QJnrnell Ininerattg 2Itbratg 
 
 3tljaca, Hem Ijork 
 
 BOUGHT WITH THE INCOME OF THE 
 
 SAGE ENDOWMENT FUND 
 
 THE GIFT OF 
 
 HENRY W. SAGE 
 
 1891 
 
Cornell University Library 
 PA 8450.A8E19 
 
 Eclogues of Faustus Andrelinus and loann 
 
 que 
 
 III 
 
 3 1924 026 493 845 
 
The original of this book is in 
 the Cornell University Library. 
 
 There are no known copyright restrictions in 
 the United States on the use of the text. 
 
 http://archive.org/details/cu31924026493845 
 
THE ECLOGUES OF 
 PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 AND 
 
 IOANNES ARNOLLETUS N1VERNENSIS 
 
STUDIES IN THE RENAISSANCE PASTORAL. 
 Latin texts, carefully edited with introductions and 
 notes, by Wilfred P. Mustard, M. A., Ph.D., 
 Collegiate Professor of Latin in the Johns Hop- 
 kins University, 
 i. The Eclogues of Baptista Mantuanus, 1911. 
 Pp. 156. $1.50. 
 
 2. The Piscatory Eclogues of Jacopo Sannazaro, 
 1914. Pp. 94. $1.00. 
 
 3. The Eclogues of Publius Faustus Andrelinus and 
 Ioannes Arnolletus Nivernensis, 1918. Pp. 123. 
 $1.50. 
 
 THE JOHNS HOPKINS PRESS 
 BALTIMORE, MD. 
 
THE ECLOGUES 
 
 OF 
 
 FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 AND 
 
 IOANNES ARNOLLETUS 
 
 EDITED, WITH INTRODUCTION AND NOTES, BY 
 
 WILFRED P. MUSTARD, M.A., Ph.D. 
 
 COLLEGIATE PROFESSOR OF LATIN IN THE 
 JOHNS HOPKINS UNIVERSITY 
 
 BALTIMORE 
 
 THE JOHNS HOPKINS PRESS 
 
 1918 
 
Copyright, 191 8 
 
 BY 
 
 THE JOHNS HOPKINS PRESS 
 
TO 
 MAURICE HUTTON, M.A., LL.D. 
 
PREFACE 
 
 Thanks to the liberal policy of the Johns Hopkins Press, 
 I am able to make this third contribution, to the history of 
 the humanistic Pastoral. 
 
 The name of Faustus Andrelinus is less familiar than that 
 of either " good old Mantuan " or Sannazaro ; he never en- 
 joyed the fame and the influence of the one, he never ap- 
 proached the high poetic plane of the other. And yet in his 
 own day and generation he was a very important personage. 
 One of the Italian scholars who helped to spread the New 
 Learning in France, professor for many years in the Univer- 
 sity of Paris, the intimate friend of Erasmus, the speciali 
 protege of the King and Queen — diu regnavit Lutetiae. 
 His Eclogues are always readable, because they contain 
 a certain amount of autobiography, and reflect many of his 
 own experiences in Italy and France. They are interesting 
 because of their ' moral ' tone, with occasional bits of pro- 
 verbial wisdom and frequent echoes of the great Roman 
 Satirists. And they hold an important place in the tradition 
 of the Pastoral, because of their frequent imitation of Cal- 
 purnius and Nemesianus — at a time when these two poets 
 were not very widely read. 
 
 My Text is based on a comparison of the Paris edition 
 of 1506 with a rotograph copy of the text published by 
 J. Oporinus, Basel, 1546. In a few passages I have adopted 
 the reading of Josentius Josa's edition, Lyons, 1530. The 
 spelling is modified to suit the convenience of the modern 
 reader. The punctuation is my own. 
 
 My Notes are mainly concerned with the question of 
 Andrelinus' sources, and only occasionally serve to explain 
 his meaning. I have paid some attention to his fondness for 
 proverbial expressions, and I have tried to indicate some of 
 the traces of his Italian origin. Indeed, there is more than 
 one passage (e. g. vii. 44) where without some knowledge 
 of Italian it would be hard to guess his meaning at all. 
 
 7 
 
8 PREFACE 
 
 The Appendices are added to give a part of the historical 
 background of the Eclogues. I have modernized the spell- 
 ing and punctuation of these documents, but I have been 
 careful not to interfere with anyone's diction, syntax, or 
 meaning. It is mere chance, not design, that my edition 
 will help to mark the fourth centenary of the poet's death. 
 
 The four rather prosaic Eclogues of Ioannes Arnolletus 
 are really added as a sort of appendix. They show that 
 Andrelinus had at least one close imitator. And they show 
 that, like Andrelinus, their author was a careful student of 
 Calpurnius and Nemesianus. The text is based on roto- 
 graph copies of the editions published by Badius Ascensius, 
 Paris, 1524, and J. Oporinus, Basel, 1546, and on my own 
 copy of the Poematia published by Robert Winter, Basel, 
 1544. 
 
 I have three people to thank for special help in the mak- 
 ing of this book: Professor John L. Gerig, of Columbia 
 University, Mr. E. H. W. Meyerstein, of the British 
 Museum, and M. Ch. Mortet, of the Bibliotheque Ste- 
 Genevieve, Paris. 
 
 W. P. M. 
 
 " Homewood ", Baltimore, 
 December 21, 1917. 
 
CONTENTS 
 
 PAGE 
 
 Introduction n 
 
 Eclogues of Publius Faustus Andrelinus ..... 21 
 
 Notes ... 67 
 
 Eclogues of Ioannes Arnolletus Nivernensis. ... 89 
 
 Notes 107 
 
 Appendices . . 113 
 
 Index ... .121 
 
 9 
 
INTRODUCTION 
 
 PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 Publius Faustus Andrelinus was born at Forli, about 
 1462. He studied at Bologna, under Filelfo, and at Rome, 
 under Pomponio Leto. About 1483 he was crowned by the 
 Roman Academy, 1 for his Amores, or Livia — " etsi nondum 
 secundum et vigesimum annum agebat." 2 At Rome he 
 made the acquaintance of Lodovico Gonzaga, Bishop of 
 Mantua, and he enjoyed his patronage for four years 
 ( 1484-1488) . Toward the close of 1488 he went to France, 
 carrying with him letters of introduction to his patron's 
 niece, Chiara Gonzaga, and to> her husband, Gilbert de 
 Montpensier, compte-dauphin of Auvergne. 3 On Septem- 
 ber S, 1489, he was admitted to lecture publicly at the 
 University of Paris — " ad lectiones publicas in arte humani- 
 tatis legendas." In the autumn of 1491 he went to teach 
 for some months at Toulouse ; and he also tried his fortune 
 at Poitiers. But he soon returned to Paris, and taught there 
 until his death (about March 1, 1518). 
 
 His position at Paris was precarious at first, and, in par- 
 ticular, he had to defend himself against the jealous attacks 
 of another Italian scholar, Hieronymus Balbus. 4 But he 
 soon won the friendship of the distinguished churchman and 
 diplomat Robert Gaguin, 5 and of the brothers Charles and 
 
 1 Iacobus Volaterranus, in Muratori, Rer. Ital. Script., xxiii. 185 
 (Milan, 1733). 
 
 2 Iohannes Cordiger Alemanus, quoted by Mazzuchelli, Scriitori 
 d'ltalia, i. 714 (Brescia, 1753). 
 
 3 These letters were published by R. Renier, Giorn. Stor. d. Lett. 
 Ital., xix. (1892) 191. They are dated Sept. 22, 1488. In one of 
 them Andrelinus is called " laureato poeta facundissimo et oratore 
 disertissimo.'" 
 
 4 See Ed. xi, ' De Fuga Balbi ', and Appendix A. 
 
 5 Gaguin, writing to Erasmus about 1495, says of Andrelinus, 
 " veterem iam amicum habeo " ; Roberti Gaguini Epistole et Ora- 
 tiones, ed. L. Thuasne, ii. 7 (Paris, 1904). 
 
 II 
 
12 INTRODUCTION 
 
 Jean Fernand. And he professes to have enjoyed the 
 patronage of many other eminent people — of four chancel- 
 lors of France, Guillaume de Rochefort (d. Aug. 12, 1492), 
 Robert Briconnet (d. 1497), Guy de Rochefort (d. 1507), 
 and Jean de Ganay, of Thomas Ward, ambassador of the 
 King of England, and Pierre Cohardy or Courthardy (" re- 
 gius advocatus ", 1486; "primus Franciae praeses ", 1497; 
 d. 1505). Through the influence of Cohardy, he was 
 granted a royal pension, about 1496. 6 On January 17, 1502, 
 he was granted letters of naturalization, by Louis XII. In 
 1505 he was appointed canon of Bayeux. 
 
 His most distinguished friend at Paris was Erasmus. 7 
 In Erasmus' catalogue of his own writings he mentions a 
 poem which was published soon after his going to Paris 
 (c. 1495) "ad Faustum Andrelinum, quicum mihi turn 
 recens coierat sodalitas." On May 2, 1499, he could write: 
 " cum Fausto mihi . . . summa familiaritas " ; and the 
 statement is borne out by other letters written about that 
 time. 8 In 1500 Andrelinus wrote a commendatory letter 
 for the first edition of the Adagia. In a later edition of the 
 Adagia (c. 1518) Erasmus calls him " vetus congerro 
 meus " ; and in mentioning his death he speaks of him as 
 
 6 The pension was continued by Louis XII. In the King's ac- 
 counts for 1503 there is an entry, " A Faustus, orateur, 180 liv." ; 
 R. de Maulde, Chroniques de Louis XII par Jean d'Auton, i. 388 
 (Paris, 1889). 
 
 7 Another early friend at Paris who afterwards became distin- 
 guished was Guillaume Bude. In 1496 Andrelinus addressed to him 
 a short poem, Querela Parrhisiensis Pavimenti, the tone of which 
 implies a certain degree of intimacy with the recipient. It is quoted 
 by Ludwig Geiger, ' Publio Fausto Andrelini aus Forli ', in Viertel- 
 jahrs. f. Kultur und Lilt. d. Renaissance, i. (1886) 535. 
 
 8 For example, the letter of the same year in which he urges 
 Andrelinus to join him in England and tells him of the pretty Eng- 
 lish girls and of the pleasant English custom of kissing on all occa- 
 sions; Letters of Erasmus, ed. P. S. Allen, i. 238 (Oxford, 1906). 
 A sentence in this letter has been solemnly offered as one of the 
 sources of the legend of Dr. Faust, the famous magician and char- 
 latan of the 16th century : " Quamquam si Britanniae dotes satis 
 pernosses, Fauste, nae tu alatis pedibus hue accurreres ; et si podagra 
 tua non sineret, Daedalum te fieri optares." To Herman Grimm 
 this was the earliest trace of the wide-spread belief in Faust's ability 
 to fly through the air (Preuss. Jahrb., xlvii. 456). See also Allen's 
 edition, i. 3, 221, 234, 235, 236, 297, 311. 
 
INTRODUCTION 13 
 
 one who deserved to live forever, " immortalitate dignus." 
 It was only in the following year that he ventured to write 
 a very unfavorable report of his old friend's character and 
 attainments. 
 
 In an edition of the Adagia published about 1518 Andre- 
 linus is mentioned as " poeta non solum laureatus verum 
 etiam regius atque etiam, si diis placet, regineus " (68, cent. 
 2, chiliad. 2 ) . Some scholars have seen in this a mere 
 jest on the part of Erasmus, and not an actual title. But 
 the poet is actually called " poeta laureatus regiusque ac 
 regineus " in an undated edition of his ' aegloga moralissima ' 
 and in an undated edition of his Hecatodistichon. 9 And 
 he apparently had some right to the full title. In dedi- 
 cating to him an edition of some of the comedies of Plautus, 
 Simon Carpentarius mentions the " lecturae turn regiae turn 
 regineae quas non sine optima mercede perficis ". 10 The 
 queen in question was doubtless Queen Anne. Even in the 
 eighteenth century his unusual title had not been forgotten. 
 Baillet introduces him as " Poete couronne Poete du Roi (et 
 de la Reine, si Ton veut rire avec Erasme)". 11 And de la 
 Monnoye has his comment, in the Menagiana, iii. 183 (Paris 
 ed., 1715) : 
 
 Poeta Regius, en bon Francois, signine le fou de Roi. Le poete 
 
 Regnier le Satirique a dit, sat 14. v. 30 : 
 
 ' Les foux sont aux echets les plus proches des Rois.' 
 
 A ce conte Faustus Andrelinus, qui prenoit tout ensemble la qualit* 
 
 de Poeta Regius et de Regineus, etoit le fou du Roi et de la Reine. 
 
 His popularity and his influence as a teacher are often 
 mentioned; 12 " diu regnavit Lutetiae", as Erasmus said. 1 * 
 
 9 Both included in Mile. Pellechet's list of French Incunabula ; i, 
 156 and 158. 
 
 10 Mazzuchelli, op. cit., i. 715. Cp. ' Corydon's ' statement, Ed. 
 xii. 190, where after speaking of the King's bounty, " pulchra fetas 
 sub imagine vaccas ", he adds, " atque alias Augusta boves dedit 
 uxor ". 
 
 11 Jugemens des Savans, Paris ed., 1722, iv. 329. 
 
 12 "Ab extremis Franciae et Germaniae oris auditores confluxerunt, 
 ut reconditarum facultatum praecepta audirent, et in suas regiones 
 certatim deferrent " ; Marchesi, Vitae Virorum Illustrium Forolmi- 
 ensium, Forli, 1726 (quoted by R. Renier, op. cit., p. 187). Some 
 of his pupils in Paris were Claudius Budinus Carnotensis, Matthias 
 
14 INTRODUCTION 
 
 In the first edition of his Lima (Paris, Oct. 1, 1490) there 
 is a complimentary letter from " Frater Iohannes Cordiger 
 Alemanus sacrae theologiae professor ", addressed to the 
 University of Paris : 
 
 Nostris quoque temporibus merito gloriari potest vestra Univer- 
 sitas Parisiensis, quod Faustum Andrelinum Foroliviensem nacta est. 
 Is enim, cum omnium disciplinarum studiosissimus sit, solus fuit (ut 
 aliorum pace dixerim) qui Galliam ex ieiuna saturam, ex inculta 
 tersam, ex sicca viridem, ex barbara Latinam fecit ; quandoquidem 
 uon solum oratoriam et poeticam facultatem, sed etiam sphaericam 
 ipsam tanta omnium admiratione professus est, ut quid dicant alii 
 profecto habeant nihil, et artem ac leporem carminis hoc in Regno 
 antea prorsus incogniti ita patefecit, ut omnes solum Faustum in 
 quovis carminis genere imitari studeant, et integras illius sententias 
 ac versus saepenumero pro suis accipiant. Nee id profecto iniuria 
 factum est, cum Faustus talis sit poeta, ut ' ab eo ceu fonte perenni 
 vatum Pieriis ' (ut de Homero scribit Ovidius) ' ora rigentur 
 aquis \ 14 
 
 One of his pupils, Claudius Budinus Carnotensis, could 
 say of him: 
 
 Me est qui Latium Musis spoliavit amoenis, 
 Ut coleret Gallas clarus Apollo domos ; 
 
 Ille est qui primus cis Alpes carmina vexit, 
 Quo duce iam Francos nulla Camena latet. 
 
 ****** 
 ' Laurea serta gerens Musisque excultus amoenis 
 Gymnasium Faustus Parisiense polit.' 1B 
 
 In the dedication of an edition of Persius (Lyons, Jan. 27, 
 1499) Iodocus Badius Ascensius has, " Faustum praecipuum 
 Galliarum specimen ac litteraturae praesidium, regium dico 
 ilium musicum ac vatem clarissimum, Parrhisios tot annos 
 erudientem." 16 Beatus Rhenanus, looking back on his own 
 
 Ringmann, Sebastian Murrho the Younger, Othmar Nachtigal, 
 Beatus Arnoaldus, and Beatus Rhenanus. See G. C. Knod, Aus der 
 Bibliothek des Beatus Rhenanus, pp. 37-43 (Schlettstadt, 1889). 
 
 13 Letter of July 26, 1518; Opera omnia, iii. 403 (Leyden, 1703). 
 
 14 Quoted by Mazzuchelli, op. cit., i. 715. Cp. Ovid, Am., iii. 9, 25. 
 
 15 From his poem 'Faustina', in Poematia aliquot insignia illus- 
 trium Poetarum recentiorum, Basileae, per Robertum Winter, 1544. 
 The last distich here quoted is used as a motto in three Paris editions 
 of the Buccolica Fausti, I496(?), 1501, 1506. 
 
 16 Ph. Renouard, Bibliographic de Josse Badius Ascensius, iii. 147 
 
INTRODUCTION 15 
 
 student days at Paris (1503-1507), reports that Faustus was 
 not an ideal teacher: " def unctorie profitebatur, iocis qui- 
 busdam magis festivis quam doctis plausum rudium audi- 
 torum captans." 17 And Erasmus implies that his lectures 
 sometimes made the judicious grieve : " Lutetiae licuit Fausto 
 profiteri quoslibet poetas usque ad naenias Priapeas, idque 
 more (ne quid aliud dicam) Faustino." Indeed, when 
 Erasmus thinks of his personal and moral character and his 
 rather mediocre learning, he marvels that the University of 
 Paris could put up with him so long : 
 
 Parisiensis Academiae candorem ac civilitatem iam olim sum admi- 
 ratus, quae tot annos Faustum tulerit, nee tulerit solum, verum etiam 
 aluerit evexeritque. Cum Faustum dico, multa tibi succurrunt quae 
 nolim Uteris committere. Qua petulantia solitus est ille in Theolo- 
 gorum ordinem debacchari ! Quam non casta erat illius professio ! 
 Neque cuiquam obscurum erat qualis esset vita. Tantum malorum 
 Galli doctrinae hominis condonabant, quae tamen ultra mediocritatem 
 non admodum erat progressa. 18 
 
 His principal published works were, Livia seu Amores, 
 in four books (Paris, 1490) ; Elegiarum libri III (1494) ; 
 Bucolica (c. 1496) ; De moralibus et intellectualibus virtuti- 
 bus (c. 1496) ; Hecatodistichon (before 1500) ; Epistolae 
 proverbiales et morales (nine epistles in prose, 1507, or 
 earlier) . He wrote a number of occasional poems, to court 
 the favor or acknowledge the bounty of his adopted country : 
 on the victories of Charles VIII at Naples and at Fomovo 
 (1496), 19 on the death of Charles VIII (1498), on the 
 capture of Lodovico Sforza, 'II Moro' (1500), on the 
 second victory of the French at Naples (1502), on the 
 taking of Genoa (1507), on the conquest of Venice (1509), 
 on the career of Georges d'Amboise, Cardinal Archbishop 
 
 (Paris, 1908). Ascensius' own edition of Qttavio Cleofilo's De coetu 
 poetarum (Paris, Oct. 7, 1503) was dedicated to Faustus, " decus 
 camoenarum "- 
 
 17 Epistle to Charles V (June 1, 1540). 
 
 18 Letter to Ludovicus Vives (1519) ; Opera omnia, iii. 535 (Ley- 
 den, 1703). See, also, iii. 689. 
 
 19 Cp. Petrus Crinitus, 'Ad Faustum, de Carolo Rege Francorum, 
 cum ad Urbem tenderet cum exercitu ', ' Quid occupatum litteris 
 urges tuis | frustraque toties flagitas, | ut impotentis Galliae fastum 
 gravem | regemque dicam Carolum?' Two other poems of Crinitus 
 are addressed ' ad Faustum '. 
 
16 INTRODUCTION 
 
 of Rouen, on the marriage of Claude, daughter of Louis XII, 
 with Francis, Duke of Valois, etc., etc. In 1499 he pub- 
 lished an edition of Ottavio Cleofilo da Fano's De Coetu 
 Poetarum. 20 
 
 The Eclogues (*. e. the first eleven) were printed at Paris 
 about 1496. 21 They seem to have been written at various 
 times between 1488 and 1496; the first refers to the poet's 
 departure for France (toward the end of 1488), the tenth, 
 to the birth of a son to Charles VIII (Sept. 1496). Some 
 of them were ready for publication in 1494 : " buccolicum 
 carmen quotidiano prope convicio flagitatum emittam, cum 
 primum a Guilelmo Gualtero certior factus fuero cuinam 
 lucubrationes illae iure dedicandae sint " (Ded. of the 
 Elegies, to Thomas Ward). The twelfth is of later date. 22 
 It is addressed to Louis XII, and professes to have been 
 written when ' Corydon ' (i. e. Faustus) was 50 years old. 
 
 In the De Latinae Linguae Reparatione of M. Antonius 
 Sabellicus there is a brief comment on Andrelinus and his 
 earlier poems. He is mentioned immediately after Baptista 
 Mantuanus : " multum ingenii et in M. Octavio Phanensi, 
 multum in Forliviensi Fausto ; verum uterque amorum can- 
 tator, et ob id minus quam ille de quo loquor celebrandi." 2S 
 In a Venice edition of the Amores, 1501, Bartolomeo Mega- 
 luzzi called the author " principem poetarum nostri tem- 
 poris." 24 And in the dedication of an edition of Plautus, 
 Simon Carpentarius called him " eorum ex numero qui 
 vivunt eruditissimus poeta." 25 The printer of two Paris 
 
 20 In the dedication of his Elegies to Thomas Ward (1494) he 
 mentions an ' opus laboriosissimum De Vera Religione inscription ' 
 and several ' unfinished ' works, most of which seem to have been 
 left unpublished : " Satiras decern, Christianum Adventum, Epigram- 
 mata ducenta, Sphaericum Dialogum, Morales centum Epistolas, et 
 Latinae Linguae Observationes." 
 
 21 An edition with a commentary was published at Lyons in 1539: 
 Bucolica Fausti . . . perdiligenter emendata, cum commento . . . 
 Jo sent ii Josae. 
 
 22 It is not included in the Paris editions of 1501 and 1506. It was 
 printed at Strassburg in 15 12. Mile. Pellechet, i. 154, includes an 
 undated edition of it in the list of French Incunabula, and L. Thu- 
 asne, op. cit., i. 131, says it appeared in 1498. 
 
 23 Venice ed., c. 1495, fol. g. vii. 
 
 24 Quoted by R. Renier, op. cit., 192. 
 
 25 Mazzuchelli, op. cit., i. 715. 
 
INTRODUCTION 17 
 
 editions of the Eclogues, 1501 and 1506 (Ioannes Antonius 
 Venetus) was ready to rank them beside those of Virgil and 
 Calpurnius: " Habes, studiose lector, Fausti poetae Regii 
 Buccolica, quae adeo exculto venustoque carmine composita 
 sunt, ut neque Virgilii neque Calphurnii aeglogis mea quidem 
 sententia cedant." In 1507 Ioannes Murmellius could say: 
 " Faustum saecla futura canent", Eleg. Mor., iii. 1, 54. 2S 
 Ioannes Sapidus thought it worth while to stand out for the 
 superiority of Virgil : 
 
 Sed tua loripedi committe poemata divo ; 
 
 Musa tuos ridet Virgiliana modos. 
 Cuique suum pulchrum ; te caeca philautia tangit 
 
 Plus nimio ; sine te laus aliena probet. 27 
 
 J. C. Scaliger and Lilius Gyraldus both speak of our poet's 
 ' f acilitas ' : Poetice, vi, 
 
 Fausti facilitas viventis in scribendo plausu excepta est. Scholas 
 tamen sapit ilia iuniorum; a qua nihil aliud quam hoc ipsum ex- 
 pectes ; 
 
 and De Poet. Nostr. Temp., 
 
 Faustum Foroliviensem eius commendat facilitas, sed plerumque 
 vulgaris et protrita. Perplura hie scripta reliquit, quae a Transal- 
 pinis, apud quos multos annos vixit, magis quam ab Italis in manibus 
 habentur. 
 
 G. J. Voss quotes with approval a remark which he attri- 
 butes to Erasmus : 
 
 de cuius poematis scite aiebat Erasmus unicam in iis syllabam 
 desiderari. Ea erat vovg sive mens. 28 
 
 Baillet's estimate is not very high : 
 
 II ne se soucioit pas beaucoup de mettre des sens dans ses compo- 
 sitions pourvfi qu' il y mit des mots bien choisis et de riches expres- 
 sions, comme si les choses etoient faites pour les mots, au lieu d'assu- 
 jettir les mots aux choses. 29 
 
 26 Miinster ed., by A. Bomer, 1893, p. 76. 
 
 27 Quoted by L. Geiger, op. cit, p. 46. 
 
 28 Instit. Poet, i. I, 3. 
 
 29 Jugemens des Savans, Paris ed. 1722, iv. 329. 
 
18 INTRODUCTION 
 
 And de la Monnoye could say : " Faustus Andrelinus, Poete 
 moderne trivial" (Menagicma, ii. 398). 
 
 Quotations from Andrelinus are not very numerous, and 
 the Eclogues seem to be hardly quoted at all. Pierre Grin- 
 gore quotes the line: 
 
 Nil iuvat amisso claudere septa grege 
 
 (Oeuvres, Paris ed., 1858, i. 32). The Scoparius of Ioannes 
 Murmellius (1517) has the distich: 
 
 Stentorea obtundunt clamantes voce sophistae, i_ 
 
 Dum levibus nugis tempora vana terunt. 30 
 
 There are a dozen quotations (most of them from the Livid) 
 in the learned commentary which Benedictus Curtius com- 
 posed on the Arrets d' Amour of Martial d'Auvergne. 31 And 
 there is one in Grimmelshausen's Simplicissimus (1669) 
 i. 17: 
 
 Welches auch Faustus Poeta in diesera Disticho exprimiret hat : 
 
 Si te rusticitas vilem genuisset agrestis, 
 Nobilitas animi non foret ista tibi. 32 
 
 Branthome quotes a striking phrase, in his Life of Charles 
 VIII: 
 
 L'ltalie ne le plaignit pas : aussy le poete Faustus disoit que ses 
 victoires et faicts belliqueux estoient autant de (stigmates ou pour 
 mieux parler de vrayes) marques et enseignes, qu'il appelle vera stig- 
 mata proprement en latin, sur le front des Italiens, qui jamais n' en 
 tomberoient. 
 
 And in the Paris edition of the M enagiana, 1715, vol. ii, p. 
 398, de la Monnoye remarks : 
 
 Ceux qui citent de memoire sont sujets a s'equivoquer. Saumaise 
 qui sur Solin, pag. 5 de la 2. edit., a cite comme d'Horace cet hexa- 
 metre, 
 
 Nulla dies abeat, quin linea ducta supersit, 
 
 auroit ete bien etonne si on lui eut fait voir que c'est un vers de 
 l'Hecatodistichon de Faustus Andrelinus Poete moderne trivial. 
 
 30 Miinster ed., by A. Bomer, 1895, p. 82. 
 
 »i Paris ed., 1566, pp. 36, 53, 82, 91, 261, 473, 625, 721, 723, 835. 
 
 32 Quoted by L. Geiger, op. cit., p. 46. 
 
INTRODUCTION 19 
 
 There is a quotation in one of the Lamentationes novae Ob- 
 scurorum Reuchlinistarum (1518), No. 12: " Inf ecundi 
 quippe ingenii est (Faustus inquit) praemonstrantem (quan- 
 quam illi debeatur plurimum) non excedere ". And E. 
 Booking says in his edition of these Lamentationes (Leipzig, 
 1864, p. 369) that Ortwinus Gratius drew very freely upon 
 Andrelinus' Epistolae proverbiales et morales. Compare, 
 also, the expression in Lament. 34, ' quid te proprio caedis 
 ligone?' with Andrelinus, Eel. vii. 47-48. 
 
 As for his sources and models — he of course owes a great 
 deal to Virgil and Ovid, and in his ' moral ' passages he 
 sometimes draws upon Horace, Persius and Juvenal. But 
 the most interesting fact is his free use of Calpurnius and 
 Nemesianus — at a time when these two poets were not very 
 widely read. Indeed, one of his enemies accused him of 
 attempting to pass off the Eclogues of Calpurnius at Paris 
 as his own: 
 
 Mox Calphurnii eglogas, quas certe turn paucissimi viderant, sicuti 
 tuam elucubrationem privatim plurimis exhibuisti, eas (qua es impu- 
 dentia) tuo nomine editurus, ni Cornelius Vitellius huic tuo temerario 
 ausui obstitisset. 33 
 
 • 
 
 His influence upon the later pastoral is not very great. 
 Perhaps the most important item is the Eclogues of Ioannes 
 Arnolletus Nivernensis, which are included in this volume, 
 as a sort of appendix. 
 
 IOANNES ARNOLLETUS NIVERNENSIS 
 
 On March 18, 1524, Iodocus Badius Ascensius published at 
 Paris an Opus de orthographia by Ioannes Arnolletus Niver- 
 nensis, " liberalium artium legumque professor ac protogym- 
 nasta academiae Nivernicae ". The volume included a col- 
 lection of Latin poems by the same author, Bucolica, Ludicra, 
 etc. Arnolletus had sent his work to the great publisher 
 with a complimentary letter, and Ascensius returned a very 
 
 33 Invectiva in Faustum Balbi calumniatorem (quoted by G. C. 
 Knod, op. cit., 96). See Appendix C. It has been suggested that 
 Andrelinus knew and imitated the Eclogues of Baptista Mantuanus 
 (E. Carrara, La Poesia Pastorale, Milan, 1909, p. 270). If so, he 
 may have known them in manuscript; they were not printed until 
 1498. 
 
20 INTRODUCTION 
 
 friendly reply : " totas istas laudes, quas minime agnosca, 
 stilo deletili ex hoc albo expunxissem, nisi pluris abs te 
 amari quam a quovis quantumvis laudato viro laudari 
 facerem." 34 
 
 The title of the book seems to say that in 1524 Arnollet 
 was principal of a school at Nevers. 35 And it may perhaps 
 be inferred from his poems that he was a native of Nevers, 
 that he lived for a time in the " agri Fiscalienses ", and that 
 about 1520, or a little earlier, he returned to his native 
 town. 36 
 
 The Bucolica were printed again in Robert Winter's 
 Poematia aliquot insignia illustrium Poetarum recentiorum, 
 Basel, 1544, and in the famous Bucolicorum, autores xxxviii 
 . . . farrago eclogarum clvi published by Oporinus, Basel, 
 1546. They are a rather close imitation of some of the 
 eclogues of Faustus Andrelinus. They show an intimate 
 acquaintance with the eclogues of Calpurnius and Nemes- 
 ianus. And at least one passage, i, 41-42, is borrowed 
 from " good old Mantuan ". 
 
 34 Ph. Renouard, op. cit., ii. SO. 
 
 33 In Victor Gueneau's Dictionnaire biographique du Nivernais 
 (Nevers, 1899), p. 4, he is called "le premier regenrdu college de 
 Nevers". But neither E. Duminy, Le College de Nevers (1908), 
 nor C. A. Parmentier, Archives de Nevers (1842), mentions him 
 among the principals of that institution. They say that in 1521 » 
 new school was opened at Nevers, that in 1526 this school was trans- 
 ferred to a new building and took the name of ' college ', and thai 
 the first principal of the new college was Pierre Delafoi. 
 
 36 " Jean Arnoullet . . . parait vraisemblablement appartenir a la 
 famille des imprimeurs lyonnais, originaire de Bourges, mais aucun 
 document, connu a ce jour, ne permet d'en preciser la parente " ; J. 
 Baudrier, Bibliographie lyonnaise, x. 3 (Lyon, 1913). 
 
PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 BUCOLICA 
 
ECLOGA I. 
 
 Faustulus Ausonios indignans linquit agellos, 
 Et Galla invitum trudit ad arva gregem. 
 
 Lygdus. Faustulus. 
 
 Lygdus. 
 
 Faustule, tam celeri properans discedere gressu, 
 Invitas quo trudis oves, cum pinguia carpant 
 Gramina, cum valeant patula vitare sub ulmo 
 lam iam venturum torrenti sole calorem? 
 Undique nam resonat raucis nemus omne cicadis. 
 
 Faustulus. 
 
 Pascua iamdudum campo meliora f eraci 
 Luxuriare f erunt, cultos qua flexilis agros 
 Sequana circumdat fluctuque irrorat amoeno. 
 Illuc has pecudes longinqua per avia duco. 
 
 Lygdus. 
 
 Sic patrios fines antiquaque, Faustule, rura 10 
 
 Linquis, ut externi fias novus incola campi? 
 Ah coeptam dimitte viam; te flebilis arbor, 
 Te vidui fontes, te flumina maesta dolebunt. 
 
 Faustulus. 
 
 Heu, possessa diu natalis iugera ruris 
 Extremus veteri dolor est liquisse colono. 
 Sed gravis impellit tardantem iniuria gressum, 
 Nee longum deterret iter, nee fervidus ardor. 
 
 Lygdus. 
 
 Hac mecum aesculea paulum requiesce sub umbra, 
 Et refer indignam quae causa incenderit iram, 
 Cur nolis patrio requiem decerpere campo, 20 
 
 Donee sol nimios declinans temperet aestus. 
 
 23 
 
24 PVBLI1 FAVST1 ANbR&LlNl 
 
 Faustulus. 
 
 Cum f oret, heu, genitor multi ditissimus agri, 
 Dixit, ' Io felix magnum pete, Faustule, Pana, 
 Haud patrias rediture domos, nisi carmina pago 
 Invidiosa tuo docta modulere cicuta '. 
 Dixit, et innumero plenam dedit aere crumenam. 
 Hie docuit calamos labris inflare sonoros 
 Nee carmen triviale deus, quod Tityrus ipse 
 Si semel audisset, tenuem fregisset avenam 
 Qua sua fagineis sub frondibus otia lusit. 30 
 
 Iubila cum canerem nostris incognita silvis, 
 Ipse ego rurali sum f actus Apolline vates, 
 Serpentesque meis hederas laurumque virentem 
 Crinibus imposuit ; pagus non inscius exstat. 
 Muneris accepti dulce est meminisse levamen. 
 Interea promissa pater vadimonia solvens 
 Rem totam exhausit, saevo cogente tyranno, 
 Et mea libertas cecidit, dominoque coactus 
 Ingrato servire fui; nam tradita, Lygde, 
 Nulla fuere meo compendia digna labore. 40 
 
 lam quater incisa est flaventi messis in agro 
 Ex quo tale iugum subii ; dum sustinet aetas, 
 Sunt alibi miseris quaerenda viatica canis. 
 
 Lygdus. 
 
 Pro certis incerta petis ; sors durior esset, 
 Si fieret dominus peregrina ingratior ora. 
 
 Faustulus. 
 
 Lygde, mihi rediens quaerenti dixit Amyntas 
 Illic esse deum miti pietate foventem 
 Quos f era praecipitat f ato Fortuna sinistra. 
 Huic animus sollers, huic est pastoria virtus 
 Grata, nee argutis iuncta est quae fistula cannis 50 
 
 Displicet; augusta si maiestate fruamur, 
 Hac facilem gracili flectemus arundine divum. 
 
 Lygdus. 
 
 Faustule, si qua tui tangit te gratia Lygdi, 
 Die age, die dulci dispersum nectare carmen. 
 
BUCOLIC A 25 
 
 Ignibus hibernis, aestiva gratius umbra 
 Illud erit nobis, et odora suavius herba. 
 
 Faustulus. 
 
 ' Summe deus, nostrae data sunt cui iura salutis, 
 Indiga paupertas rebusque inimica secundis 
 Hue lassum me f erre pedem Fortuna coegit. 
 Da, precor, optata da tanti numinis aura 60 
 
 Posse frui; tutis geminae sub vallibus alae 
 Infelix tutare pecus, quod viribus haustum 
 Omnibus esse vides. Vacuas si missa per auras 
 Verba volant, usto seu tellus subdita Cancro, 
 Seu me spectabit Thule suprema vagantem, 
 Donee mansuram liceat mini ponere sedem. 
 Ah iustas admitte preces finemque supremum 
 His impone malis. Semper sollemnia vota 
 Persolvam, nee pauca tuas ovis imbuet aras; 
 Et mea iam trito dependens fistula collo 70 
 
 Semper honoratos uni tibi concinet hymnos '. 
 
 Lygdus. 
 
 Quantum et quale refers carmen, divine poeta. 
 Ipsa etiam audito mitescent marmora cantu, 
 Nam strepis arguta nihil armentale cicuta. 
 
 Faustulus. 
 
 Si loquor haec humiles superantia verba myricas, 
 Materies erexit opus subiecta remissum. 
 Si nescis, nihil est triviali more sonandum 
 Ante sacrum numen ; virgulta exilia poscunt 
 Stridentes stipulas et pastoralia verba. 
 Sic me Parrhasio docuit Pan primus in antro. 80 
 
 Lygdus. 
 
 O f elix numen, dulci quod tanta canore 
 Fistula mulcebit eyenos imitata sonoros. 
 Frigida iam summis descendens montibus aura 
 Spirat et accinctum Latiis te subtrahit agris. 
 Felicem iam carpe viam sedesque beatas, 
 Fataque perpetuam praestent meliora quietem. 
 
26 PVbLll PAUSTl ANbk&UNl 
 
 ECLOGA II. 
 
 Ecce tuos fallax fugiendos Curia mores 
 Expertus vera Ianulus ore refert. 
 
 Lollius. Ornus. Ianulus. 
 
 Lollius. 
 
 Ianulus ecce redit domina modo laetus ab urbe ; 
 Obvius ipse f erar monstrataque gaudia poscam. 
 Tu vigil observa pascentes, Orne, capellas, 
 Ne forsan miles nostri populate agelli 
 Tristia damna f erat ; nihil est a milite tutum 
 Prodiga cui desit consumpti copia nummi. 
 
 Ornus. 
 
 Si f oret hie Argus, centeno lumine custos, 
 Invia non melius repentes saxa capellas 
 Servaret, Lolli; vigilem decet esse subulcum. 
 Vade igitur tutus, ac pleno gaudia sacco 10 
 
 Intellecta refer; propior sed Ianulus instat. 
 
 Lollius. 
 
 Venisti tandem ; num vilia, Ianule, rura 
 Sordescunt, postquam regalia tecta subisti? 
 
 Ianulus. 
 
 O felix Lolli villa contente paterna, 
 Securas quicumque casas et ruris amoeni 
 Vernantes contemnit agros, ut magna sequatur 
 Atria, nodosas pro libertate catenas 
 Triticeoque petit meliorem pane f arinam. 
 Publica fama volat multas quod Regia curas 
 Sollicitata parit, nee fama est verior ulla. 20 
 
 Cum deprensa putas, artis tunc lubrica palmis 
 Vota fluunt, tamquam liquidas anguilla per undas 
 Labitur aufugiens, cum retia cassa fefellit. 
 Nee desunt promissa tamen. Si nota revisas 
 
W COLIC A $j 
 
 Limina, te fetrahens intrantem ianitor arcet, 
 
 Et magnum causatur opus ; tibi clausa moranti 
 
 Ostia quam pateant millenus praeterit annus. 
 
 Et demum obliquus transverse lumine Caesar 
 
 Respicit admissum, tacitoque immurmurat ore. 
 
 Auribus hunc pronis vultuque exaudit aperto 30 
 
 Qui sua caudato vestigia syrmate verrit, 
 
 Atque ilium scalas primum comitatur ad imas. 
 
 Postmodo vadit inops simulata fronte vocatus ; 
 
 Vertice nudato labrisque trementibus orat 
 
 Et flexo inculcat titubantia poplite verba. 
 
 Huic deus arridens magnis cum montibus ampla 
 
 Aequora promittit ; sed inania verba f eruntur, 
 
 Nota sit ut tacito manans ex ore repulsa. 
 
 Munera si qua dedit, queritur domus omnis et acri 
 
 Rumpitur invidia praesensque avertere numen 40 
 
 Nititur et rabido taetrum vomit ore venenum. 
 
 Prospera cui penitus flatu Fortuna benigno 
 
 Aspirat rara est niveis cornicula pennis. 
 
 Ac veluti cupidus f allacem piscis ad hamum, 
 
 Hue properat glomerata cohors similemque referre 
 
 Cogitat eventum, donee consumpta iuventa 
 
 Se videt irrisam nee habet quo tristia vitae 
 
 Tempora sustineat, iustoque affecta dolore 
 
 Incidit ante pilos extrema in funera canos. 
 
 Ipsa etiam stabulo mendica senecta relicto 50 
 
 Et nuda in palea moritur, nee sicca petitis 
 
 Ora rigantur aquis ; hie, hie manet exitus ilium 
 
 Qui rectum sectetur iter nee deviet umquam. 
 
 Si cui tecta nitent fulvo radiata metallo 
 
 Atque alto vicina polo, seu palpo dolosus, 
 
 Versutus seu leno fuit, seu proditor ater, 
 
 Sedulus aut magnam stillans delator in aurem, 
 
 Vel solas ostentat opes quas praebuit uxor 
 
 Omnivolo stuprata duci vel tempore parvo 
 
 Quas cumulat rodens imas usura medullas. 60 
 
 Lollius. 
 
 Cur igitur tam laetus ades? cur dulcia tecum 
 Carmina f undebas ? numquid mutata f ritillo 
 Alea succedit melioraque puncta ministrat ? 
 
28 PVSL11 FAVSTl ANDR&L1M 
 
 laniilus. 
 
 lam triplex transivit hiems, dum pendulus ipse 
 Spe f ruor incerta, dum vento pascor inani ; 
 Nunc votis lucere meis nubesque fugare 
 Incipit obscuras caelo sol clarus aperto. 
 Namque ipsum paucis divum donavimus haedis 
 Gallica qui firmis moderator legibus arva. 
 Hie me sordentem mensa dignatus opima est 70 
 
 Et propria servire manu, conditaque centum 
 Fercla modis posuit loculosque replevit inanes. 
 Dixit et, ' O pastor ne crastina Ianule cura 
 Te premat afflictum ; primo cum vere volucrem 
 Argutam accipies; magalia rustica linque 
 Et pete neglectis augusta palatia silvis, 
 Namque tuum aspiciet melior Fortuna laborem '. 
 Haec et plura reor numen maiora daturum, 
 Nam rata verba f acit, tetrica sed ponderat omnes 
 Lance viros, Lolli, scandendaque sidera dicit 80 
 
 Passibus alternis, et tempora munere pensat. 
 
 Lollius. 
 
 Molis inaccessae si summa cacumina prendas, 
 Fac clavum infigas validum, ne versa revolvat 
 Sublimem Fortuna rotam, prensamque voluto (soluto?) 
 Crine deam teneas ; sudata peculia debent 
 Cauta mente regi. Fumantia culmina cerno; 
 Visam ego dimissas saxosa in rupe capellas. 
 
 ECLOGA III. 
 
 Immiti raptus defletur morte Menalcas 
 Sparsaque mentito fama sinistra sono. 
 
 Mopsus. Lycidas. 
 
 Mopsus. 
 
 Heus, heus, O Lycida, tacito quid solus in antro 
 Dulcia contemnis f esti consortia pagi, 
 Consona dum laetos exercet fistula cantus? 
 
BUCOLICA 29 
 
 Lycidas. 
 
 Improba ne rerum quae sit f ortuna mearum, 
 Mopse, petas ; veterum seriem meminisse malorum 
 Nostra recrudescit maiori plaga dolore. 
 
 Mopsus. 
 
 An tua flagranti traiecit viscera telo 
 Ille deus curis qui dulcia miscet amaris 
 Gaudia, qui certo semper domat omnia cornu? 
 
 Lycidas. 
 
 Heu, nimis urgenti gravioris pondere molis 10 
 
 Opprimor, et damnum nullo reparabile casu 
 Conqueror, et crebris trita est spelunca querelis. 
 
 Mopsus. 
 
 Eia age, prome graves imo de peotore curas, 
 Dum mea pascuntur laetos armenta per agros, 
 Dum saltat comprensa cohors, dum libera mens est. 
 
 Lycidas. 
 
 O te felicem, saturas cui pinguia reddant 
 Prata boves, liceat festa cui semper in umbra 
 Mollia securos traxisse per otia soles. 
 
 Mopsus. 
 
 Non minus afflicto magnos sub corde dolores 
 Ipse premo, rumpuntque meum suspiria pectus, 20 
 
 Sed tenui tristes solamur arundine casus. 
 Versibus alternis tamen astra inf esta queramur 
 Aversosque deos et lamentabile fatum, 
 Nam gravis anxietas vario sermone levatur. 
 
 Lycidas. 
 
 Postquam igitur tantus nostros audire dolores 
 Ardor inest, sociique iuvant commercia luctus, 
 Haec preme muscosi nativa sedilia saxi. 
 
30 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 Mopsus. 
 
 Non ita fontanum sitientia prata liquorem 
 Affectant, nimio scissa est cum terra calore, 
 Quam placet haec sedes communibus apta querelis. 30 
 
 Lycidas. 
 
 Venerat hue magnus Germanis pastor ab agris 
 Quos rapidus gelida Rhenus circumfluit unda; 
 Sive pirum insereret, solidos seu verteret agros, 
 Seu teneras vites, parvas seu poneret ulmos, 
 Non fuit in toto maior sollertia campo. 
 Summa quidem laus est, sed adhuc maiora supersunt 
 Heu lacrimis memoranda meis. Hie carmine dulci 
 Attonitas traxit tigres silvasque comantes. 
 Non ita pulsantem rupes Parnasia Phoebum, 
 Orphea non Rhodope sensit, non Pana Lycaeus. 40 
 
 Hie mihi caelestes motus causasque latentes 
 Morigerasque dedit, crassumque ex corde veternum 
 Expulit agresti, sed non sine munere certo. 
 Litore quam myrtus gaudet, quam vitibus ulmi, 
 Mutua tam nostrum commercia foedus habebat. 
 
 Mopsus. 
 
 O qualem eximio laudem sub corpore iactas ; 
 Quam vellem tantus gracilis moderator avenae 
 Mulceret nostras optatis cantibus aures. 
 
 Lycidas. 
 
 Hie senex utinam vocalia solver et ora; 
 Non mea demissos cervix inculta capillos, SO 
 
 Exsangues nee barba genas prolixa teneret, 
 Nee gemerem solo tam tristia fata sub antro. 
 
 Mopsus. 
 
 Quis Notus infelix, subita quae grando procella 
 Importuna ruit ? quae sors tam dira secuta est ? 
 
 Lycidas. 
 
 Sopitis heu muta sonis nunc fistula torpet, 
 Deflet et artificem crudeli funere rapturn ' 
 
BUCOLIC A 31 
 
 Unica quod rapuit patrio solatia ruri. 
 
 Non laurus Phoebo, non illic baca Minervae, 
 
 Non Cereri messis gignit, non vitis Iaccho, 
 
 Nudaque ieiunis dumescunt arva colonis. 60 
 
 Unde manet tali signatus carmine caespes : 
 
 Orbati extinctum pastores flete Menalcam, 
 
 Cantibus argutis victus cui cessit aedon. 
 
 Mopsus. 
 
 Heu fuerat tantus maiori pastor arista 
 Dignior. Invicta resecat Mors improba falce 
 Omne genus, veluti faenum per prata resectum 
 Tonsa iacet, nudos aut messis caesa per agros. 
 Si foret hie superas ullis revocandus ad auras 
 Fletibus, aspiceres oculis manantia nostris 
 Flumina; sed quoniam non est revocabilis illis, 70 
 
 Desine plura queri, nostros simul accipe casus. 
 
 Lycidas. 
 Die prius ex alto quam sol declinet Olympo. 
 
 Mopsus. 
 
 Ipse ego vivebam Gallis securus in agris, 
 Tempus agens placidum ; campi nam sola colendi 
 Cura erat, austerum cantu solante laborem, 
 Atque meas servare boves, et solibus isdem 
 Bis mulctram expressis spumantem implere papillis. 
 Nostra Palatino donata coagula Phoebo 
 Grata quidem fuerant, vultuque accepta sereno, 
 Nee spretum est tereti meditatum carmen avena. 80 
 
 Nescio quis pastor tumido fuit advena fastu, 
 Obscura de gente satus, quern paupere cultu 
 Excepit coniunx scorto generata salaci. 
 rfic, quia carmen inops stipula stridebat inani, 
 Invidus et nostra macrescens laude furensque 
 Credula seduxit pastorum corda malorum, 
 Ut mea sanguineo laniarent corpora ferro. 
 Heu nullo aspiceres tarn spissa foramina cribro 
 Vulnera quot misero crudelia corde tulissem, 
 Ni placida incensos sedassem voce tumultus, 9Q 
 
32 PUBLII FAUSTI ANPRELINI 
 
 Lycidas. 
 
 Pro scelus inf andum ! diversa in frusta secandus, 
 Gutture seu fixo per compita cuncta trahendus, 
 Perfidus ille foret. Res est dis acta secundis, 
 Quod non ipsa tuo rubefacta est terra cruore. 
 
 Mopsus. 
 
 Ecce alius rabido, sed adhuc incognitas, ore 
 In caput hoc latrat commentaque turpia fingit. 
 Nam me nuda ref ert manibus post terga ligatis 
 Parisiis arsisse rogis, quod sancta deorum 
 Numina sprevissem ; f alsoque inf amia teste 
 Auxiliata viget mentitaque crimina vulgat. 100 
 
 Inde fuit populatus ager, raptumque sacellum 
 Quo tenuis quondam seniorum vita parentum 
 Sustentata fuit ; gravidas, heu, vendere vaccas 
 Cogor, ut Ausonios mittam Meliboeon in agros 
 Aere gravem multo, ne ficta iniuria labe 
 Ignorata fluat, nee iniquo iudice damner, 
 Et templum amissum reparem, maestosque parentes 
 Afflictamque domum soler. Dum talia narro, 
 Vox et lingua cadit nimio suppressa dolore. 
 
 Lycidas. 
 
 Non mala durabunt tanti contagia morbi, 110 
 
 Sed penitus convulsa ruent, ceu montibus altis 
 Nix aliquando ruit tepido resoluta calore. 
 Si modo sollicitos oculis Deus aspicit aequis, 
 Forsitan auctorem falsi rumoris iniquum 
 Ignea poena manet. Nullius conscia culpae 
 Pectora solentur ; speculo conspectius ipso 
 Verum, Mopse, patet ; communia verba f atentur 
 Nulla latere diu vanae mendacia linguae. ^ 
 
 Mopsus. 
 
 Scis bone, scis Lycida, cum festa Palilia fumant, 
 Ad sacra quot dederim bifores altaria cantus, 120 
 
 Scis opus assurgens verae quod pandit opertum 
 Religionis iter - ; coeptum si quando laborem 
 
BUCOLICA 33 
 
 Exsequar, invitus rumpetur Livor, et atros 
 
 In sua convertet dentes et viscera morsus, 
 
 Ut cards in sese dentes rabiosus acutos 
 
 Acriter obvertit, postquam saevire negatum est 
 
 Corpus in externum, vanasque latravit in auras. 
 
 Sed reliquum properans sermonem intercipit Hesper, 
 
 Et saturas ad plena boves praesepia cogit 
 
 Ducere. Quod superest, cum crastina fulserit hora, 130 
 
 Accipies ; iam, iam caeco surgamus ab antro. 
 
 ECLOGA IV. 
 
 Cantatur victor certanti Carolus ore, 
 Atque nova Gallus coniuge gaudet ager. 
 
 Cedrus. Laurus. Pinus. 
 
 Cedrus. 
 
 Laure, quid absentem tumida me voce lacessis ? 
 En adsum intrepidus, nee bella indicta recuso 
 Garrulitate tua. Torvo quid lumine Cedrum 
 Respicis instantem? fumo non terreor illo 
 Quern lagana emittunt paleis ferventia tostis. 
 
 Laurus. 
 
 Nubila si fulgens in tempora vertitur aer, 
 Nil mirum est, viso cum capra haec marcida faeno 
 Vitanda irritet religatum cornua taurum. 
 
 Cedrus. 
 
 Audes rasa pecus crepitu balare trementi? 
 Seu levibus calamis libeat, seu voce sonora, 10 
 
 Sive agili saltu aut f orti certare palaestra 
 Aut iaculo celeri, iam iam mora segnis abesto. 
 
 Laurus. 
 
 O quanta infelix opprobria victus habebis, 
 Omnia si fuerint praesenti emissa duello 
 JTpc inclusa sinu cerebroque reposta profundc-, 
 
34 PUB LI I FAUSTI ANDRELINI 
 
 Cedrus. 
 
 Scilicet occulti cerebroso in vertice grylli, 
 Innumerusque sinu cimex manabit olenti, 
 Spurcius aut animal, passu cui plurimus arto 
 Seu pes digna dedit, longus seu nomina pedor. 
 
 Laurus. 
 
 Non est abiecti nisi vox audita cuculi. 20 
 
 Quid brevis iste pulex, quid vilis homuncio possit, 
 Parvula quern solo formica vorafet hiatu? 
 
 Cedrus. 
 
 Ipse cani similis scabioso semper apertis 
 Dentibus oblatras, morsu laniasse rapaci 
 Nescius et quemvis pronus tremuisse minantem 
 Et timidam cepisse fugam tritasque latebras. 
 Efficiam toto fluxas de corpore guttas 
 Defessa excutias dextra laevaque madenti. 
 
 Laurus. 
 
 Tu me sudantem efficies, qui f rigore nudus 
 Assiduo confectus eas digitosque coactos 30 
 
 Calfacias pleno solis cum fiatibus ore? 
 Mene putas vilem, digitos quod ruptus hiantes 
 Calceus ostendat, scissa est quod vestis utroque 
 Ex umero pendens, et crassa cannabe suta? 
 Extensane homines palma metiris ineptos? 
 Gratior hie habitus, quam me vicinia furem 
 Defraudata vocet. Furto sunt nota patenti 
 Pallia quae gestas ; piceatis omnia palmis 
 Tacta rapis ; quid, si suspendia digna parentur ? 
 
 Cedrus. 
 
 Hoc, nisi conticeas, illisum hastile cerebrum 40 
 
 Sanguineoque solo fundet caput undique fractum. 
 
 Laurus. 
 
 Crebros puncte nimis calces extendis aselle. 
 Nunc tua nudarem detracta viscera pelle, 
 
BUCOLICA 35 
 
 Quam f erres proprio, victus ceu Marsya, dorso ; 
 Sed bonus ecce venit media inter iurgia Pinus. 
 
 Pinus. 
 
 Arrectum cur, Laure, pedum? cur, Cedre minator, 
 Saxa parata tenes? num vos male sana furentes 
 Armatas conferre manus dementia cogit? 
 Iamque truces iras, iamque aspera mittite bella, 
 Et vicibus certate piis ; me iudice certa 50 
 
 Pignora ponantur, quae pura et Candida virtus, 
 Non odium letale, gerat, nee pugna cruenta. 
 
 Cedrus. 
 
 Sis ingrata licet crocitanti gutture cornix, 
 Et dispar certamen eat, tamen ista subibo 
 Proelia vel raucis numquam dignanda cicadis. 
 
 Laurus. 
 
 Garrula limoso quid gurgite rana coaxas? 
 Pignora quid cessas tantam excludentia litem 
 Ponere? certantes solus probet exitus ambos. 
 
 Cedrus. 
 
 Terribilem depono bovem palearia longa, 
 Cervicem immensam, latus ingens, cornua panda, 60 
 
 Hirsutas aures atque ubera plena ferentem. 
 Calcatam pes signat humum spatiosus, et ipsam 
 Cauda notam verrit gressus demissa per imos. 
 
 Laurus. 
 
 Insignem maculis taurum candentibus addo. 
 Indomitam nulli cervicem subdit aratro, 
 Cornibus et rigidis pedibusque f erocibus arcet 
 Vincla iniecta procul, cunctique instare tremiscunt, 
 Et pleni horrendis reboant mugitibus agri. 
 Sed cupidas compesce manus, ne mutua iam iam 
 Vulnera conspiciat litemque infestet amaram 70 
 
 Arbiter electus; vox est cantare parata, 
 
36 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 Pinus. 
 
 Incipe ; communem medio me in caespite ponam, 
 Iurgia ne surgant factis inopina sinistris. 
 
 Cedrus. 
 
 Musae f elices, Musae, quae pectora semper 
 Nostra refovistis, Cedro dictate canenti. 
 A stipula semota levi monumenta precamur, 
 Non tenui carina, vestro sed digna favore; 
 Res non parva venit, magnoque est ore sonanda. 
 Divinum Augusti partum et maiora referte 
 Incrementa dei triplex cui Gallia servit 80 
 
 Regnaque avita simul, ferro devicta potenti. 
 
 Rex fuit, attonito solis qui nutibus orbi 
 Laetitiam incussit subitam trepidumque timorem. 
 Legitimi subiens socialia vincula lecti 
 Ipse Deum supplex humili sic voce rogavit : 
 ' O pater omnipotens, caelum qui mobile et astra 
 Ignea, qui liquidum pontum terramque rotundam 
 Aeraque immensum formas, tellure recenti 
 Primaevum qui fingis Adam costaque virili, 
 Heu, heu vipereis deceptam fraudibus Evam, 90 
 
 Si te principio veneror, si fine carentem, 
 Atque unum trinumque simul, da gignere natum 
 Magnanimis similem proavis nee laude paterna 
 Degenerem, sed adhuc maiora et plura gerentem '. 
 Vix ea finierat, gravida cum filius alvo 
 Materna conceptus erat. Fetuque soluto 
 Silvestres coiere deae; pars lilia portat, 
 Pallentes aliae violas rubeosque hyacinthos, 
 Pars cingit roseis infantia tempora sertis. 
 Et tenera exsultans dulci cum melle labella 100 
 
 Irroravit apis ; pariter longissima nentes 
 Stamina volverunt concordi mente Sorores. 
 Postquam prima aetas rigidis instructa magistris 
 Exiit, et campo fuerat concessa potestas 
 Liberiore frui, procerum hastile movere 
 Atque artum in gyrum luctantia flectere colla 
 Fortis equi didicit, fulvos agitare leones 
 Spumantesque apros, praedamque referre potitam, 
 
BUCOLIC A 37 
 
 Perdidit ut longa confectum aetate parentem, 
 
 Unanimi gratus populo moderamina sumpsit 110 
 
 Immatura puer, iustaque ref renat habena ; 
 
 Eminet et sensus iuvenili in corde senilis. 
 
 Haec cecinit Cedrus; memores narrate Camenae 
 Congnia quae fuerint Lauri responsa sequentis. 
 
 Laurus. 
 
 Nunc nunc, Phoebe potens, modulanda in carmina vires 
 Funde tuas, ne turpe ac victum dedecus astern. 
 Hunc etiam cantabo deum qui Marte secundo 
 Infestas acies sternit, gentesque superbas 
 Sub iuga demittit f aciles reddentia mores. 
 Ecce Minor celeri superata Britannia bello 120 
 
 Paret, et insignis superest nova causa triumphi. 
 Hunc si magnanimum tractantem proelia Caesar 
 Strenua vidisset, Romano Gallia numquam 
 Imperio subiecta foret. Pax aurea nuper 
 Et secura quies tranquillaque tempora florent. 
 Deposito squalore nitet nuptaque recenti 
 Iubilat omnis ager vocemque ad sidera iactat, 
 Atque alium ex alio natum per laeta precatur 
 Tempora perpetuo productaque fila metallo. 
 Dum domus haec stabit solio subnixa verendo, 130 
 
 Afficiet varia totum formidine mundum 
 Extollens sublime caput famamque perennem. 
 
 Pinus. 
 
 Arbiter indignus tanti certaminis adsum. 
 Hoc maior censura notet; nimis alta petuntur, 
 Iudicio non apta meo. lam lite peracta 
 Et pacem aeternam laetasque adiungite dextras. 
 
38 PUBLII FAUSTI ANDRELIN1 
 
 ECLOGA V 
 
 Pinguis ager canitur presso sulcatus aratro, 
 Uber et aprico vinea culta iugo. 
 
 Amyntas. Corydon. 
 
 Forte senex Corydon simul et crinitus Amyntas 
 Sederunt viridi fluvialis margine ripae. 
 Illi solus ager, sola est huic vinea curae. 
 Quisque suas extollit opes, sub iudice nullo 
 Haud discors certamen habent. Prior inquit Amyntas. 
 
 Amyntas. 
 
 O nimium f elix possessum quisquis agellum 
 Desidis exercet pulso torpore veterni. 
 Non mala paupertas, non ora famelica cogunt 
 Improba concussa pelli ieiunia quercu. 
 
 Obsequitur bene cultus ager maioraque reddit 10 
 
 Faenora quam capiat, messique capacia desunt 
 Horrea ; tam larga est undanti Copia cornu, 
 Annua sic nostro respondet glaeba labori. 
 Cum nimis ignavos intra sua tecta colonos 
 Aspera claudit hiems, agrestia cudimus arma 
 Sollertique manu soles superamus inertes. 
 Vere novo pinguem depresso vomere terram 
 Curvus aro, f ortesque gemunt sub pondere tauri, 
 Atque iterum obliquo proscissum est aequor aratro, 
 Et crassas rigido glaebas disrumpo ligone. 20 
 
 Haec eadem autumno tellus versatur aperto 
 E gremioque habilis deprensum dextera semen 
 Proicit, et pariter sulcis abscondit aratis 
 Ardua quos cingunt altae munimina fossae. 
 Et Cereri sua sacra fero, ne grandis acervus 
 Desit et optati spes irrita decidat anni. 
 At cum luxurians tenera seges advenit herba, 
 Pascimus, ut rarus gravidae sit culmus aristae 
 Et melius rectum vacuas se extollat in auras. 
 Nee minus infelix lolium lappasque nocentes 30 
 
 Et crebro sterilem rastro insectamur avenam. 
 
BUCOLICA 39 
 
 Aestibus in mediis ne flaccida decidat herba, 
 
 Exustum induco sinuosum flumen in agrum; 
 
 Et bibulis limum sulcis diduco palustrem. 
 
 Si qua nocet frondosa satis crescentibus umbra, 
 
 Curva f alee premo ; volucres expello rapaces 
 
 Ingenti sonitu fictae vel imagine formae. 
 
 Quid, cum matura flavescit campus arista? 
 
 Si nostra herbosis obducta est area clivis, 
 
 Vertimus, et molli solidata foramina creta 40 
 
 Aequamus tereti saxo plantaque sequenti. 
 
 Post seco triticeam segetem, sparsosque maniplos 
 
 Ictibus immensis ferioj percussa refertis 
 
 Grana fluunt spicis, paleae cumulantur inanes ; 
 
 Et discussa levem iacio frumenta per auram, 
 
 Et mundata loco. Nullis granaria rimis 
 
 Rodentem admittunt murem, cribroque frequenti 
 
 Excutio infestas spisso cum pulvere blattas. 
 
 Urimus et secta stipulas gravitate carentes. 
 
 Nee semper frumenta sero ; vel pingue legumen 50 
 
 Accipit, aut totum durescit campus in annum, 
 
 Et sparso exhaustas reparat laetamine vires. 
 
 Cor yd on. 
 
 Graniferum non damno solum camposque feraces 
 Qui f uerint cupido iussi servire colono ; 
 Non tamen inferior nee dispar vinea; fructu 
 Uberiore manet ; docet experientia saecli 
 Longa mei; multis exercitus usus ab annis 
 Doctior est primae molli lanugine barbae. 
 Vinea sed pigro nil prof ectura colono ; 
 
 Exigit ingentem curam durosque labores. 60 
 
 Seu deformis hiems, seu torrida fugerit aestas, 
 Ipse sero parili distantes ordine vites 
 Collibus apricis croceam qua conficit uvam 
 Exoriens Phoebus ; sed glaebas ante supinas 
 Conterit aspirans Aquilo versique bidentes. 
 Iungimus et rasas contra mala flamina cannas, 
 Illarum inf ectus ne qua robigine cortex 
 Crescentem abrodat vitem. Dum bracchia palmes 
 Prima tener f undit, manibus decerpo repandis, 
 Sed ralidum ferro tabulatum scinditur unco, 70 
 
40 PUBL1I FAUSTI ANDRELIN1 
 
 Ut melius penetrans gravidam sol decoquat uvam. 
 
 Atque inf esta vetant textae pecuaria saepes. 
 
 Ne calor intensus, nimium ne frigus adurat, 
 
 Saepius est ducta vitis circumdata terra. 
 
 Et sulco defixa levi propago remittit 
 
 Aemula maternis melioraque germina ramis. 
 
 Fervida cum summis vindemia collibus instat, 
 
 Carpimus ex plenis maturas vitibus uvas, 
 
 Fortibus et calathos umeris portamus onustos. 
 
 Dumque lacu positas celeri pede rumpimus uvas, 80 
 
 Sordida tinguntur salienti corpora musto. 
 
 Desuper expressos torquentia saxa racemos 
 
 Ponimus, astrictis munitaque dolia circlis 
 
 Implentur, raucumque cient nova musta susurrum. 
 
 Inde coronatum patri cratera Lyaeo 
 
 Libamus cuncti magno clamore vocantes. 
 
 Ut vitem sera spoliatam fronde putavi 
 
 Atque fimo sparsi crebro sola fracta bidente, 
 
 Sub tectum sarmenta f ero, flammaeque salubres 
 
 Lucentesque micant, madidus cum defluit umor. 90 
 
 Hi duo pastores placida sic voce canebant 
 Tityrus Ascraea lusit quae primus avena. 
 Quisque suam exhausto villam sermone petivit. 
 
 ECLOGA VI. 
 
 Francus inaudita dammam polit arte nitentem, 
 Quern ferat ad dominant sorte favente suam. 
 
 Gallus. Francus. 
 
 Gallus. 
 
 O quam vana teris poliendo tempora damma, 
 Deliciose puer, nam pectine semper eburno 
 Mansuetos verris clunes et lactea colla, 
 Suspensisque fricas manibus, gremioque tepenti 
 Huius membra f oves placido madef acta sopore. 
 Instruis ut miti porrecta cibaria dente 
 .Carpat, et ad nutus celeri pede currat eriles 
 
BUCOLIC A 41 
 
 Admotasque manus lambat ; cervice nitenti 
 
 Aurea dat crepitus dependens bulla sonoros 
 
 Caelatamque gerens molli sub imagine nympham. 10 
 
 Munditiis innata viget; per vulnera mille 
 
 Oppeteret potius, maculis quam sordeat atris. 
 
 Frivolus hie labor est ; viridi dum gramme gutta 
 
 Matutina nitet, fecunda in pascua, France, 
 
 Due avidas potius pecudes comitesque Molossos. 
 
 Fructiferis operanda modis studiosa iuventa est 
 
 Sedulitate mera, senio ne, France, trementi 
 
 Heu sis vicini vanus spectator acervi. 
 
 Francus. 
 
 Utile consilium profers, nee sancta recuso 
 Maturi documenta senis, sed, Galle, probandum est 20 
 
 Ingenii iuvenilis opus quod mente sagaci 
 Omnia praevideat baculo ventura senili. 
 
 Gallus. 
 
 Si viget in tenera velox prudentia mente, 
 Cur verbis adversa facis? docilique iuventa 
 Cur tua venturos aetas non respicit annos? 
 An dabit iste tuus tarn larga obsonia damma, 
 Ne gregis errandi te cura remordeat ulla? 
 
 Francus. 
 
 Si labor esset iners, sterili si litus aratum 
 Vomere, si vigilis consumpta impensa lucernae, 
 Esset ovis pascenda mihi ; maiora recessu 30 
 
 Utiliore feram prima quam commoda fronte. 
 Nee spes fracta cadet, ni mens praesaga bonorum 
 Sit falsa decepta fide votisque sinistris. 
 
 Gallus. 
 
 Haud motu credenda levi est, nisi causa liquescat 
 Nota prius ; dubia dependet sorte futurum. 
 Votis saepe suis et tempore f allitur ipso 
 Credula mens hominum ; sed si f or.tuna secundet 
 Optatis ventura tuis, gaudere necesse est. 
 
42 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 Francus. 
 
 Edita nympha lacu cycnos pascente canoros 
 Hie ubi femineum sortita est Mantua nomen 40 
 
 Arverno stat iuncta duci, quo bella movente 
 Arma infesta tremunt, domitoque ex hoste triumphat, 
 Qualis Thessalico Caesar memoratur in agro 
 Hostiles superasse manus, vel qualis Achilles 
 Hectore ter rapto caesum fuit ultus amicum. 
 Non ita nix pura est canis quae montibus albet, 
 Haud planta calcata gravi, quam pulchra nitentis 
 Membra deae radiant ; clarumque decentia factum 
 Nomina conveniunt sacrato imposta lavacro. 
 Cornigeros alii cervos capreasque fugaces SO 
 
 Auritosque ferunt lepores ursosque feroces, 
 Ast ego dona fero roseae quae congrua nymphae 
 Mansuetaeque reor; damma non tersius ipso 
 Mitius aut animal, nee forma venustior exstat. 
 
 Gallus. 
 
 Forsitan haec eadem curas ridebit inanes, 
 France, tuas, moto nee cardine firma patebit 
 Ianua pulsanti, neglectaque dona iacebunt. 
 
 Francus. 
 
 Scilicet hoc tali natum est ex arbore germen 
 Quae lassum dulci venientem amplectitur umbra, 
 Nee mundi pars ulla iacet qua mitior arbor 60 
 
 Fructificet ; nostro iam nota est ilia palato, 
 Dum vesana fames bilem stimularet acutam. 
 
 Gallus. 
 
 Omnia ieiuno sapiunt vel pessima ventri. 
 Saepe bibi crassam caenosi fluminis undam 
 Aestibus in mediis ; sitienti molle Falernum 
 Ilia mini visa est, grato vel suavia gustu 
 Massica, civili pressus vel clade Lyaeus. 
 
 Francus. 
 
 Dulcior haec nympha est ilia quam daedala cera 
 Mellificavit apis; tali pro nectare linquam 
 
BUCOLICA 43 
 
 ' ■ ' '.: 1 '•■ 
 
 Caelestem ambrosiam sacrum quae spirat odorem. 70 
 
 Interea coctum ferventi sinciput olla 
 Atque unctos lardo caules comedamus opinio. 
 Ecce vocat tardos mensa nos, Galle, parata 
 Docta saporiferas Phyllis condire popinas. 
 
 ECLOGA VII. 
 
 Splendida sunt magno laudanda palatia litxu, 
 Parva sed exilis tecta colenda casae. 
 
 Brunus. Harmon. 
 
 lam medium Titan scandebat torridus orbem 
 Et lassos stimulabat equos, cum flebilis Harmon 
 Intravit gelidi sinuatum fornicis antrum. 
 Quern procul ex alto prospectans vertice Brunus 
 Speluncam celeri cursu devenit eandem, 
 Atque ait, ' O superis descendens cantibus Harmon, 
 Quem {quos?) crebra fecere novem vertigine caeli, 
 Argutam nunc tange chelyn quam doctus Apollo 
 Donat, et ipse suas monstrat non invidus artes. 
 Sed facilis resonetur amor; nam basia centum 10 
 
 Attica nunc tribuit redolenti mella labello 
 Panthea, me nitidis medium complexa lacertis. 
 Tange, nee optati differ modulamina plectri. 
 
 Harmon. 
 
 Heu, mea nunc solito mens est aliena canore, 
 Et nova causa subest iustaeque inopina querelae. 
 En pecus inf elix vix mucida vellera portat 
 Aegraque membra trahit macieque affecta suprema; 
 Invenit et nullo pascendum gramen in agro. 
 Conveniens curis modulandum est carmen amaris. 
 
 Brunus. 
 
 Certe rumor erat Gallis vulgatus in agris 20 
 
 Quod tandem emeritus donati cultor agelli 
 Numine Caesareo fueras, viridique sub umbra 
 Dulcia permolli resonabas carmina voce. 
 
44 PUBLII FA USTI ANDRELINI 
 
 Harmon. 
 
 Heu, quam sunt ipso {isto?) distantia murmure facta. 
 Non leve sic folium summaeque moventur aristae 
 Mobile quam verbum est quod subdola Curia iactat, 
 Curia sollicitis non absona nomina curis 
 lure gerens, blandis arridens Curia verbis. 
 Credula corda fovet ventosaque facta rninistrat. 
 Conveniens curis modulandum est carmen amaris. 30 
 
 O ego vixissem patrio contentus agello 
 Nee factus proprio maior pede passus inesset, 
 Et steriles Musae, desertaque plectra fuissent, 
 Nam melior cura est simas pavisse capellas 
 Quam terere incertam per inania tempora vitam 
 Ridendisque manu muscis mansisse ref erta. 
 Conveniens curis modulandum est carmen amaris. 
 
 Quam mens laeva fuit, quam vanum pectus et excors, 
 Curia cum subiit pedibus fugienda citatis, 
 Ut fugit infernus sacratam spiritus undam. 40 
 
 A cane deluso documenta sequenda dabantur, 
 Ne peterem certis vanam pro carnibus umbram, 
 Quamvis maius erat visa sub imagine frustum. 
 Sed plena extremis fossa est et sensibus arvum. 
 Conveniens curis modulandum est carmen amaris. 
 
 Heu numquam rigidus fidisque monentibus asper 
 Exemplo sis, Brune, rneo, ne vulnere turpi 
 Ipse cadas proprii percussus saepe ligonis. 
 Quam facile imprudens puteum delapsus in imum 
 Vix est difficili multoque labore retractus 50 
 
 A sapiente manu. Laudato ingentia tecta, 
 Exiguas habitato casas; nidoque relicto 
 Ne sis laudatam praeceps volitator ad urbem. 
 Muscosos iterum fontes silvasque comantes 
 Et lympham optabis per levia saxa fluentem. 
 Vertitur in longos grata est quae Curia luctus, 
 Inscia ceu volucris iactam cum viderit escam 
 Advolat, et laeto depascitur ore; dolosis 
 Mox laqueis deprensa gemit, sortemque priorem 
 Optat, et assiduis maeret sua fata querelis. 60 
 
 Conveniens curis modulandum est carmen amaris. 
 
 O proprie felix sorti quicumque quiescat 
 Nee nimias affectet opes miseraeque fugator 
 
BUCOLICA 45 
 
 Ambitionis eat, popularis spretor et aurae, 
 Ponat inornatas simplex cui vilica mensas 
 Cum revocat serus sub nigra crepuscula Vesper, 
 Et dulcis coniunx, et circum pignora cara 
 Assideant passumque levent sermone laborem. 
 Conveniens curis modulandum est carmen amaris. 
 
 Credideram nummis seniores, Brune, parentes 70 
 
 Sustentare meis, sed mercenaria cogor 
 Vincla pati varias mundique errare per oras, 
 Ut spes frustratas multo sudore reponam, 
 Si modo cura potest vigiles operata labores 
 Amissam reparare diem. Quam fabula turpis 
 Heu fierem rediens Latios pannosus in agros. 
 Namque putat simplex nulloque expertus ab usu 
 Alliget ut pinguis Gallas lucanica vites. 
 Conveniens curis modulandum est carmen amaris. 
 
 Brunus. 
 
 Cautior ipse meas per inhospita tesqua capellas 80 
 
 Semper agam, certos cantuque amplectar amores. 
 Sunt fugienda cito monstrata pericula cursu. 
 
 ECLOGA VIII. 
 
 Infelix Cory don sort em deplorat amaram; 
 Si nescis, maestum non nisi maesta decent. 
 
 QUIRINUS. CORYDON. 
 
 Quirinus. 
 
 Esse quid hoc dicam querulo quod semper in ore 
 Flebile carmen habes nee rebus laeta prof anis 
 Inseris, o Corydon? Dulces modo cantat amores 
 Tityrus, amissum pulsus modo deflet agellum. 
 Diversum delectat opus; fastidit eisdem 
 Semper onusta cibis et eodem mensa sapore. 
 Pulchrior est varias tellus quae parturit herbas, 
 Ipsaque non unp confecta ex flpre corona. 
 
46 PUB LI I FAUSTI ANDRELINI 
 
 Corydon. 
 
 Sulcandum est aequor ceu conscia tempora suadent ; 
 Si fera perstat hiems, non est de litore tuto 10 
 
 Dissolvenda ratis, Zephyro sed danda secundo. 
 Ut strictum evasit furibundi militis ensem 
 Praecipiti saltu vicinam iactus in tuidam, 
 Tityras uda gemit siccantem vellera caprum. 
 Postmodo frondosa lentum meditatur in umbra 
 Carmen, et erecta est bis senis ara diebus 
 Quae iuveni ablatum reddenti fumat agellum. 
 Nos quoque securi iuveniles lusimus ignes, 
 Nee quisquam tarn laetus erat per compita festa; 
 Sublimem aereis feriebam saltibus auram. 20 
 
 Primas vere rosas, Cerealem aestate corollam 
 Cumque autumnali brumalia munera fructu 
 Noster habebat amor, furtivaque gaudia sumpsi. 
 Tunc bene, tunc capto fervens in pectore sanguis, 
 Mollities tunc apta fuit; nunc vita severo 
 Tempore mutata est, et maior cura subivit. 
 Intempestiva decerptum ex arbore sorbum 
 Tempora maturant et acerbos longa racemos. 
 Non tamen exhaustus vigor est nee languida segnis 
 Corpora torpor habet ; quamvis iam tempus utrumque 30 
 Canescat, nondum digitis numerata recurrunt 
 Septima lustra meis ; sed dulcia gaudia pellit 
 Sollicitudo gravis vultusque obnubilat albos. 
 Nulla adeo spinosa riget quae tempore longo 
 Anxietas non mitis eat ; sed nostra dolores 
 Auget inexhaustos, nee durum avertere fatum 
 Tarn tristis fortuna potest. Praesentia semper 
 Transactis peiora manent, nee certa futuri 
 Signa botii video ; tanta est caligo malorum. 
 Nulla quidem est arbor docta quae falce notata 40 
 
 Non servet nostros inciso cortice versus ; 
 Lassus et umbrosa recubans sub fronde viator 
 Carmine perlecto vires instaurat ademptas, 
 Et bona discedens auctori fata precatur. 
 Sed sine fruge labor, sed barbarus arida verba 
 Heu male singultans multo ditabitur aere 
 Et niveis incedet equis ostroque superbus 
 
BUCOLICA 47 
 
 Contemnet morsu quern rustica cingit adunco 
 Fibula, et attrito vincta est cui sura cothurno. 
 Dulcis et Amphion et magnus habebitur Orpheus. SO 
 
 Quirinus. 
 
 Barbaras ingenuas vis muneret inscius artes? 
 Vis humilem indigno vestitum murice asellum? 
 Ausonios repetas fines qua Martia septem 
 Addita Roma iugis reliquas supereminet urbes 
 Alta velut lentum pinus Cybeleia vimen. 
 Illic praesentes divos et prospera forsan 
 Sidera cognosces, ut Tityrus ipse solebat. 
 
 Corydon. 
 
 Nescis, heu nescis quam sit mutata, Quirine, 
 Illorum natura deum; modulabile carmen 
 Degustant, fateor, sed nummi solus habendi 60 
 
 Fervet amor ; radio solari est gratius aurum. 
 
 Quirinus. 
 
 Hue modo, quid facias, Corydon, modo distrahor illuc, 
 Ceu dubius quo vertat iter si quando viator 
 Incidit in bivium ; sed tandem Gallica tellus 
 Forsitan in sola tua damna resarciet hora. 
 
 ECLOGA IX. 
 
 Silvestres generosus agros contemnit Iolas, 
 Agrestique statu grandius optat opus. 
 
 Numquam sorte sua pastor contentus Iolas 
 Agresti maiora statu volvebat, et illi 
 Rusticitas invisa fuit; contraria fata 
 Res nimis arta dabat. Tandem sub vallibus imis 
 Hos secum accenso rupit de pectore questus: 
 
 ' O sors inf elix, o dura et tristis egestas, 
 An cedes mutata loco? numquamne ligones 
 Deponam rigidos? sic valle inglorius ista 
 
48 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 Vivam ego? sic custos immobilis usque videbo 
 
 Avia pascentes inter duraeta capellas? 10 
 
 Ah potius pecus omne cadat, silvasque recisas 
 
 Exustumque nemus spectem quam gnava iuventa 
 
 Tarn vilem sortita locum contenta quiescat. 
 
 Cum lux albescet gallo praedicta canenti, 
 
 Maiores tentabo vias, panesque recentes 
 
 Rubraque poma f eram ; nee pressis turgidus uvis 
 
 Cantharus abfuerit, nee magno caseus orbe. 
 
 Ut deerunt duplici portata viatica pera, 
 
 Silvestres comedam bacas praeduraque coma; 
 
 Puro fonte bibam, donee meliora dabuntur 20 
 
 Pascua. Sed quidnam miseri penuria victus 
 
 Magnanimo fortique viro metuenda videtur? 
 
 Nondum tinctus erat prima lanugine vultus, 
 
 Cum Felsina meas Patavinaque rura Camenas 
 
 Ocnaeique lacus Tiberinaque senserat unda. 
 
 Nee satis hoc fuerat; gelidas transcendimus Alpes 
 
 Longum iter ingressi, campus qua Belgicus et qua 
 
 Celticus apparet, nee non, vesane Garumna, 
 
 Pestifero calidi qua flamine tolleris Austri, 
 
 Et Pyrenaei saxosa cacurnina montis 30 
 
 Sunt pedibus calcata meis; nee defuit umquam 
 
 Fertilis audita partus modulamine victus. 
 
 Et nisi liventi Discordia tincta veneno 
 
 Inceptas fregisset opes, non viveret alter 
 
 Ditior in Gallis nee fortunatior agris. 
 
 Hoste tamen domito solor; quid victa iuvaret 
 
 Pectora tarn grandis congesti summa peculi? 
 
 Strenua paupertas rebus praelata subactis 
 
 In pretio maiore venit nee laude minori. 
 
 Infima sunt, fateor, generis natalia nostri, 40 
 
 Sed nullum inveni generoso corde priorem. 
 
 Namque alius pastor vel sola mapalia curat 
 
 Aut asinum lana venali ducit onustum 
 
 Non tacita exclamans emptricem voce per urbem ; 
 
 Sarcula, marra, ligo, rastrum, traha, vomer, aratrum, 
 
 Aut ovis assiduo seu bos versatur in ore. 
 
 Haec animis aliena meis quis crederet umquam, 
 
 Inclita quod tenui regnarent stemmata pannQ? 
 
BUCOLICA 49 
 
 Hinc freta lata petam vel gurgite mergar in alto 
 
 Vel capiam ingenti spatiosum pondere piscem; 50 
 
 Hie nisi pungentes spinas caenumque palustre 
 
 Prendere nil possum. Sed mobilis ipse putabor, 
 
 Quod pelle indigner propria. Male providus essem, 
 
 Si plebem. incertam sequerer ; mutabile vulgus 
 
 Fortunam extollit facilem duramque reprendit. 
 
 Hoc saltern laudabit iter cui mente profunda 
 
 Excellens natura subest; stat pectoris alti 
 
 Quaerere fortunam quacumque in parte latentem. 
 
 Virtus rara iuvat, fateor, sed maximus ille, 
 
 Ille deus nostras solitus laudare Camenas, 60 
 
 Numina dextra dabit reliquosque in vota ligabit 
 
 Nostra deos. Ipsis res est non parva misellis, 
 
 Si faveat sanctus caelo vel solus in alto. 
 
 ECLOGA X. 
 
 Regia magniloquum faciunt stipendia vatem 
 Qui poterat nullos pauper inire sonos. 
 
 CORYDON. IOLAS. 
 
 Corydon. 
 
 Tantane visendi tenuit mora regis, Iola, 
 Ut tua cessarit taciturnis fistula cannis 
 Parisio defieta solo? nam garrulus Idas 
 Omnia disperclens raucum per compita carmen 
 Ingenti simulata bovi ceu rana tumebat. 
 Ignoto solitus latuisse foramine sorex 
 Non viso media infenso lascivit in aula. 
 Tota sed absentem clamabant rura poetam, 
 Deliciis privata suis ; nisi tempore sero 
 Amissam infelix caudam non noscit asellus, 10 
 
 Scilicet aestivis quando stimulatus ab oestris- 
 Ille furit nee habet denso quo possit ab hoste 
 Offensam texisse cutem, sed corpore toto 
 Non evitati patitur fera vulnera morsus. 
 
SO PUBLII FAUSTI ANDREL1NI 
 
 lolas. 
 
 Si strepat ingrata raucescens voce cicada, 
 Nil mirum est; vitium geniali sorte tributum 
 Insequitur ; vis est Naturae invicta potentis. 
 Sed nequit insanus rudentis clamor aselli 
 Arcanos penetrare polos. Facit aemulus hostis 
 Obsita ne possit longa robigine virtus 20 
 
 Aeterno marcere situ ; miseranda loquaci 
 Invidia fortuna caret, livorque probatur 
 Commiserante vicem melior pietate sinistram. 
 Sed cum falsa semel trivialem suasio Musam 
 Imbuit, haec vano petulans in corde senescit 
 Non ullis vellenda modis, alienaque damnat 
 Carmina concinno quamquam modulata canore; 
 Verba rudes inter balbutit inepta catervas. 
 Scilicet incedens puerili infiatus honore 
 Corvus et-argutum crocitans si tentet olorem, 30 
 
 Aufugit explosus totisque irrisus ab agris, 
 Lucifuga obscuro latitat ceu noctua luco. 
 Nee quisquam infestat doctam nisi stultus avenam, 
 Omnis et aucta viget crassis inscitia fibris. 
 Si mulces gratis raras concentibus aures, 
 Garrula contemnas ventosae murmura plebis. 
 
 Cory don. 
 
 Ista Theocritio gravior sententia versu 
 Nescio quid nostras maius diffudit in aures 
 Quam tua praeteritis aetas praeluserit annis. 
 
 lolas. 
 
 Heu, heu pauperies victum pannosa minutum 40 
 
 Sollicito acquirens animo non ructat hiatu 
 Grande Sophocleo carmen; vix publica vena, 
 Vix stridens sterili culmus succurrit in agro. 
 Ipsa etenim nimio mens intercepta dolore 
 Et vegeti clauso sensus fudisse meatu 
 Robora nulla potest, viresque hebetata potentes 
 Strangulat ilia suas, reserant quas gaudia tandem 
 Auxiliis concepta novis, grandesque profunda 
 
BUCOLIC A 51 
 
 Materias tellure cavant. Sublatus ab ipso 
 
 Tityrus Augusto Mavortia coeperat arma 50 
 
 Horribili resonare tuba, pressusque maligna 
 
 Paupertate miser nullaque afflatus ab aura 
 
 Vix minimum rudibus culicem deflevit avenis. 
 
 Sic ego, sic tandem secessum nactus amoenum 
 
 Et pulsa optatam iam paupertate quietem 
 
 Nescio quid magnum tacitis excudo sub antris 
 
 Fabrilis nequeat tota quod malleus arte 
 
 Cudere ; nam triplex, quo non praestantius ullum 
 
 Eminet, ingenio fabricandum est numen et arte. 
 
 Atque ipsos fulvo conflatos aere colossos 60 
 
 Marmoreo in templo ponam, cunctisque Kalendis 
 
 Ad sacrum tauros mactabo altare nitentes. 
 
 Nobilis est campos animi vulgare per omnes 
 
 Otia quis dederit vitae tranquilla beatae. 
 
 Cory don. 
 
 Ante alios felix pastores, profer, Iola, 
 Gaudia, nam praestant maius narrata levamen. 
 
 Iolas. 
 
 Stat deus, o Corydon, Rhemensi summus in orbe 
 Regalem sacro f rontem qui tingit olivo 
 Sedibus a superis misso, cui iure regenda 
 Gallica Caesareo commissa est numine tellus. 70 
 
 Exstat et alter adhuc quovis celebrandus honore, 
 Regia communem fecit quem cura patronum 
 Imperio consulta suo. Non posset utrumque 
 Dicere lingua deum milleno gutture nixa; 
 Deficit humanum tanto sub pondere robur. 
 Scilicet est inopem miseratus uterque senectam 
 Et nostrum augustas nomen portavit ad aures. 
 Iuppiter ille novus f ama compulsus eadem 
 Me voluit medio cantantem audire theatro. 
 Ut primum intravi, Tyrio vestita colore 80 
 
 Corpora spectavi membris compacta torosis 
 Pendentesque suo torques gestantia collo; 
 Et nitida fultus gemma circumdabat orbis 
 Formoso digitos Baccho vel Apolline dignos. 
 
52 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 ' O quantum haec ', dixi, ' villo indumenta caprino 
 
 Et distant duro suris perone revinctis '. 
 
 Iuppiter ecce venit magno stipatus honore. 
 
 Ipse olim vultus inter nutritus agrestes 
 
 Admiror primo aspectu, mox poplite flexo 
 
 Ante ipsum quaesita Iovem modulamina fundo, 90 
 
 Scilicet ut bello claram expugnavit aperto 
 
 Parthenopen patrios victorque redivit in agros, 
 
 Quamvis Hesperio vetitus foret orbe regressus. 
 
 Nescio qua nostri captus dulcedine cantus 
 
 Ille fuit; fulvi saccum donavit et aeris 
 
 Vix istis delatum umeris, cunctosque per annos 
 
 Pensio larga datur qualem non lentus habebat 
 
 Tityrus umbrosis resonans sua gaudia silvis. 
 
 Quid referam celeri scripias brevitate tabellas 
 
 Signatasque simul? nostris quid ovantia Musis 100 
 
 Atria? vel medios virtus it grata per hostes. 
 
 Post caecas semper lux est speranda tenebras. 
 
 Corydon. 
 
 O quanta in tacito concepi gaudia corde, 
 Ex vultu manif esta meo ; non fictus, Iola, 
 Semper amor durat fortuna notus utraque. 
 Ne tumida sis mente, precor, sortemque secundam 
 Aequa mente f eras ; totum est invisa per orbem 
 Quae ruit ex alto deiecta Superbia caelo. 
 
 lolas. 
 
 Immo ego nescio quern figulo genitore creatum 
 Hyblaeis imitabor agris; subvectus in altum 110 
 
 Ille apicem cenans patriae non immemor artis 
 Aurea fictilibus miscebat pocula vasis. 
 Providus hie docuit sortem reverenter habendam. 
 Exili cuicumque viro cui dona repente 
 Ditia proveniant. Bavio vel iudice dicar 
 Laudandum servasse modum ; submissior ibo 
 Quo maior blando Fortuna arriserit ore. 
 Nam si quis nimium caelo confisus aperto 
 Gestiat, adversa non nubila tempora ferre 
 Tempestate potest; tanta imprudentia regnat. 120 
 
BUCOLIC A 53 
 
 Dicere plura libet, magno sed nata Tonanti 
 Progenies alia iam iam modulanda cicuta 
 Materiam praebet laetis concentibus aptam. 
 Est aliquid dextris descendens omen ab astris. 
 
 Cory don. 
 
 Irrita ni vanam fallant praesagia mentem, 
 Accedet maior meritorum summa tuorum, 
 Et demum gradiens donata in templa sacerdos 
 Mystica sacra feres ; totus concurret ad unum 
 Pagus a'dorantem, neque enim te gratior alter. 
 
 Tolas. 
 
 Iam contenta manent certo patrimonia fine 130 
 
 Munifico concessa deo; nova taedia gignit 
 Heu nimium linguae vox importuna procacis. 
 Muta licet fuerint, servi benefacta probati 
 Maxima quaeque petunt ; bene agenti prospera cuique 
 Omnia succedunt nullis sperata diebus. 
 
 ECLOGA XI. 
 
 Quid fugis o Gallas paedico Balbe favillas? 
 Gallica quod nequeat, flamma Britanna dabit. 
 
 Lycidas. Mopsus. 
 
 Lycidas. 
 
 Vix fugat exoriens gelidas Aurora tenebras, 
 Tu tamen irrigua meditans spatiaris in herba, 
 Mopse, pruinoso nee lubrica terra liquore 
 Sparsa nee impediunt canenti gramina rore. 
 
 Mopsus. 
 
 Nunc tua quam fuerint veri praesaga futuri 
 Verba revolvebam, Lycida, quam praescius augur 
 Phoebeo quodcumque canas veracius ore. 
 En detecta patet nostrarum iniuria rerum 
 
54 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 Fatidico praedicta tibi ; mendacia tandem 
 
 Caeca relucescunt. Iusti manifesta dedere 10 
 
 Signa dei cunctos soliti punire nocentes 
 
 Imaque scrutantes taciti penetralia cordis. 
 
 Lycidas. 
 
 Quis purum indigna candorem labe notavit, 
 Mopse, tuum? volitans quae murmure fama sinistro 
 Heu te Parisiis combustum dixit in agris, 
 Et sanctam sprevisse fldem Christumque potentem? 
 
 Mopsus. 
 
 Balhica forte tuam levitas pervenit ad aurem, 
 Lanigeras dum pascis oves haedosque petulcos; 
 Nulla etenim silva est, nullum nemus, avia nulla, 
 Nulla levem quae non exclamant marmora Balbum. 20 
 
 Postquam furtivi celatos carminis usus 
 Prodidit haec comix alieno picta colore, 
 Et falsa assumpsit Balbae cognomina gentis 
 Quern vendens minimo vilissima scruta triente 
 Accelina domus stabulo generavit olenti, 
 Turpior hie vivens et crimine foedior omni 
 Parisios infecit agros ceu pessima messes 
 Herba resurgentes. Ipso mirabile dictu 
 Heu scelus admisit : noctem cum lusa per altam 
 Alea cessarat, varium spoliabat ovile 30 
 
 Et tacito praedam furto comedebat adeptam. 
 Altus inexpleto gurges dabat omnia ventri 
 Luxuriosa suo: plebeiae vilia mensae 
 Pocula spernebat, spumanti prodiga Baccho 
 Cinnama commiscens summaque voragine potans 
 Ebria nee certo ponens vestigia gressu, 
 Sola resumebat pingui saginata popina. 
 Immemor ah nimium priscique oblite veterni 
 Balbe tui, quondam pedibus cum rura petisti 
 Gallica nudatis laceroque obductus amictu 40 
 
 Euganeam fugiens Troiani Antenoris urbem, 
 Exstructis ne iusta rogis incendia ferres. 
 Ut fuerat satiata fames et plena tumebant 
 Corpora, pro superi, molles f odiebat ephebos 
 
BUCOLIC A 55 
 
 Vulnere postico; tenti simul inguina drauci 
 
 Podice laxato fellantique ore subibat. 
 
 Prodigiosa iacens Veneris post furta nefandae 
 
 lam nitidae mediam lucis stertebat ad horam 
 
 Cruda vomens multo commixtaque frusta Lyaeo. 
 
 Maius et ille nefas mul toque urgentius addit : 50 
 
 Scilicet in sacro nullum libamine Christum, 
 
 Et casu volvente refert nulloque moveri 
 
 Aeternos rectore polos, ipsasque suprema 
 
 Casuras post fata animas ; quin ore prof ano 
 
 Heu nimis ignaro coepit suadere popello 
 
 Ducendam quovis genialem tempore vitam. 
 
 Hie sanctas Veneres devotaque Sabbata ridens 
 
 Polluit et sumpta ieiunia mystica came, 
 
 Et nullum intrabat f assurus crimina templum 
 
 Innumeris admissa modis, verique iacebat 60 
 
 Religio neglecta Dei cultusque superni. 
 
 Sic levitas innata ruit, sic pectore caeco 
 
 Mens insana furit stultique inscitia cordis 
 
 In damnum laqueata suum casusque futuros. 
 
 Interea accenso missus censore satelles 
 
 Hoc monstrum prensurus erat populoque vidente 
 
 Igniti plenis olei cocturus aenis, 
 
 Sed volat admonitus celeri properantior Euro 
 
 Fertilis Oceanus qua rura Britannica ditat. 
 
 O foedam turpemque fugam, nam nocte silenti 70 
 
 ■Obscurum inf elix servili inductus amictu 
 
 Praecipitavit iter; nummos cum veste latentes 
 
 Interiore iacit, stricto quasi noxia ferro 
 
 Viscera transfodiens. Quid agat mens conscia facti 
 
 Non videt ulla mali; tanta est caligo malorum. 
 
 Mendicum adiuvit decocta pecunia Balbum. 
 
 Insontis tamen ante mei mentita professus 
 
 ■Crimina curvato veniam tulit ore petitam. 
 
 Ut semper divina pii vestigia Christi 
 
 Sanctaque facta sequar, debet quaecumque remitti 80 
 
 Ultori vindicta Deo ; quod Galla nequivit, 
 
 Flamma Britarina dabit ; maiori f aenore dicunt 
 
 Offensi dilata Dei tormenta venire. 
 
56 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 Lycidas. 
 
 Cur non ista solo sentina voratur hiante? 
 Cur pluvius non ignis adest qui tanta cremaret 
 Infandi portenta mali? ceu Gomora quondam 
 Et Sodoma exarsit caelestibus obruta flammis. 
 
 Mopsus. 
 
 O quam perversa est Balbi natura profani, 
 Quae melius reticenda fuit quam pauca referre 
 Sordentis delicta viri; brevitate probantur 90 
 
 Crimina quae volitant cunctos dispersa per agros. 
 Nauseet ista licet scabies, tamen ulcus apertum 
 Et sanies monstrata iuvat quoscumque disertos 
 Et mala conficiunt cautos aliena notantes. 
 Si videat certo coniunctas f oedere mentes 
 Concordesque animos, Discordia seminat arma 
 Unanimi annexos astro fractura gemellos. 
 Candidus en pastor, qui Gallica personat arva 
 Carmine concinno, primis dilexit ab annis 
 Divinum ambrosio sortitum nectare nomen, 100 
 
 Et parilis crescebat amor, cum perfidus iste 
 Fraudibus occultis vinctos dissolvit amantes. 
 Heu quam lingua nocet diro suffusa veneno 
 Et Stygiis imbuta malis ; non ossea lingua est, 
 Omnia cum tritis sed dissipat ossa medullis. 
 Ast adamanteo religata est gratia nodo 
 Et solida duplicata fide, cum proditus auctor 
 Et committentis nota est fallacia linguae. 
 Hie gnavos quoscumque odit rabidoque probatos 
 Dente viros lacerat morsuque cruentat acerbo ; 110 
 
 Testis adest Corydon teneros qui corrigit annos 
 Arte Palaemonia, testis Meliboeus, et Idas, 
 Pectine vocali stupefacta arbusta trahentes. 
 Quos modo praesentes fictis laudavit amicos 
 Vultibus et dulci palpo cum melle perunxit, 
 Ipse venenati cauda serpentis acuta 
 Pungit et absentes aloe denigrat amaro. 
 Illius, o Lycida, factis caritura relatis 
 Verba fluunt veluti rimosa lympha lagena 
 Deperitura fluit; semper torquetur opima 120 
 
BUCOLIC A 57 
 
 Vicini tellure sui redituque beato. 
 
 Semper honesta fugit; pathicis stipata cinaedis 
 
 Huic tantum caupona placet, talique diurni 
 
 Nocturnique simul scelerisque inventor iniqui. 
 
 Ni f allor, radix tantorum incepta malorum 
 
 Ventura non morte cadet ; ceu quercus adulta 
 
 Diffundet vacuas ramalia longa per auras. 
 
 Ista sit o potius valida seu caesa bipenni, 
 
 Seu rapidis exusta rogis, quam fronde nocente 
 
 L,etiferum germen radix infecta remittat. 130' 
 
 Numquam speratis commissa piacula poenis 
 
 Perditus iste luet, genitus qui crimen ad ipsum 
 
 Ardet in omne scelus laudemque ex crimine quaerit. 
 
 Improba non umquam capitis delicta nefandi 
 
 Impunita vigent ; sequitur sua poena nocentes, 
 
 Seu velox, seu tarda, viros. Sed numine dextro 
 
 Sedula proveniunt sincerae praemia vitae. 
 
 Ieiunas pascamus oves Christoque merenti 
 
 Solvamus tenui modulatas carmine grates. 
 
 ECLOGA XII. 
 
 Adversam super at tolerans in'dustria sort em, 
 Semper et ex humili surgit in alta loco. 
 
 MOPSUS. CORYDON. 
 
 Mopsus. 
 
 Unde ista, o Corydon, laetos armenta per agros 
 Herbida lascivo carpentia pabula morsu? 
 
 Corydon. 
 
 Lubrica continuo tellus non imbre madescit, 
 Mopse, nee excelsos semper f erientia montes 
 Fulmina cernuntur ; nitidum post tempora caelum 
 Atra serenatur tenebrisque renidet abactis. 
 
 Mopsus. 
 Quorsum tarn longo repetita exordia versu? 
 
58 PUBLII FAUSTI ANDRELINI 
 
 Cory don. 
 
 Scilicet est salsis cui plena cucurbita granis 
 Frigentem ad Boream durat Zephyrumque tepentem 
 Vere novo exspectat, sorti nee cedit iniquae. 10 
 
 Mopsus. 
 
 Ast ego verba sequens pagos detrita per omnes 
 Frigora turn primum gelido nascentia vento 
 Deteriora puto Borea quam hiberna gelante. 
 Pello igitur crebro spirantia flamina potu 
 Magnos ante focos; nee abest formosa Neaera 
 Quae dulci argutos cantu devincit olores. 
 
 Corydon. 
 
 Qui primae adverso fortunae decidit ictu 
 Nee sperat meliora sequi non tempore quoquam 
 Lanigeras proprio pecudes includet ovili, 
 Sed custos alienus erit vitamque per omnem 20 
 
 Emendicato deget sua tempora pane. 
 
 Mopsus. 
 
 Ergo si mixta venturum grandine nimbum 
 •Coniciam, mediis maneam securus in agris 
 Et pluviae contemptor aquae, nee tecta subibo, 
 Nubila dum fuerint caelo resoluta sereno? 
 
 Corydon. 
 
 Haud subito interdum fodiendos impete cervos 
 Sollicitus venator habet; nunc valle sub ima, 
 Nunc saxosa inter montanae devia silvae 
 Vestigat multa latitantem indagine praedam. 
 Interea magno nigrum cum murmure caelum 30 
 
 Intonat, et rapido fulmen ruit igne trisulcum. 
 At non tecta petit timido vicina pavore 
 Coeptum opus immensum linquens venator ob imbrem, 
 Ingentique canes clamore instigat odoros. 
 Ecce alta occurrit ramosus cornua cervus. 
 Hie armos, hie colla rapit, hie crura Molossus ; 
 
BUCOLICA 59 
 
 Advolat et praeceps cursu venator anhelo 
 
 Atque intra lacerum figit venabula cervum 
 
 Robusta f errata maim, victorque triumphans 
 
 Quaesitam multo praedam sudore reportat. 40 
 
 Tota domus plausum ciet exhilarata f requentem 
 
 Ardentesque f ocos silvam superingerit altam ; 
 
 Attonita exsiliunt lambentes sidera flammae ; 
 
 ■Corpora laetantur vestes exuta madentes 
 
 Quae recreant frictis fomenta calentia membris. 
 
 Mox cervum excoriat centumque in frusta resectum 
 
 Abluit, et partim verubus transfixa salignis 
 
 Viscera detorret, partim spumantibus ollis 
 
 Elixat, dapibusque alii diversa futuris 
 
 Condimenta parant segnem irritantia gustum. 50 
 
 At non ora gerunt torpens venata palatum 
 
 Nee poscunt vario confecta sapore moreta. 
 
 Accita ad lautam properans vicinia cenam, 
 
 Pars Vetera impletis, pars vina recentia vasis, 
 
 Fumosum fissa portat pars sinciput aure. 
 
 Pro re quisque sua convivam laetus amicum 
 
 Rurali de more refert; onerantur opimis 
 
 Structae epulis mensae, atque avido discumbitur ore. 
 
 Praeteritas multo curas Meliboeus Iaccho 
 
 Diluit. ' Hos montes, haec,' inquit, ' concava vallis 60 
 
 Ima relustravi, hoc cervum sub colle vagantem 
 
 Confodi, canibus totos laniantibus artus.' 
 
 Scilicet emerito non parva est cuique voluptas 
 
 Ardua perpessos post facta referre labores. 
 
 Ut satura explerunt turgentem?ad guttura ventrem, 
 
 Saltantes ducunt choreas festivaque dicunt 
 
 ■Carmina tarn pinguem multum extollentia cenam. 
 
 Dumque remissa silet languenti fistula folle, 
 
 Desistit resoluta cohors, cyathosque capaces 
 
 Sumit et immersam pleno se ingurgitat haustu. 70 
 
 ■Cornuaque infigunt muro cervina tenaci 
 
 Ante coronatos tali cum carmine postes : 
 
 Haec rediens caeso Meliboeus cornua cervo 
 
 Aeternum posuit tolerandi insigne laboris. 
 
 Inde casas repetunt humiles vilique grabato 
 
 Imponunt nimio titubantia membra Lyaeo. 
 
60 PUBL1I FAUSTI ANDRELINI 
 
 Mopsus. 
 
 Quid si frustrata consumptum luce laborem 
 Cerneret ? ingenti nonne hie maerore sepultus 
 Impia neglectis faceret convicia divis? 
 
 Corydon. 
 
 Immo constanti solans sua pectore fata 80 
 
 Diceret : ' O pueri, quam lux hodierna negavit 
 Crastina concedet duplici cum faenore praedam. 
 Nulla umquam veniunt durae infortunia sortis 
 Desperanda ; uno si spem delusit inanem 
 Ementita Ceres, alio felicior anno 
 Grandia composito f rumenta reponit acervo. 
 Quare agite et largo mecum decocta vetusto 
 Pisa edite, et vosmet potiorem semper ad esum 
 Invicto servate animo; tolerata sinistro 
 Aerumna in casu fortissima pectora monstrat 90 
 
 Mascula femineo succumbere nescia ritu.' 
 
 Mopsus. 
 
 Pingue meum exacuit sumen, non larda palatum 
 Rancida; tunc inter convictor edulia fortis 
 Vilia consisto, quotiens lautissima desunt. 
 Quod cogit vesana fames compulsa voluntas 
 Acriter exsequitur ; sed mens aliena repugnat 
 Ac si aloen renuens glutirem aegrotus amaram. 
 
 Cordon. 
 
 Immensa ingluvies denudat, et alea pernox, 
 Et meretrix lasciva ; istas torpentia pestes 
 Otia parturiunt molli gaudentia luxu. 100 
 
 At contra duros inter versata ligones 
 Et callosa manus fossa tellure recludit 
 Thesaurum ignotum; tensos quo dirigat arcus 
 Adnotat infixum sailers industria signum. 
 
 Mopsus. 
 
 Ista decent longa decoctam aetate senectam 
 Consilia, exhaustum cui sit iam sanguine corpus 
 
BUCOLIC A 61 
 
 Ardenti, et sola vicini cura sepulcri. 
 
 At sua f erventes iuvenili membra calore 
 
 Haud curant serus clauso quid Vesper Olympo 
 
 Aut quid purpureo sol crastinus advehat ortu, 110 
 
 Dilectamque imo suspirant Phyllida corde. 
 
 Corydon. 
 
 Quam petit incipiens Venerem lanugo salacem 
 Cum barba crescente secet; iuvenilia delet 
 Crimina cum studiis mutata prioribus aetas. 
 Ipse (nee inficior) primo cum sanguis in aevo 
 Concitus arderet, caecos furibundus in ignes 
 Irrueram atque imas torrebat flamma medullas, 
 Me miserum, nulla flamma extinguibilis arte. 
 Non secus urebar flavo quam messis in agro 
 Accensa, indomitis cum perfurit auctus ab Euris 120 
 
 Aestus et aerias sublimis fertur in auras. 
 Tanta nee a pluvio possunt incendia fluctu 
 Extingui; totum in lacrimas se solvit amaras 
 Agricola et frustra damnum irreparabile deflet. 
 Ut melior stultam vertit sententia mentem, 
 ' Inf elix Corydon, quanta est dementia,' dixi, 
 ' Sic vanos transire dies, nee fortibus annis 
 Missa reposcentem rastra exercere iuventam. 
 Esto pharetratam superet Galatea Dianam 
 Illecebris formosa suis, nonne ora venusta 130 
 
 Ut rosa pulchra senent, croceo quae mane rubescit, 
 Vespere sed vegetum redeunte amittit odorem? 
 Edita cur fertur salso Cytherea prof undo? 
 Quod sit amans semper sudore inspersus amaro. 
 Cur pharetratus Amor? tristes quod missa dolores 
 Spicula configant. Duplici cur lumine cassus ? 
 Non oculis videat quod facta decentia Claris. 
 Cur tectum nullo corpus velamine monstrat ? 
 Stultitia insani manifesta patescit amantis. , 
 Cur puer incedit pictis circumdatus alis? 140 
 
 Quod nequeat levior vernaque incertior aura 
 Ullo stare loco, et verba imperfecta relinquat, 
 Et careat firmo regnanti in pectore sensu. 
 Quin repete innumeram fudit quam prodiga dotem 
 Praelarga Natura manu; iactura pudenda est, 
 
62 PUBL1I FAUST I ANDRELINI 
 
 Gratia cum dextris infusa recumbit ab astris. 
 
 Certi fige aliquid, quo se ventura senectus 
 
 Conferat exsanguem; longos ne differ in annos. 
 
 Tardantes iam pelle moras, nam mitia poma 
 
 Caenosa ignavi non grunnit inertia porci. 150 
 
 Aestiva in fossis condens frumenta cavernis 
 
 Non incauta hiemis magno formica futurae 
 
 Exemplo sit, stulte, tuo, ne turpis egestas 
 
 Inveniat tremula mendicam aetate senectam. 
 
 Tristius, ut fertur, nihil est quam nuda senectus. 
 
 En patrias Thyrsim res oblimare nepotem 
 
 Insanus compellit amor; sed tempore parvo 
 
 Evulsa ut gallus pluma nudatus abibit 
 
 Perque omnes explosus agros. Sapientia summa est 
 
 Exemplo instantes alieno evadere casus.' 160 
 
 His dictis mens est iusto suffusa rubore, 
 Spinosasque meo curas de corde revelli, 
 Aspera triticeo ceu silva evellitur agro, 
 Ne teneram interimat segetem et fallacibus herbis 
 Luxurient rigidae per culta nitentia lappae. 
 Mox tanto ruris flagravi ardore colendi, 
 Ut nimio immorerer studio ; non f rigus adurens, 
 Torrida non aestas vetuit, non horrida grando 
 Plurimus aut imber calido demissus ab Austro. 
 Sedula sollicito reparavit cura labore 170 
 
 Quod stolidus consumpsit amor. Multa undique pubes 
 Ad mea ceu densae volitavit tecta columbae; 
 Et pretium non vile dedit, quo scilicet aptam 
 Disceret in tenues tellurem abscindere glaebas. 
 Primus ego agricolas docui quos Franca tenebant 
 Arva rudes ; at nunc possunt cum laude magistra 
 Certare ac docta peregrinos arte colonos 
 Vincere ; monstrati tanta est sollertia cultus. 
 Nescio qui nostram pastores rodere famam 
 Mordaci coepere. sono ; tumore maligno 180 
 
 Invidia exsultat liventi aspersa veneno. 
 Ut leo terribilis rabida stimulatus ab ira 
 In iuvenile caput temeraria tela retorsi. 
 Altius infigit lassus vestigia taurus 
 Grandia cui pendent hirto palearia mento. 
 Inclita Caesareas victoria venit ad aures 
 
BUCOLICA 63 
 
 Quasque vides pulchra fetas sub imagine vaccas 
 
 Laeta fronte dedit, neque enim praesentior alter 
 
 Cum videt illustri pastorem laude micantem. 
 
 Atque alias Augusta boves dedit uxor, in ista 190 
 
 Quas nunc Thesis aget resonanti pascua cornu. 
 
 Ingenium nee torpet iners, quod Copia tanta 
 
 Fundat inauditos cornu praedivite census ; 
 
 Sed maius procudit opus mens nescia turpi 
 
 Ignavire situ et vita segnire palustri. 
 
 Venturam excubitor lucem vix nuntiat ales ; 
 
 Excitor et tepidis rapio mea corpora stratis 
 
 Assuetum ad studium stertenti gratius ore. 
 
 Praegnantes cum laeta sinus Fortuna relaxat, 
 
 Ne posito sudore vaces. Cui provida mens est 200* 
 
 Haud dormit rebus ceu glis hibernus adeptis. 
 
 Parta fluunt, praeceps cursu velut unda citato, 
 
 Ni cur a invigilet totum irrequieta per annum. 
 
 Mopsus. 
 
 Cum tua eyeneis albescant tempora plumis, 
 Tanta fatigatae perfers incommoda vitae? 
 
 Corydon. 
 
 Difficilis rigidos res est tolerare labores, 
 Mopse, homini plumis nutrito in mollibus ; at qui 
 lam rerum longo durarum incalluit usu 
 Huic norum grata est pondus subiisse voluptas. 
 Si mutata foret, multos non vita Decembres 210- 
 
 Cerneret ; usque adeo est solitum vertisse tenorem. 
 Emisso umores sudore expellit iniquos, 
 Incocta et stomacho labor improbus omnia crudo 
 Digerit in numerum, partesque resolvit in omnes, 
 Efficit et valido vivax in corpore robur. 
 Hinc nova (nee fallor) seniores musta bibentes 
 Rustica prela vident plures quam urbana per annos. 
 Ipse ego — sed quamquam vitae bis quina peregi 
 Lustra meae, forti gero corpora plena vigore 
 Et raris tentata malis ; tarn cruda senectus 220' 
 
 Praeteritae ostendit non segnia facta iuventae. 
 Sum forsan nimius proprii laudator honoris, 
 
64 PUB LI I FAUSTI ANDRELIN1 
 
 Ut cuncti suevere senes qui temporis acti 
 
 Facta sua extollunt verbisque loquacibus ornant; 
 
 Sed magis ipse ferum pungo stimulator inertem, 
 
 Tangat ut excurso sudatam pulvere metam. 
 
 Haud spernenda rudi praestat documenta iuventae 
 
 Ducta vel ad mediam verbosa licentia noctem 
 
 Annoso concessa seni ; non garrit inepte 
 
 Quem longa erudiit multi experientia facti. 230 
 
 Mopsus. 
 
 Sic incessanti defessum membra labore 
 Non requies alterna levat, sic omnibus horis 
 Sedula ceu medios vivet salamandra per ignes. 
 
 Cory don. 
 
 Annua si semper sulcatae semina terrae 
 Credideris, net crebros ut femina partus 
 Enixa, et vires effeta gemiscet ademptas. 
 Demulcet dulci sudorem nocte diurnum 
 Scilicet exacti cum corda oblita laboris 
 Altus somnus habet ; cunctarum provida rerum 
 Alternas Natura vices non invida donat 240 
 
 Queis sine terrenis nihil est durabile rebus. 
 Quae reficit maior f esta quam luce voluptas 
 Seu nuda in forti membra exercere palaestra 
 Nee sociis cessisse tuis, vibratave pila 
 Sublimem ingenti torquere per aera nixu, 
 Seu vastum solo saxum excussisse lacerto 
 Et fixam transisse notam, seu saltibus altis 
 Sive pedum ardenti volucrum contendere cursu? 
 Aut hos aut similes debet robusta iuventus 
 Exercere iocos animumque referre virilem. 250 
 
 Magnanimum et vilem testantia pectora sexum 
 Ex studiis sunt nota suis ; mens pronior ultro 
 Flammante instinctas natura exardet ad artes. 
 
 Mopsus. 
 
 lam cano imberbis monitori cedit ephebus 
 Quem velut ipsa dies sorbum maturat acerbum. 
 
BUCOLICA 65 
 
 In tua sed (referas) potuit quis commoda tantos 
 Conciliare deos ; certe est hie tempus in omne 
 Publica cantari dignus per compita pastor. 
 
 Cory don. 
 
 Ardua, Mopse, fuit Francae qui pondera molis 
 Sustinet, excelsum notus super aethera Daphnis. 260 
 
 Mopsus. 
 
 O te felicem, totus cui rideat aether, 
 Et tellus unita simul, cui sidere ab alto 
 Candida lux fulsit primo natalis in ortu. 
 
 Cory don. 
 
 Tunc ero, terrestri si quisquam est orbe, beatus, 
 Assequar invicto cum sponsum a Caesare saltum 
 Quo mea pascantur proprios armenta per agros. 
 Est etenim ductas aliena in pascua vaccas 
 Difficilis servare labor, ne mutua fiant 
 lurgia. Di superi, quanta est dixisse voluptas, 
 'Haec ovis, hie haedus, caper hie, haec pabula et hie bos, 2 70 
 Haec casa, Mopse, mea est ; nee f aena aliunde petita, 
 Depastas revocant cum sera crepuscula vaccas.' 
 
 Mopsus. 
 
 Cum biberis sitiens optatam hydropicus undam, 
 Maiorine petes alios de gurgite fluctus? 
 
 Cory don. 
 
 Infelix cui sit votum insatiabile pastor. 
 Quando iam tuti tantum congessit acervi 
 Quantum hie, externae vivat non indigus arcae ; 
 Haud plures affectet opes, extinctus habendi 
 Cesset amor ; certo frenanda est fine libido. 
 
 Mopsus. 
 Quid si sponte daret longe maiora petitis? 280 
 
66 PUBL1I FAUSTI ANDRELINI 
 
 Cory don. 
 
 Tangeret excordes a quanta insania sensus, 
 Si neglecta forent ; maiorum ingrata deorum 
 Munera sunt numquam rapidas mittenda per auras. 
 Sed satis est promissa dari, nee mente labasco 
 Ambigua; semper solido stat firmius aere 
 Regalis quod spondet apex, et principis alti 
 Manat ab immotis verbum irrevocabile labris. 
 
 Mopsus. 
 
 Rarior est corvo Caesar tuus iste nitenti, 
 Cum nullo, Corydon, aut raro in principe regnet 
 Cana et pura fides saeclo servata recenti. 290 
 
 Corydon. 
 
 Quantum humiles superat pinus praecelsa myricas, 
 Tantum alios Claris reges supereminet actis. 
 Dum fuerint lato squamosi gurgite pisces, 
 Dentati et celsis frendentes montibus apri, 
 Ipse meo semper cara cum coniuge Caesar 
 Pectore fixus erit ; nee magni oblivia Daphnis 
 Ulla umquam venient ; citius conversa recurrent 
 Flumina, lanigero pecus omne carebit amictu 
 Atque coaxatrix limosa rana palude, 
 Optimus ex isto Daphnis quam corde recedat. 300 
 
 Mopsus. 
 
 Adsint ista tuis, Corydon, tria numina votis 
 Semper, et optatis spirent successibus. Amen. 
 
NOTES 
 
 ECLOGUE I. 
 
 ' Faustulus ' is leaving Italy to seek his fortune in France. He 
 announces his departure to his friend ' Lygdus ', and repeats the 
 address which he is to make to some new patron. The poem appar- 
 ently alludes to Andrelinus' own departure for France (toward the 
 close of 1488) . The name ' Faustulus ' is used in Mantuan's ninth 
 eclogue. It is found again in two of the eclogues of Jacobus Slu- 
 perius (Antwerp, 1575). 
 
 3-4. Calpurn. v. 2, ' torrentem patula vitabant ilice solem ' 
 
 5- Virg. Eel. ii. 12, ' raucis . . resonant arbusta cicadis '. J 
 
 10. Virg. Eel. i. 67, ' patrios . . fines '. i 
 
 11. Ovid, Pont. i. I, I, ' novus incola terrae '. ' 
 
 12. Ovid, M. ii. 598, 'nee coeptum dimittit iter '. 
 15. Virg. Eel. ix. 4, '-veteres migrate coloni '. 
 
 18. Nemes. iv. 46, ' hac age pampinea mecum requiesce sub umbra '. 
 
 21. Calpurn. i. I, ' Nondum Solis equos declinis mitigat aestas '. 
 
 22. Virg. Aen. i. 343, ' ditissimus agri '. 
 
 24-25. Calpurn. iv. 13, ' nostro tantum memorabile pago ' ; Virg. 
 Eel. x. Sl> 'carmina . . modulabor avena '. 
 
 27. Nemes. i. 4, 'nam te calamos inflare labello | Pan docuit '. 
 
 28-30. Nemes. iv. 3, ' nee triviale sonans ' ; Virg. Eel. i. 1-2, 
 ' Tityre, . sub tegmine fagi . . . musam meditaris avena '. 
 
 Tityrus means Virgil, as in Virgil's first Eclogue. So, too, in Cal- 
 purn. iv. 62; Nemes. ii. 84; Boccaccio, Eel. i. 82-85, x. 66; Mantuan, 
 Eel. ii. 9, iii. 174, v. 86, ix. 220. In Spenser's imitation of Mantuan, 
 (S. C. x. 55) Virgil is called ' the Romish Tityrus '. Juvenal has 
 ' carmen triviale ', vii. 55. 
 
 31. Cp. Calpurn. i. 30, 'nee montana iubila ' 
 
 32. Nemes. i. 65, ' ruralis Apollo '- 
 
 33. Andrelinus was crowned poet at Rome about 1483. 
 
 38-42. From 1484 to 1488 Andrelinus was in the service of Lodo- 
 vico Gonzaga, Bishop of Mantua. 
 
 41. Virg. G. iv. 126, ' flaventia culta' 
 
 43. Persius, v. 65, ' miserisque viatica canis '. 
 
 50. Cp. Virg. Eel. iii. 25, ' fistula cera | iuncta '. 
 
 53. Nemes. i. 21, ' quare age, si qua tibi Meliboei gratia vivit, | 
 tiicat honoratos praedujeis tibia manes '. 
 
 61. Catull. 69, 6, 'valle sub alarum'; Vulg. Ps. 16, 18, 'sub umbra 
 alarum tuarum protege me '. 
 
 63-64. Virg. Eel. iii. 73, ' partem aliquam, venti, divum referatis 
 ad aures ' ; Aen. xi. 794, ' audiit et voti Phoebus succedere partem \ 
 
 67 
 
68 PUB LIU S FAUSTUS ANDREL1NUS 
 
 mente dedit, partem volucres dispersit in auras'; Ovid, Tr. i. 2, 15, 
 ' terribilisque Notus iactat mea verba, precesque | ad quos mittuntur 
 hon sinit ire deos '- 
 
 68. Virg. Eel. v. 74, ' sollemnia vota '. 
 
 69. Virg. £c/. i. 7-8, ' illius aram | saepe tener nostris ab ovilibus 
 imbuet agnus '. 
 
 72. Virg. Eel. v. 45, 'tale tuum carmen nobis, divine poeta'. 
 
 73. Calpurn. iii. 41, ' forsitan audito poterit mitescere cantu '- 
 
 74. Calpurn. i. 29, ' nihil armentale resultat ' ; vii. 12, ' arguta . . 
 cicuta '. 
 
 75. Virg. Eel. iv. ^, ' non omnes arbusta iuvant humilesque 
 rnyricae '. 
 
 77. Calpurn. i. 28, ' non haec triviali more viator, [ sed deus ipse 
 ttanit ' ; iv. 10, ' sed magnae numina Romae | non ita cantari debent 
 ut ovile Menalcae '. 
 
 79. Virg. Eel. iii. 27, ' stridenti . . stipula ' ; Nemes. iv, 15, ' pas- 
 toralia . . . carmina '. 
 
 ECLOGUE II. 
 
 ' Ianulus ' discourses on the ways of the ' Curia ' — on the hard- 
 ships of the poor but honest client. After three years of uncertainty 
 and anxiety he has found favor with the ruler of the Gallic fields, 
 and hopes for still brighter days in the future. With the name 
 ' Ianulus ' compare Mantuan's ' Iannus ", Eel. iv. 
 
 I. Nemes. i. 83 and ii. 84, ' dominam . . . urbem ' ; Calpurn. iv. 
 161, 'dominam . . . urbem'; Ovid. R. A. 291, ' domina . . . urbe '. 
 
 4-6. Cp. Bapt. Mant. Eel. iii. 23-24, ' latro insidias intentat ovi i j 
 atque lupus milesque lupo furacior omni ' ; H. Eob. Hessus, Id. vi. 
 31, ' et lupus et miles praedator ovilia lustrans | debacchatur, agens 
 effuso sanguine praedam '. 
 
 7. Persius, v. 6, ' centeno gutture ' ; Virg. Aen. a. 207, ' centenaque 
 arbore '. 
 
 9. Cp. Bapt. Mant. Eel. i. 5, ' melior vigilantia somno '. 
 
 12-13. Cp. Hercules Strozza, Ad Iulium Caesarinum Cardinalem, 
 ' An tibi post magnae repetita palatia Romae | sordet Atestinae nobile 
 gentis opus ?' ; Ovid, Tr. i. 10, 30, ' Cyzicon, Haemoniae nobile gentis 
 opus'- 15. Hor. Ep.'i. 10, 6, ' ruris amoeni ' 
 
 18. Cp. the English proverb, ' that would have better bread than 
 is made of wheat', Heywood, ii. 7 (1562). Petrocchi gives an Italian 
 version, ' cercare miglior pane che di grano '. 
 
 19-20. Cp. Eel. vii. 20-22, ' certe rumor erat . . . quod . . . fueras '. 
 
 24-29. Juvenal, iii. 183, 'omnia Romae | cum pretio. quid das, ut 
 Cossum aliquando salutes? | ut te respiciat clauso Veiento labello? | 
 ille metit barbam, crinem hie deponit amati ; | ... praestare tributa 
 clientes | cogimur et cultis augere peculia servis ' ; Hor. Ep. i. 14, 37, 
 ' obliquo oculo ' 
 
 26-27. Cp. the Italian expressions, ' parer mill' anni ', ' gli pareva 
 mill' anni che venisse '. 
 
NOTES 69 
 
 30. Cp. Tac. Hist. i. 1, ' pronis auribus accipiuntur '. 
 
 31. Cp. Virg. G. iii. 59, ' et gradiens ima verrit vestigia Cauda'. 
 34-35. Calpum. v. 4, ' talia verba refert tremulis titubantia labris ' ; 
 
 Stat. Theb. vi. 590, ' poplite . . . flexo '. 
 
 36-37. Sallust. Cat. 23, 3, ' maria montesque polliceri ' ; Pers. iii. 65, 
 ' magnos promittere montes '. Cp. Andrelinus' distich on the Curia : 
 ' Larga quidem magnos promittit Curia montes, | Irrita sed rapidis 
 verba feruntur aquis '. 
 
 40. Virg. Eel. vii. 26, ' invidia rumpantur ' ; i. 42, ' praesentes . . 
 divos'; Hor. Ep. ii. 1, 134, ' praesentia numina '. 
 
 41. Cp. Virg. Aen. x. 349, ' crassum vomit ore cruorem '. 
 4 2_ 43- Juv. vii. 202, ' felix ille tamen corvo quoque rarior albo '. 
 44. Hor. Ep. i. 7, 74, ' occultum visus decurrere piscis ad hamum '. 
 49. Cp. Pers. iv. 5, 'ante pilos venit'. 
 
 54. Cp. Ovid, Pont. iii. 4, 103, ' scuta sed et galeae gemmis radi- 
 entur et auro '. 
 
 57. Juv. iii. 123, ' facilem stillavit in aurem | exiguum de naturae 
 patriaeque veneno'. 
 
 59. Catull. 68, 140, ' omnivoli plurima furta Iovis '. 
 
 60. Cp. Lucan, i. 181, ' usura vorax '. 
 
 64-72. If this means that Andrelinus has been three years in 
 France, the ' ruler of the Gallic fields ' is perhaps the Chancellor, 
 Guillaume de Rochefort, to whom the four books of Amoves were 
 dedicated (Paris, 1490). ' Quem quidem extinctum nisi veris lacri- 
 mis, et eis quidem assiduis, lugerem, omnium profecto quos terra 
 sustinet ingratissimus essem ; tanta in me et liberalitate et patrocinio 
 usus est, quippe qui unicum emporium esset ad quod tuto litterati 
 omnes viri confugerent ' (Ded. of the Elegies, Paris, 1494). 
 
 65. Cp. the Italian expression ' pascersi di vento ' ; Vulg. Prov. x. 
 4, ' qui nititur mendaciis, hie pascit ventos '. 
 
 67. Virg. Aen. i. 155, ' caelo . . aperto '- 
 
 73-77. Cp. Calpum. iv. 160-5, ' Turn mihi talis eris qualis qui 
 dulce sonantem | Tityron e silvis dominam deduxit in urbem | osten- 
 ditque deis et " spreto " dixit " ovili, | Tityre, rura prius, sed post 
 cantabimus arma" | A. Respiciat nostros utinam fortuna labores | 
 pulchrior ', etc. 
 
 84-85. Probably Fortune is here conceived (as sometimes in an- 
 tiquity) as possessing one of the attributes of Kairos, the Greek per- 
 sonification of opportunity, or the favorable moment. Cp. Cato, Dist. 
 ii. 26, ' fronte capillata post est Occasio calva ' ; Auson. Epigr. 33 ; 
 Anthol. Pal. xvi. 275. ' Tener la fortuna pel ciuffetto '. 
 
 85. Cp. the Italian expression ' quattrini sudati '- 
 
 86. Virg. Eel. i. 82, ' et iam summa procul villarum culmina 
 fumant '. 
 
 ECLOGUE III. 
 
 ' Lycidas ' bewails the death of a German shepherd ' Menalcas '. 
 ' Mopsus ' complains of the jealous attacks of two of his rivals. 
 
 4-6. Cp. Spenser, S. C. ix. 12. ' Hobbinol. I pray thee gall not my 
 
70 PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 old griefe : Sike question ripeth vp cause of newe woe, For one 
 opened mote vnfolde many moe '. 
 
 8. Cp. Catull. 64, 95, ' sancte puer, curis hominum qui gaudia 
 misces '. 
 
 10. Cp. Virg. G. ii. 351, ' ingentis pondere testae ) urgerent '. 
 
 11. Ovid, M. i. 379, 'damnum reparabile '. 
 
 13-15. Cp. Nemes. i. 6, ' mcipe, dum salices haedi, dum gramina 
 
 vaccae | detondent ' 
 
 18. Cp. Ovid, M. i. 100, ' mollia securae peragebant otia genles ' 
 22-23. Virg. Eel. vii. 18, ' alternis . . versibus ' ; ib. v. 23, ' atque 
 
 deos atque astra vocat crudelia ' 
 
 24. Cp. Virg. A en. viii. 309, ' varioque viam sermone levabat ' ; 
 Ovid, M. iv. 39, ' utile opus manuum vario sermone levemus '. 
 
 25. Virg. Aen. ii. 10, 'si tantus amor casus cognoscere nostros '. 
 
 26. Cp. Ovid, Tr. v. 10, 35, ' sociae commercia linguae ' ; Ib. iv. 3, 
 37, 'est quaedam flere voluptas; | expletur lacrimis egeriturque 
 dolor ' ; Ib. v. 1, 63, ' strangulat inclusus dolor ' ; Petrarch, Eel. xi. 3, 
 ' est gemitus magni solamen grande doloris . . . enecat artatus men- 
 tern dolor ; optima maesti | pectoris est medicina palam lugere ' ; 
 Spenser, S. C. ix. 17, ' Eche thing imparted is more eath to beare ' 
 
 27. Virg. Aen. i. 167, ' vivoque sedilia saxo'; Calpurn. vi. 70, 
 ' dabit ecce sedilia tophus '- 
 
 38. Val. Fl. Arg. i. 429, ' sil'vasque comantes'. 
 
 39-40. Virg. Eel. vi. 29-30, ' nee tantum Phoebo gaudet Parnasia 
 rupes, I nee tantum Rhodope miratur et Ismarus Orphea '. 
 
 41. Virg. Aen. iii. 32, 'causas . . . latentes ' 
 
 44. Virg. G. ii. 112, 'litora myrtetis laetissima'. 
 
 46. For the use of sub, cp. Eel. vi. 10, vii. 43, xii. 187. 
 
 51. Cic. T. D. iii. 12, 26, ' exsangues genas ' (in a poetical quota- 
 tion); Virg. Eel. viii. 34, ' promissaque (prolixa det.) barba'; 
 Hieron. Ep. 125, 6, 'prolixa barba'; Sidon. Ep. iv. 24, 3, 'barba 
 prolixa '. - 
 
 56. Virg. Eel. v. 20, ' extinctum . . . crudeli funere '. 
 
 57. Cp. Virg. Eel. ix. 17-18, 'heu, tua nobis [ paene simul tecum 
 solatia rapta, Menalca '. 
 
 61. For the use of manet, cp. Eel. v. 56, vii. 36. 
 
 64. Cp. Servius on Virg. Eel. i. 69, ' quasi rusticus per aristas 
 numerat annos ' ; Claudian, Quart. Cons. Hon. 372, ' decimas emensus 
 aristas '. 
 
 71. Virg. Eel. ix. 66, ' desine plura, puer '. 
 
 75. Hor. Sat. ii. 2, 12, ' austerum studio fallente laborem ' ; Virg. 
 G. i. 293, ' longum cantu solata laborem '. 
 
 77. Virg. Eel. iii. 30, 'bis venit ad mulctram'; G. iii. 177, 'imple- 
 bunt mulctralia vaccae ' ; ib. 309, ' quam magis exhausto spumaverit 
 ubere mulctra, | laeta magis pressis manabunt flumina mammis '- 
 
 78. Calpurn. iv. 159, 'Palatini . . . Phoebi '. 
 
 81. advena: probably an allusion to one of Andrelinus' Italian 
 rivals at Paris. Cp. Ovid, A. A. i. 715, ' tumidos . . . fastus '. 
 
 84. Virg. Eel. iii. 27, ' stridenti miserum stipula disperdere car- 
 men'. 
 
 85. Cp. Hor. Ep. i. 2, 57, ' invidus alterius macrescit rebus opimis ' 
 
NOTES 71 
 
 88. Cp. Plaut. Most. 55, ' o carnuficium cribrum ', and the modern 
 expressions ' crivellare a coltellate ', ' riddle with shot ', etc. 
 
 92. Cp. Lucan, Phars. vi. 637, ' electum tandem traiecto gutture 
 corpus I ducit, et inserto laqueis feralibus unco | per scopulos 
 miserum trahitur'; Juv. i. 156, 'qui fixo gutture fumant'. 
 
 95 ff. An allusion to Balbi's attack on Andrelinus. See Eel. xi. 
 15-17, and Appendix A. Cp. Virg. Aen. vi. 80, ' os rabidum '. 
 
 97. Ovid, M. iii. 575, ' manus post terga ligatae '. 
 
 104. Meliboeon: his name is given in one of Andrelinus' Elegies 
 (iii. 8) as ' B -unorus Bulgarus '. 
 
 105. Virg. Eel. i. 36, ' gravis aere domum mihi dextra redibat '. 
 108. In one of Andrelinus' Elegies, ii. 10 (written before 1492), 
 
 he mentions a sister ' immatura et acerba morte praeventa '. And 
 some of his later verses were written to commend a brother, Andreas, 
 to the favor of Pope Julius II ; see G. C. Knod, op. cit., 106-7. 
 
 no. Virg. Eel. i. 51, 'mala . . . contagia'; Lucr. vi. 1236, ' avidi 
 contagia morbi ' ; Sil. Ital. xi. 13, ' foedi contagia morbi '. 
 
 116. solentur: used as a passive, or middle; cp. solor, ix. 36. Cp. 
 the expression ' chiaro com' uno specchio '. 
 
 119. Cp. Persius. i. 72, ' f umosa Palilia f aeno ' 
 
 120. Virg. Aen. ix. 618, 'biforem dat tibia cantum '. 
 
 121. In the dedication of his Elegies to Thomas Ward (Paris, 
 1494) Andrelinus speaks of an unpublished work ' laboriosissimum 
 iliud opus De Vera Religione inscriptum '. 
 
 123-124. Virg. Eel. vii. 26, 'invidia rumpantur ut ilia Codro ' ; 
 Ovid, Rem. Am. 389, ' rumpere, Livor edax ' ; Hor. Sat. ii. 1, 76, 
 ' invita fatebitur usque | Invidia ' ; Calpurn. i. 48, ' in sua vesanos 
 torquebit viscera morsus ' 
 
 127. Virg. Aen. v. 257, ' saevitque canum latratus in auras '. 
 
 128-130. Virg. Eel. vi. 85, ' cogere donee oves stabulis . . iussit 
 . . . Vesper '. 
 
 130. Ovid, Her. iii. 57, ' cum crastina fulserit hora ". 
 
 ECLOGUE IV. 
 
 A singing match between two unfriendly shepherds, on the model 
 of Virgil's third Eclogue, or Calpuraius' sixth. They sing of the 
 birth of Charles VIII, and of his glorious reign. The approximate 
 date of the poem is suggested by the reference to the King's recent 
 marriage (Dec. 6, 1491). 
 
 3-4. Virg. Aen. iii. 677, ' astantes nequiquam lumine torvo '. 
 
 5. Ravisius Textor, Officina, ' Laganum cibus est ex farina et aqua, 
 distentus in modum membranulae '. Orlando Pescetti, Proverbi itali- 
 ani e latini (Venetia, 1618, p. n) has, ' Non ho paura di fumo di 
 raffioli (= ravioli?) '. 
 
 6. Ovid, Tr. i. 9, 6, ' tempora . . . nubila '. 
 
 7-8. Cp. Hor. Sat. i. 4, 34, ' faenum habet in cornu ; longe fuge '. 
 
 11. Cp. Bapt. Mant. Eel. v. 3, ' certare palaestra'. 
 
 12. Ovid, M. iii, 563, ' mora segnis abesto '. 
 22. Hor. Sat. i. I, 33, ' parvula . . . formica '. 
 
72 PUBLIUS FAUSTUS ANDREL1NUS 
 
 27. Cp. Ovid, M. v. 633, ' caeruleaeque cadunt toto de corpore 
 guttae '. 
 
 31. cum: cp., perhaps, line 100, ' dulci cum melle ' 
 
 32-34. Cp. Juv. iii. 148-151, 'si foeda et scissa lacerna, | si toga 
 sordidula est et rupta calceus alter | pelle patet, vel si consuto vulnere 
 crassum | atque recens linum ostendit non una cicatrix '. 
 
 35. ' Gli uomini non si misurano a spanne '. 
 
 38. Cp. Martial, viii. 59, 4, ' non fuit Autolyci tam piceata manus '. 
 
 46. Cp. the umpire's command, Bapt. Mant. Eel. x. 45, ' pone 
 pedum, Myrmix, et tu quoque, Batrache ; non est | orandum armatis 
 manibus, sed mentibus aequis '. 
 
 55. Virg. Eel. ii. 12, ' raucis . cicadis ' 
 
 58. Ovid, H. ii. 85, ' exitus acta probat '. 
 
 59. Virg. Eel. iii. 29-31, 'hanc vitulam . . . depono ' 
 
 59-67. Cp. Virg. G. iii. 51-59, 'Optima torvae | forma bovis, cui 
 turpe caput, cui plurima cervix, | et crurum tenus a mento palearia 
 pendent ; | turn longo nullus lateri modus ; omnia magna, | pes etiam ; 
 et camuris hirtae sub cornibus aures. | Nee mihi displiceat maculis 
 insignis et albo, | aut iuga detractans interdumque aspera cornu | et 
 faciem tauro propior, quaeque ardua tota, | et gradiens ima verrit 
 vestigia cauda '. 
 
 72-73. Cp. Bapt. Mant. Eel. x. 93-95: ''Candide, utrumque pedum 
 procul hinc (rogo) protinus aufer; | inter eos hodie video bellum 
 acre futurum. | Clam cape et auferto ; subter sarmenta reconde '. 
 
 78. Virg. Eel. iii. 54, ' res est non parva '. 
 
 79. Virg. Eel. iv. 49, ' magnum Iovis incrementum '. 
 
 84. Cp. Ausonius, Epigr. 67, I, ' legitimi genialia foedera coetus'; 
 Stat. Th. iii. 300, ' Sidonii genialia foedera Cadmi '. 
 
 91. Auson. Ephem. 49, 'principio extremoque carens '. 
 
 98. Virg. Eel. ii. 45-47, ' lilia . . . pallentes violas ' ; iii. 63, ' suave 
 rubens hyacinthus '- 
 
 102. Virg. Eel. iv. 47, 'Concordes . . Parcae '. 
 
 106-7. Cp. Ovid, Her. iv. 79, ' sive ferocis equi luctantia colla re- 
 cur vas '- 
 
 107-8. Virg. Aen. iv. 158, ' spumantemque . . . aprum aut fulvum 
 . . . leonem '. 
 
 109. Virg. Aen. iv. 599, ' confectum aetate parentem '. Louis XI 
 died Aug. 30, 1483, when his son Charles was only 13 years old. 
 
 113. Virg. Eel. viii. 63, ' Haec Damon; vos, quae respondent 
 Alphesiboeus | dicite, Pierides ' ; Nemes. ii. 53, ' Haec Idas calamis. 
 Tu quae responderit Alcon | versu, Phoebe, refer '. 
 
 118. Virg. Aen. viii. 561, ' primam aciem . . . stravi '. 
 
 120. A reference to the reunion of Brittany and France, which was; 
 marked by the marriage of Anne of Brittany to Charles VIII. 
 
 124-126. Calpurn. i. 42, ' aurea secura cum pace renascitur aetas j 
 et redit ad terras tandem squalore situque [ alma Thetis posito '- 
 
 127. Virg. Eel. v. 62, 'voces ad sidera iactant '. 
 
 129. Calpurn. iv. 140, ' et date perpetuo caelestia fila metallo '. 
 
 132. Virg. Aen. ix. 79, ' fama perennis ' ; Eel. i. 24, ' caput extulit '. 
 
 !33-5- Cp. Virg. Eel. iii. 108, ' non nostrum inter vos tantas com- 
 ponere lites '. 
 
 136. Cp. Calpurn. ii. 99, ' este pares, et ob hoc Concordes vivite ' 
 
NOTES 73 
 
 ECLOGUE V. 
 
 This poem is modeled on the fifth Eclogue of Calpurnius, " a kind 
 of Georgic in a bucolic form ". ' Amyntas ' sings of the life of the 
 farmer ; ' Corydon ' describes the care of the vine — " Tityrus Ascraea 
 lusit quae primus avena " 
 
 I. Cp. Calpurn. v. I, ' Forte Micon senior Canthusque ' ; Nemes. 
 iv. 4, 'crinitus Iollas ' ; Virg. Aen. i. 740, ' crinitus Iopas '. 
 
 5. Cp. Calpurn. ii. 27, ' prior incipit Idas '. 
 
 7- Cp. Virg. G. i. 124, ' nee torpere gravi passus sua regna veterno '. 
 
 9. Virg. G. i. 159, ' concussaque famem in silvis solabere quercu ' ; 
 Aen. iii. 356, 'improba ventris . . . rabies'. 
 
 io-ii. Cp. Cicero, C. M. xv. 51, 'terra quae numquam recusat im- 
 perium nee umquam sine usura reddit quod accepit, sed alias minore, 
 plerumque maiore cum faenore ' ; Ovid, Pont. i. 5, 26, ' et sata cum 
 multo faenore reddit ager '. 
 
 II. Virg. G. i. 49, ' illius immensae ruperunt horrea messes'. 
 
 13. Virg. G. i. 47, ' ilia seges demum votis respondet avari | agri- 
 colae '. 
 
 14-15. Virg. .C i. 259-261, ' frigidus agricolam si quando continet 
 imber, | multa . . maturare datur ' ; Ib. i. 160, ' quae sint duris 
 agrestibus arma ' 
 
 17-18. Virg. G. i. 43-46, ' vere novo . . . depresso incipiat iam turn 
 mihi taurus aratro | ingemere ' ; Ib. ii. 203, ' presso pinguis sub 
 vomere terra ' 
 
 19. Virg. G. i. 97-98, 'et qui, proscisso quae suscitat aequore terga, | 
 rursus in obliquum verso perrumpit aratro ' 
 
 20. Virg. G. i. 94, ' rastris glaebas qui frangit inertes '. 
 25. Virg. G. i. 339, ' sacra refer Cereri '. 
 
 27-28. Virg. G. i. 111-112, 'quid qui, ne gravidis procumbat culmus 
 aristis, | luxuriem segetum tenera depascit in herba ?' 
 
 29. Virg. Aen. xii. 592, ' vacuas ... ad auras'; G. ii. 287, 'in 
 vacuum poterunt extendere rami '. 
 
 30. Virg. G. i. 154, 'infelix lolium '. 
 
 31. Virg. G. i. 155, ' assiduis herbam insectabere rastris'; ib. 154, 
 ' steriles . . . avenae '. 
 
 33. Virg. G. i. 107, ' cum exustus ager . . . undam elicit '. 
 
 34. Virg. G. i. 1 13, ' quique paludis | collectum umorem bibula 
 deducit harena '. 
 
 35"37- Virg. G. i. 156, ' et sonitu terrebis aves, et ruris opaci | falce 
 premes umbras '. 
 
 38. Virg. G. i. 316, 'flavis . . . arvis ' 
 
 39-41. Virg. G. i. 178-80, 'area cum primis ingenti aequanda cylin- 
 dro I et vertenda manu et creta solidanda tenaci, ] ne subeant herbae ' 
 
 42. Virg. G. i. 219, ' triticeam in messem ' ; ib. i. 399, ' solutos . . . 
 maniplos ' 
 
 45. Varro, R. R. i. 52, 1, ' discutit e spica grana ' 
 
 49. Virg. G. i. 85, 'levem stipulam crepitantibus urere flammis '. 
 
 50-52. Virg. G. i. 70-80, ' alternis idem tonsas cessare novales, | et 
 segnem patiere situ durescere campum ; . . ne saturare fimo pingui 
 pudeat sola ', etc. 
 
74 PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 56. For the use of manet, cp. Eel. vii. 36. 
 
 60. Virg. G. iv. 144, ' labore . . . duro '- 
 
 61. Juv. iv. 58, ' deformis hiems ' (so Sen. Apocol. 2; Sil. ltal. iii. 
 489) ; Virg. Ed. vii. 47, ' aestas torrida '. 
 
 61-62. Virg. G. ii. 319-22, ' optima vinetis satio, cum vere rubenti | 
 •Candida venit avis longis invisa colubris, | prima vel autumni sub 
 frigora '. 
 
 63. Virg. G. ii. 298, ' neve tibi ad solem vergant vineta cadentem ' ; 
 ii. 112, 'apertos | Bacchus amat colles ' 
 
 64-65. Virg. G. ii. 261-4, 'ante supinatas Aquiloni ostendere glae- 
 ■bas, I quam laetum infodias vitis genus . . . et labefacta movens 
 robustus iugera fossor '. 
 
 66. Virg. G. ii. 358, ' leves calamos et rasae hastilia virgae ' 
 
 68-70. Virg. G. ii. 362-66, ' ac dum prima novis adolescit frondibus 
 aetas, . . . uncis [ carpendae manibus frondes, . . . turn bracchia 
 tonde I (ante reformidant ferrum)'; ib. 361, ' summasque sequi tabu- 
 lata per ulmos '- 
 
 72. Virg. G. ii. 371, ' texendae saepes etiam et pecus omne tenen- 
 dum '. 
 
 73. calor intensus: Italian rather than Latin ('caldo intenso'). 
 Virg. G. i. 93, ' frigus adurat '. 
 
 74. Virg. G. ii. 354, ' deducere terram | saepius ad capita '. 
 77-81. Nemes. iii. 41-45, ' decerpunt vitibus uvas | et portant cala- 
 
 this celerique elidere planta | concava saxa super properant : vindemia 
 fervet | collibus in summis, crebro pede rumpitur uva | rubraque 
 purpureo sparguntur pectora musto '- 
 
 84. Calpurn. i. 3, ' et spument rauco ferventia musta susurro ' ; 
 Franciscus Modius, Eleg. xii. 7, ' quod spument rauco ferventia 
 musta susurro '. 
 
 85. Virg. G. ii. 528, ' socii cratera coronant, [ te libans, Lenaee, 
 Tocat '. 
 
 86. Virg. G. i. 347, ' et Cererem clamore vocent in tecta '. 
 
 87. Virg. G. ii. 403, ' seras posuit cum vinea frondes '. 
 
 89. Virg. G. ii. 408-9, ' primus humum fodito, primus devecta cre- 
 mato I sarmenta, et vallos primus sub tecta referto ' 
 
 ECLOGUE VI. 
 
 ' Francus ' is to take a tame deer as a present to his mistress. The 
 poem apparently alludes to Andrelinus himself and his relations with 
 Chiara Gonzaga. See note on line 39. Line 40 implies that the poem 
 was written at Mantua in 1488. 
 
 4. Cp. Lucretius, v. 1069, ' suspensis . . . dentibus '. 
 
 5. Virg. A en. iv. 522, 'placidum . . . soporem '. 
 
 6-7. Cp. Calpurn. vi. 35-36, ' scit frenos et ferre iugum sequiturque 
 vocantem | credulus et mensae non improba porrigit ora'; Virg. Aen. 
 vii. 490, ' ille manum patiens mensaeque assuetus erili '. 
 
 10. Cp. Virg. Aen. vii. 179, ' curvam servans sub imagine f alcem '. 
 For sub, cp. Eel. iii. 46, vii. 43, xii. 187. 
 
NOTES 75 
 
 13-14. Calpurn. v. 55, 'et matutinae lucent in gramme guttae ' 
 18. Virg. G. i. 158, 'heu magnum alterius frustra spectabis acer- 
 vum '. 
 
 27. Cp. Virg. Aen. i. 261, ' haec te cura remordet'; Aen. vii. 402, 
 * si iuris materni cura remordet '- 
 
 28. Ovid, Pont. iv. 2, 16, ' siccum sterili vomere litus aro ' ; Juv. 
 vii. 48, ' litus sterili versamus aratro '. 
 
 29. Hor. Od. iii. 8, 14, ' vigiles lucernas '. 
 
 30-31. Quintil. i. 4, 2, 'plus habet in recessu quam fronte pro- 
 mittit ' ; ib. vii. i. 56, ' dura prima fronte quaestio '. 
 
 32. Virg. Aen. x. 843, ' praesaga mali mens '. 
 
 34. Perhaps ' Gallus ' means that a motive {causa) is not to be 
 lightly trusted, unless it is clearly known beforehand. With motu 
 . . . levi cp. Plin. Ep. iii. 4, 9, ' consilii mei motus '. With credenda 
 cp. Virg. Aen. ii. 196, 'credita res'; ib. 247, ' ora . . . credita'. Du 
 Cange cites from Johannes de Janua (1286) a substantive liquescentia, 
 with the meaning of ' apparentia '. 
 
 39. Virg. G. ii. 198, ' et qualem infelix amisit Mantua campum 1 
 pascentem niveos herboso flumine cycnos '. nympha: Clara Gonzaga, 
 niece of Lodovico Gonzaga, Bishop of Mantua, and wife of Gilbert 
 de Montpensier, comte-dauphin d'Auvergne. Andrelinus carried a 
 letter of introduction to her from the Bishop Lodovico (dated 22 
 Sept. 1488). 
 
 40. Virg. Aen. x. 199, ' fatidicae Mantus et Tusci Alius amnis, ] 
 qui muros matrisque dedit tibi, Mantua, nomen '. 
 
 45. Virg. Aen. i. 483, ' ter circum Iliacos raptaverat Hectora 
 muros '. 
 
 46. Virg. G. i. 43, ' canis . . . montibus ' ; Ovid, Pont. ii. 5, 38, 
 ' et non calcata candidiora nive '. 
 
 48-49. nomina: Chiara ('Clara'). 
 
 50. Ovid, M. vii. 701, ' cornigeris . . . cervis ' ; Virg. G. i. 308, 
 .' auritos . . . lepores '. 
 
 56. Cp. Ovid, Am. i. 6, 2, ' difficilem moto cardine pande forem '. 
 
 61-62. Andrelinus was in the service of Lodovico Gonzaga from 
 1484 to 1488. In Ed. ix. 25, ' Iolas ' (Andrelinus) speaks of his 
 residence at Mantua. 
 
 62. Virg. Aen. ix. 340, 'vesana fames'; Tibull. i. 5, 53, 'fame 
 stimulante ' ; Ovid, Tr. i. 6, 9, ' stimulante fame '. 
 
 63. ' Delicias panis non quaerit venter inanis.' Cp. Hor. Sat. ii. 2, 
 38, ' ieiunus raro stomachus volgaria temnit '. 
 
 67. Cp. Hor. Od. iii. 14, 18, ' cadum Marsi memorem duelli ' ; 
 Juv. v. 31, 'calcatamque tenet bellis socialibus uvam '. 
 
 68. Calpurn. ii. 20, ' daedala . . . apis '. 
 
 71. Pers. vi. 69, ' coquatur . . . sinciput '. 
 
 72. Cp. Hor. Sat. ii. 6, 64, ' uncta satis pingui ponentur holuscu'a 
 lardo '. 
 
76 PUBL1US FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 ECLOGUE VII. 
 
 ' Harmon ' (like ' Ianulus ' in Eel. ii) still finds the Curia disap- 
 pointing. He wishes now that he had remained contented with his 
 lot, and not grasped at the shadow to lose the substance. He may 
 even have to return to Italy poorer than he came. 
 
 1. Virg. Aen. viii. 97, 'Sol medium caeli conscenderat igneus 
 orbem '. 
 
 2. Cp. Petrarch, Africa, viii. 3, ' Sol rapidos stimulabat equos '. 
 
 3. Cp. Calpurn. vi. 67, ' scopulisque cavum sinuantibus arcum '. 
 
 5. Virg. Aen. iv. 165, ' speluncam Dido dux et Troianus eandem | 
 deveniunt '. 
 
 9. Cp. Virg. Aen. xii. 393, 'ipse suas artes . . . Apollo . . . dabat'; 
 Calpurn. i. 27, ' procerumque dedit mater non invida corpus '. 
 
 10. Cp. Hor. Sat. i. 2, 119, '.parabilem . . . venerem facilemque '. 
 12. Panthea. The name recalls Filippo Beroaldo's poem scutum 
 
 Pantheae. 
 
 15. Cp. Virg. A en. vi. 103, 'non ulla laborum, | virgo, nova mi 
 facies inopinave surgit '- 
 
 17. Virg. Aen. iii. 140, ' aegra trahebant | corpora'; lb. iii. $90, 
 ' macie confecta suprema ' ; Livy, xxii. 2, 7, ' fessa aegre trahentes 
 membra '. 
 
 19. Cp. Ovid, Tr. iii. I, 10, 'carmine temporibus conveniente suis'; 
 lb. v. 1, 6, ' materiae scripto conveniente suae '. 
 
 20. Cp. Virg. Eel. ix. 7, ' Certe equidem audieram Audieras, 
 
 et fama fuit ' ; Andrei. Eel. ii. 19-20, ' publica fama volat multas 
 quod Regia curas | sollicitata parit '. 
 
 24. facta : ' the facts ' Cp. Eel. vi. 48, factum; xi. 48, factis. 
 
 25-26. Cp. Ovid, H. v. 109, ' tu levior foliis . . . et minus est in 
 te quam summa pondus arista'; Cic. Alt. viii. 15, 2, 'nee me con- 
 sules movent, qui ipsi pluma aut folio facilius moventur '. 
 
 31. Cp. Bapt. Mant. Eel. ix. 11, ' paenituit longaeque viae patri- 
 aeque relictae '- 
 
 33. Cp. Calpurn. iv. 23, ' inanes desere Musas '. 
 
 34. Virg. Eel. x. 7, ' simae . . . capellae '. 
 
 36. mansisse: reflects the Italian use of rimanere or restare. Cp. 
 the proverb, ' restar con un pugno di mosche '. 
 
 38. Virg. Eel. i. 16, ' si mens non laeva fuisset ' ; Vulg. Prov. xxi. 
 6, ' vanus et excors est ' 
 
 40. .' Fuir quelque chose comme le diable l'eau benite.' Cp. the 
 English expression, ' as the Devil loves holy water '- 
 
 41-43. Cp. Spenser, S. C. ix. 58-61, ' Wel-away the while I was so 
 fonde, To leaue the good, that I had in honde, In hope of better, that 
 was vncouth : So lost the Dogge the flesh in his mouth '. 
 
 43. For the use of sub, cp. Eel. iii. 46, vi. 10, xii. 187. 
 
 44. Cp. the Italian proverb, ' Del senno di poi son piene le fosse ' 
 (used of wisdom which comes too late). 
 
 46. Cp. Hor. A. P. 163, ' monitoribus asper '. 
 51. Virg. G. ii. 412, 'laudato ingentia rura, | exiguum colito '. 
 54. Virg. Eel. vii. 45, ' muscosi fontes ' ; Val. Fl. Arg. i. 429, 
 ' silvasque comantes '. 
 
NOTES 77 
 
 55. Virg. G. i. 109, ' per levia . . . saxa '. 
 56-60. Cp. Bapt. Mant. Eel. ix. 120-128. 
 
 63. Cp. Ovid, Tr. iv. 10, 38, ' sollicitaeque fugax ambitionis eram '. 
 
 64. Virg. Aen. vi. 816, ' gaudens popularibus auris ' ; Hor. Od. iii. 
 2, 20, ' arbitrio popularis aurae ' 
 
 68. Cp. Virg. Aen. viii. 309, ' varioque viam sermone levabat'; 
 Ovid, M. iv. 39, ' opus manuum vario sermone levemus '. 
 
 71. Hor. Ep. i. 7, 67, ' et mercenaria vincla' 
 
 75- Cp. Hor. Epod. xi, 8, ' per urbem . . . fabula quanta fui ' ; 
 Ep. i. 13, 9, 'fabula fias'; Ov. Am. iii. 1, 21; Tib. i. 4, 83. Cp., 
 also, Eel. iii. 107, ' et templum amissum reparem '. 
 
 78. Ravisius Textor, Officina, ' Lucanica genus farciminis, quod 
 porcina came fieri consuevit '. Pescetti, Prov. ital. e lat., has, ' E vi 
 si legan le vigne con le salsiccie ', with a Latin equivalent, ' Lucanicis 
 pluit '. 
 
 80. Hor. Ep. i. 14, 19, ' deserta et inhospita tesqua '. 
 
 ECLOGUE VIII. 
 
 ' Corydon ' laments that his songs bring but a scanty pay. It is 
 hopeless to return to Rome. Still, his position in France may im- 
 prove. 
 
 1. Cp. Ovid, Am. i. 2, 1, 'esse quid hoc dicam quod tam mihi dura 
 videntur | strata'; Martial, v. 10, I, 'esse quid hoc dicam vivis quod 
 f ama negatur ?' 
 
 2. Ovid, Tr. v. 1, 5, ' flebile carmen'. 
 
 12-14. Cp. Servius, Bucol. praef., ' ab Arrio centurione . . . paene 
 «st interemptus, nisi se praecipitasset in Mincium-; unde est allegoricos 
 <^iii. gs3> : " ipse aries etiam nunc vellera siccat " '. 
 
 15. Virg. Ed. i. 4, ' tu, Tityre, lentus in umbra ' 
 
 15-17. Virg. Eel. i. 1-2, 'Tityre, tu patulae recubans sub tegmine 
 fagi I silvestrem tenui Musam meditaris avena ' ; i b. 43-44, ' hie 
 ilium vidi iuvenem, Meliboee, quotannis | bis senos cui nostra dies 
 altaria fumant '. 
 
 20. Cp. Bapt. Mant. Eel. ii. 71, ' saltu fertur bovis instar ad 
 auras '. 
 
 21. Cp. Calpurn. iii. 78, 'per me tibi lilia prima ] contigerunt pri- 
 maeque rosae ' ; Virg. G. iv. 134, ' primus vere rosam atque autumno 
 •carpere poma '. 
 
 32. Cp. Martial, xii. 31, 7> 'post septima lustra'. 
 
 38. manent: cp. Eel. vii. 36, mansisse; also, iii. 61; v. 56. 
 
 40-41. Calpurn. i. 21, ' properanti falce notavi ' ; Nemes, i. 29, 'in- 
 <;iso servans mea carmina libro '. 
 
 44. Cp. Tibull. ii. 4, 49, 'et "bene" discedens dicet " placideque 
 quiescas " '. 
 
 45-46. Calpurn. vi. 23-24, ' qui vix stillantes, aride, voces | rumpis 
 et expellis male singultantia verba '. 
 
 47. Virg. Aen. xii. 126, 'ostroque superbi '. 
 
 48-49. Calpurn. vii. 81, ' pullaque paupertas et adunco fibula 
 morsu ' ; Virg. Eel. vii. 32, ' puniceo stabis suras evincta cothurno '. 
 
78 PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 50. Cp. Virg. Eel. viii. 56, ' sit Tityrus Orpheus, | Orpheus in 
 silvis, inter delphinas Arion ' 
 
 51. Cp. Bapt. Mant. Eel. v. 164, 'barbarus est, neque carmen amat'. 
 muneret: perhaps reflects the obsolete Italian verb munerare, 'to 
 remunerate.' Ovid, Pont. i. 6, 7, ' artibus ingenuis '. 
 
 55- Virg. Eel. i. 25, ' verum haec tantum alias inter caput extulit 
 urbes | quantum lenta solent inter viburna cupressi '. 
 
 56-57. Virg. Eel. i. 41, 'nee tam praesentes alibi cognoscere divos '. 
 
 58-61. Cp. Bapt. Mant. Eel. v. 1 19-123, ' Romana palatia vidi, | sed 
 quid RcTma, putas, mihi proderit? o Silvane, | occidit Augustus, 
 numquam rediturus ab Oreo. | si quid Roma dabit, nugas dabit^ 
 accipit aurum, | verba dat. heu Romae nunc sola pecunia regnat ' ; 
 Calpurn. Eel. iv. 63, ' modulabile carmen '. 
 
 61. Cp. Andrelinus' distich, 'Clara quidem profert Phoebeus lumina 
 fulgor, 1 purius ast aurum splendidiusque micat '. 
 
 62. Cp. Virg. Aen. viii. 20, ' atque animum nunc hue celerem, nunc 
 dividit illuc ' 
 
 ECLOGUE IX. 
 
 ' Iolas ' complains of his lowly lot, and thinks of trying his fortune- 
 elsewhere. He had been successful at various places in Italy and 
 France ; but his enemies have done him much harm. Still, he has 
 one good patron to rely on. 
 
 I. Cp. Petrarch, Eel. iv. 68, ' sorte tua contentus abi ' ; Bapt. Mant. v 
 Eel. v. 46, ' sorte tua contentus abi '. 
 
 4. Virg. G. i. 374, ' vallibus imis ' ; Aen. ix. 244, ' obscuris . . . 
 sub vallibus '. 
 
 5. Virg. Aen. iv. 553, ' rumpebat pectore questus '. 
 
 10. Calpurn. v. 5, ' quas errare vides inter dumeta capellas ' ; Virg. 
 G. ii. 328, ' avia . . . virgulta '. 
 
 12. Calpurn. v. II, ' gnavam . . . iuventam '. 
 
 19. Virg. Aen. iii. 649, ' bacas lapidosaque coma '. 
 
 21. Hor. Sat. i. 1, 98, ' penuria victus '. 
 
 22. Cic. Off. i. 19, 63, ' viros fortes et magnanimos '. 
 
 24. Felsina. In his Elegies, i. 8, 28, Andrelinus gives the word its 
 usual quantity, Felsina. Cp. Baptista Mantuanus, De Vita Lodovici 
 Morbioli: 'Felsina dicta fuit sermone Bononia prisco, | metropolis 
 Tuscae dum regionis erat '. 
 
 25. Ocnaei. Cp. Virg. Aen. x. 198, ' ille etiam patriis agmen ciet 
 Ocnus ab oris, | fatidicae Mantus et Tusci filius amnis, | qui muros 
 matrisque dedit tibi, Mantua, nomen '. 
 
 28. Garumna: the Garonne. An allusion to Andrelinus' visit to. 
 Toulouse, in the autumn of 1491. 
 
 29. Virg. Aen. i. 66, ' et mulcere dedit fluctus et tollere vento ' ; 
 Hor. Od. i. 3, 16, ' tollere seu ponere vult freta '. 
 
 33. Sil. Ital. ii. 707, ' liventi . . veneno '. 
 36. solor: used as a passive, or middle. Cp. solentur, iii. 116. 
 39. venit: cp. Virg. Aen. v. 344, ' gratior et pulchro veniens in. 
 corpore virtus '. 
 
NOTES 79 
 
 43-44. Calpurn. iv. 25, 'et lac venale per urbem | non tacitus porta ' ; 
 Bapt. Mant. Eel. vi. 157, 'cum lac vociferans ibam venale per urbem ' ; 
 Leonardo Dati, Mirilta, 12, ' portaram pressum turn lac venale per 
 urbem '. 
 
 47-48. Cp. Andrelinus' distich, ' Si te rusticitas vilem genuisset 
 agrestis, | nobilitas animi non foret ista tibi ' 
 
 53. Hor. Sat. i. 6, 22, ' quoniam in propria non pelle quiessem '. 
 
 54. Val. Fl. i. 761, ' mutabile vulgus '. 
 
 57. pectoris alti: locative, on the analogy of animi (which was 
 sometimes mistaken for a genitive). 
 61. Cp. Eel. xi. 136, ' numine dextro'- 
 
 ECLOGUE X. 
 
 ' Iolas's ' days of poverty are done. He has appeared before the 
 King, and there sung of the conquest of Naples (1495). For this he 
 has been granted a royal pension, and may even hope for greater 
 favors in the future. The date of the poem is fixed by the reference 
 to the birth of a son to Charles VIII (Sept. 8, 1496). 
 
 2. Calpurn. vii. 8-9, ' cur tua cessaret taciturnis fistula silvis | et 
 solus Stimicon caneret pallente corymbo '. 
 
 4. Virg. Eel. iii. 37-38, ' in triviis . . miserum . . disperdere 
 carmen '. 
 
 6-7. ' When the cat's away, the mice will play.' 
 
 9-10. ' L'asino non conosce la coda, se non quando non l'ha piu.' 
 ' Wenn der Esel den Schwanz verloren, dann weiss er, wie viel er 
 werth ist.' 
 
 15. Virg. Eel. ii. 12, ' raucis . . . cicadis '. 
 
 16. Plin. N. IT. xviii. 24, 197, ' sors genialis '. 
 
 18-19. ' Raglio d'asino non va al cielo.' ' Ein Esel kann lange 
 schreien, ehe es der Himmel hort.' 
 
 19-21. Cp. Ovid, Pont. ii. 3, 53, ' et bene uti pugnes bene pugnans 
 efficit hostis '. 
 
 22-23. Cp. Spenser, 5. C. v. 57, 'I (as I am) had rather be en- 
 vied, I All were it of my foe, then fonly pitied ' 
 
 36. Hor. Ep. i. 19, 37, ' non ego ventosae plebis suffragia venor '. 
 
 41-42. hiatu . . . Sophocleo. Cp. Ottavio Cleofilo, De Coetu Poe- 
 tarum, ' anne Sophocleo qui grandia pandat hiatu '. Andrelinus pub- 
 lished this poem in 1499, and dedicated it to Gaguin. Cp. also Juve- 
 nal, vi. 636, ' grande Sophocleo carmen bacchamur hiatu ' ; lb. vii. 53, 
 ' sed vatem egregium, cui non sit publica vena '. 
 
 58-59. Virg. Aen. vi. 164, ' quo non praestantior alter '. Triplex 
 numen means three of the poet's patrons: deus (67), alter (71), 
 luppiter Me novus (78). Cp. tria numina, Eel. xii. 301. 
 
 60-62. Cp. Virg. G. iii. 13, ' et viridi in campo templum de mar- 
 more ponam ... in medio mihi Caesar erit ... ad delubra iuvat 
 caesosque videre iuvencos, . . stabunt et Parii lapides, spirantia 
 signa', etc. 
 
 67. Apparently this means Robert Briconnet, Archbishop of Rheims 
 
SO PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 (1493) and Chancellor of France (1495-1497). Andrelinus' Eclogues 
 were first dedicated to him ; Mile. Pellechet mentions an edition so 
 dedicated 1496 (?). 
 
 71. alter. Perhaps this was Pierre Cohardy or Courthardy, to 
 whom the second edition of the Eclogues was dedicated. He was 
 regius advocatus (' avocat general ') from i486 to 1497. In the dedi- 
 catory epistle addressed to Cohardy the poet says, " ut te auctore 
 regio stipendio donatus fuerim ". 
 
 72. Cp. Ovid, Pont. ii. 8, 26, ' terrarum dominum quem sua cura 
 facit '. 
 
 73. consul ta: perhaps used as a middle. 
 
 74. Pers. v. 6, ' centeno gutture '- 
 
 76. Calpurn. iv. 34, ' tu nostras miseratus opes '. 
 
 77. Calpurn. i. 94, ' forsitan augustas feret haec Meliboeus ad 
 aures '. 
 
 84. Cp. Ovid, M. iii. 421, ' et dignos Baccho, dignos et Apolline 
 crines '. 
 
 87. Cp. Ovid, M. vi. 451, ' ecce venit magno dives Philomela 
 paratu '. 
 
 89. Stat. Theb. vi. 590, ' poplite . . . flexo '. 
 
 91-92. An allusion to Charles VIII and his expedition to Naples, 
 
 1495- 
 
 94. Virg. G. i. 412, 'nescio qua praeter solitum dulcedine laeti '. 
 
 96. istis: for his. Cp. Eel. ix. 8; xii. 300. 
 
 97. An allusion to the poet's royal pension. Cp. Virg. Eel. i. 4, 
 ' tu, Tityre, lentus in umbra [ formosam resonare doces Amaryllida 
 silvas '. 
 
 101. Virg. Aen. xii. 477, ' medios . . . per hostes ' ; ib. v. 344, ' gra- 
 tior . . . virtus '. 
 
 104. Cp. Eel. ii. 2, ' monstrataque gaudia '. 
 
 107. Horace, Od. ii. 3, I, ' aequam . . . mentem '. 
 
 109-115. Ausonius, Epigr. viii, ' Fama est fictilibus cenasse Aga- 
 thoclea regem | atque abacum Samio saepe onerasse luto, | fercula 
 gemmatis cum poneret horrida vasis | et misceret opes pauperiemque 
 simul. I quaerenti causam respondit : " rex ego qui sum | Sicaniae. 
 figulo sum genitore satus ". | fortunam reverenter habe, quicumque 
 repente | dives ab exili progrediere loco '- In Schenkl's edition of 
 Ausonius it is noted that this epigram is quoted by Caecilius Balbus, 
 lib. iiii de nug. Philosopher., and by Ioann. Sarisb., Pol. v. 17. See, 
 also, Plutarch, Reg. et imperat. Apothegm. 
 
 III. Virg. G. iv. 440, ' ille suae contra non immemor artis '. 
 
 115. Cp. Hor. Sat. i. 2, 134, ' Fabio vel iudice vincam '. 
 
 119. Cp. Ovid, Tr. i. 1, 40, ' nubila sunt subitis tempora nostra 
 malis ' ; lb. i. 9, 6, ' tempora si fuerint nubila, solus eris '. 
 
 121-122. Cp. Ovid, H. xiv. 131, ' scribere plura libet, sed'; Tr. iii. 
 3, 85, ' scribere plura libet, sed '. A second son was born to Charles 
 VIII, Sept. 8, 1496, and died Oct. 3 of the same year ; Le Roux de 
 Lincy, Vie de la Peine Anne de Bretagne, i. 134 (Paris, i860). His 
 first son was born Oct. 10, 1492, and died Dec. 6, 1495. 
 
 125. Cp. Calpurn. iii. 96, 'nisi me praesagia fallunt '. 
 
 127-129. Andrelinus was made canon of Bayeux in 1505. Cp. a 
 
NOTES 81 
 
 passage in his De Secunda Victoria Neapolitana (1502) : ' Est etiam 
 merces longos firmata per annos | iara Carlo concessa pio. Quin 
 templa dabuntur | regali promissa fide ' (quoted by G. C. Knod, op. 
 eit, 104). 
 
 J 33- Cp. Guazzo, Civil Conversaiione, lib. iv, ' Et sapete il commun 
 proverbio, Chi ben serve e tace, assai dimanda ' 
 
 ECLOGUE XI. 
 
 The eclogue De Fuga Balbi ex Urbe Parisia was dedicated " Ad 
 litteratissimum Robertum Gaguinum Divi Maturini Parisiensis Minis- 
 trum bene merentem ". L. Thuasne (op. cit., i. 339) thinks that Bal- 
 bus left Paris in 1491, and that the poem must have been finished 
 early in February of the same year. It was printed at Paris in 1494 
 (Pellechet, i. 158). P. S. Allen sets the departure from Paris "pos- 
 sibly in the end of 1492 ", and says it " cannot well have been later 
 than the spring of 1493 " (Eng. Hist. Rev., xvii. 427). 
 
 1. Ovid, M. ii. 144, ' effulget tenebris Aurora fugatis '- 
 
 3. Cp. Eel. xii. 3, ' lubrica . . . tellus '. 
 
 18. Virg. G. iv. 10, ' oves haedique petulci ' ; Aen. iii. 660, 'lani- 
 gerae . oves '. 
 
 21-22. In a letter to Robert Gaguin, Andrelinus states that when 
 Balbus first came to Paris he tried to pass off as his own certain 
 verses of Ottavio Cleofilo and Tito Strozzi. See Appendix A. Cp. a 
 letter of Charles Fernand to Arnold de Bost : ' ceterum si ex Tago, 
 Pactolo atque Meandro collectum tibi vis aurum cumulare, Balbicos 
 perlege codicillos ; illic enim auri rapti plurimum, proprii invenies 
 parum ' (quoted by L. Thuasne, op. cit, i. 93). 
 
 22. Hor. Ep. i. 3, 19, ' cornicula . . . furtivis nudata coloribus '. 
 
 23-25. A reply to this Eclogue was published by one of Balbus' 
 pupils, ' J. M.', c. 1495. This reply explains Balbus' change of name : 
 ' Balbus a materno avo post immaturum patris obitum adoptatur ; 
 huic Balbus cognomen fuit, quod noster Balbus sibi assumpsit ; neque 
 id egit, ut delirus iste vociferat, quod eum suae puderet originis, cum 
 id cognomen non ab extraneis mutuaverit, sed veluti hereditarium suo 
 sibi iure vindicarit ' See Appendix C. 
 
 24. Cp. Hor. Ep. i. 7, 65, 'vilia vendentem tunicato scruta popello '. 
 
 26. Juv. iv. 14, ' et foedior omni | crimine '. 
 
 32. Plin. N. H. x. 48, 133, 'Apicius . . . nepotum omnium altis- 
 simus gurges ' ; Stat. Theb. ii. 518, 'inexpletam . . . alvum '. 
 
 41. Antenoris urbem: Padua. See Virg. Aen. i. 247. 
 
 44-47. In the text published by Oporinus, Basle, 1546, these four 
 lines are cut down to one : corpora, mox Veneri concessit iota nefandae. 
 Cp. the verses written some years later by Balbus' friend at Prague, 
 Bohuslaw von Hassenstein: 'Attulit is nobis Musas legesque Lycurgi, | 
 attulit Ausonium Cecropiumque sophos ; | afferat et si vis Pharios 
 Arabumque magistros, | tanrum ne mores afferat ille suos. | Barbara 
 gens simus, dum nullum inclinet Hamillus | hie novus Idaei disci- 
 pulusque lovis ' (quoted by R. Aschbach, Die Wiener Universitat und 
 
82 PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 Hire Humanvsten, Wien, 1877, p. 153). Cp. Juv. a. 224. 'quo' dlscI " 
 pulos inclinet Hamillus '. , \r\ x „ 
 
 49. Ovid, M. xiv. 212, ' frusta mero glomerata vomentem ; v g- 
 A en. iii. 632, 'frusta . . . commixta mero'. ,. < -pvrWae 
 
 51-54. Cp. Bohusl. von Hassenstein, Epigr. lib. m, Jicciesiae 
 membrum est Balbus, gaudete Camenae ; | Tartareum membrum sci- 
 licet ante fuit. | Censuit is nostras animas cum corpore solvi, | et 
 nullum in caelo censuit esse Deum ' (quoted by R. Aschbacn, op. cit. 
 
 57-58. Veneres, 'Fridays'; cp. the Italian ' venerdi santo '. devO- 
 taque Sabbata: cp. Auson. Vers. Pasch. (Id. i), 1-2, ' Sancta saluti- 
 feri redeunt sollemnia Christi | et devota pii celebrant ieiunia mystae '. 
 In Guillaume Tardif's Antibalbica (1487) Balbus is accused of eating 
 meat in Lent (P. S. Allen, op. cit. 419). 
 
 68. Virg. Aen. viii, 223, ' fugit ilicet ocior Euro'; lb. xii, 733, 
 ' fugit ocior Euro '- 
 
 70. Ovid, M. iv. 84, ' nocte silenti ' ; Virg. Aen. iv. 527. ' sub nocte 
 silenti '. 
 
 74. Cp. Virg. Aen. i. 604, ' mens, sibi conscia recti'. 
 
 82-83. '0 1 /'^' fcuv akkovvi fiv?u)t, aAim-trt o7: Aerrrd. Cp. Val. Max. i. 
 ext. 3, ' lento enim gradu ad vindictam sui divina procedit ira, tardi- 
 tatemque supplicii gravitate pensat ' 
 
 87. Cp. Lucret. v. 1094, ' caelestibus . . . flammis '. 
 
 94. ' Felix quern faciunt aliena pericula cautum ' 
 
 96-97. Cp. Virg. Aen. vii. 335, ' tu potes unanimos armare in 
 proelia fratres ' ; Id. G. ii. 496, ' infidos agitans Discordia fratres ' 
 
 98-100. 'Candidus' is Robert Gaguin ; " hunc Balbus noster pri- 
 mus (ut arbitror) mutato nomine Candidum appellavit, quod vide- 
 licet ut veste sic quoque moribus ipse candidus esse videatur " (Letter 
 of Jean Fernand, quoted by L. Thuasne, op. cit i. 88). The 'Am- 
 brosius ' referred to is perhaps Ambroise de Cambray, Chancellor of 
 Paris. 
 
 99. Hor. Ep. ii. I, 74, 'versus paulo concinnior ' ; Virg. Aen. viii. 
 517, ' primis et te miretur ab annis '. 
 
 101. Cp. Nemes. Eel. iv. 5, 'parilis furor'. 
 
 104-5. Werner gives a medieval Latin proverb, ' Non os lingua 
 gerit, sed tamen ossa terit ' Heywood has, ' Tongue breaketh bone, 
 itself having none' (1562). Wander gives French and German ver- 
 sions, s. v. ' Zunge ' 
 
 m-113. Cp. Pers. v. 36, ' teneros tu suscipis annos ' ; Juv. vi. 452, 
 ' Palaemonis artem '. 'Corydon'' is probably Guillaume Tardif, pro- 
 fessor in the University of Paris. On March 14, i486, Balbus asked 
 the University to appoint u. committee to examine errors in Tardif's 
 grammar — " quidam poeta nomine Hieronymus Balbus supplicavit 
 Universitati ut viros aliquot doctos nominaret qui Grammaticam Tar- 
 divi examinarent ; in qua dicebat quam plurimos errores contineri 
 qiios se declaraturum pollicebatur ". For the quarrel between Balbus' 
 and Tardif, see L. Thuasne, op. cit. i. 89 ff; P. S. Allen, Eng. Hist 
 Rev. xvii. 419 fT. ' Meliboeus ' and 'Idas' may be Charles and Jean 
 Fernand, " who had some reputation in letters, and were both musi- 
 cians to the king" (P. S. Allen, op. cit. 420). Cp. Andrelimis. Ele'g 
 
NOTES 83 
 
 i. 2 (addressed to Charles Fernand), 'nam modo Threicio defessum 
 pectine Faustura | et modulis relevas, fratre iuvante, tuis '. 
 
 118. factis . . . relatis may mean something like 'the correspond- 
 ing facts, or actions '. Perhaps relatis here represents the vernacular 
 relative, or relatif. Cp. the mansisse of Eel. vii. 36, which seems to 
 reflect a Romance usage of rimanere, or rester. 
 
 120. Cp. Hor. Ep. i. 2, S7> 'invidus alterius macrescit rebus opi- 
 mis ' ; Ovid, A. A. i. 349, 'fertilior seges est alienis semper in agris, | 
 vicinumque pecus grandius uber habet '. 
 
 125- Vulg. r Tim. 6, 10, ' radix . . . omnium malorum ' 
 
 127. Virg. Aen. xii. 592, ' vacuas ... ad auras '. 
 
 131. Virg. Aen. vi. 5°9. ' commissa piacula'. 
 
 !35- Cp. Tibull. i. 9, 4, ' sera tamen tacitis poena venit pedibus ' ; 
 Hor. Od. iii. 2, 31, ' raro antecedentem scelestum | deseruit pede 
 Poena claudo '. 
 
 136. Pers. v. 114, 'love dextro '- 
 
 ECLOGUE XII. 
 
 The twelfth Eclogue is an ' aegloga moralissima ', addressed to 
 Louis XII. It was not included in the editions of the Buccolica 
 printed at Paris in I4g6(?), 1501, 1506. L. Thuasne (op. cit. i. 131) 
 says it appeared in 1498, and Mile. Pellechet (i. 154) includes an un- 
 dated edition of it among the French Incunabula. It was printed at 
 Strassburg in 1512 and in 1513. In one of these Strassburg editions, 
 the title states that ' Corydon ' is Andrelinus himself — " in qua Cory- 
 don senex sub persona Fausti admonet Mopsum iuvenem ", etc. At 
 line 218 ' Corydon ' professes to be 50 years old — which might have 
 led one to set the poem about 1511 or 151 2. 
 
 2. Cp. Calpurn. v. 6, ' canaque lascivo concidere gramina morsu '. 
 
 3-6. Cp. Hor. Od. ii. 9, 1, ' non semper imbres nubibus hispidos | 
 manant in agros'; lb. ii. 10, 11, ' feriuntque summos | fulgura 
 montes '- 
 
 7. Cp. Cic. De Orat. iii. 24, 91, ' Quorsum igitur haec spectat, 
 inquit, tam longa et tam alte repetita oratio?' 
 
 11. ' Mopsus ' follows a common country saying. 
 
 13. Virg. G. ii. 316, ' Borea 7 . . spirante'; Ovid, F. iv. 18, 'spi- 
 rant flamina ' 
 
 15. Cp. Bapt. Mant. Eel. vi. 4, ' sedet ante focum fumosa Neaera'. 
 
 19. Virg. G. iii. 642, ' lanigeras . . . pecudes '. 
 
 20. Virg. Eel. iii. 5, ' alienus . . . custos '. 
 
 21. Cp. Ovid, Tr. v. 8, 14, 'nunc mendicato pascitur ipse cibo'. 
 
 22. Virg. Aen. iv. 161, 'commixta grandine nimbus 1 . 
 
 30-31. Virg. Aen. iv. 160, ' interea magno misceri murmure caelum | 
 incipit ' ; lb. viii. 239, ' intonat aether ' ; lb. i. 90, ' intonuere poli ' ; 
 Ovid, M. ii. 848, 'cui dextra trisulcis | ignibus armata est'; Am. iu 
 5, 52, ' tela trisulca '. 
 
 34. Cp. Virg. Aen. iv. 132, ' odora canum vis '. 
 
 35. Virg. Eel. vii. 30, ' ramosa . . . cornua cervi '< 
 
84 PUBLIUS FAUSTUS ANDREL1NUS 
 
 37. Ovid, M. xi. 347, ' cursu festinus anhelo | advolat armenti 
 custos ' 
 
 39-40. Cp. Virg. G. iii. 375, ' et magno laeti clamore reportant '- 
 
 43. Virg. Aen. iii. 574, ' attollitque globos flammarum et sidera 
 lambit '. 
 
 46-48. Virg. Aen. i. 212, 'pars in frusta secant veribusque tre- 
 mentia figunt ' ; Id. G. ii. 396, ' in veribus torrebimus exta colurnis '. 
 
 55. Persius, vi. 70, ' fissa fumosum sinciput aure '. 
 
 56-57. Cp. Hor. Sat. ii. 6, III, ' agit laetum convivara '. 
 
 59. Hor. Od. i. 7, 31, 'vino pellite curas ' ; ib. iii. 12, 2, 'mala 
 vino lavere '. 
 
 60. Cp. Virg. G. ii. 186, ' cava montis convalle '. 
 
 63-64. Cp. Cic. Fin. ii. 32, 105, ' Vulgo enim dicitur: " Iucundi 
 acti labores ", nee male Euripides . . Suavis laborum est praeteri- 
 torum metnoria '- 
 
 68. Cp. Mantuan's ' ventriculus ', Eel. i. 165-171; also, Io. Stige- 
 lius, Id. i. 1 14, ' est mihi ventriculo duplex assuta bovino | fistula, 
 disparibus quae murmura vocibus edit, | cum tumet et plenas uterus 
 capit integer auras '. 
 
 75. Virg. Mor. 5, ' vili . . . grabato '. 
 
 76. Ovid, F. vi. 677, ' valido titubantia vino | membra'. 
 79. Hor. Od. iii. 6, 7, ' di . . . neglecti '. 
 
 87. vetusto: cp. Plaut. Cure. 98, ' vetusti cupida sum' 
 
 88. Cp. Virg. Aen. i. 207, ' Durate, et vosmet rebus servate se- 
 cundis '- 
 
 93-94. Cp. Hor. Ep. i. 15, 42, ' nam tuta et parvula laudo, | cum 
 res deficiunt, satis inter vilia fortis '. 
 
 95. Virg. Aen. ix. 340, ' vesana fames '- 
 
 98-99. Juvenal, viii. 10, ' alea pernox'; Hor. Ep. i. 18, 21, ' quern 
 damnosa Venus, quem praeceps alea nudat '. 
 
 103. Persius, iii. 60, ' in quod dirigis arcum '. 
 
 107. sola. For the lengthening of the final a of the nom. sing., 
 cp. Virg. Aen. xii. 648, ' sancta ad vos anima atque istius inscia 
 culpae '. 
 
 109. Virg. Aen. i. 374, ' clauso . . . Olympo ' ; Id. G. i. 461, 'quid 
 Vesper serus vehat ' ; Persius, vi. 12, ' securus . . quid praeparet 
 Auster '. 
 
 1 12-14. Juvenal, viii. 165-6, 'breve sit quod turpiter audes ; | quae- 
 dam cum prima resecentur crimina barba '- 
 
 118. Cp. Bapt. Mant. Eel. ii. 105, ' ignes qui nee aquis perimi 
 potuere nee umbris | diminui neque graminibus magicisve susurris '. 
 
 1 19. Cp. Ovid, M. vi. 455, ' non secus exarsit conspecta virgine 
 Tereus, | quam si quis canis ignem supponat aristis ' ; Ib. i. 492, 
 ' utque leves stipulae demptis adolentur aristis ; ... sic deus in flam- 
 mas abiit ' 
 
 121. Virg. Aen. v. 520, ' aerias . . in auras ' ; Eel. ix. 29, ' sub- 
 lime ferent ad sidera'; Lucr. i. 771, 'aerias auras'. 
 
 124. Cp. Ovid, M. i. 379, ' damnum reparabile '- 
 
 125. Cp. Virg. Aen. i. 237, 'quae te, genitor, sententia vertit?' 
 130-132. Ovid, A. A. ii. 113, 'forma bonum fragile est . . et 
 
 riget amissa spina relicta rosa'; Nemes. iv. 21, ' perdit spina rosas, 
 . . . donum forma breve est ' ; Theocr. xxiii. 28. 
 
NOTES 85 
 
 131. croceo . . mane: cp. Anth. Lat. 646, 2, 'croceo mane re- 
 vecta dies ' ; W. B. Yeats, Wanderings of Oisiti, ' Men's hearts of old 
 were drops of flame | That from the saffron morning came ' 
 
 I 33 _I 34- Cp. Tibullus, i. 2, 39-40, ' is sanguine natam, | is Venerem 
 e rapido sentiet esse mari '. On this passage K. F. Smith quotes Sed- 
 ley, ' Love still has something of the sea [ From whence his mother 
 rose '. 
 
 T 35"43- Cp. E. K.'s comment on Spenser's Shepheards Calender, 
 iii. 79 : " For so is he described of the Poetes to be a boye, s. alwayes 
 freshe and lustie ; blindfolded, because he maketh no difference of 
 personages : wyth divers coloured winges, s. ful of flying fancies : 
 with bowe and arrow, that is, with glaunce of beautye, which prycketh 
 as a forked arrowe. He is sayd also to have shafts, some leaden, 
 some golden : that is, both pleasure for the gracious and loved, and 
 sorow for the lover that is disdayned or forsaken. But who liste 
 more at large to behold Cupids colours and furniture, let him reade 
 ether Propertius, or Moschus his Idyllion of wandring love, being 
 now most excellently translated into Latine, by the singuler learned 
 man Angelus Politianus." The passage of Propertius referred to is 
 iii. 12, 1, ' Quicumque ille fuit puerum qui pinxit Amorem, | nonne 
 putas miras hunc habuisse manus?' Some early Italian discussions of 
 the attributes of Cupid (by Guitton di Arezzo, Pier Hedo, etc.) are 
 reported in the first book of Mario Equicola's Libra di Natura 
 d'A more. 
 
 '37- Cp. Ovid, Her. iv. 154, ' quid deceat, non videt ullus amans ' 
 
 141. Ovid, Her. vi. 109, ' vernaque incertior aura'. 
 
 142. Cp. Ovid, M. i. 526, ' verba imperfecta reliquit ' ; Id. Tr. i. 3, 
 69, ' verba imperfecta relinquo '. 
 
 149-50. Cp. the Italian proverb, ' A porco pigro non tocco mai pera 
 mezza' (where 'mezza' seems to be derived from the Latin 'mitis'). 
 [' Pera mezza ' is a pear which is over-ripe and beginning to decay, a 
 'sleepy' pear (like 'dozed', or 'dozy', timber). Petrocchi quotes 
 the expression 'aver la pera mezza' ('esser in buona fortuna').] 
 In Pescetti's Prov. Hal. e lat, the proverb runs, ' Porco pigro non 
 mangia pere mizze ' ; ' Absens haeres non erit '. 
 
 151-53. Horace, Sat. i. 1, 33, 'parvula — nam exemplo est — magni 
 formica laboris . . . non incauta futuri '- Cp. Bapt. Mant. Eel. v. 
 36-38, ' en formica, brevis sed provida bestia, condit | in brumam 
 nova farra cavis aestate latebris, | neve renascantur fruges secat ore 
 sepultas ' — a bit of natural history which may come from Plutarch 
 (De Solert. Animal, xi. 6). 
 
 153- Virgi Aen. vi. 276, ' turpis Egestas '- 
 
 •55- J u v. vii. 35, ' nuda senectus ' ; Virg. Aen. vi. 275, ' tristisque 
 Senectus ' 
 
 156. Cp. Hor. Sat. i. 2, 62, ' rem patris oblimare '. 
 
 157. Virg. Eel. x. 44, 'insanus amor'; Aen. ii. 343, 'insano . . . 
 amore '. 
 
 161. Ovid, Am. iii. 3, 5, ' roseo suffusa rubore ' 
 
 162. Catull. 64, 72, ' spinosas Erycina serens in pectore curas '. 
 163-165. Virg. G. i. 152, ' subit aspera silva, | lappaeque tribolique, 
 
 interque nitentia culta ', etc. ; lb. i. 195, ' siliquis fallacibus ' 
 
86 PUBLIUS FAUSTUS ANDRELINUS 
 
 167. Cp. Hor. Ep. i. 7, 85, 'immoritur studiis ' ; Virg. G. i. 9 2 - 
 ' ne frigus adurat '. 
 
 168. Virg. G. i. 449, 'horrida grando'. 
 
 169. Virg. G. i. 23, ' largum caelo demittitis imbrem ' ; ib. i. 4" 2 ' 
 ' umidus Auster '. 
 
 172. Cp. Ovid, Tr. i. 9, 7, ' aspicis, ut veniant ad Candida tecta 
 columbae '- 
 
 176. Virg. A en. viii. 442, 'arte magistra'. . 
 
 179. Cp. Hor. Sat. i. 4, 81, ' absentem qui rodit amicum'- 
 
 184. Proverbial. Cp. Guazzo, Civil Conversatione, lib. ii, ' II bue 
 fiacco stampa piii fortemente il pie in terra'. Wander gives Latin, 
 German, English and Spanish versions. 
 
 185. Cp. Virg. G. iii. 53, ' et crurum tenus a mento palearia pen- 
 dent '. 
 
 187. Cp. Virg. Aen. vi. 293, 'cava sub imagine formae '. For the 
 use of sub, cp. Eel. iii. 46, vi. 10, vii. 43. 
 
 190. Apparently this refers to some special favor, or some special 
 bounty, given to Andrelinus by Queen Anne — something connected 
 with his title ' poeta regineus '. 
 
 193. Ovid, M. ix. 91, ' praedivite cornu'. 
 
 196. Virg. Mor. 2, ' excubitorque diem cantu praedixerat ales '. 
 
 197. Virg. Aen. iii. 176, ' corripio e stratis corpus'; Auson. Ephem. 
 19, 'rape membra molli, | Parmeno, lecto'. 
 
 201. Auson. Ephem. 5, ' dormiunt glires hiemem perennem '. 
 
 204. Cp. Ovid, Tr. iv. 8, I, ' lam mea eyeneas imitantur tempora 
 plumas '- 
 
 206-9. Cp, Seneca, Ep. 51, 10, 'Nullum laborem recusant manus, 
 quae ad arma ab aratro transferuntur ; in primo deficit pulvere ille 
 unctus et nitidus. Severior loci disciplina firmat ingenium aptumque 
 magnis conatibus reddit'; Columella, Praef. 17. 
 
 208. incalluit. Corradini cites Vulg. (ed. A. Mai) Deut. viii. 4, 
 ' pedes tui non incallaverunt '. Cp., perhaps, the Italian verb incallire 
 ('diventar calloso'). 
 
 210. The years are counted by Decembers, as in Horace, Epod. xi. 
 5, Ep. i. 20, 27. 
 
 211. Cp. Virg. G. ii. 272, ' adeo in teneris consuescere multum est' 
 
 213. Virg. G. i. 145, ' labor . . . improbus ' 
 
 214. Virg. Aen. iii. 444, ' digerit in numerum '. 
 
 216. Juv. x. 250, 'quique novum totiens mustum bibit '. 
 
 218. Ovid, Ibis, 1, ' lustris bis iam mihi quinque peractis '. 
 
 220. Virg. Aen. vi. 304, 'cruda . . . senectus '. 
 
 223. Hor. A. P. 173, 'laudator temporis acti | se puero ' 
 
 226. Cp. Eel. ii. 85, ' sudata peculia '. 
 
 232. Ovid, Her. iv. 89, ' quod caret alterna requie durabile non 
 est '. Cp. 240-1. Spenser, 5. C. ix. 240, ' Whatever thing lacketh 
 chaungeable rest, | Mought needes decay, when it is at best '. 
 
 234-241. Cp. Ovid, A. A. iii. 82, 'continua messe senescit ager ' : 
 Lucret. v. 826, ' sed quia finem aliquam pariendi debet habere, f 
 destitit, ut mulier spatio defessa vetusto ' ; Seneca, Tranq. 15, 'danda 
 remissio animis ; meliores acrioresque erunt post quietem. ut agris 
 non est imperandum singulis annis frumentum, cito enim exhaur'et 
 
NOTES 87 
 
 illos numquam intermissa fecunditas, ita animorum impetum frangil 
 assiduus labor ' ; Statius, Silv. iv. 4, 33, ' vires instigat alitque | tem- 
 pestiva quies ; maior post otia virtus '. 
 
 238. Virg. Aen. iv. 528, ' corda oblita laborum '. 
 
 240. Cp. Calpurn. i. 27, ' procerumque dedit mater lion invida 
 corpus '. 
 
 260. Virg. Aen. i. 379, ' fama super aethera notus ' ; Eel. v. 43, 
 ' Daphnis ego in silvis, hinc usque ad sidera notus '. 
 
 265-6. Cp. Calpurn. iv. 153, ' si quando montibus istis | dicar 
 habere Larem, si quando nostra videre | pascua contingat '. If this 
 Eclogue was written earlier than 1505, the passage probably reflects 
 the poet's hope of being made a canon. See Ed. x. 127-130. 
 
 272. Cp. Ovid, M. i. 219, ' traherent cum sera crepuscula noctem '. 
 
 273. Cp. Hor. Od. ii. 2., 13, ' crescit indulgens sibi dirus hydrops '. 
 
 274. Cp. Hor. Sat. i. I, 55, ' magno de flumine mallem | quam ex 
 hoc fonticulo tantundem sumere '- 
 
 278-80. Cp. Hor. Sat. i. I, 92, 'denique sit finis quaerendi ' ; ib. 
 106, ' sunt certi denique fines ' ; Persius, v. 65, ' finem animo certum ' ; 
 Virg. Aen. viii. 327, ' amor . . . habendi '. 
 
 287. Cp. Hor. Ep. i. 18, 71, ' irrevocabile verbum '. 
 
 288. Juvenal, vii. 202, ' felix ille tamen corvo quoque rarior albo '. 
 290. Virg. Aen. i. 292, 'cana Fides'. 
 
 292. Virg. Aen. vi. 856, ' viros supereminet omnes '. 
 
 297-300. Cp. Ovid, Tr. i. 8, 1, ' in caput alta suum labentur ab 
 aequore retro | flumina'; Id. Pont. iv. 5, 43, ' fluminaque in fontes 
 cursu reditura supino | gratia quam meriti possit abire tui '. Cp., 
 also, Virg. Eel. i. 60-64, al >d Nemes. Eel. i. 75-80. 
 
 300. isto: for hoc. Cp. Eel. ix. 8, ista. 
 
 301. Cp. Eel. x. 58-59, ' triplex . . . numen '. 
 
IOANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 BUCOLICA 
 
E CLOG A I, FIDES. 
 
 Vera fides regimenque gregis reserantur abunde, 
 Atque Nivernus tens arva Niverna petit. 
 
 Pan. Nivernus. Fiscalis. 
 
 Pan. 
 
 Eia age, sollerter mea percipe sensa, Niverne, 
 Haec olim siquidem non te meminisse pigebit. 
 Qui tueor constanter oves oviumque magistros 
 Te doceam qua lege regas teneras animantes 
 Quaque prius pulchre doctus bene vivere possis. 
 
 Ad Christum, lumen pastorum, ianua prima est 
 Vera fides, qua tu recte sentire iuberis 
 De Christo, non ore tenus sed pectore toto. 
 Volvas sacra novae veterisque volumina legis ; 
 Ilia fidem reddunt firmam pariuntque salutem. 10 
 
 Non te commoveat fluxo sic vivere mundo 
 Complures, usquam constent quasi non loca poenae 
 Tartara, nee Sanctis caelestia regna supersint. 
 Indubie veniet quod praedixere futurum 
 Fata ; Deum sic te veracem credere par est. 
 Tarn verum nihil est quam quod dixere prophetae ; 
 De Christo dictum quid quod non videris ipse 
 Impletum? Christus verum dixisse putetur 
 Esse gehennalis dicens tormenta ruinae 
 Claraque promittens fulgentis gaudia caeli. 20 
 
 Sed quanam par sit modereris ovilia lege 
 Accipe. Sole recens orto per pascua mitte 
 Omne pecus, dum constiterit tinnire volucres. 
 Sed non ante greges clausos emitte per arva 
 Quam fuerint celebrata pio sollemnia ritu. 
 Imprimis venerare Deum, turn faustiter educ 
 A caulis pecudes, ut carpant gramina labris. 
 Verum quando sitim Solis gravis afferet ardor, 
 
 91 
 
92 IOANNIS ARN0LLET1 NIVERNENSIS 
 
 Tunc nemori committe greges, turn protinus imum 
 
 Ad fontem deduc, nee non sine protegat illos 30 
 
 Interea quae frondicomae patet arboris umbra. 
 
 Ipse ubi declivi per prata tepescere Sole 
 
 Senseris, artatas pecudes emitte per agros. 
 
 Nocturni quotiens instabit temporis hora, 
 
 Cunctanter saturas pecudes ad ovilia trude. 
 
 At capias qua sint quaerenda viatica canis. 
 Est deus, o pastor, toto venerandus in orbe 
 Cognomen fecit cui Candida Musa Parentis, 
 Quippe parens vatum, cuique est custodia fontis 
 Castalii, Niveris quoque cui moderamen inhaeret. 40 
 
 Eius vernanti praecingens tempora Phoebus 
 Fronde dedit citharam, nervos et eburnea plectra. 
 Hie Mavors cunctos tantum supereminet armis 
 Quantum praecellit radianti lumine Titan ; 
 Turn summo subsunt huic rura Nivernica hire. 
 Excipit hie grato pastores pectore doctos. 
 Otia donabit vitae tranquilla beatae 
 Optabitque tuos cantus audire theatro. 
 Coram ipso meditata deo modulamina panges, 
 Scilicet ut factis Niverim decorarit honestis. 50 
 
 Ut tantum mereare deum, depromo pharetra 
 Mnemosynum quo te nostri meminisse iuvabit. 
 Hac te Marte meo compacta dono cicuta 
 Qua dimulcebis doctas concentibus aures 
 Ac tua fagineis sub frondibus otia ludes. 
 Hunc extolle deum cantu, dum rana paludis 
 Vivet aqua, dum tollentur lampyrides alis. 
 Proximus huic prudens Guido Bourgoinus veneratur 
 A cunctis; est qui te dexteritate levabit 
 Ille, nepos clarus celebrati quippe Parentis. 60 
 
 Primum consilio pollet pietatis honore, 
 Illustris patriae pater est et doxa Niverni, 
 Auxilio relevat, sorti succurrit acerbae ; 
 Virtutum magnus cumulus, celeberrima gesta. 
 Dotibus exundans scatet hie Bolacrius alveus 
 Iura tenens docti f usa sub pectoris area ; 
 Urbem consilio moderatur rite Nivernam. 
 Hie medica doctor praefulget clericus arte 
 Cuius praesidio morbo plerique levantur ; 
 
BUCOLICA 93 
 
 Borbonatus Celebris tota diffunditur urbe ; 70 
 
 Non fuit insigni maior quisquam pietate. 
 Causas contrectans promotor Sylvius astat 
 Aequali librat iuris qui singula lance. 
 
 Niverniis. 
 
 O quantas par est tibi me persolvere grates, 
 Ut qui tarn magna me dexteritate bearis ; 
 Tantisper sacra constituam sollemnia templo 
 Ob nomen laudesque tuas, dum vita manebit. 
 Interea comitis satago veneranda subire 
 Ora, rei quo participem nunc reddere possim. 
 
 Gloria pastorum nullis lapsura diebus, 80 
 
 Digressus nostri venio laturus honores. 
 Mens mea fert Panos mandatis luce sequenti 
 Attentare vias, ut f ertiliora subintrem 
 Pascua quae vernant dextra melioribus herbis. 
 
 F is calis. 
 
 Care Niverne, volans propero discedere gressu, 
 Quo moliris iter ? nee non quo protenus agnas 
 Trudis lanigeras, ac quaenam pascua quaeris ? 
 Tene aliquantisper iuvat hac consistere terra? 
 Huius quippe scatent agri praedulcibus herbis, 
 Hie meditatur avis tenues componere nidos, 90 
 
 Squamosi sicco saliunt in litore pisces, 
 Pinguia perceleres hie agnae gramina tondent. 
 
 Nivernus. 
 
 Fiscalis, his meliora f erunt regione virere 
 Qua late campos praeclara Nivernia prof ert ; 
 Nota meas pecudes illuc per pascua trudo. 
 
 Fiscalis. 
 
 Sicine communes aedes et iugera linquis ? 
 Ah coeptam dimitte viam, ne Musula nostra 
 Te fleat, et monstrent hie infortunia fontes. 
 Nostri pastores ob te suspiria fundent. 
 
94 IOANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 
 Nivernus. 
 
 Haec habitata diu dolor est, heu, linquere rura, 100 
 
 Sed Celebris Panos me illuc mandata remittunt. 
 
 Fiscalis. 
 
 Paulisper (rogito) libeat requiescere mecum 
 Atque referre tuam quaenam sententia mentem 
 Verterit, ac quaenam mutarit murmure Pallas. 
 
 Nivernus. 
 
 Dum canerem gaudens his Fiscaliensibus agris. 
 Ad meliora vocans me pastorum deus aurem 
 Vellit ; quas ob res huius mandata capesso. 
 
 Fiscalis. 
 
 O quam dira moves, qui te committere sorti 
 Ausus sis, quoniam Rhamnusia singula torquet. 
 Forte cades, nee te quisquam pietate levabit. 110 
 
 Nivernus. 
 
 Nanciscar fatis divum cui Candida virtus 
 Ridet, pastores qui dexteritate levassit. 
 Nos huius clarum tollemus carmine nomen. 
 
 Fiscalis. 
 
 Aequa refers ; hoc multa manent te commoda ritu. 
 Verum paulisper nos ad tua carbasa vertas 
 Nee non (si qua tui comitis te cura remordet) 
 Tarn facili carmen nobis modulere cicuta; 
 Molle quidem fuerit molli quoque dulcius aura. 
 
 Nivernus. 
 
 'Alme deus noster, precibus si flecteris ullis, 
 Aspice nos ac da sacrati numinis aura 120 
 
 Posse frui, tutasque velis nos carpere sedes. 
 Qui geris eloquium pueris concinnaque verba, 
 Mulcenti perfunde (precor) mea guttura rore, 
 Excute torpenti squalens a mente veternum ; 
 
BUCOLIC A 95 
 
 Non me segnities lentum damnosa moretur, 
 
 Nee latices sacros temnam lymphasque perennes 
 
 Fontis inexhausti ; nam Trina Potentia pigrum 
 
 Odit, mortales hunc atra bile sequuntur, 
 
 Hunc premit (ut liquido constat) crudelis egestas. 
 
 Quapropter faveas praesenti numine votis, 130 
 
 Quippe favere potes (te freti solvimus oram 
 
 Litoream) navemque regas flatusque secundes. 
 
 Ante tuas aras pingues mactabimus agnos 
 
 Atque tibi semper laetum paeana can emus '. 
 
 Fiscalis. 
 Omnis Musa thymo tua fit mihi dulcior Hyblae. 
 
 Nivernus. 
 
 Dum loquimur (capio) labuntur tempora sensim. 
 Hinc abeam par est, cum crastina f ulserit aura ; 
 Care, vale, noster congerro, Nestora vince. 
 
 Fiscalis. 
 
 Felices iam carpe vias sedesque beatas ; 
 Dilige me, carum redimens ut Castora Pollux. 140 
 
 ECLOGA II, SPES. 
 
 Venturi praeclara boni mens spe relevatur; 
 Fiscalis ob socium sic quoque maestus agit. 
 
 Fiscalis. Francus. 
 
 « 
 
 Fiscalis. 
 
 O Sors infelix quae versas singula nutu, 
 Sicine pastores gaudes vexare dolore, 
 Ut socium co gas nostra discedere terra? 
 Heu quis solamen tribuet, quis tristia dictis 
 Fata suis mulcens depellet corde dolorem? 
 Heu crucior, vexor, laedor, sternorque, coquorque. 
 
96 10ANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 
 Francus. 
 
 Fiscalis heu noster, quid sollicitaris amare, 
 Quidve gemis ? nee non quaenam suspiria prof ers ? 
 
 Fiscalis. 
 
 Impia ne rerum quae sit fortuna requiras, 
 France, velim, nam nostrorum meminisse malorum 10 
 
 Maerorem dudum conceptum fortius auget. 
 
 Francus. 
 
 Anne piget viridi nunc primum degere rure ? 
 Nonne vides Latios agris vixisse decenter? 
 Emunctae naris tradunt monumenta virorum 
 Dulcius esse nihil viridi quam vivere campo. 
 Cur igitur largo tingis tua lumina fletu ? 
 
 Fiscalis. 
 
 Heu non quae credis gemebunda mente revolvo, 
 Verum discrucior gravioris pondere molis. 
 
 Francus. 
 
 Eia age, suspirans maestos depelle dolores. 
 Tarn magnus nuper torquebat pectora maeror, 20 
 
 Sed laeto nostros solamur carmine casus. 
 Quare, age, festina tristes deponere luctus. 
 
 Fiscalis. 
 
 Est mihi complendus variis singultibus aer, 
 Est imitanda meo tristis Philomena dolore ; 
 Turn viduae maerens comitabor turturis ora, 
 Insequar horrisono Phoebeas ore sorores. 
 
 Francus. 
 
 Pectora quid prodest saevo consumere luctu, 
 Quidve iuvat maesto planctu corrumpere vitam ? 
 Qui sapit adversos trudit molimine casus. 
 Pone tuos igitur, pastor moderate, dolores. 30 
 
BUCOLIC A 97 
 
 Fiscalis. 
 
 Tantae maestitiae questus quis pellere possit? 
 Ah f era languescens penetrarunt vulnera corpus 
 Quae nee titillans celeres delphinas Arion 
 Delphica nee resono sanarent organa cantu. 
 Non igitur minim, si tot suspiria fundam. 
 
 Francus. 
 
 Visne cadant parvi surgentia nomina vatis? 
 Ecce Thalia pios olim cantabat honores, 
 Ast ea languenti late silet acta dolore. 
 Quare, age, festina luctus depromere causas. 
 
 Fiscalis. 
 
 Cum. vacet et cupias nostros audire dolores, 40 
 
 Infandi causas crudeles accipe luctus. 
 Venerat in sedes has pastor ab orbe Niverno, 
 Nuper amicitia mihi qui nexatus abivit ; 
 Internis animis sane nos ipse colebat. 
 Quas ob res, hunc ut comitem convisere possim, 
 Qua vergit Niveris statui convertere gressus. 
 Me dominus deus aspiciet maestumque levabit. 
 
 ECLOGA III, CHARIS. 
 
 Erga pastures charis est celebrata Parentis, 
 Cuius inextinctum nomen ad astra volat. 
 
 Nivernus. Fiscalis. 
 
 Nivernus. 
 
 Fiscalis anne venis, noster congerro benigne? 
 Quidnam te nostros cogit penetrare recessus ? 
 Gratulor auspiciis hue te venisse secundis ; 
 Temporis auspicio melioris adesse nequibas. 
 Hie Pan multiiuges modulatur arundine cantus, 
 Casta Diana choros agit hie ; comitantur eandem 
 Sacrae Vestales alia cum caelibe turba. 
 
98 WANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 
 Hie concinna novem depromunt dicta Sorores, 
 
 In medio quarum cantat Patareus Apollo 
 
 Dulcisonamque chelyn stridente pectine pulsat. 1" 
 
 Fiscalis. 
 
 Non tarn f erven ti fessis ardore, Niverne, 
 Grata quies, celsae si contigit arboris umbra, 
 Quam tuus adventus, facies, manus oraque nobis. 
 Communes simul ac consultus liqueris agros, 
 Deprompsi questus duros noctesque diesque. 
 Saepe meus clamor pastorum cessit ad aures, 
 Cum te digressum per silvas voce sonarem. 
 Ecce etiam praedura lues invadit ovile ; 
 Futtilibus sane contrivi tempus apinis, 
 
 Nulla labore meO' turn commoda digna fuere. 20 
 
 Propterea maestus te terque quaterque vocavi 
 Felicem, miseris procul his qui cladibus esses. 
 At gravior de te questus mihi mole malorum. 
 Quapropter misere concussus sorte sinistra 
 Oppida frugiferum spectare Nivernica duxi. 
 En te convenio trusus tellure marique. 
 Istud saepe malum monuit nos ante cavere 
 Fatidicus corvus, si mens non laeva fuisset. 
 
 Nivernus. 
 
 Ista tibi dudum dixi praesagia rure, 
 Cum pridem canerem tenui dictamina culmo. 30 
 
 Fiscalis. 
 
 Hasce tuas crebro memini te ferre loquelas. 
 Praesentis Panos vox haec increbruit auri : 
 ' Pastor, ad illustres (ne cesses) tende Nivernos ; 
 Te deus aspiciet praesens inopemque levabit.' 
 Quas ob res istaec tacita dum mente revolvi, 
 Clara Nivernorum decrevi tecta subire. 
 Molior ipse viam, supero vallemque iugumque ; 
 Offert se tandem praeclara Nivernia nobis. 
 Porro pergenti subsunt mihi pinguia prata ; 
 Illic occurrunt agnae per rura vagantes, 40 
 
 Hie pecus admiror nullo custode teneri. 
 
BUCOLICA 99 
 
 O quam fausta, Niverne, dedit tibi sidera numen, 
 Ad tarn felices quondam divertere campos. 
 
 Nivernus. 
 
 Est mihi promissus qui tot miracula vincit, 
 Ille deus merito cui rura Nivernica subsunt 
 Quique pias Clarii moderatur Apollinis aedes 
 Pastorumque parens merito cognomine fertur. 
 Nempe f avens doctis chelas pastoribus offert ; 
 Quaerit ab exceptis non quis natalibus orti, 
 Sed qua doctrina cincti. Numeraveris omnes SO 
 
 Commodius spicas quam quot de sorte levarit. 
 Nil mortale refert, ut fortia gesta recludunt. 
 Prae cunctis amat hie Christum Christi quoque mystas. 
 
 Fiscalis. 
 
 O felix numen tanto candore refulgens, 
 Cui data divino sunt rura Nivernica nutu. 
 
 Nivernus. 
 
 Hunc decorat Celebris Fabii prudentia Marci, 
 Non fuit Augustus donis fecundior illo. 
 
 Fiscalis. 
 
 Tu propere nostros ad numen dirige gressus, 
 Illius ut laeti nos dexteritate fruamur. 
 
 Nivernus. 
 
 Eia age, congerro, captans veneranda subire 60 
 
 Tecta pium numen demulce poplite flexo, 
 Atque dato dono Persarum more saluta, 
 Et gratus sistro Panos modulere sonoro. 
 
 Fiscalis. 
 
 ' Salve, percelebris clarorum doxa deorum, 
 Sacrae qui ferris paediae dulce levamen, 
 In quo praesidium virtus sibi clara locavit. 
 Exige florescens Pylii tria saecula regis, 
 Inter protectos abs te me scribe clientes '. 
 
100 JOANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 
 ECLOGA IV, THRENODIA. 
 
 Lugubri fletur Clivensis carmine pastor, 
 Ferturque ut probris vita beata vacet. 
 
 Nivernus. Francus. Pan. 
 
 Nivernns. 
 
 Ergone praesenti potuit Mors improba mundo 
 Tam saevum patrare nefas et crimen amarum, 
 Pastorem ut tulerit Clivensem funere acerbo? 
 Heu, magnum diro pastorem sustulit ictu 
 Monstrum terrificum quod demetit omnia falce 
 Quodque labris frendens commiscet sacra profanis. 
 Phoebe, tuo capiti maestam compone cupressum, 
 Candida, Pieriae, vos lilia ferte, sorores, 
 Tritonis prudens Peithoque, accedite; vester 
 Fulgor erat, nomen vestrum hoc effertur in auras. 10 
 
 Percelebres lugete viri, lugete cohortes 
 Magnatum, vestrum pastorem flete sepultum. 
 O Mors Gorgoniis circum stipata colubris, 
 Cur das ut tales depromam voce querelas? 
 
 Francus. 
 
 Quid luges, nostrum specimen, generose Niverne? 
 Anne doles hoc te natali degere campo? 
 Indubie has sedes nequaquam habitare Thalia 
 Erubuisset ovans, nee ovantum turba sororum. 
 Sed quid de Fabiis dicam aut Pisonibus ipsis 
 Ac aliis quibus imposuit res rustica nomen? 20 
 
 His certe campis cupiissent ducere vitam, 
 Si datus iis rerum delectus rite fuisset. 
 Fertilius pratum nusquam, nee mollior herba. 
 Erumpunt rigui hie fontes el flumina molles 
 Vivificant herbas, f acilis quoque singula terra 
 Parturit ad victum, qua non est pinguior ulla. 
 Felix prole virum, nee non fecunda metallis. 
 India lanigeris lucis se tollit ad astra 
 Iactat eburque suum, nee non Panchaia harenas, 
 Effert Aegyptus sese ob septem ostia Nili, 30 
 
BUCOLIC A 101 
 
 Africa plus pavone sibi placet ubere glaebae, 
 
 Suavia gaudentes mittunt sua tura Sabaei ; 
 
 Ast haec indubie tacto omni munere gaudet, 
 
 Dicitur has ob res fortunatissima tellus. 
 
 Haec tua rite valet miracula temnere, Memphi. 
 
 Illi Francorum regni pulcherrima pars est, 
 
 Hie Clivense decus superat miracula mundi. 
 
 Si te infelici volvit Fortuna rotatu, 
 
 Aequa f ac mente hanc sortem patiaris iniquam, 
 
 Magnaque si tu sis passus discrimina rerum, 40 
 
 Non tamen est fortis tantos depromere questus 
 
 Nee fragilem diro vitam consumere luctu. 
 
 Magnanimi est semper duris obsistere rebus. 
 
 Nivernus. 
 
 Si hie esses, aliter ferres incommoda nostra. 
 Heu nirnis urgentum praegrandi pondere rerum 
 Opprimor, et damnum nullo reparabile saeclo 
 Ipse equidem doleo ac crebris deplore- querelis. 
 
 Francus. 
 
 Eia age, luctificos educ de corde dolores ; 
 Die age tantisper, dum nostra armenta vagantur. 
 
 Nivernus. 
 
 Ne cogas quae sit rerum sors ferre mearum, 50 
 
 France, velim, nee me iubeas revocare dolorem. 
 Dum longam meditor seriem meminisse malorum, 
 Nostra recrudescunt maiori vulnera morbo. 
 
 O te quam faustum, cui nullus pectore maeror. 
 Pro dolor, excruciat me Mors haec invida nostris 
 Temporibus, solita est hominum quae parcere nulli. 
 Haec (hei) commiscet clarum cum paupere regem 
 Nee sane quemquam magnum diadema tuetur; 
 Atque id contingit, quod sit Mors omnibus aequa. 
 Mortales nos ista docent monumenta virorum; 60 
 
 Haec telo truncat quidquid Natura creavit. 
 O utinam tarn dira foret demersa sub undis 
 Bellua Tartareis et nigro carcere clausa, 
 Quo minus ad fatum mortales praecipitaret. 
 
102 IOANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 
 Primiparae o damnum, cuncto lacrimabile saeclo! 
 
 Cum vetitos palmis ausa est decerpere f ructus 
 
 Prima parens, nostrum tunc Mors accessit in orbem, 
 
 Tunc celeres diris armis innexuit alas 
 
 Gestans tela manu Lernaeo tincta veneno ; 
 
 Inde per hunc orbem miserum furibunda cucurrit. 70 
 
 lam vero terras omnes omnesque pererrat 
 
 Pagos, et crepitans claras circumvolat urbes. 
 
 Indubie non est homini sollertia cuiquam 
 
 Quae durae valeat praecludere limina Morti. 
 
 Horrida Mors veniam non dat virtutis alumnis ; 
 Quid facient igitur laeti peccamine solo, 
 Talia cum tolerent mortis discrimina iusti? 
 Quid, quaeso, faciet qui se effert more leonis? 
 Infelix quid aget terrestris vermibus esca? 
 O quantum studuisse volet molimine toto 80 
 
 Menti, quam vellet pulsos de pectore f astus ! 
 Et qui tot missis iactatur f aenore nummis 
 Dives, qui tot habet camporum iugera quique 
 Non numerare potest aurum tellure repostum, 
 Heu quam divitias cupiet tempsisse fluentes ! 
 Formidatne suae tempus lacrimabile mortis 
 Quern spurcae Veneris titillat saeva libido? 
 Dentatum labris mordere edentulus ardet, 
 Ast hie Pascomidem duram teret atque lupatum. 
 Ventripotens molli qui nutrimenta palato 90 
 
 Dat, volet illecebras quantum sprevisse f ugaces ! 
 Numina qui dictis superum terrere videtur 
 Impatiens missas voces meminisse docebit. 
 O turpem quem segnities damnosa moratur, 
 Nonne videt vacuos semper discedere menses? 
 Excutiat vecors sordens a mente veternum ; 
 Nulla dies abeat quin quid f eliciter edat. 
 Turpe quidem molli vitam consumere somno ; 
 Gliscet post mortem segnis tempsisse sopores. 
 
 Sed doleo, quod Mors Claris non parcere norit. 100 
 
 Non potuit Samson, cui tanta potentia quondam 
 Concessa est, duras Mortis depellere vires; 
 Vivaces Mortis telis periere Sibyllae. 
 Si dives pugnet, veteres periere monarchae ; , 
 Mortuus est Xerxes, et mortuus ille Darius. 
 
BUCOLICA 103 
 
 Non prodest luxus nee tam scelerata voluptas 
 
 Nee Venus aut Veneris petulans ancilla Libido. 
 
 Praemollem luxus quid iuvit Sardanapallum ? 
 
 Quique tulit maestum quid profuit ille Neroni? 
 
 Quidnam nobilitas duro cum robore iuncta? 110 
 
 Omnes Herculeo superata fuisse labor'e 
 
 Plurima monstra f erunt ; nam pressit flore dracones, 
 
 Dura Molorchaeum compressit clava leonem, 
 
 Compulit aeripedem cervam molimine duro, 
 
 Stymphalidas vicit volucres, extractus ab illo 
 
 Cerberus effertur metuenda ex sede Barathri, 
 
 Vis Erymanthaeum praecellens contudit aprum, 
 
 Raptis percelebres devicit Amazonas armis, 
 
 Augeae constat stabulis impensa laborum, 
 
 Expulsurn magno domuit luctamine taurum, 120 
 
 Sunt Diomedis equi saevo cum rege perempti, 
 
 Geryonis caesi portat victoria palmam, 
 
 Hesperidum victo tulit aurea mala dracone. 
 
 Quid colubros ref eram Lernaeos igne necatos ? 
 
 Amphitryoniades superavit magna labore 
 
 Monstra ; sed haud clava praedura tale subegit 
 
 Quale per has nuper visum est discurrere terras 
 
 Monstrum terrificum ; Mors ultima linea rerum. 
 
 Haec rapit ex mundo quidquid Natura creavit. . 
 
 O Mors horrenti multo crudelior ursa, 130 
 
 Parcere quae numquam nosti virtutis alumnis. 
 
 Francus. 
 
 Siste, velim, lacrimas finemque impone dolori. 
 Non minus indubie tristis mea pectora maeror 
 Exegit, verum discussi carmine luctus. 
 Quare age siste, precor, fletus serrnoneque deduc ; 
 Nam sermo comis depellit corde dolores 
 Ac gravis anxietas alterna voce levatur. 
 
 Nivernus. 
 
 Cum satagas nostri luctus dignoscere causas, 
 Incipiam, ac primo planctus ducetur ab ovo. 
 Interea lapidis sortire sedilia mecum. 140 
 
104 JOANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 
 Francus. 
 Perplacet haec sedes; si nunc iuvet, occipe fari. 
 
 Nivernus. 
 
 Heu heu, dum volvo facinus lacrimabile, obortis 
 Parcere non possum lacrimis nee sistere fletus. 
 Ipse ego nostrates agros in pace colebam 
 Curabamque greges pingues, et sedibus hisce 
 Cottidie mulctram complebam lacte recenti. 
 Noster primaevo pastor turn flore nitebat. 
 Hie Clivensis erat Carlus, de sanguine regis 
 Gallorum cretus; nulli sollertia maior. 
 Ast horrens vultu Mors, quae secat omnia, magno 150 
 
 Illi pastori vitales abstulit auras. 
 Huius in acerbam mortem istaec carmina prompsi : 
 ' Insignem pietate virum lugeto caterva 
 Pastorum; magnus Clivensis ductor obivit '. 
 Huius ob abscessum quam dura Nivernia passa est. 
 
 Francus. 
 
 Si foret Elysio lacrimis revocandus ab orbe, 
 Aspiceres lacrimis haec nostra scatentia obortis 
 Lumina; sed quoniam nulla est revocabilis arte, 
 Siste, precor, fletus; nostros simul accipe casus. 
 
 Nivernus. 
 Incipe, France, prius quam sol declinet Olympo. 1 60 
 
 Francus. 
 
 Ah lacrimis memoranda meis nigroque lapillo 
 Designanda dies, qua Mors et tristis Erinnys 
 Inter pastores maioris stamina vitae 
 Bis seni numero disruperunt Lodovici 
 Francorum. Cuius laudes aequare loquendo 
 Non opis est nostrae, si tot quot dicitur Argus 
 Luminibus vidisse loquar Unguis. Pius ille est 
 Qui gregis haud haesit mortem pro pace pacisci ; 
 Nosti rite lupos quanta virtute fugarit. 
 
BUCOLIC A 105 
 
 Nivernus. 
 
 Novi equidem, sed mors est dudum temporis acti. 170 
 
 Effera non pridem nostrum Mors abstulit orbe 
 Propter quem maerent pecudes pictaeque volucres. 
 Pastores, functo hoc incommoda quanta tulistis. 
 Occidit ille decor cuncto memorabilis aevo 
 Qui poterat nostras res nosque beare Nivernos. 
 Quales percelebris functi coniunx dedit ore 
 Fletus, pastoris dum mortem crevit acerbam, 
 Et quales lacrimas dedit, et qua voce piavit ! 
 Aera nunc dmnes igitur complete querelis, 
 Tundite nunc pectus, nunc laxos vellite crines, 180 
 
 Tristia nunc largis perfundite fletibus ora. 
 O Claris inimica viris atque invida Fata, 
 Num f acinus vobis hoc debuit esse scelestum? 
 Cur segnis potius plebs et ignobile vulgus 
 Facta feris manibus non sensit vulnera vestris? 
 
 Pan. 
 
 Ille ego qui'tueor pecudes pecudumque magistros 
 Haec ipsis ventura cano ; iuvat edere fata. 
 Vos Galli, vos praecipue gaudete, Niverni ; 
 Pastores gaudete mei. Licet omne vagetur 
 Ipsa per arva pecus, praedator ovilibus ullas 190 
 
 Non feret insidias, nee laedet dente rapaci. 
 Scilicet ipse Deus qui librat singula lance 
 Adventare sinet quod constituere futurum 
 Fata. Novus namque ex Francis rex, qui fuget istam 
 Turcarum subolem, surrexit origine pulchra, 
 Ne sinat aerumnis mundum tabescere tantis. 
 Est Maria illustris princeps Carlo viduata 
 Qui Clivensis erat, quorum de sanguine cretus 
 Franciscus superat, quem caelica numina servent. 
 Horum annis repetet mundum squalore situque 20O 
 
 Cana Fides posito, nexas dabit impia palmas 
 Post tergum Bellona suas, privataque telis 
 In sua torquebit male sanos viscera dentes ; 
 Aurea cum grata remigrabunt saecula pace. 
 
106 IOANNIS ARNOLLETI NIVERNENSIS 
 
 Francus. 
 
 Sublimi Panos veneremur numina voce, 
 Ac ea quae nobis Deus obtulit ore canenda 
 Promamus, gracilique sonos meditemur avena. 
 
 Nivernus. 
 
 Clara Nivernorum laetetur rite caterva, 
 Atque Deo missus contingat sidera clamor, 
 Laetaque commonstret praeclarus gaudia paean. 210 
 
 Nostris temporibus commigrant aurea mundo 
 Saecula, sortita est Pax instaurata tribunal. 
 Dallebreta excedat tempus cuiusque Sibyllae, 
 Franciscus cervi Clivensis tempora vivat. 
 Numina quidquid agant fortunent caelica nutu, 
 Meque inter parvos dignentur scribere mystas. 
 
NOTES 
 
 ECLOGUE I. 
 
 Pan advises ' Nivernus ' to leave the ' agri Fiscalienses ' and return 
 to Nevers ; there he will enjoy the protection and favor of Ioannes 
 Parens. ' Nivernus ' announces his departure to his comrade ' Fis- 
 calis ', and repeats the address which he is to make to his new patron. 
 The poem is dedicated " Ad eminentissimum virum D. Ioannem 
 Parentem, secretarium regium ". Lines 85-140 are a rather close 
 imitation of the first Eclogue of Faustus Andrelinus. 
 
 2. Virg. Aen. i. 203, ' forsan et haec olim meminisse iuvabit'. 
 
 3. Calpurn. i. 33, 'qui iuga, qui silvas tueor, satus aethere Faunus '; 
 Virg. Eel. ii. 33, ' Pan curat oves oviumque magistros ' 
 
 4. Calpurn. v. 14, ' qua lege regas . . percipe '. 
 
 2I "35- Calpurn. v. 14-65, ' Sed qua lege regas et amantes lustra 
 capellas | . . . percipe. Vere novo, cum iam tinnire volucres j in- 
 cipient . . . protinus hiberno pecus omne movebis ovili. [ . . . Sed 
 non ante greges in pascua mitte reclusos, | quam fuerit placata 
 Pales . . . Nee mora, tunc campos ovibus, dumeta capellis | orto 
 sole dabis, ... At cum longa dies sitientes afferet aestus, | . . . iam 
 silvis committe greges, . . .ad fontem compelle greges, . . . sed 
 protegat illas | interea veteres quae porrigit aesculus umbras. | Verum 
 ubi declini iam nona tepescere sole | incipiet . . rursus pasce greges, 
 . . . Nee prius aestivo pecus includatur ovili ', etc. With line 22 cp. 
 Virg. G. iii. 155, ' armentaque pasces | sole recens orto ' ; with line 26 
 cp. Virg. G. i. 338, ' in primis venerare deos '. 
 
 36. Andrelinus, Eel. i. 43, ' quaerenda viatica canis '. 
 
 38. Parentis: Jean Parent. In the dedication of this Eclogue he 
 is called ' secretarius regius ' ; i. e., he was royal notary at Nevers. 
 In a document of 1520 he is called ' ecolatre ' ; i. e., he was a. canon 
 who had charge of some educational work. He had an important 
 part in the founding of the College of Nevers, and shared the ex- 
 pense of establishing the school in its new quasters. " Les repara- 
 tions des batiments furent faites par moitie entre la ville et Me. Jean 
 Parent. Le compte de Jean de Corbigny, pour l'annee 1527, dit qu'il 
 en couta 241 livres 14 sous pour chacune des deux portions, outre ce 
 qui avait ete deja. donne "; Parmentier, Archives de Nevers, i. 307-8 
 (Paris, 1842). 
 
 41-42. Bapt. Mant. Eel. x. 11-12, 'ipse ubi fronde sua tibi tempora 
 cinxit Apollo, | dono dedit citharam, nervos et eburnea plectra '. 
 
 43. Virg. Aen. vi. 856, ' viros supereminet omnes ' ; Andrei. Eel. 
 xii. 292, 'alios claris reges supereminet actis ' ; Lucret. iii. 1043, 'qui 
 genus humanum ingenio superavit et omnis [ restinxit, Stellas exortus 
 ut aetherius sol '. 
 
 107 
 
108 JOANNES ARNOLLETUS NIVERNENSIS 
 
 47. Andrei. Eel. x. 64, ' otia quis dederit vitae tranquilla beatae '. 
 
 48-50. Andrei. Ed. x. 79-93, 'me voluit medio cantantem audire 
 theatro . . . ante ipsum quaesita Iovem modulamina fundo, | scilicet 
 ut bello claram expugnavit aperto | Parthenopen '. 
 
 52. Bapt. Mant. Ed. iv. 16, ' deprome pharetra '. 
 
 54. Andrei. Ed. x. 35, 'si mulces gratis raras concentibus aures '- 
 
 55. Virg. Ed. i. I, ' sub tegmine fagi '. 
 56-57. Cp. Andrei. Ed. xii. 293-300. 
 
 57. Perotti, Com., ' cicendula a Graecis lampyris dicta . . nunc 
 pennarum hiatu refulgens, nunc compressu obumbrata '. 
 
 72. Du Cange has, "Promotor, Qui de delictis inquirit, et ea ut 
 reprimantur vel puniantur promovet". Littre has, " Promoteur, 
 Homme d'^glise qui dans la juridiction ecclesiastique fait ce que le 
 procureur de roi fait dans la juridiction la'ique " In one of the 
 novels of Malespini (ii. 81) a ' Promotore ' is an official to whom 
 appeal is made for the annulment of a marriage. 
 
 74. Virg. Aen. i. 600, 'grates persolvere dignas '. 
 
 77. Virg. Aen. i. 609, 'semper honos nomemque tuum laudesque 
 manebunt '. 
 
 82. Cp. Ovid, M. i. 1, ' fert animus mutatas dicere formas ' ; 
 Lucan, i. 67, ' fert animus causas tantarum exponere rerum '. 
 
 83. SUbintrem. For the transitive use, cp. Bapt. Mant. Ed. i. 175, 
 ' pecus vineta subintrat ' ; Anthol. Lat. [727] Riese, ' forte subintra- 
 runt unica tecta simul '. 
 
 85-87. Cp. Andrei. Eel. i. 1-3. 
 
 90. Calpurn. v. 64, ' nidis somnos captare volucris | cogitet ' 
 
 91. Cp. Virg. Eel. i. 61, ' nudos in litore pisces ' ; Aen. iii. 510, 'in 
 litore sicco ' ; Sannazaro, Ed. iii. 20, ' Oceani madidas vidit refluentis 
 harenas | et quae caeruleos procul aspicit ora Britannos, | qua (nisi 
 vana ferunt) quoties maris unda recedit, | indigenae captant nudos per 
 litora pisces ' 
 
 93-104. Andrei. Eel. i. 6-20. 
 
 97. Musula. This diminutive is used by Thomas Watson in his 
 Eclogue on the death of Sir Francis Walsingham (1590). 
 
 103. Virg. Aen. i. 237, 'quae te, genitor, sententia vertit?' 
 
 105. Fiscaliensibus agris: possibly Fecamp (Fisei campus) — in 
 spite of the quantity (a). It seems to be some place on the sea- 
 shore; cp. lines 91, 115, and 132-3, also Eel. iii. 26. 
 
 106-107. Virg. Eel. vi. 3, ' Cynthius aurem | vellit '- 
 
 108-34. Andrei. Eel. i. 44-71. 
 
 116. Cp. Andrei. Ed. vi. 27, ' ne gregis errandi te cura remordeat 
 ulla '. 
 
 122. Cp. Eel. iii. 46-47, 65. 
 
 124. Cp. Andrei. Eel. v. 7, ' desidis exercet pulso torpore veterni '. 
 
 125. Virg. Aen. ii. 373, 'quae tam sera moratur | segnities?' 
 129. Val. Fl. iv. 459, ' crudelis egestas ' 
 
 135. Andrei. Eel. i. 72-74. Cp. Calpurn. iv. 149, - verum quae 
 paribus modo concinuistis avenis | tam liquidum, tam dulce sonant 
 ut non ego malim | quod Peligna parant examina lambere nectar ' ■ 
 Theocr. viii. 83. 
 
 136. Hor. Od. i. ii, 7, ' dum loquimur, fugerit invida | aetas ' • 
 Ovid, Amor. i. 11, 15, 'dum loquor, hora fugit '. 
 
NOTES 109 
 
 137. Andrei. Ed. iii. 130, 'cum crastina fulserit hora '. 
 
 139. Andrei. Ed. i. 85. 
 
 140. Virg. Aen. vi. 120, ' fratrem Pollux alterna morte redemit ' 
 
 ECLOGUE II. 
 
 ' Fiscalis ' laments the departure of ' Nivernus ' (see Ed. I), and 
 decides to follow him to Nevers. The poem is an imitation of the 
 first half of the third Eclogue of Andrelinus. It is dedicated " Ad 
 Dominicum Phizelium, Archididascalum et Moderatorem illustrissimi 
 Principis D. Caroli Clivensis "- 
 
 1. Virg. Ed. ix. 9, ' Fors omnia versat '. 
 9-23. Andrei. Ed. iii. 4-24. 
 
 14. Hor. Sat. i. 4, 8, 'emunctae naris ' ; Virg. Aen. iii. 102, ' vete- 
 rum monumenta virorum '. 
 
 24. Philomena. Du Cange cites this form from a Glossarium of 
 the year 1348. jr 
 
 25. Cp. Boiardo, Ed. ii. 9, 'qwale sonat dulci turtur viduata marito | 
 carmen . . . tale . . . cecinit . . . Tityrus ' ; Balth. Castiglione, Alcon, 
 8-9, ' ut gemit amissos fetus philomela sub umbris, | aut qualis socia 
 viduatus compare turtur ' 
 
 40. Calpurn. vi. 58, ' et vacat et vestros cantus audire iuvabit ' ; 
 P. Lotichius Secundus, Ed. iv. 1, ' si vacat et dulces iuvat instaurare 
 querelas ' 
 
 41. Cp. Virg. Aen. ii. 3, ' infandum . . . dolorem '. 
 
 46. Niveris: the river Nievre. 
 
 ECLOGUE III. 
 
 ' Fiscalis ' has followed ' Nivernus ' to Nevers, and is now to be 
 introduced to Ioannes Parens. The poem is dedicated "Ad Ioannem 
 Burgoinum, Aemilianae indolis iuvenem, Ioannis Parentis prone- 
 potem ex sorore "- 
 
 19. apinis. In Martial, xiv. 1. 7, the quantity is apinae. 
 
 20. Andrei. Ed. i. 40, ' nulla fuere meo compendia digna labore '. 
 
 21. Virg. Aen. i. 94, 'o terque quaterque beati queis ', etc. 
 
 27-28. Virg. Ed. i. 1 6, ' saepe malum hoc nobis, si mens non laeva 
 f uisset ', etc. 
 33-34. Cp. Andrei. Ed. ii. 75-77. 
 41. Virg. Aen. iii. 221, 'nullo custode'. 
 
 47. parens. See Ed. i. 38, and note. 
 
 48. chela, used of the human arm, is quoted by Du Cange, from 
 Abbo de obsidione Lutetiae a Normannis, i. 273. The new Thesaurus 
 quotes it from Mart. Cap. 9, 903. 
 
 56. Fabii Marci. This means Quintilian. 
 61. Andrei. Ed. a. 90, 'poplite flexO '. 
 
 65. ferris: apparently the passive of fero (2 sing. pres. indie). 
 See Neue-Wagener, Formenlehre, iii. 617. 
 
110 JOANNES ARNOLLETUS NIVERNENSIS 
 
 ECLOGUE IV. 
 
 ' Nivernus ' laments the death of Charles II of Nevers, or of 
 Cleves (Aug. 27, 1521). The poem is dedicated: "Ad generosissimum 
 Principem D. Franciscum Clivensem, Comitem Augiensem natum ac 
 destinatum comitatui Nivernensi aliud ludicrum pastorium cui titulus 
 est Threnodia in acerbum interitum illustrissimi Principis patris eius 
 D. Caroli Clivensis " It borrows freely from the third Eclogue of 
 Andrelinus. ' Dallebreta ', line 213, means Marie d'Albret, the wife 
 of Charles, and ' Franciscus ', line 199, is his son, who succeeded him 
 as Count of Nevers. 
 
 1. Andrelinus, Eel. iii. 65, ' Mors improba'. 
 
 6. Cp. Hor. Ep. i. 16, 54, ' miscebis sacra profanis '. 
 
 19-20. 'Cicero' (cicer), ' Fabius ' (/aba), ' Hortensius ' (hortus), 
 'Piso' (pisum), etc. 
 
 27. Virg. A en. vi. 784, ' felix prole virum '. 
 
 28-29. Virg. G. ii. 116, 'sola India nigrum | fert hebenum, solis 
 est turea virga Sabaeis '. '# 
 
 31. Virg. Aen. i. 536, ' ubere glaebae '. 
 
 39. Hor. Od. ii. 3, 1, ' aequam . . . mentem ' 
 
 40. Virg. Aen. i. 204, ' tot discrimina rerum '. 
 
 44-49. Cp. Andrelinus, Ed. iii. 19-20, and 13-15; Ovid, M. i. 379, 
 ' damnum reparabile '. 
 
 49. Cp. Nemes. Eel. i. 6, ' incipe, dum salices haedi, dum gramina 
 vaccae | detondent '. 
 
 50-53. Cp. Andrelinus, Eel. iii. 4-6. 
 
 57. Cp. Hor. Od. i. 4, 13, ' Pallida Mors aequo pulsat pede pau- 
 perum tabernas | regumque turris '. 
 
 69. Ovid, M. ix. 130, ' Lernaei . . . veneni '. 
 
 82. Cp. Hor. A. P. 421, ' positis in faenore nummis '. 
 
 84. Virg. Aen. vi. 655, ' tellure repostos '. 
 
 88-89. Cp. Arnolletus' distich In Zoilum, ' Dentatum labris mor- 
 dere edentulus ardet, | ast hie Pascomidem mordeat atque lupos '. 
 
 94. Cp. Eel. i. 125, and note. 
 
 96. Cp. Eel. i. 124. 
 
 97. Cp. the line of Andrelinus, ' Nulla dies abeat, quin linea ducta 
 supersit ' (quoted in the Menagiana, Paris ed., 1715, ii. 398). Plin. 
 N. H. xxxv. 36, 84, 'Apelli fuit alioqui perpetua consuetudo num- 
 quam tam occupatum diem agendi, ut non lineam ducendo exerceret 
 artem, quod ab eo in proverbium venit '. 
 
 104-5. Cp. Lucr. iii. 1024-33. 
 
 114. Virg. Aen. vi. 802, ' aeripedem cervam '. 
 
 128. Hor. Ep. i. 16, 79, ' mors ultima linea rerum est '. 
 
 132-141. Cp. Andrei. Eel. iii. 19-30. 
 
 139. Cp. Hor. A. P. 147, 'nee gemino bellum Troianum orditur ab 
 ovo ' ; Sat. i. 3, 6, ' ab ovo | usque ad mala '. 
 
 142-146. Cp. Andrei. Eel. iii. 72-77. 
 
 149. Cp. Andrei. Eel. iii. 35, ' non fuit in toto maior sollertia 
 campo '. 
 
 151. Virg. Aen. i. 387, 'auras vitales '. 
 
NOTES 111 
 
 '53- Virg. Aen. i. 10, ' insignem pietate virum '. 
 
 153-160. Cp. Andrei. Eel. iii. 62-63, and 68-72. 
 
 164. Louis XII died Jan. 1, 15 15. 
 
 166. Virg. Aen. i. 601, 'non opis est nostrae '. 
 
 167-8. Vulg. loan. a. II, 'bonus pastor an imam suam dat pro 
 ovibus suis '. 
 
 172. Virg. Aen. iv. 525> ' pecudes pictaeque volucres '. 
 
 184. Virg. Aen. i. 149, 'ignobile vulgus '. 
 
 186. Cp. Virg. Eel. ii. 33, ' oves oviumque magistros '. 
 
 186-207. Cp. Calpurn. i. 33-48 and 91-93, ' Qui iuga, qui silvas 
 tueor, satus aethere Faunus, | haec populis ventura cano ; iuvat 
 arbore sacra | laeta patefactis incidere carmina fatis. | Vos o prae- 
 cipue nemorum gaudete coloni, | vos populi gaudete mei ; licet omne 
 vagetur | securo custode pecus, . . . non tamen insidias praedator 
 ovilibus ullas | afferet, . . . Aurea secura cum pace renascitur aetas 1 
 et redit ad terras tandem squalore situque | alma Themis posito, . . . 
 Dum populos deus ipse reget, dabit impia vinctas | post tergum Bel- 
 lona manus spoliataque telis | in sua vesanos torquebit viscera mor- 
 sus, I . . . Sed bona facundi veneremur numina Fauni. | Carmina 
 quae nobis deus obtulit ipse canenda | dicamus teretique sonum 
 modulemur avena'. 
 
 198. Virg. Aen. ii. 74, ' quo sanguine cretus '. 
 
 213. Cp. Ovid, Pont. ii. 8, 41, 'sic pater in Pylios, Cumaeos mater 
 in annos I vivant '. 
 
APPENDICES 
 
 APPENDIX A. 
 
 Publii Fausti Andrelini Foroliviensis Clarissimi Poetae Laureati ad 
 Robertum Gaguinum Divi Maturini Parisiensis Ministrum Maiorem 
 Epistola. 
 
 Multos fore arbitror, Reverende Praesul, qui cum huius eclogae vel 
 solum titulum legerint, quamprimum me et mordacem et invidum esse 
 garrient. Incivilium enim ac levium hominum natura est nondum 
 perspectam materiam in deteriorem potius quam meliorem in partem 
 accipere. Ceterum si excurso spatio ad supremam usque metam per- 
 venerint, hi profecto certiores erunt me ab omni turn dicacitate turn 
 livore prorsus alienum esse. Illi mea quidem sententia damnandi 
 sunt qui genuino dente unumquemque lacerare studeant, quando- 
 quidem ex Theonina mordacitate nullam certe gloriam assequi possint. 
 Quisquis praeclarum atque immortale nomen affectat, ea semper 
 agenda putet ob quae non modo instantibus sed etiam futuris saeculis 
 approbetur. Quocirca Dionysium tyrannum admonuit divinus ille 
 Plato, ut insequentis temporis curam semper habendam duceret. 
 Quantis et publicis et privatis contumeliis iam diu a maledico illo 
 Balbo indigne oneratus fuerim, equidem nullus lippus, nullus tonsor, 
 nullus deniqpe cerdo est, qui satis superque compertum non habeat. 
 Tamen nulla umquam molestia affectus sum ; inconstantis enim ac 
 stolidi hominis oblocutiones nihil omnino faciendae sunt. Quam levis. 
 quam ineptus, quam delirus, quam insanus Balbus sit, vel ex duabus 
 tantum rebus facile percipi potest. Cum primum in hoc tam floren- 
 tissimum tamque amplissimum Gymnasium concessit, nonnulla epi- 
 grammata, partim ab Octavio Cleophilo composita, partim ex Titi 
 Strocii elegiis excerpta, nomine suo edidit, quo inter Gallos huiusce 
 rei ignaros subitam quandam laudem acquireret. Si qua vero indus- 
 tria sua, quae admodum pauca sunt, elucubravit, ea omnia vel dissona 
 sententia vel falsis syllabis vel mendosa grammatica pueriliter claudi- 
 care nemo est certe qui nesciat. Cornix ista furtivis tandem coloribus 
 denudata non modicos quidem risus exhibet. Si Christiano et veri- 
 dico verbo adhaesisset, intellexisset profecto nihil tam occultum esse 
 quod aliquando sole ipso clarius non elucescat. Qui semel temerario 
 ausu alienos sibi labores ascripserit, tametsi egregium deinceps opus 
 excudit, id numquam ex officina sua emisisse censetur. Quin immo 
 veros artifices plerumque suspectos reddit, praesertim apud eos qui, 
 cum obtusi, ignavi et barbari sint, quemvis alium ex ingenio suo 
 iudicare solent. Deinde ex Balba nobili quidem ac illustri familia. 
 Balbum sibi ipsi cognomentum usurpavit, cum ex domo Accelina et 
 obscuris abiectisque parentibus ortum esse constet. Inertis hercle et 
 insipientis animi est parentum quantumvis ignobilium pudere. In- 
 
 "3 
 
114 APPENDICES 
 
 terim publicum profitendae poeticae ac oratoriae artis munus suscepi, 
 et iuveniles Amores meos a Romana censura approbates atque publica 
 laurea honestatos emisi. Qui tantam invidiam, tantum odium, tantim 
 bilem improbo illi concitarunt ut, postquam una non successerat, alia 
 statim via ad denigrandam famam meam aggressus sit. Hie en;m me 
 et a Christiana fide deviantem et hac in urbe, toto spectante populo, 
 •exustum fuisse simulavit, atque adulterinis litteris falsum menti- 
 tumque crimen per universam fere Italiam publicavit. Quae serpen- 
 tina lingua, quod inauditum mendacium, quae Punica perfidia huic 
 tam aperto mendacio conferri potest? Nihil tam flagitiosum est quod 
 alienae laudis detractori probum esse non videatur. Ad solandos 
 parentes meos ndissimum servum non sine maxima impensa mittere 
 sum coactus. Illi enim tam horrendo nuntio consternati ad perscru- 
 tandam veritatem citatum hucusque tabellarium permiserant, incredi- 
 bili si quidem turn admiratione turn dolore non iniuria opprimeb-ntur, 
 me scilicet earn in haeresim impraesentiarum delapsum fuisse quam 
 semper eiecissem, eiectam fugassem, fugatam exterminassem. Sed 
 nullum demum scelus est quod iustus Deus vel repentino vel lento 
 supplicio non prosequatur. Ecce nequissimus ipse Balbus in haere- 
 tica nescio qua secta et exsecrando illo vitio deprehensus est ob quod 
 Palestinae civitates in sulphureos attritosque cineres conversae sunt. 
 Ni velocissimam fugam in Britanniam Maiorem praecipitasset, pub- 
 lico incendio meritas tandem poenas persolvisset. Tam foedam, tam 
 infamem fugam bucolico carmine praeludendam censui, ut non tam 
 Balbicum scelus quam Faustinum candorem, falsa quidem infamia 
 notatum, et praesentibus et posteris patefaciam. Is omnino vel excors 
 vel immanis est qui aliqua ex parte famam suam neglegere videatur. 
 Nasutos istos rhinocerotas facile contempserim, Reverende Praesul, si 
 hanc meam lucubratiunculam abs te approbatam esse sensero, quern 
 quidem tanti facio quanti Platonem Amphimacus (Antimachus) , cui 
 unus ille instar Atheniensium omnium fuit, facere consueverat.* Vale. 
 
 APPENDIX B. 
 
 Roberius Gaguinus Fausto Poetae Laureato S. 
 
 Quod sit meum de tua in Hieronymum Balbum ecloga iudicium, 
 clarissime vates, exploras. Poteras alios multo me ad hanc rem peri- 
 tissimos adsciscere, qui et orationem Latinam callent et Balbi apud 
 Parisios conversationem experti sunt. Sed ne tibi absconditum faciam 
 quod sentio, si legem sequimur Christianam, proximo maledicere pro- 
 hibemur, nee lacessitis licet convicio referre convicium. Patientia 
 enim sola est in qua vera animi possessio reponitur. ' In patientia ', 
 inquit Christus, ' vestra possidentis animas vestras ' Verum quia 
 sanctissimis interdum viris bilem incanduisse certum est, non nega- 
 verim virtutis esse detegere latentem facinorosi cuiuspiam hominis 
 
 * Cicero, Brutus, 191, ' Plato enim mihi unus instar est centum 
 milium '. 
 
APPENDICES 115 
 
 perfidiam, ut adversus eum qui nos mendacio inquinavit nostram 
 tueamur puritatem, et alios moneamus huiusmodi improborum com- 
 munione abstinere, maxime si nullo vindictae ardore flagramus. Quo 
 te vitio facile, Fauste, absolverim, quem mansuetum semper esse 
 modestumque cognovi. Et quidem ita iudico, dum adversus Balbum 
 tueris innocentiam, multorum simul te integritatem defendere. Itaque 
 postquam ille Parisios adivit, blanditiis primum et simulata mansue- 
 tudine in plurimorum amicitiam surrepens poematis opinione se notum 
 extulit. Sed ut adulterini mores non diu se continent, ita ille simula- 
 tissimus amicitiae cultor veros mox patefaciens mores erupit. Enim- 
 vero neminem non labefactavit opprobriis, etiam eorum qui sibi 
 beneficentissimi exstiterant. Tantaque invidia aestuavit ut aliorum 
 reprehensione famam auspicatus omnium se eruditorem putari laborio- 
 sissime insudavit. Nam qui poesim antea Musasque tantum initio 
 professus fuisset, omnem ferme parvo post tempore disciplinam se 
 interpretaturum iactavit, quippe qui et Iustiniani Digesti et non nul- 
 lorum ex iure pontificio enucleationem audacissime magis quam pru- 
 denter assumpserit. Nee a. sphaerae explanatione fidens sibi interpres 
 temperavit; adeo impudentissimus erat ignotarum sibi artium usur- 
 pator. Addidit quoque huic odiosae ambitioni inquinatissimum (si 
 famae creditur) scelus, cuius ne dignam incideret poenam, festina- 
 tissima Anglos fuga petivisse vulgatum est. Quae omnia cum teneas 
 memoriter et narres eleganter, nihil amplificationis ad tua scripta 
 subiciam, quae, non modo haec de Balbo sed quaecumque te elucu- 
 brasse hactenus legi, talia sunt quae doctissimus quisque non iniuria 
 probet. Vale. Ex aedibus nostris Parisiacis, xvi Septembris, 
 MccccLxxxxnn* 
 
 APPENDIX C. 
 
 Invectiva in Faustum Balbi Calumniatorem : I. M. adversus Faus- 
 tum Calumniatorem impudentissimum pro Praeceptore sua Hieronymo 
 Balbo Defensio ad Scho'asticos Parisienses. The date of this ' de- 
 fensio ' seems to be about 1495. The following extracts are taken 
 from G. C. Knod, op. cit. 97-101. 
 
 . . Omne autem propositum operis a nobis destinati eo spectabit, 
 ut Fausti, impudentissimi calumniatoris, vanitates refellamus. . . . 
 Equidem haec numquam scripsissem, si isti larvato hac in urbe ubi 
 contemnitur, irridetur, exsibilatur ab omnibus, verbis satis esset 
 calumniari ; sed cum eo usque dementiae progressum viderem invere- 
 cundissimum hominem, ut has suas cavillationes tarn insignes chalco- 
 graphis dedisset exarandas, veritus ne ad alios hae forte pervenientes, 
 quibus minus Fausti mores innotescunt, aliquid imminuerent de Balbi 
 integritate, hoc onus licet laboriosum pro praeceptore subire non re- 
 
 * This is the date of Gaguin's letter as it is printed in an edition 
 of the De Fuga Balbi, Paris, 1494. In a. later edition, Paris, 1496, 
 the letter is dated 16 Sept. 1496. 
 
116 APPENDICES 
 
 cusavi, quod commune, Scholastici Parisienses, mihi vobiscum esse 
 debet. ... 
 
 His duobus annis larvatus ille calumniator improbus (cui contraria 
 interpretatione nomen obvenit) inter offendendum gloriolas suas, 
 quibus miseros auditores solet singulis onerare lectionibus, absentem 
 Balbum lacessere maledictis non satis arbitratus, falsam quin etiam 
 (ut dicimus) subducens rationem, obscenam, contumeliosam, arro- 
 gantiae calumniaeque plenam eclogam quomodocumque composuit, cui 
 De Fuga Balbi indidit epigramma. Hoc vanum imprimis mendaxque 
 esse facile monstrabimus. . . . 
 
 Atque in initio Balbi discessum, quern tu maledica consuetudine 
 ' fugam ' nuncupasti, paucis aperiam. . . Hieronymus Balbus in hoc 
 praeclarissimo totius orbis terrarum Gymnasio feliciter per septen- 
 nium ferme poeticen, rhetoricen, astrologiam philosophiamque pro- 
 fessus, rem atque famam sibi comparuit {comparavit?) fructumque 
 effecit non modicum (quod et hoc Gymnasium pro sua humanitate 
 libentissime fatetur) turn docendo turn praestigiosa grammatistarum 
 interpretamenta eliminando. . . . Eius praeterea ita se mores habe- 
 bant ut minime multos laederet, omnium bonorum obsequeretur stu- 
 diis ; omnibus mitis, omnibus erat affabilis ; his rebus in nobilissi- 
 morum virorum magna virtute magnaque praeditorum doctrina (quos 
 suo deinceps honestavit carmine) amicitiam ultro ascitus, . . . scho- 
 lasticorum insuper benevolentia maxima complexus, ac brevi veluti 
 communis animorum parens carissimus habitus. 
 
 Quare Invidia, alterius semper bono acrior, Balbum crebro mul- 
 tisque aggressa machinamentis deicere a loco suo tentavit ; quam ille 
 repellens animose firmus locum sua virtute paratum obt'nuit. Cuius 
 rei ipse locupletissimus es testis, quem abhinc annos quattuor se 
 lacessere conantem ita primo prostravit congressu, ut fuga praecipiti 
 ab illius te subtraxeris occursu, peragratisque Pictorum Tolosano- 
 rumque finibus quoniam ubique contemptui ludibrioque fuisses, 
 Parisios iterum, hoc illius tibi suggerente benignitate, esuriens advo- 
 laveris. 
 
 Balbus septennali functus interpretatione ratusque iuventuti abunde 
 satisfactum, ad litterarum otium regredi in patriamque disponit repe- 
 dare ; quod percipientes malevoli lividique homines, summo confecti 
 dolore inimicum tanta cum gloria abire, invidiae aculeis noctes diesque 
 stimulabantur, ut aliquam veluti labeculam integerrimo viro asper- 
 gerent, quo eius omnia praeclarissima anteacta sedarentur. Pluribus 
 in hac deliberatione frustra consumptis diebus, inventi tandem perditi 
 profligatique homines (quorum nomen professionis veneratione, quae 
 tamen in me adhuc, latebit) cum Balbo quamquam indigni, aliqua 
 tamen, quod essent conterranei, familiaritate devincti, intus rei famili- 
 aris maxima oppressi penuria, foris alieno aere obstricti, ob idque ad 
 quodlibet facinus quantumvis sceleratum mercede proposita expedi- 
 tissimi ; hi praeclari facinoris quod nunc audietis sese pollicentur 
 auctores, fiduciam ex mutua familiaritate Balbique facilitate cap- 
 tantes ; ilium improvisum impurissimi homines verbis prope istis 
 adoriuntur apud latrunculatorem (quem dicunt locumtenentem crlmi- 
 nalem) de nefandissimis ftagitiis, quae ex suo fingebant commodo in 
 earn quam quaestionem exerceri mentiuntur ; itaque illi, si sibi optime 
 
APPENDICES 117 
 
 consultum esse velit, fugam suadent adornare. Ille, utpote quern 
 huiuscemodi sceleris nulla obligaret conscientia, rem tarn turpem 
 haudquaqiuam admissurum sese affirmat, ut scilicet abeat priusquam 
 extremum vale viris de se optime meritis dixerit ; illi instant conglu- 
 tinatam inimicorum factionem cui sit resistere perdifficile ; quam 
 tametsi perfregerit, non futuram absque sui infamia victoriam ; ad 
 hoc quaestionis exercitationem mores patrios infamare, eum quoque 
 iam pridem discedere omnino decrevisse. Haec et huiuscemodi alia 
 in hanc sententiam dixere ; quibus vir humanissimus atque piissimus 
 commotus maluit Ciceronis exemplo inimicorum cedere furori quam 
 teterrimae, ut sibi fuerat persuasum, multis infamiae tantarumque 
 turbationum causam exsistere. . . . 
 
 His paucis Balbi discessum, quem isti ' fugam ' vocitarunt, per- 
 strinxi, stultum fortasse, at certe non improbum. Hinc illae vani- 
 tates a malevolis hoc biennio in vulgus dispersae, hinc nostro poetae, 
 qui ardentes faces furiis aliorum subministrat, delirandi et calum- 
 niandi materia ; qui, quo animi sui celaret invidiam, Balbum com- 
 miniscitur de se in Italia (sane suis moribus aptissima) quaedam 
 protulisse quae Faustinum candorem denigraverint : . . . 
 
 Balbus hinc descendens abiit in Britanniam ; inde in Teutoniam 
 traiecit, in Germaniam postremo Boemiamque delatus, ubi ad hoc 
 usque tempus permansit maximis ubique propter eius suavissimos et 
 optimos mores praestantissimumque ingenium muneribus certatim 
 atque honoribus ornatus; quamobrem (ut sentio) tam invidus repente 
 insurgis, quod illi urbem egresso secus ac tibi successerit, quem scho- 
 lastici Pictavienses, et laureatum poetam et iuris pontificii doctorem, 
 Iustiniani Pandectarum aggressum interpretationem tam cupidis bene- 
 volisque animis excepere, ut tertia lectione saxis caesum non sine 
 . maximo risu exploderent. 
 
 Balbus te publico Universitatis Parisiensis decreto ab interpreta- 
 tione submotum gymnasiarchas abiendo (adeundo?) apud singu'os 
 modo, modo in contione quoque de te magnifica luculenter dicendo, 
 in pristinam docendi facultatem restituit. Idem te a Pictaviensibus 
 Tolosanisque finibus famelicum omnique ope destitutum redeuntem in 
 publicis laudavit lectionibus, scholasticos aridam ieiunam>qtue tuam 
 respuentes interpretationem sectari adhortatus. . . 
 
 Balbum (ait Faustus) urere parabant, ni propere fugam arripuisset. 
 . . . Primum hoc mihi respondeas volo: quis accusavit? immo cogi- 
 tavit praeter te tuosque? quis quaesitor, cui tantorum facinorum 
 commissa disquisitio? . . . 
 
 Ab epistola ad eclogam me conferam, in qua illud se imprimis offert 
 expugnandum, quod et in epistola inculcarat : Balbus (ait) aut Cleo- 
 phili aut Strocii carmina pro suis edidit, aut si quae ex officina sua 
 emanarunt, ea sunt aut falsis syllabis aut inepta grammatica aut 
 dissona connexa sententia. Quis tuam, impudentissime calumniator, 
 non videt tergiversationem ? Tu, quo nos f alias licentius, viros 
 nominas quorum vix audiverimus nomina, opera certe numquam vide- 
 rimus ; quae si quandoque ad nostras manus pervenerint, non hie ac 
 alibi te videri veraciorem confido; quod mihi fit veri similliinum ex 
 eo Balbi epigrammate quod est in fronte libelli ab eo postremo editi 
 positum, ubi de Tito Strocio ita ait : " Hie queritur Titus lento con- 
 
118 APPENDICES 
 
 sumptus amore Tristia dilectae ", etc., etc. Huius certe numquam 
 mentionem fecisset, si quae praedicas vera foreut; quin illius nomen 
 peroptasset perpetuis obrui tenebris. Percipio (ni fallor) cur tu ex 
 omni inimicorum turba hoc primus excogitaveris ; illius ingenium ex 
 tuo spectasti, qui. Augustini Dati eloquentiae praecepta veluti tuo 
 labore hinc et illinc conquisita dictabas scholasticis, ratus (ni fallor) 
 nos illius libellum desiderare, quoad iuvenis quidam his tibi aurem 
 vulserit : " Frustra, Fauste, ea nobis dictas praecepta quae ipsi habe- 
 mus exarata, quaeque a praeceptoribus nostris iam pridem didicimus." 
 Mox Calpurnii eclogas, quas certe turn paucissimi viderant, sicuti 
 tuam elucubrationem privatim plurimis exhibuisti, eas (qua es impu- 
 dentia) tuo nomine editurus, ni Cornelius Vitellius huic tuo temerario 
 ausui obstitisset. Et quoniam tuorum furtorum nos subiit recordatio, 
 recensebimus nonnulla quibus nuper in Virgiliana interpretatione 
 nimium tibi placuisti. Nam cum ad ea carmina devenisses quae sunt 
 ab Angelo Politiano in Miscellaneis, nee non a Beroaldo in suis Obser- 
 vationibus perquam diligenter enarrata, turn tu homo ad inanem 
 doctrinae iactantiam, quam nullam habes comparatam, illorum sen- 
 tentiam ac verba recitas ; nee tamen indicas unde ea acceperis, ut in- 
 ventorum gloriam et doctrinae laudem doctissimis hominibus prae- 
 ripias. . 
 
 Balbus (ait) in Balborum nobilem prosapiam se ascripsit, oriundus 
 ex obscura Accelinorum familia. Errorem ab aliis sequitur suscitatum 
 vir dementissimus, tanto invidiae imbutus veneno ut illam Ovidianam 
 Medeam secutus ' meliora videat, deteriora sequatur ' ; equidem deie- 
 rare auderem quod sum dicturus melius Faustum me pernovrese. 
 Balbus genus paternum, sicuti ipse narrare solebat et a viris fide 
 dignis accepimus, ex Accelinorum familia deducit, ex Balborum mater- 
 num ; quae familiae veteresne an novae sint non satis compertum 
 habeo, nee ad rem facit ; ■ . . potuit igitur Balbus hoc sibi nomen 
 assumere. Quin ostendamus quod et iure potuit et debuit. Balbus a. 
 materno avo post immaturum patris obitum adoptatur ; huic Balbus 
 cognomen fuit, quod noster Balbus sibi assumpsit ; neque id egit, ut 
 delirus iste vociferat, quod eum suae puderet originis, cum id cog- 
 nomen non ab extraneis mutuaverit, sed veluti hereditarium suo sibi 
 iure vindicarit. . . . 
 
 Balbus (inquit) alea vinoque integras noctes consumebat. Balbum 
 ludentem quisquam aut ebrium ex eo scholasticorum numero qui turn 
 virum colebant vidit umquam? quis eius modestiam temperantiamque 
 non laudavit? Admirati saepe fuimus tenuissimum victum parcissi- 
 mamque relaxationem tantis posse sumcere laboribus. . . . 
 
 Si omnia Balbus profudisset, unde illi quajn habebat plurimam 
 munda supellex, unde pro dignitate vestitus, unde victus, unde 
 refertissima libris bibliotheca, in qua viri luxuria aleaque quas hie 
 nugator exprobrat versabantur? . . . Nee tu, Fauste, ilium es imi- 
 tatus, qui cum primum ad has regiones appulisti rubello amictu con- 
 spicuus nitido atque peruncto comitatus catamito, vix iam attrita 
 conducticiaque lacerna squalida membra operis fana atque profana 
 solus territusque pererrans. . . . 
 
 " Fodiebat ", ait Faustus, " ephebos vulnere postico ", et paullo 
 post " fellantique ore subibat " ; addit subinde, " scilicet in sacro 
 
APPENDICES 119 
 
 nullum libamine Christum ". O rem nefandam, o impudentiam impu- 
 ddcarn, ... in qua tandem te orbe vivere arbitraris? an Tarenti vel 
 Mileti ? . . . Credis nos latere quid appetas, cum astantium tibi iuve- 
 mim manus contrectes et colla demulceas ? . . . 
 
 Agedum, Scholastici Parisienses, hunc nebulonem vestri praecep- 
 toris amantissimi cavillatorem improbissimum expellite, exterminate, 
 eicite. . . Nimium diu viri insolentiam temeritatemque tolerastis ; 
 ... . Vobiscum eius (Balbi) erga vos grata officia recolite : ut vos 
 modo ad rhetorices capessenda rudimenta iucunda invitabat oratione, 
 modo ad mansuetiores Musas deducendo fessum reficiebat dulci reque 
 (requie?) ingenium. Quid, nonne mathematicarum disciplinarum 
 cognitionem paene iam obsoletarum reseravit scientiaeque sideralis 
 rationem explicans eruditissime ' defectus solis varios lunaeque 
 labores ' * edocuit? cuius dictata excipientes nonnulli ad hunc gra- 
 culum deferentes continuo sphaerae aggressum interpretationem Balbi 
 glossis confisum, quas cum durum caput nonnumquam male acciperet, 
 in quos (bone deus) errores dilapsus quantoque ab omnibus, cognita 
 hominis vanitate ef ignorantia, risu exceptus. At hie Thrasone de- 
 mentior cum irridetur maxime, turn se credit plurimum laudari. Sed 
 ut ad rem redeam. Quis Balbo melius praeceptis institutisque philo- 
 sophiae iuvenum animos erudivit? quis subtilius iuris nodos et legum 
 dissolvit aenigmata? . . . 
 
 APPENDIX D. 
 
 Faustus Petro Coardo Primario Franciae Praesidi S." 
 
 Maiorem in modum admirarer, eminentissime Praeses, si unus ego 
 reperirer in quem grassari nuper inciperet invidus oblocutor. Sed 
 cum nullus potissimum litteratus aut fuerit aut sit qui huiusce vitae 
 curricula potuerit absque morsu latrantium hominum pertransire, non 
 modo non admiror sed penitus contemno emissam in me invectivam, 
 spurcam sane et ab omni prorsus veritate alienam. Ut autem liberius 
 apertiusque mentiretur auctor nescio quis, ne nomen quidem suum 
 inserere est ausus. In tutando extollendoque Balbo et in me depri- 
 mendo ita legitimum excedit modum, ut et extollendo deprimat et 
 deprimendo extollat, cum omnino celanda sit ars, ne nimia vel bene- 
 volentia vel malevolentia detegatur. Scripsi ego in Balbum, et invitus 
 quidem, ut eum stilo repellerem qui me prius gladio petierat ; si culpa 
 fuit scripsisse, multo maior fuit (ut Hieronymi verbis utar) provo- 
 casse. Sed qui defendi potest quem vel sola fuga condemnat? Di 
 boni, quantas nugas effutit incognitus iste anonymus. Nititur enim 
 ampullatis sesquipedalibusque verbis persuadere quod eram scilicet 
 Calpurnii poetae bucolica et isagogicum Augustini Dati libellum sub 
 nomine meo editurus, nisi Cornelius Vitellus occultum furtum prodi- 
 disset. Quasi concurrenti et inimico meo adhibenda sit fides ! Quo- 
 nam pacto potuissem ego vel Calpurnium vel Datum mihi ipsi ascri- 
 bere, cum iam diu impressi divulgatique habeantur ? Sicuti hoc, ita et 
 
 * Virgil, Geor. ii. 478. 
 
120 APPENDICES 
 
 illud puerile commentum est, quod de Tolosano Pictaviensi Pansi- 
 ensique Gymnasio blaterat, quandoquidem omnibus hisce in locis ita 
 me honorifice gesserim ut, te auctore, regio stipendio donatus fuerim. 
 Reliqua deliramenta praetereunda censeo, ne gravis lector indecenti 
 aut cachinno aut fastidio afficiatur. Ridicula quippe monstra videntur 
 quae a verisimili figmento discrepent. Sed sinamus miseros invidos 
 aliena (ut Solent) felicitate torqueri; satis superque fecisse duxero, 
 si tu, qui iudicium habes examussim factum, meum, meum, meum-, 
 inquam, bucolicum carmen, Roberto Brisoneto iam diu (ut scis) dedi- 
 catum approbaveris. Non enim quod edax lividus evomat, sed quod 
 excellens consummatusque vir sentiat, curandum est. Vale. 
 
 ADDENDA 
 
 P. 12, n. 7. Sannazaro made the acquaintance of Andrelinus dur- 
 ing his sojourn in France, between 1501 and 1504: " Sannazarii . 
 cujus diutissima consuetudine superioribus annis et Faustum . . .et 
 Jacobum Fabrum Stapulensem ac Paulum Aemylium . . . usos fuisse 
 nemini non est in ore " (Jacques Toussaint, pref. to Pia et emuncia 
 opera, Paris, 15 13, quoted by A. Renaudet, Prereforme et Humanisme 
 a Paris, 1404-1517, Paris, 1916, p. 475. 
 
 P. 14, 11. 13. Cp. a mention of the very successful lectures of Giro- 
 lamo Aleandro at Paris : " conclamantque ut Fausto : vivat, vivat " 
 (Letter of Joannes Kyrherus to Michael Hummelberger, 4 Aug., 
 15 11, quoted by A. Renaudet, op. cit. 612). 
 
 P. 15, n. 17. Cp. Guillaume de la Mare, letter to Andrelinus (be- 
 tween 1494 and 1497) : " Petrus Cohardus, primarius Parlamenteae 
 pariseorum curiae praesidens, a Christianissima Majestate accepit, 
 gravi ad se querimonia, maxime theologi Standonis, deferri te festis 
 diebus, quibus horis sacrarum litterarum interpretes concionari solent, 
 tuis discipulis lascivorum poetarum nodos enucleare ; hortatus post 
 haec idipsum ne facias" (quoted by A. Renaudet, op. cit. 277). 
 
 P. ig, n. 33. " L'auteur de cette invective . . . est tres probable- 
 ment Jacques Merlin, de Saint- Victurnien en Limousin, qui, avant la 
 fin du siecle, publia . . . les Questions de Pierre d'Ailly sur les Sen- 
 tences, et donna, en 1512, une importante edition d'Origene " (A. 
 Renaudet, op. cit. 124). 
 
INDEX 
 
 The references in Arabic numerals are to the pages of this book. 
 Such references as v. 14 mean the number and line of one of the 
 Eclogues. 
 
 Agathocles, 80. 
 Allen, P. S., 12, 81, 82. 
 Amboise, Georges d', 15. 
 Ambroise de Cambray, 8a. 
 Andrelinus, Andreas, 71. 
 Anne of Brittany, 13, 72, 86. 
 ant (wisdom of), 85. 
 Anthol. Lat., 85, 108. 
 Anthol. Pal., 69. 
 Antonius Sabellicus, M., 16. 
 Antonius Venetus, loh., 17. 
 Arnoaldus, Beatus, 14. 
 Aschbach, R., 81, 82. 
 Ausonius, 69, 72, 80, 82, 86. 
 
 Badius Ascensius, Iod., 9, 14, 19. 
 
 Baillet, Adr., 13, 17. 
 
 Balbus, Hieronymus, 11, 7 T > 81, 
 
 82, 113-119. 
 Baudrier, J., 20. 
 Beroaldo, Filippo, 76, 118. 
 Boccaccio, 67. 
 Booking, E., 19. 
 
 Bohuslaw von Hassenstein, 81, 82. 
 Boiardo, 109. 
 Bolacrius, i. 65 (Arn.). 
 Borbonatus, i. 70 (Arn.) . 
 Bost, Arnold de, 81. 
 Branthome, 18. 
 Briconnet, Robert, 12, 79, 120. 
 Brunorus Bulgarus, 71. 
 Budinus Carnotensis, Claudius, 
 
 13. 14- 
 Burgoinus, Guido, i. 58 (Am.). 
 Burgoinus, Ioannes, 109. 
 
 Caecilius Balbus, 80. 
 Calpurnius, 8, 9, 17, I9> 20, i l8 > 
 
 119. See Notes passim. 
 Carpentarius, Simon, 13, 16. 
 
 Carrara, E., 19. 
 Castiglione, B., 109. 
 Cato, Dist., 69. 
 Catullus, 67, 69, 70, 85. 
 Charles II of NeVers, no. 
 Charles VIII, 15, 16, 71, 72, 79, 80. 
 Cicero, 70, 73, 76, 83, 84, 114, 117. 
 Claude, daughter of Louis XII, 
 
 16. 
 Claudian, 70. 
 Cleofilo da Fano, Ottavio, 15, 16, 
 
 79, 81, 113, 117. 
 Cohardy {or Courthardy), Pierre, 
 
 12, 80, 119, 120. 
 Columella, 86. 
 
 Cordiger Alemanus, loh., n, 14. 
 Corradini, Fr , 86. 
 Crinitus, Petrus, 15. 
 croceo mane, xii. 131. 
 cum, iv. 31, 100. 
 Curtius, Benedictus, 18. 
 
 d'Albret, Marie, no, 
 
 Dati, Agostino, 118, 119. 
 
 Dati, Leonardo, 79. 
 
 de Maulde, R., 12. 
 
 de Montpensier, Gilbert, 75. 
 
 Duminy, E., 20. 
 
 E. K., 85. 
 
 Eobanus Hessus, 68. 
 Equicola, Mario, 85. 
 Erasmus, 8, n, 12, 13, 15, 17. 
 
 facta ('facts'), vi. 48; vii. 24; 
 
 xi. 118. 
 Faust, Dr., 12. 
 
 Fernand, Charles, 11, 81, 82, 83. 
 Fernand, Jean, 12, 82. 
 Filelfo, Francesco, 11. 
 
 121 
 
122 
 
 INDEX 
 
 Fiscalienses agri, 108. 
 Francis, Duke of Valois, 16. 
 Francis of Cleves, no. 
 
 Gaguin, Robert, II, 81, 82, 113, 
 
 114, 115. 
 Ganay, Jean de, 12. 
 Geiger, L., 12, 17, 18. 
 Gerig, J. L., 8. 
 Gonzaga, Chiara, 11, 74, 75. 
 Gonzaga, Lodovico, n, 67, 75. 
 Grimm, Herman, 12. 
 Grimmelshausen, H. J. C, 18. 
 Gringore, Pierre, 18. 
 Gualterus, Guilelmus, 16. 
 Guazzo, S., 8i, 86. 
 Gueneau, Victor, 20. 
 Guitton di Arezzo, 85. 
 Gyraldus, Lilius, 17. 
 
 Hedo, Pier, 85. 
 Heywood, J., 68, 82. 
 Hieronymus, 7°. 119. 
 Horace, 19. See Notes passim. 
 
 I. M., 81, 115, I2 °- 
 
 incalluit, xii. 208. 
 
 Invectiva in Faustum, 19, 115. 
 
 iste (for hie), ix. 8; x. 96; xii. 
 
 300. 
 Italian expressions, ii. 26-27, 85 ; 
 
 v. 73; vii. 36; viii. 51; xi. 118. 
 
 Jacobus Volaterranus, n. 
 Johannes de Janua, 75. 
 John of Salisbury, 80. 
 Josa, Josentius, 8, 16. 
 Julius II, 71. 
 Justinian, 115, 117. 
 Juvenal, 19, 67-70, 72, 74, 75, 79, 
 81, 82, 84-87. 
 
 Knod, G. C, 14, 19, 71, 81, 115. 
 
 Kyrherus, Joannes, 120. 
 
 Lamentationes novae Obscurorum 
 
 Reuchlinistarum, 19. 
 La Monnoye, Bernard de, 13, 18. 
 Le Roux de Lincy, 80. 
 Leto, Pomponio, n. 
 Lotichius Secundus, P., 109. 
 
 Louis XI, 72. 
 Louis XII, 12, 16, 83, in. 
 Lucan, 69, 71. 
 
 Lucretius, 71, 74, 82, 84, 86, 107 
 no. 
 
 manere, iii. 61; v. 56; vii. 36; 
 
 viii. 38. 
 Mantuanus, Bapt., 16, 19, 20, 67, 
 
 68, 70-72, 76-79, 83-85, 107, 108. 
 Mare, Guillaume de la, 120. 
 Martial, 72, 77, 109. 
 Mazzuchelli, G. M., n, 13, 14, 16. 
 Megaluzzi, Bartolomeo, 16. 
 Menagiana, 13, 18. 
 Meyerstein, E. H. W., 8. 
 Modius, Franciscus, 74. 
 Montpensier, Gilbert de, n, 75. 
 Mortet, Ch., 8. 
 Moschus, 85. 
 muneret, viii. 51. 
 Murmellius, Ioannes, 17, 18. 
 Murrho, Seb., 14. 
 Musula, 108. 
 
 Nachtigal, Othmar, 14. 
 Nemesianus, 8, 9, 19, 20, 67, 68, 
 72, 73, 74. 77. 82, 84, 87, 1 10. 
 
 Ovid, 19. See Notes passim. 
 
 Parent, Jean, 107, 109. 
 
 Parmentier, C. A., 20, 107. 
 
 Pascomidem, 1 10. 
 
 pectoris (loc), ix. 57. 
 
 Pellechet, M. L. C, 13, 16, 80, 83. 
 
 Perotti, N., 108. 
 
 Persius, 19, 67. 68, 69, 71, 75, 80, 
 
 82, 83, 84, 87. 
 Pescetti, Orlando, 71, 77, 85. 
 Petrarch, 70, 76, 78. 
 Philomena, 109. 
 Phizelius, Dom., 109. 
 Plato, 113, 114. 
 Plautus, 71, 84. 
 Pliny, Ep., 75. 
 Pliny, N. H., 79, 81, no. 
 Plutarch, 80, 85. 
 Politiano, Angelo, 85, 118. 
 promotor, 108. 
 Propertius, 85. 
 
INDEX 
 
 123 
 
 Proverbial expressions, ii. 18, 26- 
 27. 36-37» 43. 65, 84-85 ; iii. 116, 
 117-18; iv. 5, 35; vi. 28; vii. 
 40, 44, 78; x. 6, 9-10, 18-19, 
 133-4; xi. 104-5; xii. "-13. 
 149-50, 184, 288. 
 
 Quintilian, 75, 109. 
 quod (after fama, or rumor), ii. 
 19; vii. 21. 
 
 Regnier, Mathurin, 13. 
 Renaudet, A., 120. 
 Renier, R., 11, 13, 16. 
 Renouard, Ph., 14, 20. 
 Rhenanus, Beatus, 14. 
 Ringmann, Matthias, 14. 
 Rochefort, Guillaume de, 12, 69. 
 Rochefort, Guy de, 12. 
 
 Sallust, 69. 
 Sannazaro, 108, 120. 
 Sapidus, Ioannes, 17. 
 Saumaise, Claude de, 18. 
 Scaliger, J. C, 17. 
 Schenkl, C, 80. 
 Sedley, Charles, 85. 
 Seneca, 74, 86. 
 Servius, 70, 77. 
 
 Sforza, Lodovico, 'II Moro', 15. 
 Sidonius Apollinaris, 70. 
 Silius Italicus, 71, 78. 
 Sluperius, Jacobus, 67. 
 Smith, K. F., 85. 
 sola (nom.), xii. 107. 
 Sophocleo, x. 42. 
 Spenser, E., 67, 69, 70, 76, 79, 
 85, 86. 
 
 Statius, 69, 72, 80, 81, 87. 
 
 Stigelius, Io., 84. 
 
 Strozzi, Ercole, 68. 
 
 Strozzi, Tito, 81, 113, 117. 
 
 sub, iii. 46 ; vi. io ; vii. 43 ; xii- 
 
 187. 
 subintrem, 108. 
 sudata peculia, ii. 85. 
 Sylvius, i. 72 (Am.). 
 
 Tacitus, 69. 
 
 Tardif, Guillaume, 82. 
 
 Teutonia, 117. 
 
 Textor, Ravisius, 71, 77. 
 
 Theocritio, x. 37. 
 
 Theocritus, 84, 108. 
 
 Thuasne, L., 11, 16, 81, 82, 83. 
 
 Tibullus, 75, 77, 83, 85. 
 
 Tityrus (= Virgil), i. 28; v. 92; 
 
 viii. 4; x. 50. 
 Toussaint, Jacques, 120. 
 
 ut (after putat), vii. 78. 
 
 Valerius Flaccus, 70, 76, 79, 108. 
 
 Valerius Maximus, 82. 
 
 Varro, 73. 
 
 venit, ix. 39. 
 
 Virgil imitated : see Notes passim. 
 
 Vitellius, Cornelius, 19, 118, 119. 
 
 Vives, Ludovicus, 15. 
 
 Voss, G. J., 17. 
 
 Vulgate, 67, 76, 83, in. 
 
 Ward, Thomas, 12, 16, 71. 
 Watson, T., 108. 
 
 Yeats, W. B., 85.