m 
 
 « W'rvt'y* T*PTft: 
 
 mmsgi 
 
 ... .,.. 
 
 I...,.,,,.,.,,,.,:,--;- ■■«■,> 
 
 .■ ' , V ..' ■. 
 
 - • .' 
 
/C74> 
 
 Lb?*- 
 
 CORNELL 
 
 UNIVERSITY 
 
 LIBRARY 
 
 BOUGHT WITH THE INCOME 
 OF THE SAGE ENDOWMENT 
 FUND GIVEN IN 1891 BY 
 
 HENRY WILLIAMS SAGE 
 
Cornell University Library 
 BX1076 .L69 1904 
 
 Life of Pope St. Gregory the Great, writ 
 
 3 1924 029 389 271 
 
 olln Overs 
 
 DATE DUE 
 
 J'Oka 
 
 
 
 
 AJSL7ftF 
 
 
 
 e\rc 
 
 
 
 
 ^-*7<03 
 
 ^-s^ 
 
 
 S^ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 GAYLORD 
 
 
 
 PR1NTEQ IN U.S.A. 
 
I Cornell University 
 )) Library 
 
 The original of this book is in 
 the Cornell University Library. 
 
 There are no known copyright restrictions in 
 the United States on the use of the text. 
 
 http://www.archive.org/details/cu31924029389271 
 
■mJmrnorr fan*™ <■•"•$ iflt-einmfcrimciite-pfmtiemixrmrrKtm' | 
 
 numtr'ff^ccaxif'ijuibLifeam offendrmufitm<rye^xM~tum nofcip 
 XnArhTnimi6uLiTnLiocAryiur?cuTnrc^falicA?4.po/hbr^'rftJij^'ubuf l 
 |mrr'yu<v~«BBjeum ttitdrr^xpo crvJl»nuf'caniSHu.rri>illxjm-ici.ce: 
 fupfilmitumfyjifn fer iiumfidelem X^f>f^ufememiquiimemfore— 
 
 TnorxuioTtfriutcimic*xlenf~l T rwmTn Aafkrvnf j-ructirrn'Xftdeiwti] 
 cmnd\erd<A>eaieui>Jtrixcq; tnjyer-peaiagTi <rri{iarifkluT£m -Qiuiumo? 
 eocjiiimeernXnA? «Zij>fc- ifkillrt dicebxc?. oamzpltbel'eruuT'au'r 
 c "mueneT^dommiirfuurinueTiertTftcf.UxenTeTriXmeriJicJ 
 
 nemfuitm Jo-mVnifUt bamrfirrux^ pto)CttncoT7^»ecrue«^"7?iprn ,// 
 II IJ liMAk.jKfeaxc {k,cntT- meedefl^fafetn-^Omrfc^ 
 
 fixretarium ief>uiruTiar'^>ore-doT A mrF rnf><iae-A ouoe/rirrfW*' '' 
 
 MS. St. Gall. 567., p. no. 
 
 (Two-thirds of the original size.} 
 
A Life of 
 Pope St. Gregory the Great 
 
 WRITTEN BY 
 
 A Monk of the Monastery of Whitby 
 
 (Probably about A.D. 713) 
 
 Now for the first time fully printed from MS, Gallen, 567 
 
 BY 
 
 FRANCIS AIDAN GASQUET, D.D. 
 
 Abbot-President of the English Benedictines 
 
 WESTMINSTER 
 ART AND BOOK COMPANY 
 
 1904 
 
 T 
 
A, is^i/-s" 
 
TO THE READER. 
 
 The life of Pope St. Gregory the Great, now 
 for the first time fully printed, is contained 
 in an ancient MS. collection of saints' lives, 
 formerly belonging to the Monastery of St. 
 Gall, and still in the library at that place, 
 numbered as MS. 567. The volume consists of 
 99 folios of parchment, g~ x 6~ inches in 
 size, each page being numbered in a com- 
 paratively modern hand. The various lives are 
 written in different handwritings but mostly 
 about the same period. Besides the life now 
 published, the most interesting portion of the 
 small volume is that which, in a life other- 
 wise unimportant, contains a few leaves of a 
 palimpsest of the Vulgate version of the Book 
 of Jonas, supposed to be of the 6th century. 
 
 The life of St. Gregory occupies eighteen 
 folios of the MS. and is paged from 75 to 1 10. 
 The parchment is ruled throughout with twenty- 
 five lines and a margin, and the same hand has 
 written the whole, with the possible exception 
 of the last two folios which would appear to 
 
ii. Introduction 
 
 be in a somewhat smaller and less distinct hand, 
 using different ink which has faded in colour. 
 It may be noted that the original writer, or 
 copyist, does not seem to have been a very 
 intelligent scribe, and many mistakes have been 
 subsequently corrected. The MS. is marked 
 throughout for public reading with the pauses 
 and inflections ; the accented syllable being 
 indicated in certain cases where the reader 
 might have stumbled into a false quantity. 
 
 The existence of this early life of the great 
 Pontiff, who has such obvious claims upon the 
 veneration of Englishmen, has long been known. 
 Nearly twenty years ago attention was called 
 to it in the pages of the Downside Review, 1 by 
 Mr. Edmund Bishop in an account of Dr. Paul 
 Ewald's extracts from the MS. published that 
 same year in a collection of essays by various 
 learned men. 2 I reproduce here what was there 
 said. The essay in question is " an account 
 and partial print of the earliest extant life of 
 our great patron St. Gregory, hitherto quite 
 unknown, written by an English monk of 
 Streoneshalch, (let us use the more familiar 
 
 1 Vol. v., p. 271 (July, 1886). 
 
 2 Historische Aufsatze dent Andenken an Gtorg Waits: gewidmet. 
 Hannover : Hahn, 1886. 
 
Introduction Hi. 
 
 Whitby), in the first quarter of the eighth 
 century, and used, there is good reason for 
 believing, by St. Bede in his history. We 
 have to thank the author, Dr. Paul Ewald, of 
 Berlin, who has long been engaged on an 
 edition of St. Gregory's letters, for this extract 
 from the volume of Historical Essays now being 
 issued, which his disciples and friends have 
 dedicated to the memory of the veteran historian 
 George Waitz, whose recent death many far and 
 near have had cause to deplore. 
 
 It may seem singular that in the penury of 
 memorials of English history of so early a date 
 this one should have so long remained in manu- 
 script, the more so as it is now nearly three 
 centuries since the " Life " was first pointed 
 out, but with such epithets of scorn and con- 
 tempt as to frighten off every later inquirer ; 
 and it has been reserved for Dr. Ewald in 
 his contribution to the volume just mentioned 
 to show its interest and value. The MS. of 
 the first years of the ninth century was 
 probably written in the monastery of St. 
 Gallen, as it appears in the library catalogue 
 of that house taken in the course of the same 
 century, and at St. Gallen it still remains. The 
 " Life " gives an account of its origin much 
 
IV. 
 
 Introduction 
 
 more precise and satisfactory than is usual in 
 documents of the class. The author not only 
 numbers himself among the "gens Anglorum " 
 (p. 1 6), but explains that his own race is that 
 " que dicitur Humbrensium" (p. 16) ; moreover, 
 he expressly calls the Deiri whom St. Gregory 
 saw at Rome " de nostra natione " (p. 13); 
 finally, to clinch the fact that he really belongs 
 to what we may call the Yorkshire North- 
 umbrians, he designates Whitby as " nostrum 
 coenobium " (p. 23). 
 
 Of his own devotion and that of the English 
 people to St. Gregory this new life affords 
 ample testimony. St. Gregory is " magister 
 nosier" (p. 6), "doctor noster " (p. 4), 
 "papa noster" (p. 35), " apostolicus noster" 
 (p. 42), nay, "noster Gregorius " (p. 8) — 
 our Gregory — and the English race are his 
 special and personal apostolate. But of the 
 saint's life, beyond the barest outline, the writer 
 knows nothing ; he expressly complains of the 
 scantiness of his materials, and of their un- 
 authentic character ; for the most part he can 
 rely only on oral tradition and that of persons not 
 informed at first hand. This, whilst lessening 
 the biographical value of the " Life," gives it 
 a special interest as being a record of essentially 
 
Introduction v. 
 
 English tradition in regard to the saint ; and 
 the fact that the writer evidently had not access 
 at Whitby to a collection of St. Gregory's 
 epistles has a value of its own in illustration of 
 St. Bede's efforts to obtain those which relate to 
 the mission of St. Augustine. The text of the 
 MS. is continuous, without division into chapters, 
 or chapter headings, but Dr. Ewald has divided 
 it into thirty-two sections corresponding with 
 the subject matter, which may be thus sum- 
 marised : §§ 1-2 (pp. 1-4), life to Gregory's 
 election as Pope ; §§ 3-5 (pp. 4-7), the 
 author's want of materials reduces him to dwell 
 on the saint's miracles; §§ 7-8 (pp. 9-13), 
 election to the papacy; §§ 9-19 (pp. 13-24), 
 English affairs ; §§ 20-31 (pp. 24-44), miracles 
 and writings ; § 32 (p. 44), death and burial. 
 
 It will be seen that the greater part of what 
 the author has to say in regard to St. Gregory 
 himself concerns his miracles ; but even in this 
 respect the " Life " has a real importance, for 
 the purpose of comparison with those written 
 by the Lombard deacon Paul, dating some two 
 generations later, and the Roman deacon John, 
 who wrote 873-5. Here we have the source 
 and first authority for the most notable mira- 
 culous occurrences reported of St. Gregory, and 
 
vi. Introduction 
 
 it is not without interest to find that these as 
 now current are based on English tradition : 
 the unbelieving matron, the hostile king and 
 his approach to Rome, above all the famous 
 story of the deliverance of the soul of Trajan 
 from hell. For a minute comparison of the 
 different versions, of the English Anonymous, 
 Paul and John, and the many characteristic 
 touches revealing the ideas and point of view 
 of the respective authors, Dr. Ewald himself 
 must be read. In regard to the Trajan story — 
 harder to swallow in those days even than in 
 these — it is amusing to note how the English- 
 man very explicitly throws the responsibility 
 of it on the Romans, " quidam quoque de nostris 
 dicunt narratum a Romanis " (p. 38) ; whilst the 
 Roman John, who had this text before him, 
 says with equal discretion and adherence to fact, 
 " legitur etiam penes easdem Anglorum ecc/esias." 
 
 The historical interest lies, as may be ex- 
 pected, in the eleven sections relating to the 
 writer's native land ; and even here he keeps 
 almost entirely to his own home, Northumbria, 
 and in Northumbria his interest centres on what 
 is connected with Whitby. It would be out 
 of place to give the detail of all that is new. 
 It may suffice to mention that in this earliest 
 
Introduction vii. 
 
 « 
 
 version of St. Gregory's first meeting with the 
 Angles in Rome, they are not represented as 
 slaves, but as men journeying to Rome of their 
 own free will, whom St. Gregory expressed 
 a desire to see. The " merchants " are not 
 mentioned, and it is the Angles themselves 
 whom Gregory interrogates and from whom 
 he receives the answers on which he makes 
 the famous puns. This is the author from 
 which John the deacon draws the name of the 
 Pope (Benedict I., 574-8) who commissioned 
 St. Gregory to go to England ; Bede omits the 
 name altogether, and Paul gives erroneously 
 Gregory's immediate predecessor, Pelagius II. 
 (578-90). He appears to consider St. Augus- 
 tine as ordained by St. Gregory himself. In 
 his loyalty to the royal house of Deira, the 
 founders and patrons of his own monastic home 
 at Whitby, he gives Edwin, the sainted first 
 Christian King of Northumbria, a splendid 
 character in a passage (§ 1 2) which, notwith- 
 standing its characteristic style, may become 
 classic by the side of that in which St. Bede 
 catalogues the English Bretwaldas. Of St. 
 Paulinus, his ecclesiastical hero, he gives an 
 account filling four sections (14-17). The two 
 next narrate what is wholly new, the translation 
 
viii. Introduction 
 
 of the body of St. Edwin from Hatfield, near 
 Doncaster, to Whitby, some time between the 
 years 695-704 ; here we incidentally learn that 
 in the monastery church there was an altar 
 under the dedication of St. Gregory. 
 
 It will be seen that in this hitherto neglected 
 " Life " we have to do with a document of 
 direct value for the history of our country, quite 
 apart from its interest as coming from the early 
 English monastic schools. And this interest is 
 not slight, since it is the only certain direct 
 production of the great school at Whitby, from 
 which proceeded so many holy and illustrious 
 prelates, and the influence of which decided the 
 fortunes of Christianity in the north. Here, by 
 the way, it may be remarked, without subjecting 
 the matter to detailed examination, that the 
 tone and style of this writer seem quite different 
 from those of his contemporaries, Felix and 
 Eddius, and the anonymous early biographer of 
 St. Cuthbert. As an instance of the value of 
 merely incidental matters where no new facts 
 are given, it may be observed that the story 
 of the incredulous matron can hardly now be 
 refused as evidence of the belief of the early 
 English church in transubstantiation. As bear- 
 ing on a question which recent speculation has 
 
Introduction ix. 
 
 tended rather to obscure than elucidate, the rite 
 observed in the north of England in the eighth 
 century, we have here the form of words used 
 in administering holy communion, — the same 
 as that given by the Roman deacon John in 
 his account of the miracle of the incredulous 
 woman ; the Lombard deacon gives another 
 form (Ewald, pp. 31, 40). Again, the last 
 section contains an evident allusion to the anti- 
 pbona ad communionem of the mass of St. Gregory 
 in the earliest Roman books (Thomasii Opera, 
 ed. Vezzosi, v. 170). 
 
 With his dissertation Dr. Ewald printed §§ 1, 
 9-20 and 32, and Mr. Edmund Bishop, at the 
 end of his account of this essay in the Downside 
 Review, said that " it ought not to be long 
 before the whole document is made accessible 
 to the English public." Ten years later, in 
 1896, Mr. Plummer, in Appendix I. to the 
 second volume of his Baedae Opera Historica 
 (pp. 389-391), printed considerable extracts from 
 the sections edited by Dr. Ewald. Recently 
 the whole of these were published with a trans- 
 lation in the Easter number of the Downside 
 Review, which also contained an intimation that 
 the present edition of the entire text was being 
 prepared. 
 
x. Introduction 
 
 Through the kindness of Dom Ambrogio 
 Amelli, the Prior of Monte Cassino, the authori- 
 ties of the library at S. Gall sent the MS. 
 volume containing this life to Cassino for my 
 use. There, with the kind help of Dom 
 Simplicio, the Under-Archivist, I was able to 
 study and copy it, and now with the assistance 
 of Dom H. N. Birt, print it in its entirety, and 
 thus carry out an intention conceived nearly 
 twenty years ago. 
 
 F. A. Gasquet. 
 
sji p.vjH 1 uK3is Kooop DPiiri \ \i Que uiitrun 
 (.us- jTs-pivicnis pRoomium 
 
 urn fWOcI partem ecclefU. atxholica. mors-rw^rrrrr- 
 
 jfij^rfh^fyter <kafb- director \r\ ro <rixrr~t.ir\tio c^n^iuAiy. - 
 efqvuf {hT~if>nf -rnemorxAibur Pnwiulyd: inpoftrrxrT'urpoTMjvx , 
 
 u. eior Ocautfwnrj Cl)ey~ca> tutfaiuxcrueriri m^rvin 
 
 reef no f^xcer-e- dcicrxlicnu^r/cxLiem rt«i qyrcnjrrMim ,-x.i 
 otrvni iMum &rt>er pr-efrtro yorfixmuf ^t^e-tLirtt- r -^ ~~ ' 
 J-INT pM r 'F"-VClXJNCuL f V/ 
 
 furv vnrur- ifttr rtdxn?ne-rom<muf~ ■ fcaxcre- qondtArw 
 fimixr^-fituu nobillTfuiFrt l&xern '{bdnobitior" CXfrAer , , 
 
 fnorwffcemo* ubiauT'aTiimo LlixmxA. cunccx, fubcerfuif. y^ 
 ft ipferdefiqp&E--/ Refcufomrubu/" jqxtg-unluitrmtr* oritne- <* 
 
 aprtuf aadec aiudxter~ixcn\fibc /carfiw u-r~euitei~qui' 
 
 auf pfH4J-mur-/*er-mone-&i'fcnru-~ PT~irr<o n.tmcjue- eumin ,* 
 
 a> Uco hQmn~tf}Carn fectm jjxfix<li<x ufcikcc defl^turc cLif v e , 
 
 cenfbuiunopohm Tcfhwttir,t~cii>onf*ci--'\ll>ia>nthfbim t 
 
 nonlnhoc jL>r"nd» /{cdibUxc fehurmlun do /diu tnq-unr. j> 
 tonge^ue contter-facumirgriitULrn cttffcuLi" CcPofhxuZ.' 
 
 MS. St. Gall. 567., p. 75. 
 
 ( Two-thirds of the original size. ) 
 
f^ita Beatissimi Papae Gregorii 
 Magni zAntiquissima. 
 
 Incipit Liber Beati et Laudabilis Viri ms. Gaiien, 567. 
 Gregorii Pape urbis Romae. De vita atque 
 
 EIUS VlRTUTIBUS. 
 
 In primis proemium. 
 
 Cum suos sancta per orbem ecclesia Catholica introduction, 
 in omni gente doctores semper celebrare non 
 cessat, quos Christo domino magistrante ad se 
 directos in eo gloriando congaudet, eosque 1 
 scriptis memorialibus promulget in posteros, ut 
 ponant in "Deo spem suam et non oblh>iscantur 
 operum Dei sui et mandata ejus exquiratit, 
 merito nos quoque nostri mentionem magistri 
 possumus juxta vires nostras, adjuvante Domino, 
 facere^ describentes^ quem sanctum Gregorium 
 cum omni etiam orbe prefato possumus appellare. 
 Finit prefaciuncula. 
 
 1 Eisque in MS. 
 
 Ps. lxxvii. 7. 
 
2 Vita Antiquissima 
 
 i. -St. Gregory's Fuit igitur iste natione Romanus, ex patre 
 
 origin and cloister . . ,,. i 
 
 life. Gordiano et matre Silvia, nobihs secundum 
 
 legem, sed nobilior corde coram Deo in religione. 
 Longo tempore manens in monasteno, ubi ejus 
 animo labentia cuncta (sutler er ant 1 se x ipse desig- 
 nat ; rebus omnibus que volvuntur eminebat [quo J] 2 
 nulla nisi celestia cogitare consuerat. 
 n.-His activity Unde etiam aptius ad hec qualiter venisset, 
 
 as envoy to Con- 
 stantinople ; his un- carptim breviterque e us perfruamur sermone et 
 
 worldly mind ; his r n J x 
 
 grief at leaving the se nsu. Primo namque eum in eo loco honori- 
 
 cloister. i^ x 
 
 ficum < v secunaum N apostolice ubi hec designat 
 clare Constantinopolim testantur ( respondissej , 
 ubi confestim non in hoc gloriando, sed solite 
 se humiliando, Diu, inquit, longeque conversationis 
 p. 76. gratiam distuli, et postquam || celesti summi 4 desiderio 
 afflatus seculari habitu contegi melius putavi. 
 Aperiebatur enim mihi aeternitatis amore quod'° 
 quererem, sed inolita me consuetudo devinxerat, ne 
 exterior em cultum mutarem. Deinde cogente se 
 animo presenti mundo serlvire multa, se dicit, ex 
 ejus[dem mundo] 6 cur a sue cres cere. Que tandem 
 cuncta sollicite fugiens, portum monasterii petiisse, 
 ex hujus "bite naufragio nudus e^adens. Tunc 
 
 1 Suis in MS. Migne P.L., vol. 77, col. 152, A. 
 
 2 Inserted from text in Migne. 
 8 Responses in MS. 6 Quid in Migne. 
 
 1 Sum in Migne. n Wanting in MS. 
 
Vita Antiquissima 3 
 
 celeriter sollicite humilitatis exemplo usus gra- 
 tissimo dixit. Quia enim plerumque na^em incaute 
 religatam, etiam de sinu tuti [ssimi] 1 littoris [unda] 2 
 excutit, cum tempestas excrescit, repente me sub 
 pretextu ecclesiastici ordinis, in curarum 3 secularium 
 pelago reperi^ [et] 5 quietem monaster ii, quia habendo 
 non fortiter tenui, quam stride tenenda fuerit, per- 
 dendo cognoTvi. 6 Ergo post hec sibi oboedientie 
 virtus opponi dicebat, ad percipiendum sacri altaris 
 ministerium. Postq[ue] hoc nolenti ait mihi atque 
 renitenti cum grave esset altaris ministerium, etiam 
 pondus est cure pastoralis iniunctum. Quod tanto 
 nunc durius tolero, quanto me eP parem sentiens, 
 in nulla % Jiducie consolatione respiro. De quo paulo 
 post tempore quo ad ministerium, inquit, altaris 
 accessi, hoc [de] 9 me, ignorante [me] w actum est, ut 
 sacri ordinis pondus acciperem. Ubi [me] scilicet 
 multi ex monaster io fratres mei , germana vincti 
 caritate, secuti sunt. Quod divina effectum 11 || dis- p. 77. 
 
 1 Wanting in MS. , Causanem in MS. 
 
 2 Wanting in MS. 4 Pelagus raperet in MS. 
 
 5 Wanting in MS. 
 6 A somewhat similar passage is to be found in the Prologue 
 to the Dialogues : "At nunc ex occasione curae pastoralis saeculavium 
 hominum negotia patituv, et post tarn pulchram quietis suae speciem, 
 
 terveni actus pulvere foedatuv Perpendo itaque quid tolero, 
 
 ptvpendo quod amisi.'' (Migne, P.L., vol. 77, col. 152, A.) 
 ' Eum in MS. 9 Wanting in MS. 
 
 8 Vila in MS. 10 Wanting in MS. 
 
 11 Faction in Migne. 
 
4 Vita Antiquissima 
 
 pensatione conspicio 1 , ut eorum semper exemplo ad 
 orationis 2 placidum httus 3 , quasi anchore fune 
 restringerer, cum causarum secularium incessabili 
 impulsu jiuctuarem. 4 Ad illorum quippe consortium, 
 velut ad tutissimi portus sinum, terreni actus vo/u- 
 mina h Jiuctusque fugiebam. Et licet illud me 
 ministerium ex monasterio abstractum, a pristine 
 quietis vita, mucrone sue occupations extinxerat, inter 
 eos tamen per studiose lectionis alloquium, cotidiana 
 mea [a]spiratio 6 compunctionis animabat? 
 in. — Dearth of Cum enim de his dixisse ista sufficere cre- 
 
 information : hence 
 
 author forced to dimus, ad ea que secuntur festinemus : qualiter 
 
 narrate miracles al- ^ ^ 
 
 ready known. doctor noster sanctus Gregorius vir ceteris 
 
 incomparabilis sit, nobis in sanctitate Deo adju- 
 vante venerandus. De quo librum scribere 
 cupientes cum pauca eius de gestis audivimus 
 signorum, nee fastidium sit legentibus pre- 
 camur, si aliquid de laude tanti viri loquamur 
 uberius. Multi igitur a miraculis vitam quidem 
 sanctorum solent considerare, atque a signis 
 sancta illorum merita metiri ; et hoc nee im- 
 merito. Nam sepe eos Deus qui est mirabilis in 
 
 1 Cmspicerem in MS. a Placitum litus in MS. 
 
 2 Adortationis in MS. 4 Inpulsa fluctuwm in MS. 
 
 5 Flumina in MS. 
 8 Quotidianae me aspiratio compunctionis in Migne. 
 ' Epist. Missoria in Moral, lib. (Migne, P.L., vol. 75, col 
 5x1.) 
 
Vita Antiquissima 5 , 
 
 Sanctis suis v quos pre ceteris amat, iam miraculis 
 facit coruscare pre ceteris. 
 
 Unde nostrorum nonnulli mirabilem virum iv. -St. Gregory 
 
 on miracles. 
 
 sanctum Gregorium papam Romanum, et ut ita 
 dicam apostolicum, signis divinis apte suspi- 
 cantur, que et mira dicuntur || merito fulsisse. p. 78. 
 Quibus etiam est pure agnoscendum, quia ut 
 ille sanctus vir, sunt inquit plerique qui et signa non 
 f'aciunt, signa tamen facientibus dispares non sunt? 
 Hinc namque de signis proprie virtutis sue 
 quas fecit Veritas, a se minoribus maiora id est 
 apostolis concessa divinis ostendit, maiora horum 
 facietis. 3 Eos quoque non esse omnibus per 
 merita maiores, alibi testantur, ubi de Johanne 
 Baptista inter natos maior non surrexisse* dicebat. 
 Quem nequaquam talia ut apostolus signa fecisse 
 didicimus, eum tamen potuisse talia non dubi- 
 tamus. Si ita ei convenirent ut illis vel si 
 fecisset humanam excederet naturam, dum tam 
 sancte pre ceteris conceptus est et natus : que 
 etiam ad idola distruenda infidelium paganorum, 
 vel fidelium aliquando fidem infirmam confir- 
 mandam concessa sunt ; illorum maxime doc- 
 
 1 Ps. lxvii. 36. 
 3 A passage similar to the above may be found in Migne, 
 vol. 76, col. 1216. 
 
 "John xiv. 10. * Matth. xi. 11. 
 
6 Vita Antiquissima 
 
 toribus, unde et ibi eo sepius mirabili usque 
 declarantur, quo fiunt ipsi doctores meliores. 
 Hinc igitur quidam heremite viri maximi 
 latentes, nullis declarare miraculis ; at contra 
 minores in urbibus, multa sepe fecere miracula. 
 Sunt in his nonnulli qui animabus per doctrinam 
 non valde prodesse inveniuntur, unde sunt non- 
 nulli qui scilicet hie suam percipientes mer- 
 cedem, quomodo querunt que in dato falso, || 
 p. 79. ut gloriantur signorum, ita etiam in doctrina. 
 Non enim in viscerato medullitus fervore vena- 
 rum, rivulos sugentes gustant divinitatis, quia 
 praeceptorum deviantes custodia ea que minime 
 faciunt, predicant. Et sunt nonnulli qui cum 
 infidelibus signa petunt sicut ait apostolus : 
 Judei signa petunt, quibus signum J one Christus 
 comminatur futurum. 1 Et iterum, lingue in 
 signum sunt, non fidelibus sed infidelibus 2 [profeci 
 autem non infidelibus sed fidelibus]. 3 Qui 
 cum in ecclesia Christi sanctorum solent sem- 
 per natalicios maximos celebrare dies, quibus 
 in vitam morientes nascuntur eternam Patris in 
 perpetuum filii coheredes Christi. 
 
 De nostro igitur magistro beato Gregorio ea 
 
 1 Matth. xvi. 4 ; Luc. xi. 29. 
 2 1 Cor. xiv. 22. 3 In margin. 
 
Vita Antiquissima 7 
 
 que nobiscum ab antiquis fama sanctitatis eius a v.— Few of St. 
 
 1 Gregory's many 
 
 diversis notavit, referamus. In quibus etiam miracles were learnt 
 
 ' T. from the authors 
 
 per pauca de multis nos audisse credimus, in P redecessors - 
 eis tantum de hoc clarissime fame ejusdem 1 signa 
 sanctitatis qui requirunt, his possunt agnoscere 
 satis evidenter indiciis. Sunt ergo nonnulli, et 
 ut verius dicam, fuere ante nos, qui tanta iam 
 per Spiritum sanctum fulgebant doctrina, ut 
 innumerabiles per mundum illorum inrigatur 
 imbribus verborum fructum adferunt in patien- 
 tia, imitatores eius qui tradidit semetipsum pro 
 nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavi- 
 tatis. 2 Inter quos apostolicum nostrum sanc- 
 tum Gregorium virum prefatum adnumeramus, 
 utinam et nos cum illo. 
 
 Tuxta cuius sententiam quando omnes apostoli vi.— The Angio- 
 
 Saxons had special 
 
 suas secum provincias ducentes, II Domino in die cause to honour St. 
 
 r " Gregory s miracles. 
 
 iudicii ostendent, atque singuli gentium doctores, p- 80. 
 nos ille id est gentem Anglorum eo miratius 
 per se gratia Dei credimus edoctam adducere, 
 quo earn corpore absens, sed tantum spiritu pre- 
 sens, apostolica divinitus potestate eius audacter, 
 fortis nimirum viri eius quern Christus alligavit 
 domum ingrediens, vasa eius que nos sumus, 
 
 1 FameiusdT in MS. There are other examples of the omis- 
 sion of one e, where two come together. 
 2 Eph. v. 2. 
 2 
 
8 Vita Antiquissima 
 
 aliquando tenebre nunc autem lux in Domini diri- 
 piebat. Unde cum mira que unus atque idem 
 spiritus operatur in omnibus, dividens singulis prout 
 l>ult? veraciterque iam sint requiramus, in- 
 venimus, non in salvation e tantum agnoscenda 
 corporum vel suscitatione mortuorum, sed ut 
 iste iam sanctus tractavit noster Gregorius, eo 
 plus animarum quo in illis imago Dei sumus, 
 que factura creati in Christo Ihesu operibus 
 bonis que preparavit Deus ut in illis ambulemus. 
 De his igitur que diversis crismatum donis 
 desursum perfecta a patre luminum discendunt, 3 ita 
 dicit apostolus : JJnicuique autem nostrum data 
 est gratia per mensuram donationis Christi* De 
 qua iterum alii sermonem sapientie, alii scientie 
 [data esse dicit], 6 fidem quoque et gratiam 
 sanitatum, et cetera que pro mirabili usu plus 
 habentur hominibus qui in faciem iudicant, 
 quam is qui in corde, Deus. Qui in beato 
 Gregorio ilia iam maiora per sermonem sapien- 
 p. 81. tie et scientie Christi Ihesu dederat. tf || Unde 
 ipse de istis in eius loquitur evangelii omeliis 
 dicens : que nimirum miracula tanto maiora 
 
 1 Eph. v. 8. * Eph. iv. 7. 
 
 1 Cor. xii. 11. '"In margin. 
 
 3 Jac. i. 17. « Dtdart in MS. 
 
Vita Antiquissima 9 
 
 sunt quanto spiritalia ; 1 et iterum : que tanto 
 securiora sunt quanto spiritalia? Et hoc contra 
 eos 3 qui hie gloriantur in signis, et illic 
 audituri sunt : discedite a me omnes qui operamini 
 tniquitatem? Plus igitur nobis Christus per 
 sanctum loquendo proficit Gregorium, quam 
 quod Petrum apostolum per undas fecit ambu- 
 lare ; vel quod per Paulum eius co-apostolum, 
 cecitate malignum percussit magum. 
 
 Nam cum dixit ; discite a me quia mitis sum et vn.— St. Greg- 
 
 1 ory's humility ; he 
 
 humilis corde? quod nos discere beatus docuit stri !f| c ^ t ^ :a flf ht e - 
 Gregorius, non post Petrum per maria ambulare, lf£ c Ve? y 1,y\ n pifiar 
 vel mortuos suscitare. Et cum iterum ait : in ° re ' 
 pacientia l>estra possidentis animus "vestras ,-" cuius 
 nos virtutem signis et miraculis maiorem esse 
 cognoscere, sanctus docuit agnoscendo Gregorius. 
 Vilior itaque vis est que stuporem semper visu 
 et auditu solet incutere cognitum, quam quod 
 mitem Christum et humilem simul et caritatem 
 que ipse est habet in perpetuum. Huius igitur 
 exemplum, qui est principium rerum omnium, 
 primum ponimus de hoc viro signum sanctitatis 
 ad hec, ubi ilium imitando quante humilitatis 
 
 1 Migne, vol. 76, col. 1216. 2 Ibid., but quanto et occulta. 
 
 3 ebs (?) in MS. 
 
 4 Matth. vii. 23 ; Ps. vi. 9 ; Luc. xiii. 27. 
 
 5 Matth. xi. 29. 6 Luc. xxi. 19. 
 
io Vita Antiquissima 
 
 p. 82. horum, immo omnes eius preceptorum || fuerit 
 doctor noster statim agnoscit, per quam maior 
 esse in regno celorum ipse Christus apostolis 
 suis interrogantibus qui sibi sit maior, respondit 
 humilem. Nam cum ad curam pastoralem 
 prefatam apostolice dignitatis a populo Dei 
 electus est, tarn earn humiliter aufugit, ut ubi 
 se potuisset abscondere, satis anxie querebat. 2 
 Qui cum fuisset tanta servatus cura ut iam porte 
 urbis qua inerat passim custodibus cingebatur, 
 dicitur a negotiator ibus se obtenuisse ut in cratera 
 occultatus educeretur? Sicque statim silve avias 
 querendo latebras interseruit se frondissimis 
 fruticum opacis occultandum. Ubi cum fuisset 
 tribus diebus et noctibus, eum etiam postarum 
 vigiles celestium, confestim quo erat declama- 
 bant. Cum populus Dei non alterum pro eo 
 ut dilexit elegit, sed ut ille monstraretur ab 
 Eo ieiuniis et orationibus illis diebus ac nocti- 
 bus serviens diligenter precatus est. Nam visa 
 
 1 Matth. xviii. 1-4. 
 2 Paul the Deacon, in his life of the Saint [Migne, P.L., 
 vol. 75, col. 48] uses this passage thus: " Obtinet is a negotia- 
 toribus ut in cratera occultatus ediiceretur ab Urbe, atque ita latebris 
 triduo se occultavit, &c. . . . Sed et cuidam anachoretae Urbi 
 contiguo angeli ascendentes et descendentes per praefatam columnam 
 super ilium sunt visi," &c. 
 
 ' Migne, P.L., vol. 75, col. 282. 
 
Vita Antiquissima 1 1 
 
 est omnibus per totas 1 noctes tres 1 columna 
 lucidissima silvam intrasse, porrecto cacumine 
 usque ad celum. Que cuidam sancto viro 
 quem anachoretam fuisse audivimus visa est 
 scala, et descendentes per earn et ascendentes 
 angeli, || sicut de beato Iacob in Luca 2 legimus, p- 83- 
 que ex inde Bethel, hoc est domus Dei vocata 
 est ; de qua celeriter non est hie ait aliud nisi 
 domus Dei et porta ce/i. s Sanctus igitur de quo 
 loquimur Gregorius, cum posuit tenebras lati- 
 bulum suum in circuitu eius? tamen etiam in 
 tabernaculum domus Dei posita, confestim super 
 candelabrum lucerna omnibus in ea lucebat. 
 Cum declaratur ubi latebat inventus, ductus est 
 ad sacerdotium. Plerique, ait sanctus Heroni- 
 mus,° ad sacerdotium evecti'' quanto plus per 
 animi humilitate repugnant, tanto magis in se 
 omni studio concitant, eoque digniores fiunt, 
 quo se fatentur indignos ; et hoc merito. Nam 
 eius qui sacerdos et hostia pro nobis esse digna- 
 tus est, Christi magistri sequuntur exemplum, 
 
 1 In the MS. these words have each three dots above 
 them ; they would appear to mean that the word tres is to 
 follow totas. 
 
 2 Read Gen. [xxviii] . 8 Gen. xxviii. 17. 
 
 i II. Reg. xxii. 12 ; Ps. xvii. 12. 
 6 This passage remains at present unidentified. 
 Erecti in MS. 
 
i 2 Vita Antiquissima 
 
 qui in patris sui oboedientia humiliatus est usque 
 ad mortem, mortem autem cruets) Rex fieri noluit, 
 sed cum inquit venerunt ut raperent eum sibi 
 regem, quo cognito fugit Ihesus et abscondit 
 se ab eis. 2 Et iterum quando ad principatum 
 regni celestis a patre pro mundi oblatus est 
 salute, eadem humilitate pro se precatus est 
 dicens : Pater, si fieri potest, transeat a me calix 
 iste. 3 
 vin. -His en- Tunc etiam patris sui perfectam secutus 
 
 thronisation : con- l 
 
 siderations on the voluntatem, vel ut invitus quodam modo corpore 
 
 reception of the ^ r 
 
 priesthood. inventus, ductus est ad sacerdotium pro nobis || 
 
 p. 84. exemplo obediens ad crucem. Ut earn eius por- 
 tantes qui prius totius plebis 4 regnum refugit, 
 fugitivum ac terrenum, crucifixus adeptus est 
 imperium, humilis et mitis pro inimicis orando 
 se ipsum obtulit pro omnibus ; in quo ilium qui 
 sequitur, licet undis submersus, maior erit in celo. 
 Quod sanctus implendo docuit nos Gregorius 
 dicens ; pro inimico b nihil postulat, qui pro eo ex 
 caritate non orat* ut perfecta ex hoc fiat in 
 nobis Christi caritas, sine qua apostolus cata- 
 logum enumerando virtutum, si eas omnes 
 
 1 Phil. ii. 8. » John vi. 15. 3 Matth. xxv. 39. 
 
 4 Plebem in MS. 5 Imico in MS. 
 
 8 Horn, xxvii. in Evang. Lib. ii. Migne, vol. 76, col. 1209. 
 
Vita Antiquissima 13 
 
 haberet nihil se esse testatur. 1 Vere ergo de 
 viro hoc a Domino dicitur : lex leeritatis fuit in 
 ore eins, et iniquitas non est inventa in labiis eius, 2 
 et reliqua. Unde eum utique preceptum Domini 
 lucidum inluminans ocu/os, 3 sic inluminavit, ut inter 
 multa ingenii munimina sue in signum sanctitatis 
 ad gratiam prophete singularis fertur dono de 
 nobis intelligentiae pervenisse. 
 
 Quod omnino non est tenendum silentio.quam ix. — St Gre- 
 
 ' L gory's zeal for the 
 
 spiritaliter^ad Deum> quomodoque cordis incon- conversion of the 
 
 parabili speculo oculorum^ nostram providendo g^gUsh'boyVin^he 
 
 propagavit ad Deum conversionem. 4 Est igitur ^^ ' place 
 
 narratio fidelium, ante predictum eius pontifica- 
 
 tum/ Romam venisse quidam de nostra natione 
 
 forma et crinibus candidati albis. Quos cum 
 
 audisset venisse, iam dilexit vidisse ; eosque/albe 
 
 mentis^ intuitu sibi adscitos, recenti || specie in-p. 85. 
 
 consueta suspensus et, quod maximum est", Deo 
 
 intus admonente, cuius gentis fuissent inquisivit. 
 
 (Quos quidam pulchros fuisse pueros dicunt, 
 
 quidam vero crispos iuvenes et decoros.) Cum- 
 
 que responderent :° Anguli dicuntur illi de quibus 
 
 1 1 Cor. xiii. 1-8. 2 Mai. ii. 6. " Ps. xviii. 9. 
 
 l Cf. Paul the Deacon's " Life " (Migne, P.L., vol. 75, col. 
 50) ; John the Deacon : [ibid., col. 71] ; Bede : Hist. Angl. 
 lib. II., c. i (ed. Plummer, 1, p. 80). 
 
 5 Quod maxime in MS. : a contraction for maximum est. 
 6 Note here the accent placed on the long syllable, in MS. 
 
14 Vita Antiquissima 
 
 sumus ; ille dixit : Angeli Dei. Deinde dixit : 
 Rex gentis illius quomodo nominalur <■ 1 Et dixe- 
 runt : Aelli ; et ille ait : Alleluia, laus enim Dei 
 esse debet illic. Tribus quoque illius nomen de 
 qua erant proprie requisivit. Et dixerunt : 
 Deire. Et ille dixit : De ira Dei confugientes 
 ad Jidem. 
 x. — Undertakes Tam itaque spiritali data occasione inflam- 
 
 the missionary jour- 
 ney under Pope matus precessorem pontificatus sui papam Bene- 
 
 Benedict : revolt of 1 l 1 
 
 iocust* omans = the dictum 2 tam inhianter hue 3 proficiscendi pre- 
 catus est dare 4 licentiam, ut precis 5 sue non 
 potuit declinare nimietatem, illo dicente : Mise- 
 rum tam pulchris vasis infernus debuisse repleri. 
 Hec et his similia illo dicente, licentiam tri- 
 buit pontifexj hue iter agendi. Ex qua iam 
 licentia populum satis contristavit Romanum. 
 Unde tale dicitur condictum fecisse, ut se in 
 tres partes divideret 6 iuxta viam > qua profectus 
 est ad ecclesiam sancti Petri idem pontifex. 
 Unaquaque autem pars eo transientey sic pro- 
 
 1 The MS. has a well-defined interrogation mark. 
 
 2 The author here gives the name of the Pope, which is 
 not stated by Paul the Deacon (Migne, P.L., vol. 75, col. 50),' 
 but which John the Deacon [ibid., col. 72) gives correctly. 
 
 3 Hue : " hither " ; hence the MS. was written in 
 England. This word recurs twice again. 
 
 1 Dedisse in MS. Ewald gives dare. 3 Preces in MS. 
 
 s Dividendo in MS. Ewald gives divideret. 
 
Vita Antiquissima 1 5 
 
 clamavit ad eum : Petrum offendistt ; Romam || 
 destruxisti ; Gregorium aimisisti. ^His>ergo tam p. 86. 
 terribiliter tercio audiens, concite post missis 
 legatis fecit eum reverti. Cuius reversionis 
 priusy Domino in se loquente sancta mente per 
 unam locustam agnovit ita rationem. 1 Confecto 
 namque trium dierum itinere, quiescentibus illis 
 quodam loco, ut iter agentibus moris est, venit 
 ad eum locusta legentem. 2 E cuius nomine 
 statim, quasi sibi diceret : Sta in loco, agnovit ; 
 concite tamen ortatus est comites^parare se ad 
 proficiscendum. Quod dum agebat cum illis, 
 preventus a nuntiis, reductus est Romae. 
 
 Post que non multum tempus 3 papa defuncto, xi.- After he be- 
 
 1 _ i 1 1 comes Pope, St. 
 
 electus, ut prescripsimus, ad pontificatum est. Gregory sends St. 
 
 1 l l Augustine and his 
 
 Quanta que potuit festinatione venerande e^ 1 "!^" 10118 to 
 memorie. viros hue Augustinum et Mellitum 
 atque Laurentium direxit cum ceteris ; Augus- 
 tinum ordinando episcopum, a quo hie Mellitus 
 dicitur, et a Mellito Laurentius ordinatus. 
 
 Per hos igitur reeum omnium primus Angu- xn.— The bap- 
 
 ° r ° tism of Ethelbert of 
 
 lorum Edilbertus rex Cantuariorum ad ndem Kent and Edwin of 
 
 Northumbna. 
 
 1 Iterationem in MS. 2 Logentem in MS. 
 
 8 St. Gregory was sent to Constantinople by Pope Pelagius 
 II., the successor of Pope Benedict I. ; and consequently 
 some time elapsed between the Saint's attempt to himself 
 become our Apostle and his election to succeed Pelagius II. 
 as Pope on September 3, 590. 
 
1 6 Vita Antiquissima 
 
 Christi correctus, eius baptismo dealbatus cum 
 sua enituit natione. Post hunc in gente nostra, 
 que dicitur Humbrensium, Eduinus, Aelli prefati 
 
 filius, quern sub vaticinatione Alleluiatica lauda- 
 
 • • • • ~-* y \\ 
 
 p. 87. tionis diving non immerito meminimur, |] rex 
 
 precepit tarn sapientia singulari, 1 quam etiam 
 
 sceptro dicionis regie, a tempore quo gens 
 
 Anglorum 2 hanc ingreditur insulam. 
 
 xni. - Angles O quam pulchre quamque hec omnia de- 
 
 and Angels : ./Elli ... r 1 t^ 
 
 and Alleluia. center sibi conveniunt pretata ! -krgo nomen 
 
 Anglorum, si una e littera addetur, Angelorum 
 sonat ; pro certo vocabulum quorum proprium 
 est semper omnipotentem Deum in celis laudare, 
 et non deficere, quia non lassescunt in laude. 
 Quos beatus Iohannes, in Apocalipsin testatur 
 voce exercitus celestis vidisse et audisse, tam- 
 quam vocem ' aquarum multarum, et tanquam 
 vocem validorum tonitruorum dicentium Alle- 
 luia. 9 Cuius sacramenti sanctitas, inmutabilis 
 esse in perpetuum omnibus Sanctis sciendum 
 est, sicut et illi in contemplatione deitatis effecti 
 sunt, quorum per illud indeficiens est laudatio 
 eius in ecclesia sanctorum. Cuius expositio, 
 
 1 Singulavis in MS. 
 2 From this point onwards, the corrector of the MS. strikes 
 out the u, hitherto observable. 
 
 1 Apoc. xix. 6. 
 
Vita Antiquissima r 7 
 
 duorum habet interpretationem verborum : hoc 
 est laus Dei. Et Aelli duabus compositum est 
 sillabis, quarum in priori cum e littera ab- 
 sumitur ; 1 et in sequenti pro / ponitur e, Alle 
 vocatur, quod in nostra lingua omnes 2 absolute 
 indicat. 3 Et hoc est, quod ait Dominus noster : 
 Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis,* et 
 reliqua. Si [cut] regem quoque significat alle 
 Patrem, lu Filium, ia Spiritum Sanctum. 6 
 
 Porro cum in lumbis fortasse,cum II hoc fuit P-J8- 
 
 J M XIV. — Edwin 
 
 vaticinatum., adhuc patris sui Aelli fuit^ praedes- ^ ) p s tised by Paul " 
 
 tinatum 6 vas misericordie Dei, 7 Eduinus, cuius 
 
 nomen tribus sillabis constansy recte sibi designat 
 
 sancte misterium Trinitatis. Quod ille docebatj 
 
 qui omnes ad se invitat baptizatos in nomine 
 
 Patris et Filii et Spiritus sancti. Huius namque 
 
 Eduini pater in baptismo venerandus fuit Paulinus 
 
 antistes, unus illorum quos inter nos direxit, ut 
 
 diximus, Gregorius. Qui tarn facile signum 
 
 1 Adsumitur in MS. ' Omnibus in MS. 
 
 J This is another proof of adscription to Whitby. " Alle " 
 was the Northern form, as compared with the more common 
 A. S. form " ealle " (all). 
 
 1 Matth. xi. 28. 
 ' The symbolism consists only in the correspondence of 
 the number of syllables with the number of Persons in the 
 Trinity. 
 
 6 The diphthong is written out in full here in the MS. 
 7 Deo in MS. 
 
1 8 Vita Antiquissima 
 
 Dei sui sapientiae, quadam, ut reor, dominica 
 dicitur dedisse. 
 xv.— Baptism of Cum stipatus ad Ecclesiam rex prefatus ad 
 
 Edwin's courtiers: • n -i- 
 
 the killing of the caticuminum/ eorum.qui adhuc erant gentilitati 
 
 prophesying crow. ' 3 , 
 
 non solum, sed etiam et non licitis stricti con- 
 iugiis, cum illo festinavit ab aula > ubi prius ad 
 hoc 2 utrumque emendandum hortati sunt ab 
 illis, dum quedam stridula cornix ad plagam 
 voce peiorem cantavit. Tunc omnis multitudo 
 regia.que adhuc erat in platea populi, audiens 
 avem, stupore ad earn conversa subsistit, quasi 
 illud canticum nolpum carmen Deo nostro non esse 
 vere futurum in ecclesia, sed falso ad nihil utile. 
 Tunc venerandus episcopus puero suo cuidam, 
 Deo omnia ex arce sua speculante providente- 
 que ; dirige, inquit, sagittam in al>em otius. Quo 
 festinanter effecto, avis et 4 sagitta servari pre- 
 p. 89. cepit, usque dumy peracto 6 catecuminio 6 || eorunij 
 qui erant catezizandi, asportatur in aulam. 
 Omnibusque illic 7 congregatis, recenti rudpque 
 adhuc populo Dei bene satis ed causam donantey 
 conflrmavit, antiquum scelus nomen idolatrie^ 
 tarn evident! signo esse pro nihilo in omnibus 
 
 1 Ewald reads caticuminium. 
 2 Ewald reads thus ; adhuc in MS. 8 Ps. xxxix. 4. 
 
 4 So in Ewald ; not in MS. 5 So in Ewald ; peracta in MS. 
 Catecumino in Ewald. ' Illuc in MS. 
 
Vita Antiquissima 19 
 
 discendum, dicens; etiam sibi ipsi avis ilia in- 
 
 sensata mortem canere cum nescisset, immo 
 
 renatis ad imaginem Deij baptizatis omnino 
 
 hominibus, qui dominantur piscibus maris et volati- 
 
 libus cell atque universis animantibiis terre^ nihil 
 
 profuturum prenuntiet, quas illi ex sua subtili 
 
 natura ad deceptionem stultorum se scire, Deo 
 
 iuste permittente, actitant. 
 
 Sed quia regis nostri christianissimi facimus xvi.— The con- 
 version of Edwin : 
 Eduini mentionem, dignum fuit etiam et eius Etheifrith drives 
 
 him from his king- 
 
 conversionis facere, quomodo anti'quitus traditur £? 'RedwaJd Scinjr 
 illi fuisse premonstrata. Quod non tarn con- uLJln^arMfn 
 
 j j j • • u j ■ «. leads him to accept 
 
 denso quomodo audivimus verbo, sed pro ventate the teaching of 
 
 , , . r . . , . Paulinus. 
 
 certantes, eo quod credimus tactum brevi repli- 
 camus et sensu, licet ab illis minime audivimus 
 famatum, qui eius plura prebeteris sciebant. 
 Nee tamen quod tain spiritaliter a fidelibus 
 traditur, tegi silentio per totum rectum rimamur, 
 cum etiam sepe fama cuiusque reL per longa 
 tempora terrarumque spatiay post congesta^ 
 diverso modo in aures diversorum perveniet. || 
 Hoc igitur multo ante horum omnium, 2 qui p . 90. 
 nunc supersuntj gestum est dies. Verum itaque 
 omnes fuisse scimus quia idem Rex fuit exul 
 
 1 Gen. i. 28. 2 So in Ewald ; omnes in MS. 
 
 ■* Fuise in MS. 
 
20 Vita Antiquissima 
 
 sub rege Uuestanglorum' Redualdo. Quem 
 emulus suus sic passim persecutus est, qui 
 eum ex patria pulsit tirannus/Edilfridus, ut eum 
 pecunia sua emere occidendum querebat. Ea 
 tempestate dicunt ei de sua vita consternato" 
 quadam die quidam pulchrae visionis, cum cruce 
 Christi coronatus apparens eum consolari coepisse, 
 promittens ei felicem vitam regnumque gentis 
 sue futurum, si ei obedire voluisset. Eoque 
 promittente voluisse, si verum probaret sibi 
 quod promisit, respondit : probabis hoc verum, 
 et qui tibi primurrf cum hoc specie et signo 
 apparebit, illi debes oboedire. Qui te uni Deo, 
 qui creavit omnia, vivo et vera 1 " docebit obedire, 
 quique Deus daturus est tibi ea ,que promitto,/ 
 et omnia, que tibi agenda sunt , per ilium de- 
 monstrabit. Sub hac<it^que> specie dicunt illi 
 Paulinum prefatum episcopum primo apparuisse. 
 xvn.-Pauiinus O piissime pater, domine Deus omnipotens, 
 
 after death taken up . r 
 
 in the figure of a licet predictam beati Gregorii minime mere^'e- 
 mur presentiam, per eum tamen tibi semper sit 
 gratiarum actio doctoris nostri Paulini, quem in 
 fine suo fidelem tibi ostendisti. Nam fertur a 
 videntibus, quod huius viri anima in cuiusdam 
 
 1 Ewald read this Uuestranglorum. 
 
 2 ConsUrnatus in MS. 8 So in Ewald; primo in MS. 
 
 1 Canon of the Mass : Commemoration of the Living. 
 
Vita Antiquissima 21 
 
 magne qualis est cignus, alba specie avis/ 
 satisque pulchray quando moritur migrasset 
 ad celum. 
 
 Sed ut propositum persequar, qualibet Christi 
 lucerna II de hoc rege Eduino signorum lucescit p- 9*- 
 
 11 p ° XVIII. — Vision 
 
 floribus dico, ut apertius merita clarescant. of . th e South-An- 
 
 r ghan priest and 
 
 Huius itaque regalis vere viri ossium reliquie, monk : J J rimma : 
 
 T. o T. ^ > command to remove 
 
 qualiter Domino revelante sunt reperte, dignum latfei'l to' "strea" 
 
 • i t^* • • • s* n&cshslch the con~ 
 
 est memory commendare. ruit lgitur rrater vent of ' E ifl e d a , 
 
 . , . . _ . . Edwin's grand- 
 
 quidam nostre gentis., nomine 1 rimma, in quo- daughter. 
 dam monasterio Sundaranglorum presbyterii 
 functus officio, diebus Edilredi regis illorum, 
 adhuc in vita monastica vivente Aeonfleda 1 
 filia religiosi regis prefati Eduini. Cui per som- 
 nium presbitero vir quidam visus est dicens 
 ei : Vade ad locum quern dixero tibi, qui est 
 in regione ilia que dicitur Hedfled 2 quo 
 Eduinus rex occisus est ; debes enim ossa eius 
 exinde tollere 3 tecum ad Streunes-Alae 4 
 deducere, quod est coenobium famosissimum 
 Aelflede s filie supradicte regine 6 Eonflede, 
 
 1 Eanfled or ^Eanfled, daughter of King Edwin and 
 Ethelberga. 
 
 2 I.e., Haethfelth, Hatfield Chase, near Doncaster. 
 
 s Ewald unnecessarily inserts an et here. 
 
 » Streanaeshalch, Whitby, built by St. Hilda. 
 
 5 Elfled, abbess of Whitby. " Ewald : regina in MS. 
 
22 Vita Antiquissima 
 
 nate ut supra diximus, Eduini, femina valde 
 iam religiosa. Cui respondit presbiter dicens : 
 nescio ilium locum, quomodo possum quo 
 ignoro proficisci ? l At ille ; vade, inquit, ad 
 vicum ilium in Lindissi, 2 cujus nomen frater 
 noster, illius presbiteri cognatus, qui hanc mihi 
 exposuit ystoriam, non recolebat, et quere in 
 eo maritum 3 quendam nomine Teoful. 3 In- 
 terroga ilium de loco, ipse potest tibi monstrare 
 ubi est. Presbiter itaque sciens esse somniorum 
 fallatia multimoda, nimirum de qua 4 scriptum 
 p. 92. est || multos errare fecerunt somnia? dimisit rem 
 adhuc taliter ostensam. Unde post hec ab 
 eodem viro validius admonitus, alteri e suis, sicut 
 illi monstratum est.retulit fratribus. Sed ipse 
 eodem quo diximus modoi agnoscit somnium, 
 eum fecit quid esse dimittere. 7 
 
 1 The MS. gives a distinct sign of interrogation. 
 
 2 Ewald rightly reads it thus. The MS. gives inlindis 
 sicuius, &c. Lindsey, referred to, is still the name for the 
 largest and most northerly of the three divisions of Lincoln- 
 shire. 
 
 "The MS. gives a mark to show the quantity of the syllable. 
 4 Ewald wrongly corrects what he thought to be quae into 
 quibus. 
 
 'Eccli. xxxiv. 7. 
 
 "Ewald. MS. gives ostensa without any sign of contraction. 
 
 7 Ewald suggests : eumque fecit dimittere. 
 
Vita Antiquissima >Uf 4 ,?/ 2 x 
 His itaque peractis terrio 1 adhuc vir suus xix. — Removal 
 
 , / of the relics to 
 
 eodem presbitero apparuit/increpans ait : nonne streanaeshaich: 
 
 ^\ Trimma's vision of 
 
 bis indicavi tibi quid debes facere et nedexisti ? Edwin's burial 
 
 * o place. 
 
 Proba modo si adhuc inoboediens an oboediens 
 mihi esse volueris. Turn scilicet festinanter 
 perrexit ad maritum prefatum ; eumque ocius 
 querendo ubi esset, invenit secundum quod illi 
 monstratum est. A quo satis diligenter scisci- 
 tando didicit signis aperte monstratis, quo iam 
 querere reliquias debuisset regis. Statimque 
 comperto, profectus est ad locum sibi demonstra- 
 tum. Et primo fodiens non invenit adhuc quod 
 querebat ; sed secundo laboriosius fodiendo ut 
 sepe fieri solet, Jnventumque thesaurum desidera- 
 bile ad hoc nostrum secum asportabit 2 coeno- 
 bium. In quo nunc honorifice in Sancti Petri 
 apostolorum principis ecclesia hec eadem sancta 
 ossa cum ceteris conduntur regibus nostris^ad 
 austrum altaris illius, quod beatissimi Petri apos- 
 toli est nomin^ sanctificatum, et ab oriente illius 
 quod in hac ipsa sancto Gregorio est consecrata 
 ecclesia. Fertur quoque ab hoc relatum pres- 
 bitero, qui postea pro tempore/eumque flagello 
 satis redargutione correxit, sicque\|| prioris p- 93- 
 
 1 Ewald gives ttvtius. 
 
 'Thus in MS. Ewald gives asportavit, which is the true 
 modern form, but b and v are interchangeable labials. 
 
 3 
 
24 Vita Antiquissima 
 
 sanctum iamque habitavit locum sepultionis 
 crebro se iam vidisse spiritus interfectorum IIII 1 , 
 per nimirum baptizatorum splendide venientes 
 sua corpora visitasse, et adiecit si posset monas- 
 terium ubi voluisse facere. 
 xx.— Miracle of His igitur peractis relationibus, que proprie 
 Matron of Rome. a( j nos pertineat, adhuc ea sequamur quibus 
 Christo in se quoque loquente vir beatissimus 
 Gregorius signorum est sanctitate famatus nobis- 
 cum. Nam antiquorum fertur esse narratio 
 quia quedam Rome aliquando matrona sibi 
 oblationes faciens, ea adtulisset quas iam vir 
 sanctus accipiens in sacrosancti corporis Christi 
 sanctificavit agoniam. Cumque ilia venisset 
 se 2 communicare de manu Dei hominis atque 
 ilium audivit dicentem : Corpus Domini nostri 
 Ihesu Christi conserlpet animam tuam 3 , subrisit. 
 Quod vir Domini videns, clausit manum suam 
 contra os eius, et nolens ei dare sanctum 
 
 1 = Quatuor. a Earn in MS. 
 
 8 Cf. John the Deacon's " Life " (Migne, F.L., vol. 75, 
 col. 103), which gives the same form of words as above ; Paul 
 the Deacon (Ibid., col. 52) uses another form : Corpus Domini 
 nostri Iesu Christi prosit tibi in remissionem omnium peccatorum et 
 vitam aeternam. Before the end of the fourth century, in Italy 
 and Africa, the celebrant said, in giving communion, merely 
 Corpus Christi and Sanguis Christi, to which the communicant 
 answered Amen. Cf. pseudo- Ambrose IV. de Sacram, 5 ; 
 S. Aug. Serm., 272, and contra Faust, 12. In Alexandria the 
 corresponding phrase was <rs>/.ia hyiov. 
 
Vita Antiquissima 25 
 
 corpus Domini, posuit super altare, eiusque 
 vestimento ut sibi placuit abscondit. Missa 
 vero peracta, sibi advocans interrogavit cur 
 subrideret 1 quando communicare debuit. Ilia 
 respondens, ait : Ego ipsos panes meis feci 
 manibus, et tu de illis dixisti quia corpus 
 Domini essent. Turn concite secum populum 
 Dei pariter admonuit orare in ecclesia, ut 
 Christus films Dei vivi dignaretur ostendere an 
 verum corpus eius esset. Ut ait illius || sacro- p- 94- 
 sanctum sacrificium ad confirmandum increduli- 
 tatem eiusque huic erat incredula Sacramento. 
 Qua peracta oratione, sanctus vir invenit super 
 altare quod posuit ut digituli auricularis parti- 
 culam sanguilenti. Ad quod mirabile specta- 
 culum vocavit incredulam ; quo iam viso 
 satis obstupuit. Cui sanctus vir ait : Nunc 
 carnalibus considera oculis, quod prius obcecata 
 celestibus minime potuisti conspicere, et disce 
 ei esse credula qui dixit Nisi manducaveritis 
 carnem Jilii kominis, et biberitis eius sanguinem non 
 habebitis vitam in vobis. 2 Eosque iterum qui erant 
 in ecclesia hortatus est ad orationem, ut ille 
 qui eis misericordiam suam quam postulabant 
 
 1 The MS. accents the long syllable for the reader's con- 
 venience. 
 
 i Joan vi. 54. 
 
26 Vita Antiquissima 
 
 ostendere dignatus est, iterum dignaretur sacrum 
 corpus suum in suam mutare naturam, de quo 
 Eum presumebant, tantum pro infidelitate in- 
 credule mulieris, precari. Quod cum fecissent 
 ut docuit, fecit earn communicare credulam illi 
 a quo dictum est qui manducat corpus meum et 
 bibit meum sanguinem in me manet et ego in eo. 1 
 xxi. — Of the Est et altera vetus quoque relatio viri Dei 
 
 relic-clothes. 
 
 istius fame, in qua quidam dicuntur e partibus 
 Romam venisse occidentalibus, missi a domino 
 suo ut exinde sibi reliquias sanctorum aliquas 
 adferrent. Quos vir Domini Gregorius gratanter || 
 p. 95. excipiens diebus quibus ibi manserunt 2 in- 
 desinenter missas agendo eis sanctas diversorum 
 Dei martirum reliquias consecravit, sicut illic 
 aliquando mos est facere. Atque eas singulis 
 imponendo buxis pannis partim dividens sigillo 
 suo signavit, eosque remeare ad suum fecit 
 dominum. Qui cum reversi in via more 
 humano quiescere quodam coepissent loco, 
 occurrit ei animo qui primus fuit illorum stulte 
 egisse, eo quod non consideravit quid suo domino 
 esset allaturus. Fractis ergo sigillorum inpres- 
 sionibus, nihil inibi invenit habere, nisi ut viles 
 admodum pannorum sectiones. Sicque ad Dei 
 
 1 Joan vi. 57 (not textually according to Vulgate). 
 
 a The long syllable is accented for the reader's convenience. 
 
Vita Antiquissima 27 
 
 virum reversi dixerunt ; si tales ad dominum 
 suum vemssent, plus se morte damnatos quam 
 ulla gratia exceptos. Quibus primo archidiaconus 
 dicitur respondisse quod stulte satis egissent, 
 sancta ilia signacula presumentes 1 conminuere ; 
 seque id non ausum fuisse pontifici dicere, sed 
 suasit eis proficisci. Quod cum se facere nullo- 
 modo audere dixerunt — putabant enim se ossa 
 vel maius aliquid hominum visu adlaturos, — 
 ad extremum sancto antistiti nuntiatum est. 
 Quod ipse pacienter ferens, iterum excoepit 
 eosque fecit esse in ecclesia cum populo 
 pariter ad missam. Quern ut de priori causa 
 diximus, Deum ortatus est deprecari ostendere 
 suorum an vere essent sanctorum reliquie 
 martirum quas illis donavit legatis.|| Cum p- ^ 
 autem esset oratum ab omnibus, tulit ipse 
 cultellum quem sibi iussit donare et unum e 
 pannis pungendo secavit, ex quo confestim 
 sanguis secto cucurrit. Itaque dixit ad eos ; 
 nescitis quod in sanctificatione corporis et sanguinis 
 Christi, cum supra sancta eius altaria ei in libamen 
 ob sanctificationem illorum offerebantur reliquiarum, 
 sanguis sanctorum quibus adsignata est semper illos 
 intromit pannos utique tinctos ? Qui cum hec 
 viderunt et audierunt satis consternati, cum 
 
 ' MS. has persumentes. 
 
28 Vita Antiquissima 
 
 omnibus admirabantur que viderunt et audierunt. 
 Ubi statim ut supra per orationem Deum dix- 
 imus orandum ut tales esset adfirmanda. Quo 
 scilicet affectu reversi, domino suo nuntiabant 
 hec universa. Que ipse audiens tarn sancti viri 
 auditis oraculis quam fide divina de qua scriptum 
 est : omne quod non est ex fide peccatum est, 1 earn 
 mundo corde adcommodavit omnibus de his que 
 audivit, credens ei de quo dicitur mundans fide 
 cor da eorum? Unde etiam maiora quam in 
 Sancti Petri ecclesia inibi dicuntur sepe efulsisse 
 miracula. O mirabilis Deus in Sanctis suis ; Deus 
 Israel ipse dabit virtutem et fortitudinem plebi sue, 
 benedictus Deus. 3 Tertia ad hec sequitur eius 
 opinio celebritatis, in qua ilium secutus est, qui 
 P- 97- unus in trina deitate non est personarum || acceptor 
 Deus. Sed in omni gente qui timet eum et operatur 
 iustitiam acceptus est Mi? 
 xxn. — of the Fuit ergo vir quidam Rome, dives in rebus 
 
 horse and the ° x 
 
 demon - sed egenus 5 in religione ; qui 6 cum uxor sua 
 
 displicuit, fecit sibi ab ea, contra preceptum 
 Domini salvatoris nostri, divorcium. Cui con- 
 tinuo pontifex summus sanctus Gregorius non 
 adquievit carni et sanguine ; sed ei cito in 
 
 1 Rom. xiv. 23. 2 Acts xv. 9. s Ps. lxvii. 37. 
 
 4 Acts x. 34, 35. 6 Quantity marked in MS. 
 
 6 Cui in MS. 
 
Vita Antiquissima 29 
 
 nomine Domini Iehsu Christi obnisus eius 
 mandatum prevaricationis resistit ; eumque 
 fiducialiter, quem edocere leniter noluit, 
 excommunicavit. Quam excommunicationis 
 sententiam non facile ferens, sua adhuc augendo 
 scelera, magorumque sinit> adiumenta duorum, 
 quibus pecuniam promittendo placabilem, illi 
 fecit eos insidiasse. Turn eum nescientes quo- 
 dam eminenti loco quadam die stare coeperunt. 
 Cum idem vir Dei ad quamdam missarum pro- 
 fectus est sollemnitatem, tunc ilium sciscitantes 
 quis esset ; a quo clam didicerunt solum 
 equitem post cuneum et clerum precedentem 
 vel subsequentem. Quem cum viderunt arte 
 sua demonia excitantes, miserunt ut ei mali 
 aliquid fecissent. Statimque hostes ^magi> 
 equum eius intrantes quem sedebat, cito insanire 
 fecerunt. Quod vir sanctus videns, consuetam 
 contra eos, iuxta apostolum, adsumendo armaturam 
 Dei, primum crucis Christi signaculum hostilem 
 ocius effugavit || insaniam. Statim quoque p. 98. 
 circa se quid esset diligentius intuendo, vidit 
 ipsos magos ime mentis eminus stantes altius a 
 ceteris. Quos incircumscriptus spiritus sanctus 
 perpetua cito sic cecitate percussit, ut cadentes 
 
 Magni in MS, 
 
30 Vita Antiquissima 
 
 deorsum conlapsi sunt crudeliter, qui se in 
 mundo replentes spiritu ab eo prius reciderunt, 1 
 cuius confestim dono sanctus vir Gregorius 
 inluminatus agnovit eos videndo conruentes sibi 
 fuisse adducendos. Quos coram se cum essent, 
 inquisivit de causa ; qui ei dixerunt virum ilium 
 prefatum ab eis per pecuniam impetrasse ut ei 
 in ultionem sui facerent malum quodcumque 
 potuissent. Quibus ipse ait : ceci esse debetis 
 in perpetuum, quia si lumen oculorum vestrorum 
 habebitis, iterum reverti volueritis ad artem vestram 
 pessimam, eamque per demones ut prius excolere. 
 Hac igitur ex causa postremo dicuntur ad 
 Deum conversi, Christi baptismate consepulti. 2 
 Eosque tales vir Domini sanctus Gregorius 
 ecclesiastica stipe quamdiu viverent mandavit, 
 alendos pauperes, perfectos pro Domino medicos 
 animarum. 
 xxiii.— Conver- Inter hec neque illud signum sapientie et gratie 
 
 sion of the Lombard ^ t> r t> 
 
 and his cure. Dei in eo silendum est, licet ex parte ut cetera 
 
 nesciatur ex nobis, nam et inter multa gesta illius 
 mirifica, in quibus maxime peritie medicus fuit 
 animarum, fertur, scilicet tali signo effulsisse et 
 corporum. Fuit igitur rex quidam, quern puto 
 Longobardorum fuisse, quia 3 non evidenter cuius 
 
 1 Quantity marked in MS. 2 Rom. vi. 4. s Qui in MS. 
 
Vita Antiquissima 3 1 
 
 esset gentis re || miniscor, qui illius pontificatus p-99- 
 tempore, belli potens, exercitum suum contra 
 Romam 1 depopulare earn cogitando. Cui 
 sanctus vir Gregorius obviam factus, eumque 
 in presentiarum adlocutus, eius fervidum pectus 
 singularis in se doctrine divine sic malefecit 
 affluentia, ut promisit ei quamdiu ipse esset 
 pontifex in ilia urbe numquam gens sua, eo 
 regnante, exercitum duceret contra eum. Sicque 
 per Dei virum illius Jiuminis impetus letiftcaloit 
 chitatem Dei, 2 qua scilicet in eo letificaleit T>eus 
 tabernaculum suum et adiuvabit eum Deus vultu 
 suo, ut conturbate gentes contra olim dominam 
 orbis per unum hominem Dei inclinata sunt 
 regna. Nee inmerito ; per quern dedit ^oocem 
 suam altissimus, et mota est terra? Hie igitur 
 rex, post hec egrotavit et misit ad sanctum 
 pontificem prefatum pro sua infirmitate. Qui 
 ilium sibi magistrum ex predicta eius elegit 
 doctrina. Cui protinus per internuncios audita 
 mandavit infirmitate ut ad ilium redisset cybum, 
 quo puerulus adhuc atque infantulus vescebatur. 
 Ergo rex iste, cum puer esset, fuit intra Alpes 
 cum pastoribus peccorum, et erat lacteo 
 
 1 Supply duxit, or some similar word. 2 Ps. xlv. 5. 
 
 3 All references from Ps. xlv. woven into the writer's 
 sentence. 
 
32 Vita Antiquissima 
 
 nutritus cybo. Ad quern, secundum viri Dei 
 doctrinam rediens, continuo melius habere coepit. 
 Hec igitur sensu in quibusdam proferimus, ne 
 ut ipse de sanctorum ait actibus que scripsit 
 p. ioo. rustice dicentes nil spiritale dicamus.|| 
 xxiv. — Praise Huius denique verius inter cetera viri sig- 
 
 of St. Gregory's ^ 
 
 writings, especially num sanctitatis, quod maius est mirandum, 
 
 of his homilies. L 
 
 omnibus quod in scriptis suis tarn preclarum 
 inluxit illi celeste in se Christo, ut prediximus, 
 loquente ingenium, sicut in omeliis eius est 
 omnibus conspicuum considerantibus, de quo 
 Ipse predicate ait eluange/ium omni creature} 
 Quod tarn plene tamque ab eo suscipit sapien- 
 ter, qui est Dei sapientia in mysterio abscondita, 
 quern predestinavit Deus ante secula in 
 gloriam nostram, ut a gente Romana que 
 pre ceteris mundo intonat sublimius proprie 
 de aurea oris eius gratia, Os aureum appel- 
 
 latur. De quo pulchre Dei loquitur sapien- 
 tia, dicens : 'Thesaurus desiderabilis requiescit 
 in ore sapientis, 2 quo bene ad eum dirigitur, 
 id quod de Christo legitur dictum : Diffusa 
 est gratia in labiis tuis* Quod non solum 
 per ilium hominis Filium, sed per eius quoque 
 membra completur. Quod per hunc virum 
 
 1 Marc. xvi. 15. 2 Prov. xxi. 20, or cf. Prov. xiv. 33. 
 8 Ps. xliv. 3. 
 
Vita Antiquissima 33 
 
 Domini, voce velut viva, usque hodie suavitate 
 resonat nobis melliflua. Interpretabor, ait 
 sanctus Heronimus, in membris quod fertur ad 
 caput:' 1 intellegam de servis quod impleatur in 
 domino ; quia gloria domini gloria famulorum 
 sit. Et ubicumque oportunitas loci se obtulerit, 
 sic de vero lumine disputabo ut dirivetur ad 
 eos quibus Christus donavit ut lumen sint. De 
 quo cum dixit vox estis lux mundi, 2 et postea 
 omnibus || lucere in domo debere ostendit. p. 101. 
 Necnon et ait, luceat lux vestra coram hominibus" 
 et reliqua : ecce etiam in hoc viro non tarn 
 coram hominibus sed etiam coram angelis 
 lucere 4 monstravit. 
 
 Unde de ordinibus illorum, scilicet agminis xxv. — His 
 
 teaching about the 
 
 tali tractavit ingenio quali nequaquam sanctorum Angels, 
 aliquis vel ante vel post eum invenimus fecisse 
 alterum. De quibus etiam fide integer et vita 
 purus sanctus Augustinus, e cuius in orbem 
 flumina ventre fluent aque vive, 5 Ego me, inquit, 
 ignorare ista confiteor? Hie vero eos non solum 
 in suis distinxit agminibus, omnia ex Sanctis 
 
 1 Ep. xlvi. (Migne P.L., vol. 22, col. 485). Et quidquid in 
 membris laudis est omne refertur ad caput. 
 
 2 Matth. v. 14. 8 Matth. v. 16. 
 
 4 The quantity marked in MS. 5 Cf. Joan vii. 38. 
 
 " De Civitate Dei, lib. xv. (Migne, P.L., vol. 41, col. 437) — 
 Sine in Angelis, quorum numerus ignoratur a nobis. 
 
34 Vita Antiquissima 
 
 confirmando scripturis, verum etiam ad nostre 
 consortia vite, mundo corde quo beati tantum 
 Deum videbunt dirivavit. Iste igitur ille de quo 
 ait Salvator : omnis scriba doctus in regno celorum 
 similis est homini patris familias qui profert de 
 thesauro suo noloa et Vetera. 1 Unde cum hec 
 nova diximus in modico et Vetera similiter 
 dicenda quo thesaurus eius esse clareat celestis 
 sibi que apertus patuisse, ubi neque erugo neque 
 tinea demolitur et fures non effodiunt nee furantur. 2 
 xxvi. — The Nam in homeliis sancti Ezechielis prophete 
 
 homilies on Ezechiel 
 
 dictated by a white cui iam similiter celi aperti sunt, hoc idem de 
 
 dove. 1 
 
 illo patet cito legentibus, ubi de quattuor illud 
 animalybus tractat. Quod cum fieret, vox supra 
 firmamentum stabant et submittebant alas suos. 
 Possunt enim, inquit, firmamenti nomine celestes 
 potestates intelligi". "Et potest firmamentum 
 p. 102. nominari Unigenitus incarnatus || per hoc quod 
 in Eum nostra natura ad eternitatem firmata est.' 
 Congrue itaque aliquando ce/os, aliquando vero 
 ce/um, nomine solius firmamenti intelligimus, 
 de quo nunc signum fideliter narratum huic 
 nostro pape celos aperire testamur, quo eum 
 Christum Dominum, sui insignum exempli, gratia 
 celesta mo[«]strasse. De qua super eos scriptum 
 est corpore quo ille in Filio hominis Unigenitus 
 
 1 Matth. xiii. 52. * Matth. vi. 20. 
 
Vita Antiquissima 35 
 
 Patris, per virginem Spiritu Sancto superveni- 
 ente factus, nasci dignatus est, aqua a Iohanne 
 baptizato, aperti sunt ei celt et leidit, inquit, 
 spiritum Dei descendentem sicut columbam et veni- 
 entem super se. 1 Ita super hunc virum Dei 
 vidisse, quidam dicitur de suis satis ei familiaris, 
 albam sedisse columbam cum in predictum 
 Ezechielem fecit omelias. Cui scilicet videnti 
 valde pro illo iratus accessu percepit, ne quandiu" 
 ipse viveret in carne, id alicui indicaret, ne scilicet 
 aperto celestis signo claritatis, fama extolli foris 
 videretur humana. Unde a dextris per gloriam 
 incedens, fecit sibi om\nibus\ ipse quoque 
 exemplo a sinistris gradiendi ignobilitatem. 
 
 Nota quomodo hoc pulchre priori convenit xxvn. — The 
 
 .... i ■ • 1 • t t • Morals and Diet- 
 
 lectiom de qua diximus evangehce. Huic %««. 
 namque prophete, celis apertis, quadriga Domini 
 et vera cerubin scientie multitudo de Filio 
 hominis visa est. In cuius quam et ipse quoque 
 pulchre prefiguratione Filius hominis sepe voca- 
 tur. Quis igitur dubitet et huic celos pape 3 
 nostro apertos, quorum ille clavicularios sibi 
 aperire cum Petro potentiam habuit, cum et || 
 ipse omnes quoque scale meminerit, de qua longe p. 103. 
 prediximus vigilorum divinorum. Quis et hoc 
 in eo sane mentis non agnoscat, cum ilia triginta 
 
 1 Matth. iii. 16. 2 Nequandu in MS. 8 Papa, in MS. 
 
36 Vita Antiquissima 
 
 duo consideret volumina, que beatum lob 
 exponendo, dictis Moralibus, in languentium 
 direxit mirabile morum, contra vitia humanorum 
 medicamina animarum. Quern ipse, de celis 
 lumbis accinctum Dominus de suis operibus 
 profundissimis interrogatus est ; de quo hoc, 
 inquit, divine providentie consilium fuit, ut 
 percussum lob, percussus exponerem, et flagellati 
 mentem, melius per flagella sentirem. 
 xxvm. Horn- Quis in eo quoque apostolicam non stupeat 
 
 ble death of his n n r r 
 
 hard-hearted perse- tantam ligandi solvendique gratiam, non solum 
 viventes sed etiam morientes, atque sub divino 
 infernali examine constitutos. Quod ad nostram 
 adhuc viventes relegamus utilitatem, inscriptis 
 quoque eius hystoricis de exitu animarum multa 
 narravit miracula. Nam pro occultis 1 tribus 
 contra sui regulam monasterii solidis, que 
 morientem medicum adhuc in terra immo 
 ligavit in inferno. Quo magnum terribiliter 
 incussit viventibus terrorem edificationis, eumque 
 misericorditer postea ac potenter, quia porte eius 
 non prelnalebunt adversus eum 2 , eius ex eo solvit 
 sacrificio, qui fuit inter mortuos liber 3 , quo se 
 fuisse per se solutum die trigisimo ostendit in 
 
 x The MS. reads occultis pro tribus, but three dots are placed 
 over occultis and pro, to mark the need of transposition. 
 2 Matth. xvi. 1 8 (adapted). " Ps. lxxxvii. 6. 
 
Vita Antiquissima t>7 
 
 celo. Tale quid etiam celestis eius sensit in 
 eo papa animus quod horret dicere, qui can- 
 delabri, non solum Romanorum sed etiam p . 104. 
 totius mundi, lucerna Rome que urbium caput 
 est orbisque domina, sancti Heronimi lugubri 
 ex ea em'igrando infidelitate lectionis, que Dei 
 lampadem singulari ab eo lumine accensum, 
 quantum in se fuit extinguens, suam idcirco 
 merito a sancto Gregorio meruit obscurari 
 lampadem. Nee inmerito ; quia in eo lectionis 
 quoque divine lampas hoc lucissime agendum 
 dilucidavit. Necnon et aliud simile huic testatur 
 horribile de illo, qui fuit ipsius successor. Qui 
 cum presul post eum Rome constituitur, fame 
 illius quia laudem habere nequiit ei invidisse 
 ita pronuntiatus. Cum enim sanctus vir Gre- 
 gorius jChristiy sic caritate constringitur^ut plures 
 e populo post suam conversos susceperat/ doc- 
 trinamque suorum ^ eorum non facile iste ab 
 eo secundus portavit multitudinem, dicens : 
 Licet Gregorius omnem potuisset excipere 
 populum, non tamen nos omnes possumus cybare, 
 sustinereque, quod certum tertio, ob prefatam 
 maxime invidiam, dixisse narratur. Totidem 
 quoque vicibus quibus hec illis dicebat, qui 
 eum frequentius pulsabant pro necessitatibus 
 predictorum a sancto Gregorio adsumptorum ei 
 
38 Vita Antiquissima 
 
 apparuisse, non leniter adlocutus dicitur, cur ista 
 de se sic iudicasset in eo quod tantum pro 
 domino faciebat. Cumque eius non adquievit 
 sermonibus, tertia vice eum adloquens, pede 
 suo percussit in caput. Cujus dolore percus- 
 p. 105. sionis in paucis diebus || defunctus est. 
 xxix.— Miracle Quidam quoque de nostris dicunt narratum 
 
 of the Salvation of ^ * 
 
 Trajan. a Romanis Sancti Gregorii lacrimis, animam 
 
 Traiani imperatoris refrigeratam vel baptizatam, 
 quod est dictu mirabile et auditu. Quod autem 
 eum dicimus baptizatum, neminem moveat ; nemo 
 enim sine baptismo Deum videbit unquam. 
 Cuius tertium genus est lacrime. Nam die 
 quadam transiens per forum Traianum, quod 
 ab eo opere mirifico constructum dicunt, 
 illud considerans repperit opus tarn elemosi- 
 narium eum fecisse paganum, ut Christiani 
 plus quam pagani esse posse videretur. Fertur 
 namque contra hostes exercitum ducens pro- 
 pere pugnaturus, unius, ad eum voce vidue mi- 
 sericorditer mollitus, substetisse totius imperator 
 orbis. Ait enim ilia : T>omne Traiane, hie sunt 
 homines qui filium meum oeciderunt, 1 nolentes mihi 
 rationem reddere. Cui, cum rediero, inquit, dicito 
 mihi, et faciam eos tibi rationem reddere. At ilia : 
 
 1 The accent is marked in the MS. 
 
Vita Antiquissima 39 
 
 Domine, ait, si inde non venies, nemo me adiuvet. 
 Tunc iam concite reos, in earn fecit coram se 
 in armis suis subaratam ei pecuniam componere 
 quern debuerunt. 1 Hoc igitur sanctus inveniens 
 Gregorius, id esse agnovit quod legimus ; ludkare 
 pupillo et defendite viduam et venite et arguite me 
 dicit Dominus? Unde per eum quern in se 
 habuit Christum loquentem ad refrigerium 
 anime eius quid implendo nesciebat, ingrediens 
 ad sanctum Petrum solita direxit lacrimarum || 
 fluenta, usque, dum promeruit sibi divinitus reve- p. 106. 
 latum fuisse exauditum, atque ut numquam de 
 altero illud presumpsisset pagano. 
 
 His igitur omnibus almi huius viri signis, xxx - — J h ! 
 
 o ' author s regret at 
 
 utcumque de gestis eorum in Christo obse- u „c mifty^of Ws 
 
 cramus lectorem, si quid melius scire possit in narratlons - 
 
 illis, ne vituperationis sue dente nostre adrodet 
 
 opus diligentie tanti viri dilectione magis quam 
 
 scientia extorsum. De qua ipse scripsit quod 
 
 legitur : fortis est ut mors dilectio ; 3 ne forte 
 
 melius fructum facere prevalendo nolens, ipsius 
 
 Christi securem sibi ad comburendum se, in 
 
 crura exciso, radicitus convertat, Garitas enim 
 
 1 The accent is marked in the MS. 
 2 Isai. i. 16, 17. Indicate pupillo, defendite viduam, et vtnite 
 et arguite me, dicit Dominus. 
 
 8 Cant. viii. 6, 
 
 4 
 
40 Vita Antiquissima 
 
 urget nos 1 iuxta nostri modulum ingenioli hoc 
 memorie tradere signa, de hoc nostro Deo nobis 
 donante doctore. Unde etiam, quia semper est 
 pro veritate certandum catholica, quantum in 
 nobis est verum diximus. Id vero scrupulum I 
 nee ulli moveat, licet horum ordo preposterus, 
 quia id sole clarius iubar sancte scripture et 
 sanctorum sepe auctorum in se narratio rerum 
 rite motarum demonstrat ; sicuti est illud 
 maxime auctoritatis evangelice quod sanctus 
 Matheus, prope finem sui posuit 2 libri, Ihesum 
 templum intrantem et ex eo vendentes et 
 ementes eiecit ; 3 quod beatus Iohannes pene 
 posuit in sui principio voluminis ; 4 verba quoque 
 ab eis alia pro aliis sepe posita, sensum tantum 
 eundem. Verum jam defendunt ut est illud 
 quod alter evangelista ovem perditam ait in 
 montibus, 5 alter vero in deserto, 1 ' cum utique 
 p. 107. aliud illorum ait verborum quia earn || pastor in 
 humeris Christus inventam revehit ad gregem. 
 Sed neque et illud moveat quemquam si quid 
 horum de alio quolibet sanctorum fuisset 
 
 1 \i Cor. v. 14. 
 
 2 Posuit sui in MS., but dots signifying the need of trans- 
 position have been placed over each word. 
 
 8 Matth. xxi. 12. i Joan ii. 14-16. 
 
 '' Matth. xviii. 12. 6 Luc. xv. 4. 
 
Vita Antiquissima 41 
 
 effectum, cum sanctus apostolus per mysterium 
 unius corporis membrorum sanctorum, scilicet 
 vitam comparando, concordat ut simus ad in- 
 vicem alter alterius membra. 1 Fitque ofEcium, 
 verbi gratia, oculorum et aurium manibus ac 
 pedibus sic profuturum sicut illis in commune, 
 et ita omnia in omnibus licet non eundem actum 
 habent? Inde etiam scimus sanctorum esse 
 omnia per caritatem corporis Christi, cuius sunt 
 membra communia. Unde si quid horum que 
 scripsimus de hoc viro non fuit, quae etiam non 
 ab illis qui viderunt et audierunt per ore didi- 
 cimus, vulgata tantum habemus, de illo eius 
 etiam esse in magno dubitamus minime, quod 
 iam hie sanctus vir, in sua prefata sapientia, satis 
 evidenter docet, ut amantium semper in alter- 
 utrum fiat quod cernitur in aliis. Et hoc iam 
 in supra ilia societate angelorum esse nihil 
 hominum, quorum ut prediximus, rimatus est 
 archana, declarat, dicens : quia non minus unum- 
 . quemque reficit quod in altero videt quam quod 
 I in semetipso possidet. Et, ut altiora repetam, 
 Dominus Deus omnipotens sanctorum angelorum 
 et hominum, postquam creavit omnia, per eos 
 quos fecit ad imaginem suam? semper sua 
 
 
 1 1 Cor. xii. 12-20. 3 Rom. xii. 4. 3 Gen. i. 27. 
 
42 Vita Antiquissittia 
 
 maxima ostendit miracula. Primo enim ea 
 angeli hominibus nuntiabunt optimisque illi 
 post ea minoribus. Sicut in Moysi de populo 
 ludeorum legimus, ceterisque Sanctis usque in 
 adventum Salvatoris nostri, cuius tantum erat, 
 et est semper, salvare quod perierat ; ' unde creavit 
 in primordio cum in fine restauravit perditum 
 ostendit suum. Et in hoc caritatem illis quibus|| 
 p. 108 dixit : sicut dilexit me pater et ego dilexi vos, 2 dans 
 ipsis a suis maiora fecisse miracula, dicens : 
 maiora horumfacietis. 3 Quod sane et in doctrina 
 potest quoque cognosci, quia indubitanter 
 maiorem sibi Christus per suos adquisivit non 
 solum apostolos, sed etiam et alios doctores, 
 credentium multitudinem. Hanc quoque cari- 
 tatem et in futuro ostendet iudicio, ubi pecca- 
 tores a iustis iudicentur, quando ut verbis eius 
 utamur : exibunt angeli et separabunt malos de 
 medio iustorum. 4 Apostoli quoque super sedes 
 duodecim iudicabunt duodecim tribus Israel. 5 
 O quam magna miraque Salvatoris nostri Ihesu 
 Cristi caritas, de quo dixit Apostolus : ostendit 
 autetn suam caritatem Deus in nobis, 6 qui tantam 
 in beato nostro apostolico Gregorio suam 
 
 1 Matth. xviii. n ; Luc. xix. 10. a Joan xv. g. 
 
 3 Joan xiv. 12. i Matth. xiii. 49. 6 Matth. xix. 28. 
 
 6 Rom. v. 8, Commmdat autem charitatem steam Deus in nobis. 
 
Vita Antiquissima 43 
 
 ostendit caritatem, cuius cum humilitatem 
 fuisset secutus, certum est quod ex ceterorum 
 eum praeceptorum custodia, tanta inluminavit 
 sapientia. Ipse est de quo Salamon : posside, 
 ait, sapientiam, et in posse ssione sua, posside intelli- 
 gentiam, 1 et reliqua. Quam unde possidere 
 potuisset, Pater eius exposuit, dicens : a man- 
 datis tuis intellexi ; 2 et paulo prius : super omnes 
 docentes me intellexi, quia testimonia tua meditatio 
 mea est ; super senes intellexi, quia mandata tua 
 exquisivi. 3 Ex hoc igitur apparet Sanctis, 
 qualiter quis Christi custodit praecepta, hoc 
 mirifico ingenio suo sanctus agnoscendo Gre- 
 gorius, non de se iactando sed de alio sancto 
 locutus : Quare, inquit, 4 divinitatis secreta non 
 no s set, qui divinitatis praecepta servaret, cum 
 scriptum sit : qui adheret Domino unus spiritus est. 6 
 Per hunc quippe inhabitantem spiritum eius 
 quo caritas eius diffusa est in corde suo, 6 quae 
 finis praecepti est, de corde puro et conscientia bona 
 et fide non Jicta} humilitatis || sue qua proprie p- ">9- 
 caritatis quiescit opus, explevit mirificum. 
 
 1 Prov. iv. 7, Posside sapientiam, et in omni possessione sua 
 acquirers pntdentiam. 
 
 a Ps. cxviii. 104. 3 Ps. cxviii. 99, 100. 
 
 4 This passage remains, at present, unidentified. 
 4 1 Cor. vi. 17. 6 Rom. v. 5, and viii.- 11. 
 
 7 1 Tim. i. 5. 
 
44 Vita Antiquissima 
 
 xxxi.— The Re- Cur etiam pastoralis fugeret cure gravidinem 
 
 pi/a Pastoralis. 
 
 Iohanni episcopo Ravenensi humiliter repre- 
 hendenti, pro se apologice conscripsit. 2 Primo 
 qualis esse debeat pastor populi Dei, super quo 
 sic breviter dixit : Nequaquam valet in culmine 
 humilitatem discere, qui minimis positus desit 
 superbire. Inter hec itaque quid sequendum et 
 quid timendum nisi ut virtutibus pollens coactus 
 ad regimen veniat, virtutibus vacuus nee coactus 
 accedat. Deinde, miro omnibus modo, qualiter 
 doceat similiter promulgavit. De quo ita 
 quoque breviter dicebat non omnibus una eademque 
 exortatio congruk. Pro qualitate igitur audientium 
 for mar i debet sermo doctor um. Sepe namque aliis 
 officiunt* que aliis prosunt. 4 Hinc etiam diversa 
 humani generis vitia virtutesque publicano pene 
 omnium hominum enumerando genera, quid, 
 cui, quando, quamdiu vel quomodo esse dicendum, 
 mira exortatione admonuit. 
 xxxii. —St. De fine vero huius vitae viri, quomodo qualis 
 
 his 6 u°ie of Saint ; esset, minime audivimus. Quomodo in Deum 
 
 his invocation ; his . , . . . 
 
 grave. montur, ubi maxime quentur sanctitas ? Quid 
 
 amplius fidem nostram primo refecit, quomodo 
 
 1 Pastoralem fugeret curam gravidinis Iohanni episcopi, &c, in 
 MS. 
 
 2 Migne, P.L., vol. 77, coll. 13-17. 
 8 Officium in MS. 4 Migne, P.L., vol. 77, col. 49. 
 
Vita Antiquissima 45 
 
 quod ille iam de sua scripsit humilitate monastice 
 vitae, quia mortem quoque que pene cunctis 
 pena est, videlicet, quasi ingressum vite et laboris 
 sui premium amabat. Hoc etiam proprie iam 
 sanctorum est perfectorumque tantum hominum 
 mortem amare, et cum apostolo posse dicere : 
 cupio dissolvi et esse cum Chris to. 1 Mors enim 
 omnium regina est formidinum, de qua propheta 
 corde divino edoctus dicebat : et formido mortis 
 cecidit super me? Secundo, quod hie idem de om- 
 nibus Sanctis ait propheta communiter : pretiosa 
 est in conspec || tu Domini mors sanctorum eius. 3 p- II0 - 
 Iste enim sanctus utique per omnem terram tarn 
 sanctus habetur, ut semper ab omnibus ubique 
 sanctus Gregorius nominatur. Unde letaniis, qui- 
 bus Dominum pro nostris imploramus excessi- 
 bus atque innumeris peccatis quibus eum offen- 
 dimus, sanctum Gregorium nobis in ammini- 
 culum vocamus, cum Sanctis scilicet apostolis 
 et martyribus, inter quos eum in celis Christo 
 credimus coniunctum, illumque esse super fami- 
 liam suam servum fidelem et prudentem, qui in 
 tempore tritici tam abundanter donavit illi 
 mensuram, 4 ut cunctis per orbem sacramenta 
 ruminando divina, qualiter illud gfanum fru- 
 
 1 Philip, i. 23. ' 2 Ps. liv. 5. " Ps. cxv. 15. 
 
 4 Cf. Luc. xii. 42. 
 
46 Vita Antiquissima 
 
 menti mortuum multum cadens in terram ad- 
 ferens fructum, 1 a fidelibus cottidie debeat libari 
 atque in perpetuum gustari salutem ; quo iam de 
 eo, qui in eo manet et ipse in illo, dicebat : 
 beatus ille servus quern cum venerit dominus suus 
 inveneril sic facientem ; Amen dico vobis, super omnia 
 bona sua constituet eum? Quam scilicet promissi- 
 onem suam Domini sui beatissima pretiosa in 
 conspectu eius morte, IIII. Idus Martias expec- 
 tat feliciter in ecclesia sancti Petri, cuius sedit 
 episcopatum annos XIII., menses VI., dies X., 
 ante eius officii secretarium 3 sepultus, corpore 
 dormit in pace. A Quo est resuscitandus in 
 gloriam, Cuius corporis et sanguinis secreta 
 nobis initiavit sacramenta, Qui solus, remotis 
 omnibus hostiis carnalibus, tollit immolatus 
 omnium peccata ; cum quibus omnibus in 
 unitate Deitatis sue semper regnaturus in secula 
 seculorum. Amen. 
 
 1 Cf. Joan xii. 24, 25. Q Matth. xxiv. 46, 47. 
 
 3 I.e., the Sacristy. 
 
_hHt 
 ■wR 
 
 mm 
 
 am, 
 
 HI 
 
 MHiJUl 
 
 SB9HM 
 
 ffi 
 
 skSQ 
 
 
 Mfljfflj; 
 
 ■SI 
 
 n 
 
 M 
 
 :!'^' , >.i^^ 
 
 ■1 
 
 ■1 
 
 ■ 
 
 ■1 
 
 ii'wwiim 
 
 Ml 
 
 £95 IftSl 
 
 !UBS 
 
 PsiBJ 
 
 HR9 
 
 lanrai 
 
 IJ2IS] 
 
 M 
 
 
 ■Hfl 
 
 b«i 
 
 SBSa I i 
 
 Rf 
 
 mm 
 
 h ■ j, , ■ : 
 
 B 
 
 ■fl 
 
 H9 
 
 BS 
 
 m 
 
 WW 
 
 N 
 
 
 mm 
 
 Ma 
 
 IH 
 
 H 
 
 
 K9U 
 
 m 
 
 m 
 
 asm 
 
 ■J 
 
 ■ 
 
 
 MHHW 
 
 MH 
 
 MM 
 
 ■Ht% 
 
 91 ■ 
 
 ■r 
 
 Ml 
 
 EH 
 
 nB9B 
 
 NSHS 
 
 as 
 
 Ml 
 
 SMw w