I 7 PERKINS LIBRARY \—S y Duke University -i- Kare Hooks . 6<_ / Digitized by the Internet Archive in 2010 with funding from Duke University Libraries http://www.archive.org/details/deoptimoreipubliOOmore D E OPTIMO REIPUBLICAE STATU, D E QJJ E NOVA INSULA UTOPIA LIBRI II. A U C T R E THOMA MORO EQUITE, ANGLIAE CANCELLARIO. EX PRIORIBUS ED1TIONIBUS COLLATlS ACCURATE EXPRESS1. GLASGUAE, IM AEDIBUS ACADEMICIS Excudebant robertus et ANDREAS foulis M DCC L. Ill THOMAS MORUS PETROAEGIDIO S. D. PUdet me propemodum, chariflime Petre Aegi- di, libellum hunc de Utopiana republica, poft annum ferme ad te mittere, quern te non dubito in- tra fefquimenfem expeclafTe. quippequum fcires mihi demptum in hoc opere inveniendi laborem, neque de difpofitione quicquam fuifTe cogitandum, cui tan- tum erant ea recitanda, quae tecum una pariter au- divinarrantemRaphaelem. quare nee erat, quod in eloquendo laboraretur, quando nee illius fermo po- tuit exquifitus efle, quum efTet primum fubitarius, atque extemporalis, deinde hominis, ut fcis, non perinde Latine docli quam Graece, et mea oratio quanto accederet propius ad illius negleftam fimpli- citatem, tanto futura fit propiorveritati, cui hac in re foli curam et debeo et habeo. fateor, mi Petre, mi- hi adeo multum laboris his rebus paratis detraclum, ut pene nihil fueritreliclum. alioquin hujus rei vel excogitatio, vel oeconomia potuiflet ab ingenio ne- que infimo, neque prorfus indoclo, poftulare, turn temporis nonnihil, turn ftudii. quod fi exigeretur, ut a 2 iv MORU3 diferre etiam res,non tantum vere,fcriberetur, id ve- ro a me praeftari, nullo tempore, nulloftudio potu- ifTet. nunc vero quum ablatis curis his, in quibus tantum fuit fudoris exhauricndum, reftiterit tantum hoc, utific fimpliciter fcribcrentur audita, nihil erat negotii. fed huic tamen tarn nihilo negotii peragen- do, caetera negotiamea minus fere quam nihil tem- poris reliquerunt. dum caufas forenfes aflidue alias ago, alias audio, alias arbiter finio, alias judex diri- mo, dum hie officii caufa vifitur, ille negotii: dum foris totum ferme diem aliis impartior, reliquumme- is, relinquo mihi, hoc eft, Uteris, nihil, nempe re- verfo domum, cum uxore fabulandum eft, garrien- dum cum liberis, colloquendum cum miniftris. quae ego omnia inter negotia numero, quando fieri ne- cefle eft, (necefTe eft autem, nifi velis efTe domi tuae peregrinus) et danda omnino opera eft, ut quos vi- tae tuae comites, aut natura providit, aut fecit ca- fus, aut ipfe delegifti, his ut te quam jucundiilimum compares, modo ut ne comitate corrumpas, aut in- dulgentia ex miniftris dominos reddas. inter haec, quae dixi, elabitur dies, mentis, annus, quando er- go fcribimus ? nee interim defomno quicquam fum loquutus, ut nee de cibo quidem, qui multis non mi- nus abfumit temporis, quam fomnusipfe, qui vitae abfumit ferme dimidium acmihi hoc folum tempo- ris adquiro , quod fomno ciboque fuffuror, quod AEGIDIO. V quoniam parcum eft, lente, quia tamen aliquid, ali- quando per feci, atque ad te, mi Petre, tranfmifi Uto- piam, utlegeres, et fi quid eifugilTet nos, uti tu ad- moneres. quanquam enim non hac parte penitus dif- fido mihi, (quiutinamiic ingenio atque dodrina ali- quid eflTem, ut memona non ufquequaque deftituor) non ufque adeo tamen confido, ut credam, nihil mi- hi potuilTeexcidere. nam et Joannes Clemens, puer mens, qui adfuit, ut fcis, una, ut quern a nullo patior fermone abefte, in quo aliquid eflTe fruftus poteft, quoniam ab hac herba, qua et Latinis literis et Grae- cis coepit evirefcere, egregiam aliquando frugem fpe- ro, in magnam me conjecitdubitationem. fiquidem quum, quantum ego recordor, Hythlodaeus narrave- rit Amauroticum ilium pontem, quo fluvius Anydrus infternitur, quingentos habere paflTus in longum, Jo- annes meus ait, detrahendos elFeducentos, latitudi- nemfluminis baud fupra trecentos ibi continere. e- go te rogo, rem ut revoces in memoriam. nam fi tu cum illo fentis, ego quoqueadfentiar, et melapfum credam : fin ipfc non recolis, fcribam, utfeci, quod ipfe recordari videor mihi : nam ut maxime curabo, ne quid fit in libro falfi, ita fi quid fit in ambiguo, potius mendacium dicam, quam mentiar, quod ma- lim bonus efle quam prudens. quanquam facile fu- erit huic mederi morbo,fi ex Raphaele ipfo,aut prae- fensfcifciteris, aut perliteras: quod necelTe eft faci- vi M O R U S as, vel ob alium fcrupulum, qui nobis incidit, nefcio mea ne culpa magis, an tua, an Raphaelis ipfius. nam neque nobis in mentem venit quaerere, neque ill! dicere, qua in parte novi illius orbis Utopia fita lit. quodnon fuifle praetermilTum fie, vellem pro- fedlo mediocri pecunia mea redemptum ; vel quod fubpudet me nefcire, quo in mari fit infula, de qua tarn multa recenfeam, vel quod funt apud nos unus et alter, fed unusmaxime, virpius etprofeflionethe- ologus, qui miro flagrat defiderio adeundae Uto- piae, non inani et curiofa libidine colluftrandi no- va, fed uti religionem noftram, feliciter ibi coep- tam, foveatatqueadaugeat. quod quo faciat rite, de- crevit ante curare, ut mittatur a Pontifice, atque a- deo, ut creeturUtopienfibus Epifcopus, nihil eo fcru- pulo retardatus, quod hoc antiftitium fit illiprecibus impetrandum. quippe fanftum ducit ambitum, quern non honoris aut quaeftus ratio, fed pietatis refpec- tus peperit. quamobrem te oro, mi Petre, uti aut praefens, fi potes commode, aut abfens per epifto- lam, compelles Hythlodaenm, atque efficias, ne quic- quam huic opcri meo aut infit falfi, aut veridefide- retur. atque haud fcio, an praeftet ipfum ei librum oftendi. nam neque alius aeque fufficit, fi quid efl: erratum, corrigere : neque is ipfe aliter hoc praefta- re poteft, quam fi quae funt a me fcripta, perlege- rit. ad haec, fiet ut hoc pacto intelligas, accipiatnc A E G I D I O. vii iibenter, an gravatim ferat hoc operis a me confcri- bi. nempe (I fuos labores decrevit ipfe mandare li- teris, nolit fortafle me : neque ego certe velim, Uto- pienfium per me vulgata republica, florem illi gra- tiamque novitatis hiftoriae fuae praeripere. quan« quam , ut vere dicam, nee ipfe mecum fatis adhuc conftitui, an fim omnino editurus. etenim tarn varia funt palata mortalium, tarn morofa quorundam in- genia, tarn ingrati animi, tarn abfurda judicia, ut cum his haud paulo felicius agi videatur, qui jucundi atque hilares, genio indulgent fuo, quam qui femet macerant curis, ut edant aliquid, quod aliis aut fafti- dientibus, aut ingratis, vel utilitati poffit efTe, vel voluptati. plurimi literas nefciunt, multi contem- nunt. barbarus ut durum rejicit, quicquid non eft plane barbarum. fcioli afpernantur ut triviale, quic- quid obfoletis verbis non fcatet. quibufdam folum placent vetera, plerifque tantum fua. hie tarn tetri- cuseft, ut nonadmittatjocos : hie tarn infulfus, ut non ferat fales. tarn fimi quidam funt, ut nafum om- nem, velut aquam ab rabido morfus cane, reformi- dent : adeo mobiles alii funt, ut aliud fedentes pro- bent, aliud ftantes. hi fedent in tabernis, et inter pocula de fcriptorum judicant ingeniis, magnaque cum ^utoritate condemnant utcunque lubitum eft, fuisquenquefcriptis,veluti capillicio vellicantes,ipll interim tuti 5 et quod dici folet, \%» piius quippe tam viii MORUS AEGIDIO. leves et abrafi undique, ut ne pilum quidem habeant boni viri, quo poflint apprehendi. funt praeterea quidam tarn ingrati, ut quum impense dele&entur o- pere, nihilo tamen magis amentautorem : nonabfi- miles inhumanishofpitibus, qui quumopiparo con- vivio prolixe fint excepti, faturi demum difcedunt domum, nullis habitis gratiis ei, a quo funt invitati. i nunc et hominibus tarn delicati palati, tam varii guftus, animi praeterea tam memoris et grati, tuis impenfis epulum inftrue. fed tamen, mi Petre, tu illudage, quod dixi, cum Hythlodaeo, poftea tamen integrum erit hac de re confultare denuo. quanquam fi id ipfius voluntate fiat, (quandoquidem fcribendi labore defunclus, nunc fero fapio) quod reliquum eft de edendo, fequar amicorum confilium : atque in pri- mis tuum. vale jucundiffime P. Aegidi cum optima conjuge; acme, utfoles, ama, quando ego te amo, etiam plus, quam foleo. LIBER PRIMUS. QUum nonexigui momenti ne- , gotia quaedam inviftiffimus Angliae rex Henricus ejus nominis oclavus, omnibus egrcgii principis ar- tibus ornatiflimus, cum fereniffimo Caftellae principe Carolo con trover- fa nnper habuiflet, ad ea traclanda, componendaque oratorem me legavit in Flandriam, comitem et collegam viri incomparabilis Cuthberti Tun- ftalli,quem facris fcriniis nuper ingen- ti omnium gratulatione praefecit: de cujus fane laudibus nihil a me dicetur, non quod verear ne parum fincerae fidei teftis habenda fit amicitia, fed quod virtus ejus, ac dottrina major eft,quam uta me praedicaripoffit,tum A 1 UTOPIAE notior ubique, atque illuftrior, quam ut debeat ; nifi videri velirn folem lu- cerna, quod aiunt, oftendere. occur- rerunt nobis Brugis (fie enim conve- nerat) hi quibus a Principe negotium demandabatur, egregii viri omnes, in his praefe&us Brugenfis vir magnifi- es, princeps et caput erat, caeterum o.$ etpeftus Georgius Temficius Caf- filetanus praepofitus, non arte folum, verum etiam natura facundus, adhaec jure confultiflimus, traclandi vero ne- gotii cum ingenio, turn affiduo rerum ufueximius artifex. ubifemel atque iterum congreffi, quibufdam de rebus non fatis confentiremus, illi,in aliquot dies vale nobis diclo, Bruxellas pro- fecli funt, Principis oraculum fcifcita- turi. ego me interim (fie enim res fe- rebat) Antverpiam confero. ibi dum LIBER U 3 verfor, faepe me inter alios, fed quo non alius gratior, invifit Petrus Aegi- dius, Antverpiae natus, magna fide, et loco apud fuos honefto, dignus ho- neftiflimo, quippe juvenis haud fcio doctior ne, an moratior, eft cnim et optimus et literatiflimus, ad haec ani- mo in omnes candido, in amicos vero tarn propenfo pectore, amore, fide, adfeclu tarn fincero, ut vix unum aut alterum ufquam invenias, quern illi fentias omnibus amicitiae numeris ef- fe conferendum. rara illi modeftia, nemini longius abeft fucus, nulli fim- plicitas inert prudentior. porro fermo- ne tarn lepidus, et tarn innoxie face- tus, ut patriae defiderium, ac laris do- meftici, uxoris et liberorum, quorum ftudio revifendorum nimis quam an- xie tenebar ( jam turn cnim plus qua- A 2 4 UTOPIAE tuor menfibus abfueram domo) mag- na ex parte mihi dulciffima confuetu- dine fua, et mellitiffima confabulatio- ne levaverit. hunc quum die quadam in templo divae Mariae, quod et ope- re pulcherrimum, etpopulo celeber- rimum eft, rei divinae interfuifTem,at- que peraclo facro,pararem inde in ho- Ipitium redire, forte colloquentem vi- deo, cum hofpite quodam, vergentis ad feniumaetatis: vultu adufto, pro- mifla barba, penula negle&im ab hu- mero dependente, qui mihi ex vultu atque habitu nauclerus effe videbatur. at Petrus ubi me confpexit, adit ac fa- lutat, refpondere conantem feducit paululum,et vides,inquit hunc? (fimul defignabat eum cum quo loquentem videram) eum inquit, jam hinc ad te re&a parabam ducere. veniffet, in- LIBER I. 5 quam, pergratus mihi tua caufa. imo, inquit ille,fi nofles hominem,fua.nam nemo vivit hodie mortalium omnium, qui tantum tibi hominum, terrarum- que incognitarum narrare poffit hifto- riam,quarum rerum audiendarum fcio avidiflimum effe te. ergo, inquam, non peffime conjcclavi.nam primo afpeclu protinus fenfi hominem c(Te naucle- rum. atqui, inquit, aberrafti longiffi- me, navigavit quidem, non ut Palinu- rus, fed ut Ulyfles : imo velut Plato, nempe Raphael ifte, fie enim vocatur gentilitio nomine, Hythlodaeus, et Latinae linguae non indo6lus,etGrae- cae dofliffimus (cujusideoftudiofior quam Romanae fuit, quoniam totum fe addixerat philofophiae : qua in re nihil quod alicujus momenti fit prae- ter Senecae quaedam ac Ciceronis ex- A 3 6 UTOPIAE tare latine cognovit) reli&o fratribus patrimonio, quod ei domi fuerat (eft enim LuGtanus) orbis terrarum con- templandi ftudio, Americo Vefpucio fe adjunxit, atque in tribus pofterio- ribus illarum quatuor navigationum, quaepaflim jam leguntur, perpetuus ejus comes fuit, niG quod in ultima cum eo non rediit. curavit enim atque adeo extorGt ab Americo, ut ipfe in hisxxiiu.effet, qui ad fines poftre- mae navigationis in Caftella relinque- bantur. itaque reliclus eft, uti obtem- peraretur animo ejus, peregrinationis magis quam fepulchri curiofo, quippe cui haec affidue funt in ore, Coelo te- gitur qui non habet urnam, et, undi- que ad fuperos tantundem efle viae, quae mens ejus, niG Deus ei propitius adfuiflet, nimio fuerat illi conftatura* LIBER I. 7 caeterum poftquam digreflo Vefpucio multas religioncs cum quinque Caf- tellanorum comitibus cmenfus eft,mi- rabili tandem fortuna Taprobanem delatus, indepervenit in Calichut, ubi repertis commode Lufitanorum navi- bus, in patriam denique practcr fpem revehitur. hacc ubi narravitPetrus,ac- tis ei gratiis,quod tarn officiofus in me fuiflet, ut cujusviri colloquium mihi gratum fperarct, ejus uti fermone fruerer, tantam rationem habuifTct,ad Raphaelem me convcf to, turn ubi nos mutuo falutaflemus, atque ilia com- munia dixiflemus, quae dici in primo hofpitum congreflu folent, inde do- mum meam digredimur,ibique in hor- to confidentes, in fcamno cefpitibus herbeis conftrato confabulamur. nar- ravit ergo nobis, quo pafto poftea- A 4 8 UTOPIAE quam Vefpucius abierat, ipfe fociique ejus, qui in Caftella remanferant ; con- veniendo atque blandiendo coeperint fe paulatim ejus terrae gentibus infi- nuare, jam que non innoxie modo a- pud eas, fed etiam familiariter verfari, turn principi cuidam (cujus et.patria mihi, et nomen excidit) grati, chari- que effe, ejus liberalitate narrabat commeatum atque viaticum ipfi et quinque ejus comitibus affatim fuifTe fuppeditatum cum itineris (quod per aquam ratibus, per terram curru pera- gebant) fidelifiimo duce, qui eos ad alios Principes, quos diligenter com- mendati petebant,adduceret.nam poft muliorum itinera dierum, oppida at- que urbes aiebat reperilTe fe ac non peffime inftitutas, magna populorum frequentia ? refpubiicas.nempefubAc- LIBER I. 9 quatoris iinea,tum hinc atque inde ab utroque latere, quantum fere fpatii fo- lis orbita complectitur, vaftas objace- re folitudines perpetuo fervore torri- das. fqualor undique et triftis rerum facies, horrida atque inculta omnia, feris habitata ferpen tibufque, aut de- niquehominibus neque minus efferis quam fint beluae,neque minus noxiis. caeterum ubi longlus eveftus fis, pau- latim omnia manfliefcerc, coclum mi- nus afperum, folum virore blandum, mitiora animantium ingenia, tandem aperiri populos, urbes, oppida, in his aflidua non inter fe modo ac finiti- mos, fed procul etiam diffitas gentes, terra marique commercia. inde fibi natam facultatem, multas ultro citro- que terras invifendi, quod nulla navis ad iter quodlibetinftruebatur,in quam 10 UTOPIAE non ille, comitefque ejus libentiffime admittebantur. naves quas primis re- gionibus confpexerunt, carina plana fuiffe narrabat, vela confutis papyris aut viminibus intendebantur,alibi co- riacea : poft vero acuminatas carinas, canabea vela repererunt, omnia deni- que noftris fimilia. nautae maris ac coeli non imperiti. fed miram fe nar- rabat iniiffe gratiam, tradito magne- tis ufu, cujus antea penitus erant ig- nari, ideoque timide pelago confue- vifle fefe, neque alias temere, quam aeftate credere: nunc vero ejus fiducia lapidis contemnunt hyemem, fecuri magis, quam tuti, ut periculum fit, ne quae res magno eis bono futura puta- batur, eadem per imprudentiam mag- norum caufa malorum flat, quid quo- que in loco fe vidiffe narravit, et Ion- LIBER I. If gum fuerit explicare, neque hujus eft operis inftitutum, et alio fortaffe loco dicetur a nobis, praefertim quicquid cxufu fuerit non ignorari, qualia funt in primis ea, quae apud populos uf- quam civiliter conviverltes animad- vertit, rcfte prudentcrque provifa. his cnim de rebus et nos avidiffime roga- bamus, et ille libentiflime difTerebat, omiffa interim inquifitione monftro- rum, quibus nihil eft minus novum, nam Scyllas et Celenos rapaces, et Leftrigonas populivoros, atque ejuf- cemodi immania portenta, nufquam fere non invenias, at fane ac fapienter inftitutos cives haud reperias ubilibet. caeterum ut multa apud novos illos populos adnotavit perperam confulta, fie haud pauca recenfuit, undepojfiint exempla fumi corrigendis harum ur- 12 UTOPIAE bium, nationum, gentium ac regno- rum erroribus idonea, alio, ut dixi, loco a me commemoranda. nunc ea tantum referre animus eft, quae de moribus atque inftitutis narrabat U- topienfium, praemiffo tamen eo fer- mone, quo velut traclu quodam ad e- jus mentionem reipublicae deventum eft.nam quum Raphael prudentiffime recenfuiffet, alia hie, alia illic errata, utrobique certe plurima, turn quae a- pud nos, quaeve item funt apud illos cauta fapientius, quam uniufcujufque populi mores atque inftituta fie tene- ret, tanquam in quemcunque locum divertiffet, totam ibi vitam vixiffe vi- deretur. admiratus hominem Petrus ; Miror profecto, mi Raphael, inquit, cur te regi cuipiam non adjungas,quo- rum neminem effe, fatis fcio, cui tu JLIBER t. IJ non fis futurus vehementer gratus, ut- pote quern hac doctrina, atque hac lo- corum hominnmque peritia non ob- leclare folum, fed exemplis quoque inftruere, atque adjuvare confilio fis idoneus, fimul hoc pa<5to et tuis rebus egregie confulueris, et tuorum omni- um commodis magno efle adjumento poflis. quod ad meos attinet, inquit ille, non valde commoveor, nempe in quos mediocriter opinor me officii mei partes impleviffe: nam quibus re- bus alii non nifi fenes et aegri cedunt, imo turn quoque aegre cedunt, quum amplius retinere non poflunt, eas res ego non fanus modo ac vegetus, fed juvenis quoque cognatis, amicifque difpartivi, quos debere puto hac mea eflfe benignitate contentos, neque id exigere atque exfpe&are praeterea, ut 14 UTOPIAE memet eorum caufa regibus in fervid- um dedam. bona verba, inquit Petrus, mihi vifum eft non ut fervias regibus, fed ut infervias. hoc eft, inquit ille,una fyllaba plus quam fervias. at ego fie cenfeo,inquitPetrus,quoquo tu nomi- ne rem appelles, earn tamen ipfam effe viam, qua non aliis modo et privatim et publice poffis conducere, fed tuam quoque ipfius conditionem reddere fe- liciorem.felicioremne,inquitRaphael, ea via facerem, a qua abhorret animus ? atqui nunc fie vivo utvolo, quod ego certe fufpicor pauciflimis purpurato- rum contingere. quin fatis eft eorum, qui potentum amicitias ambiunt, ne magnam putes jacluram fieri, fi me at- que uno aut altero mei fimilibus fint carituri. turn ego, perfpicuum eft, in- quam, te, mi Raphael,neque opum effe LIBER I. J5 neque potentiae cupidum, atque ego profe&o hujus tuae mentis hominem non minus veneror ac fufpicio, quam eorum quemvis, qui maxime rerum funt potentes. caeterum videberis pla- ne rem te atque ifthoc animo tuo tarn generofo, tarn vere philofopho dig- nam fa&urus, fi. te ita compares,ut vel cum aliquo privatim incommodoin- genium tuum atque induftriam pub- licis rebus accommodes, quod nun- quam tanto cum fruclu queas, quan- to fi a confdiis fueris magno alicui principi, eique (quod te facturum cer- te fcio) recla atque honefta perfuafe- ris. nempe a principe bonorum malo- rumque omnium torrens in totum po- pulum, velut a perenni quodam fonte promanat. in te vero tarn abfoluta doftrina eft, ut vel citra magnum re- l6 ITTOPIAE rum ufum, porro tanta rerum peritia y ut fine ulla do&rina, egregium confili- arium cuivis regum fis praeftaturus.bis erras, inquit ilie, mi More, primum in me, deinde in re ipfa : nam ncque mi- hi ea eft facultas, quam tu tribuis, et fi maxime effet,tamen quum ocio meo negotium faceflerem, publicam rem nihil promoveam. primum enim prin- cipes ipfi plerique omnes militaribus ftudiis (quorum ego neque peritiam habeo, neque defidero) libentius oc- cupantur, quam bonis pacis artibus, majufque multo ftudium eft, quibus modis per fas ac nefas nova fibi regna pariant, quam uti parta bene adminif- trent. praeterea quicunque regibus a confilio funt,eorum nemo eft,qui non aut vere tantum fapit,ut non egeat, aut tantum fibi fapere videtur, ut non li- LIBER I. \J beat alterius probare confilium, nifi quod abfurdiffimis quibufque dictis affentiuntur et fupparafitantur eo- rum, quos, ut maxime apud princi- pem gratiae, ftudent alTcntatione de- mereri fibi. et certe fie eft natura com- paratum, ut fua cuique inventa blan- diantur. fie etcorvo fuus arridetpul- lus,et fuus fimiae catulus placet, quod fi quis in illo coetu vel alienis inviden- tium , vel praeferentium fua, aliquid af- ferat, quod aut aliis temporibus factum legit, aut aliis fieri locis vidit, ibi qui audiunt, perinde agunt, ac fi tota fa- pientiae fuae periclitaretur opinio, et poll: ilia pro ftultis plane fint habendi, nifi aliquid fuificiant invenire, quod in aliorum inventis vertant vitio. fi caeteradeftkuant, turn hue confugi- unt, haec noftris, inquiunt, placuere B l8 UTOPIAE majoribus, quorum prudentiam uti- nam nos aequareirjiis ; itaque hoc die- to veluti egregie perorata re, confl- dunt. tanquam magnum fit pericu- lum, fi quis ulla in re deprehendatur jnajoribus fuis fapientior, a quibus ta- men ut quidque optime confultum eft, ita aequiffimo animo valere finimus : at fl qua de re potuit confuli pruden- tius,eam protinus anfam cupide arrep- tam mordicus retinemus. itaque in haec fuperba, abfurda, ac morofa ju- dicia, cum faepe alibi, turn femel in Anglia quoque incidi. obfecro, in- quam, fuifti apud nos? fui, inquit, at- que aliquot menfes ibi fum vcrfatus, non multo poft earn cladem, qua An- glorum occidentalium civile, adverfus regem, bellum, miferanda ipforum ftrage compreflum eft. interea mul- LIBER I. 10 turn debui reverendiflimo patri Joan- ni Mortono Cantuarienfi archiepifco- po et cardinali, ac turn quoque An- gliae cancellario, viro, mi Petre, (nam Moro cognita fum narraturus) non automate magis, quam prudentia ac virtute venerabili. etenim ftatura ci mediocris erat, nee aetati quanquam ferae cedens: vultus quern revereare, non horrcas: in congreflu non diffi- cilis, ferius tamen ct gravis, libido e- rat afperius interdum compellando fupplicantes experiri, fed fine noxa, quid ingenii, quam animi praefentiam quifque prae fe ferret, qua velut cog- nata fibi virtute, modo abeffet impu- dentia, dele6labatur, et ut idoneam adresgerendasampleftebatur: fermo politus, et efficax, juris magna peri- tia, ingenium incomparabile, memo- B 2 10 UTOPIAE ria adprodigium ufque excellens. haee enim natura egregia, difcendo atque exercendo provexit. hujus confiliis rex plurimumfidere, multum refpub- !ica niti (cum ego aderam) videbatur. quippe qui ab prima fere juventa pro- tinus a fchola conjeclus in aulam, ma- ximis in negotiis per omnem verfatus aetatem, ac variis fortunae aeftibus affidue jactatus, prudentiam rerum (quae fie recepta non facile elabitur) multis magnifque cum periculis didi- cerat. forte fortuna quum die quodam in ejusmenfaefTem, laicusquidamle- gum veftratium peritus aderat, is ne- fcio unde naclus occafionem, coepit accurate laudare rigidam illam juftiti- am, quae turn illic exercebatur in fu- res, quos paflim narrabat nonnun- quam fufpendi viginti in una cruce, at- LIBER I. 21 que eo vehementius diccbat fe mirari, cum tarn pauci elabcrcntur fupplicio, quo malo fato ficret, uti tarn multi ta- men ubiquc graffarcntur. turn ego (aufus enim fum libere apud cardina- lem loqui) nihil mircris, inquam: nam haec punitio furum et fupra juftum off-, et non ex ufu publico, eft enim ad yindicanda furta nimis atrox, nee ta- men ad refraenanda fufficiens. quip- pe neque furtum fimplex tarn ingens facinus eft, ut capite debeatplecti, ne- que ulla poena eft tanta, utab latroci- niis cohibeat eos, qui nullam aliam artem quaerendi vietus habent. itaque hac in re non vos modo, fed bona pars hujus orbis imitari videtur malos prac- ceptores, qui difcipulos verberant li- bentius, quam docent. decernuntur enim furanti gravia atque horrenda B z 22 UTOPIAE fupplicia, cum potius multo fuerit providendum, uti aliquis elTet proven- tus vitae, ne cuiquam tani dira fit fu- randi primum, dehinc pereundi ne- ceffitas. eft, inquitille, fatishocpro- vifum. funt artes mechanicae, eft agri- cola tio, ex his tueri vitam liceat, ni fponte mali elTe mallent. at non fie evades, inquam. nam primum omit- tamus eos, qui faepe vel ab externis bellis, vel civilibus mutili redeunt do- mum, ut nuper apud vos e Cornubi- enfi praelio, et non ita pridem e Gal- ileo, qui vel reipublicae impendunt membra, vel regi, quos neque prifti- nas artes exercere debilitas patitur, neque aetas novam difcere : hos, in- quam, omittamus, quando bella per intermifTas vices commeant: ea con- templemur, quae nullo die non acci- LIBER I. 23 dunt. tantus eft ergo nobilium nu- merus, qui non ipfi modo degant o- tiofi tamquam fuci laboribus aliorum, quos, puta fuorum praediorum colo nos, ausendis reditibus ad vivum uf- que radunt, (nam earn folam frugali- tatem novere, homines alioquin ad mendicitatem ufque prodigi) verum immenfam quoque otioforum flSpa- torum turbam circumferunt, qui nul- lam unquam quaerendi vi&us artcm didicere. hi fimul atque herus obie- rit, aut ipfi aegrotaverint, ejiciuntur IU1CO5 nam et otiofos libentius quam aegrotos alunt,et facpe morientis hae- res non protinus alendae fufficit pa- ternae familiae: interim illi efuriunt ftrenue,nifi ftrenue latrocinentur.nam quid faciant? fiquidem ubi errando paululum veftes ac valetudinem attri- B 4 24 UTOPIAE vere, morbo jam fqualidos, atque obfi- tospannis, neque generofi dignantur accipere, neque audent ruftici, non ignari eum, qui molliter educatus in otio ac deliciis, folitus fit accinctus a- cinace ac cetra, totam viciniam vultu nebulonico defpicere, et contemnere omnes prae fe, haudquaquam idone- um fore, qui cum ligone ac marra, ma- ligna mercede ac victuparco, fideliter inferviat pauperi. ad haec ille, atqui nobis, inquit, hoc hominum genus in primis fovendumeft: in his enim, utpote hominibus animi magis excel- fi ac generofioris, quam funt opifices aut agricolae, confiflunt vires ac ro- bur exercitus, fi quando (it confligen- dum bello. profecto, inquam ego, ea- dem opera dicas licet, belli gratia fo- vendos effe fures, quibus haud dubie LIBER I. 25 nunquam carebitis, dum habebitis lios. quin ncque latrones funt inftre- nui milites, neque militcsignavifTimi latronum: adeo inter has artes belle convenit. at hoc vitium tanien fre- quens eft vobis, non proprium, eft e- nim omnium fere gentium commu- ne, nam Gallias infeftat alia praeter- ea peftis peftilentior. tota patria fti- pendiariis in pace quoque (fi ilia pax eft) oppleta atque obfefla eft militi- bus, eadem perfuafione induftis, qua vos otiofos hie miniftros alendos efte cenfuiftis, nempe quod Morofophis vifum eft, in eo fitam efTe publicam fa- lutem, fi in promptu Temper adfit va- lidum firmumque praeiidium,maxime veteranorum . neque enim confidunt inexercitatis quicquam: ut vel ideo quaerendum eis bellum fit, ne impe- 26 UTOPIAE ritos habeant milites, et homines ju- gulandi ignaros, ne (ut habet facete Salluftius) manus aut animus incipiat per otium torpefcere. at quam fit per- niciofum hujufmodi beluas alere, et Gallia fuo malo didicit, et Romano- rum, Carthaginenfium, acSyrorum, turn multarum gentium exempla de- clarant, quorum omnium non imperi- um modo, fed agros quoque, atque a- deo urbes ipfas parati ipforum exerci- tus aliis atque aliis occafionibus ever- terunt. quam vero non magnopere neceffarium, vel hinc elucefcit, quod ne Galli quidem milites armis ab un- guiculis exercitatiffimi cum evocatis comparati veflris, admodum faepe glo- riantur fuperiores fefe difceffiffe, ut ne quid dicam amplius, ne praefentibus videar adblandiri vobis. fed nee veftri LIBER I. ^7 illi vel opifices urbici, vel rudes atque agreftes agricolae, otiofos generofo- rum ftipatorcs crcduntur valde perti- mefcere, nil! aut hi quibus ad vires at- que audaciam corpus contigit inepti- us, aut quorum animi vis inopia rei fa- miliaris infringitur: adeo periculum nullum eft, ne quorum valida et ro- bufta corpora (nequc enim nifi felec- tos dignantur generofl corrumpere) nunc vel elanguefcunt otio, vel nego- tiis prope muliebribus emolliuntur, ii- dem bonis artibus inftrucli ad vitam, ct virilibus exercitati laboribus effoe- minentur. certe utcunque fefe haec habet res, illud mihi nequaquam vide- tur publicae rei conducere in even- turn belli, quod nunquam habetis, nifi quum vultis, infmitam ejus generis turbam alere, quod infeftat pacem, cu- 2.8 UTOPIAE jus tanto major haberi ratio, quam belli debeat. neque haec tamen fola eft furandi neceflitas,eft alia magis, quan- tum credo, pecnliaris vobis. quaenam eft ea? inquit cardinalis: oves, inquam, veftrae, quae tarn mites effe, tamque exiguo (blent all, nunc (uti fertur) tarn edaces atque indomitae effe coe- perunt, ut homines devorent ipfos, a- gros, domos, oppidavaftent acdepo- pulentur. nempe quibufcunque reg- ni partibus nafcitur lana tenuior, at- que ideo pretiofior, ibi nobiles etge- nerofi, atque adeo Abbates aliquot fancliviri, non his contend reditibus fruclibufque annuis,qui majoribus fu- is folebant ex praediis crefcere, nee habentes fatis, quod otiofe ac laute vi- ventes, nihil in publicum profint, nifi etiam obfint, arvo nihil relinquunt, LIBER I. 2o omnia claudunt pafcuis, demoliuntur domos, diruunt oppida, templo dun- taxat ftabulandis ovibus relicto. et tanquam parum foli perderent apud vos ferarum faltus ac vivaria, 1111 boni viri habitationcs omnes, et quicquid ufquam eft culti, vertunt in folitudi- nem. ergo ut unus helluo inexplebilis ac dira peftis patriae, continuatis a- gris, aliquot millia jugerum uno cir- cundet fepto, ejiciuntur coloni qui- dam, fuis etiam, aut circumfcripti frau- de, aut vi oppreffi exuuntur, aut fati- gati injuriis, adiguntur ad venditio- nem. itaque quoquo paclo emigrant miferi, viri, mulieres, mariti, uxores, orbi, viduae, parentes cum parvis li- beris, et numerofamagis quamdivite familia, ut multis opus habet manibus resruftica: emigrant, inquam, enotis 30 UTOPIAE atque affuetis laribus, nee inveniunt quo fe recipiant, fupellectilem omnem haud magno vendibilem, etiam fl ma- nere poffit emptorem, quum extru- di necefle eft, minimo venundant: id quum brevi errando infumpferint, quid reftat aliud denique quam uti fu- rentur, et pendeantjufte fcilicet, aut vagentur atque mendicent: quanquam turn quoque velut errones conjiciun- tur in carcerem, quod otiofi obambu- lent, quorum operam. nemo eft qui conducat, quum iili cupidifGnie offe- rant, nam rufticae rei cui affueverunt, nihil eft quod agatur, ubi nihil feritur. fiquidem unus opilio atque bubulcus fufficit ei terrae depafcendae pecori- bus, in cujuscultum, ut fementi faci- endae fufEceret, multae pofcebantur manus. atque hac ratione fit ut mul- LIBER I. 31 tis in locis annona multo fit carior. quin lanarum quoque adeo increvit pretium, utatenuioribus, quipannos inde folcnt apud vos conficere, pror- fus emi non poffint, atque ea ratione plurcs ab opcre ablegantur in otium- nam poft auctapafcuainfinitam ovium vim abfumpfit tabes, velut eorum cu- piditatcm ulcifcente Deo, immifla in oves lue, quam in ipforum capita con- tortam effe fuerat juftius. quod fi ma- xime increfcat ovium numerus, pretio nihil dccrefcit tamen, quod earum, fi monopolium appellari non poteft quod nonunusvendit, certe oligopo- lium eft. reciderunt enim fere in ma- nus paucorum, eorundemque divi- turn, quos nulla neceffitas urget ante vendendi quam Tibet, nee ante Tibet quam liceat quanti libet. jam caetera 32 UTOPIAE quoque pecorum genera, lit aeque ca- ra fiat, eadem ratio eft, atque hoc eti- amamplius, quoddirutis villis, atque imminuta re ruftica, non fint qui foe- turam curent. neque enim divites illi, ut ovium, fie etiam armentorum foe- tus educant : fed aliunde macra empta vili, pofteaquam fuis pafcuis pingue- rint, magno revendunt. ideoque ficu- ti reor, nondum fentitur totum hujus rei incommodum. nempe adhuc his modo locis reddunt cara, ubi vendunt. caeterum ubi aliquandiu celerius ex- tulerint illinc, quam nafci poflint, turn demum ibi quoque paulatim de- crefcente copia, ubi coemuntur, ne- celfe eft hie infigni laboretur inopia. ita qua re vel maxime felix haec veftra videbatur infula, jam ipfam paucorum improba cupiditas vertit in pernicienu LIBER I. 33 nam haec annonae caritas in caufa eft, cur quifque quam pofTit plurimos e fa- milia dimittat, quo quaefo nifi. men- dicatum, aut, quod generofls animis perfuadeas facilius, latrocinatum? quid quod ad miferam hanc egeftatem,atque inopiam adjungitur importuna luxuri- es, nam etminiftrisnobilium, etopi- ficibus, et ipfis propemodum rufticis, et omnibus denique ordinibus, mul- tum eft infolcntis apparatus in vefti- bus, nimius in viclu luxus. jam ganea, luftra, lupanar, et aliud lupanar taber- nae vinariae, cervifiariae, poftremo tot improbi ludi, alea, charta, fritil- lus, pila, fphaera, difcus, an non haec celeriter exhaufta pecunia re&a flios myftas mittunt aliquo latrocinatum? has perniciofas peftes excite: ftatuite, ut villas atque oppida ruftica, aut hi C 34 UTOPIAE reftituant,qui diruere,aut ea cedant re- pofituris, atque aedificare volcntibus. refraenate coemptiones iftas divitum, ac velut monopolii exercendi licenti- am. pauciores alantur otio, reddatur agricolatio, lanificium inftauretur, ut fit honeftum negotium, quo fe utiliter exerceat otiofa ifta turba, vel quos haftenus inopia fures fecit, vel qui nunc crrones, autotiofifuntminiftri, fures nimirum utrique futuri. certe nifihis malis medemini, fruftrajafte- tis exercitam in vindicanda furta jufti- tiam, nempe fpeciofam magis, quam aut juftam aut utilem. {Iquidem quum pefTime finitis educari, et mores pau- latim ab teneris annis corrumpi, puni- endos videlicet, turn demum, quum ea flagitia viri defignent, quorum fpem de fe perpetuam a pueritia ufque prae- LIBER I. 35 buerant, quid aliud quaefo, quam fa- citis fures, et iidem plexitis ? jam me haec loquente, juris ille confultus in- terim fe ad dicendum compofuerat, ac ftatuerat fecum, modo illo folenni dip- putantium uti, qui diligentius repe- tunt quam refpondent, adeo bonam partem laudis ponunt in memoria.bel- lc, inquit, dixifti profe&o, quum fis videlicet hofpes, qui magisau dire his de rebus aliquid potueris, quamexao te quicquam cognofcere, id quod ego paucis efficiam perfpicuum. nam pri- mum ordine recenfebo quae tu dixifti, deinde oftendam, quibus in rebus im- pofuit tibi noftrarum rerum ignora- tio, poftremo rationes tuas omnes di- luam atque diffolvam. igitur ut a pri- rno quod fum pollicitus, exordiar,qua- tuor mihivifus es: tace, inquit carcji- C z %6 UTOPIAE nalis, nam hand refponfurus paucis vi- deos, qui fie incipias. quamobrem le- vabimus in praefenti te hac refpon- dendi moleftia, fervaturi tamen inte- grum id munus tibi in proximum con- greffum veftrum, quern (nifi quidim- pediat aut te, aut Raphaelem hunc) craftinus dies velim referat. fed inte- rim abs te, mi Raphael, perquam li- benter audierim, quare tu furtum pu- tes ultimo fupplicio non puniendum, quamque aliam poenam ipfe ftatuas, quae magis conducat in publicum, nam tolerandum ne tu quidem fentis. atfi nunc per mortem quoque, tamen in furtum ruitur, propofita feme] vitae fecuritate, quae vis, quis metus polfet abfterrere maleficos, qui mitigatione fupplicii,velut praemio quod am ad ma- leficium fe invitatos interpretarenturr LIBER I. 37 omnino mihi videtur, inquam, pater benignifIime,homini vitam cripi prop- ter creptam pecuniam, prorfus ini- quum effe. fiquidem cum human a vita ne omnibus quidem fortunac pof- feffionibus paria fieri porTe arbitror. quod fi laefam juftitiam, fi leges vio- latas, hac rependi poena dicam, haud pecuniam: quidni merito fummum illud jus, fumma vocetur injuria? nam neque legum probanda funt tarn Man- liana imperia, ut ficubi in lcvidimis parum obtemperetur, illico ftringant gladium: neque tarn Stoica fcita, ut omnia peccata adeo exiftiment paria, uti nihil judicent interefle, occidatne aliquis hominem, an nummum ei fur- ripiat, inter quae (fi quicquam aequi- •tas valet) nihil omnino fimile autaffi- ne. Deus vetuit occidi quenquam, et C 3 38 UTOPIAE nos tarn facile occidimus ob ademp- tam pecuniolam? quod fi quis inter- pretetur, illoDei juffu interdi&am ne- cis poteftatem, nifi quatenus humana lex declaret occidendum, quid obftat quo minus homines eodem modo con- ftituant inter fe, quatenus ftuprum admittendum fit, adulterandum, peje- randum? fiquidem quum Deus non alienae modo, verum etiam fuae cui- que mortis jus ademerit, fi hominum inter fe confenfus, de mutua caede certis placitis confentientium, adeo debet valere, ut illius praecepti vincu- lis eximat fuos fatellites, qui fine ullo exemplo Dei eos interemerint, quos humana fanclio jufllt occidi: an non hoc paclo praeceptum illud Dei tan- tum juris eft habiturum, quantum hu- mana jura permiferint? ac fiet nimi- LIBER I. 39 rum, ut ad eundem modum omnibus in rebus ftatuant homines, quatenus divina mandata conveniat obfervari. denique lex Mofaica, quanquam in- clemens et afpera, nempe in fervos, et quidem obftinatos lata, tamen pecu- niafurtum, haud mortemulftavit.nc putemus Deum in nova lege clemen- tiac, qua pater imperat filiis, majo- rem indulfiffc nobis invicem faeviendi licentiam. haec funt cur non liccre putem. quam vero fit abfurdum, at- que etiam perniciofum reipublicae, furem atque homicidam ex aequo pu- niri, nemo eft, opinor, qui nefciat. nempe quum latro confpiciat non mi- nus imminere difcriminis duntaxat furti damnato, quam fi praeterea con- vincatur homicidii, hac una cogitatio- ne impellitur in caedem ejus, quern C 4 40 UTOPIAE alioquin fuerat tantum fpoliaturus; quippe praetcrquam quod deprehenfo nihil fit plus periculi, eft etiam in cae- de fecuritas major, et major celandi fpes fublato facinoris indice. itaque dum fures nimis atrociter ftudemus perterrefacere, in bonorum incitamus perniciem. jam quod quaeri folet, quae punitio poftit efle commodior: hoc meo judicio haud paulo facilius eft repertu, quam quae poffit effe dete- rior. curenim dubitemus earn viam utilem effe caftigandis fceleribus,quam fcimus olim tamdiu placuifTeRoma- nis, adminiftrandae reipublicae peri- tiflimis? nempe hi magnorum faci- norumcoriviclosin lapidicinas, atque ad fodienda metalla damnabant, per- •petuis adfervandos vinculis. quan- quam ego quod ad hanc rem attinet, LIBER I. 41 nullius inftitutumgentis magis probo, quam id quod interea dum peregrina- bar, in Perfidc obfervatum apud vulgo dictos Polyleritas, adnotavi, populum neque exiguum, ncque imprudenter inftitutum,et nifiquod tributumquot- annis Perfarum pendit rcgi, caetera liberum ac fuis permiflum legibus. caeterum quoniam longe ab mari, montibus fere circumdati, et fuae ter- rae nulla in re maligne contend fruc- tibus, neque adeunt alios faepe, neque adeuntur, tamen ex vetufto more gen- tis, neque fines prorogare ftudent, et quos habent, ab omni facile injuria et montes tuentur, et penfio quam rerum potienti perfolvunt, immunes prorfus ab militia, haud perinde fplen- dide, atque commode, felicefque ma- gis quam nobiles, aut clari, degunt: 42 UTOPIAE quippe he nomine quidem opinor, praeterquam conterminis admodum fatis noti. ergo apud hos furti qui per- aguntur, quod fuftulere domino red- dunt, non quod alibi fieri folet, prin- cipi: utpote cui tantum juris efle cen- fent in rem furtivam,quantum ipfi furi: fin res perierit, pretio ex bonis fiiruin confe&o ac perfoluto, turn reliquo uxoribus eorum atque liberis inte- gro, ipfi damnantur in opera: ac nifi atrociter commiffumfurtumeft,neque clauduntur ergaftulo, neque geftant compedes, fed liberi ac foluti in publi- cis occupanturoperibus: detreftantes ac languidius gerentes fefe, non tarn vinculis coercent quam excitant ver- beribus, ftrenuam navantes operam abfint a contumeliis, no<5hi tantum nominatim cenfiti cubiculis includun- LIBER T. 43 tur j praeter affiduum laborem, nihil incommodl eft in vita, aluntur enim haud duritcr qui publicae reiferviunt, e publico, alibi aliter. fiquidem alicu- bi quod impenditur in eos, ex eleemo- fyna colligitur, atque ea via, quan- quam incerta, tamen, uteftillepopu- lus mifericors, nulla reperitur uberi- or, alibi reditus quidam publici ad id deftinantur. eft ubi certum in eos u* fus tributum viritim conferunt. quin aliquot in locis nullum publicum opus faciunt, fed ut privatus quifque eget mercenariis, ita illorum cujufpiam in eum diem operam, ftata mercede con- ducit apud forum, paulo minoris quam quanti liberam fuerat conduclurus : praeterea fas eft fervilem ignaviam fla- gris corripere. fie fit, tit! nunquam o- pere careant : et praeter viclum aliquid 44 UTOPIAE quoquo die ab fingulis publico infera- tur aerario. uno quodam colore vefti- untur et omnes et foli, capillo non abrafo, verum paulo fupra auriculas attonfo, e quarum altera paululum praefcinditur. cibum cuiqueab ami- cis dari, potumque, ac fui coloris vef- tem, licet, pecuniam datam effe, danti pariter atque accipienti capitale: ne- que minus periculofum etiam homini libero quacunque de caufa nummum a damnato recepilTe, et fervos item (fie enim damnatos vocant) arma contin- gere. fuos quacque regio propria dif- tinguit nota, quam abjeciffe capitale eft, utvel extra fuos confpici fines, vel cum alterius regionis fervo quicquam efTecollocutum. at neque tutior fu- gaemeditatio quam ipfaeft fuga. quin confeium talis fuiffe confilii in fervo LIBER I. 45 nex eft, in libero fervitus. contra in- dici praemia decrcta funt, libero pe- cunia, fcrvo libertas, utrique vero ve- nia atque impunitas confeientiae, ne quando perfequi malum confilium quam poenitere fit tutius. hujus rei haec lex atque hie ordo eft, quern dixi, qui quantum habeat humanitatis et commodi facile patet. quando fie irafcitur, ut vitia perimat fervatis ho- minibus, atque ita traclatis, ut bonos effe necefle fit: et quantum ante dam- ni dederunt, tantum reliqua vita re- farciant. porro ne ad priftinos rela- bantur mores, adeo nulluseftmetus, utviatores quoque quibus iter aliquo inftitutum eft, non aliis viae ducibus fefe tutiores arbitrentur, quam fervis illis ad quamque regionem fubinde commutatis. nempeadperpetrandum it 46 UTOPIAE latrocinium nihil habent ufquam non importunum : manusinermes, pecu- nia tantum fceleris index: deprehen- fo parata vindi&a, neque fpes ulla prorfus fugiendi quoquam. quo enim pa&o falleret ac tegeret fugam homo nulla veftium parte populo fimilis, nifiabeatnudus? quinfic quoque fu- gientem proderet auricuk. at neini- to faltem confilio conjurent in rem- publicam,id demum fcilicet periculum eft : quali in tantam venire fpem ulla poffit vicinia nontentatis acfollicita- tis ante multarum regionum fervitiis, quae tantum abfunt a facultate confpi- randi, ut ne convenire quidem, et col- loqui, aut falutare fe mutuo liceat: ut credantur interim id confllium intre- pide credituri fuis, quod reticentibus periculofum, prodentibus maximo ef- LIBER I. 47 febonofciant. quum contra nemo fit prorfus exfres,obedicndo ac perferen- do, bonamque de fe praebendo fpem emendations in pofterum vitae, poffe his modis tieri, ut libertatem aliquan- do recuperet, quippe nullo non an- no reftitutis aliquot commendatione patientiae. haec quum dixiffem, at- que adjcciffem, nihil mihi videri cau- fae, quare non hie modus haberi vel in Anglia poffit multo majore cum fru&u, quam ilia juftitia, quam juris ille peritus tantopere laudaverat: fub Jbaec ille, nempe jureconfultus, nun- quam, inquit, iftud fie ftabiliri queat in Anglia, ut non in fummum difcri- men adducat rempublicam, et fimul haec dicens, commovit caput, ac dif- torfit labrum, atque ita conticuit. et omnes qui aderant, pedibus in ejus i- 48 UTOPIAE bantfententiam. turn cardinalis, non eft, inquit, proclive divinare, com mo- dene an fecus res ceflura fit, nullo prorfus faclo periculo. verum fipro- nunciata mortis fententia, difTerri exe- cutionem jubeat princeps ; atque hunc experiatur morem, cohibitis afylorum privileges, turn vero fi res comprobe- tur eventu effe utilis, reclum fuerit e- am ftabiliri, alioqui tunc quoque affi- cere fupplicio eos, qui funtantedam- nati, neque minus erepublica fuerit, neque magis injuftum, quam fi nunc idem fieret, nee ullum interea nafci ex ea re poteft periculum. quin mihi cer- te videntur errones quoque ad eun- dem poffe modum non peffime trac- tari, in quos haftenus tammultis edi- tis legibusj nihil promovimus tamen. haec ubi dixit cardinalis, quae me LIBER I. 49 narrante contempferant omnes, ea- dem nemo non certatim laudibus eft profequutus, maxime tamen illud de erronibus, quoniam hoc ab ipfo adjec- tum eft. nefcio an quae funt fecuta, (1- lere praeititerit, erant enim ridicula: fed narrabo tamen,nam non erant ma- la, et aliquid ad hanc rem pertinebant. adftabat forte parafitus quidam, qui videri volebat imitari morionem, fed ita fimulabat, ut propior vero elfet, tarn frigidis di&is captans rifum, ut ipfe faepius, quam di&a fua, ridere- tur. excidebant homini tamen inter- dum quaedam, adeo non abfurda , ut fidem adagio facerent, crebro jac- tu jaci aliquando Venerem. is ergo dicente quodam e convivis, jam meo fermone bene provifum efte furibus, atque a cardinale etiam cautum de er- D JO UTOPIAE ronibus, reftare nunc uti his praeterea confuleretur publicitus, quos ad egef- tatem morbus aut feneclus impulifTet, atquc ad labores unde vivi poffit, red- didifTet impotes. fine, inquit, me, nam ego et hoc re<5te ut fiat, videro. etenim hoc genus hominum mifere cupio a- liquo e confpcclu amoliri meo, ita me male vexarunt faepe, cum querulis il- lis opplorationibus flagitarent pecuni- 3m, quas nunquam tamen tarn com- mode potuerunt occinereut nummum a me extor querent, quippe Temper al- terum evenit, ut aut non libeat dare, aut ne liceat quidem quando nihil eft quod detur. itaque nunc coeperunt fapere, nam ne perdant operam, ubi me praeterire. vident, praetermittunt taciti, ita nihil a me fperant amplius, non hercule magis quam fi elTem fa- LIBER I. 51 ccrdos. fed illos ego mendicos omnes lata lege diftribui ac difpartiri jubeo in Benedictinorum cocnobia, et fieri lai- cos, ut vocant, Monachos: mnlieres moniales efte impero. fubrifit cardi- nalis et approbat joco, caeteri etiam ferio. caeterum 1 heologus quidam fratcr hoc dielo in facerdotes ac mo- nachos adco eft exhilaratus, ut jam ip- fe quoque coeperit luderc, homo ali- oqui prope ad torvitatem gravis, at ne fie quidem, inquit ? extricaberis a men- dicis, nifi nobis quoque profpexeris fratribus. atqui, inquitparafitus, hoc jam curatum eft. nam cardinalis egre- gie profpexit vobis, quumftatueret de cocrcendis atque opere exercendis er- ronibus. nam vos cftis crrones maxi- mi. hoc quoque dictum, quum con- jectisin cardinalcm oculis, eumvide- D 2 52 UTOPIAE rent non abnuere, coeperunt omnes iliibenter arripere, excepto fratre: nam is(neque equidem miror) tali per fu- fus aceto, fie indignatus eft, atque in- canduit, ut nee a conviciis quidempo- tuerit temperare: hominem vocavit nebulonem, detractorem, fufurronem, et filium perditionis, minas interim terribiles citans e fcriptura facra. jam fcurra ferio fcurrari coepit, et erat pla- ne in fua palaeftra. noli, inquit, irafci, bone frater, fcriptum eft, in patientia veftra poffidebitis animas veftras. rur- fum frater, (referam enim ipfius ver- ba) non irafcor, inquit, furcifer, vel faltem non pecco: nam Pfalmifta dicit : irafcimini et nolite peccare. ad- monitus deinde frater a cardinale fua- viter, ut fuos affe&us compefceret, non domine,inquit, ego loquor nifi ex LIBER I. 53 bono zelo, ficut debeo: nam viri fanc- ti habuerunt bonum zelum, unde di- citur, zelus domus tuae comedit me, et canitur in ccclefiis, Irrifores Heli- zei, dum confcendit domum Dei, ze- lus calvi fentiunt, ficut fortaffe fen- tiet ifte derifor, fcurra, ribaldus. fa- ds, inquit cardinalis, bono fortaffis affeftu, fed mihi videris fa&urus, nef- cio an fan&ius certe fapientius, fi te ita compares ne cum homine ftulto et ridiculo ridiculum tibi certamen infti- tuas. non domine, inquit, non face- rem fapientius ; nam Solomon ipfe fa- pientiffimus dicit: refponde ftulto fe- cundum ftultitiam ejus, ficut ego nunc facio et demonftro ei foveam in quam cadet, nifi bene praecaveat. nam fi multi irrifores Helizei, qui erat tan- tumunus calvus, fenferunt zelus cal- D 3 54 UTOPIAE vi, quanto magis fentiet unus derifor multorum fratrum , in quibus funt multi calvi? et etiam habemus bullam Papalem, per quam omnes qui deri- dent nos, funt excommunicato . car- dinaiis, ubi vidit' nullum fieri fincm, nutu ablegato parafito, ac aliam in rem commodam verfo fermone, pau- lo poft furgit e menfa, atque audien- dis clientum negociis dedit fe, nofque dimifit, en mi More, quam lcngo te fermone oneravi quod tamdiu facere plane puduifTet me, nifi tu et cupide flagitafTes, et fie videreris audire, tan- quam nolles quicquam ejus confabu- lationis omitti, quae quanquam all- quanto peritricYms , narranda tamen mihi fuit onmino propter eorum ju- dicium qui quae me dicente fpreve- rant, eadem rurfus e veftigio non im- LIBER f. S5 probante cardinale, ctiam ipfi com- probarunt, ufquc adeo affentantes ci ut parafiti quoque ejus inventis quae dominus per jocum non afpernaba- tur, adblandirentur, et fcrio propc- modum admittercnt. ut hinc poflis aeftimare, quanti me ac mea confilia aulici forent aeftimaturi. prof e&o, mi Raphael, inquam, magna me affecif- tivoluptatc, ita funt abs tc dicta pru- denter fimul et lepide omnia, prae- terea vifus mihi interim fum non fo- Ium in patria verfari, verum etiam rc- puerafcere quodammodo jucunda rc- cordationc cardinalis illius, in cujus aula pucr fum edncatus: cujus viri memoriae, quod tu tarn impenfe fa- ves, non credas mi Raphael, quanto mihi fis effectus hoc nomine charior, cum effes alioqui chariffimus. caete- D 4 5^ UTOPIAE rum non poflum adhuc ullo pafto meam demutare fententiam, quin te plane putem,fi animuminducas tuuni, uti ne ab aulis principum abhorreas, in publicum poflfe te tuis confiliis plu- rimum boni conferre: quare nihil magis incumbit tuo, hoc eft, boni vi- ri officio, fiquidem cum tuus cenfeat Plato, refpublicas ita demum futuras effe felices, fi aut regnent philofophi, autregesphilofophentur, quam pro- cul aberit felicitas, fi philofophi regi- bus nee dignentur faltem fuum im- partiri confilium? non funt, inquit ille, tarn ingrati, quin id libenter face- rent, imo multi libris editis jam fece- runt, fi hi, qui rerum potiuntur, ef- fent parati bene confultis parere. fed bene haud dubie praevidit Plato, nifi reges philofophentur ipfi, nunquam LIBER I. $y futurum, ut perverfis opinionibus a pueris imbuti atque infe&i, penitus philofophantium comprobent confi- lia: quod ipfe quoque experiebatur apud Dionyfium. an non me putas, (I apud aliquem regum decreta fana proponerem, et perniciofa malorum femina conarer illi evellcre, protinus aut ejiciendum aut habendum ludi- brio ? age, finge me apud regem efle Gallorum , atque in ejus confidere confilio, dum in fecretiffimo fecefTu praefidente rege ipfo in corona pru- dentiffimorum hominum magnis agi- tur (tudiis, quibus artibus ac machi- namentis Mediolanum retineat, ac fugitivam illaniNeapolimad fe retra- hat: poftea vero evertat Venetos, ac totam Italiam fubjiciat fibi; deinde Flandros, Brabantos, totam poftre- 58 UTOPIAE mo Burgundiam fuae faciat ditioms, atque alias praeterea gentes. quarum regnum jam olim animo invafit : hie dum alius fuadet, feriendum cum Ve- neris foedus, tanthper duraturum dum ipfi fuerit comraodum, cum illis communicandum connTium, quin de- ponendam quoque apud eofdem all- quam praedae partem, quam, rebus ex fententia peraima, quod fie profpeclum putavit, nc defitpecu- nia, quae in quotidiana civium com- mutationc verfetur, et quum regi ne- ceflc eft erogare, quicquid thciauro fupra legitimum accrevit modum non quacfiturum cenfuit occaiiones inju- riae. talis rex et maliserit formidini, eta bonis amabitur. haec ergo atque hujufmodi, fi ingcrerem apud homi- nes in contrariam partem vehemen- terinclinatos, quam furdis efTem nar- raturus fabulam: furdiflimis, inquam, hand dubie: ncque hcrculc miror, nc- quc mihi videntur (ut vere die am) hu- jufmodi fcrmonesingcrendi, aut talia danda confilia, quae certus fis nun- quam admiflum iri. quid enim pro- E 4 JZ UTOPIAE defle poflit, aut quomodo in illorum pe&us influere fermo tarn infolens , quorum praeoccupavit animos, atque infeditpenitus diverfa perfuafio? apud amicnlas in familiari colloquio non infuavis eft haec philofophia fcholaf- tica: caeterum in confiliis principum, ubi res magnae magna autorka.te a- guntur, non eft his rebus locus, hoc eft, inquit ille, quod dicebam, non ef- fe apud principcs locum philofophiae. imo, inquam, eft verum, non huic fcholafticae, quae quidvis putet ubivis convenire, fed eft alia philofophia ci- vilior, quae fuam novit fcenam, eique fefe accommodans, in ea fabula quae in manibus eft fuas partes concinne et cum decoro tutatur. hac utendum eft tibi. alioquin dum agitur quaepiam Plauti comoedia, nugantibus inter fe LIBER I. 73 vernulis, fi tu in profcenium prodeas habitu philofophico, et reccnfeas ex Oclavia locum in quo Seneca difputat cum Nerone, nonnc praeftiterit egif- fe mutam perfonam, quamaliena re- citando talem fecilTe tragicomoedi- am ? corruperis enim perverterifquc praefentcm fabulam, dum diverfa per- mifces, etiam fi ea quae tu affers, mc- liora fuerint. quaecunque fabula in manu eft, earn age quam potes optime: neque ideo totam perturbes, quod ti- bi in mentem venit alterius, quae fit lepidior. fie eft in republica, fie in confultationibus principum. fi radi- citus evelli non poffint opiniones pra- vae, nee receptis ufu vitiis medcri que- as ex animi tui fententia, non ideo ta- men deferenda refpublica eft, et in tempefttate navis deftituenda, quoni' 74 UTOPIAE am ventos inhibere non poffis. at neque infuetus et infolens fermo in- culcandus, quern fcias apud diverfa perfuafos pondus nonhabiturum, led obliquo du&u conandum eft, atque adnitendum tibi, uti pro tua virili omnia traces commode, et quod in bonum ne quis vertere, efficias faltem, ut fit quam minime malum, namut omnia bene fint, fieri non potcft, nifi omnesboni fint, quod ad aliquot ab- hinc annos adhuc non exfpe&o, liac, inquit, arte nihil fieret aliud, quam ne dum aliorum furori mederi ftudeo, ip- fe cum Illls infaniam. nam fi vera lo- qui volo, talia loquar necefTe eft : cae- terum falfa loqui , fitne philofophi nefcio, certe non eft meum. quan- quam ille meus fermo, ut fuerit for- tafle ingratus illis atque moleftus, LIBER I. J$ itanon video, cur videri debeatufque ad incptias infolcns. quod fi aut ea di- ccrem, quae fingit Plato infuarepub- lica,aut ea quae faciunt Utopienfcs in fua, haec quanquam effent (ut certe funt) meliora, tamen aliena videri poiTint, quod hie fingulorum priva- taefuntpofTeffiones, illic omnia funt communia. mcus vero fermo, nifi quod ad eos qui ftatuiffent fecum, ru- ere diverfa via praecipites, jucundus efle non poteft, qui revocet ac prae- monftretpericula, alioqui quidhabu- it, quod non ubivis dici vel conveni- at, veloporteat? equidem fi omitten- dafunt omnia, tanquam infolentia at- que abfurda, quaecunque perverfi mo- res hominum fecerunt, ut videri pof- fint aliena, diffimulemus, oportet a- pud Chriftianos pleraque omnia, quae y6 UTOPIAE Chriftus docuit, ac diffimulari ufque adeo vetuit, ut ea quoque quae ipfe in aures infufurrafTet fuis, palam in tee- ns jufTerit praedicari. quorum maxi- ma pars ab iftis moribus longe eft a- ienior, quam mea fuit oratio. nifi quod concionatores homines calli- di, tuum illud confilium fecutiputo, quando mores fuos homines ad Chrifti normam gravatim paterentur aptari , doclrinam ejus, velutregulam plum- beam accommodaverunt ad mores , ut aliquo faltem paclo conjungerentur fcilicet. qua re nihil video quid pro- fecerint, nifi ut fecurius liceat effe ma- los, atque ipfe profcclo tantundem proficiam in confiliis principum. nam aut diverfafentiam, quod perindefu- erit, ac fi nihil fentiam, auteadem, et ipforum adjutor fim, ut inquitMitio liber i. yy Terentianus, infaniae. namobliquus ille ductus tuus non video quid fibi ve- lit, quo cenfes adnitendum, fi non pofTint omnia reddi bona, tamen ut trafrentur commode, fiantque, quo- ad licet, quam minimc mala, quippc non eft ibi diftimulandi locus, nee li- cet conniverc: approbanda funtaper- te pefTima confilia, et decretis peftr lentiffimis fubferibendum eft. fpecu- latoris vice fucrit, ac pene prodito- ris, etiam qui improbe, confulta ma- ligne laudaverit. porro nihil occurrit, in quo prodefle quicquam poflis, in cos delatus collegas, qui vel optimum virum facilius corruperint, quam ipfi corrigantur : quorum perverfa confue- tudine vel depravabcris, vel ipfe inte- ger atque innocens alienae malitiae ftultitiaeque praetexeris. tantum abeft 73 UTOPIAE lit aliquid poflis in melius obliquo il- Io duclu convertere. quam ob rem pulcherrima fimilitudine declarat Pla- to, cur merito fapientes abftineant a capeffenda republica. quippe quum populum videant in plateas effufum afliduis imbribus pcrfundi, nee per- fuadere queant illis, ut fe fubducant pluviae, teclaque fubcant; gnari nihil profuturos fefe, fi exeant, quam ut u- na compluantur, femet intra tecla con- tinent, habentes fatis, quando alienae ftultitiae non poffunt mederi, fi ipfi faltem fint in tuto. quanquam pro- feclo, mi More, (ut ea vere dicam, quae meus animus fert) mihi videtur ubicunque privatae funt pofTefilones, ubi omnes omnia pecuniis metiuntur, ibi vix unquam pofle fieri, ut cum re- publica autjufteagatur, aut profpere, LIBER I. 79 nifi vel ibi fentias agi jufte, ubi optima quaeque perveniunt ad peiTimos, vel ibi fcliciter, ubi omnia dividunturin pauciffimos, nee illos habitos unde- cunque commode, caeteris vero pla- ne miferis. quamobrcm quum apud animum meumreputo prudentiflima atque fan&ifTima inftituta Utopicn- fium, apud quos tarn paucis legibus, tarn commode res adminiftrantur, ut etvirtutipretiumfit, et tamen aequa- tis rebus omnia abundent omnibus ; turn ubi his eorum moribus ex adver- fo comparo tot nationes, alias femper ordinantcs, nee ullam fatis ordinatam unquam carum omnium, in quibus quod quifque naclus fuerit, fuum vo- cat privatum, quorum tarn multae in- dies conditae leges non fufficiunt, vel ut confequatur quifquam, vel ut tuea- So UTOPIAE tur, vel ut fatis internofcat ab alieno, illud quod fuum invicem quifque pri- vatum nominat, id quod facile indi- cant infinita ilia tarn affidue nafcentia, quam nunquam finicnda litigia ; haec, inquam, dum apud me confidero, ae- quiorPlatoni fio, minufque demiror, dedignatum illis leges ferreullas, qui recufabant eas, quibus ex aequo om- nes omnia partircn tur commoda. fi- quidcm facile praevidit homo pruden- tiffimus, unam atque unicam illam ef- fe viam ad falutem publicam, fi re- rum indicatur aequalitas, quae nefcio an unquam polTit obfervari, ubi fua fiint fingulorum propria, nam quum ccrtis titulis quifque quantum poteft ad fe convertit, quantacunque fuerit rerum copia, earn omnem pauci inter fepartiti, reliquis relinquuntinopiam, LIBER i. 8r fereque accidit, ut altcri fint altero- rum forte dignifllmi, quum I 111 fint rapaccs, improbi, atquc inutilcs, con- tra ii modefti viri, ac fimpliccs, ct quo- tidiana induftria in publicum, quam in femct bcnigniorcs. adeo mihi certe pcrfuadco, res acquabili ac jufta aliqua ratione diflribui, aut feliciter agi cum rebus mortalium, nififublata prorfus proprictate, non poffc. fed mancnteilla, manfuram femper apud multo maximam multoquc optimam hominum partem egeftatis et aerum- narum anxiam atque inevitabilem far- cinam : quam ut fateor levari aliquan- tulum poffe, fie tolli plane contendo non poife. nempe fi ftatuatur, ne quis fupra certum agri modum poflideat, et uti fit legitimus cuique fenfus pecu- niae, fi fuerit legibus quibufdam cau- F 82 UTOPIAE turn, ut neque fit princeps nimium potens, neque populus nimis info- lens : turn magiftratus ne ambiantur, neu dentur venum, aut fumptus in illis fieri fit neceffe ; alioquin et occa- fio datur per fraudem ac rapinas far- ciendae pecuniae, et fit neceffitas eis muneribus praeficiendi divites, quae potius fuerant adminiftranda pruden- tibus. talibus inquam legibus quern- admodum aegra affiduis folent fo- mentis fulciri corpora deploratae va- lctudinis, ita haec quoque mala leni- riqueant, ac mitigari: utfanenturve- ro atque in bonum redeant habitum, nulla omnino fpes eft, dum fua cui- que fint propria, quin dum unius par- tis curae ftudes, aliarum vulnus exaf- peraveris, ita mutuo nafcitur ex alte- rius medela, alterius morbus quando LIBER I. 83 nihil fie adjici cuiquam potcft ut non idem adimatur alii, atmihi, inquam, contra vidctur, ibi nunquam commo- de vivipoflc, ubi omnia fint comrau- nia. nam quo paclo fuppctat copia re- rum, unoquoquc ab laborc fubduceti- tefcr utpotc qucm ncquc fui quaef- tus urget ratio, ct alienae indufrriae fi- ducia reddit fcgncm. at quum ct fli- mulcntur inopia, ncquc quod quif- quam fucrit naftus, id pro fuo tucri ulla poflit lege, an non neccfTe eft per- petua cacde ac feditione laboretur? fublata praefertim autoritate ac revc- rcntia magiftratuum, cui quis efle lo- cus poflit, apud homines tales, quos inter nullum diferimen eft, ne com- minifci quidem qneo. non miror, in- quit, Tic videri tibi, quippe cui ejus i- mago rei aut nulla fuccurrit. aut fal- F 2 84 UTOPIAE fa. vcrum fi in Utopia fuifles mecum, morefque eorum atque inftituta vidif- fcs praefcns, ut ego feci, qui plus an- nis quinque ibi vixi, ncqueunquam voluiflem indc difcedcrc, nifi ut no- vum ilium orbemprodcrem, turn pla- ne fatercre, populum recle inftitu- tum nufquam alibi tc vidifTe quam il- lic. atqui profeclo , inquit Petrus Acgidius, acgre perfuadcas mihi, me- lius inftitutum populum in novo illo, quam in hoc noto nobis orbe repe- riri, ut in quo neque dcteriora inge- nia, ct vctuftiorcs opinor efTe, quam in illo refpublicas ct in quibus plurima advitam commoda longus invenitu- fus, ut ne adjiciam, apud nos cafu re- perta quaedam, quibus excogitandis nullum potuiflet ingenium fufficere. quod ad vetuftatem, inquit ille, rerum LIBER I. 85 attinct publicarum, turn pronunciare pofTes reclius, fi hiftorias illius orbis pcrlegifTes, quibus 11 fides haberi de- bet, prius apud eos erant urbes, quam homines apud nos. jam vcro quicquid ha&enus vel ingenium invenit, vel ca- fus reperit, hoc utrobiquc potuit cxti- tifie. cacterum egocerteputo, utillis praeftcmus ingenio, ftudio tamen at- que induftria longe a tergo rclinqui- mur. nam (ut ipforum habent anna- les) ante appulfum illuc noftrum, de rebus noftris (quos illi vocant ultra- aequinoetialcs ) nihil unquam quic- quam audierant, nifiquod olim annis ab hinc ducentis fupra mille, navis quaedam apud infulam Utopiam nau- fragio periit, quam tempeftas eo detu- lerat. ejecti funt in littus Romani quidam atque Aegyptii, qui poftea F % 26 UTOPIAE nunquam indc difceffere. hancunam occafioncm vide quam commodam illis fua fecit induftria. nihil artis c- rat intra Romanum impcrium, undc poffit aliquis eflfe ufus, quod non illi aut ab cxpofitis hofpitibus didicerint, autacccptis quaerendi feminibus ad- lttvenerintj tanto bono fuit illis ali- quos hinc femclilluc effe delatos. at fi qua fimilis fortuna quempiam ante- hac illinc hue perpulcrit, tarn penitus hoc oblitcratum eft, quam iftud quo- quc forfan excidet pofteris, me ali- quando illic fuifle. et ut illi uno fta- tim congrelTu quicquid a nobis com- mode inventum eft, fecerunt mum : fie diu futurum puto, priufquam nos accipiamus quicquam, quod apud il- los melius, quam a nobis eft inftitu- tum. quod unum maxime efle reor in LIBER I. 87 caufa, cur quum ncque ingcnio, ne- qucopibus inferiores fimuseis, ipfo- rum tamcn res quam noilra pruden- tius adminiftrctur, ct fclicius cfrloref- cat. ergo, mi Raphael, inquam, quac- fo tc, atquc obfeero, defcribc nobis infulam : nee velis effe brevis, fed cx- plices ordine agros, fluvios, urbes, ho- mines, mores, inftituta, leges, ac dc- nique omnia, quae nos putes vclle cognofcere: putabis autem vclle, quic- quid adhuc ncfcimus. nihil, inquit, faeiam libentius: nam haec in promp- tu habeo, fed res otium pofcit. eamus ergo, inquam, intro pranfum, mox tempus noftro arbitratu fumemus. fl- at, inquit, ita ingrcfli prandemus : pranfi, in eundem reverfi locum, in eodem fedili confedimus, ac juffis mi- niftris, ne quis interpellaret, ego ac F 4 88 UTOPIAE LIBER I. Petrus Aegidius hortamur Raphae- lem, ut praeitet quod erat pollicitus. is ergo, ubi nos videt intentos atque avidos audiendi, quum paulifper ta- citus et cogitabundus affediffet, hunc in modum exorfus eft. *9 LIBER SECUNDUS. UTopienfium infula in media fui parte (nam hac latifTima eft) mil- liapafTuum ducenta porrigitur, mag- numque per infulae fpatium non mul- to anguftior, fines verfus paulatim u- trinque tenuatur. hi velut circumduc- ti circino quingentorum ambitu mil- lium, infulam totam in lunae fpeciem renafcentis effigiant. cujus cornua fre- tum interfluens,millibus pafTuum plus minus undecim dirimit, ac per ingens inane difFufum, circumje&u undique terrae prohibitis ventis,vafti in morem lacus ftagnans magis quam faeviens, omnem prope ejus terrae alvum pro portu facit: magnoque hominum ufu naves quaquaverfus tranfmittit. 90 UTOPIAE fauces hinc vadis, inde faxis formido- lofae. in medio ferme interftitio una rupes eminet, eaque innoxia, cui in- aedificatam turrim praefidio tenent, caeterae latentes et infidiofae. canales folis ipfis noti, atque ideo non temere accidit, uti exterus quifquam hunc in finum, nifi Utopiano duce, penetret, ut in quern vix ipfis tutus ingreffus eft, nifi fignis quibufdam e littore vi- am regentibus. his in diverfa tranflatis loca, hoftium quamlibet numerofam clafTem facile in perniciem traherent. ab altera parte non infrequentes por- tus. at ubique defcenfus in terram ita natura munitus, aut arte, ut ingentes copiae paucis inde queant propugna- toribus arceri. caeterum, uti fertur, utique ipfa loci facies prae fe fert, ea tellus olim non ambiebatur mari : fed LIBER II. 91 Utopus, cujus utpotcvi&oris nomnc refert infula, (nam ante id temporis Abraxa diccbatur) quique rudem at- queagrcftcm turbam ad id, quo nunc caetcros prope mortales antecellit, cultus humanitatifquc pcrduxit, pri- mo protinus appulfu viftoria potitus, pafluum millia quindecim, qua parte tellus contincnti adhacfit, exfeinden- dum curavit, ac mare circum terrain duxit. quumquc ad id opcris non in- colas modo coegiffet, (ne contume- liae loco laborem ducerent) fed fuos praeterea militcs omnes adjungeret, in tantam hominum multitudinem o- pcre diftributo, incredibili eeleritate res perfecla, finitimos (qui initio va- nitatem incepti riferant,) admiratione fucceffus ac terrore perculerit. infula «ivitates habet quatuor et quinqua- 92 UTOPIAE ginta, fpatlofas omnes ac magnifi- cas, lingua, moribus, inftitutis, legi- bus prorfus iifdem, idem fitus omni- um, eadem ubique, quatenus per lo- cum licet, rerum facies. harum quae proximae interfunt, millia quatuor ac viginti feparant. nulla rurfus eft tarn defcrta, e qua non ad aliam urbem pe- dibus queat unius itinere diei perveni- ri. cives quaque ex urbe terni fenes ac rerum periti , tractatum de rebus infulae communibus, quotannis con- veniunt Amaurotum. nam (ea urbs quod tanquam in umbilico terrae fita maxime jacet omnium partium lega- tis opportuna) prima princepfque habetur. agri ita commode civitati- bus affignati funt, ut ab nulla parte minus foli quam xx. parTuum millia una quaevis habeat : ab aliqua multo LIBER II. 93 etiam amplius, videlicet qua parte lon- gius urbes inter fe disjunguntur. nul- li urbi cupido promovendorum fini- um: quippe quos habent agricolas, magis eorum fe, quam dominos pu- tant. habent ruri per omnes agros commode difpofitas domos, rufticis inftrumentis inftructas. hac habitan- tur civibus per vices eo commigran- tibus. nulla familia ruftica in viris mulieribufque pauciores habet, quam quadraginta, praeter duos afcriptiti- os fervos, quibus pater materque fa- milias graves ac maturi praeficiuntur, et fingulis tricenis familiis phylar- chus unus. c quaque familia viginti quotannis in urbem remigrant hi, qui biennium ruri complevere. in horum locum totidem recentes ex urbe fub- rogantur, ut ab his qui annum ibi fu- 94 UTOPIAE ere. atque ideo ruflicarum peritiores rerum, inftituantur, alios anno fe- quente dofturi, ne fi pariter omnes ibi novi, agricolationifque rudes ef- fent, aliquid in annona per imperiti- am peccaretur. is innovandorum a- gricolarum mos, et fi folennis fit, ne quifquam in vitus afperiorem vitam co- gatur continuare diutius, multi ta- men, quos ruftici rei ftudium natura deleclat, plures fibi annos impetrant. agricolae terrain colunt, nutriunt ani- malia, ligna comparant, atque in ur- bem qua commodum eft, terra marive convchunt. pullorum infinitam edu- cant multitudinem, mirabili artificio. neque enim incubant ova gallinae, fed magnum eorum numerum calore quo- dam aequabili foventes animant, edu- cantque, hi fimul atque e tefta pro- LIBER II. 95 diere, homines, vice matrum comi- tantur, etagnofcunt. equos aluntper- quam paucos, nee nifi f erocientes, ne- que alium in ufum, quam exercendae rebus cqueftribus juventuti. nam om- ncm, feu colendi, feu vehendi iabo- rem bovesobeunt, quos (ut fatentur) cquis impetu cedcre, fie paticntia vin- cere, nee tot obnoxios morbis pu- tant, ad haec minore impendio et o- perae et fumptus ali, ac denique labo- ribus emeritos, in cibuni tandem ufui efle. femente in folum panem utun- tur. nam aut uvarum vinuni bibunt aut pomorum, pyrorumve, aut deni- que aquam nonnunquam meram, fae- pe etiani qua mel aut glycyrizam in- coxerint, cujus haud exiguam habent copiam. quum cxploratum habeant (habent enim certiffimum) quantum <)6 UTOPIAE annonae confumat urbs, et circum- je&us urbi conventus, tamen multo amplius et fementis faciunt, et pecu- dum educant, quam quod in fuos ufus fufficiat, reliquum imparturi finitimis. quibufcnnque rebus opus eft, quae res run non habentur, earn fupellecYilem omncm ab urbe petunt, et, fine ulla rerum commutatione, a magiftratibus urbanis nullo negotio confequuntur. nam illo fingulo quoque menfe ple- rique ad feftum diem conveniunt. quum frumcntandi dies inftat, magi- ftratibus urbanis agricolarum phylar- chi denunciant, quantum civium nu- merum ad fe mitti conveniat , quae multitudo frumentatofum, quum ad ipfum diem opportune adfit,unoprope fereno die tota frumentatione defui> guntur. LIBER II. 97 I)E URBIBUS. A C N O M INATIM D E A M A UROTO. FRbhim qui imam norit, omncs noverit ; ita funt inter fe (quate- nus loci naturanon obftat) cmnino fimilcs. depingam igitur imam quam- piam , neque enim admodum refer t quam, fed quam potius, quam A- maurotum ? qua nee ulla dignior eft, quippe cui fenatus gratia rcliquae de- ferunt, nee ulla mihi notior, ut in qua annos quinque perpetuo vixerim. fitum eft: igitur Amaurotum in leni dejeclu montis, figura fere quadrata. nam latitudo ejus paulo infra collis incoepta verticem , millibus paffuum duobus ad flumen Any drum perti- net, fecundum ripam aliquanto lon- ger, oritur Anydrus millibus ofto- G 98 UTOPIAE ginta fupra Amaurotum, modico fon- te, fed aliorum occurfu fluminum, at- que in hisduorumetiammcdiocrium auctus, ante urbem ipfam quingentos in latum pafTus extenditur, mox ad- hue amplior, fexaginta miliia prolap- fus, excipitur oceano. hoc toto fpa- tio, quod urbem ac marc intcrjacct, ac fupra urbem quoque aliquot mil- iia, fex horas pcrpctuas influens aef- tus ac refluus altcrnat celeri flumine. quum fefe pclagus infert, triginta in longuni miliia, totum Anydri alveum fuis occupat undis, profligato retror- fum fluvia turn aliquanto ultra li- quorem ejusfalfugine corrumpit, de- hinc paulatim dulcefeensamnis, fin- cerus urbem perlabitur, ac refugien- tcm vicifilm purus et incorruptus, ad ipfas prope fauces infequitur. urbs ad- LIBER II. 99 verfac fluminis ripae , non pilis aut fublicibus ligneis, fed ex opere lapi- deo, egregie arcuato pontc, commifTa eft, abea parte, quae longilTnnc diftal a mari, quo naves totum id latua or- bis poffint inofTcnfac praetervehi. ha- bent alium practcrca fluvium, haud magnum quidem ilium, fed pcrquam placidum ac jucundum. namexeo- dem fcaturiens montc, in quo civitas collocatur, mediam illam per devcxa perfluens, Anydromifcetur. cjusflu- vii caput fontemque, quod paulo ex- tra urbem nafcitur, munimentis am- plcxi Amaurotani junxerunt oppido, ne fi qua vis hoftium ingruat, inter- cipi atqueavertiaqua, nevecorrumpi queat. inde canalibus co&ilibus, di- verfim ad inferiores urbis partes aqua derivatur, id ficubi locus fieri vetat, G 2 100 UTOPIAE cifternis capacibus, collegia pluvia, tantundem ufus adfert. mums altus ac latus oppidum cingit, turribus ac propugnaculis frequens: arida foffa, fed alta, lataque ac veprium fepibus impedita, tribus ab latcribus circum- dat moenia, quarto flumen ipfum pro fofla cft.platcae cum ad ve&uram,tum adverfus ventos defcriptae commode: acdificia ncutiquam fordida, quorum longa et totum per vicum perpetua fe- ries, adverfa domorum fronte con- fpicitur: has vicorum frontes via dif- tinguit pedes viginti lata, poftcriori- bus aedium partibus, quanta eft vici longitudo, hortus adjacet, latus, et vicorum tergis undique circumfeptus. nulla domus eft, quae non, utoftium in plateam, ita pofticum in hortum habeat. quin biforcs quoque facili L I B E R 1 1 . I O I rtaclu man us apertiles, ac dcin fua fponte coeuntes, quemvis intromit- tunt , ita nihil ufquam privati eft. nam domos ipfas unoquoquc decen- nio forte commutant.hos hortos mag- nifaciunt : in his vincas, fruftus, her- bas, flores habent tanto nitorc, cultu- quc, ut nihil fruetuofius ufquam vi- dcrim, nihil clcgantius. qua in re ftu- dium eorum, non ipfa voluptas mo- do, fed vicorum quoque invicem dc fuo cujufquc horti cultu certamen ac- cendit. et ccrte non aliud quicquam temere urbe tota reperias, five ad u- fum civium, five ad volnptatcm com- modius: eoquc nullius rei, quam hu- jufmodi hortorum, majorem habuiffe curam Videtur is, qui condidit. nam totam hanc urbis figuram, jam inde ab initio defcriptam ab ipfo Utopo G 3 102 UTOPIAE fcrunt. fed ornatum caeterumque cul- turn, quibus unius aetatem hominis baud fuffe&uram vidit, pofteris adji- ciendum reliqr.it. itaque fcriptum in annalibus habent, (quos ab captauf- queinfula, mille feptingentorum, ac fexaginta annorum complcftcntes hif- toriam, diligenter ct religiofe perfcrip- tos adfervant) aedes initio humiles, ac vcluti cafas, et turguria fuifle, e quolibct ligno tcmcre facias, parietes luto obductos, cuimina in aciem fafti- giataftramentis operuerant. at nunc omnis domus vifenda forma tabulate- rum trium, parictum facies aut filice, aut cementis, aut latere coftili con- ftruclae, in alvum introrfus congefto rudere. te&a in planum fubducla, quae intritis quibufdam infternunt, nuliius impendii, fed ea temperatura, LIBER II. IO3 quae nee igni obnoxia fit, et toleran- dis tempeftatum injuriis plumbum fu- peret. ventos cfenciliis vitro (nam e- jus ibi creberrimus ufus eft) expel- lunt: interim etiam lino tenui, quod perlucido olco, aut fuccino pcrlinunt, gemino nimirnm commodo: fiqui- dem ad eum modum fit, ut et plus lu- cis tranfmittat, et ventorum minus ad mittat. DE MAG1STRATIBUS. H "^Riginta quaequc familiacmagif- tratum fibi quotannis cligunt, quern fua prifea lingua Syphogran- tum vocant, recentiore phylarchum. Syphograntis decern cum fuis familiis Traniborus olim, nunc Protophylar- chus diclus praeficitur. demum Sy- phogranti omnes, qui funt ducenti, G 4 104 UTOPIAE juratile&urosfefe quera maxime cen- fent utilem, fuffragiis occultis renun- ciant principem unum videlicet ex quatuor, quos eis populus nominavit : nam a quaque urbis quarta parte, feleetus unus commcndatur fenatui. principis magiftratus perpetuus eft in omncra illius vitam, nifi tyrannidis affcelatae fufpicio impediat. Trani- boros quotannis eligunt , caeterum haudtemere commutant. reliqui ma- giftratus omncs an nui. Tranibori tcr- tio quoque die, interdum, fi res poftu- lat, faepius in confilium cum principc veniunt. de rcpublica confultant, con- troverfias privatorum (fi quae funt) quae perquam paucae funt , mature dirimunt. Syphograntos femper in fenatum duos adfcifcunt, atque omni die diyerfos, cautumque ut ne quid LIBER II. I05 ratum fit quod ad rcmpublicam perti- ncat, de quo non tribus in fcnatu die- bus ante agitatum, quam decrctum fit. extra fenatum aut comitia publica, de rebus communibus inire confilia, ca- pitale habctur. haec eo ferunt infti- tuta, ne proclive effet, conjuratione principis ac 1 ranibororum, opprefTo per tyrannidem populo, ftatum rei- publicae inutare. atque idco quicquid magni momenti judicatur, ad Sypho- grantorum eomitia defertur, qui cum fuisfamiliiscommunicata re, port in- ter fe confultant, ac fuum confilium renunciant fenatui. interdum ad to- tius infulae confilium res defertur. quin id quoque moris habetfenatus, ut nihil quo die primum proponitur, eodem difputctur, fed in fequentem fenatum differatur, ne quis, ubi quod Io6 UTOPIAE in buccam primum venerit, temere ef- futierit, ea potius excogitet poftea, quibus decreta tueatur fua, quam quae ex reipublicae ufu fint:malitque falutis publicae, quam opinionis de fe ja&u- ram facere, perverfo quodam ac prae- poftero pudore, ne initio parum pro- fpexifle videatur, cui profpiciendum initio fuit, ut confulto potius, quam cito loqueretur. DE ARTIFICIIS. \ Rsuna eft omnibus, viris mulie- ribufque promifcua agricultura, cujus nemo eft expers. hac a pueritia erudiuntur omnes, partim in fchola traditis praeceptis, partim in agros vi- ciniores urbi, quafi per ludum educl:i, non intuentes modo, fed per exerci- tandi corporis occafionem traftantes LIBER II. I07 etiam. practer agriculturam, (quae eft omnibus, lit dixi, communis) quili- bet unam quampiam, tanquam fuam docetur, ea eft fere aut lanilicium, aut operandi lini ftudium, aut ccmenta- riorum, aut fabri, feu fcrnrii , feu ma- teriarii artificium. neque enim aliud eft opificium ullum , quod numerum aliquem dictu dignum occupet illic. nam veftes, quarum (nifi quod habitu fexus difcernitur, et coelibatus a con- jugio) una per totam infulam forma eft, eademque per omne aevum per- petua, nee ad oculum indecora, et ad corporis motum habilis, turn ad fri- goris, aeftufque rationem appofita,eas inquam, quaeque fibi familia confi- cit. fed ex aliis illis artibus unufquif- quealiquamdifcit, nee viri modo,fed mulieres etiam. caeterum hae velut lo8 UTOPIAE imbecilliores leviora traclant, lanam fere linumque opcrantur, viris artes reliquae magis laboriofae mandantur. maxima ex parte quifque in patriis ar- tibus educatur, nam eo plerique na- tura feruntur : quod fi quern animus aliotrahat in ejus opificii, cujus capi- tur ftudio, familiam quampiam adop- tionc traducitur, cura non apatre mo- do ejus fed magiftratibus etiamprae- ftita, ut gravi atque honcfto patrifa- milias mancipetur. quin fi quis unam perdofhis artem, aliam praeterea cu- piverit, eodem modo permittitur. u- tramque nachis, utram velit exercet, nifi alterutra ci vitas magis egeat. Sy- phograntorum, praecipuum ac prope unicum negotium eft, curare ac pro- fpicere, nequifquam defideat otiofus, fed uti fuae quifque arti fedulo incum- LIBER II. I09 bat ; nee ab fummo mane tamen ad multam ufque noclcm perpetuo labo- re, velut jumenta, fatigatus : nam ea plufquam fervilis aerumna eft , quae tamen ubique fere opificum vita eft, exceptis Utopienfibus, qui cum in ho- rns viginti quatuor acquales diem con- numerata nocle dividant, fexduntax- at operi deputant, tres ante meridiem, a quibus prandium ineunt, atquc a prandio duas poftmeridianas horas quum interquieverint, tres dcinde rur- fus labori datas coena claudunt. quum primam horam abmeridienumerent, fub oclavam cubitum eunt, horas oc- to fomnus vendicat. quicquid inter operis horas ac fomni cibique medi- um eflet, id fuo cuj ufque arbitrio per- mittitur, non quo per luxum aut feg- nitiem abutatur, fed quod abopificio IIO UTOPXAE fuo liberum, ex animi fententia in ali- ud quippiam ftudii bene collocet. has intercapedines plerique impendunt li- teris. folenne eft enim publicas quoti- die lecliones haberi antelucanis horis, quibus ut interfint, ii duntaxat adi- guntur,qui ad literas nominatim felec- ti funt. caeterum ex omni ordine, ma- res fimul ac foeminae,multitudo max- ima ad audiendas lecliones, alii alias, prout cujufque fert natura, confluit. hoc ipfum tempus, tamen fi quis arti fuae malit infumere, quod multis ufu venit (quorum animus in illius con- templatione difciplinae confurgit ) haud prohibetur, quin laudaturquo- que ut utilis reipublicae. fuper coe- nam turn imam horam ludendopro- ducunt, aeftate in hortis, hyeme in Willis illis communibus, in quibus co- LIBER II. Ill medunt. ibi aut muficen exercent, aut fe fermone recreant, aleam atque id genus incptos ac perniciofos ludos ne cognofcunt quidem. caeterum du- os habent in ufu ludos, latrunculo- rum ludo non diffimiles : alterum nu- merorum pugnam in qua numerus numerum praedatur: alterum in quo collata acie cum virtutibus vitia con- fligunt. quo in ludo perquam fcite oftenditur et vitiorum inter fe diflidi- um, et adverfus virtutes concordia. item quae vitia quibus fe virtutibus opponant, quibus viribus aperte op- pugnent, quibus machinamentis ab obliquo adoriantur, quo praefidio vir- tutes vitiorum vires infringant, qui- bus artibus eorum conatus eludant, quibus denique modis alterutra pars vicloriac compos fiat, fed hoc loco 112 UTOPIAS ne quid erretis, quiddam prefllus in- tucndum eft. etenim quod (ex dun- taxat horas in cpcre funt, fieri fortaf- fe poteft, ut inopiam aliquam putes necefTariarum rerum fcqui. quod tam longe abeft ut accidat, ut id temporis ad omnium rerum copiam, quaequi- dem ad vitae vel necefTitatem requi- rantur, vel commoditatem, non fuifi- ciat modo, fed fuperfit etiam in quod vos quoque intelligetis , fi vobifcum reputetis , apud alias gentes quam magna populi pars iners degit. pri- muni mulieres fere omncs totius fum- mae dimidium, aut iicubi mulieres ne- gotiofae funt, ibi ut plurimum, earum vice viri ilertunt. ad haec facerdotum ac religioforum, quos vocant, quanta quamque otiofa turba? adjicedivites omncs, maxime praediorum dominos, L IBER II. 113 quos vulgo gcncrofos appellant, ac nobilcs; his adnumera ipforum famu- litium, totam videlicet illam cetrato- rum ncbulonum colluvicm: robuftos dcnique ac valcntes mcndicos adjun- gc, morbum quempiam practcxentes inertiac: multo certe pauciores cfle, quam putaras, invcnics cos, quorum labore conftant haec omnia, quibus mortales utuntur. expcndc nunc te- cum, ex his ipfis quam pauci in ne- ccfTariis opificiis verfantur. fiquidem ubi omnia pecuniis metimur, multas artes necefle eft excrceri inanes pror- fus ac fuperfluas, luxus tantum ac li- bidinis miniftras. nam haec ipfa mul- titudo quae nunc operatur, fi parti- rctur in tarn paucas artes, quam pau- cas commodus naturae ufus poftulat, in tanta rerum abundantia, quantam H 114 UTOPIAE tunc efie neceffe fit, pretia nimirum viliora forent, quam ut artifices inde vitam tueri fuam poffent. at fi ifti om- mes, quos nunc inertes artes diftrin- gunt, ac tota infuper otio ac defidia languefcens turba quorum unus quivis earum rerum,quae aliorum laboribus fuppeditantur , quantum duo earun- dem operatores, confumit, in opera univerfi atque cadem utilia colloca- rentur,facileanimadvertis,quantulum temporis , ad fuppeditanda omnia , quae vel neceffitatis ratio, vel commo- ditatis cfflagitet (adde voluptatis eti- am, quae quidem vera fit ac naturalis) abunde fatis fuperque foret: atque id ipfum in Utopia res ipfa perlpicuum facit. nam illic in tota urbe cum ad- jacente vicinia vix hominibus quin- gcntis ex omni virorum ac mulierum LIBER II. 11$ numero quorum aetas ac robur operi fufficit, vacatio pcrmittitur. in his Sy- phogranti, quanquam leges eos labo- re folverunt, ipfi tamen fefe non exi- munt, quo facilius exemplo fuo reli- quos ad labores invitent. cadcm im- munitate gaudcnt hi,quibus commen- datione facerdotum perfuafus popu- lus occultis Syphograntorum fuffra- giis ad perdifcendas difciplinas per- petuam vacationem indulget. quorum fi quis conceptam de fe fpem fefelle- rit, ad opifices retruditur, contraque non rarenter ufu venit , ut mecha- nicus quifpiam, fubcifivas illas horas tarn gnaviter impendat Uteris, tantum diligentia proficiat, utopificio fuoex- emptus, in literatorum clafTem prove- hatur. ex hoc literatorum ordineLe- gati, Sacerdotes, Tranibori, ac ipfe H 2 Il6 UTOPIAB denique dcligitur princeps, qucm I 111 prifca ipforum lingua Barzancm re- centiore Ademum appellant, rcliqua fcrc multitudo oninis, quum ncque o- tiofa fit, ncc inutilibusopificiis occu- pata , proclivis aeftimatio eft, quam paucac horac, quantum boni opcris pariant. ad ca quae commemoravi, hoc praetereafacilitatis acccdit, quod in ncceflariis plerifque artibus minore opera quam aliae gentes opus habent. .nam primum aedificiorum aut ftruc- tura aut refe&io ideo tarn multorum afliduam ubiquc requirit operam,quod quae pater aedificavit, heres parum frugi paulatlm dilabi Unit, ita quod minimo tucri potuit, fucceflbr ejus de integro impendio magno cogitur in- ftaurare : quin frequenter ctiam quae domus alii ingenti fumptu ftetit, hanc LIBER II. 117 alius dclicato anlmo contcmnit, eaque neglectaideoquc brcvi collapfa, aliam alibi impends non minoribus exftru- it. at apud Utopienfcs compofitis re- bus omnibus, eVconftttuta republic* rariflime accidit oti nova 1 llocandis acdibus area deligatur, ct non modo remedinm eeleritcr praefentibus vi- tiis adhibctur, fed etiam imminenti- bus occuritur. ita fit, nt minimo labo- re diutiffimc pcrdurent acdiiieia, etid genus opifices vix habeant intcrdum quodagant, nifiquod materiam dola- re domi, et lapides interim quadrate atque rptarc jubentur, quo, fi quod opus incidat, maturius pollet exfurgc- re. jam in veftibus vide, quam paucis operis egeant : primum dum in opere funt, corio negleftim aut pellibus ami- ciuntur, quae in feptennium durent: H3 Il8 UTOPIAE quum procedunt in publicum, fuper- induuntchlamydemveftem, quaeru- diores illas veftes contegat: ejus per totam infulam unus color eft, atque is nativus. itaque lanei panni non mo- do multo minus quam ufquam alibi fufficit, verum is ipfe quoque multo minoris impendii eft : at lini minor eft labor eoque ufus crebrior, fed in li- neo folus candor, in laneo fola mun- dicies confpicitur, nullum tenuioris fi- lipretium eft. itaque fit, ut quum ali- bi nufquam uni homini quatuor aut quinque togae laneae diverfis colori- bus, ac totidem fericiae tunicae fuffi- ciant, delicatioribus paulo ne decern quidem,ibi una quifque contentus eft, plerunque in biennium. quippenec caufa eft ulla cur plures affe&et, quas confecutus neque adverfus frigus e£ LIBER II. I iy fet munitior, neque veftitu videretur vel pilo cultior. quamobrem quum et omnes utilibus fcfe artibus exerceant, et ipfarum etiam opera pauciora fuf- ficiant, fit nimirum, ut abundante re- rum omnium copia, interdum in refi- ciendas ( fi quae detritae funt ) vias publicas immenfam mukitudinem e- ducant, perfaepe etiam quum nee talis cujufpiam operis ufus occurrat, pau- ciores horas operandi publice denun- cient. neque enim fupervacaneo labo- re cives invitos exercent magiftratus; quandoquidem ejus reipublicae infti- tutio hunc unum fcopum in primis refpicit, ut, quoad per publicas necef* iitates licet, quamplurimum temporis ab fervkio corporis ad animi liberta- temcultumque civibus univerfis afTe- ratur : in eo enim fitam vitae felicita- tem putant. 120 UTOPIAE DE COMMERCIIS MUTUIS. OED jam quo pa&o fefe mutuo ci- *-* ves utantur, quae populi inter fe commercia, quaeque fit diftribuenda- rum rerum forma, vidctur explican- dum. quum igitur ex familiis conftet civitas, familias ut plurimum cogna- tiones efficiunt. nam foeminae (ubi maturuerint) collocatac maritis, in jpforum domicilia conccdunt. at maf- culi filii ac deinceps nepotes, in fami- lia permanent, ctparcntum antiquiffi- mo parent, nifi prae fene£ta mente pa- rum valuerit, tunc enim aetate proxi- mus ei fufficitur. verum ne civitas aut fieri infrequentior, aut ultra mo- dum poffit increfcere, cavetur ne ulla familia, quarum millia fex quaeque ci- vitas, excepto conventu, complectir- LIBER II. 121 tur, pauciores quam decern, plurefve quam fexdecitn pubercs habeat. im- pubcrum enim nullus praefiniri nu- mcrns potcfr. hie modus facile fcr~ vatur, tranferiptis his in rariores fa- milias, qui in plenioribus cxcrcfcunt. at fi quando in totum plus jufto abun- daverit, aliarum urbium fuarum infre- quentiam farciunt. quod fi forte per totam infulam plus aequo moles intu- muerit, turn ex qualibcturbe defcrip- tis civibus in continentc proximo, u- bicunque indigenis agri multum fu- perefl: et cultu vacat , coloniam fuis ipforum legibus propagant, afcitis u- na terrae indigenis, fi convivere fe- cum velint. cum volentibus conjunct ti, in idem vitae inft itutum eofdemque mores facile coalefcunt, idque utriuf- que populi bono, efficiunt enim fuis 122 UTOPIAE inftitutis, ut ea terra utriufque abun- da fit, quae alteris ante parca ac ma- ligna videbatur. renuentes ipforum legibus vivere, propellunt his finibus quosfibiipfi defcribunt: adverfusre- pugnantes bello confligunt : nam e- am juftiflimam belli caufam ducunt, quum populus quifpiam ejus foli, quo non ipfe utitur, fed velut inane ac va- cuum poffidet; aliis tamen qui ex na- turae praefcripto inde nutriri debe- ant, ufum ac pofleflioneminterdicat. fi quando ullus exfuis urbibus aliquis cafus eo ufque imminuerit, ut ex a- liis infulaepartibus, fervato fuo cujuf- que urbis modo, refarciri non poffint, (quod bis duntaxat ab omni aevo, pef- tis graflante faevitia, fertur contigif- fe) remigrantibus e colonia civibus .replentur. perire enim colonias po- LIBER II. 123 tiuspatiuntur, quam ullam ex infula- nis urbibus imminui. fed ad convic- tum civium revertor, antiquiffimus (ut dixi) praeeft familiae. miniftri funtuxores maritis, ct liberi parenti- bus, atque in fumma minores nam majoribus. civitas omnis in quatuor aequales partes dividitur. in medio cujufque partis forum eft omnium re- rum, eo in certas domos opera cujuf- que familiae convehuntur, atque in horrea fingulae feorfim fpecies diftri- butae funt. ab his quilibet pater fa- milias, quibus ipfe fuique opus ha- bent, petit, ac fine pecunia, fine om- ni prorfus hoftimento, quicquid pe^ tierit, aufert. quare enim negetur quicquam ? quum et omnium rerum abunde fatis fit, nee timor ullus fub^ fit, ne quifquam plus quam fit opus* 124 UTOPIAE flagitare velit ? nam cur fupervacua petiturus putetur is, qui certum ha- beat nihil fibi unquam defuturum? nempe avidum ac rapacem ant tinior carendi facit in omni animantum ge- nere, aut in homine fola reddit fuper- bia, quaegloriae fibi ducit, fuperflua rerum oftentatione caetcros antecel- lere, quod vitii genus in Utopicnfium inftitutis nullum omnino locum ha- bet. adjuncla funt foris (quae com- memoravi) fora cibaria, in quacnon olera modo, arborumquc fruclus ct panes conportantur,fedpifces praeter- ea, quadrupedumque, ct avium quic- quid efculentum eft, extra urbem lo- cis appofitis, ubi fluento tabes ac for- des eluantur. hinc deportantpecudes occifas depuratafque manibus famu- lorum : nam neque fuos cives patiun- LIBER II. 125 tur afluefcere laniatui animalium, cu- jus ufu clcmcntiam, humanifTimum naturae noftrac affe&um paulatim dcperircputant;neque fordidum quic- quam atquc immundum;(cujus putre- dine corruptus aer morbum pofTct in- vehere) pcrfcrri in urbcm fmunt. ha- bct practcrca quilibct vicus aulas quafdam capaccs, acquali ab fcfc in- viccm intcrvallo diftantes, nomine quamque fuo cognitas. has colunt Syphogranti, quarum unicuique tri- ginta familiae, videlicet ab utroque latere quindceim, funt adferiptae, ci- buni ibi fumpturae. obfonatores cu- jufque aulae certa hora conveniunt in forum, ac relato fuorum numero ci- bum petunt. fed prima ratio aegro- torum habetur, qui in publicis ho- fpitiis curantur. namquatuor habent 126 UTOPIAE in ambitu civitatis hofpitia paulo ex- tra muros, tarn capacia ut totidem op- pidulis aequari poffint, turn ut neque aegrotorum numerus quamlibet mag- nus angufte collocaretur, et per hoc incommode: turn quo hi qui tali morbo tenerentur, cujus contagio fo- let ad alium ferpere, longius ab alio- rum coetu fummoveri poffint. haec hofpitia ita funt inftru&a, atque om- nibus rebus quae ad falutem confe- runt referta, turn tarn tenera ac fedula cura adhibetur, tarn affidua medico- rum peritiffimorum praefentia, ut quum illuc nemo mittatur invitus, ne- mo tamen fere in tota urbe fit, qui adverfa valetudine laborans , non ibi decumbere, quam domi fuae praefe- rat. quum aegrotorum obfonator ci- bos ex medicorum praefcripto rece- LIBER II. I27 perit, deinceps optima quaeque inter aulas aequabiliter pro fuo cujufque numero diftribuuntur, nifi quod prin- cipis, pontificis, et Tranibororum re- fpettus habetur, ac legatorum etiam, et exterorum omnium, (fi qui funt, qui pauci ac raro funt : ) fed his quoque cum adfunt, domicilia certa atque in- ftrucla parantur. ad has aulas prandii coenaeque ftatis horis totaSyphogran- tia convenit, aeneae tubae clangore commonefacla, nifi qui aut in hofpi- tiis, aut domi decumbunt: quanquam nemo prohibetur, poflquam aulis eft fatisfa6tum, e foro domum cibum pe- tere, fciunt enim, neminem id teme- re facere: nam etfi domi prandere nul- li vetitum fit, nemo tamen hoc liben- ter facit, cum neque honeftum habe- atur, et ftultum fit deterioris parandi 128 UTOPIAE prandii fumere laborem,cum lautum atque opiparum praeflo apud aulam tarn propinquum fit. in hac aula mi- nifteria omnia, in quibus paulo plus fordis aut laboris eft , obcunt fervL caeterum coquendi parandique cibi officium, et totius denique inftruendi convivii folae mulieres exercent, cu- jufquc videlicet familiae per vices, tri- bus pluribufve menfis pro numero convivarum difcumbitur. viri ad pa- rietem, foeminae exterius collocan- tur,ut, (i quid his fubiti oboriatur ma- il (quod uterum gerentibus interdum folet accidere,) imperturbatis ordini- bus exfurgant atque hide ad nutrices abeant. fedent illae quidem feorfum cum laclentibus in coenaculo quodam ad id deftinato, nunquam fine foco atque aqua munda, nee abfque cunis LIBER II. I29 interim, ut et declinare liceatinfan- tulos, et ad ignem cum velint exemp- tos fafciis liberare, ac ludo reficerc. fuae quaeque foboli nutrix eft, nifi aut mors aut morbus impediat: id cum accidit, uxores Syphograntorum pro- pere nutricem quaerunt, nee id diffi- cile eft: nam quae id praeftarc pof- funt, nulli officio fefe offerunt liben- tius, quoniam et omnes earn miferi- cordiam laudeprofequuntur, et qui e- ducatur, nutricem parentis agnofcit loco, in atrio nutricum confiduntpu- eri omnes, qui primum luftrum non explevere: cacteri impuberes, quo in numero ducunt quicunque fexus alte- rius utrius intra nubiles annos funt, aut miniftrant difcumbentibus , aut qui per aetatem noiidum valent, ad- ftant tamen, atque id fummo cum fi- I I30 UTOPIAE lentio: utrique, quod a fedentibus porrigitur, eo vefcuntur, nee aliud dif- cretum prandendi tempus habent. in medio primae menfae , qui fummus locus eft, et cui (nam ea men fa fuprc- ma in parte coenaculi tranfverfa eft) totus conventus confpicitur, Sypho- grantus cum uxore confidet. his ad- junguntur duo ex natu maximis. fe- dent enim per omncs menfas quater- ni. at, fi templum in ea Syphograntia fitum eft, facerdosejufque uxor cum Syphogranto fedent, ut praefideant. ab utraque parte collocantur juniores, poft fenes rurfus, atque hoc paclo per totam domum et aequales inter fe jun- guntur, et diflimilibus tamen immif- centur : quod ideo ferunt inftitutum, ut fenurn gravitas ac reverentia (quum ■nihil ita in menfa fieri dicive poteft LIBER II. 131 ut eos ab omni parte vicinos effugiat ) juniorcs ab improba vcrborum gei- tuumquc liccntia cohibcat. ciborum fcrcula non a primo loco deinceps ap- ponuntur, fed fcnioribus primum om- nibus (quorum infigncs loci funt) op- timus quifquc cibus infertur, dcinde reliquis acqualitcr miniftratur. at fc- nes lautitias fuas (quarum non tanta crat copia, ut poffet totam per domum affatim difrribui ) pro fuo arbitratu circumfedentibus impartiuntur. fie et majoribus natu fuus fervatur honos, et commodi tantundem tamen ad oni- rics pcrvenit. omne prandium coe- namque ab aliqua leclione aufpican- tur, quae ad mores facia t, fed brevi tamen, ne faftidio fit. ab hac feniores honeftos fermones, fed neque trifles ac infacetos ingerunt. at nee longis I 2 132 UTOPIAE logis totum occupant prandium, quin audiunt libenter juvenes quoque, at- que adeo de induftria provocant, quo et indolis cujufque et ingenii, per con- vivii libertatem prodentis fefe, capi- ant expcrimentum. prandia breviuf- cula funt, coenae largiores, quod la- bor ilia, has fomnus et no&urna quies excipit, quam illi ad falubrem concoc- tionem magis efficaccm putant. nul- la coena fine mufica tranfigitur : nee ullis caret fecunda menfa bellariis, o- dores incendunt, ct unguenta fpar- gunt: nihilque non faciunt, quod exhilararc convivas poffit : funt enim hanc in partem aliquanto proclivio- res, ut nullum volnptatis genus ( ex quo nihil fequatur incommodi) cen- feat interdifrum. hoc paclo igitur in urbe convivunt : at ruri qui longius LIBER II. 133 ab fefcdiffiti funt, omnes domi quif- que fuae comcdunt, nulli enimfami- liae quicquam ad victum deeft, quippe a quibus id totum vcnit, quo vefcantur urbici. DE PEREGRINATIONE UTOPI- ENS1UM. A T fi quos aut amicorum alia in urbe commorantium, aut ipfius etiam videndt loci defiderium ccpcrit, a Syphograntis acTraniborisfuisvc- niam facile impetrant, nififi quisu- fus impediat. mittitur ergofimulnu- merus aliquis cum epiftola principis, quae et datam peregrinandi copiam teftatur, et reditus diem praefcribit. vehiculum datur cum fervo publico qui agat boves et curet : caeterum, ni- fi mulieres in coetu habeant, vebicu- 1.3 134 UTOPIAE lum velut onus et impedimentum re- mittitur, toto itlncrc cum nihil fecum efferant, nihil defit tamen, ubiquc e- nim domi funt. fi quo in loco diutius uno die commorentur, fuam ibi quif- que artem exercet, atquc ab artis cjuf- dem opificibus humaniflime traclan- tur. fi femet autore quifquam extra fuos fines vagctur, deprehenfus fine principis diplomate, contumeliofe ha- bitus pro fugitivo reducitur, caftiga- tusacriter; idem aufusdenuo, fervi- tute plectitur. quod fi quern libido in- ceffat per fuae civitatis agros palandi, venia patris et confentiente conjuge, non prohibetur : fed in quodcunque rus pervenerit,nullus ante cibus datur, quam ante meridianum operis pen- fum, aut quantum ante coenam ibi la- borari folet, abfolyerit. hac lege quo- LIBER II. 135 vis intra fuae urbis fines ire licet, erit enim non minus utilis urbi, quam fi in urbe efTet. jam videtis quam nulla fit ufquam otiandi licentia, nullus in- ertiae praetextus, nulla tabernavina- ria, nulla cervifiaria, nufquam lupa- nar, nulla corruptelae occafio, nullae latebrae, conciliabulum nullum, fed omnium praefentes oculi neceffitatem aut confueti laboris, aut otii non in- honefti faciunt. quern populi morem necefle eft omnium rcrum copiam fe- qui, atque ea quum aequabiliter ad omnes perveniat,fitnimirum, ut inops efle nemo aut mendicus poffit. in fe- natu Amaurotico (quern, uti dixi, ter- ni quotannis omni ex urbe frequen- tant) ubi primum conftiterit, quae res quoque loco abundet,rurfum cujus a- iicubi malignior proventus fuerit, al- i 4 I$6 UTOPIAE terius inopiam alterius protinus uber- tas explet, atque id gratuito faciunt, nihil viciffim ab his recipientes qui- bus donant : fed quae de fuis rebus u- nicuipiam urbi dederint, nihil ab ea repetente;abalia, cui nihil impende- runt, quibus egent accipiunt. ita to- ta infula velut una familia eft. at poft- quam fatis provifum ipfis eft quod non an tea faftum cenfent, quam in biennium propter anni fequentis e*- ventum profpexerint, turn ex his quae fuperfunt, magnam virn frurnenti, mellis, lanae, lini, ligni, cocci, et con- chyliorum, vellerum, cerae, fevi, co- rii, ad haec animalium quoque in alias regiones exportant,quarum rerum om- nium feptimam partem inopibus ejus regionis dono dant, reliquam pretio mediocri venditant : quo ex commer^ LIBER II. I37 cio non eas modo merces quibus do- mi egent (nam id fere nihil eft praeter ferrum)fed argenti atque auri praeter- ea magnam vim in patriam reportant : cujus rei diutinaconfuetudine, fupra quam credi poflk, ubique jam earum rerum copia abundant, itaque nunc parum penfi habent, praefentcnepe- cunia an in diem vendant, multoque maximam partem habeant in nomini- bus, in quibus tamen faciendis non privatorum unquam, fed confecYis ex moreinftrumentis, publicam urbisfi- dem fequuntur. civitas ubi folutionis dies advenerit, a privatis debitoribus exigit creditum, atque in aerarium re- digit, ejufque pecuniae, quoad abU- topienfibus repetatur, ufura fruitur. illi maximam partem nunquam repe- tunt: nam quae res apud fe nullum I38 UTOPIAE habct ufum,eam ab his auferre quibus ufui eft, haud aequuin cenfent. caete- rum fi res ita pofcat, utejus aliquani partem alii populo rautuam daturi fint, turn demum pofcunt : aut quum bellum gerendum eft, quam in rem u- nam totum ilium thefaurum, quern habent, domi fcrvant, uti aut extre- mis in periculis, aut in fubitis praefi- dio fit : potiffimum quo milites exter- nos (quos libentius quam fuos cives objiciunt difcrimini ) immodico fti- pendio conducant, gnari multitudine pecuniae hoftes ipfos plerunque mer- cabiles, ct vel proditione vel infeftis etiam fignis inter fe committi. hanc ob caufaminaeftimabiiem thefaurum fervant ; at non ut thefaurum tamen, fed ita habent, quomodo me narrare profe&o deterret pudor, metuentem LIBER II. I39 nc fidem oratio non fit habitura; quod eojuftiusvereor, quo magis mihrfum confcius, nifividifTcm pracfens, quam acgre potuifTem ipfc perduci utaltcri n rcccnfcnti credcrem. neccfle eft cnim fcrc quam quicquid eft ab eorum quiaudiunt moribus alienum, tarn i- dcm procul illis abeftc a fiderquanquam prudens rerum aeftimator minus for- tafte mirabitur, quum reliqua corunt inftituta tarn longe ab noftris diffe- rant; fi argenti quoque atque auri KP fus ad ipforum potius, quam ad nof- tri moris rationem accommodetur. nempe quum pecunia non utantur ip- fi, fed in eum fervent eventum, qui ut poteft ufu venire, ita fieri poteft ut nunquam incidat, interim aurum ar- gentumque, unde ea fit, fie apud fe habent, utab nullo plurisaeftimetur, I40 UTOPIAE quam rerum ipfarum natura meretur ; qua quis non videt quam longe infra ferrum funt ? ut fine quo non hercule magis quam abfque igni atque aqua vivere mortales queant, quum inte- rim auro argentoque nullum ufum , quo non facile careamus, natura tri- buerit, nifi hominum ftultitia pretium raritati feciffet : quin contra, velut pa- rens indulgentiffima, optima quaeque in propatulo pofuerit, ut aerem, a- quam, ac tellurem ipfam: longiffime vero vana ac nihil profutura femove- rit. ergo haec metalla fi apud eos in turrim aliquam abftruderentur, prin- ceps ac fenatus in fufpicionem venire pofTet ( ut eft vulgi ftulta follertia) ne delufo per technam populo, ipfi ali- quo inde commodo fruerentur : por- ro fi phyalas inde, aliaque id genus o- LIBER II. I^I pera fabre excufa conficerent, fi quan- do incidiffet occafio, ut conflanda fint rurfus, atque in militum eroganda fti- pendium, vident nimirum fore, ut aegre patiantur avelli, quae femel in deliciis habere coepiffent. his rebus uti occurrant, excogitavere quandam rationem, ut reliquis ipforum inftitu- tis confentaneam, ita ab noftris (apud quos aurum tanti fit, ac tarn diligentcr conditur) longiffime abhorrentem, eoque nifi peritis non credibilem.nam quum in fi&ilibus e terra vitroque ele- gantiflimis quidem illis , fed vilibus tamen edant bibantque, ex auro atque argento non in communibus aulis modo, fed in privatis etiam domibus matellas paflim, ac fordidiflima quae- que vafa conficiunt. ad haec catenas et craffas compedes, quibus coercent I42 -UTOPIAE fervos , iifdem ex metallis operantur. poftremo quofcunque aliquod crimen infames facit, ab horum auribus anu- li dependent aurei, digitos aurum cin- git , aurea torques ambit collum , et caput denique auro vincitur. ita om- nibus curant modis,uti apud fe aurum argentumque in ignominia fint: atque hoc paclo fit, ut haec metalla , quae caeterae gentes non minus fere dolcn- ter ac vifcera fua diftrahi patiuntur, a- pud Utopienfes , fi femel omnia res poftularet efferri, nemo fibija<5turam unius fecirTe affis videretur. margari- tas praeterea legunt in littoribus, quin in rupibus quibufdam adamantes ac pyropos quoque : neque tamen quae- runt, fed oblatos cafu perpoliunt. his ornant infantulos, qui ut primis pu- eritiae annis, talibus ornamentisglo- LIBER II. I43 riantur ac fuperbiunt; fie ubi plufcu- lum accrevit aetatis, cum animadver- tunt ejufiiiodi nugis non nifi pueros uti, nullo parentum monitu, fed fuo- met ipforum pudore deponunt, non aliter ac noftri pueri, quum grandef- cunt, nuces, bullas, et pupas abjici- unt. itaque haec tarn diverfa ab reli- quis gentibus inftituta, quam diverfas itidem animorum ajfFecliones pariat, nunquam aeque mihi atque in Ane- moliorum legatis inclaruit. venerunt hi Arnaurotum, dum ego aderam, et quoniam magnis de rebus traclatum veniebant, adventum eorum terni illi cives ex qualibet urbe praevenerant : fed omnes finitimarum gentium lega- ti, qui eo ante appulerant, quibus U- topienfium perlpecli mores erant, a- pud quos fumptuofo veftitui nihil ho- 144 UTOPIAE noris haberi intelligebant , fericum contemptui efle, aurum etiam infame fciebant, culm quam poterant modef- tiffimo venire confueverant. at Ane- molii, quod longius aberant, ac mi* nus cum illis commcrcii habuerant, quum accepiffent codem omnes eo que rudi corporis cultu effe, perfuall non habere eos, quo non utebantur, ipfi etiam fuperbi magis, quam fapi- entes, decreverunt apparatus elegan- tia deos quofdam repraefentare, et miferorum oculos Utopienfium, or- natus fui fplendore praeftringere. ita- que ingreffi funt legati tres cum co- mitibus centum, omnes veftitu verfi- colori, plerique ferico; legati ipfi (nam domi nobiles erant ) amiclu aureo , magnis torquibus et inauribus aureis. ad haec anulis aureis in manibus, mo- LIBER II. I45 nilibusinfupcrappenfisin pileo, quae margaritis ac gemmis affulgebant,om- nibus poftremo rebus ornati, quaea- pud Utopicnfcs aut fervorum fuppli- cia, autinfamium dcdecora, autpue- rorum nugamenta fucre. itaque ope- rac pretium erat videre, quo pafto criftas crcxerint, ubi fuum ornatum cumUtopienfium veftitu (nam in pla- teis fefe populus efFuderat) contulere; contraque non minus erat volupta- tis, confidcrare quam longe fua eos fpes exfp e eta tioque fe feller at, quam- que longe ab ea exiftimatione abe- rant, quam fe confecuturos putave- rant. nempe Utopienfium oculis om* nium,exceptis perquampaucis,qui ali- as gentesaliquaidoneade caufa invife- rant, totus ille fplendor apparatus pu- dendus videbatur, etinfimum quem- K 1^6 UTOPIAE que pro dominis reverenter falutan- tes, legatos ipfos ex aurearum ufu ca- tenarum pro fervis habitos, fine ullo prorfus honore praetermiferunt. quin pueros quoque vidiffes, qui gemmas ac margaritas abjecerant, ubi in le- gatorum pilcis affixas confpexerunt, compellare matrem ac latus foderc: en mater, quam magnus nebulo mar- garitis adhuc et gemmulis oritur, ac fi elTet parvulus ? at parens, ferio etiam ilia, tacc, inquit, fili, eft opinor quifpi- am e morionibus legatorum : alii ca- tenas illas aureas reprehendere, utpo- te nullins ufus, quippe tarn graciles, ut eas facile fervus infringere, tarn laxas rurfus, uti quum fuerit libitum, poffit excutere, et folutus ac liber quo- vis aufugerc. verum legati poftquam ibi unum atque alterum diem verfati, LIBER II. 147 tantamauri vim in tanta vilitatecon- fpexcrunt, ncc in minore contume- lia, quaniapud fchonorc habitamvi- diflcnt, ad haec in unius fugitivi fcrvi catenas compedefque plus auri atque argenti congeftum, quam totus ipfo- rum trium apparatus conftiterat, fub- fidentibus pennis omncm ilium cul- tum, quo fefe tarn arroganter extule- rant, pudefacti, fepofuerunt : maxime vcro poftquam familiarius cum Uto- pienfibus collocuti, mores eorum at- que opiniones didicere. mirantur illi fiquidem quenquam efle mortalium, quern exiguae gemmulae aut lapilli dubius obleelet fulgor, cui quidem ftellam aliquam, atque ipfum denique folem liccat intucri: aut quenquam tarn infanum efle, ut nobilior ipfe fibi ob tenuioris lanae filum videatur, G- K 2 H8 utopiae quidem hanc ipfam ( quantum vis te- nui filo fit) ovis blim geftavit, nee ali- ud tamen interim quam ovis fuit. mi- rantur item aurum fuapte natura tarn inutile, nunc ubique gentium aeftima- ri tanti, ut homo ipfe, per quern atque adeo in cujus ufum id pretii obtinuit, minoris multo quam aurum ipfum aeftimctur, ufqne adeo, ut plumbeus quifpiam, et cui non plus ingenii fit quamfHpiti, nee minus etiamimpro- bus quam ftultus, multos tamen et fapientes, et bonos viros in fervitute habeat, ob id duntaxat, quodeimag- nus contigit aureorum numifmatum cumulus, quern fi qua fortuna, aut ali- qua legum ftropha (quae nihil minus ac fortuna ipfa fummis ima permifect) ab hero illo ad abjecliffimum totius familiae fuae nebulonem tranftulerk, LIBER II. I49 fit nimirum paulo poft, ut in famuli fui famulitium conccdat, vehit appen- dix additamentumque numifmatum. caetcrummulto magis corum miran- tur ac dctcftantur infaniam, qui divi- tibus illis, quibus ncquedebentquic- quam, ncquc funt obnoxii nullo alio refpectu, quam quod divites funt, ho- norcs tantum non divinos impendunt, idque cum eos tarn fordidos atquc a- varos cognofcant, ut habcant certo certius ex tanto numraorum cumu- lo, viventibus illis, ne unum quidem nummulum unquam ad fe venturum. has atque hujufmodi opiniones par- tim ex educatione conccperunt, in ea educli republica cujus inftituta lon- giffime ab his ftultitiae generibus ab- funt, partim ex doclrina et literis. nam etfi haud multi cujufque urbis funt, k 3 I50 UTOPIAE qui caeteris exonerari laboribus foil difciplinae depntantur, hi videlicet in quibus apueritia egregiam indolem, eximium ingenium, atque animum ad bonas artes propenfum deprehendere, tamen omnes pueri literis imbuuntur, et populi bona pars, viri foeminaeque per totam vitam horas illas, quas ab operibus Hberas cffe diximus, in literis collocant. difciplinas ip forum lingua perdifcunt, eft enim neque verborum inops, nee infuavis auditu, nee ulla lidelior animi interpres eft, eadem fe- re (nifi quod ubique corruptior, alibi alitcr) magnam ejus orbis plagam per- vagatur. ex omnibus his philofophis quorum nomina funt in hoc noto no- bis orbe celebria, ante noftrum adven- tum ne fama quidem cujufquam eo pervenerat, et tamen in mufica dia- LIBER II. I5I leclicaque, ac numerandi ct metiendi fcientia, eadcm fere, quae noftri illi vcteres, invcncre. cacterumut anti- quos omnibus propc rebus cxacquant, ita nuperorum invent! s diabeticorum longc funt impares: nam ne ullam quidem regulam invcncrunt carum , quas de rcftriclionibus, amplificatio- nibus, ac fuppofitionibus acutiffime excogitatis, in parvis logicalibus paf- fim hie cdifcunt pueri. porro fecun- das intentiones tarn longe abeft: ut in- veftigare fufFccerint, ut nee hominem ipfum in communi, quern vocant, quanquam (ut fcitis) plane collofTeum et quovis gigantc majorem, turn a no- bis praeterea digito demonftratum , nemo tamen eorum videre potuerit. at funt in aftrorum curfu, et coelef- tium orbium motu peritilTimi. quin K 4 152 UTOPIAE inftrumenta quoque diverfis figuris folerter excogitarunt, quibus folis ac lunae et caeterorum item aftrorum, quae in ipforum horizonte vifuntur, motiones ac fitus exaftiffime compre- henfos habent. caeterum amicitias at- que errantium diflidia fiderum, ac to- tam denique illam ex aftris divinandi impofturam ne fomniant quidem. im- bres, ventos, ac caeteras tempeftatum viciflitudincs fignis quibufdam longo perfpectis ufu praefentiunt. fed dc cau- fis earum rerum omnium, et de fluxu maris ejufque falfitatc, et in fumma de coeli mundiquc origine ac natura, partim eadem, quae veteres philofo- phi noftri, differunt, partim ut illi in- ter fe diffident, ita hi quoque, dum novas rerum rationes afferunt, ab om- nibus illis diffentiunt, nee inter fe ta- LIBER II. 153 men ufquequaque conveniunt. in ea philofophiae parte, qua de moribus agitur, eadem illis difputantur, quae nobis: de bonis animi quaerunt et corporis, etexternis, turn utrum boni nomen omnibus his, an folis animi dotibus conveniat. de virtute difTe- runt, acvoluptate, fed omnium prima eft ac princeps controverfia, quanani in re, una pluribufvc fitam hominis felicitatem putent. at hac in re pro- penfiores aequo videntur in faolio- nem voluptatis afTertricem, ut qua vel totam, vel potiffimam felicitatis hu- manae partem definiant. et quo ma- gi s mireris, ab religione quoque (quae gravis et fevera eft, fereque triftis et rigida) petunt tamen fententiae tarn delicatae patrocinium. neque enim de felicitate difceptant unquam, quin 154 UTOPIAE principia quaedam ex religione de- prompta, turn philofophia, quae ra- tionibus utitur, conjungant, fine qui- bus ad verae felicitatis inveftigatio- nem, mancam atque imbecillam per fe rationem putant. ea principia funt hujufmodi. animam efle immorta- lem, ac Dei beneficentia ad felicita- tem natam, virtutibus ac benefa&is noftris praemia poft hanc vitam, fla- gitiis deftinata fupplicia. haec tam- etfi religionis fint, ratione tamen cen- fent ad ea credenda et concedcnda perduci: quibus e medio fublatis, fi- ne ulla cun&atione pronuntiant, ne- minem effe tarn ftupidum, qui non fentiat petendam fibi per fas ac nefas voluptatem, hoc tantum caveret, ne minor voluptas obftet majori, aut earn perfequatur, quam invicem retaliet LIBER II. 155 dolor, nam virtutem afperam ac diffi- cilem fequi, ac non abigeremodo fua- vitatcm vitae, fed dolorem etiam fpon- te perpeti, cujus nullum exfpe&es fru&um (quis enim poteft effc fruc- tus, fi port mortem nihil affequeris, quum hanc vitam totam infuaviter, hoc eft mifere, traduxeris ? ) id vcro dementiffimum ferunt. nunc vero non in omni voluptate felicitatem, fed in bona atque honefta fitam putant. ad earn enim yelut ad fummum bo- nura, naturam noftram ab ipfa virtute pertrahi, cui fola adverfa faclio felici- tatem tribuit. nempe virtutem defi- niunt fecundum naturam vivere, ad id fiquidem a Deo inftitutos efTe nos. e- um vero naturae du&um fequi, quif- quis in appetendis fugiendifque rebus obtemperat rationi. rationem porro I5<5 UTOPIAE mortales primum omnium in amorem ac venerationem divinaemajeftatis in- cendere, cui debemus et quod fumus, et quod compotes efle felicitatispof- fumus, fecundum id commonet atque excitat nos , ut vitam licet minimc anxiam ac maxime laetam ducamus ipfi, caeterifque omnibus ad idem ob- tinendum adjutores nos pro naturae focietate praebeamus. neque enim quifquam unquam fuit tarn triftis ac rigidus afTecla virtutis et ofor volupta- tis, qui ita labores, vigilias, et fqua- lores indicat tibi, ut non idem aliorum inopiam atque incommoda levare te pro tua virilijubeat, et id laudandum humanitatis nomine cenfeat, homi- nem homini faluti ac folatio cfTe, fi hnmanum eft, maxime ( qua virtute nulla eft homini magis propria) alio- LIBER II. I57 rum mitigare moleftiam , et fublata triftitia, vitae jucunditati, hoc eft, vo- luptati, reddere ; quidni natura quem- quc inftigct, ut fibimct idem praeftet ? nam autmala eft vita jucunda, id eft, voluptaria, quod fi eft, non folum ne- mincm ad cam debes adjutare, fed omnibus, utpote noxiam ac mortife- ram, quantum potes, adimere, aut fi conciliare aliis earn, ut bonam, non licet modo, fed etiam debes, cur non tibi in primis ipfi ? cui non minus pro- pitium efle te, quam aliis decet: ne- que enim quum te natura moneat, uti in alios bonus fis, eadem te rurfusju- bet, in temetfaevumatque inclemen- tem efle. vitam ergo jucundam inqui- nnt, id eft, voluptatem, tanquam ope- rationum omnium finem, ipfa nobis natura praefcribit, excujuspraefcrip- 158 UTOPIAE to vivere, virtutem definiunt. at quum natura mortalcs invitct ad hilarioris vitac mutuum fubfidium ( quod fane mcrito facit, neque enim tarn fupra generis humani fortem quifquam eft, ut folus naturae curae fit, quae uni- verfos ex aequo fovet, quos ejufdem formae communione complectitur ) eadem te nimirum jubet etiam atque etiam obfervare, ne fie tuis commo- dis obfecundes, ut aliorum procures incommoda. fervanda igitur cenfent non inita folum inter privatos pacta, fed publicas etiam leges, quas aut bo- nus princeps jufte promulgavit, aut populusnec oppreffus tyrannide, ncc dolo circumfcriptus, departiendis vi- tae commodis, hoc eft materia volup- tatis, communi confenfu fanxit. his inoffenfis legibus tuum curare com- LIBER II. I59 modum, prudcntiac eft: publicum practcrea , pietatis : fed alienam vo- luptatem praereptum ire, dum con- fequare tuam, ea vero injuria eft ; con- tra tibi aliquid ipfi demerc quod ad- das aliis, id demum eft humanitatisac benignitatis officium ; quod ipfum nunquam tantum aufert commodi , quantum refcrt : nam et beneficiorum viciflitudine penfatur, et ipfa bene- facti confeientia, ac recordatio cha- ritatis corum et benevolcntiae, quibus benefeceris, plus voluptatis after t ani- mo, quam fuiffet ilia corporis, qua abftinuifti. poftremo (quod facile per- fuadet animo libenter aflentienti re- ligio) brevis et exiguae voluptatis vi- cem ingenti ac nunquam interituro gaudio rependit Deus. itaque hoc paclo cenfent, et excufla fedulo et l6o UTOPIAE perpenfare omnes acliones noftras,at- qucin his virtutes etiam ipfas, volup- tatem tandem velut finem felicitatem- que refpicere. voluptatem appellant oranem corporis animive motum fta- tumquc, in quo verfari natura duce deleclet. appetitionem naturae non temere addunt. nam ut quicquid na- tura jucundum eft , ad quod neque per injuriam tenditur, nee jucundius aliud amittitur, nee labor fuccedit, non fenfus modo, fed recta quoque ratio perfequitur, ita quae praeterna- turam dulcia fibi mortales vaniflima confpiratione confingunt (tanquam .in ipfis effet, perinde res ac vocabula commutare) ea omnia ftatuunt adeo nihil ad fclicitatem facere ut pluri- mum officiant etiam, vel eo quod qui- bus femel infederunt, ne veris ac ge- LIBER II. l6l nuinis oblectamentis ufquam vacet lo- cus , totum prorius animum falfa vo- luptatis opinionc praeoccupant. funt cnim pcrquam multa , quae quum fuapte natura nihil contineant fuavi- tatis, imo bona parsamaritudiniseti- am plurimum, pcrverfa turn impro- barum cupiditatum illecebra, non pro fummis tantum voluptatibus habean- tur, verum ctiam inter praccipuas vi- tae caufas numerentur. in hoc adul- terinae voluptatis genere eos collo- cant, quos ante memoravi, qui quo meliorem togam habent, eo fibi me- liores ipfi videntur, qua una in re, bis errant, neque enim minus falfi funt, quod meliorem putant togam fuam, quam quod fe. cur enim fi veftis ufum fpecles, tenuioris fili lanapraeftat craf- fiori? at illi tamen tanquam natura, L l62 UTOPIAE non errore praecellerent,attollunt crif- tas, ct fibimet quoque pretii crcdunt indc nonnihil accedere: eoque hono- rem, quern villus veftiti fperarc non ef- fcnt aufi, elegantiori togae velut fuo jure exigunt, et praetermiffi negligen- tius indignantur. at hoc ipfum quoque vaniset nihil profuturis honoribus af- fici, an non ejufdem infeitiae eftY nam quid naturalis et verae volupratis af- fert nudatus alterius vertex, aut curva- tipoplites? hoccine tuorum poplitum dolori medebiturr aut tui capitis phre- nefim levabitr in hacfucatae volup- tatis imagine, minim quam fuaviter infaniunt ii qui nobilitatis opinione fibi blandiuntur ac plaudunt, quode- jufmodi majoribus nafci contigerit, quorum longa feries dives (neque e- nim nunc aliud eft nobilitas) habita LIBER II. 163 fit,praefertim in praediis, nee pilo qui- dem minus fibi nobiles videntur, eti- am fi majores nihil inde reliquerint, aut relictum ipfi obligurierint. his ad- numcrant eos qui gemmis ac lapillis (ut dixi) capiuntur, ac dii quodammo- do fibi videntur faeti, fi quando cximi- um aliquem confequantur,ejus prae- fertim generis, quod fua tempeftate maximo apud fuos aeftimctur, ncque enim apud omncs, neque omni tem- pore eadem genera funt in pretio : fed nee nifi exemptum auro, ac nudum comparant: imo ne fie quidem, nifi adjurato venditore, et praeftante cau- tionem, veram gemmam ac lapidem verum effe, tarn foliciti funt, neoculis eorum veri loco adulterinus impo- nat. at fpeclaturo tibi cur minus prae- beat obleclamcnti fa&itius, quern tu- L 2 1^4 UTOPIAE us oculus non difcernit a vero ? uter- que ex aequo valere debet tibi, non minus hercle quam caeco. quid hi, qui fuperfluas opes adfervant, nul- lo acervi ufu, fed fola contemplatio- ne deleclentur, num veram percipi- unt, an falfapotius voluptate ludun- tur? aut hi, qui diverfo vitio aurum, quo nunquam fintufuri, fortaflenec vifuri amplius, abfcondunt, etfollici- ti ne perdant, perdunt? quidenima- liud eft,ufibus demptum tuis, et omni- um fortafTe mortalium, telluri redde- re ? et tu tamen abftrufo thefauro, ve- lut animi jam fecurus, laetitia geftis. quern fi quis fur to fuftulerit, cujus tu ignarus furti, decern poft annis obie- ris, totoillodecennio, quo fubtraclae pecuniae fuperfuifti, quid tua retulit, furreptum an falvum fuiffe? utroque LIBFR II. 165 certe modo tantundem ufus ad te per- venit. ad has tarn ineptas laetitias, a- leatorcs ( quorum infaniam audita , non ufu cognovcre) venatores prae- terea, atqueaucupesadjungunt. nam quid habet, inquiunt, voluptatis, talos in alvcum projicere, quod toties fc- cifti, ut fi quid voluptatis ineffet, oriri tamen potuiffet ex frequenti ufu fa- tietas? aut quae fuavitas elTe poteft, ac nonfaftidium potius, in audiendo latratu atque ululatu canum ? aut qui major voluptatis fenfus eft, cumlepo- rem canis infequitur, quam quum ca- ■niscanem? nempe idem utrobique a- gitur, accurritur enim, (i te curfus ob- le&et : at fi te caedis fpes, et laniatus exfpeftatio fub oculis peragendi reti- net, mifericordiam potius move re de- bet fpeftare lepufculum a cane, imbe.- l 3 l66 UTOPIAE cillum a validiore, fugacem ac timi- dum a feroce, innoxium denique a crudeli difcerptum. itaque Utopien- fes totum hoc venandiexercitium ut rem liberis indignam, in lanios (quam artem per fervos obire eos fupra dixi- mus) rejecerunt, infimam enim ejus partem efle venationem ftatuunt, reli- quas ejus partes et utiliores et honef- tiores, ut quae et multo magis confe- rant, et animalia neceffitatis duntaxat gratia perimant, quum venator ab mi- feri animalculi caede ac laniatu, nihil nifi voluptatem petat. quam fpectan- dae necis libidinem in ipfis etiam bef- tiis, aut ab animi crudelis affeftu cen- fent exoriri, aut in crudelitatem deni- que, affiduo tarn efferae voluptatis ufu defluere. haec igitur et quicquid eft ejufmodi (funt enim innumera)quan- LIBER ii. i6y quam pro voluptatibus mortalium vulgus habeat,illi tamcn quum natura nihil' infit fuave, plane ftatuunt, cum vera voluptate nihil habere commer- cii. nam quod vulgo fenfum jucun- ditate perfundunt (quod voluptatis o- pus videtur) nihil de fententia decc- dunt: non enim ipfiusrei natura, fed ipforum perverfa confuetudo in caufa eft, cujus vitio fit, ut amarapro dul- cibus amplcftantur : non aliter ac mu- lieres gravidae picem ac fevum, cor- rnpto guftu, melle mellitius arbitran- tur. nee cujufquam tamen aut mor- bo, aut confuetudine depravatum ju- dicium mutare naturam, ut non alia- rum rerum, ita nee voluptatis poteft. voluptatum, quas verasfatentur, fpe- cies diver fas faciunt. fiquidem alias animo, corpori alias tribuunt. animo L 4 l6B UTOPIAE dant intelleftum,eamque dulcedinem, quam veri contemplatio pepererit. ad haec fuavis additur bene a&ae vitae memoria, et fpes non dubia futuri bo- ni. corporis voluptatem in duas par- tiuntur formas, quarum prima fit ea, quae fenfum pcrfpicua fuavitate per- fundit, quod alias earum inftauratio- ne partium fit, quas infitus nobis ca- lor exhauferit ; nam hae cibo potu- que redduntur: alias dum egeruntur ilia, quorum copia corpus exuberat, haec fuggeritur, dum excrementis in- teftina purgamus , aut opera liberis datur, aut ullius prurigo partis frichi fcalptuve lenitur. interdum vero vo- luptas oritur, nee redditura quicquam quod membra noftra defiderent, nee ademptura quo laborent: caeterum quaefenfusnoftros tamen vi quadam LIBER II. 169 occulta fed illuftri motu titilletaffici- atque , et in fe convertat, qualis ex mufica nafcitur. altcrum corporeae voluptatis formam earn volunt efTe, quae in quietoatqucaequabili corpo- ris ftatu confiftat, id eft, nimirum fua cujufque nullo interpellata malo fa- nitas. haec fiquidem, (i nihil earn do- loris oppugnet, per feipfa deleclat, e- tiam li nulla extrinfecus adhibita vo- luptate moveatur. quanquam enim fe- fe minus effert, minufque offert fen- fui, quam tumida illaedendibibendi- que libido, nihilo tamen fecius multi earn ftatuunt voluptatum maximam, omnes fere Utopienfes magnam et velut fundamentum omnium ac ba- fim fatentur, ut quae vel fola placidam et optabilem vitae conditionem red- dat, et qua fublata, nullus ufquam re- I70 UTOPIAE liquus fit cuiquam voluptati locus: nam dolore prorfus vacare, nifiadfit fanitas, ftuporem certe, non volupta- tem vocant. jamdudum explofum eft apud eos decretum illorum, qui fta- bilem et tranquillam fanitatem (nam haec quoque quaeftio gnaviter apud cos agitata eft) idco non habcndam pro voluptate cenfebant, quod prae- fentem non poffc dicerent, nifi motu quopiam extrario fentiri. verum con- tra nunc in hoc prope univerfi con- fpirant, fanitatem vel in primis volup- tati efle. ctenim quum in morbo, in- quiunt, dolor fit, qui voluptati impla- cabilis hoftis eft, non aliter acfanita- ti morbus, quidni viciffim infitfani- tatis tranquillitati voluptas? nihil enim ad hanc rem referre putant feu mor- bus dolor effe, feu morbo dolor in- LIBER II. 171 efle dicatur : tantundem enim utroque modo cffici. quippe fi fanitas autvo- luptas ipfa fit, aut ncceffario volupta- tcm pariat, vtlut calor ignigignitur: nimirum utrobique cfficitur, ut qui- bus immota fanitas adcft, his volup- tas abeffc non poflit. praeterca dum vefcimur, inquiunt, quid aliud quam fanitas, quae labefaftari coepcrat, ad- vcrfus cfuricm cibo commilitone de- pugnat, in qua dum paulatim invalef- cit, ille ipfe profeftus ad folitum vigo- rem, fuggerit illam, qua fie reficimur, voluptatem. fanitas ergo quae in con- fliftu laetatur, eadem non gaudebit adepta vi&oriam I fed priftinum ro- bur, quod folum toto confli&u peti- verat, tandem feliciter affecuta, pro- tinusobftupefcet? nee bonafua cog- nofcet, atque amplexabitur? nam quod 172 UTOPIAE non fentiri fanitas di&a eft, id vcro perquam procul a vero putant. quis enim vigilans, inquiunt, fanum cffe fe non fentit, nifi qui non eft? quemne tantus aut ftupor, aut lethargus ad- ftringit, ut fanitatem non jucundam fibi fateatur, ac delectabilem I at de- lectatio quid aliud quam alio nomine voluptas eft? amplecluntur ergo in- primis animi voluptates (eas enim pri- mas omnium principefque ducunt) quarum potiftimam partem cenfent ab exercitio virtutum bonaeque vitae confcientia proficifci. earum volup- tatum quas corpus fuggerit, palmam fanitati deferunt : nam edendi biben- dique fuavitatem, et quicquid eandem obleclamenti rationem habet, appe- tenda quidem, fed non nifi fanitatis gratia, ftatuunt. neque enim per £e LIBER II. 173 jucunda effe talia, fed quatenus ad- verfae valetudini clanculum furrepen- ti refiftunt: idcoquefapientificutima- gis deprccandos morbos, quam op- tandam medicinam , et dolores pro- fli -andos potius, quam adfeifcenda folatia, ita hoc quoquevoluptatis ge- ncrc nonegere, quam dcliniri pracfti- tcrit. quo voluptatis gencre fi quif- quam fc beatum putct, is ncceffe eft, fateatur fe turn demum fore felicifli- mum, fi ea vita contigerit, quae in per- petua fame, fiti, pruritu, efu, potati- one,fcalptu,fricl:uquetraducatur,quae quam non focda folum, fed mifera e- tiam fit, quis non videt ? infimae pro- fecto omnium hae voluptates funt, ut minime fincerae, neque enim unquam fubeunt,nifi contrariis conjunclae do- loribus; nempe cumedendi volupta- 174 UTOPIAE te copulatur efuries, idque non fads aequa lege: namut vehementior, ita longior quoque dolor eft; quippe, et ante voluptatem nafcitur, et nifi vo- luptate una commoriente non extin- guitur. hujufmodi ergo voluptates, nifi quatenus expctit neceffitas, haud magni habendas putant. gaudent ta- men etiam his , gratique agnofcunt naturae parentis indulgcntiam, quae foetus fuos ad id quod neceffitatis caufa tarn affidue faciendum erat, e- tiam blandifTuna fuavitate pelliciat. quanto enim in taedio vivendum erat, fi ut caeterae aegritudines, quae nos infeftant rarius, ita hi quoque quoti- diani famis ac fitis morbi, venenis ac pharmacis amaris effent abigendi ? at formam, vires, agilitatem, haec ut propria jucundaque naturae dona li- LIBER II. I75 bcnter fovent. quin eas quoque vo- luptates, quae per aures, oculos, ac nares admittuntur, quas natura pro- prias acpeculiares efTe homini voluit (nequeenimaliud animantium genus, aut mundi formam pulchritudinem- que fufpicit, aut odorum, nifi ad cibi difcrimen, ulla commovetur gratia, neque con fori as inter fe, difcordcfque fonorum diftantias internofcit) ct has, inquam , ut jucunda quaedam vitae condimenta perfequuntur. in omni- bus autem hunc habent modum, ne majorem minor impediat, neu dolo- rem aliquando voluptas pariat, quod neceflario fequi cenfent, fi inhonefta fit. at certe formae decus contem- ner, vires deterere, agilitatem in pi- gritiam vertere, corpus exhaurire je- juniis, fanitati injuriam facere, et cae- I76 UTOPIAE tera naturae blandimenta refpuere,ni- fi quis haec fua commoda negligat, dum aliorum publicamve ardentius procurat, cujus laboris vicemajorem a Deo voluptatem expe&et, alioquin ob inanem virtutis umbram, nullius bono femet affligere, vel quo adverfa ferre minus molefte poffit, nunquam fortaffe ventura, hoc vero putant effe dementiffimum , animique et in fe crudelis et erga naturam ingratiffimi, cui tanquam debere quicquam dedig- netur, omuibus ejus beneficiisrenun- ciat. haec eft eorum de virtute ac vo- luptate fententia : qua nifi fan&ius a- liquid infpiret homini coelitus immif- fa religio, nullam inveftigari credunt humana ratione veriorem. qua in re reclene an fecus fentiant, excutere nos neque tempus patitur, neque nc- LIBER II. I77 cefTe eft : quippe qui narranda eorum inftituta, non etiam tucnda fufcepi- mus. caeterum hoc mihi ccrte perfua- deo, ut ut fcfe habcant haec decreta, nufquam ncque praeitantiorem popu- lum, ncque feliciorcm eftc rempubli- cam. corpore funt agili vcgctoque, vi- rium ampliusquam ftatura promittat, nee ea tamen improcera. ct quum ne- que folo fint ufquequaque fertili,nec admodum falubri coelo, adverfus ac- rem ita fefe temperantia victus muni- unt, terraefic medenturinduftria, ut nufquam gentium fit frugis pecorifque proventus uberior, aut hominumvi- vaciora corpora, paucioiibufque mor- bis obnoxia. itaque non ea modo, quae vulgo faciuntagricolae, diligen- ter ibi adminiftrata confpicias, ut ter- rain natura maligniorem arte atquc M I78 UTOPIAE opera juvent, fed populi manibus alibi radicitus evulfam fylvam, alibi con- fitam videas; qua in re habita eft non ubcrtatis, fed veclurae ratio, ut eflent ligna aut man, aut fluviis, aut urbibus ipfis viciniora ; minore enim cum labore terreftri itinere fruges, quam ligna longius afferuntur. gens facilis ac faceta, folers, otio gaudens, corporis laborum (quum eft ufus) fa- tispaciens. caetcrum alias haudqua- quam fane appetens, animi ftudiis in- fatigata. qui quum a nobis accepif- fent de Uteris et difciplina Graccorum (nam in Latinis, praeter hiftorias ac poetas, nihil erat quod videbantur magnopere probaturi) mirum quanto ftudio contenderunt, ut eas liceret ip- fis noftra interpretation perdifcere. coepimus ergo legere, magis adeo pri- LIBER II. 1/9 mum, ne recufare laborem videremur, quani quod fructum ejus aliquem fpe- raremus: at ubi paulum proceffimus, ipforum diligcntia fecit, ut noftram haud fruftra impendendam animo fta- tim praeciperemus. fiquidem litera- rum formas tarn facile imitari , ver- ba tarn expedite pronunciare, tarn ce- leriter mandare memoriae, et tanta cum fide redderecocperunt, ut nobis miraculi eflet loco, nifi quod plera- que pars eorum, qui non fua folum fponte accenfi, vcrum fenatus quoque decreto juffi, ifta fibi difcenda fump- fernnt: e numero fcholafticorum fc- lecliilimis ingeniis, et matura aetate fuerunt. itaque minus quamtriennio nihil erat in lin la, quod require- rent, bonos autorcs, nifi obftent li- bri menda, inolfenfe perlegerent. eas l8o UTOPIAE literas, ut equidem conjicio,ob id quo- que facilius arripuerunt, quod non- nihil illis eflent cognatae. fufpicor e- nim earn gentem a Graecis originem duxifTe, propterea quod fcrmo illo- rum, caetera fere Perficus, nonnulla Graeci fcrmonis vcftigia fervet in ur- bium ac magiftratuum vocabulis. ha- bent ex me (nam librorum farcinam mediocrem,loco mercium, quarto na- vigaturus in navem conjeci, quod me- cum plane decreveram nunquampo- tius redire quam cito) Platonis opera pleraque,Ariftotelisplura,Theophraf- tum item de plantis,fed pluribus,quod doleo, inlocis mutilum. inlibrume- nim, dum navigabamus, negligentius habitum,cercopithecusinciderat, qui lafciviens ac ludibundus, paginas ali- quot hinc atque indeevulfas lacera- LIBER II. iSl vit. cx his qui fcripferc grammaticam, Lafcarem habent tantum, Theodo- rum cnim non advcxi mccum , nee dicYionarium aliqnem practcr Hefy- chium ac Diofeoridcm. Plutarchili- bcllos habent cariflimos, et Luciani quoquc facctiis ac lepore capiuntur. expoetis habent Ariftophanem, Ho- merum , atquc Euripidcm , turn So- phoclemminnfculis Aldi formulis. ex hiftoricisThucydidem atque Herodo- tum, necnon Herodianum. quin in re medica quoquc fodalis meus Tricius Apinatus advexeratfecum parva quae- dam Hippocratis opufcula, ac Micro- technen Galeni, quos libros magno in pretio habent : fiquidem etfi om- nium fere gentium re medica minime egent, nufquam tamen in majoreho- nore eft, vel eo ipfo quod ejus cogni- M 3 l82 TJTOPIAE tlonem. numerant inter pulcherrimas atque utiliffimas partes philofophiae, cujus ope philofophiae dum naturae fecreta fcrutantur, videntur fibi non folum admirabilem inde voluptatem percipere, fed apud autorem quoque ejus atque opificem fummam inire gratiam: quern, caeteroruni more arti- ficum, arbitrantur mundi hujus vifen- dam machinam homini (quern folum tantae rei capacem fecit ) expofuifTe fpcfrandam, eoque chariorem habere curiofum ac follicituminfpecl:orem,o- perifque fui admiratorem, quam eum, qui velut animal expers mentis, tan- turn ac tarn mirabile {pectaculum ftu- pidus immotufque negiexerit. Uto- pienfium itaque exercitata literis in- gcnia mire valent ad inventiones arti- um, quae faciunt aliquid ad commo- LIBER II. 1S3 dae vitac compendia, fed duas tamen debent nobis, Chalcographorum et faciendae chartae; nee folis tamen no- bis, fed fibi quoqucbonam ejus par- tem : nam quumoftendcremus cis li- bris chartaceis impreffas ab Aldolite- ras, et de chartae faciendae materia, ac literas imprimendi facultate loque- rcmuraliquid magis, quam cxplicare- mus ( neque cnim quifquam erat nof- trum qui alterutram callcrct) ipll fta- tim acutifTime conjecerunt rem, et quum ante pellibus, corticibus, ac pa- pyro tantum fcriberent, jam chartam illico facerc, et literas imprimere ten- tarunt : quae quum primo non fatis procederent, eadem faepius experien- do,brevi funt iitrumque confecuti, tan- tumque effecerunt, ut (1 effent Grae- corum exemplaria librorum, codices- M 4 184 UTOPIAE deeffe non pofTcnt. at nunc nihil ha- bcnt amplius quam a me commemo- ratum eft , id vero quod habent im- prefTisjamlibris, in multa exemplari- orum millia propagavere. quifquis co fpeclandi gratia venerit, qucm infignis aliqua dos ingenii, aut longa peregri- natione ulum multarum cognitio ter- rarum commendet(quo nomine gra- tus fuit nofter appulfus)pronis animis excipitur: quippe libenter audiunt, quidubique terrarum geratur. caete- rum mercandi gratia non admodum frequenter appellitur. quid enim fer- rent, nifi aut ferrum,aut quod quifque referre mallet , aurum argentumve ? turn quae ex ipfis exportanda fint, eo conful tius putant ab fe efFerri quam ab aliis illinc peti, quo et exteras un- dique gentes exploratiores habeant, LIBER II. 185 neque maritimarum rerum ufum ac peritiam oblitum eant. DE SERVIS. T)Ro fervis neque bello captos ha- "^ bent, nil! ab ipfis gefto, neque fervorum filios, neque deniquequen- quam, quem apud alias gentes fervi- entem pofTent comparare, fed aut fi cujus apud fe flagitium in fervitium vertitur, aut quos apud exteras urbes (quod genus multo frequentius eft) admifTum facinus dcftinavit fupplicio. eorum enim multos, interdum aefti- niatos vili, faepius etiam gratis impe- tratos, auferunt. haec fervorum ge- nera non in operc folum perpetuo, ve- rum etiam in vinculis habent, fed fuos durius, quos co deploratiores, ac de- teriora meritos exempla ccnfent,quod l36 UTOPIAE tarn praeclara educatione ad virtutem egregie inftructi, contineri tamen ab fcelere non potuerint. aliud fervo- rum genus eft, quum alterius pop all mediaftinus quifpiam laboriofus ac pauper elegerit apud eos fua fponte fervire. hos honefte tractant, ac nifi quod laboris, utpote confuetis, impo- nitur plufculum, non multo minus clementer ac cives habent, volentcm difcedere (quod non faepe (it) neque retinent invitum, neque inanem di- mittunt. aegrotantes, utdixi, magno cum adfeclu curant, nihilqueprorfus omittunt, quofanitati eos vel medici- nae, vel viclus obfervatione reftitu- ant. quin infanabili morbo laboran- tes affidendo, colloquendo, adhiben- do demum quae poflunt levamenta, -folantur. caeterum fi non immedica- LIBER II. 187 bilis modo morbus fit, verum etiam perpetuo vexet atque difcruciet, turn facerdotes ac magiftratus hortantur homineni , quandoquidem omnibus vitac muniis impar, aliis moleftus ac fibi gravis morti jam fuae fupcrvivat, ne fecum ftatuat peftcm diutius ac lu- em alcre, neve quum tormcntum ei vita fit, mori dubitct, quin bona fpe fretus, acerba ilia vita velut carccre at- que aculeo vel ipfe femct eximat, vel ab aliis eripi fe fua voluntate patiatur, hoc ilium, quum non commoda, fed fupplicium abrupturus morte fit, pru- denter faclurum; quoniam vero fa- cerdotum in ea re confiliis, id eft, in- terpretum Dei, fitobfecuturus, etiam pie fancleque facl:urum. haec quibus perfuaferint, aut inedia fponte vitam finiunt, aut fopiti fine mortis fenfu l88 UTOPIAE folvuntur: invitum vero neminem tol- lunt, nee officii erga eum quicquam imminuunt, perfuafos hoc paclo de- fungi honorlficum. alioqui qui mor- tem fibi confeiverit, caufa non pro- bata facerdotibus etfenatui, hunc ne que terra neque igne dignantur, fed in paludem aliquem turpiter infepultus abjicitur. foemina non ante annum duodevicefimum nubit; mas non nifi expletis quatuor etiam amplius. ante conjugium mas aut foemina fi con- vincatur furtivae libidinis, graviterin cum eamve animadvertitur, conjugi- oque Illls in totum interdicitur,nifi ve- nia principis noxam rcmiferit : fed et pater et matcr-familias, cujus in do- mo admiflum fla^itium eft, tanquam fuas partes parum diligenter tutati, magnae objacent infamiae. id fact- LIBER IT. l8o nus ideo tarn fcvere vindicant, quod futuruni profpiciunt, ut rari in con- jugalem aniorcm coalefccrcnt, in quo actatem omncm cum uno vidcant cxi- gendam,et pcrfcrcndas infupcr,quas ca res afFert,moleftias,nifia vagocon- cubitu diligenter arccantur. porro in dcligcndis conjugibus, incptiffimum ritum (uti nobis vifum eft) adprimo quc ridiculum,illi ferioac fcvere obfer- vant. mulierem enim, feu virgo feu vi- dua fit, gravis ct honefta matrona pro- co nudum exhibet, ac probus aliquis vir viciflim nudum pucllae procum fiftit. hunc morem quum velutinep- tum ridentes improbaremus, illi con- tra caeterarum omnium gentium in- figncm demirari ftultitiam, qui quum in equuleo comparando,ubi de paucis agitur nummis, tarn cauti fint, ut I90 TLJTOPIAE quamvisfere nudum nifi detracla fel- la tamen, omnibufque revulfis ephip- piisrecufentemere, ne fub illis oper- culis ulcus aliquod delitefceret, in de- ligendaconjuge, qua ex re aut volup- tas, aut naufea fit totam per vitam co- mitatura,tam negligenter agant,utre- liquo corpore veftibus obvoluto, to- tam mulierem vix ab unius palmae fpatio (nihil enim praetcr vultum vi- fitur ) aeftiment , adjungantque fibi non abfque magno (fi quid ofFendat poftea)malecohaerendi periculo. nam neque omnes tarn fapientes funt, ut folos mores refpiciant, et in ipforum quoque fapientum conjugiis, ad ani- mi virtutes nonnihil additamenti cor- poris etiam dotes adjiciunt. certe tarn f oeda deformitas latere fub illis poteft involucris, ut alienare prorfus ani- LIBER II. J 9 I mum ab uxore queat, quum corpore jam fcjungi non liceat. qualis defer- mitas, fi quo cafu contingat poft con- tracts nuptias, fuam quifquc fortcm neccfTc feral : ante vcro, nc quis ca- piatur infidiis, legibus cavcri debet, idquc Canto majorc ftudio fuit curan- dum, quod et foii illarum orbis pla- garum fingulis funt contend conju- gibus, ct matrimonium ibi haud faepe aliter quam morte folvitur, nifi adul- tcrium in caufa fucrit, aut morum non ferenda molcftia. nempe alter- utro fie offenfo, fa&aab fenatu con- jugis mutandi venia, alter infamem fi- mul ae coelibem pcrpetuo vitam du- cit. alioquin invitam conjugem, cu- jus nulla fit noxa, rcpudiare, quod corporis obtigerit calamitas, id vero nullo paclo ferunt: nam et crudele ju- 102 UTOPIAE dicant, turn quenquam defer! , cum maxime eget folatio,et feiiecT:uti,quum etmorbos afferat, et morbus ipfafit, incertam atque infirmam fidem fore, caetcrum accidit interdum, ut quum non fatis inter fe conjugum conveni- ant mores, repcrtis utrique aliis, qui- bufcum fperent fe fuavius elfe viclu- ros, amborum fponte fcparati, nova matrimonia contrahant, haud abfque fenatus autoritatc tamen, qui nifi cau- fa per fe atque uxorcs fuas diligcntcr cognita, divortia non admittit. imo nc fie quidcm facile, quod rem mini- me utilem fciunt firmandac conjugum charitati,facilem novarum nuptiarum fpem effe propofitam. temeratores conjugii, graviffima fcrvitute pleftun- tur, et, (1 neuter erat coelebs, injuri- am paffi (velint modo) repudiatis a- LIBER II. 193 dultcris,conjugio inter fe ipfi jungun- tur, alioquin qui bus videbitnr. at fl lacforum altcrutcrcrga tarn male me- rcntem conjugem in amore perfiftat, tamenuticonjugii lege non prohibc- tur, fi vclit in opera damnatum fcqui: acciditquc interdum ut alu nitentia,alteriusofficiofafedulitasmi- ferationem commovens principi, li- bertatcm rurfus impetret ; caeterum ad feelusjam relapfo ne\ infiigitui. cacteris facinoribus nullam certam poenam lex ulla praeftituit, fed ut quodque atrox, aut contra vifum eft, ita fupplicium fenatus decernit. uxo- res mariti caftigant, et parentes libe- ros ; nifi quid tarn ingens admiferint, ut id publicc puniri morum interfit. fed fere graviflima quaeque fcelera fer- vitutis incommodo puniuntur 3 id fi- N I0 UT0PIAE que infructuofus in praefenti ftimulat, et inopis recordatio feneclutis occidit: quippe quibusparcior eft diurnamer- ces, quam ut eidem poffit diei fuffice- re, tantum abeft ut excrefcat et fuper- fit aliquid, quod quotidie queat in fe- neclutis ufum reponi. an non haec in- iqua eft et ingrata refpublica, quae generofis, utvocant, et aurificibus, et id genus reliquis, autociofis, aut tan- tum adulatoribus, et inanium volup- tatum artificibus, tanta munera prodi- git, agricolis contra, carbonariis, me- diaftinis, aurigis et fabris, fine quibus nulla omnino refpublica efTet, nihil benigne profpicit ? fed eorum floren- tis aetatis abufa laboribus, annis tan- dem ac morbo graves, omnium rerum indigos, totvigiliarum immemor, tot ac tantorum oblita benefkiorumj mi- LIBER II. 26l ferrima morte rcpcnfet ingratifTima. quid quocl ex diurno pauperum de- menfo, divitcs quotidie aliquid, non modo privata fraude, fed publiciseti- am legibus abradunt, ita quod ante vi- debatur injuftum, optime de republi- ca meritis peiTimam referre gratiam, hoc ifti depravatum etiam fecerunt, turn provulgata lege juftitiam. itaque omnes has, quae hodie ufquam florent refpublicas animo intuenti ac verfan- ti mihi, nihil, fie meamctDeus, oc- currit aliud, quam quaedam confpira- tio divitum, de fuis commodis reipub- licae nomine tituloque traftantium: comminifcunturqueetexcogitant om- nes modos atque artes, quibus, quae malis artibus ipfi congefferunt, ea pri- mum ut abfque perdendi metu retine- ant, poft hoc ut pauperum omnium o- R 3 262 UTOPIAE pera ac laboribus quam minimo fibi re- dimant,eifqueprojumentisabutantur. haec machinamenta ubi ferael divites publico nomine, hoc eft etiam paupe- rum, decreverunt obfervari, jam leges fiunt. at homines deterrimi quum in- explebili cupiditate, quae fuerant om- nibus fuffe<5ujra,ea omnia inter fe parti- verint, quam longe tamen ab Utopi- enfium rcipublicae felicitate abfunt? e qua cum ipfo ufu fublata penitus omni aviditate pecuniae, quanta moles mo*- leftiarum recifa, quanta fcelerum feges radicitus evulfa eft ? quis enim nefcit fraudes, furta, rapinas, rixas, tumul*- tus, jurgia, feditiones, caedes, pro- ditiones, veneficia, quotidianis vindi- cata potius, quam refrenata fupplici- is, interempta pecunia commori ? ad haec metum, folicitudinem, ciiras, la* LIBER II. 263 bores, vigilias, eodem momento quo pecuniaperituras; quin paupertasip- fa, quae fola pecuniis vifa eft indigere, pecunia prorfus undique fublata, pro- tinus etiam ipfa decrefceret. id quo fi- at illuftrius, revolve in animo tecum annum aliquem fterilem atque infoe- cundum, in quo multa hominum mil- lia fames abftulerit, contendo plane in fine illius penuriae, excuffis divitum horreis, tantum frugum potuiffe re- periri, quantum fl fuiffet inter eos dif- tributum, quos macies ac tabes ab- fumpfit, iilam coeli folique parcitatem nemo omnino fenfifTet: tarn facile victus parari poflet, nifi beata ilia pe- cunia, quae praeclare fcilicet inventa eft, utaditusadvittumper eampatef- ceret, fola nobis ad victum viam inter- cluderet. fentiunt ifta, non dubito, e- R 4 a&j. UTOPIAE tiam divites, nee ignorant quanto po- tior effetilla conditio nulla re necef- faria carere , quam multis abundare fuperfluis, tarn numerofis eripi nialis, quam magnis obfideri divitiis. neque mihi quidem dubitare fubit, quin vel fui cujufque commodi ratio, vcl Chri- JH fervatoris autoritas (qui neque pro tanta fapientia potuit ignorare quid optimum effet, neque, qua erat boni- tate, id confulere, quod non optimum fciret) toturn orbem facile in hujus xeipublicae leges jamdudum traxiffet, nifi una tantum bellua, omnium prin- ceps parenfque peftium, fuperbia, re- luclaretur: haec non fuis commodis profperitatem, fed ex alienis metitur Incommodis. haec ne dea quidem fi- eri vellet, nullis relicli miferis, quibus imperare atque infultare poilit. quo- LIBER II. l6$ rum miferiis praefulgeat ipfius com- parata felicitas, quorum, fuis explica- tes opibus,angat atquc incendat inopi- am. hacc averni Terpens mortalium pcrerrans pe&ora, ne meliorem vitae capeffant viam, velut remora retrahit ac remoratur : quae quoniam preflius hominibus infixa eft, quam ut facile poflit evclli, hanc reipublicae for- mam, quam omnibus libenter opta- rim, Utopienfibus faltem contigifle gaudco, qui ea vitae funt inftituta fe- quuti, quibus reipublicae fundamen- ta jecerunt , non modo foeliciflime, verum etiam, quantum humana prae- fagiri conje&ura contigit, aeternum duratura. extirpatis enim domi cum caeteris vitiis ambitionis,et factionum radicibus, nihil impendet periculi, ne domeftico diffidio laboretur, quaeres $66 UTOPIAE una multarum urbium egregie muni- tas opes peffundedit. at falva domi concordia, et falubribus inftitutis,non omnium finitimorum invidia princi- pum (quae faepius id jam olim Temper reverberata tentavit) concutere illud imperium, aut commovere queat. haec ubi Raphael recenfuit, quanquam haud pauca mihi fuccurrebant,quae in ejus populi moribus legibufque per- quam abfurde videbantur inftituta^non folum de belli gerendi ratione, et re- bus divinis, ac religione, aliifque in- fuper eorum inftitutis, fed in eo quo- que ipfo maxime, quod maximum to- tius inftitutionis fundamen turn eft, vi- ta fcilicet, vi&uque communi, fine ullo pecuniae commercio, qua una refunditus evertitur omnis nobilitas , magnificentia, fplendor, majeftas, ve- LIBER II. l6j ra, ut publica eft opinio, decora atque ornamenta reipublicae : tarn en quoni- am defeffum narrando fciebam, neque mihi fatis exploratum erat, pofTet ne ferre, ut contra fuam fcntentiam fen- tiretur,pracfertim quod recordabareo nomine quofdam ab illoreprehenfos, quad vererentur, ne non fatis puta- rentur fapere, nifialiquid invenirent, in quo vellicare aliorum inventa pof- fent, idcirco et illorum inftitutione, et ipfius oratione laudata, manu appre- hendens, intro coenatum duco, prae- fatus tamen aliud nobis tempus, iif- dem de rebus altius cogitandi, atque uberius cum eo conferendi fore: quod utinam aliquando contingeret. inter- ea, quemadmodum haud poffum om- nibus aflentiri quae dicla funt, alio- qui ab homine citra controverfiam 268 UTOPIAE LIBER II. eruditiffimo, fimul et rerum huma- narum peritiffimo, ita facile confite- or permulta efle in Utopienfium re- pubiica, quae in noftris civitatibus optarim verius quamfperarim. FINIS. 76 g D. ERASMUS ROTEROD AMUS JOAN N I FROBENIO COMPATRI SUO CHARISSIMO S. D. CUM antehac omnia Mori mci mihi fupra modum fem- per placuennt, tamen lpfe, meo judicio nonnihil dif- fidcbam, ob artliflimam inter nos amicitiam. cacter m ubi video doftos uno ore omnes meo fubfcribere iuffrag'o, ac vehemcntius eciam divinum hominis ingcnium fufpice- re, non quod plus amcntied quod pluscernant, (erio plau* do meae fententiae, nee verebor port hac, quodfentio, pa- lam eloqui. quid tandem non praeftitifiet admirabilis ifta naturae felicitas, fi hoc ingcnium inftituiflet Italia ? fi to- tummufarum facris vacaret, fi adjuftam frugem, ac velut autumnum fuum maturuiflet ? epigrammata lufit adolefcens admodum, ac pleraque puer. Britanniam fuam nunquam egreflus eft, nififemelatque iterum, principis fui nomine legatione fungens apud Flandros. practer rem uxoriam, praeter curas domefticas, praeter publici muneris fundio- nem, ct caufarum undas ; tot tanti'que regni ncgotiis dif- trahitur, ut mireris efle otium vtl cogitandi de libris. pro- inde mifimus ad te progymnafmata illius, et Utopiam, ut fi videtur, tuis excufatypis orbi pofleritatique commenden- tur; quando ea eft tuae officinae auftoritas, ut liber vel hoc nomine placeat eruditis, fi cognitum fit e Frobenianis aedibus prodifte. bene vale cum optimo fbcero, conjuge fuavhTima, ac mellitiffimis. liberis. Erafmum filiolum mihi tecum communem, inter literas natum, fac optimis literis inftituendum cures. Lovanii. viii. Calend. Sept. Ann. M. D. XVII, «7» GUIL. EU0AEUS THOMAE LUPSETO ANGLO S. /^Ratiam faneingentem a nobis iniifti, Lupfete adolef- centum doctiflime, qui me porrecta mihi Utopia Tho- mac Mori, ad jucundiffimae fimul et ufui futurae lectionis intent'onem avertifti. nam cum a me dudum precibus id contendides, id quod meapte ipfefponte magnopere exop- taturus eram, ut Thomae Linaeri medici utraque lingua praeftantidimi libros fex de fanitate tuendalegerem, quos illeex Galeni monumentis latinitate nuper ita donavit, vel quibus ipfe potius latinitatem, ut fi omnia ejus autoris ope- ra (quae ego inflar omnis medicinae e(Te puto) latina tan- dem fiant, non magnopere turn medicorum fchola Graecae linguae cognitionem defideratura videatur: eum librum ex fehedis Linaeri tumultuaria lectione ita percurri (quarum mihi ufum tantifper a te indultum fummi loco benefici} duco) ut ea leftione multum me profecifle exiftimem.fed ex libri editione, quae nunc a te fedulo procuratur in officinis hujus urbis, ego majorem etiam profectum mihi fpondeam. hoc nomine cum me tibi obftriclum efle fatis crederem, ccce tu mihi velut prioris beneficii vel appendicem vel auctari- um Utopiam illam Moridonafti, hominis in primis acris, ingenioque amoen >, et in rerum hnmanarum aeftimatione veteratoris. eum librum cum ruri in manibus curfitando, fa- tagendo, operis imperitando haberem (partim enim nofli, partim audifti, villaticis me negotiis alterum jam huncan- Bum multum operae impendifle) ufque adeo ejus lectione affe&us fum, cognitis et perpenfis Utopinorum moribus et inftitujis, utpaene rei familiaris procurationem intermile- 271 rim, atquc ctiam abjecerim, cum nngasefle viderem ar- tern on.nem induftriamque oeconomicam, omnino curam cenfus ampliatricem : qua tamen ipfa omne genus morta- lium velut oeftro quodam inteftino et congenito exagitari nemo eft, qui non videat et intelligat ; ut legitimarum, pro- pe dixerim et civilium artium ac difciplinarum eum efle ico- pum.fateri nccefle fit, ut tarn livida quam accurata (blertia alter ab altera, qui cum civilitatis jusei et interdum gen- tilitatis intercedit, quippiam Temper abducat, abftrahat, ab- radat, abjuret, exprimat, extundat, exculpat, extorqueat, excutiat, excudat, iubducat, fuffuretur, fuppilet, involet, legibu que partim conniventibus, partim autoribus aufe- rat et intervertat. idadeo magis iniisgentibus, apudquas jura quae civiliaet pontificia vocantur, amplius in utroque foro valent. quorum moribus et inftitutis earn invaluiflc opinlonem nemo non videt, ut homines cautionum pru- dentes, vel caption um potius et inconfultorum civium aucupes, et formularum, id eft, excipularum opifices, ac paclilis juris callentiffimi, et litium concinnatores jurilquc contraverfi, perverfi, inverfi, confulti, antiftites elle jufti- tiae aequitatifque exiftimentur, folique digni qui de aequo bonoque refponfitent, atque ctiam (quod majus eft multo) qui cum imperio ac poteftate ftatuant, quid unumquem- que habere, quid non habere, quatenus, quamdiuque lice- at, hallucinantis idutiquefenfus communis judicio. quip- pe cum plerique hominum craffis ignorantiac lemis coe- cutientes, tarn aequiffimam fere caufam unumquemquc putemus habere, quam maxime jus poftulat, aut jure fub- nixus eft. cum fi ad veritatis normam, et ad fimplicitatrs evangelicae praefcriptum exigere jura velimus, nemo fit tam ftupidus quin intelligat, nemo tarn vaecors quin fa- 272 teatur, fi urgeas, tam jus et fas bodie ac jam diu in fanc- tionibus Pontificii?, et jus atque aequum in legibus civilibus et principum placitis diffidere, quam Chrifti renm huraa- narum conditoris infiituta, ejufque difcipulorum ritus, ab eorum decretiset placitis, qui Croefi et Midae acervos bo- norum finem efle putant, et feiicitatis cumulum. adeo fi juftitiam finire nunc velis, quomodo prifcis autoribus pla- cuit, quae jus fuum unicuique tribuat, vel nullibi earn in publico invenias, vel (fi dicere id mihi permittam) culina- *iam quandam difpenfatricemcfle ut fateamur, necefTe fir, five nunc imperitantium mores fpeftes, five civium inter fe etpopularium affeflus. nifi vero a germana mundiqueae- quali juflitia (quod jus naturale vocant) manafle jus id contenderint, ut quo quifque plus polleat, eo etiam plus babeat : quo autem plus habeat, eo plus eminere inter ci- ves debeat. quo fit ut jam jure gentium receptum efTe vi- deamus, ut qui nee arte nee induftria memorabili juvare cives fuos et popuiares poflunt, fi modo padliles illos et con- tractiles nodos teneant, nexus queis hominum patrimonia obftringuntur, quofque vulgusignarum, hominefque Uteris humanioribus dediti ac procul foro, animi caufa aut verita- tis indagandae ergoagentcs partim Gordii vincula efie du- cunt, partim circulatoria, nee magnopere miranda, ii mil- lenorum civium cenfum, et faepe fingularum civitatum, aut ctiam ampliorem habeant : iidemque turn locupletes, turn frugi homines, turn magnifici conquifitores honorifice vo- citentur. quippe iis feculis, iis inftitutis, iis moribus, in iis gentibus, quae id jus efTe ftatuerunt, ut tam fumma fide at- que autoritate quifque fit, quam maximis opibus penates fuos archite&atus eft, ipfe haeredefque ejus : idque eo ma- gis atque magis, quo eorum ad nepotes horumque rurfus 273 abnepotes patrimonia a majoribus parta, luculentis certa- tim acceflionibus cumulaverint, id eft, quo longius latiuf- que confines, affines, cognatos, confanguineofque fummo- verint. at vero Chriftus, pofTeffionum conditor et modera- tor, Pythagoricam communionem et charitatem inter af- feclas fuos reliftam, luculento fanxit exemplo, damnato ca- pitis Anania obtcmeratam communionis legem, quocerte inftituto Chriftus omnia juris.iftius civilis pontificiique adeo recentioris argumentofavolumina, inter fuos quidcm abro- gate mihi videtur. quod ipfum jus hodie arcem tenere pru- dentiae videmus, ac fata noftra regere. Utopia veroinfula, quam etiam Udepotiam appellari audio, mirifica utique forte (Ci credimus) Chriftianos vero ritus ac germanam ipfam fapientiam publico piivatimque haufiife perhibetur, inte- meratamque ad hunc ufque diem feivaffe, utpote quae tria divina inftituta, hoc eft, bonorum malorumque inter cives aequalitatem, feu malis civilitatem numeris omnibus fuis abfolutam, et pacis ac tranquillitatis amorem conftantem ac pertinacem, et auri argentique contemptum confertis (ut aiunt) manibus retinent, tria ( ut ita loquar ) ever- ticula omnium fraudum , impofturarum , circumfcripti- onum, verfiitiarum, et planicarum improbitatum. fuperi fuo nomine facerent , ut haec tria Utopianae legis ca- pita trabalibus clavis firmae ac ftatae perfuafionis in fen- fibus omnium mortalium figerentur ! protinus fuperbiam, cupiditatem , contentionem vaefanam, atque alia paene omnia vulnifica Stigii adverfarii tela confidere langue- reque videres , jurifque illam voluminum vim immen- fam, tot eximia folidaque ingenia ad libitinam ufque de- tinentia, ut cafla et vacantia teredinibus permitti, aut in- volucris officinarum dicari. pro divi immortales, quaenara S 274 Utopianorum fandYitas cam divinitus beatitudinem emereri potuit, ut avaritia et cupiditas in earn unam infulam irrum- pere, aut irrepere tot feculis non potuerint, nee inde juf- titiam cum pudore protervitate fua imupdentiaque explo- dere et exigere ? Deus nunc optimus maximus tarn benigne cum iis provinces egiflet, quae ab ejus facratiffimo nomine cognomentum retinentet amplettuntur : certe avaritia tot mentes alioquin egregias arduafque depravans et peflun- dans, femel hinc facefceret, et aureum feculum Saturni- umque rediret ! hie enimvero periculum effe quifpiam au- tumarit, ne forte Aratus et poetae prifci , opinione falfi fuerint, qui juftitiam e terris difcedentem in fignirero cir- culo collocaverunt : reftitiile enim earn in Utopia infula necefle eft, fi Hythlodaeo credimus, nee dum in coelum per- venifle. verum ego Utopiam extra mundi cogniti fines fi- tam efle percundtando comperi, infulam nimirum fortuna- tarn, Elyfiis fortafie campis proximam, nam Hythlodaeus nondum fitum ejus finibus certis tradidit, (ut Morns ipfe tefratur) multas quidem ipfam in urbes diftraclam, fed u- nam in civitatem coeuntes aut confpirantes, nomine Hag- nopolin, fuis utique ritibus bonifque acquiefcentem, inno- centiabeatam, coeleftem quodam modo vitam agentem, ut infra coelum, fie fupra mundi hujus cogniti colluvionem. quae in tot mortalium fludiis ut acribus et incitatis, fie i- nanibus et irritis turbide et aeftuofe in praecipitium rapi- tur. ejus igitur infulae cognitionem Thomae Moro debe- mus, qui beatae vitae exemplar, ac vivendi praefcriptum aetate noftra promulgavit, ab Hythlodaeo, ut ipfe tradit inventum, cui omnia fert accepta. qui, ut Utopianis civi- tatem architetlatus fit, ritufque illis et inftituta condiderit, id eft, beatae vitae argumentum nobis inde mutuatusfit, 27; ct importarit, Morus certe infulam et fantla inftituta ftilo orationeque illuftravit, ac civitatem ipfam Hagnopolitano- rum ad normam regulamque expolivit, omniaqueea addi- dit , unde operi magnifko decor venuftafque accedit, et auc- toritas : etiamfi in ea opera navanda fibi tantum partes ftruttoris vendicavit ; videlicet religio fuit majores fibi par- tes in eo opere fumere, ne Hythlodaeus jure queri poflet gloriam fibi a Moro praecerptam, praefloratamque relin- qui, fi quando fuos ipfe laborcs Uteris mandare conftituif- * et - EuXaCtfyia'vu ?0fv axirv, fjt.n vQxoS~xioc avro( o t» Ou/f- TfOTiayt vriau t/xpiXo^upuv, nrt^xv^g iron Svir^ipaven x, ,3a- pvvotlo tccvtw dyvuftoavvYiv ocvtv t« yt iy'x.otTocXtTcvTO( av- TU, TV tZp00t7TYtvQt(r/U.iV0V TO XXEOf, Ttf IvplfACtloC TUTtf. OVTb) yap ■tti7r(*o~'$a.i 1 npoq dvSpuv trlv dyaQuv te £ co?,uv. Moro autem homini per fe gravi, et autoritate magna fubnixo, fidem plane ut habeam, efficit Petri Aegidii Antverpienfis testimonium, quern virum nunquam coram a me cognitum (mitto nunc doctrinae morumque commendationem) eo nomine amo, quod Erafmi clariffimi viri, acde Uteris fa- cris, profanis, omneque genus meritiffimi, amicus eft ju- ratifllmus, quicnm etiam ipfo jamdiu focietatem amicorum contraxi Uteris ultro citroque oblignatis. vale, Lupiete mi dilecliffime.et Linacrum Britannici nominis columen (quod quidem ad literas bonas attinet) non magis jam veftrum (ut fpero) quam noftrum, verbis meis faluta vel coram vel epiftola internuncia, idque primoquoque tempore, is enimunuseft paucorum, quibus me perlubens approbarim fi poffi, mcum et ipfe coram hie agens mihi fe fumme, Joan- nique Ruellio amico meo, ftudiorumque confcio probave- rit, et ejus excellentem dotlrinam, exadtamque diligentiam in primisfufpiciam, aemularique contendam. velim etiam 27