-ahof, and geseah |)aet micel folc com to him, he cwae^ to Philippe : Hwaer bicge we hiafas, faet pas eton ? Daet he cwaetS his fandigende : he wiste hwaet he 6 don wolde. Da andwyrde Philippus, and cwae(5 : NabbaS 7 hig genoh on twegra hundred penega weort5e hlafes, ]?aet aelc sumne dael nyme. Da andwyrde him an hys s leorning-cnyhta, Andreas, Simones brotSer Petres : Her 9 is an cnapa, J^e haef S fff berene hiafas, and twegen fixas ; ac hwaet synd pa. ping betweox swa manegum mannum ? Da cwaeS se Haelend: Dot$ ]?aet pas men sitton> On 10 ]?8ere stowe waes mycel gaers. paer saeton ]7a swylce fiT 195 K 2 lOHANNES VI. 11 ]?usendo manna, Se Haslend nam pa hlafas, and ]?anc- wyrt51ice dyde, and hig todselde J>am sittendiim ; and eall- 12 swa of ];am fixum, swa mycel swa hig woldon. Da hig fulle waeron, ]7a cvvae'S he to his leorning-cnyhtum: Gaderiat5 ]?a brytsena pe J>ar to lafe wseron, pset hig ne 13 losion. Hig gegaderodon, and fyldon twelf wylian fulle ]?8era brytsena of ]?am t5e fa laefdon, ]?e of pam fff beren- 14 an hlafon seton. Da men cwaedon, ]?a hig gesawon peet he ]?8et tacen worhte, Daet |>es ys soSlice witega ]?e on 15 middan-eard Gym's. Da se Hcelend wiste pset hig woldon curaan, and hyne gelaecean, and to cynge don, pa. fleah 17 he ana up on jjone munt. * * * And |?a hig eodon on scyp, hig comon ofer pa, s^ to Capharnaum. Hyt IS wearS pa pjstre, and se Heelend ne com to him. Mycel 19 wind bleow, and hyt waes hreoh s£e. Witodlice J^a hig hsefdon gerowen swylce twentig furlanga oSSe Jryttig, pa gesawon hig ]>one Hselend uppan Jjaere see gan, and ])8et he waes gehende J^am scype : and hig him ondredon. 20 He cwaeS J)a to him : Ic hyt eom ; ne ondraeda^ eow. 21 Hig woldon hyne niman on paat scyp : and sona J»8et scyp 22 waes aet ]7am lande pe hig woldon to faran. So^lice o'Sre daege, seo maenegeo, pe stod begeondan ]?am mere, geseah paet J^aer naes buton an scyp, and ]?aet se Haelend ne eode on scyp mid his leorning-cnyhtum, ac his leorning- 23 cnyhtas sylfe ana foron ; o^re scypu comon fram Tiberi- ade wis fa stowe far hig fone hlaf aeton, Dryhtne 24 fanciende : fa seo maenigo geseah fast se Haelend far naes, ne his leorning-cnyhtas, fa eodon hig on scipu, and 25 comon to Capharnaum, sohton fone Haelend. And fa hig gemetton hyne begeondan f am mere, hig cwaedon to 26 hym: Lareow, hwasnne com fu hider? Se Haelend hym andswarode, and cwaeS : So6 ic secge eow, ne sece ge me forf am f e ge tacnu gesawon, ac forfam f e ge aeton of f am hlafon, and synd fulle. JOHANNES VI. DYS SCEAL ON FRIGE- DyEG, ON D/ERE FORMA.N WUCAN /EFTER EPIPHANIA DOMINI. Ne wyrcaS aefter ]?am mete |>e forwyrcS, ac sefter ]?am Se 27 ];urhwuna(5 on ece lif, ])one mannes Sunu eow sylS : ]?one God Feeder getacnode. Hig cwasdon to liim : HwcEt 28 do we ]?set we wyrceon Godes weorc ? Da andswarode 29 se H^lend, and cwae^ to him : Daet is Godes weorc, ]?9et ge gelyfon on J>one ]?e he sende. Da cwaedon hig : Hwaet 30 dest pu to tacne, J)aet we geseon, and gelyfon Jjaet J?u hit wyrce. Ure faederas aeton heofonlicne mete on westene; 3i swa hit awriten is, He sealde him etan hlaf of heofone. Se Haelend cwoeS to him : S06 ic secge eow, ne sealde 32 Moyses eow hlaf of heofenum, ac mm Feeder eow syl'6 so^ne hlaf of heofenum. Hit is Godes hlaf pe of heofene 33 com, and syl^ middan-earde Iff. Hig cwasdon to him : 34 Dryhten, syle us fysne hlaf. Se Haelend cwaetS to him : 35 Ic eom lifes hlaf: ne hingrat5 ];one ]?e to me cymS; and ne ]?yrst |)one nasfre ]?e on me gelyfS. Ac ic eow saede, 36 Daet ge gesawon me, and ne gelyfdon. Eall J^aet Feeder 37 me syl^ cymS to me ; and ic ne weorpe ut jjone ]?e to me cymS. For|>am pe ic ne com of heofenum ]?get ic 33 minne willan do, ac ])aes willan pe me sende. Daet ys 39 J?aes Faeder willan }>e me sende, })aet ic nan ])ing ne for- leose of ]7am ]>e he me sealde, ac awecce ]?aet on pam ytemestan daege. Dis is mines Faeder willa pe me sende, 40 J>aet aelc pe ]?one Sunu gesyhS, and on hine gelyf^, haebbe ece Iff: and ic hine awecce on ]?am ytemestan daege. Da 41 murcnodon ]?a ludeas be him, forj^am pe he cwaeS, Ic eom hlaf pe of heofenum com. And hig cwaedon : Hu 42 nys ]?ys se Haelend, losepes sunu, we cunnon his faeder and his moder? humeta segS pes, Ic com of heofenum? Se Haelend him andswarode, and cwaet) to him : Ne 43 murcniaS eow betweonan. lOHANNES VI. DYS SCEAL ON WODNES-D^G, ON BJEllE PENTECOST- ENES Y/UCAN. 44 Ne maeg nan man cuman to me, buton se Faeder ]?e me sende hyne teo : and ic liine ar^re on ]>am ytemestan 45 daege. On ]?aBra witegena bocum is awriten, Ealle ea'S- leere beoS Godes. lElc ])e geh^^rde oet Faeder, and 46 leornode, cym^ to me. Ne geseah nan man F^der, 47 buton se ]?e is of Gode, se gesyhS Feeder. SoS ic secge 48 eov/, Se heefS ece Iff, ]?e on me gelyf^. Ic eom lifes 49 hlaf. Ure faederas aeton heofonlicne mete on westene, 50 and hig synd deade. Dis is se hlaf J7e of heofonum com, 51 |)8et ne swelte se pe of him ytt. Ic eom lybbende hlaf J>e of heofonum com : swa hwa swa ytt of J)yson hlafe, he leofa^ on ecnysse : and se hlaf ]?e ic sylle is min flassc, 52 for middan-eardes life. Da ludeas fliton him betweon- an, and cwaedon : Hu maeg ]?es his flaesc us syllan to 53 etanne? Da cwae^ se Haalend to him : DYS SCEAL ANUM DiEGE MR PALM-SUNNAN-DiEGE. SoS ic secge eow, Naebbe ge Iff on eow, buton ge eton 54 mannes Suna flassc, and his blod drincon. Se haef^ ece iff, ])e ytt min flaesc, and drincS min blod ; and ic hine 55 ardere on pam ytemestan daege. So^lice min flaesc is 56 mete, and min blod is drinc. Se ])e ytt min flaesc, and 57 drincS min blod, he wunaS on me, and ic on him. Swa swa lybbende Faeder me sende, and ic lybbe ])urh Feeder; 58 and se ^e me ytt, he leofatS }?urh me. pis is se hlaf ]?e of heofonum com : na swa swa ure faederas aeton heofon- licne mete, and deade waeron ; se pe ytt J^ysne hlaf, he 59 leofa'5 on ecnysse. Das J)ing he saede on gesamnunge, 60 J»a he laerde on Capharnaum. Manega his leorning- cnyhta cwaedon, ]?a hig Jjis gehyrdon : Heard is jjeos 61 spraec ; hwa maeg hig gehyran ? Da wiste se Haelend ])aet his leorning-cnyhtas murcnedon betweox him sylfum 62 be ]?ysum, and hecwseSto him: Daet eow beswicS? gif 198 lOHANNES VII. ge geseo^ manries Sunu astigendne faer he aer waes? Gast is se 'Se gelifFsest ; flaesc ne fremaS nan ];ing : J?a es word c5e ic eow sasde synd gast and Iff. Ac sume ge ne 64 gelyfa^. Witodlice se Haelend wiste fram fruman hwset ]?a gelyfendan waeron, and hwa hine belsewan wolde. And he cvvce^ : For]7ig ic eow ssede, ]?3et nan man ne us mseg cuman to me, buton min Feeder hit him sylle. Sy6San manega his leorning-cnyhta cyrdon on-bsec, and 66 ne eodon mid him. Da cwasS se Haelend to J^am twelf- 67 um : Cwe^e ge wylle ge fram me ? Da andwyrde him es Simon Petrus, and cwoe^ : Dryhten, to hwam ga we ? ]7U haefst eces lifes word. And we gelyfa^, and witon 69 ])set J»u eart Crist, Godes Sunu. Se Haelend him and- 70 swarode, and cwaeS : Hu ne geceas ic eow twelfe, and eower an ys deofol? He hyt cwee^ be luda ScarioSe : 71 ]?es hine belaewde, ]?a he wses an ]?aera twelfa. DYS SCEAL ON TYWES-D^G, ON DiERE FIFTAN WUCAN INNAN LENCTENE. VII. Sy(5(5an for se Haelend to Galilea : he nolde faran 1 to ludea, for]?am ^e ]?a ludeas hyne sohton, and woldon hyne ofslean. Hit waes gehende ludea freols-daege. 2 His bro^ro cwaedon to him : Far heonon, and ga on 3 ludea-Iand, J?3et fine leorning-cnyhtas geseon J)a weorc ]>e ]m wyrcst. Ne det5 nan man nan ]?ing on diglum, ac 4 sec^ ]?aet hit open sy. Gif ]7U J?as ]?ing dest, geswutela J?e sylfne middan-earde. Witodlice ne his magas ne 5 gelyfdon on hyne. Da cwae'S se Haelend to hym : Gyt 6 ne com min tfd : eower tfd ys symle gearu. Ne maeg 7 middan-eard eow hatian ; ac he hataS me, forj^am ic cySe gewitnesse be him, faet his weorc synd yfele. Fare ge s to ]?ison freols-daege: ic ne fare to ]?ison freols-daege; for]?am min tid nys gyt gefylled. He wunode on Gali- 9 lea, ]?a he ]?as ]?ing saede. Eft ]?a his bro^ru foron, |>a 10 for he eac to J?am freols-daege, naes na openlice, ac di- lOHANNES VIL 11 gollice. Da ludeas hyne sohton on pam freols-dgege, 12 and cvvsedon : Hwar ys he? And mycel gehlyd wses on ]78ere mseuio be him : sume cwsedon : He ys god : 13 oSre cwaedon : Nese ; ac he beswfc^ ]?is folc. peah- hwseSere ne spaec nan man openlice be him, for ]?aera ludea ege. ©YS SCEAL ON MYD-LENCTENES WUCAN, ON TYWES- 14 Da hit wags mid-daeg ];£es freols-dssges, |>a eode se Hsel- 15 end into ]?am temple, andleerde. And pa Iiideas wundre- don, and cwaedon : Humeta can ]7es stafas, jjonne he 16 ne leornode ? Se Haelend him andswarode, and cwaeS : ir Min lar nis na min, ac pass J>e me sende. Gyf hwa wyle his willan don, he gecn3ew(5 be ];aere lare, hwae^er heo 18 sig of Gode, hwae^er ]?e ic be me sylfum spece. Se ]>e be him sylfum spryc^ secS his agen wuldor : se ])e secS }>aes wuldor j^e hyne sende, se is so'ofaest, and nis nan un- 19 rihtwisnys on him. Hu ne sealde Moyses eow ^, and eower nan ne healt pa ^ ? Hwi sece ge me to ofsleanne ? 20 Da andswarode seo maenio, and cwae^ : Deofol J»e stica^ 21 on: hwa secb ]>e to ofsleanne? Da andswarode se Haelend, and cwaeS to him : An weorc ic worhte, and 22 ealle ge wundria'S. Forpj Moyses eow sealde ymb- snydenysse, naes na for]?ig pe heo of Moyse sy, ac of 23 fsederon ; and on reste-dasge ge ymb-sniSaS mann ; jjset Moyses dd ne sy toworpen ; and ge belgaS wiS me, for- 24 ]?am ]?e ic gehaelde aenne man on reste-daege. Ne deme 25 ge be ansyne, ac demaS rihtne dom. Sume cwaedon, Jja Se waeron of lerusalem : Hu nis ]?is se Se hig secaS to 26 ofsleanne? And nu he spycS openlice, and hig ne cweSaS nan J^ing to him. CvveJ^e we hwaeSer ]?a ealdras 27 ongyton ]>aet ])is is Crist? Ac we wfton hwanon Jjes ys : ]?onne Crist cymS, J^onne nat nan man hwanon he biS. 28 Se Haelend clypode and leerde on ]?am temple, and cwaeS : 32 33 JOHANNES VII. Me ge cunnon, and ge witon hwanon ic eom : and ic ne com fram me sylfum^ ac se is soS ]?e me sende, ]7one ge ne cunnon. Ic hyne can : and gif ic secge |)aet ic hine ne cunne, ic beo leas, and eow gelic. Ic hyne can, and 29 ic eom of him, and he me sende. Hig hine sohton to 30 nimanne, and heora nan hys ne aethran ; forJ)am ]?e his tid ne com ]?a gyt. Manega of ]7£ere maenego gelyfdon 31 on hine, and cweedon : Cwe(5e ge wyrcS Crist ma tacna, ponne he cymS, ]>onne ]?es de(5 ? Da Pharisei gehyrdon pa maenego ])us murcnigende be him. DYS SCEAL ON MONAN-DJ^IG, ON D^RE FYFTAN WUCAN INNAN LENCTENE. pa ealdras and pa Pharisei sendon heora penas, paet hig woldon hine gefon. Da cwaeS se Haelend : Gyt ic beo c sume hwile mid eow, and ic gange to pam 'Se me sende. Ge secaS me, and ne findaS : and ge ne magon cuman 34 par ic eom. Da ludeas cwaedon betweonan him sylfum : as Hwyder wyle pes faran, paet we hine ne findon ? cwyst pu wyle he faran on peoda todraefednysse, and hig laeran ? Hwaet ys peos spraec pe he spryc^, Ge seca^ me, and ne 36 findaS : and ge ne magon cuman par ic eom ? On pam 37 aeftemestan maeran freols-daege, stod se Haelend and clyp- ode : Cume to me se Se hine pyrste, and drince. Se 38 pe gelyfS on me, swa past gewrit cwyt), lybbendes wae- teres flod flowaS of his innoSe. Daet he cwaeS be para 39 Gaste, pe Sa sceoldon underfon pe on hyne gelyfdon : pa gyt naes se Gast geseald ; forpam pe se Haelend naes pa gyt gewuldrod. DYS GODSPEL SCEAL ON DUNRES-D^G, ON D^RE FIFTAN WUCAN INNAN LENCTENE. Of paere tide seo maenio cwaeS, pa heo gehyrde pas his 4(> spraece : pes is so5 witega. Sume cwaedon : He is Crist. 41 Sume cwaedon : CweSe ge cymS Crist fram Galilea ? Hu ne cwy(5 paet gewrit, paet Crist cym6 of Dauides 42 201 K 5 lOHANNES VIII. 43 cynne, and of Bethleem ceastre, ]?ar Dauid wa^s ? Wit- odlice unge|)\vaerncs w£es geworden on ]78ere maenio for 44 him. Sume hig woldon hine niman ; ac heora nan his 45 ne astbran. Da |)enas com on to ])am bisceopum and to j?am Phariseura, and hig cwsedon to him : For hwi ne 46 brohton ge hine hider? Da andwyrdon ]m penas, and cwEedon : Ne sprsec neefre nan man swa ]>es man sprycS. 47 Da cwsedon ]?a Pharisei to him : Synd ge beswicene ? 43 Cwe^e ge gelyfde aenig jjsera ealdra oS^e faera Pharisea 49 on hyne ? Ac j^eos maenio ]>e ne cu6e ])a ae, hig synd 50 awyrgede. Da cwae^ Nichodemus to hym, se Se com to 5 1 him on nyht, se wass heora an : Cwyst ]?u dem'5 ure ^ aenigne man, buton hyne man agr gehyre, and wite hwaet 52 he do ? Hig andswaredon, and cwaedon to him : Cwyst ]m pset ]?u sy Galileisc ? Smea, and geseoh, faet nan 5A witega cym^ fram Galilea. And hig cyrdon ealle ham. DYS GODSPEL GEBYRAD ANUM D/EGE ^R MYD- FiESTENE. VIII. Se Haslend for on Oliuetes dune ; and com eft 2 on daeg-red to |)am temple, and call |>8et folc com to him ; 3 and he sast, and Icerde hig. Da laeddon pa Pharisei and ]?a boceras to him an wif seo wass aparod on unriht-has- 4 mede, and setton hig to-middes heora, and cwaedon to him : Lareow, ]?is wif waes afunden on unrihton h^mede. 5 Moyses us bebead, on paere ^,]?aet we sceoldon pus gerade 6 mid stanum oftorfian : hwaet cwyst ]?u ? Dis hig cwaed- on his fandiende, J»aet hig hine wrehton. Se Haelend abeah ny^er, and wrat mid his fingre on paere eor]?an. 7 Da hig purhwunedon hine acsiende, pa aras he upp, and cwseS to him : Loca, hwylc eower sig synleas, weorpe 8 aerest stan on hig. And he abeah eft, and wrat on paere 9 eorpan. Da hig pys gehyrdon, pa eodon hig ut, an aafter anum : and he gebad par sylf, and paet wif stod paer on 10 middan. Se Haelend aras up, and cwaeS to hyre : Wff, lOHANNES VIII. liwaer synd J^a tSe ]>e wregdon ? ne fordemde ]>e nan man ? And heo cwas'S: Na, Dryhten. iind se Haelend cwaeS : ii Ne ic ]>e ne fordeme : do ga, and ne synga ]>\x naafre ma. DYS GODSPEL SCEAL ON D^ERE MYD-F/ESTENES WUCAN, ON S.ETERNES-DiEG. Eft se Hsglend sprcec ]?as |?ing to hym, and cwas'5 : Ic 12 eom middan-eardes leoht : se ]?e me fyli^, ne gse^ he na on ]?ystro, ac he htefS lifes leoht. Da Pharisei cwsedon 13 to hym : pu cyt5st gewitnesse be ])e sylfum ; nis J?in ge- witnes so^. Se Haelend andswarode, and cw9et5 to hym : 14 Gyf ic cySe gewitnesse be me sylfum, min gewitnes ys soS ; forfam ];e ic wat hwanon ic com, and hwyder ic ga: ge nyton hwanon ic com, ne hwyder ic ga. Ge 15 dema(5 aefter flaesce : ic ne deme nanum men. And gif is ic deme, min dom is soS ; for];am ])e ic ne eom ana, ac ic and se Faeder pe me sende. And on eowre^ is awrit- u en, ]}8et twegra manna gewitnes is so^. Ic eom pe cySe is gewitnesse be me sylfum, and se Fasder ]>e me sende cyS gewitnesse be me. Witodlice hig cwaedon to him : Hwar lo is ]?rn faeder ? Se Heelend him andswarode, and cwaeS : Ne cunne ge me, ne minne Faeder : gyf ge me cuSon, wen is ]?agt ge cuSon minne Feeder. Das word he spaec 20 aet cep-sceamele : and nan man hyne ne nam ; for]?am ]7e hys tid ne com ]?a gyt. Witodlice eft se Haelend 21 cwaeS to him : DYS GODSPEL SCEAL ON MONAN-D.EG, ON D.ERE ODRE LENCTEN-WUCAN. Ic fare, and ge me secaS, and ge sweltaS on eowre synne : ne mage ge cuman Jjyder ic fare. Da cwaedon 22 ]>a ludeas: CweSe ge ofslyhS he hine sylfne? forj^am he seg^, Ge ne magon cuman pyder ic fare. Da cwaeS 23 he to him : Ge synd ny]?ane, and ic eom ufane : ge synd of pysum middan-earde ; ic ne eom of jjysum middan- earde. Ic eow ssede, f aet ge swelta'5 on eowrum syn- 24 203 lOHANNES VIII. num : gif ge ne gelyfa^ past ic hit sy, ge swelta^ on 25 eowre synne. Da cwsedon hig to hym : Hwset eart J)u ? Se Haelend cwae^ to him : Ic eom fruma J?e to eow sprece. 26 Ic hcebbe fela be eow to sprecanne and to demenne : ac se ]?e me sende is soSfaest ; and ic sprece on middan- •?7 earde ]ja ping t5e ic set him gehyrde. And hig ne un- •28 dergeton pset he tealde him God to Faeder. Se Hselend cw3et5 to him : ponne ge mannes Sunu up-ahebbaS, ponne gecnawe ge ]?set ic hit eom, and ic ne do nan ping of me sylfum : ac ic sprece ]?as ping swa Faeder me 29 laerde. And se ^e me sende is mid me, and he ne forlaet me aenne ; for]?am pe ic wyrce symle pa, ping '5e him 30 synd gecweme. Da he pas ping spaec, manega gelyfdon on hine. DYS SCEAL ON DUNRES-DJ^G, ON D^ERE FORMAN LENCTEN-WUCAN. 31 Witodlice se Haelend cwaeS to ])am ludeum pe hym ge- lyfdon : Gif ge wunia'5 on minre spraece, soSlice ge beo5 32 mine leorning-cnyhtas ; and ge oncnawaS so^faestnysse, 33 and so'Sfaestnys eow alyst. Da andswaredon hig hym, and cwaedon : We synd Abrahames cynnes, and ne Jieow- edon we nanum men naefre : humeta cwyst ]?u, Ge beot5 34 frige ? Se Haelend him andswarode, and cwae^ : So^ ic eow secge, J^aet aelc pe synne wyrc^ ys J)aere synne J^eow. 35 Witodlice se |?eow ne wunaS on huse on ecnysse : se Sunu 36 wunaS on ecnysse. Gif se Sunu eow alyst, ge beoS so^lice 37 frige. Ic wat ])aet ge synd Abrahames beam ; ac ge secaS 38 me to ofsleanne, for]?am min spraec ne wuna^ on eow. Ic sprece jjset pe ic mid Faeder geseah: and ge doS J?a ping pe 39 ge mid eowrura faeder gesawon. Da andswaredon hig, and cwaedon to him : Abraham ys ure faeder. Da cwaetS se Haelend to hym : Gif ge Abrahames beam synd, 40 wyrca^ Abrahames weorc. Nu ge secaS me to ofsleanne, ]7one man pe eow s^de soSfaestnysse, pa ^e ic gehyrde of IC 4.' lOHANNES VIII. Code : ne dyde Abraham swa. Ge wyrcatS eowres feeder ai weorc. Hig cwsedon witodlice to him : Ne synd we of forlire acennede ; we habbaS anne God to Faeder. Witodlice se H^lend cw^« to him : Gif God wsere 42 eowre feder, witodlice ge lufedon me : ic com of Gode ; ne com ic na fram me sylfon, ac he me sende. Hwi ne 43 gecnawe ge mine spreece? for])am ]>e ge ne magon ge- hyran mine spcece. Ge synd deofles beam, and ge willaS 44 wyrcan eowres feeder willan. He w^s fram frymSe man-slaga, and he ne wunode on soSfaestnysse, forj^am |,e soSf^stnys nis on him. ponne he sprycS leasunga, he spryc^ of him sylfum ; for])am ]>e he is leas, and his faeder eac. Witodlice ge ne gelyfaS me, forjmm ]>e - secge eow soSfsestnysse. DYS GODSPEL GEBYRAD ON SUNNAN-DJiG, ON D^RE FIFTAN WUCAN INNAN LENCTENE. Hwylc eower ascunaS me for synne ? Gif ic so« secge, 46 hwi ne gelyfe ge me ? Se ];e ys of Gode, gehyrS Godes -u word: forpig ge ne gehyra6,for])am]7ege ne syndof Gode. Witodlice pa ludeas andswaredon, and cwsedon to him : 4S Hwi ne cweSe we wel, paet fu eart Samaritanisc, and eart w6d? SeHaelendandswarode,andcw3eS: Ne eom ic wod ; 49 ac ic arweorSigeminne F^der, and ge unarweor«edon me. Witodlice ne sece ic min wuldor : se ys ]>e sec« and dem«. so So« ic secge eow, Gif hwa mme spraece gehealt, ne ge- si syh« he deat$ neefre. Da cwaedon fa ludeas : Nu we 52 witon paet ]>m eart wod. Abraham w«s dead, and fa witegan ; and ]>n cwyst, Gif hwa mine spraece gehealt, ne m he naefre dead. Cwyst ]?u ]?aet J)u sy maerra ponne 53 ure feeder Abraham, se waes dead ? and pa witegan waeron deade: hw«t pinc« pe paet pu sy? Se Haelend hym 54 andswarode : Gif ic wuldrige me sylfne, nys min wuldor naht: mm Feeder is, pe me wuldraS ; be para ge cweSa« p^t he sy uwre God ; and ge ne cu«on hyne : ic hyne 55 205 lOHANNES IX. cann ; and gif ic secge ]>set ic hyne ne cunne, ic beo leas, and eow gelfc : ac ic hyne cann, and ic healde his 56 spraece. Abraham eower feder geblissode J^set he gesawe 57 minne daeg : and he geseah, and geblissode. Da ludeas cwaedon to hym : Gyt J;u ne eart fiftig wintre, and ge- 58 sawe pvL Abraham ? Se Heelend cwss^ to hym : Ic waes 59 8er]?am ]?e Abraham waere. Hig naraon stanas, to ]?am J78et hig woldon hyne torfian : se Hselend hine bediglode, and eode of ]?am temple. DYS GODSPEL GEBYRAD ON WODNES-D.EG, ON MYD- FiESTENES WUCAN. IX. Da se Haelend for, pa, geseah he asnne man ]?e waes 2 blind geboren. And his leorning-cnyhtas hyneacsedon, and cwgedon : Lareow, hwcet syngode J?es, oS^e his ma- 3 gas, jjset he waere blind geboren ? Se Haelend andswar- ode, and cwae'S : Ne syngode he, ne his magas : ac faet 4 Godes weorc waere geswutelod on him. Me gebyraS to wyrcanne J>8es weorc pe me sende, ]?a hwyle ]?e hyt daeg 5 ys : nyht cym'5, ]?onne nan man wyrcan ne maeg. Ic eom myddan-eardes leoht, pa hwyle J?e ic on myddan- 6 earde eom. Da he J»as ]?ing saede, fa sp^tte he on ]?a eorJ;an, and worhte fenn of his spatie, and smyrede mid 7 pam fenne ofer his eagan, and cwaeS to him : Ga, and j?weh ])e on Syloes mere. He for, and J)woh hine, and 8 com geseonde. Witodlice hys neah-geburas, and ])a 'Se hine gesawon, ]?ahe waedla waes, cwaedon : Hu nis |)is se 9 ]?e saet and waedlode ? Sume cwaedon : He hyt is : sume cwaedon : Nese, ac is him gelfc. He cwae'6 soS- 10 lice : Ic hyt eom. Da cwaedon hig to hym : Hu waeron 11 ]?ine eagan geopenede ? He andswarode, and cwaeS : Se man 'pe is genemned Haelend worhte fenn, and smyrede mine eagan, and cwae'S to me, Ga to Syloes mere, and 12 ]?weh pe : and ic eode, and ]nvoh me, and geseah. Da cwaedon hig to him : Hwar is he ? Da cwaeS he : Ic lOHANNES IX. nat. Hig leeddon to ];ain Phariseon ]?one ]>e ])ar blind is WJES. Hit wses reste-deeg fa se Haeleiid worhte ]?3etfenn, 14 and his eagan untynde. Eft ]?a Pharisei hyne acsedon 15 hu he gesawe. He cwaeS to him : He dyde fenn ofer mine eagan, and ic ]?w6h, and ic geseo. Sume ])a Pha- le risei cwsedon : Nis ]?es man of Gode, l?e reste-dasg ne hylt. Sume cwcedon : Hu maeg synful man ]>as tacn wyrcan ? And hig fliton him betweonan. Hig cwsedon 17 eft to ]?am blindan : Hwset segst |7u be para ]>e ]>me eagan untynde? He cw3e« : He is witega. Ne gelyfdon J?a is ludeas be him, faet he blind wasre, and gesawe, aerpam ]?e hig clypedon his magas fie gesawon, and acsedon hig, 19 and cwsedon : Is j?is eower sunu, ]>e ge secgaS l?3et blind wsere acenned ? humeta gesyhS he nu ? Hys magas 20 him andswaredon, and cwasdon : We witon ]?8et pes ys ure sunu, and pset he wees blind acenned : we nyton 21 humeta he nu gesyhS, ne hwa his eagan untynde : acs- iatS hine sylfne ; ylde he hsefS : sprece for hine sylfne. His magas spascon pas ping, forpam pe hig ondredon pa 22 ludeas : pa gedihton pa ludeas, gif hwa Crist andette, peet he wsere butan heora geferraedene. Forpam cwffidon 23 his magas, He heefS ylde : acsia^ hine sylfne. Da clype- 24 don hig eft pone man pe asr blind wses, and cwsedon to him: Sege Gode wuldor : we witon past he is synful. And he cwseS : Gif he synful is, paet ic nat : an ping ic 25 wat, pset ic wses blind, and paet ic nu geseo. Da cwaedon 20 hig to him : Hwtet dyde he pe ? hu ontynde he pine eagan ? He andswarode him, and cwaetS : Ic eow saede 27 aer, and ge gehyrdon : hwi wylle ge hyt eft gehyran ? cwe^e ge wylle ge beon his leorning-cnyhtas ? Da wyrg- 2s don hig hine, and cwaedon : Sig pu his leorning-cnyht : we synd Moyses leorning-cnyhtas. Vv'e witon paet God 29 spsec wv6 Moysen : nyte we hwanon pes ys. Se man 30 andswarode, and cwaet$ to him : paet is wundorlic, past ge lOHANNES X. 31 nyton hwanon he is, and he untynde mine eagan. We witon so(51ice ];8St God ne gehyrt5 synfulle : ac gif hwa is Gode gecoren, and his willan vvyrcS, ]?one he gehyrS. 32 Ne gehyrde we nasfre on worulde, ]?aet aenig ontynde ]?aBS 33 eagan Ipe wsere blind geboren. Ne mihte pes nan ])ing 34 don, gif he nsere of Gode. Hig andswaredon, and cwEedon to him : Eall pu. eart on synnum geboren, and 35 ]?u laerst us. And hig drifon hine tit. Da se Haelend gehyrde J?aet hig hyne drifon tit, pa ewseS he to him, ]?a 36 he hine gemitte : Gelyfst ]?u on Godes Sunu ? He and- swarode and cwae^ : Hwylc is, dryhten, Ipset ic on hine 37 gelyfe ? And se Hselend c\vaet5 to him : pu hine gesawe, 38 and se ^e wit5 J>e spryct5, se hit is. Da cwaeS he : Dryht- en, ic gelyfe. And he feoll nySer, and geeat5medde 39 hyne. And se Haelend cwaet5 to him : Ic com on J>ysne middan-eard to demenne, ]>aet ]?a sceolon geseon, pe ne 40 geseot5 ; and beon blinde, ]?a Se geseo^. Da]?astgehyrdon ]?a Pharisei pe mid him weeron, ]7a cwaedon hig to hym : 41 Cvvyst pu synd we blinde ? And se Haelend cwaeS to him: Gif ge blinde wasron, naefde ge nane synne: nu ge secgaS J)aet ge geseon ; |7set is eowre syn. DYS SCEAL ON TYWES-DiEG, ON D^RE PENTECOST- ENES WUCAN. X. SoS ic secge eow, Se pe ne gaeS aet psun geate in to sceapa falde, ac styhS elles ofer, he is Jjeof and sceaSa. 2 Se pe in-gaeS aet psun. geate, he is sceapa hyrde, ]?sene 3 se geat-weard laet in, and fa sceap gehyraS his stefne : and he nemS his agene sceap be naman, and laet hig tit. 4 And jjonne he his agene sceap laet tit, he gaeS beforan him, and J)a sceap him fyliaS ; forj?am pe hig gecnavvaS 5 his stefne. Ne fyliat5 hig uncupum, ac fleoS fram him ; 6 forpam pe hig ne gecneowon tincu]?ra stefne. Dis big- spel se Haelend him saede : hig nyston hwaet he spraec to 7 him. Eft se Haelend cwaeS to him : SoS ic eow secge : 208 lOHANNES X. Ic eom sceapa geat. Ealle }>a t5e comon w^ron ]?eofas s and sceaSan ; ac ])a sceap hig ne gehyrdon. Ic eom 9 geat ; swa hwylc swa ]7urh me gasS, byS hal, and gse^ in and ut, and fint laese. peof ne cymc5, buton paet he lo stele, and slea, and fordo; ic com to ])am paet hig hab- bon Iff, and habbon genoh. DYS SCEAL ON SUNNAN-DJilG, FEOWERTYNE NYHT UPPAN EASTRON. Ic eom god hyrde : god hyrde sylS his lif for his sceap- u um. Se hyra, se 'Se nis hyrde, and se pe nah ]?a sceap, 12 Jjonne he J)one vvulf gesyli^, ]?onne flyhS he, and forltet ])a sceap : and se wulf nim^, and todrifS ]?a sceap. Se 13 hyra flyh'5, forp)am ])e he bi^ ahyrod, and hymne gebyr- aS to J>am sceapum. Ic eom god hyrde, and ic gecnawe u mine sceap, and hig gecnawa^ me. Swa min Faeder 15 can me, ic can minne Faeder ; and ic sylle min agen lif for minum sceapum. And ic haebbe oSre sceap, })a ne le synt of ]?isse heorde ; and hyt gebyraS paet ic laede jja, and hig gehyraS mine stefne ; and hyt by^ an heord, and an hyrde. For}>am Faeder me lufa'S, for]>am J?e ic u sylle mfne sawle, and hig eft nime. Ne nim^ hig nan is man aet me, ac laete hig fram me sylfam. Ic haebbe an- weald mfne sawle to alagtanne, and ic haebbe anweald hig eft to nimanne. pis bebod ic nam aet minum Feeder. Eft waes ungej^waernes geworden betweox ]?am ludeum, 19 for ]?ysum sprascum. Manega heora cwaedon, Deofol 20 ys on hym, and he wet ; hwi hlyste ge hym ? Sume 21 cwaedon, Ne synd na |?ys wodes mannes word. Cwyst pu maeg wod man blindra manna eagan ontynan ? DYS SCEAL OxN WODNES-D^G, INNON D^RE FIFTAN LENCTEN-WUCAN ; AND TO CYRIC-HALGUNGUM. Da waeron templ-halgunga on Hierusalem, and hyt waes 22 winter. And se Haelend code on ]?am temple, on Salo- 23 209 lOHANNES X. 24 mones portice. Da bestodon ]?a ludeas hyne utan, and cwaedon to hym : Hu lange gselst ])u ure Iff? Sege us 25 openlice, hwseSer ]?u Crist sy. Se Haelend hym and- swarode, and cwse^ : Ic spece to eow, and ge ne ge- lyfaS : ]?a weorc ]?e ic wyrce on mines Fseder naman, |?a 26 cy^at5 gewitnesse be me. Ac ge ne gelyfa^, for])am ]>e 27 ge ne synd of minum sceapum. Mine sceap gehyratS mine stefne, and ic gecnawe big, and big folgiat5 me : 2s and ic bym sylle ece Iff, and big ne forweorSaS naefre, 29 and ne nim'S big nan man of minre banda. Dset Se min Feeder me sealde ys masrre fonne i3enig oSer ping ; and 30 ne mseg bit nan man niman of mines Faeder banda. Ic 31 and Fseder synd an. Da ludeas namon stanas, Jjset big 32 woldon byne torfian. Se Hselend bym andsv/arode, and cwseS : Manega gode weorc ic eow setywde be minum Fseder ; for bwylcum Jjsera weorca wylle ge me basnan ? 33 Da ludeas bym andswaredon, and cwaedon : Ne baene we ]>e for godum weorce, ac for ]?inre bysmer-spsece ; 34 and for|>am j^e J?u eart man, and wyrcst ]?e to Gode. Se Haelend bim andswarode, and cw8et5 : Hu nys byt a- 35 writen on eowre a, Daet ic saede, Ge synd godas ? Gif be )7a tealde godas, J^e Godes spaec to waes geworden, 36 and J?8et balige gewrit ne mseg beon awend ; ]>e Fseder gebalgode, and sende on middan-eard, ge secgaS, Dset ]?u bysmer spy est ; for])am ic ssede: Ic eom Godes Sunu. 37 Gif ic ne M^yrce mines Faeder weorc, ne gelyfaS me. 38 Gif ic wyrce mines Faeder weorc, and gif ge me nellaS gelyfan, gelyfat5 pam weorcum ; ]?aet ge oncnawon, and 39 gelyfon faet Faeder ys on me, and ic on Faeder. Hig sraeadon witodlice ymbe faet big woldon byne gefon, 40 and be code tit fram bym, and be for eft ofer lordanen, to ])3ere stowe ])e lobannes wses, and aerest on fullode ; 41 and be wunode j^aer. And manega comon to bira, and 210 JOHANNES XL cwsedon : Witodlice ne worhte Johannes nan tacn : ealle ]?a J>ing ]?e Johannes saede be ]?yssiim waeron so^e. And 42 manega gelyfdon on hyne. DYS SCEAL ON FRYGE-D.EG, ON MYD-FiESTENES WUCAN. XJ. Witodlice sum seoc man wses genemned Lazarus, 1 of Bethanfa, of Marian ceastre, and of Marthan hys swustra. Jlyt vvaes s^o Marfa pe smyrede Dryhten mid 2 j?8ere sealfe, and drigde his fet mid hyre loccum. Laza- rus hyre bro(5er wses geyflod. Hys swustra sendon to 3 hym, and cwsedon : Dryhten, nu ys seoc se ]?e pu lufast. Da se Hselend })aet gehyrde, pa cwasS he to him : Nys 4 J?eos untrumnys na for deat5e, ac for Godes wuldre ; ]?aBt Godes Sunu sig gewuldrod ])\irh hyne. So^lice se Hoei- 5 end lufode Marthan and hyre swustor Marfan, and La- zarum heora broker. Witodlice he waes twegen dagas q on ]>aere sylfan stowe, pa he gehyrde past he seoc wass. ^fter pyssum he cwse^ to hys leorning-cnyhtum : Uton 7 faran eft to Judea-lande. Hys leorning-cnyhtas cwaedon s to hym: Lareow, nu pa ludeas sohton pe, paet hig woldon pe haenan ; and wylt pu eft faran pyder ? Se Hselend 9 hym andswarode, and cwse^ : Hu ne synd tvvelf tida paes daeges? Gif hwa gas's on dseg, ne astspyrn^ he, forpam he gesyhS pyses middan-eardes leoht. Gif he 10 gae^ on niht, he setspyrn^, forpam pe paet leoht nys on hyre. pas ping he cwaeS : and sy'SSan he cwae^ to him : 11 Lazarus ure freond slaepS ; ac ic wylle gan, and awrec- can hyne of slaepe. His leorning-cnyhtas cwaedon : 12 Dryhten, gif he slaep~5, he byS hal. Se Haelend hit 13 cwaeS be his deaSe: hig wendon so^lice paet he hyt saede be swefnes slaepe. Da cwae'5 se Haelend openlice to 14 him : Lazarus ys dead ; and ic eom bliSe for eowrum 15 pingum, paet ge gelyfon, forpam ic naes para : ac uton gan to him. Da cwaeS Thomas to hys geferum : Uton ig gan, and sweltan mid him. Da for se Haelend, and ge- 17 211 lOHANNES XL mette ]?aet he wees for^-faren, and for feower dagum be- 18 byrged. Bethaina ys gehende Hierusalem ofer fyftyne 19 furlang. Manega pEera ludea comon to Marthan and to Marfan, ])get hig woldon hig frefrian for heora bro^or 20 ]?ingon. Da Martha gehyrde ]?get se Haelend com, ]7a 21 arn heo ongean hyne: and Marfa saet aet ham. Da cwaeS Martha to ]?am Haelende: Dryhten, gif ])u wsere her, nsere 22 min bro]?or dead. And eac ic wat nu]?a ])set God ]>e 23 sylS swa hwaet swa ]>u hyne bitst. Da cwaeS se Heelend •u to hyre : pin bro^or arist. And Martha cwaeS to hym : 25 Ic wat pset he arist on J^ani ytemestan deege. And se Haelend cwae^ to hyre : Ic eom aeryst and Iff : se pe ge- 26 lyfS on me, ]?eah he dead sy, he leofa(5 : and ne swylt nan jjsera ]>e leofa^ and gelyfS on me. Gelyfst J)u ]?yses? •27 Heo cw3e6 to him : Witodlice, Dryhten, ic gelyfe J^ast p)u eart Crist, Godes Sunu, pe on middan-earde come. 2s And]?a heo ]?as ]7ing saede,heo code, and clypode digollice Marian hyre swustor, J^us cwejjende : Her is ure Lareow, 29 and clypa^ ]?e. Da heo ]?8et gehyrde, heo aras raSe, and 30 com to him. Da gyt ne com se Haelend binnan ]?a ceastre, ac wees ]7a gyt on J^aere stowe Jjter Martha him 31 ongean com. Da ludeas ]>e waeron mid hyre on huse, and hig frefrodon, ]?a hig gesawon ])aet Marfa aras, and mid ofeste ut-eode, hig fyligdon hyre, fus cwe'Sende : 32 Heo gaeS to his byrgene, Jjaet heo wepe ])ara. Da Marfa com Jjar se Haelend waes, and heo hyne geseah, heo feoll to his fotum, and cwaeS to him : Dryhten, gif J)u waere 33 her, naere min broSor dead. Da se Haelend geseah ]?aet heo weop, and ]7aet ]?a ludeas weopon, ]?e mid hyre comon, he geomrode on hys gaste, and gedrefde hyne sylfne, 34 and cwae^ : Hwar lede ge hine ? Hig cwaedon to him : 36 Dryhten, ga and geseoh. And se Haelend weop. And 37 ]m ludeas cwaedon : Loca nu hu he hyne lufode. Sume hig cwaedon : Ne mihte ipes, ])e ontynde blindes eagan, 212 lOHANNES XL don eac ]>set ]>es naere dead ? Eft se Haelend geomrodc 38 on him sylfum, and com to j^aere byrgene. Hit waes an scrasf, and }>ar waes an stan on-uppan geled. And se 39 Haelend cwae'S : Do^ aweg J)one stan. Da cwaeS Martha to him, ];ebs swiister ])e ]?ar dead waes : Dryhien, nu he stincS : he waes for feower dagum dead. Se Haelend 40 cvvost5 to hyre : Ne saede ic pe, jjset ]m gesyhst Codes wuldor, gif ]7u gelyfst? Da dydon hig aweg ]?one stan. 41 Se Haelend ahof his eagan up, and cwaeS : Faeder, ic do jjancas J?e, forj^am p>u gehyrdest me. Ic wat paet J)u me 42 symle gehyrst : ac ic cwae'S for pum folce ]?e her ymb- utan stent, ])aet hig geiyfon ]?aet ]?u me asendest. Da he 43 J?as ping saede, he clypode mycelre stefne : Lazarus, ga ut. And sona stop forS se ])e dead waes, gebunden 44 handum and fotum : and hys neb waes mid swat-line ge- bunden. Da cwaeS se Haelend to hym : UnbindaS hine, and laeta'S gan. Manega J)aera ludea J»e comon to Marfan, 45 and gesawon ]?a fing ]>e he dyde, gelyfdon on hine. Hig 46 sume foron to ]?am Phariseon, and saedon him f>a ];ing ]?e se Haelend dyde. DYS SCEAL TWAM DAGUM ^ER PALM-SUNNAN-DiEG. Witodlice pa. bisceopas and ]?a Pharisei gaderodon gemot, 47 and cwaedon : Hwaet do we ? forjjam J>es man wyrcS mycele tacna. Gif we hine forlaetaS, ealle gelyfaS on 48 hine ; and Romane cuma'5, and nimaS ure land and urne feodscype. Heora an waes genemned Caiphas, se waes 49 )7a on geare bisceop, and cwaeS to him : Ge nyton nan ])ing, ne ne gepenca'S, }?aet us ys betere J>aet an man swelte 50 for folce, and eall ]?eod ne forweorSe. Ne cwae'S he paet 51 of him sylfum ; ac ])a he waes ])aet gear bisceop, he wit- gode paet se Haelend sceolde sweltan for J?aere J^eode: and na synderlice for ]?aere ])eode, ac |?aet he wolde ge- 52 somnian togaedere Godes beam ]?e todrifene waeron. Of ])am daege hig Jjohton paet hig woldon hyne ofslean. 53 213 JOHANNES XII. 54 Da ne for se Haelend na openlice gemang ]?am ludeum ; ac for on J^aet land wi$ past westen, on fa burh ]>e ys genemned Effrem, and wunode ]?8er mid his leorning- 55 cnyhtum ludea Eastron wseron gehende : and manega foron of ]?am lande to Hierusalem aer ]?am Eastron, ])set 56 hig woldon hig sylfe gehalgian. Hig sohton ]?one Hsel- end, and spraecon hym betvvynan, peer hig stodon on J^am temple, and |jus cwaedon : Hweet wene ge, }?8et he ne 57 cume to freols-deege ? Da bisceopas and ]?a Pharisei hasfdon beboden, gif hwa wiste hwar he waere, jjaet he hyt cydde, ]?aet hig mihton hine niman, DYS GODSPEL SCEAL ON MONAN-DiEG, INNAN BJKRE PALM-WUCAN. XII. Se Haelend com syx dagum aer ]?am Eastron to Bethanfa, ]?ar Lazarus waes dead, ])e se Heelend awrehte. 2 Hig worhton him par gebeorscipe, and Martha ]?enode. 3 Lazarus waes an ]?aera Ipe mid him saet. Marfa nam an pund deorwyrt5re sealfe, mid J^am wyrt-gemange ]>e hig nardus hata'S, and smyrede J^aes Haelendes fet, and drigde mid hyre loccum : and J>aet hus waes gefylled of ]?aere 4 sealfe swaecce. Da cwaeS an his leorning-cnyhta, ludas 5 Scarioth, ]>e hine belaewde : Hwf ne sealde heo ]?as sealfe wit5 ]?rym hundred penegon, past man mihte syllan ]?earf- 6 urn ? Ne cwaet5 he na faet forjjig j^e him gebyrede to Jjam pearfon, ac for]?am ]>e he waes ]>e6f, and hsefde serin, 7 and baer ]?a ]?ing pe man sende. Da cwae^ se Haelend : Laet hig |>8et: heo healde ]?a ot5 ])one daegjjeman me be- 8 byrige. Ge habbaS symle j^earfan mid eow ; ac ge nab- 9 baS me symle. Mycel maenigeo J)aera ludea gecneow ]?aet he waes par ; and hig comon, naes na for paes Hael- endes pingon synderlice, ac past hig woldon geseon 10 Lazarum, pe he awehte of deaSe. paerasacerda ealdras 11 pohton paet hig woldon Lazarum ofslean ; forpam pe manega foron fram pam ludeum for his pingon, and ge- lOHANNES XII. lyfdon on pone Haelend. On mergen mycel maenigeo, 12 pe com to J)am freols-dsege, J>a hig gehyrdon J?3et se Hffilend com to Hierusalem, hig naraon palm-treowa 13 twfgu, and eodon ut ongean hine, and clypodon : Sy Israhela cing hal, and gebletsod ]?e com on Dryhtnes naman. And se Haelend gemette anne assan, and rad 14 on-uppan ]?am, swa hyt awriten ys, Ne ondrged ]?u, Siones 15 dohter : nu pin cing cymS, uppan assan folan sittende. Ne undergeton hys leorning-cnyhtas pas ping serest : ac 16 pa se Haelend waes gewuldrod, pa gemundon hig paet pas ping waeron awritene be him, and pas ping hig dydon him. Seo msenigeo, pe waes mid him pa he Lazarum 17 clypode of psere byrgene, and hine awehte of deaSe, cySde gewitnesse. And forpig him com seo maenio on- is gean, forpam pe hi gehyrdon paat he worhte paet tacn. Da Pharisei cwaedon betweox hym sylfum : We geseoS 19 paet we nan ping ne fremiat5 : nu wyle call middan-eard sefter him. Sume pe waeron HaeSene, pe foron paet hig 20 woldon hig gebiddan on pam freols-daege, pa genealaeh- 21 ton to Philippe, se wass of pasre Galileiscan Bethsaida, and hig baedon hine, and cwaedon : Leof, we wylla'S ge- seon pone Haelend. Da code Philippus, and saede hyt 22 Andreae ; and eft Andreas and Philippus hit saedon pam Haelende. Se Haelend him andswarode, and cwaeS : Seo 23 tfd cym^, paet mannes Sunu by^ geswutelod. DYS SCEAL ON TYWES-DiEG, ON D/ERE PALM-WUCAN. SoSlice ic secge eow, Dast hw^tene corn wuna'S ana, 21 buton hyt fealle on eorpan, and sy dead : gif hyt byS dead, hyt bringS mycelne waestm. Se pe lufaS his 25 sawle forspilS hig ; and se 3e hataS his sawle on pyson middan-earde, gehylt hig on econ Iffe. Gif hwa penige 26 me, fylige me : and rain pen biS paer pagr ic eora. Gif me hwa pena'S, min Faeder hine weorSaS. Nu min sawl 27 ys gedrefed ; and hwaet secge ic ? Faeder, gehael me of 215 lOHANNES XII. 28 ]?isse tide : ac for ]?am ic com on ]>as tfd. Fseder, ge- wuldra ]?inne naman. Da com stefn of heofone, J?us cwe]?ende : And ic gewuldrode, and eft ic gewiildrige. 29 Seo maenigo pe paer stod, and ]>set gehyrde, saedon ]?aet hyt punrode : sume saedon ]?8et engel speece wiS hyne. 30 Se Haelend him andswarode, and cwse^ : Ne com ]7eos 31 stefn for minon fingon, ac for eowrum ])'mgon. Nu ys middan-eardes dom : nu by6 ]?yses middan-eardes ealdor 32 ut-aworpen. And gif ic beo up-ahafen fram eor]?an, ic 33 teo ealle |)ing to me sylfum. past he saede, and tacnode 34 be hwylcum dea^e he wolde svveltan. Seo maenigo him andswarode, and cwaeS : We gehyrdon on paere ^ ]?ast Crist bi'5 on ecnysse : and humeta segst J>u, Hit ge- byra^ paet mannes Sunu beo up-ahafen ? hvvaet ys |^es 35 mannes Sunu ? Da cw8et5 se Haelend : Nu gyt ys lytel leoht on eow : ga6 J>a hvvile ]>e ge leoht habbon, |)ast pystro eow ne befon : se ]>e gaeS on ]?ystron, he nat 30 hwyder he gas's. Da hwile fe ge leoht habbon, ge- lyfaS on leoht, ]?aet ge syn leohtes beam, pas ping se Haelend him saede, and code, and bediglode hine fram 37 him. Da he swa mycele tacn dyde beforan him, hig ne 38 gelyfdon on hine : ]7aet ])aes witegan word Isafas wsere gefylled, J^e he cwaeS, Dryhten, hwa gelyfde ]>aes pe we gehyrdon? and hwam waes Dryhtnes strencS geswutelod? 39 For|?ig hig ne mihton gelyfan, forfam Isafas cwaet5 eft, 40 He ablende heora eagan, and ahyrde heora heortan, j^aet hig ne geseon mid heora eagon, and mid heora heortan ne ongyton, and syn gecyrrede, and ic hig gehdele. 41 Isaias saede pas ]>ing, p»a he geseah hys wuldor, and 42 spraec be him. And ]?eah manega of ]?am ealdron ge- lyfdon on hine ; ac hig hyt ne cy^don for Jjaera Pharisea pingon ; J)y-lces hig man ut-adrife of hyra gesomnunge. 43 Hi lufodon manna wuldor swiSor ]?onne Codes wuldor. 44 Se Haelend clypode and cwaat5 to him : Se ]?e gelyfS on lOHANNES XIII. me, ne gelyft5 he na on me, ac on faene j^e me sende ; and se f»e me gesyli(5, gesyhtS })8ene pe me sende. Ic 45 com to leohte on middan-earde ; and nan Jjaera ]?e ge- 46 lyf^ on me ne wunaS on ]?ystrum. And gif hwa ge- 47 hyrtS mine word, and ne gehylt, ne deme ic hine : ne com ic middan-eard to demanne, ac ]?8et ic gehasle mid- dan-eard. Se ])e me forhigS, and mine word ne under- 4s felit5, he haeft^ hwa him deme ; seo sp^c ]?e ic spdec, seo him demt5 on ]?am ytemestan dsege. ForJ?am ]?e ic ne 49 sprece of me sylfum ; ac se Faeder pe me sende, he me bebead hwaet ic cwet5e, and hwaet ic sprece. And ic so wat J)aet his bebod ys ece Iff : J»a ping pe ic sprece, ic sprece swa Faeder me saede. DYS GEBYRAD ON DUNRES-D^G MR EASTRON. XIII. ^r ]>am Easter-freols-daege, se Haslend wiste 1 faet his tfd com }>aet he wolde gewftan of ]?ysum middan- earde to hys Faeder, fa he lufode hys leorning-cnyhtas pe waeron on middan-earde, oS ende he hig lufode. And 2 J}a Dryhtnes penung waes gemacod, J?a for se deofol on ludas heortan Scariothes, ]?aet he hine belaswde. He 3 wiste J>aet Faeder sealde ealle ping on hys handa, and }>aet he com of Gode, and cymS to Gode. He aras fram 4 his ]7enunge, and lede hys reaf, and nam linen hraegl, and begyrde hyne. ^fter fam he dyde waeter on faet, and 5 fwoh his leorning-cnyhta fet, and drigde hig mid Jjaere lin-waede pe he waes mid begyrd. Da com he to Simone 6 Petre, and Petrus cwae^ to him : Dryhten, scealt f u pwean mine fet ? Se Haelend andswarode, and cwaet5 to 7 him : pa nast nu |?aet ic do ; ac pu wast sySt5an. Petrus 3 cwae^ to him : Ne Jjwyhst ]7u naefre mine fet. Se Hael- end him andswarode, and cwaeS : Gif ic pe ne ]?wea, naefst ]m naenne dsel myd me. Da cwae^ Simon Petrus to 9 him : Dryhten, ne jjweh J)u na mine fet ^ne, ac eac min heafod and mine handa. Da cwaet5 se Haelend to him : 10 217 L lOHANNES Xm. Se pe clsene by6 ne be]?earf buton pset man his fet |>we2, ac ys eall claene : and ge synd sume claene, nses na ealle. 11 He wiste witodlice hwa hyne sceolde belsewan ; forfam 12 he cwaet5, Ne synd ge ealle claene. Syt^cSan he hsefde heora fet a]?wogene, he nam his reaf ; and ]?a he saet, he 13 cwset5 eft to hym : Wite ge hwset ic eow dyde? Ge clypia^ me Lareow and Dryhten ; and wel ge cwe(5a'5 ; 14 swa ic eom sot51ice. Gif ic Jjwoh eowre fet, ic pe eom eower Lareow and eower Hlaford, and ge sceolon eac 15 ])wean eower aelc oSres fet. Ic eow sealde bysne, p3dt 16 ge don swa ic eow dyde. SoSlice ic eow secge, Nys se j?eowa furSra J)onne his hlaford ; ne se aerend-raca nys 1/ maerra ]?onne se pe hyne sende. Gif ge p'ds ping witon, 18 ge beoti eadige gif ge hig dotS. Ne secge ic be eow eallon : ic wat hwylce ic geceas ; ac ]?set ]>3et halige ge- writ sy gefylled, pe cwyt5, Se pe ytt hlaf myd me, aheft5 19 hys ho ongean me. Nu ic eow secge, serjjam pe hyt ge- weorSe, ];aet ge gelyfon, ponne hyt geworden by'S, pset ic 20 hyt eom. SoS ic eow secge, Se pe underfeh'S psene pe ic sende, underfeh^ me ; and se pe underfeh^ me, under- 21 fehS psene pe me sende. Da se Haelend J^as p'mg ssede, he waes gedrefed on gaste, and cy^de, and cwae^ : SoS 22 ic eow secge, J^aet eower an me belaewS. Da leorning- cnyhtas beheold heora aelc o^erne, and him twynode be 23 hwam he hit saede. An )>aera leorning-cnyhta hlinode 24 on ]?ses Haelendes bearme, ]?one se Haelend lufode. Si- mon Petrus bicnode to ]?yson, and cwaeS to him : Hwaet 25 is se pe he hyt big seg'S ? Witodlice pa. he hlinode ofer ]?aes Haelendes breostum, he cwae^ to him : Dryhten, 26 hwset ys he ? Se Haelend him andswarode, and cwaet? : He ys se pe ic raece bedyppedne hlaf. And ]?a 'Sa he 27 bedypte pone hlaf, he sealde hyne ludas Scariothe. And ]>a aefter J)am bitan Satanas code on hyne. Da cwaet5 se 28 Haelend to him : Do ra^e past ])u don wylt. Nyste nan lOHANNES XIV. J?aera sittendra to hwam he ]>8et sasde. Sume wendon, 29 for]?am ludas lieefde serin, ]?8et se Haslend hit cwaede be hym, Bige ])a ])iug ]?e us ])earf sy to J)am freols-daege ; o^Se ]?aet he sealde sum jjing |jearfendum mannum. Da 30 he nam ]7one bitan he eode ut ]?8er-rihte : hit waes niht pa he ut-eode ; and se Haelend cwas^ : Nu ys mannes 31 Sunu geswutelod, and God ys geswutelod on him. Gif 32 God ys geswutelod on him, and God geswutelaS hine on hym sylfum. DYS GODSPEL GEBYRAD ON FRIGE-D^G, ON D/ERE FEORDAN WUCAN OFER EASTRON. La beam, nu gyt ic eom gehwaede tid mid eow. Ge me 33 secaS : and svva ic ]?am ludeum ssede, Ge ne magon far- an J^yder J>e ic fare ; and nu ic eow secge. Ic eow sylle si niwe bebod, paet ge lufion eow betwynan, swa ic eow lufode. Be ]>am oncnawa^ ealle men ])aet ge synd mine 35 leorning-cnyhtas, gif ge habba^ lufe eow betwynan. Simon Petrus cw8et5 to him : Dryhten, hwyder gsest J)u ? 36 Se Haelend hym andswarode, and cwaeS : Nemihtfume fylian J>yder ic nu fare: pu fserst eft aefter me. Petrus 37 cwaeS to him : Hwi ne maeg ic ]>e nu fylian ? ic sylle min Iff for J>e. Se Haelend him andswarode, and cwaeS : pin ss Iff J)u sylst for me ? SoS ic pe secge, Ne craewS se cocc, aer pu wiSsaecst me jjriwa. DYS GODSPEL GEBYRAD TO DiERE M.^SSAN PHILIPPI AND lACOBI. XIV. And he cwaeS to hys leorning-cnyhtum : Ne sy 1 eower heorte gcdrefed : ge gelyfa^ on God, and gelyfatS on me. On mines Faeder huse synd manega eardung- 2 stowa : ne saede ic eow. Hyt ys lytles wana p2dt ic fare, and wylle eow eardung-stowe gegearwian. And gif ic 3 fare, and eow eardung-stowe gegearwige, eft ic cume, and nime eow to me sylfum ; ]?8et ge syn ]?aer ic eom. And ge witon hwyder ic fare, and ge cunnon pone weg. 4 219 L 2 lOHANNES XIV. 5 Thomas cwse^ to hym : Dryhten, we nyton hwyder |)U 6 fserst ; and hu mage we J?one weg cunnan ? Se Hselend cwae^ to him : Ic eom weg, and sotSfsestnys, and Iff: 7 ne cymt5 nan to Faeder, buton purh me. Gif ge cu^on me, witodlice ge cu^on minne Feeder : and heonon-fort5 s ge hyne gecnawa^, and ge hine gesawon. Philippus cwaeS to him : Dryhten, aetyw us ]7one Fseder, and we 9 habbaS genoh. Se Hselend cwseS to him : Philippus, swa lange tid ic wses mid eow, and ge ne gecneowon me : se ]?e me gesyh^, gesyhS minne Fseder : humeta 10 cwyst |)u, iEtyw us ]?inne Faeder ? Ne gelyfst pu ];8et ic eom on Faeder, and Faeder ys on me ? J?a word fe ic to eow sprece, ne sprece ic hig of me sylfum : se Faeder 11 pe wuna'S on me, he wyrc^ J>a weorc. Ne gelyfe ge ]?aet ic eom on Faeder, and Faeder ys on me : gelyfaS for 12 p>am weorcum. SoS ic eow secge, Se pe gelyfS on me, he wyrcS pa weorc ]>e ic wyrce, and he wyrcS maran 13 Jjonne fa synd ; forj^am pe ic fare to Fseder. And ic do swa hwaet swa ge biddaS on minum naman, peet Fae- 14 der sig gewuldrod on Sana. Gif ge hwaet me biddaS on minum naman, f>aet ic do. DYS SCEAL ON PENTECOSTENES M^ESSE-iEFEN. 15 Gif ge me lufia'S, healda^ mine bebodu. And ic bidde 16 Faeder, and he sylS eow o^erne Frefriend, }>aet beo aefre 17 mid eow ; so^faestnysse Gast, ]>e pes middan-eard ne maeg underfon : he ne can hyne, forfam ]?e he ne gesyhtS hyne : ge hyne cunnon, forfam pe he wunaS mid eow, 13 and bi^ on eow. Ne laete ic eow steop-cild : ic cume 19 to eow. Nu gyt ys an lytel fyrst, and middan-eard me ne gesyh^ : ge me geseoS ; forjjam ic lybbe, and ge 20 lybbaS. On ]?am daege ge gecnawa^ ]?aet ic eom on minum Faeder, and ge synd on me, and ic eom on eow. 21 Se ]?e haeft5 mine bebodu, and hylt pa, he ys pe melufat5 : min Faeder lufa^ paene pe me lufaS, and ic lufige hyne, lOHANNES XV. and geswutelige him me syllne. ludas cwaeS to hym, 22 (naes na se Scariolh) : Dryhten, hwast ys geworden, J)£Et ]?u wyit pe sylfne geswutelian us, naes middan-earde ? Se Haslend andsvvarode, and cwaeS to him : 23 DYS GODSPEL SCEAL ON PENTECOSTENES M^SSE-DiEG. Gif hwa me lufa6, he hylt mine spraece, and min Faeder lufaS hine ; and we cuma^ to him, and we wyrca^ eard- ung-stowa mid him. Se ]?e me ne lufaS, ne hylt he 24 mine spraeca ; and nys hyt min spraec Ipe ge gehyrdon, ac ]^ees Faeder pe me sende. pas |?ing ic eow saede, Jja 25 ic mid eow wunode. Se Halga Frofre-Gast, \]>e Faeder 26 sent on minum naman, eow laerS ealle J?ing ; and he laert5 eow ealle ])a ]?ing ]?e ic eow secge. Ic laefe eow sibbe ; 27 ic sylle eow mine sibbe : ne sylle ic eow sibbe swa mid- dan-eard sylS. Ne sy eower heorte gedrefed, ne ne forht- ige ge. Ge gehyrdon ]?aet ic eow saede, Ic ga, and ic cume 28 to eow. Witodlice gif ge me Itifedon, ge geblissodon ; forjjam ]>e ic fare to Faeder ; for|>am Faeder ys mara ponne ic. And nu ic eow saede, aer]?am J?e hit geweor^e, ]?set 29 ge gelyfon, ]?onne hit geworden biS. Ne sprece ic nu 30 na fela wiS eow : J^yses middan-eardes ealdor cymS, and he naef(5 nan J?ing on me: ac paet middan-eard on- 3i cnawe paet ic lufige Faeder, and ic do swa Feeder me be- bead. Arisa^, uton gan heonon. DYS GODSPEL GEBYRAD TO S5e VITALIS M^SSAN. XV. Ic eom soS win-eard, and min Faeder ys eor'S- 1 tilia. He detS aelc twig aweg on me J>e blaeda ne byr'5 ; 2 and he feorma^ aelc J?aera ]>e blaeda byr^, J»aet hyt here blaeda ]>e swi]?or. Nu ge synd claene for J?aere spraece pe 3 ic to eow spraec. WuniaS on me, and ic on eow. Swa 4 twig ne maeg blaeda beran him-sylf, buton hit wunige on win-earde, swa ge ne magon eac, buton ge wunion on me. Ic eom wm-eard, and ge synd twigu : Se ]?e wunaS 5 on me, and ic on him> se byrS mycle blaeda : for]7am ge lOHANNES XV. 6 lie magon nan ])ing don biitan me. Gif hwa ne wuna^ on me, he byS aworpen ut swa twig, and fordruwa'6 ; and hig gaderiaS ]:>a, and doS on fyr, and hig forbyrna'S. DYS GODSPEL SCEAL ON WODNES-DiEG OFER ASCENSIO DOMINI. 7 Gif ge wunia^ on irie, and mine word wunia(5 on eow, biddaS swa hwaet swa ge wyllon, and hyt byS eower. 8 On ]?am ys min Fa3der geswutelod, ]?8et ge beron mycle 9 blseda, and beon mine leorning-cnyhtas. And ic lufode 10 eow swa Feeder lufode me : wuniaS on minre lufe. Gif ge mine bebodu gehealdaS, ge wunia'S on minre lufe ; swa ic geheold mines Faeder bebodu, and ic wunige on 1 1 hys lufe. Das ]>ing ic eow saede, ]?8et min gefea sy on eow, and eower gefea sy gefullod. DYS GEBYRAD TO D^RA APOSTOLA M^ESSE-DAGON. 12 Dis ys min bebod, pset ge lufion eow gemeenelice, swa ic 13 eow lufode. Nseft^ nan man maran lufe ]?onne ]?eos ys, 14 pset hwa sylle his Iff for his freondum. Ge synd mine 15 frynd, gif ge do(5 ]7a J^ing ])e ic eow bebeode. Ne telle ic eow to ]?eowan ; forj^am se ]?eowa nat hwaet se hlaford deS : ic tealde eow to freondum ; for])am ic cy^de eow 16 ealle J^a Iping ]?e ic gehyrde aet minum Fasder. Ne ge- cure ge me, ac ic geceas eow, and ic sette eow, ]?a9t ge gan and blaeda beron, and eowre blaeda gelagston ; faet Faeder sylle eow swa hwaet swa ge biddacS on minum naman. AND DYS GEBYRAD TO D^RA APOSTOLA M^ESSE- DAGON. 17 Das ]?ing ic eow beode, ]>aet ge lufion eow gemaenelice. 18 Gif middan-eard eow hatat5, witat5 ]?aet he hatede me ^r- 19 eow. Gif ge of middan-earde waeron, middan-eard lufode ]?aet his waes : forpam pe ge ne synd of middan- earde, ac ic eow geceas of middan-earde, forjjig middan- 20 eard eow hataS. Gemuna'S minre spraece pe ic eow saede, Nis se ]?eowa maerra J^onne his hlaford. Gif hig 222 lOHANNES XVI. me ehton, hig wyllaS ehtan eower : gif hig mine sprsece heoldon, hig healdaS eac eowre. Ac ealle ]>as J)ing hig 21 dot5 eow for minum naman ; forJ?am pe hig ne cunnon }>one ]?e me sende. Gif ic ne come, and to him ne sprsece, 22 nsefdon hig nane synne : nu hig nabba(5 nane lade be heora synne. Se Jjc me hataS hataS minne Faeder. Gif 24A ic nane weorc ne worhte on him, pe nan ot5erne worhte, nsefdon hig nane synne : nu hig gesawon, and hig hate- don seg^er ge me, ge minne Feeder. Ac ]?8et seo spraec 25 sy gefylled ])e on hyra ^ awriten ys. Daet hig hatedon me buton gewyrhtum. DYS GEBYRAD ON SUNNAN-DiEG, OFER ASCENSIO DOMINI, ponne se Frefriend cym^, pe ic eow sende fram Feeder, 26 sot5fffistnysse Gast, pe cymtS fram Fasder, he cy« gewit- nesse be me : and ge cy«a« gewitnesse, for];am ge wser- 27 on fram fruman mid me. XVI. pas J>ing ic eow ssede, ]?8et ge ne swicion. Hig 2 doS eow of gesomnungum ; ac seo tid cymt5, J^aet aelc ]>e eow ofslyhS wen« feet he ]?enige Gode. And J)as ping 3 hig do6, for]7am j?e hig ne cuSon minne Faeder, ne me. Ac ]?as ]?ing ic eow ssede, Jjaet ge geraunon, }>onne heora 4 tid cymS, faet ic hit eow saede. Ne saede ic eow ]?as J^ing 2et fruman, forjjam ]?e ic waes mid eow. DYS GODSPEL SCEAL ON SUNNAN-DiEG, ON DM^B FEORDAN WUCAN OFER EASTRON. Nu ic fare to ]?am tSe me sende, and eower nan ne acsaS 5 me, Hwyder ic fare? Ac forpam Se ic spraec J?as jjing e to eow, unrotnys gefylde eowre heortan. Ac ic eow 7 secge soSfeestnysse ; Eow fremaS ])3et ic fare : gif ic ne fare, ne cymt5 se Frefriend to eow : witodlice gif ic fare, ic hyne sende to eow. And ]?onne he cymS, he J^ywS s jjysne middan-eard be synne, and be rihtwisnesse, and be dome : be synne, for)>am hig ne gelyfdon on m€ ; 9 lOHANNES XVT. [. 10 be rihtwisnysse, forj^am ic fare to Feeder, and ge me ne ; 11 geseo'S ; be dome, fbrj>am ]7yses middan-eardes ealdor ys 12 gedemed. Gyt ic haebbe eow fela to secgenne, ac ge ; 13 hyt ne magon nti acuman. ponne ]?8sre so^faestnysse Gast cymS, he Iser'S eow ealle soSfsestnysse : ne spryeS he of him-sylfum, ac he sprycS ]?a ]?ing j?e he gehyrS : 14 and cyS eow fa ping J?e towearde synd. He me geswu- 15 telaS ; for])am he nimS of minum, and cy^ eow. Ealle ]?a ]nng ^e min Feeder heef^ synd mfne ; for]?ig ic cwaeS, past he nimS of minum, and cyS eow. DYS GODSPEL GEBYRAD OFER EASTRON, TWA WUCAN, ON SUNNAN-DiEG. 16 Nu ymbe an lytel ge me ne geseo'S ; and eft ymbe lytel 17 ge me geseo'8, forfam ]?e ic fare to Feeder. Da cweedon his leorning-cnyhtas him betwynan : Hweet ys |)8et he us seg^, Ymbe lytel ge me ne geseoS ; and eft ymbe 18 lytel and ge me geseo^ ; andpset ic fare to Feeder? Hig , cweedon witodlice : Hweet ys j^eet he cwyt5, Ymbe lytel ? ■ 19 we nyton hweet he spryc^. Se Haelend wiste ]?aet hig , woldon hyne acsian, and he cwae^ to hym : Be ]?am ge ' smeagea^ betweonan eow, for];ain ic saede, Ymbe lytel 20 ge me ne geseoS ; and eft ymbe lytel ge me geseo^ : BO'S ic eow secge, Deet ge heofiaS and wepaS, middan-eard geblissaS ; and ge beoS unrote, ac eower unrotnys by^ ; 21 gewend to gefean. Daenne wff cen^, heo haef^S unrot- i nysse, forjjam fe hyre tid com : J>onne heo cenS cnapan, | ne geman heo ]7eere hefinysse for gefean, for])am man |, 22 byS acenned on middan-eard. And witodlice ge habba'S | nu unrotnysse : eft ic eow geseo, and eower heorte ge- I blissat5 ; and nan man ne nimS eowerne gefean fram «; 23 eow. And on fam daege ge ne biddatS me nanes j^inges. J DYS GODSPEL SCEAL ON DONE FEORDAN SUNNAN-D^G •. OFER EASTRON. jl So6 ic eow secge, Gif ge hweet bidda'S minne Feeder on } 224 ; lOHANNES XVII. minum naman, he hyt syltS eow. 05 ]>ys ne bsede ge nan 24 ping on minum naman : bidda^, and ge underfed, ]?9et eower gefeii sy full. Das ]?ing ic eow ssede on bigspell- 25 um: sec tid cymS, Jjonne ic eow ne sprece on bigspellum, ac ic cySe eow openlice be minum Faeder. On pam daege 26 ge biddaS on minum naman ; and ic eow ne secge for- j?am ic bidde minne Faeder be eow. Witodlice se Fasder 27 eow lufatS, forpam pe ge lufedon me, and gelyfdon ]?aet ic com of Gode. Ic for fram Faeder, and com on mid- 2s dan eard : eft ic forlaete middan-eard, and fare to Faeder. Hys leorning-cnyhtas cwaedon to hym : Nu, ])u sprycst 29 openlice, and ne segst nan bigspell. Nu we witon past 30 pu wast ealle J>ing, and J>e nys nan J?earf past aenig ]>e acsie : on pysum we gelyfa^ past pu come of Gode. Se 31 Haelend him andswarode, and cwaeS : Nu ge gelyfaS. Nu, com tfd, and cym'5, paet ge to-faron aeghwylc to his 32 agenum, and forlaeton me anne : and ic ne eom ana, forpam min Faeder ys mid me. Das ping ic eow saede, paet 33 ge habbon sibbe on me. Ge habbaS hefige byr^ene on middan-earde : acgetruwiaS; ic oferswiSde middan-eard. DYS GODSPEL GEBYRAD ON WODNES-DiEG, ON BMRE GANG-WUCAN TO DAM VIGILIAN. XVII. pas ping se Haelend spraec, and ahof up his eagan 1 to heofenum, and cwae'S : Feeder, tfd ys cumen ; geswu- tela pinne Sunu, paet pin Sunu geswutelige pe : and swa 2 pu hym sealdest anweald aelces mannes, paet he sylle ece Iff eallum pam 5e pu hym sealdest. Dis ys so^lice ece 3 lif, paet hig oncnawon paet pu eart an soS God, and se pe pu sendest, Haelend Crist. Ic pe geswutelode ofer eorS- 4 an : ic geendode paet weorc paet pu me sealdest to don- ne. And nu, pu Faeder, gebeorhta me mid pe sylfum 5 paere beorhtnysse pe ic haefde mid pe, aerpam pe middan- eard w^re. Ic geswutelode pinne naman pam mannum e pe '5u me sealdest of middan-earde : hig waeron pfne, 225 L 5 lOHANNES XVII. ; and pu. hig sealdest me ; and hig geheoldon J>ine spr^cev 7 Nu hig gecneowon ]?£et ealle Jja ]?ing |;e t5u me sealdest [ 8 synd of J)e. For|)am ic sealde him pa word J?e ^u seal- ; dest me ; and hig underfengon and oncneowon sot51ice ! ]?3et ic com of pe ; and hig gelyfdon Jjset ^u me sendest. ; 9 Ic bidde for hig : ne bidde ic for middan-earde, ac for \ la pa Se ]m me sealdest; forpam hig synd pine. And ealle mine synd pine, and pine synd mine ; and ie eom geswu- 11 telod on him. And nu ic ne eom on middan-earde, and hig synd on middan-earde, and ic cume to pe. DYS GODSPEL GEBYRAD ON WODNES-D^G, ON D^RE FEORDAN WUCAN OFER EASTRON. [On paere tide se Htelend beheold his leorning-cnyhtas, and cwaet5 :] Halga Fagder, heald on pinum naman pget 12 pLi me sealdest, paet hig syn an, swa wyt synd. Da ic waes mid him, ic heold hig on pinum naman : ic heold pa Se pu me sealdest, and ne forwearS heora nan, buton \ forspyllednysse beam ; pset paet halige gewrit sy gefylled. 13 Nu ic cume to pe, and pas ping ic sprece on middan- earde, paet hig habbon minne gefean gefylledne on him- 14 sylfum. Ic sealde him pine spraece ; and middan-eard hig haefde on hatunge ; forpam hig ne synd of middan- ;i 15 earde, swa ic eac ne eom of middan-earde. Ne bidde ic | paet pu hig nime of middan-earde, ac paet pu hig gehealde * 16 of yfele. Ne synd hig of middan-earde, swa ic ne eom of | 17 middan-earde. Gehalga hig in soSfaestnysse : pin spraec | IS ys soSfaestnys. Swa pu me sendest on middan-eard, ic I 19 sende hig on middan-eard. And for hig ic halgige me | 20 sylfne, paet hig syn eac gehalgode on soSfaestnysse. Witod- | lice ne gebidde ic for hig ane, ac eac for pa Se gyt sceolon ''- 21 gelyfan purh heora word on me ; paet ealle syn an ; swa pu, Faeder, eart on me, and ic on pe, paet hig syn eac an on 22 unc : paet middan-eard gelyfe paet Su me sendest. And ,t ic sealde him pa beorhtnysse pe Su me sealdest ; paet hig lOHANNES XVITL s^m an, swa wyt syn an. Ic eom on him, and ]?u eart on as me, pdst hig syn geendode on an ; J?3et middan-eard on- cnawe J^aet ]m me sendest, and lufodest hig, swa ])u me lufodest. Fasder, ic wylle past ^a, ])e pu me sealdest, syn 24 mid me ]?£er ic eom ; ]?aet hig geseon mine beorhtnysse, ]^ (5u me sealdcvSt : forj^am p\i lufodest me ^r middan- eard geset waere. La rihtwfsa Faeder, middan-eard ]?e 25 ne gecneow : witodlice ic pe gecneow, and hig oncneow- on ];9et (5u me sendest. And ic him cySde J^inne naman, 26 and gyt wylle cySan ; ])aet seo lufu, ^e ]?u me lufodest, sy on him, and ic eom on him. DES PASSIO GEBYRAD ON LANGA-FRIGE-D^EG. XVIII. Da se Haelend ]?as]nng cwaetS, ]}a eode heofer 1 ])a burnan Cedron, ]>ser wses an wyrt-tun, in to J>am he eode, and his leorning-cnihtas. Witodlice ludas, ]?ehyne 2 beleewde, wiste jja stowe, for]?am J)e se Haelend oft-raedlice com Jjyder mid hys leorning-cnyhtum. Da underfeng 3 ludas ]?aet folc and pa. J^egnas, aet ]?am bisceopum and aet J?am Phariseon, and com pjder mid leoht-fatum, and mid blasum, and mid waepnum. Witodlice se Haelend 4 wiste ealle f>a ]nng Se him towearde waeron : he eode pa, fort5, and cwse'S to him : Hwaene sece ge ? Hig andsware- 5 don him, and cwaedon : pone Nazareniscan Haelend. Se Haelend cwae(5 : Ic hit eom. So(51ice ludas, ]>e hyne belaewde, stod mid him. Da he openlice saede, Ic hit o eom, p>a eodon hig under-baec, and feollon on ]7a eorSan. Eft he hig axode : Hwaene sece ge ? Hig cwaedon : 7 pone Nazareniscan Haelend. Se Haelend hym andswaro- s de : Ic saede eow paet ic hit eom : gyf ge witodlice me secaS, laetaS ]?as faran : ];aet seo sprsec waere gefjdled, j^e 9 he cwaeS, Daet ic nsenne J)aera ne forspille, pepu me seal- dest. Witodlice Simon Petrus ateah hyssweord, and sloh 10 ])aes bisceopes ]?eowan, and acearf him of ])aet swy (5re eare. pass ]?eowan nama waes Malchus. Da cwaeS se Haelend u 227 lOHANNES XVIII. to Petre : Do J^in sweord on hys scae^e : ]?oiie calic 'pe 12 min Faeder me sealde, ne drinceic liine ? psetfolc, and se ealdor, and j^sera ludea pegnas namon ]?one Hselend, 13 and bundon hine, and laeddon hine ^rest to Annan, se wsss Caiphas sweor ; and se Caiphas wses ])dds geares 14 bisceop. Witodlice Caiphas dihte pam ludeum, and cw8eS, j^ast hyt betere waere |78et an man svvulte for folce. 15 Simon Petrus fyligde pam Haelende, and oSer leorning- cnyht : se 0(Ser leorning-cnyht wass ]?am bisceope cu6 ; and he eode in myd j;am Haelende on paes bisceopes 16 cafer-tun. Petrus stod aet ]>aere dura paer-ute. Da eode se ieorning-cnyht ut, pe waes ]?aes bisceopes cu6a, and 17 cw8ec5 to J)8ere dure-finene, and laedde Petrura in. Da cw83$ seo duru-]nnen to Petre: Cwyst J>u eart pu of pyses leorning-cnyhtum ? Da cwaeS he : Nice, ne com 18 ic. Da ]?eowas and ]?a ]?egnas stodon ast ]?am gledon, and wyrmdon hig ; for];am hit waes ceald : witodlice 19 Petrus stod mid him, and wyrmdon hyne. Se bisceop acsode |?one Haelend ymbe hys leorning-cnyhtas, and 20 ymbe hys lare. Da andswarode se Haelend, and cwaeS : Ic spr^ec openiice to middan-earde ; and ic laerde symie on gesomnunge, and on temple, ])aer ealle ludeas togse- 21 dere comon ; and ic ne spra?c nan ping digelice. Hwi acsast ]7u me? acsa ]?a ^e gehyrdon hwaet ic to hym 22 spruce : hig witon pa (5ing pe ic hym saede. Da he pys cwae^, J)a sloh an faera pegna pe par stodon pone Haelend mid his handa, and cwaeS : Andswarast pti swa pam 23 bisceope ? Se Haelend andswarode hym, and cwaeS : Gif ic yfele spraece, cyS gewitnysse be yfele : gif ic wel 24 spraece, hwi beatst pu me ? Da sende Annas hyne to 25 pam bisceope gebundenne. And Simon Petrus stod and wyrmde hine. Da cwaedon hig to hym : Cwyst pu eart pu of his leorning-cnyhtum ? He wi^soc, and cwaet5 : 2;> Ic ne eom. Da cwaeS an paes bisceopes peowena, his JOHANNES XVIII. ciiSa ]73es eare sloh Petrus of: Hu ne geseah ic ]>e on ]?am vvyrt-tuue mid him ? Petrus J^a eft wiSsoc : and 27 sona se cocc creow. Da gelajddon hig ]?one Hselend to 23 Caiphan on J>get dom-ern : hyt waes ]7a raorgen ; and hig sylfe ne eodon in to ]?am dom-erne, J'set hig nseron be- smitene ; ac }>3et hig aeton heora Eastron. Da eode Pila- 29 tus tit to him, and cweeS : Hwylce wrohte bringe ge ongean jjysne man ? Hig andswaredon, and cwaedon to 30 him : Gif he ndere yfel-dsede, ne sealde we hyne pe. Da 3i cwae'S Pilatus to him: NimaS hine, and dema'Shim be eowre ^. Da cwaedon J>a ludeas to him : Us nis alyfed pset we aenigne man ofslean : Jjset ]?aes Haelendes spreec 32 w^re gefylled, ]>e he cwae'6, J)a he geswutelode hwylcon deaSe he swulte. Da eode Pilatus eft in to pam dom- 33 erne, and clypode J>one Haelend, and cwse^ to hym : Eart J>u ludea cining? Da andswarode se Haelend hym, 31 and cwaeS : Cwyst ])u ]?is of ]>e sylfum, hwseSer J>e hyt ]>e ot5re saedon ? Pilatus hym andswarode, and cwae^ : 35 Cwyst pu eom ic ludeisc ? Dm ]?eod and ]7ine bisceopas pe sealdon me : hwaet dydest ]m ? Da cwee'S se Haelend : ss Mm rfce nys of ])ysum middan-earde : gif mm rfce wsere of pysum middan-earde, witodiice mfne |>egnas fuhton, ]?3et ic noere geseald ludeum : nys mi*n rfce of J?ysum middan-earde. Da cwaeS Pilatus to hym : Eart ]?u wit- 37 odlice cyning ? Se Haelend hym andswarode, and cwaeS : pu hyt segst past ic eom cyng. On ];am ic eom geboren, and to ]?am ic com on middan-eard, paet ic cy^e so^faestnysse. i^lc Jjaera pe ys on soSfaestnysse gehyr'S mine stefne. Da cwae^ Pilatus to hym : Hwaet ys so'S- ss faestnys ? And pa he ]>is cwaeS, pa eode he eft ut to j)am ludeum, and cwseS to hym : Ne funde ic nsenne gylt on ])ysum men. Hit ys eower gewuna, pset ic for- 39 gife eow aenne man on Eastron : wylle ge ])aet ic forgife eow ludea cyning ? Hig clypedon ealle, and cwaed- 40 JOHANNES XIX. on : Na |>ysne, ac Barraban. Witodlice Barrabas wses ]?eof. XIX. Da nam Pilatus Jjone Haelend, and swang hyne. 2 And ])a f»egnas wundon pyrnenne cyne-helm, and asetton hyne on his heafod, and scryddon hyne mid purpuran 3 reafe ; and hig comon to hym, and cwssdon : Hal beo J?u, ludea cyning ! and hi plsetton hyne mid heora hand- 4 um.. Da code Pilatus eft ut, and cwaeS : Nu, ic hyne laede hyder tit to eow, J?8et ge ongiton ])set ic ne funde 5 naenne gylt on hym. Da eode se Haslend ut, and baer Jiyrnenne cyne-helm, and purpuran reaf. And scede 6 him : Her is man ! Witodlice pa ^a bisceopas and ];a ]7egnas hine gesawon, J^a clypodon hig, and cwsedon : Hoh hyne, hoh hyne. Da cwae^ Pilatus to him : Nime ge hyne, and ho^ : ic ne funde naenne gylt on hym. 7 Da ludeas him andswaredon, and cwaedon : We habbaS ^, and be ure ^ he sceal sweltan ; forJ>am ]?e he cw£e^ 8 ]?8et he waere Godes Sunu. Da Pilatus gehyrde J>as 9 spruce, jja ondred he him ]?9bs pe swiSor ; and eode eft in to })am dom-erne, and cwseS to ]?am Hselende : Hwa- non eart pu ? Witodlice se Haelend hym ne sealde nane 10 andsware. Da cwasS Pilatus to hym : Hwi ne sprycst ]?u wis me ? nast J7u ]>aet ic haebbe mihte f>e to honne, 11 and ic haebbe mihte }?e to forlaetenne? Se Haelend hym andswarode : Nasfdest pu nane mihte ongean me, buton hyt w^re |)e ufan geseald : for]?am se hsefS maran synne, 12 se t5e me ])e sealde. And syt5San sohte Pilatus hu he hine forlete. Da ludeas clypodon, and cwaedon : Gif J>u hine forl^tst, ne eart ])u faes Caseres freond ; aeic ]?aera ipe hyne to cynge de'3, ys J?aes Caseres wi]7er-saca. 13 Da Pilatus fas spraece gehyrde, pa laedde he ut pone Haelend, and saet aet-foran pam dom-setle, on paere stowe pe ys genemned Lithostratds, and on Ebreisc Gabbatha. 14 Hyt wses pa Eastra gegearcung-daeg, and hyt waes seo lOHANNES XIX. syxte tfd : pa cwsetS he to pam ludeum : Her ys eower Cyning! Hig clypodon ealle, and cwaedon : Nim hyne, i5 nim hyne, and hoh. Da cwse^ Pilatus : Sceal ic hon eowerne cyning ? Him andswaredon pa bisceopas, and cwsedon ; Nsebbe we naenne cyning, buton Casere. Da ig sealde he hyne hym to ahonne. Da namon hig pone Haelend, and tugon hine ut ; and baeron his rode mid u him, on pa stowe pe ys genemned heafod-pannan stow, and on Ebreisc, Golgotha : paer hig hyne ahengon, and is twegen o^re mid him, on twa healfa, and pone Haelend on middan. Witodlice Pilatus wrat ofer-gewrit, and 19 sette ofer his rode, poer wses on gewriten, Dis ys se Nazareniscea H^lend, Iudea Cyning. Manegapaera 20 ludea rceddon pis gewrit ; forpam pe seo stow waes ge- heude paere ceastre paer se Haelend waes ahangen. Hit waes awriten Ebreisceon stafon, and Grecisceon, and Leden stafon. Da cwaedon pa bisceopas to Pilate : Ne 21 wrft pu Iudea Cyning, ac paet he cwaede, Ic eom Iudea Cyning. Da cwaeS Pilatus : Ic wrat paet ic wrat. Da 22 pa cempan hyne ahengon, hig namon his reaf, and 23 worhton feower daelas, aelcon cempan aenne dael ; and tunecan : seo tunece waes unasiwod, and waes eall awef- en. Da cwaedon hig him betweonan : Ne slite we hig, 24 ac uton hleotan hwylces ure heo sy : paet paet halige gewrit sy gefylled, pe pus cwy (5, Hig todaeldon hym mfne reaf, and ofer mine reaf hig wurpon hlot. Witodlice pus dydou pa cempan. Da stodon wi6 pa rode paes Hael- 25 endes moder, and his moder svvuster, Maria Cleophe, and Marfa Magdalenisce. Da se Haelend geseah his 26 moder, and pone leorning-cnyht standende, pe he lufode, pa cwaet5 he to his meder; Wff, her ys pin sunu ! Eft 27 he cwaet5 to pam leoniing-cnyhte : Her ys pin moder ! And of paere tide se leorning-cnyht hig nam to him. iEfter pyson, pa se Haelend wiste paet ealle ping waeron 28 231 lOHANNES XIX. geendode, j^aet ]?set halige gewrit wtere gefylled, pa. cwaeS 29 he : Me j^yrst. Da stod an fet full ecedes : hig bewund- on dine spingan myd ysopo, seo \V£es full ecedes, and 30 setton to his mu6e. Da se Haelend onfeng Jjaas ecedes, j?a cwae'S he : Hyt ys geendod : and he ahylde his heafod, 31 and ageaf his gast. Da ludeas baedon Pilatum fast man forbraece heora sceancan, and lete hig nyj?er ; forfam ]>e hit waes gegearcung-daeg ; pset ]?a lichaman ne wunedon on rode on reste-daege : se daeg waes maere reste-dasg. 32 Da comon ]ja cempan, and braecon aerest faes sceancan, 33 pe mid him ahangen waes. Da hig to f)am Haelende comon, and gesawon paet he dead waes, ne braecon hig 34 na his sceancan : ac an ]?aera cempena geopenode his sfdan mid spere, and hraedlice ])sir ileow blod ut, and 35 waeter. And se '5e hyt geseah cy^de gewitnesse, and his gewitnes is soS, and he wat J^aet he soS saede, ]^aet ge 36 gelyfon. Das ]>ing waeron gewordene, ]>aet J?aet gewrit 37 waere gefylled, Ne forbrdece ge nan ban on him ; hig 38 geseoS on hwasne hig on-faestnodon. Witodlice losep fram Arimathfa baed Pilatus, ]?aet he moste niman J)£es Haelendes lichaman, for|)am J>e he waes J)8es Haelendes leorning-cnyht : ]?ys he dyde dearnunga, for ]>aera ludea ege : and Pilatus hym lyfde. Da com he, and nam paes 30 Haelendes lichaman. And Nichodemus com pyder, se ]?e aerest com to pam Haelende on niht, and brohte wyrt- 40 gemang and alewan, swylce hund-teontig boxa. Hig namon ]?aes Haelendes lichaman, and bewundon hyne raid linenum clat5e, mid wyrt-gemangum, swa ludea 41 J^eaw ys to bebyrgenne. Witodlice paer waes wyrt-tun on J»aere stowe par se Haelend ahangen waes ; and on ])am wyrt-tune waes niwe byrgen, on ]?aere fa gyt nan man 42 naes aled. Sot51ice ]?ar hig ledon ]?one Haelend, for]>am })aera ludea gearcung waes, wiS fa byrgene. JOHANNES XX. DYS SCEAL ON SiETERNES-D.EG, ON D^RE EASTER- WUCAN. XX. Witodlice on anum reste-dsege seo Magdalenisce i Maria com on mergen, agr hyt leoht waere, to jjaere byrg- ene; and heo geseah |)38t se stan aweg anumen waes fram jjsere byrgene. Da arn heo, and com to Simone i Petre, and to ]?am o^rum leorning-cnyhte, ]?e se Hselend lufode, and heo cwaeS to hym: Hig namon Dryhten oF byrgene, and we nyton hwar hig hyne ledon. Petrus 3 eode tit, and se oSer leorning-cnyht, and comon to ]?8ere byrgene. Witodlice hig twegen urnon eetgaedere, and 4 se ot5er leorning-cnyht for-arn Petrus forne, and com raSor to ]5aere byrgene. And J?a he nySer abeah, he 5 geseah pa lin-wseda licgan ; and ne eode feah in. Wit- 6 odlice Simon Petrus com agfter hym, and eode into J?8ere byrgene, and he geseah lin-waeda licgan ; and pset swat- 7 lin, ye wees uppan hys heafde, ne Iseg hit na mid ]?am lin-weedum, ac on-sundron gefealden on anre stowe. Da s eode eac in se leorning-cnyht, ]>e aerest com to jjsere byrg- ene, and geseah, and gelyfde. Witodlice J>a gyt hig ne 9 cu'Son halige gewrit, ]?3et hit gebyrede J)3et he sceolde fram deaSe arisan. Da foron eft ]?a leorning-cnyhtas to 10 ]?am oSrum. DYS GODSPEL GEBYRAD ON DUNRES-DiEG, INNAN DiERE EASTER-WUCAN. Witodlice Maria stod far ute oet J?sere byrgene and 11 weop : and ])a heo weop, heo abeah ny^er, and beseah innan pa, byrgene, and geseah twegen englas sittan, mid 12 hwitum reafe, aenne aet pam heafdum, and oSerne aet ]7am fotum, ]?8er J^aes Haelendes Ifc aled waes. Hig cwaed- 13 on to hyre : Wff, hwi wepst fu ? Da cwaeS heo to hym ; ForJ>am hig namon niinne Drihten, and ic nat hwar hig hine ledon. Da heo J?as ping saede, pa bewende u heo hig on-baec, and geseah hwar se Haelend stod ; and 233 lOHANNES XX. 15 heo nyste ]?3et hyt se Haelend wses. Da cwpe(5 se Hsel- end to hyre : Wff, hwi wepst ]?u? hwaene secst ]7ii ? Heo vvende J)aet hyt se wyrt-weard wsere, and cwaeS to him : Leof, gif J>u hine name, sege me hwar J>u hine ledest, 16 and ic hine nime. Da cwse'S se Haelend to hyre : Marfa. Heo bewende hig, and cwset) to hym : Rabboni, pset ys 17 gecweden, Lareow. Da cwae^ se H£elend to hyre : Ne aethrin ])u min ; nu gyt ic ne astah to minum Faeder. Gang to minum bro]>rum, and sege hym, Ic astige to minum Faeder, and to eowrum Faeder ; and to minum IS Gode, and to eowrum Gode. Da com seo Magdalen isce Marfa, and cySde j^am leorning-cnyhtum, and cwaeS : Ic geseah Dryhten, and ]?as fing he me saede. DYS GODSPEL GEBYRAD SEOFON NYHT OFER EASTRON. 19 Da hyt wses aefen, on anon ]?aera reste-daga, and J^a dura waeron belocene f»ser ]7a leorning-cnyhtas waeron gega- derode, for |?aera ludea ege, se Haelend com, and stod to- 20 middes heora, and cwaeS to him : Sig sibb mid eow. And. pa he l^aet cwaeS, he aetywde him his handa and his sidan. Da leorning-cnyhtas waeron bliSe, pa. hig haefdon Dryht- •ii en gesewen. He cwaeS eft to him : Sig sibb mid eow :. 22 swa swa Faeder me sende, ic sende eow. Da he J>aet: cwae^, jia bleow he on hig, and cwaeS to him : Underfot5 23 Haligne Gast. paera synna pe ge forgyfa'S, hig beoS him forgifene ; and paera pe ge healda^, hig beoS ge- 24 healdene. Witodlice Thomas, an of |?am twelfum, pe ys gecweden Didimus, pddt ys Gelicost, on ure geJ?eode, he 25 naes mid him, pa se Haelend com. Da cwaedon pa o^re leorning-cnyhtas to him: We gesawon Dryhten. Da. cwae6 he to him : Ne gelyfe ic, buton ic geseo ]?aera naegla faestnunge on his handa, and ic do minne finger on }»aera naegla stede, and do mine hand to his sidan. 26 And eft, aefter eahta dagum, his leorning-cnyhtas waeron inne, and Thomas mid hym : se Haelend com, belocenum 234 lOHANNES XXI. durum, and stod to-middes hym, and cwaeS : Sig eow sibb. SyS'San he sse.de Thome : Do ]>inne finger hyder, 27 and geseoh mine handa ; and nira J)ine hand, and do on mine sidan : and ne beo |)u ungeleafFul, ac geleafful. Tho- 23 mas andswarode, and cwse^ to him : Du eart min God, and min Dryhten. Se Hselend cwse^ to him : pu gelyf- 29 dest, forj^am ]7u me gesaAve : ]?a synd eadige ]?e ne gesaw- on, and gelyfdon. Witodlice manega ocSre tacen se Hsel- 30 end worhte on hys leorning-cnyhta gesyhSe, ])e ne synd on Jjysse bee awritene. Witodlice J)as ]?ing synd awritene, 31 }>8et ge gelyfon ])3et se Hselend ys Crist, Godes Sunu ; and paet ge habbon ece Iff, ];onne ge gelyfac5 on hys naman. DYS GODSPEL GEBYRAD ON WODNES-DiEG, INNAN D^RE EASTER- WUCAN. XXL Eft aefter psun se Hselend hine geswutelode ]?us i aet ])8ere Tiberiadisean sjb. Simon Petrus, and Thomas, 2 |?e ys gecweden Gelicost, waeron setgasdere, and Natha- nahel, se waes of Ghana Galilei, and Zebedeus suna, and o^re twegen ]?8era leorning-cnyhta. Da cw^aeS Simon 3 Petrus to him : Ic wylle gan on fixotS. Da cwaedon hig to him : And we wyllaS gan mid J>e. And hig eodon ut, and eodon on scyp ; and ne fengon nan fing on psere nihte. Witodlice on jerne mergen se Haelend stod on 4 pam strande : ne gecneowon J?eah pa leorning-cnyhtas |)3et hyt se Haelend wsas. Da cwaeS se Haelend to him : 5 Cnapan, cweSe ge haebbe ge sufol ? Hig andswarodon him, and cwaedon : Nese. He cwaecS to hym : LaetatS 6 }>aet nett on pa swy'Sran healfe paes rewettes, and ge gemet- aS. Hig leton witodlice, and ne mihton hit ateon for paera fixa maenigeo. Witodlice se leorning-cnyht ]?e se 7 Haelend lufode cwaet) to Petre : Hyt ys Dryhten. Da Petrus gehyrde paet hyt Dryhten waes, pa dyde he on his tunecan, and begyrde hine, witodlice he waes aer nacodj and scet innan see. Da oSre leorning-cnyhtas s lOHANNES XXL reowon Jjser-to : liig waeron unfeor fram lande, swylce 9 hyt waere twa Iiund elna, and tugon heora fisc-nett. Da hig on land eodon, hig gesawon licgan gleda, and fisc 10 |)ar-ofer, and hlaf. Da cwae^ se Hselend to him : Bring- 11 aS ]3a fixas ]>e ge nu gefengon. Simon Petrus eode tip, and teh his nett on land, mycelra fixa full, faera waes hund-teontig and freo and fiftig : and fa heora swa fela 12 wees, nses Jjaet nett tobrocen. Da ewee^ se Haelend to him : Ga^ hider and etat5. And nan ]?3era ])e ]?ar saet ne dorste hine acsian hwset he wagre. Hig wiston Jjaet 13 hyt waes Dryhten. And se Haelend com, and nam hlaf, 14 and eac fisc, and sealde hym. On )?ysum waes se Hael- end priwa geswutelod his leorning-cnyhtum, fa he aras 15 of deaSe. Da hig ^ton. DYS GODSPEL GEBYRAD ON PETRES M^ESSE-iEFEN. Da cwaeS se Haelend to Simon Petre : Simon lohannis, lufast fu me swy^or fonne fas ? He cwae^ to him : Gea, Dryhten ; fu wast faet ic fe lufige. He cwaeS to 16 him : Heald mine lamb. He cwae^ eft to him : Simon lohannis, lufast f u me ? He cwae^ to him : Gea, Dryht- en; fu wast fast ic fe lufige. Da cwae^ he to him: 17 Heald mine lamb. He cwasS friddan siSe to him : Si- mon lohannis, lufast f u me ? Da waes Petrus sarigj forf am ^e he cwaeS friddan siSe to him, Lufast f u me ? And he cwae^ to him : Dryhten, f u wast ealle f ing ; f u wast f aet ic f e lufige. Da cwaeS he to him : Heald mine 18 sceap. So'5 ic secge fe, Da f u gingra waere, fu gyrdest f e, and eodest f aer f u woldest : witodlice f onne f u ealdst, f u strecst fine handa, and o^er f e gyrt, and laet f yder 19 f e f u nelt. Daet he witodlice saede, and tacnode hwylc- on dea'Se he wolde God geswutelian. DYS GODSPEL GEBYRAD ON S5e lOHANNIS EUANGE- LISTA MiESSE-D^EG. And fa he f aet saede, fa cwae^ he to him : Fylig me. 236 JOHANNES XXI. Da Petrus hine bewende, pa geseah he j;£et se leorning- 20 cnyht him fyligde, ]?e se Haslend lufode ; se ]?e hlinode on gebeorscype ofer his breost, and cwae^, Dryhten, hwaet ys se J^e Se belaewS ? Witodlice ]?a Petrus ]?ysne 21 geseah, ];a cwaeS he to ])am Haelende : Dryhten, hwaet sceal J?es ? Da cw3et5 se Haslend to hym : Ic wylle past 22 he wunige ]jus oS ic cume : hwaet to pe ? fylig pu me. Witodlice J>eos spraec com ut gemang brotSrum, paet se 23 leorning-cnyht ne swylt: and ne cwaeS se Hselend to him, Ne swylt he ; ac, Dus ic wylle, ])aet he wunige oS ic cume : hwaet to ]?e ? Dys ys se leorning-cnyht ]>e cyS 21 gewitnesse be ]?yson, and wrat pas ping : and we witon pset hys gewitnes ys soS. Witodlice oSre manega ping 25 synd pe se Haelend worhte : gif pa ealle awritene waeron, ic wene ne mihte pes middan-eard ealle pa bee befon. Amen. 237 NOTES. A. = Cod. MS. Bibl. Pub. Cant. I i. 2. 11. B. = Cod. MS. C.C.C.C, S. 4. 140. C. = Cod. MS. Bodl. No. 441. Matt. ix. 11. ys, so A. B. C. — xxi. 16. sacerda^r sucendra, A. B, C. absurdly. At the end of Matthew^ B. has the fvllowing note : — " Sic sit hoc interim. Ego selfricus scripsi hunc librum in monasterio ba^J>onio, et dedi brihtwoldo preposito. Qui scripsit, vivat in pace in hoc mundo et in futuro scto ; et qui legit, legator in eternum." Marc. iii. 18. The MSS. omit Matheum. — V. 40. The MSS. read^ nam Petrum and J^ees mae- denes moder, etc. omitting feeder, and add- ing Petrum. — xiv. 35. Version incorrect, y] wpa being omitted, and he on paere tide substituted, — XV. 32. waeron mid him gebundene : so MSS.ybr the Gr. (hrel^eii^ov avTov ; but the Saxon is, no doubt, translated from one of the Latin versions, Luc. V. 14. claensungaybr clsensunge, MSS. omnes. — vi. 24. For weligum, A. B. and C. concur in the absurd reading, witegum. — vii. 22. ]?earfan bodiaS, for the Gr. Trrw^ot evayyeX- X/'^orrat. Luc. ix. 56. The MSS. omit all the foregoing part of this verse. — X. 1. The MSS. concur in the reading, seventy- two instead of seventy. — — 30. hyne up-beseonde, neither in the Gr. nor Engl. ; the former has vTroXajowv ^e 6 'Ir?- (TOVS. — xi. 8. This widely differs from both Gr. and^ugL; the beginning, gif cnuciende is in nei- ther, and the MSS. omit the following ne. — xii. 50, 51. The MSS. read (v. 50), and wene gehu beo ic gefread ; but I have, with Marshall, trans- ferred wene ge to the beginning of v. 51. — — 55. Kuvaiov, heat, is omitted in the MSS. — xiii. 7. treow, masc. ; perhaps originally beam. — — 29. The MSS. omit and su6-daele. — XV. 7. The MSS. omit hund before nigontigum. — — 8. For ymb-styre(5, inserted by Marshall, the MSS. read awent. — — 12. yldra MSS./o?- gingra. — xvii. 22. sunu MSS. /or suna. — — 37. MSS. gegaderud or gegaderod, in the singu- lar. — xviii. 18. The MSS. omit La gdda. — XX. 15. A. and C. read ofslage ; it should correctly be ofslegenne. — xxi. 12. sy«t$an MSS./or syllaS. — — 25. for gedrefednysse. The erroneous rendering of the Saxon renders a deviation from the usual punctuation necessary. — xxii. 37. TJie MSS. read rihtwisura. — xxiii. 15. ic hine sende .... the version here is false: dyeTrefjfipa yap vfj.ds. — — 24'. is wanting in the MSS. NOTES. loll. i. 3, 4. Here the readings of the MSS. widely differ from Marshall's text. — ii. 8. The MSS. have J?£ere instead of ^dim. — vi. 16. is omitted in the MSS. — vii. 23. Of this verse the beginning is omitted in the MSS. — — 28. and gif ic secge .... gelic, neither in the Gr. i nor the Engl. \ — viii. 9. This is singularly defective in the Saxon ; the ' translator seems not to have well understood \ his original. — — 25. fruma : Tr\v dpxn^ so rendered. The Gothic commits the same mistake, anastodeins. — — 42. In C. the final e of eowre is erased : read eower. \ — — 54,, uwre. The MSS. agree in this singidar form of the 'pronoun. — xvii. 1 1 . On ]?3ere tide cwsetS. These words are neither in the Gr. nor the Engl. THE END. PRINTED BY RICHARD AND JOHN E. TAYLOR, RED LION COURT, FLEET STREET. - i i Princeton Tbeolo,ica!,Semia,„,M^^^^ „ ,|ilil ';'"^'^'T2 01279 9344