Cornell University Library The original of this book is in the Cornell University Library. There are no known copyright restrictions in the United States on the use of the text. http://www.archive.org/details/cu31924029396854 Cornell University Library BX2015.A35 C82 187S Manuscript Irish Missal, belonging to th olin 3 1924 029 396 854 IRISH MISSAL. THE MANUSCKIPT IBISH MISSAL BELONGING TO THE PRESIDENT AND FELLOWS OF CORPUS CHRISTI COLLEGE OXFORD EDITED WITH INTRODUCTION AND NOTES BY F. E: WARREN, B. D. FELLOW OF ST. JOHN'S COLLEGE, OXFORD LONDON PICKERING AND CO. 196, Piccadilly, W. 1879 •4 PREFACE. This publication of the Irish MS. Missal preserved in the Library of Corpus Christi College, Oxford, is due to a suggestion made by Mr. Bradshaw in a communication addressed to the "Academy," on January 12, 1878, and to a general expression of the desirability of such an undertaking on the occasion of its exhibi- tion by its present editor before the Society of Antiquaries at Burlington House on May 16, 1878. The manuscript has a two-fold interest, litur- gical and palaeographical, and amid the in- creasing activity in these two departments of research, both within and without the Univer- sity of Oxford, it is hoped that there may be some persons to whom such a volume as the present may prove not altogether devoid of attraction or destitute of information. The variations of the Canon of the Mass in the four extant Irish Missals have been exhi- bited in parallel columns, the Canon of the Sarum Missal being adopted as the standard of comparison. An alphabetical list has been appended of the first lines of Collects, Secrets, and Postcommons which occur in the Corpus, but not in the Roman or Sarum Missals. It has not been thought needful to tabulate in a similar way the numerous variations in Lec- tions, Offertories, and other component parts of each missa. The marginal notes to the text of the Missal indicate only the more important, not all the vi Preface. verbal, variations of reading in corresponding passages in the Roman and Sarum Missals. All passages from the Bible which occur m the form of Lections, Epistles, and Gospels have been collated with the modern lextus Receptus of the Vulgate, and in the case of the New Testament, with the Codex Amia- tinus as well, in the hope of throwing some light on the vexed question of the exact nature of the Latin version of the Scriptures once used by the Celtic Church of Great Britain and Ireland. Out of about one thousand various readings the larger number are due either to the conventional modes adopted in Missals of introducing and concluding passages of Scripture, or to orthographical discrepancies, or to carelessness on the part of the scribe; but there remains, over and above these, a con- siderable number of bona fide differences of text which cannot be accounted for by any such causes of variation. The following is a list of some of the books referred to for purposes of illustration and comparison : — " Missale de Arbuthnott," Burntisland, 1864. "Missale Gallicanum," &c, Burntisland, 1855. " Missale Lateranense," (Boman, xi. cent.), Roma?, 1754. " Missale Mozarabicum," Migne, Pat. Lat. Curs., torn, lxxxv. " Missale Romanum," Mechlinia;, 1870. "Missale Sarisburiense," Burntisland, 1861. "Pamelii Liturgicon," Colonise, 1609. "Rituale Romanum," Mechlinias, 1870. " Manuale Sarisburiense," London, 1554. " Biblia Sacra Vulgatse Editionis." Au- gustas Taurinorum, 1875. "Novum Testamentum Latine, interprete Hieronymo, ex celeberrimo Codice Amiatino." Ed. Constantius Tischendorf, Lipsise, 1850. The thanks of the Editor are due primarily Preface. vii to the President and Fellows of Corpus Christi College, for their permission to publish the Missal, and for their generous loan of it unre- stricted by conditions of time and place ; to the Society of Antiquaries for permission to exhibit it at Burlington House, and to many of its Fellows individually for facilitating its publi- cation by the practical way in which as sub- scribers they forwarded the undertaking; to the Earl of Ashburnham for permission to collate the Canon of the Stowe Missal; to Mr. J.- T. Gilbert for permission to view the then unpublished sheets of the Second Part of the " National MSS. of Ireland ;" to the Rev. W. Bell for similar permission in the case of the Drummond Castle Missal ; also to various friends, as well as anonymous correspondents, who have contributed information and sugges- tions during the progress of the work. St. John's College, Oxford, Lady Bay, 1879. COMPARATIVE TABLE OF VABIOUS HEADINGS IN THE TEXT OP THE CANON OF THE MASS IN THE EXTANT IBISH MISSALS. [N.B. — The Sarum Canon (Pitsligo Edit.) has been adopted as a standard of comparison, with rubrics omitted, and with the words in which it differs from the Soman printed in brackets. In the limited time recently placed at the editor's disposal for col- lating the Canon of the Stowe Missal, he was only able to make a hurried transcript of it, and he has not been able to compare the proof-sheets with the original MS. There is, therefore, an incompleteness about that part of the work ; but the whole volume is replete with such transcendent palseographical and liturgical interest that it is to be hoped that its noble owner will permit its publication whenever a competent Irish scholar can be found to undertake the task. Vol. XXIII. of the Transactions of the Royal Irish Academy contains a fragmentary description of it, with a translation of its Irish rubrics by Dr. Todd. Ortho- graphical peculiarities have not been noted except in the case of the Stowe Missal.] Comparative Table. SARUM MISSAL. {Sixteenth century.') Per omnia szecula saeculorum. Amen. Dominus vobiscum. Bt cum spiritu tuo. Sursum cord a. Habemus' ad Dominum. Gratias agamus Domino Deo nostro. Dignum est justum est. Vere dignum est justum est, aequumet salutare nos tibi 1 semper et ubique gratias agere Domine sancte Pater, 2 omnipotens aeterne Deus, per Christum Dominum nostrum. 3 Per quern majes- tatem tuam laudant angeli, adorant domina- tiones, tremunt* potestates, cceli ccelorumque virtutes, ac beata Seraphin 5 socia exsultatione concelebrant, cum quibus et nostras voces ut 6 admitti jubeas deprecamur, supplici confessione dicentes. Sanctus, 7 " Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth, pleni sunt cceli et terra gloria tua. Osanna* in excelsis ; benedictus qui venit in nomine Domini, Osanna in excelsis. 8 ' 1 STOWE MISSAL. (Seventh and ninth centuries.) (Commencing atfol. 22 a, *• ninth cent, hand.) Item in aliis Pr&fationibus conclusion Et ideo cum Angelis et Archangelis, cum thronis et dominationibus cumque omni militia ccelestis exercitus hymnum glorise tuae canimus sine fine dicentes : sequitur Sanctus Canon Te igitur, clementissime Pater per Jesum Christum Filium tuum Dominum nostrum sup- plices' rogamus ac" petimus uti accepta habeas et benedicas 3 hsec dotJJ< dictam, 1 ascri |J| p- tam, ratjitam, rationabilem, acceptabilemque faeere digneris, xxxil ut nobis cor^ipus, et sanij* guis fiat dilectissimi Eilii tui Domini nostri Jesu Christi. Quipridie quampateretur, xxx " 1 accepitpanem in sanctas ac venerabiles manus suas, et,i elevatis oeulis xxx ™ in xxxv caelum ad te Deum Patrem suum omnipotentem, tibi gratias agens, XXXTl y bene )% dixit, fregit, dedit-que xxxvii discipulis suis, dicens, xxxvili Accipite et manducate ex hoc omnes. Hoc est enim corpus meum. Simili modo [posteaquam] ccenatum est, xxxix acci- piens 11 et hunc praclarem calicem in sanctas ac venerabiles manus suas,itemtibigratias agens, xli bene |J< dixit, dedit-que xlii discipulis suis dicens, Accipite et bibite ex eo *>'" omnes. Hie est enim calix sanguinis mei, novi et seterni testamenti, mysterium x11 '' fidei, qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Ha?c quotiescunque xlv feceritis, xlvi in mei xlvil memo- riam facietis.v STOWE MISSAL. pace populorum ac reditu captiuorum pro uotis adstantium pro memoria martirum pro remi- sione pecatorum nostrorum et actuum emenda- tione eorum ac requie defunctorum et prosperi- tate iteneris nostri pro domino papa episcopo et omnibus episcopis et prespeteris et omni aeclesi- astico ordine pro imperio romano et omnibus regibus christianis pro fratribus et sororibus nostris pro fratribus mina (?) directis pro fra- tribus quos de caliginosis mundi huius tenebris dominus arcisire dignatus est uti eos in aeterna summae lucis quietae pietas diuina suscipiat pro fratribus qui uaris dolorum generibus adfligun- tur, uti eos diuina pietas curare dignetur pro spe salutis et incolimitatis suas tibi reddunt uota sua eterno deo uiuo et uero commonicantes : — In natale domini. Et diem sacratisimam celebrantes in quo in- contaminata uirginitas huic nundo edidit salua- torem : — Id. Et diem sacratisimam celebrantes circum- cisionis domini nostri. ihu xpi : — stellae Et diem sacratisimam celebrantes natalis calicis dni ni ihu xpi . . pasca. Et noctem uel diem sacratisimam resurrec- tionis dni nostri ihu xpi : — in clausula pasca Et diem sacratisimam celebrantes clausulae pasca; dni nostri ihu xpi : — ascensio Et diem sacratisimam celebrantes ascensionis dni nostri ihu xpi ad coelum: — pentacosten Et diem sacratisimam celebrantes quinqua- gensimaa dni ni ihu xpi in qua spiritus sanctus super apostolos discendit. (7th century hand.) Et memoriam uenerantes imprimis gloriosse semper uirginis mariae genetricis dei et dni ni ihu xpi M tuorum petri sed et beatorum aposto- lorum ac martirum pauli anriae iacobi iohannis thomseiacobipilippi bartholomei (8[c. as Saruin). xviu mathei x ' x thathei xx ancliti xxi xisti xx ii cornili xxiv laurenti xxv crisogo xxvn _j_ quam tibi offerimus in houorem dni ni ihu xpi et in commemorationem beatorum mar- tirum tuorum in hac aeelesiae quam famulus tuus ad honorem nominis gloriae tuae aedificauit :— xxvui _j_ eum q ue a tq Ue omnem populum ab idulorum cultura eripias et ad te deum uerum omnipotentem conuertas. xxlx eripias xxx-xxx om _ xxxi om _ a One cross only, after benedictam. xxxii dignareque xxx »i patiretur xxxiv + su j s xxxv a( j xxxvi .^ xxxvii om _ xxxviii ,ii c i ens xxxix om . x ' accepit x « agiens x '» om. * '" hoc x 'iv mistermm quotienscunque xivj feceretis x ™ (In a 9th cent, hand) memoriam faciatis, passionem mei predicabitis resurrectionem meam adnuntiabitis aduentum meum sperabitis donee iterum ueniam ad uos de ccelis . . (1th cent, hand) unde et &c. xxm cipnani xxvi-xxvi ra j_ DRUMMOND MISSAL. i + Mathie ( + Martini, Gregorii, Au- gustini, Hironimi, Benedict!, Patricii. Necnon et illorum Martyrum Confessorum, Vir- ginum quorum hodie in con- spectu glorise tuse eelebratur triumphus. i>-i om. xxxi om% *"" hoc. ' faciatis. Comparative Table. CORPUS MISSAL. 1 om. et »>' o». The five crosses are omitted. y om. The cross is omitted. xlii om. The cross is omitted. v fa (only the two first letters being written). ROSSLYN MISSAL. ► faciatits. Comparative Table. SARUM MISSAL. Unde et memores, xlvili Domine, nos [tui servi] sed et plebs tua sancta ejusdem xlix Christi Filii tui Domini 2 [Dei 1 ] nostri tamir beatae passionis, nee non et ab inferis resurrectionis, sed et in coelos gloriosae ascensionis, offerimus prasclarfe majestati tuag de tuis donis ac datis, hostiam pu ($< ram, bostium san (J< ctam, bostiam im- macu i%4 latam, paiji nem sanctum vitas aeternae et calicem >J| salutis perpetu£e. b Supra quse propitio ac sereno vultu respicere '■ digneris, 11 ' et accepta babere, sicut 1 "' accepta habere dignatus es munera pueri tui justi Abel, et sacrificium patriarch* nostri Abrahae, liv et quod tibi obtulit summus sacerdos tuus Mel- chisedech, sanctum sacrificium, immaculatam hostiam. Supplices te rogamus, lv omnipotens Deus, jube haic lvi perferri lvii per manus sancti a angeli tui in sublime ,viii altare tuum, lviii in conspectu divinas majestatis tuae ut quotquot ex hac lix Altaris participatione lix sacrosanctum Filii tui coriji pus et san |J< guinem sumpserimus lx omni bene- dictionecoB)esti lsl etgratiarepleamurpei - eundem Christum b Dominum nostrum. Amen. b Memento etiam, Domine [ lxii animarum e ] fa- mulorum* famularumque tuarum o-N. etN.■> nessani factni lugidi lacteni ruadani finnio finnio ciarani >> >> carthegi ccemgeni mochonne ciarani brendini »1 brigta ita columba jj jj scetha columba •>y 51 sinecba samdine omnes sancti orate pro nobis propitius esto parce nobis domine. propitius esto libera nos domine ab omni malo nos dne per crucem tuam. libera nos dne peccatores et roga- mus audi nos filii dei te rogamus audi nos ut pacem dones te rogamus. audi nos agne dei qui tollis peccata mundi misserere nobis : xpe audii nos xpe audi nos xpe audi nos : — oratio ambrosi. Ante conspectum diuinae maiestatis tuse deus adsisto qui inuocare nomen sanctum tuum pre- sumo misserere mihi dne hominr peccatori (uito inccis ?) immunde inherenti. ignosce indigno sa- cerdoti per cuius manus base oblatio uidetur offerri parce dne pulluto peccatori labe pre ceteris capitalium et non intres in Iudicio cum seruo tuo quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens scilicet uitiis ac voluntatibus carnis gra- uati sumus recordare domine quod caro sumus et non est alius tibi comparandus in tuo con- spectu etiam ca'li non sunt mundi quanto'magis nos homines terreni quorum ut dixit : — (1th cent, hand.) ablis dauid nauum iohannis zeth heliae ambacuc baptiste -enoc helessiae sophoniae et uirginis Comparative Table. CORPUS MISSAL. DRUMMOND MISSAL. xlviii _J. sumus *>« + que w om. b + after calicem is omitted. h These five crosses are omitted. '"■ sicuti "' Abrhae i Ivii ROSSLYN MISSAL. * + tuorum «•-"■ om. t-b om. om. '■"'' + et illorum c om. om. om. et N. 8 Comparative Table. SARUM MISSAL. STOWK MISSAL- noe melch sedech abrache isac iacob ioseph iob mosi essu samuelis iacobi simonis tathei manchani essaise bereraiEe ezechelis danielis hestre osse iohel amos abdise ionee michize agi« sacharto malacbise tobije ananise azariae misahelis macha- beorum item in- fantum in Christo quiescentibus locum refrigerii, lucis, et pacis ut^ indulgeas deprecamur. lxiv Per eundem Cbristum Dominum nostrum. Amen. z lxlv Nobis quoque peccatoribus famulis tuis de multitudine miserationum tuarum sperantibus, partem aliquam et societatem donare digneris' xv cum d tuis 8anctis d Apostolis et martyribus lxvi cum Johanne, Stephano, Matthia, Barnaba, Ignatio, Alexandra, Marcellino, Petro, Felici- tate,'"™ Perpetua, Agatha,' xviii Lucia, Ag- nete,? Coecilia, Anastasiau lxix et [cum] omnibus Sanctis tuis, intra quorum nos consortium non lestimator v meriti, lxx sed venise, qusesumus, largitor v admitte. Per lxxl Christum x Dominum nostrum." Ixxl Per quern hsec omnia, Domine, semper bona creas, sancti >J< ficas, vivi 1J1 ficas, bene |J| dicis, et prsestas nobis, per ip %i sum, et cum ip |J| so, et in ip ►£< so est tibi Deo Patri omni |J| potenti in unitate Spiritus >J( Sancti omnis honor et gloria, Per omnia saeeula saeculorum. Amen.' Oremus. Prfeceptis salutaribus moniti et divina institu- tione format], audemus dicere : Pater noster qui es in coelis . . tentationem, Sed libera nos a malo. Amen.' Libera nos qiuesumus, Domine, ab omnibus malis, prseteritis, prtesentibus, et fnturis ; et in- tercedente 8 beataet gloriosa semper-[que f ] rir- gine Dei genitrice Maria [et] beatis Apostolis etceterorum isermni patrum cerbani heremi erci sciti catheri madiani(?) item ibori marci episcoporum ailbi lucae martini stefani grigori cornili maximi cipriani felicis et ceterorum patrici martirum patrici pauli secundini antoni auxili manse petri pauli andrise iacobi iohannis pilipi bartha lomse tomae mathei cuani dcelach(?) laurenti melleti iusti aedo conlai maic nissse moinenn senani finbarri ni colmani maile ruen item et. sacerdo- tura uinniani ciarani oengusso endi glide brendini brendini cainnichi columbe Ixiv-lxiv . columbe colmani comgelli coemgem tigernich muchti ciannani buiti eogeni declani carthsei(?) et omnium pausantium qui nos in domi nica pace preces erunt abdel am usque in ho- diernum diem quorum deus non nominauit et nouit ipsis et omnibus in xpo quiescentibus locum refrigerii dignare xvl martiribus + cum petro paulo patricio Ixvi + cicilia felicitate anatasia agatha ,xx meritis ixxi-ixxi [lucia 1 (From this point the Canon is given verbatim) Fiat domine misericordia tua super nos quem- admodum speramus in te cognoverunt dmn' al- in fractione panis- al- panis quern frangimus corpus est dni ni ibu xpi- al- calix quern bene- oicimus all. sanguis est domini ni ibu xpi- all. in remisionem peccatorum nostrorum all _. , <$th cent, hand.) lnat domine misericordia tua super nos all quemadmodumsperauimusin teall cognouerunt dmn all ° Credhnus domine credimus in hac contractions Comparative Table. 9 DRUMMOND MISSAL. CORPUS MISSAL. EOSSLYN MISSAL. ' + rubric : Elevat vocem i his tribus dictis. v + Eugenia, [Brigita ¥ - T om. *-* om. 1 The last two crosses in this section are omitted. ' -f- pro nobis T 0,n. Ixlv-lxiT om _ dd Sanctis tuis « Agna « Anatassia 1 Tie ei^fe crosses in section are omitted. r Agne ,IX meritis 10 Comparative Table. SAEUM MISSAL. tuis Petro et Paulo atque Andrea, [cum] omni- bus Sanctis, da propitius pacem$ in diebus nostris, ut ope misericordias tuse adjuti, et a peccato, simus semper liberi et ab omni pertur- batione securi, per eundem e Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum, Qui tecum vivit 11 et regnat in unitate Spiritus Sancti Deus, h Per omnia saecula sseculorum. Amen. ( The variations between S. and E. henceforth are too numerous for notification.) Pax Domini sit semper vobiscum. Et cum spiritu tuo. Agnus Dei, qui tollis peccata mundi : mise- rere nobis. X Agnus Dei, qui tollis peccata mundi : mise- rere nobis.% Agnus Dei, qui tollis peccata mundi : dona nobis pacem. Hsec sacro >J( sancta commixtio corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi, + fiat mihi' omnibus-que k sumentibus+ salus mentis et corporis, 9 et ad vitam aeternam promerendam 'et capessendam 1 prseparatio salutaris. m Per eundem Christum Dominum nostrum. Amen.™ 9 * Domine, sancte Pater, omnipotens aeterne Deus, da mihi hoc n sacrosanctum corpus et san- guinem Filii tui" Domini nostri Jesu Christi ita digne" sumere, ut Pmerear per hocP remis- sionem omnium peccatorum meorum accipcre et tuo Sancto Spiritu repleri ; et pacem tuam habere ; quia tu es Deus solus et pra?ter te non est alius, cujus regnum et hnperium gloriosum sine fine permanet in saecula sasculorum. Amen. 1 Pax tibi et ecclesias Dei. Et cum spiritu tuo. -f Deus Pater, fons et origo totius bonitatis, qui ductus misericordia Unigenitum tuum pro nobis ad infima mundi descendere et carnem sumere voluisti, quam ego indignus hie in mani- bus meis teneo, te adoro, te glorifico, te tota mentis ac cordis intentione laudo et precor; ut nos famulos tuos non deseras, sed peccata nostra dimittas, quatenus tibi soli vivo ac vero Deo, puro corde et casto corpore, servire valeamus. Per eundem Christum Dominum nostrum. Amen.f* J Domine Jesu Christe, Pili Dei vivi, qui ex voluntate Patris, cooperante Spiritu Sancto per mortem tuam mundum vivificasti ; libera me, quseso, per hoc sacrosanctum corpus a cunctis iniquitatibus meis et ab universis malis ; et fac me tuis semper obedire mandatis, et a te nun- quam in perpetuum separari permittas, Salva- tor mundi. Qui cum Deo Patre et eodem Spiritu Sancto vivis et regnas Deus per omnia stecula sseculorum. Amen. J Corporis et sanguinis tui, Domine Jesu Christe sacramentum, quod licet indignus ac- cipio, non sit mihi judicio et condemnation! 5 sed tua prosit pietate corporis mei et animae saluti. Amen. STOWE MISSAL. corporis et effussione sanguinis nos esse redemp- tos et confidimus sacramenti huius adsumptione munitos ut quod spe interim hie tenemus man- suri in celestibus ueris fructibus perfruamur per dmn. : Diuino magisterio edocti et diuina institutione formati audimus dicere • • pater noster ■ • rl. Libera nos dne ab omni malo preterito pre- senti et future et intercedentibus pro nobis beatis apostolis tuis petro et paulo patricio da propitius pacem tuam in diebus nostris ut ope miseri- cordiae tuse adiuti et a peccato simus semper liberi et ab omni perturbatione securi ■ ■ per dominum : — pax et caritas dni nostri ihu xpi et commom'catio sanctorum omnium sit semper nobiscum et cum spiritu tuo pacem mandasti pacem dedisti pacem derilin- quisti pacem tuam dne da nobis de celo et paci- ficum hunc diem et ceteros dies uitae nostra? in tua pace disponas ■ ' per dmn ■ ■ • Commistio corporis et sanguinis dni ni ihu xpi sit nobis salus in uitam perpetuam amen : — ecce agnus dei ecce qui tollis peccata mundi pacem meam do uobis- all pacem relinquo uobis: all pax multa diligentibus legem tuam dne all: et non est in illis scandalum' all regem coeli cum pace all plenum odoreni uitae' all nouum carmen cantare all omnes sancti uenite - all uenite come- dite panem meum allet bibiteuiuum quodmiscui uobis all • • dns reget me qui manducat corpus meum et bibit meum sanguinem all ipse in me manet et ego in illo. all dni est terra ■ • hie est panis uiuus qui de celo discendit all qui man- ducat ex eo uiuet in etenum • all ad te dne leuaui animam meam panem coeli dedit eis dns all panem angelorum manducauit homo* all iudica me dne • • ■ Comedite amici mei • all et inebriamimi carissimi all hoc sacrum corpus dni saluatoris sanguinem ■ all sumite uobis in uitam eternam all • ■ in labis meis meditabor ymnum • all cum docueris me et ego istias respondebo • all . bene- dicam dominum in omni tempore all semper laus eius in ore meo all . gustate et uidete all suauis est dns ■ all • ubi ego fuero all ibi erit et minister meus all . sinite paruulos uenire ad me all et nolite eos prohibere ■ all . talium est enim regnum ccelorum all ■ penitentiam agite ■ all appropin- quauit enim regnum celorum • all regnum celo- rum uim patitur ■ all et uiolenti rapiunt illud . all. Uenite benedicti patris mei possidete reg- num • all quod uobis paratum est ab origine mundi • all • gloria . uenite sicut erat . uenite : — moel caich scripsit (7th cent, hand.) pra?sta ut Quos celesti domine dono satiasti et a nostris emvndemur occultis et ab ostium liberemur insidiis. Gratias tibi agimus domine sancte pater omni- potens a?terne deus qui nos corporis et sanguinis xpi filii tuicommonione satiasti tuamque miseri- Comparative Table. 11 DRTJMMOND MISSAL. $ + tuam CORPUS MISSAL. X-X om. Domine sancte Pater omni- potens eterne Deus, da mihi corpus et sanguinem Domini n. J. C. Filii tui ita sumere, ut per hoc merear remissionem omnium peccatorum meorum accipere et tuo Sancto Spiritu repleri, quia tu es Deus cujus regnum et imperium gloi-iosum permanet in saeeula sasculorum. Amen. Quando misceatur corpus. Hsec sacrosancta commixtio corporis et sanguinis D. n. J. C. fiat omnibus sumentibus salus mentis et corporis et ad vitam capessendem seternam prsepa- ratio salutaris. Per Christum. Perceptio corporis et sangui- nis tui, Domine J. C. quam in- dignus sumere prsesumo non mihi proveniat in judicium et condemnationem, sed pro tua pietate prosit mihi ad purga- tionem peccatorum et ad tuta- mentum mentis et corporis, qui vivis ac regnas. f-f om. Corpus et sanguis Dni n. J. C. mihi indigno maneat ad salutem et profieiat ad remediam in vitam eternam. Amen. om. * que om. '- 9 om. KOSSLYN MISSAL. k om. h-h n . m * From this point the Canonis given verbatim. Domine J. C, Fili Dei vivi, qui ex voluiitate Patris, coope- rante Sancto Spiritu, per mor- tem tuam mundum salvasti, libera me per hoc sacrum corpus et sanguinem tuum a cunctis iniquitatibus et ab universis malis meis ; et fac me tuis obe- dire mandatis et a te nunquam in perpetuum separari. Qui. Corpus Dni. n. J. C.custodiat me in vitam. Sanguis Dni n. J. C. sit mihi ad purificationem ■3,-^, sit omnibus sumentibus n-n om. ° om. ff per hoc merear 1 Fromthis point the Canonis given verbatim. Percepto corporis et san- guinis tui Domine Jesu Christe, quam ego indignus peccator sumere prsesumo non mihi pro- veniat in judicium et condem- nationem sed pro tua pietate prosit mihi ad purgationem peccatorum et ad tutementum mentis et corporis qui cum deo. Domine J. C. Fili Dei vivi qui ex voluntate Patris, coope- rante Spiritu Sancto per mor- tem tuam mundum vivificasti, libera me per hoc sacrum corpus et sanguinem tuum a, cunctis iniquitatibus et universis malis meis,et facnetuis semper obe- dire praeceptis, et a te nun quem in perpetuum separari, qui vivis. Placeat tibi, Domine Deus, sancta Trinitas, obscquium ser- vitatis me- ^isaiftf 1 ■ ' "^ Plate HI. fill. 58a. jW tv,rv . PJateY Fol.202a. CONTENTS. 'BODUCTION : Page Description, of the Missal . 19 Gatherings, Ruling, Writing 20 Abbreviations and Contractions 22 Accents, Punctuation . 26 27 28 Additions and Corrections . 29 30 Carelessness of the Scribe . 32 33 36 Table of Contents 37 Date of the MS. . 42 History of the MS. . 49 INTRODUCTION. The Missal now for the first time appearing in print is one of the few Irish service books, and one of the only four Irish Missals which are known to be in existence, having escaped the general destruction which befell all such articles at the dissolution of the monasteries in Ireland, a.d. 1537, and which, from a liturgical, a palseographical, and an antiquarian point of view is alike to be deplored. The other three are: I. The Stowe Missal, the property of Lord Ashburnham, described at some length by Dr. O'Conor, in his Catalogue of the Stowe Library, Appendix i. p. 47. See also Proceedings of Royal Irish Academy, vol. vi. p. 398 ; Trans- actions of do. vol. xxiii. adjinem ; Westwood's Miniatures and Ornaments of Anglo-Saxon and Irish MSS. p. 88. II. The Drummond Castle Missal, the property of Lady Willoughby d'Eresby, about to be published by the Pitsligo Press. III. The Rosslyn Missal, in the Advo- cates' Library at Edinburgh. There is an account of the two last-named missals in Bishop Forbes' valuable preface to his edition of the Scottish Missale de Arbuihnott. The present Missal, which belongs to the President and Fellows of Corpus Christi College, Oxford, and which will be alluded to hereafter as " the Corpus Missal," stands third in point of chrono- logical order, being less ancient than the Stowe and Drummond Castle Missals, and older than the Rosslyn Missal. The grounds for deter- mining its date will be mentioned presently. It is a volume of small dimensions, being about six and a-half inches in length by five in breadth, but of great thickness in proportion to its height, owing partly to the solid cha- racter of the tough dark vellum on which it is written, and partly to the large handwriting with which its pages are filled. Its outer pages are blackened with age. It was originally 20 Introduction, bound in strong wooden covers, portions of which remain, polished by long wear. It is preserved in its ancient leather satchel, the back of which is ornamented with diagonally- impressed lines and circles now nearly oblite- rated by constant use. At the upper angles strong leather straps are affixed, fastened with leather ties to a broader central strap which passed over the shoulders, from which it was suspended, and so doubtless carried by many an itinerant Irish priest, visiting distant villages and outlying hamlets on foot or horseback. It was an old custom peculiar to Ireland among "Western countries, but common in the East, to keep books in satchels of leather, which were called in Irish polaire or tiagha lebar, the pelfi- ceus sacculus of Adamnan ( Vit. S. Columhat, lib. ii. c. 8, with Reeve's note). The leather cover of the Book of Armagh and that of the shrine of St. Maidoc are figured in Petrie's Round Towers, pp. 327, 332. Mr. Petrie pro- ceeds to state that they are the only specimens of the kind remaining in Ireland or in the British Islands. Attention had not then been called (a.D. 1845) to the polaire of the Corpus Missal. Prof. AVestwood ( Transactions of the Royal Irish Academy, vol. xx. ; Archaologia, vol. xliii. p. 136) has also found another among the Irish MSS. in the convent of St. Isidore at Pome. Various Eastern satchels of similar material and design may be seen in the British Museum. Another encasing an Ethiopian MS. is preserved in the Library of St. John's College, Oxford. The MS. itself in its present condition con- sists of 212 leaves, which have been numbered consecutively, but nine leaves are missing be- tween fol. 117 b and fol. 118 a, containing the missfe for Rogation Days and for Ascension Day; one leaf between fol. 202 b and fol. 203a, containing a portion of the baptismal office; and one leaf or more (probably six leaves) at the end of the book, which accounts for the " Ordo commendationis animae " ending some- what abruptly on fol. 212 b. Gatherings. — It consists of gatherings of twelve leaves, signed in the middle of the lower margin of the last page with Roman numerals, Introduction. 21 enclosed within straight lines in the form of a square. The signing ceases at the end of the fifteenth gathering, but it is evident from an examination of the back of the volume that there were originally nineteen of such divisions, which implies the present loss of sixteen leaves to be accounted for in the way suggested in the preceding paragraph. Ruling. — Single lines are deeply drawn on the recto of each leaf, with a hard point at intervals in- dicated by equidistant prickings on the extreme edge of the margins, which are only here and there observable, having frequently disappeared from the wearing away of the edges of the book. These dry lines do not extend beyond the text, which is bound between single vertical lines drawn right across the page, so as to leave a margin of about 1£ inch in depth on the lower and right-hand side of the recto, and on the lower and left-hand side of the verso of each leaf, and a margin of about f inch in depth on the upper and left-hand side of the recto, and the upper and right-hand side of the verso of each leaf. Writing. — It is written throughout in Latin, in large and heavy angular Irish characters, resembling those of the text of the early frag- ment of the Annals of Tighernach in the Bod- leian Library (Bawl. B.), and of the fragment of an old Hiberno-Latin Hymnarium, which has long been in the possession of the Fran- ciscans of the Irish Province. There are eighteen lines on each page, except where the huge size of illuminated initial letters has limited the otherwise available room, as on ft". 51 a, 114 b, and in one or two cases where (after fol. 191 a), owing probably to defective ruling, the number has either been increased to nineteen, or reduced to seventeen. The words are throughout slightly spaced; such at least was the intention of the scribe, although in many instances the intermediate space is re- duced to a vanishing point. Space is also occasionally economized in these two ways : extra words which a line may not be long enough to contain are protruded on to the margin, and enclosed like the rubrics and titles within an outline red border (sixteen times) ; or, when the first line of a new paragraph has 22 Introduction. been written, the scribe has filled up a blank at the close of the preceding line before going on to write the line next below (five times). This method is a peculiarity of Irish MSS. The inserted words are separated from the con- cluding words of the preceding paragraph by a symbol known as ceannfa eite or cor fa cosan; for a specimen see fol. 171 a 7. A descriptive title is prefixed to each missa, written in red or in black ink, enclosed in a red border, and their proper designations are prefixed in the same way to the separate collects, lectiones, &c, with this exception, that the words " Epistola" and "Eyangelium" appear very seldom, the refe- rence to the book in the Old or New Testament from which they are taken being substituted for them; and neither the Roman word "Introitus," nor its Sarum equivalent " Officium," occurs. In the few cases where a title is prefixed to the Introit the word " Antiphon" is used, generally represented by its initial letter. The same title is used in the Drummond and Rosslyn Missals, and may be regarded as an Irish peculiarity derived perhaps from the similar use of the term in the ancient Gallicau Liturgy. The Introit, Psalmus, Gradual, Tract, Verses, Ofiertorium, and Communio, are written in a smaller handwriting than the rest of the volume. Roman numerals are frequently found in the text instead of words for numbers. ( Abbreviations and Contractions. — The follow- ing is a complete list of the abbreviations and contractions which are of frequent occurrence throughout the volume, together with the marks used for their indication : — — The ordinary mark for indicating a con- traction is a short straight line placed horizontally over the word from which a portion has been omitted. This line is sometimes turned up to the right, so as to present the appearance of a small hook at that end only (— '). Throughout the Canon of the Mass, and occasionally after fol. 191a, it is obliquely but slightly drawn from the left upwards to the right, turning in an opposite direction at both ends (^). It usually represents the Introduction. 23 omission of the following letter or letters : a-e, am (final), e, e-e, em (final), en, er, et, eu, e-u, ie, i-e, i-i, is (final), n, n-m, nem (final), on, os, or, ri, ua, ue, ui, un, uo, u-u. e.g. pqie, et\, b], s5jtAc|o, e]urS, uerc|fijtA, pu(, pBopAnutt), njfiAU5lr, (clnj), bcijr, (r5» fu), flo, Mob, c Acoft, aJa, ppocerno, %} gc. FAr, (pef. Fir^oA'fr. (qn)>reqt>Auc»tt,'(i), $ (fr)» occujijici (pc), qSfl, (qcqc),~oclr.. /or facere, etiam, dei, generatio, ejusdem, vestimenta, pueri, prophetarum, meus, angelus, (celum), dicens, (sine, sive), filio, nobis, cantor, anima, processionem, non, post, foras, (fores, foris), gloria; suas, (quasi), sequebantur, (vel), qui, (suis), occurrunt, (nunc), quodsi, (quotquot), oculus. u = omission of ua, as f = sua, &c. " = „ „ ra, as c3] = travi, &c. -j = „ „ , ri, as pnjuf = primus, or ir, as ii = circum, or ui, as £c4& = quicquid. v — > = omission of final m or um, as u]t£ = vitam, 2 = cum. ' = omission of ur, generally final, always after t, as pAre|c' = pascitur, c'ba, = turba ; or ri (once only), |iefc'cqoi)e — restrictione (f. 70 b 9). v = omission of wr, itepleAiij = repleamur, piFlcAcio = purificationem, &c. ; or ru, as ccB = crucem, &c. for con. yfor psalmus. 9 „ ejus. & ,, quam. * „ enim. \ „ quern. ? „ est. q „ quid. 7 „ et. q „ qui (or <[). Y) „ hie (adv.). q „ quia. 15 „ hffic. 4> » quod. 5 „ hoc. sf „ secundus. 1 „ igitur. | „ sicut. •fl; „ mihi. £ „ tibi. ij „ nisi. 3 „ K*,or ue (final). 4> „ per. At?) „ amodo. y> „ pre. f „ ergo. ^ „ pro. jijc „ intro. f „ prima (so i& „ meo. tt „ quinta, &c). p „ post. 24 Introduction. p for post. CI for tibi. q „ quo. t? „ tuo. qr „ quos. ,f „ vero. „ quomodo. A „ ut. And the following : — All for alleluia. ~bvrf or uabens. Mi „ ante. bne 35 babere. 2 „ antifona. Ijg „ babet. Apis „ apostolus. };5 „ bomo. A)> „ aprilis. }jf „ hujus. Ap „ apud. Yo „ ideo. 3. „ aut. Yo „ idus. a~v „ autem(weyer n )-lbr » Jesus. b „ bene. •joijr 53 Iobanues t5c]te „ benedicere. ifpl „ IsraeL bocr „ benedictus. ifiln) „ Hierusalem. b5x „ benedixit, &c. t*V „ Calendar cp „ caput. *V 3, . , 3 _ CO „ communio. Sjtf^r 33 carissimus. cotv „ Corintbii. k^V 35 .53 Cf „ cujus. l£c 33 lectio. 6& „ David* *" 35 . 55 5r „ deus (once for I'l „ liber. dies). ttj.v „ Maria. 5o „ dicit. njAjt „ martyr. Sl» „ dicitur. «5l» 33 35 *>7r . „ discipulus. n)|t „ mater. 5x , dixit. iqac „ Matbeus. »er „ dominus. mjacc „ Mattheus. b >3 » toire „ miserere. ecliA „ eclesia. qijfrA „ misericordia. -> , , evangelium. ■our , „ numerus. eua. 9 5 99 off „ offertorium. euij , , eundem. onjojpf „ omnipotens. e , 9 99 onjr „ pmnis. i:cr , , factus. °Tr „ „ Feb , , februarius. VV „ rr* » , frater. ■pp „ pater. 3^ , , genuit. Pt*T A l> c H33 patriarcha. *3jtAb , , gradale. plr 9, populus. 3t** j > 99 pcqo „ postcommunio 31** > , gratia. PCO 33 Introduction. PJS-/OT ■ potest. fen} for sempiternus 'PfU „ praesta. rjc „ sicut. PP » propter. nq „ sicuti. P- „ q« « psalmus. quando. rper ri»r „ species. „ spiritus. q5o „ quanto. F 35 33 qn?r „ quassumus. rn „ super. qr „ „ (twice). rpA „ supra. qp » quippe. CD „ tamen. q>v° « quomodo (see enj „ tantum. above). ten) „ tempore. qn> „ quoniam. enj 33 55 i« » gradale. cpe 55 55 *3 35 resposum. c 55 33 m „ 55 V „ versus. fAC „ sacerdos. uji „ vester. rr ,, sanctus. «Ts „ vigilia. f » 3J »5ir „ virginis. m* ,, sapientia. b5 „ unde. TP* „ 53 ur „ usque. fee „ secreta. xps „ Christus. r » secundum. X 33 a r » sed. X 55 55 rw „ semper. xpiAQur „ Christianus TP „ a 25 The above list is nearly exhaustive of the contractions and abbreviations used in the Missal. In the case of any abbreviations not represented in it, the omitted letters are repre- sented by italics in the following pages, so that by its aid the original condition of any page can be reconstructed by the reader, accurate except in the few cases where (a) more than one form of abbreviation is employed, (b) where some- times the abbreviated, sometimes the unabbre- viated form of a word is employed, (c) where more than one form of orthography is employed, as "profeta" and "propheta," "martir" and "martyr," "mihi" and "michi," "nihil" and "nichil," "Israhel" and "Israel" (in each of these cases the first-named and more frequent form of the word has been printed) ; (d) where only the abbreviated form is found, as in the case of "pra" and " qins," for "presta" and " quesumus," which have been thus written, because in the few cases where the first syllables of those words in other compounds are written at length, they appear as "pre" and "que," 26 < Introduction. though it is probable that had the scribe written those words always at length, they would occasionally have appeared as "presta" and "quesumus," or as "prjesta" and "quas- sumus." The other alternative would have been to have adopted the plan followed in the publications of the Palseographical Society, and to have represented by italics every letter which is not in the original text. But this plan is open to two objections. It involves a great deal of trouble both to the writer and to the printer. It does not secure perfect accuracy, for how even with the aid of italics can such an abbreviation as "xps" for "Christus"be adequately represented ? Accents. — An accent, consisting of a thin stroke drawn downwards from right to left (') is occasionally used. It is placed more fre- quently over i and o than over the remaining vowels, and more frequently over monosyllables than over longer words. Punctuation. — The marks adopted through- out for punctuation are : — 1. The middle or low point ( . ), equivalent in force to the modern full-stop or comma, and like the rest of the marks of punctuation very capriciously employed It is also used as a mark of abbreviation after a shortened word. 2. The semicolon ( ; ) and the inverted semi- colon (Z). These stops are used with great frequency and for the most part alternately in the Epistles, Gospels, and Lections, seldom elsewhere; although a single semicolon occa- sionally makes its appearance in the Canon or . towards the close of a collect. 3. The following stop (*) is used thrice only, twice in a collect, once in a postcommunio (ff. 14 a 5, 43 a 11, 49 a 2). I have not dis- covered a similar stop in any other MS. 4. A point followed by a virgule ( . , ) is used seventeen times at the close of a collect, lection, &c. 5. The mark of interrogation {" ) is placed above the line, either at the end only, or fre- quently both at the beginning and end of a question. It is not always used where the sense demands it, and on the other hand it is occasionally attached to words which, though Introduction. 27 capable of an interrogative rendering, are not so rendered in the Vulgate. Another mark, resembling the mark of inter- rogation, but with its lower limb straightened ( * ), is placed over words in the Lections and Epistles with a frequency varying with the length of the Epistle (3, 4, 5, 6, 7, 8, 12, 14, or 22 times). It is also placed occasionally over a word in a Gospel, but never more than once, and then near the close. It is probably meant to guide the voice in reciting, but it is impos- sible to assign any rule for its position or to reconcile it with the modern ecclesiastical usage of intonation. Forms of letters. — Capital letters are used at the beginning of every collect. They are of various sizes. The gigantic initial letters of the Canon of the Mass and of the Christmas and Easter Missae occupy the whole height and half the width of the page. Other initial letters occupy half or a quarter of the height of a page, according to the dignity of the festival or the fancy of the scribe, the ordinary height of an initial letter of a collect being about three- quarters of an inch. Every Preface is intro- duced by the following shaped and sized design, a common form in early missals of an amalgamated U and D, the initial letters of " Vere dignum." The ordinary letters, enlarged to twice their size and ornamented with patches of colour, are found (a) at the commencement of proper names within the Canon, (b) at the commencement of each clause of the Pater- noster, and of a few other clauses within the Cflnon, and very exceptionally elsewhere, as at the commencement of the Easter Introit, and in the Gospel for All Saints' Day. With regard to the smaller letters, there is some variety of formation. The diphthong ae is in- differently written as a diphthong proper, or as a plain e, or as an e with a mark attached to it beneath, resembling the French cedilla. These three different ways of writing it will be found in three consecutive words at the close of the Secreta on f. 18 a. The diphthong ce is in five instances written as a diphthong, being represented on all other occasions by the l S1Z.CU UBSlgU, 28 Introduction. plain e. There are two forms of the letter e, the round Latin ( e ) and the long Irish ( C ), often used before f, m, n, r, s, t, except in the Canon, where the round e only is employed ; also of the letter q ( i n)> the former of which occurs with most frequency ; also of the letter y (rj), the latter being the transition form from Y into Y. There are three forms of the letter a ( a-aj ), the third form being used less frequently than the former two. Also of the letter r ('V'*), of which the first form occurs only in the Canon, and the third form only, but not always, after the letter o. Also of the letter s ( srf ), the round s is always used in the Canon, and in the words "Deus" and "Dominus," otherwise it is interchanged indifferently with the second form; the third form is used before s and p. There are four forms of the letter i (i%h), of which the second form is used after the long s (r), the third form after t (cj), the fourth form occa- sionally after c, d, u, x ( trjfgi*, medio), h is often represented by the rough breathing Q placed over a word, u is often written in this form (") above the line, v never occurs except as an abbreviation of versus, y is never dotted. Two thin strokes resembling the accent stroke are frequently placed over the double i (jf). In one instance a double stroke is placed over a single i, and in three instances a single stroke over a double i, but these cases are probably accidental. Ornamentation. — Almost every page of the Missal exhibits coloured initial letters, the pre- valent colours being yellow, red, purple, and dark blue. The larger letters are mostly com- posed of interlacements in combination with lacertine animals, and throughout the volume there are fantastic representations of grotesque- looking beasts, extremely attenuated, and gene- rally coloured with purple patches on a red ground, with elongated yellow tongues, tails, and topknots. The large letters composing the words "Per omnia" occupy the whole of the recto of the first page, contracted and formed into a mass of rude interlaced work, now so obscured and blackened by age or use as to be with difficulty followed. The whole Introduction. 29. of this ornamentation, though somewhat rougher in execution, is similar in character and design to that of many celebrated Irish MSS. of much greater antiquity. An illuminated border has been commenced, but not completed, round the Canon of the Mass. Capital letters are occa- sionally adorned by a number of small red dots following their outline, placed both within and without it. If a paragraph is concluded before the end of a line, the blank space is sometimes filled up by as many straight red lines, of the same width as the line, at close intervals, sloping from left to right, as may be required to fill up the space, or by zigzag red lines of greater length, extending perpendi- cularly from the bottom of the next line above to the top of the next line beneath. Additions and corrections. — The whole of the volume is probably written by one scribe ; cer- tainly up to the end of fol. 170 b. On fol. 171 a, the fifth leaf of the fifteenth quire, where the Commune Sanctorum commences, extending to fol. 190 a, the following differences begin to present themselves : — (a) The average size of the letters is slightly smaller. (6) The handwriting is more crabbed and the abbreviations are more frequent. (c) There is an almost entire discontinuance of the mark ( * ) over certain words in the Lections, and the introduction of a slightly different mark in its place on fol. 174 a. (d) A new form of the letter d is introduced (bfor b). (e) p is substituted for p as- the abbreviation of post. (/) The shape of the note of interrogation is changed, the top horizontal stroke commencing to be drawn from right to left instead of from left to right ( * instead of "* ). (g) Omitted letters are added in a small hand beneath the word to which they belong ( PAH© = paratas, fol. 189 b, &&'). (h) i above the line, which has hitherto been used as an abbreviation for ri, is also used to represent ir. (i) Hyphens ( --) are placed at the end of lines to mark the non-completion of words. 30 Introduction. On fol. 191a, the first page of a fresh gather- ing, where the "Ordo baptism!" commences, a yet further difference presents itself in the aspect and character of the handwriting : — (a) The letters are perceptibly larger. (b) The number of lines on a page, instead of being uniformly eighteen, is sometimes in- creased to nineteen, and sometimes diminished to seventeen. (c) The mark of contraction instead of being a short straight horizontal line, slants up fre- quently to the right hand side, forming a kind of hook at both ends. On the other hand, the same peculiarities of arrangement, of orthography, and of punctua- tion which have been observed throughout the volume are presented up to its very last page, and create a conviction that the whole of it has been written by a single scribe, although it is just possible that the slight variations referred to above are indications that various parts of the book have been written by three independent, but certainly contemporaneous writers. A few unimportant alterations of or additions to the text have been made by a later hand on ff. 13 a, 119 a, 121 b, 178 a, 185 a, 204 a, 204 b, to which attention is called in marginal notes. Glosses. — The following marginal glosses and prayers have been added by later hands at various times. Fol. 1 a. On the lower margin, in English characters, by an early hand: — Et te in ueneratione uel assumptione uel natiuitate beatse marie semper uirginis exul- tantibus omnibus collaudare benedicere et pre- dicare, que et unigenitum tuum sancti spiritus obumbratione concepit et uirginitatis gloria permanente * mundo # christum dominum nostrum. Fol. 2 a. There are traces of an Irish gloss on the lower margin, now illegible, blackened by wear and obliterated beyond recovery. Fol. 2 b. On the top margin, with brackets in a later and small Irish hand. All £01t>Af ffl)ACl)AD irjeub' cep' Introduction. .'{ 1 The letters on each side of the central bracket seem to be remnants of an earlier gloss. Fol. 53 a. On the lower margin, beneath the Gospel for Christmas Day, by the same hand as the Preface on the lower margin of fol. la:— Protector in te sperantium deus sine quo nihil est ualidum nihil sanctum multiplicas super nos misericordiam tuam ut te rectore te duce sic transeamus per bona temporalia ut non amittamus eterna. per dominum This is the Sarum Collect for the Fourth Sunday after Trinity (R. Third Sunday after Pentecost). There is no obvious reason for its being written here. Fol. 61b. On the lower margin in a cursive fifteenth century handwriting : — Quia cum unigenitus tuus in substantia nostras mortalitatis (Sar. nostras camis ; Rom. carnis nostras) apparuit, in noua nos immorta- litatis suae luce reparauit. This is the Pom. Proper Preface for the Epiphany, and has evidently been written here by some person who preferred it to the Preface supplied on fol. 62 a for that festival. Fol. 157 a. On the upper part of the right- hand margin, in a late thirteenth century Irish handwriting : — t^ltobi' «6cojt| li.\r) rflcCD b A mAcgxysZi) tonjor ob'A Fjc FjijrcA Ca|MT)AC CU ru A This would perhaps run, written out at length: — Macrobius MacCor[pre] Brian MacCon Ba eda Johannes MacGrungan Tomos aBria fich Finsca Carmach cum sua This gloss is imperfect and incapable of trans- lation, but it is important as probably contain- 32 Introduction. ing the name or names of former owners of the Missal. Fol. 190 b. Across the lower portion of a blank page separating the Commune Sanc- torum from the Ordo Baptismi, written pro- bably by an Irish scribe, but in English characters, with which he was imperfectly acquainted, and in the thirteenth century :— Deus qui beatum bertinum confessorem tuum atque abbatem sanctitatis gratia sterilem arborem fructiferam mirifice fecisti scurris po- sentibus fructum [miserum] paullum aduersus naturam [tradidisti] meritis ac precibus pro dono non postolabili [mortificasti] per christum dominum nostrum. The words in brackets are doubtful, and several more are unintelligible. St. Bertinus, a French saint (a.d. 610-709), in his youth for twenty years an inmate of the Irish monastery of Luxeuil, is commemorated in the Sarum Kalendar (not. in the Roman) and, of course, in French Kalendars, on September 5, but I have failed to find the above collect in any English or French missal. Carelessness of 'the Scribe. — An absence of care or a want of skill evinces itself in various ways : — By omission, (a) of a letter, or of the mark of contraction implying the presence of a letter, generally n, as digitas, obtineat, os, a, potes, implore, &c. for dignitas, obtineant, nos, ad, potens, imploret, &c. (b) Of a syllable or syllables, or of the mark of contraction implying the presence of a syllable, as sui, uisum, immortalis, melam, remiscamini for servi, visurum, immortalitatis, medelam, reminiscamini. (c) Of a word, as of mors, fol. 26 a ; exorare, fol. 54 a; conservare, fol. 199 a. (d) Of several words, e.g. of three words, fol. 182 a ; of four, fol. 185 b ; of five, fol. 150 a; of six, fol. 26 a; of nine, fol. 139 a; of sixteen, fol. 64 a; of twenty-one, fol. 146 a. All these omissions arise from homoioteleuton. (e) Of the title of a missa, fol. 51a, &c. if) Of the title of a collect, secreta, com- munio, &c. (ff) Of a red border, or of part of it, round a rubric, or the title of a missa, or a prayer. Introduction. 33 By addition, («) of a letter, as, sufficiant, obtineant, iustitiam, huic,/or sufficiat, obtiaeat, justitia, hue. (b) Of a syllable, by repetition, in intuere, fol. 62 a ; me menimeris, fol. 67 a. (c) Of a word, by repetition, passio, fol. 55 b ; tua, fol. 64 b ; erant, fol. 85 a ; ritum, fol. 95 b; peccata, fol. 142 a. (d) Of several words, as, preces sacerdotum, fol. 30 a. On fol. 85 b a whole text from St. John's Gospel is inserted in a chapter of St. Matthew. (Note 84, q. v.) By substitution, (a) of a vowel for a diph- thong, as, reliquia/or reliquiae; or for another vowel, as, sumus for simus ; or for a consonant, as, obeata for oblata. (b) Of one consonant for another; as, sit for sic, cecus for ccetus, declaratur for declaratus. (c) Of one word for another, as, Fol. 10 a, prandium/or Paracletum. „ 26 a, incorruptibilem for incorruptionem. „ 119 a, filiumybr librum. „ 141 b, uirtutis/br altaris. „ 174 b, hodie for odio. „ 177 a, aliuajfor malitia. „ 187 a, sanguine^/br sagenae. „ 189 b, leo for oleo. „ 1 94 b, remunerante for renunciaturo. „ 201 b, posuitybr possunt. This list suggests the probability that the scribe was imperfectly acquainted with Latin. Occasionally the titles of Prayers, &c, are misplaced. Seer eta is written for Postcom- munio, fols. 44 b, 50 b; Offertorium for Gradale, fol. 173 a ; a Gospel from St. John is attributed to St. Matthew, fol. 8 a ; eight " uitia princi- palia" are alluded to, fol. 206 b, though imme- diately afterwards only seven are specified. There is an occasional confusion of cases, as te for tu, sapientis for sapiens, siti mea for sitim meam, anima/or animse, &c, or of genders, as, gloriam sempiternum, hos orationes. Orthographical peculiarities. — Words exhi- biting two peculiarities (e.g. frigia), or three (e.g. cirinentium), and various parts of speech from the same root (e.g. dampno, dampnatio) are generally represented only by a single entry in the following list : — 34 Introduction. a for e : alaxandrinorum. a „ o : salamon, simbalum. a inserted : sabaa. as for e : Eecclesia. b „ p : obtata, obtime. b „ v : appropinquabit, illuminabit, imple- bit, habitabit, manducabit. b „ bb : baraban. bb „ b : barnabba. c „ cc : eclesia, rebeca. c „ ch : catecizo, crisma, caritas, sepul- crum, catecuminis, pulcra, pul- critudo, clamidem, crisogoni. c „ qu : cotidianus, cotidie, scame [cum, secutus, &c, are written passim for quum, sequutus, &c.]. cc „ c : accerrimus, accolitus, peccodibus, peccunise. sclaloribus. choortem, sadoch, choruscare. michi, nichilo, rachab, uecbimenter. bradium. redeunde (= redeunte), tandum. spergendum, fantasie. antestite, apes, corinthei, degitum, denumerare, despondi, duodecem, exquesierat, beleam, iniurea, ob- teneat, redemi, relegio, tenea. frequent, frequent. afore, dificilis, difusa. antifona, blasfemia, effeta (= eph- phetha), fantasia, fiolas, frigia, stefanus. effa, effessios, effraim. dragmas. bartolomei, cristofori, ebdomada- rius, ebrei, ieremias, ierusalem, matteum, mirra (= myrrha), neptalim, olocaustum, omeliam, ortodoxis, pampilia, pilippi, ta- lami, tesolonicenses, tome, tronus, ymnus {or imnus). In numerous other cases h is omitted as a letter, but repre- sented by the rough breath- ing, thus, zep'ane (= Stephane), &c. cl J? qu ch 33 c ch 33 h d 33 b d 33 t e 33 a e 33 i e 33 se e 33 ce f ^ ff f 33 ph ff 33 ph g 33 ch h, omi tied Introduction. 35 li inserted : hprejixed : for a : » * : „ oe : ,, e : i omitted k for c : 1 „ 11 : m „mm ; n „ m : n „ nn ; n inserted ; nn for n : o „ a : o „ u : oe „ e p „ b : P » PP = PP » P : p inserted : r for rr it „ r : s „ ss ss s : bhimatu, cimitherio, iohel, israhel, lintbeum, perhennis. harena, hostiarius, hostium. quadraginti, raphiel. prignante, qui (for qua}), citharidorum. calciamenta, cirine ( = Cyrene), diderunt, discendat, discriptio, disponsata, idonius, meritrici, paraclitus, parasciue, predisti- natus, procident, quatinus, sepi- liendum, uinire (= vinea). abisos (= abyssos), butirum, ci- pressus, cirino (= Cyrino), didi- mus (= Didymus), egiptus, libia (= Libya), martir, misterium, moisi, pampilia, proselitus, sina- gogis, sine. angusti(i)s, atri(i)s, dromidari(i), exordi(i)s, labi(i)s, respicens, uericund(i)a. karissime, karitatis. ilico, medularum, milia. emanuel. circundederunt, nanque, nunquid, tanquam, utrunque. conubii. accipiens, imponens, quons, quo- tiens. annanias, cbannan (Cana), man- nasse. apocolipsis, fiolas (= phialas), teso- lonicenses. baiolat, homanitas, incolomem, motabis, motui. oboediens. optuli, prespiter. apretiati, capadociam, oportunus, pilipenses. appollo. columpne, dampno, sollempnis, sompno. discurent. kyrri, sarrae. abscisus, amissise, dilexiset, isa- char, iusu, misa, pasa, pasio, recubuiset. accussat, anastassia, basses, cessare 36 Introduction. {= Cffisare), circumcissionem, confussa, diffussa, diuissus, emis- sit, essurire, extassis, _ gauissi, heresses, infussio, missit, mossi (= Mose), occassum, occissus, possui, quessiui, sussanna, uassa, uissionem. s inserted : transquillitatem. s omitted : exequendi, expectantes, expoliauit, expuerunt, exultet, _ exurgat, musitatis (= mussitastis). st for z : astimos, citharistantium, stacharias, tesauristauit. t „ d : brigite, mentacium. t „ s : cirinentium (= Cyrenensuim), Hientium. th „ dor dd : obeth, thatheus(= Thaddasus). tt „ t : mettent, semitte. u „ b: absorueat, appropinquauit, potauit, &c, a frequent source of confu- sion between futures and perfects. u „ o : diabulus, domu, idulorum, mo- mentu. u inserted : cuorda, longuus, surguo, uirgua, uirguo. u omitted : extingere, langido, linga, sangis, sanitas, ungentum. y for i : ymmolatur, ysaac, ysaia. y inserted : elemoysinas. z for s : zabactanai. z „ st: bapiza, euangelize, zelle (= stellar), zephanus. z inserted : angarizauerunt. Rubrics. — There are no rubrics in the Canon of the Mass, nor in the strictly eucharistic por- tions of the volume, with the exception of a short direction on fol. 28 b, and a few cross references (such as, ut supra, &c). But rubrics of some length and importance are placed to regulate the ceremonial observances of" Candle- mas, Ash "Wednesday, and Holy Week, and in the Order of Matrimony (if. 36b-42b), and the sacramental offices at the close of the volume. These rubrics are either written in red ink, or more usually in black ink sur- rounded by a red border, and they are written in smaller sized letters than the text itself. Introduction. 37 TabU of Contents. — The present contents of the volume are as follows : — [Titles or portions of titles within brackets are not in the original text, the orthography and nomenclature of which have been other- wise accurately copied.] Fol. 1 a. ^ [Canon MissEe.J 7 b. ■& Missa de sancta trinitate. 9 a. ^ Missa spiritus sancti. 10 b. % Feria iii. de sancta cruce. 12 a. S Missa de sancta maria. 13 b. De sancta maria ab aduentu domini. 14 a. De sancta maria a natiuitate usque ad purificationem. 14 b. De resurrectione. 15 a. De petro et paulo. 15 b. De Sanctis presentis fclesie,. 16 a. Pro episcopo. 16 b. Pro rege. 16 b. Pro pace. 17 b. In. xl. pro pace in loco. 17 b. Pro iter agentibus. 18 b. Pro familiaribus. 18 b. Contra temtationem carnis. 19 a. Pro serenitate seris. 19 b. Pro petitione lacumarum. 20 a. Pro custodia monasterii et habitatorum eius. 20 b. Missa communis. 21a. Missa communis. 21 b. Missa communis. 22 b. Pro facientibus elimoysinas. 23 a. Pro fidelibus defunctis in die obitus. 24 a. Missa in die sepulture. 24 b. A prima die obitus usque ad. xxx. diem. 25 a. Pro fidelibus defunctis commune. 29 b. Pro episcopo defuncto. 30 a. Pro abbate. 30 a. Pro sacerdotibus. 30 b. Pro diaconibus. 31 a. Pro fratribus nostre congregationis. 31b. Pro parentibus defunctis. 32 a. Pro benefactoribus defunctis. 32 b. Pro carnalibus defunctis. 33 a. Pro feminis defunctis. 33 b. Pro his qui in cimitherio requiescunt. 34 a. Pro amico defuncto. 38 Introduction Fol 34 a. Pro femina defuncta. 34 b. Missa in anniuersario. 35 a. Pro eo qui sine penitentie. remedio de- fungitur. 35 b. Pro fidelibus defunctis. 36 a. Missa communis. 36 b. [Ordo nuptiarum.] 38 a. Missa [pro sponso et sponsaj. 39 b. Benedictio sponsse. 42 a. Benedictio cibi et potus nuptiarum. 42 a. Benedictio talami. 42 b. Benedictio corporum. 43 a. 7 Dominica i. de aduentu domini. 44 b. p,Uigilia natalis domini. 46 a. | Missa in gallicantu. 49 a. * De luce ad lucem. 51 a. B [In die natiuitatis ad. iii. missam.J 53 b. "E Natale sancti zefani protomartiris. 56 a. 2 In natale sancti iohannis euange- ^ liste. Missa sanctorum innocentum. Epiphania domini. Dominica in lxx. Absolutiones in capite ieiunii. Benedictio cineris in capite ieiunii. Ad missam. Dominica in xl. Ordo in dominica palmarum. Missa in dominica palmarum. Feria quarta. Feria quinta in cena domini. Absolutio episcopalis uel sacerdotalis. Feria quinta in cena domini. Feria sexta in parasciue. Benedictio ignis noui de silice excussi in sabbato. Benedictio cerei in sabbato sancto. [Litania in sabbato sancto.] [Missa in sabbato sancto.] t Missa in dominica resurrectionis.] )ominica in albis. [Uigilia pentecostes.J Dominica pentecostes. 57 b. 59 b. 62 b. 65 a. 65 a. 66 a. 68 b. 70 b. 75 b. 87 a. 89 b. 91 a. 94 a. 100 b. 102 a. Ilia. 112 a. 114 b. 116 a. 118 a. 124 a. 127 a. Conuersio sancti pauli. 130 a. Kal. feb. sancte brisride uirginis. Introduction. 39 Fol, 130 b. Tlncipit ordo in purifications sancte 1 marie. 132 b. ™ .iiii. n. feb. purificatio sanctse mariaj. 135 a. "* .xvi. kal. ap. in natale sancti patricii .g episcopi. 135 b. ^.viii. kal. ap. annunciatio sancte/ mari§. 138 a. £ .v. non. mai. inuentio sancte, crucis. 140 a. .ix. kal. iulii. uigilia iohannis baptiza. 142 b. In die sancto iohannis. 144 b. .iiii. kal. iulii. uigilia sanctorum apos- tolorum petri et pauli. 147 a. Natale sanctorum apostolorum petri et pauli. 149 b. .xi. kal. aug. natale maria magdalene. 151a. .v. id. aug. uigilia sancti sancti laur entii. 152 b. In die sancto. 154 a. .xix. kal. sep. uigilia assumptionis sancte marie. 155 a. In die ad misam. 157 a. .iiii. kal. sep. decollatio sancti iohannis baptiste. 160 a. .vi. id. sep. natiuitas sancte marie. 162 a. .xviii. kal. oct. exaltatio sancte crucis. 164 a. .iii. kal. oct. festiuitas sancti mic h aelis ardangeli. 166 a. .ii. kal. nou. uigilia omnium sanctorum. 167 b. In die ad missam. 171 a. ^Uigilia unius apostoli. 172 b. 2 In die ad misam. 174 a. | Plurimorum apostolorum. 175 b. « Uigilia unius martiris. 177 a. | In natale unius martiris. 178 b. | [Id.] in tempore pasc'ali. 179 b. Q In natale plurimorum martirum. 181 a. '""'Unius confessoris non pontificis. 182 b. Unius confessoris et pontificis. 184 b. Plurimorum confessorum. 186 b. Unius uirginis et martiris. 188 a. Unius uirginis non martiris. 188 b. Plurimarum uirginum. 191 a. [Ordo baptismi.] 203 b. [Ordo ad faciendarn aquam benedic- tam.] 205 a. [Benedictio domorum.J 205 b. Benedictio domus ubi infirmus iacet. 206 a. [Uisitatio infirmi.J 40 Introduction. Fol. 208 b. [Ordo ministrandi sacramentum ex- treme unctionis.] 210 a. Ad communicandum infirmum. 212 a. [Ordo commendationis animse.] It will be observed that the above list of contents includes not only those invariable and variable elements in the service of the. mass, which together form a missal in the modern and technical sense of that word, but that it contains also the Offices of Marriage (fol. 36 b), Baptism (fol. 191 a), Visitation of the Sick (fol. 206 a), Extreme Unction (fol. 208 b), and the Commendation of the Soul (fol. 212 a), so that the volume would be designated " a Sacra- mentary" as correctly or more correctly than "a Missal." These were the offices which the itinerant monkish priest would from time to time be called upon to perform, in addition to the celebration of the Liturgy, and by per- forming which he encroached, sometimes un- invited, on the province of the secular and parochial clergy. These offices exhibit many features, both of language and ritual, differing from the corre- sponding services in the present Bituale Ro- manum. It must suffice to call attention briefly to some of the more important points. In the Ordo Sponsalium (ff. 36 b-42 b) :— (a) The benediction of money and the ring deposited on a pallium before the altar at the commencement of the service. (b) The holding of lighted torches by the bride and bridegroom during the Marriage Mass. (c) The covering of the bridal pair with the pallium after the Sanctus during the Benedic- tion (so Sarum). In the Ordo Baptismi parvulorum (ff. 191 a- 203 b) :— (a) The formulas accompanying the separate unctions of the various parts of the body, eyes, ears, nose, mouth, heart, as well as forehead and breast, which are only provided, and with a different phraseology, in the present Roman office for the baptism of adults. (b) The directions to the bystanders to place their hands on the infant's body and head. (c) The touching of the ears and nose with Introduction. 41 saliva precedes instead of following the intro- duction into church. (d) A long Litany is interposed in the middle of the baptismal office at the benedic- tion of the font. (e) The direction that if a bishop is present, confirmation is immediately to follow the Baptism of the infant. In the Office for Extreme Unction (ff. 208 b- 210 a) :— (a) The interposition of a Psalm between the separate acts of unction. Other noteworthy features in the contents of this Missal, and their arrangement, are : — (a) The position of the Canon at the com- mencement of the volume, 1 instead of being placed after the offices of Easter Eve (Roman), or after the Proprium de Tempore (Sarum). There is no Ordinarium Missas. (b) The position of the Proper Prefaces, which instead of being accumulated together before the Canon, are assigned to the various festival or other services to which they belong ; viz., Christmas, Epiphany, Ash Wednesday, Easter, Ascension, Pentecost, Feasts of the B. V. M., for the dead (fol. 29 a), for a mar- riage (fol. 39 a), for baptism (fol. 199 b). (c) The absence of a Calendar. This is much to be regretted, as no other part of a missal yields so 'much historical and hagio- logical information ; but the Drummond alone of the four extant Irish missals is enriched with one. (d) The meagre character of the Proprium de Tempore and " Proprium de Sanctis," coupled with the very ample "Commune Sanctorum," and the long list of "Missse Votivaj." Special Missas are provided for seven Sun- days only, viz., the first Sundays in Advent and Lent, lxx., Palm Sunday, Easter Day, Low Sunday, and Pentecost. For other Sundays than these the Missa provided for the opening Sunday of the season must doubt- 1 As in the Greg. Sacr. and in tenth and twelfth cent. Missals at Florence. (Bibl. Naz. MSS. xxx. 13, and Bibl. Laurent. Pint. xvi. Cod. viii.) 42 Introduction. less have been repeated. The Saints' Days and Holy Days specially recognized are :— _ Four Festivals of the B. V. M.: the Puri- fication, Annunciation, Assumption, and Na- tivity. Two of St. John the Baptist : the Nativity and Decollation. Two of the Holy Cross : the Invention and Exaltation. The single festivals of SS. Bridget, Peter and Paul, Mary Magdalene, Patrick, Laurence, Michael, All Saints,and Conversion of St.Paul. The paucity of this list may be accounted for, partly, by the then non-existence of many later Saints' Days, partly by the wish to pre- vent the volume, which was intended to be portable, from assuming too large a size. The structure and contents of the Missal are Petrine throughout; there is nothing in the nomenclature or arrangement to indicate an Ephesine influence. Its contents oscillate between the Sarum and Roman Missals, some- times following the one, sometimes the other, sometimes departing from both by the intro- duction of whole Missse or single collects, &c, which are not either Roman or Sarum, and which are evidently in some cases derived from a purely national source. In other cases, e.g., the Epiphany Preface (fol. 62 a), the Offer- torium for the Invention of the Cross (fol. 139a), a different and non-Irish origin must be sought. Capital letters have been placed in the margin to indicate these variations in the elements in the Missal. The MS. having now been described at length and with considerable detail, it remains to offer some remarks upon the questions of its date and past history. Date of the MS. — In the absence of any direct statement in the volume itself, in the form of a colophon or otherwise, as to its age or authorship the question of date must be solved (i.) on pala?ographical grounds, (ii.) on liturgical evidence, (iii.) by the aid of any in- ternal proof or indications of date which the contents of the volume may supply. Outside certain limits the date cannot be arbitrarily fixed by reference to one only of these conver- Introduction. 43 gent channels of information. A date must be assigned which not only will not violate the conditions, but will also satisfy the require- ments of a threefold chain of evidence. i. It is generally admitted among experts that there is no class of MSS. the date of which it is so difficult to ascertain with precision on purely palaeographical grounds as the Irish. This difficulty is caused by the habit of Hibernian scribes to perpetuate by exact imita- tion of every detail, the smallest peculiarities of the shape of letters, punctuation, ornamen- tation, &c, in the writings of their predeces- sors. Zoomorphic ornamentation, which nearly disappeared in continental MSS. in the ninth century, is found in this and in other MSS. of purely Irish execution at a much later date. The first printed reference to this Missal is that of the Rev. H. O. Coxe, who on p. 121 of his Catalogus Codicum MSS. Collegii Corporis Christi, Oxon. (1852), describes it thus : — Codex membranaceus in 4to minori, if. 211, saec. forsan xi. exeuntis, in Hibemia, ut ex charactere conjectare liceat exaratus, &c. This date, which a first sight of the volume might suggest, Mr. Coxe himself now retracts as too early. Professor Westwood, in his short description of the volume in The Miniatures and Ornaments of Anglo-Saxon and Irish Manu- scripts, p. 96, describes the handwriting as of the twelfth or thirteenth century. Mr. Brad- shaw does the same {Academy, Jan. 12, 1878, p. 35). Mr. Gilbert,in his Facsimiles of National Manuscripts of Ireland, part ii., assigns it to about the date a.d. 1150. It is now ventured on purely palasographical considerations, to assign a.d. 1150-1250 as the extreme limits within which it must have been written, and to incline towards the earlier rather than the later limit on other grounds to be forthwith mentioned. ii. "With such a limited " Proper of Saints " and " Proper of Seasons " as this Missal con- tains, it would be unreasonable to draw any deductions as to its date from the absence of any of the lesser festivals. But there are more conspicuous instances of absence which cannot be so easily explained, a few of which may be alluded to here. 44 Introduction. The list of Festivals of the B.V.M. naturally does not include the comparatively modern Feasts of the Visitation and Presentation, but the thirteenth century Festival of the Concep- tion, first mentioned at the Council of Oxford, a.d. 1222, is likewise absent. There is no Dies sanctse Trinitatis or Festum SanctEB Trinitatis (only a commemoration among the Missse Votivse). This was estab- lished as a feast of the Church during the Pontificate of Alexander III. (1159-81), and its general observance was instituted in Eng- land a.d. 1160. The absence of any notice of St. Thomas of Canterbury, canonized a.d. 1173, and of other minor festivals or local saints cannot be insisted upon. More significant is the absence from the Canon of the words " pro quibus tibi offe- rimus vel," which became generally inserted in the text of the Canon in the eleventh century, and the presence throughout the volume, which has an exclusively Koman Canon, and is other- wise generally Roman, of considerable but not yet preponderating Sarum features of text and ritual. Unless the points which the Sarum and Irish Missals have in common are to be considered as unconnected and as jointly de- rived from a thud and earlier source, the presence of a partial Sarum element points to the twelfth rather than the thirteenth century as the date of the present Missal. It seems to have been written soon after the last vestiges of the old national rite and of liturgical and ritual independence were swept away under St. Malachi, the great Romanizer of the Irish Church. Born a.d. 1075, he became Arch- bishop of Armagh (1129-1148), and in that capacity visited Pope Innocent II., demanded the pallium, which had not hitherto been worn by Irish bishops, and was invested with lega- tine authority over the Irish Church. His bio- grapher, St. Bernard, expressly states that " Roman laws and ecclesiastical customs were introduced by him into his native country ; " ' 1 " Fiunt de medio barbaricse leges, Bomanse intro- ducuntur. Becipiuntur ubique ecclesiastic® consue- tudines, contrarise rejiciuntur." — Bernard, Vit. 8. Malachice, edit. Paris, 1719, p. 668. Introduction. 45 and again, " He established in all churches the apostolical constitutions and the decrees of the holy fathers, and especially the customs of the holy Roman Church." i Gillebert, the papal legate, implies that there had been more than one liturgical Use in Ireland previously to his time. He said in the prologue of a book, " De usu ecclesiastico," addressed to the whole clergy of Ireland : — "At the request, and also at the command of many of you, most dearly beloved, I have endeavoured to set down in writing the canoni- cal custom of saying the hours, and performing the office of the whole ecclesiastical order, not presumptuously, but desiring to serve your most godly command, in order that those diverse and schismatical orders, with which nearly all Ireland has been deluded, may give place to one catholic and Roman office." 2 In the year 1152, at a national synod held at Kells (Cennanus), the supremacy of Rome was acknowledged by many of the clergy. In the year 1172, at the synod of Cashel (concilium Cassiliense), presided over by Christianus, Bishop of Lismore and papal legate, the Anglican Use, that is to say, the Sarum modification of the Roman Ordo, was commanded to be introduced into every church in Ireland by the following canon: — " From this time forward let all the divine offices of the Holy Church be performed in all parts of Ireland, according to the Use of the Church of England." 3 1 "Apostolicas sanctiones, ao deoreta sanctorum patrum, prsseipueque consuetudines sanctas Eomans ecclesise, in cunctis ecclesiis statuebat." — Beenard, Vit. 8. MalacMce, edit. Paris, 1719, p. 668. 2 " Rogatu neonon et praecepto multorum ex vobis, carissimi, canonicalem consuetudinem in dioendis horis, et peragendo totius ecolesiastioi ordinis officio, scribere conatus sum, non presumptive, sed vestrae cupiens piissimae servire jussioni ; ut diversi et schismatici illi ordines, quibus Hibernia pene tota delusa est, uni Catbo- licoet Romano cedant officio." — Gilleberti, Lunicensis Episc, De Usu ecclesiastico, MS. in Camb. Univ. Lib., quoted by Ussber, Op. iv. 274 n. 3 "Omnia divina ad instar sacrosanctae ecelesiae, juxta quod Anglicana observat ecclesia in omnibus partibus Hiberniae amodo tradentur. " Dignum etenim et justissimum est, ut sicut domi- 46 Introduction. A general view of the Corpus Missal, with its contents partly Eoman, partly Sarum, partly representing another and an independent element, suggests a date during this transitional period of the Irish Church. On liturgical grounds it may be traced with probability to the earlier portion of the second half of the twelfth century. It is obvious that the date at which a Missal was written in no way limits the earliness (only the possible lateness) of the date at which this or that portion of it was originally composed. It may not therefore be superfluous to call atten- tion to the internal evidence which some of the more purely Irish contents afford as to the very early date to which they must in the first instance be referred. Take, for example, the prayers for the Festival of St. Patrick, which are as follows : — " Oratio : Deus qui sanctum patricium sco- torum apostolum tua prouidentia elegisti ut hibernenses gentes in tenebris et in errore gentilitatis errantes. ad uerum dei lumen scientie reduceret. et per lauacrum regenera- tionis filios excelsi dei efficeret tribue nobis quesumus eius piis intercessionibus ut ad ea que recta quantocius festinemus. per. Secreta : Hostias tibi quas in honore sancti patricii offerimus deuotas accipias ut nos a timore iudicii liberemur. per. Post communionem : Omnipotentem deum uniuersitatis auctorem suppliciter exoramus ut qui spirituale sacrifi- cium in honorem sancti patricii offerimus fiat nobis remedium sempiternum. per " (fol. 135 a). Here the following indications of the anti- quity of the language can be traced. (1) The equivalent use of the words Scoti and Hiber- nenses ; (2) the reference to the previous heathenism of Ireland; 1 (3) the oblique and num et regem ex Anglia sortita est divinitus Hibernia ; sic etiani exinde vivendi formam aecipiant meliorem. Ipsi namque regi magnifieo tarn. ecelesia[m] quam reg- num Hibemise debent quicquid de bono pacis et incre- mento religionis baotenus est assecuta." — Gieald, Cambr. Hibern. Expugnat, part i. cap. xxxiv. ; Wilkins, Concilia, vol. i. p. 473. 1 Compare the petition for the safety of the " ehris- tianorum exercitus," fol. 198b. Introduction. 47 primitive mode of the Invocation of Saints with which the collect concludes ; (4) the allusion in the Secreta to the day of judgment is probably based on a passage in the Gaelic hymn ascribed to Fiacc (Bishop of Sletty, consecrated by St. Patrick in the fifth century), in which the angel Victor is represented as consoling St. Patrick in his last moments with an assurance that on the day of doom the men of Erin would stand around him before the judgment-seat of God ; J (5) the allusion to the Eucharistic offering as " spirituale sacri- ficium " (so in Stowe Missal, p. 6, n. lxiii.). iii. Internal evidence as to date is afforded by the following invocations in the Litany for Easter Eve, praying that God may preserve the King of the Irish and his army, and grant them life, health, and victory: — " Ut regem hibernensium et exercitum eius conseruare digneris : " Ut eis uitam et sanitatem atque uictoriam dones te rogamus " (fol. 111b). There is an invocation of a similar character in the Litany in the Baptismal Service : — " Ut dominum ilium regem et exercitum christianorum in perpetua pace et prosperitate (conseruare) digneris" (fol. 198b). In the Easter Eve Office there is a petition inserted "Pro gloriosissimo rege nostro. N. eiusque nobilissima prole. N." (fol. 104 b). None of these clauses are represented in the Roman and Sarum Missals. They must there- fore have a special historical significance, and yield a clue to the date of the book in which they are found, unless we are to adopt the unreasonable and improbable hypothesis of a later scribe slavishly copying some predeces- sor's work, and reproducing exactly words which under altered circumstances could bear no meaning at all. Before its conquest by the English there were several contemporaneous kings in Ireland 1 In the Academy, March 23, 1878, p. 259, there is a valuable paper from the pen of Mr. Gilbert, which con- tains this and other information. See also Mr. Brad- shaw's letter on the same subject, Academy, Jan. 5, 1878, p. 34. 48 Introduction. —generally five in number— the most powerful of whom assumed the title of " Bex Hiberniae/ "Rex Hibernensium," or "Rex regum. Ware, 1 from whose pages this information is drawn, proceeds to give a long list of these " Reges Hibernensium," ending with 1. Tirdelvacus O'Conor, ob. 1157. _ He was King of Connaught, and was buried in the Cathedral of Clonmacnoise near the altar of St. Ciaran. 2. Mauritius, alias Moriertachus, Nelli filius, ob. 1166. Vulgodictus Mauritius Mac Logh- lin. There is record of a " Concilium magnum episcoporumetmagnatum Hibernian a Mauritio Mac Loghlin rege Hibernise convocato." He founded a monastery for Cistercian monks at Newry, dedicated to the Blessed Virgin Mary and St. Patrick, a.d. 1153. 2 3. Rodericus O'Conor, filius Tirdelvaci, rex Gonatia?, successit a.d. 1166, obiitque a.d. 1198. He was the last native Rex Hibernen- sium. During his reign Henry II. entered Ireland, which passed under English rule. At the Synod of Cashgl, a.d. 1172, attended by all the Irish kings except Roderick O'Conor, 3 who doubtless shunned the occasion of his own degradation, the English king publicly assumed the title of " Dominus Hibernian," which was borne by his successors until Henry VIII. was declared " Rex Hibernias," at a Parlia- ment held at Dublin in 1541. There can be little doubt that the " Rex Hibernensium" of the Corpus Missal is the first named of these three kings, Torlogh (Tirdel- vacus) O'Conor, and that the " nobilissinia proles " is his son Roderick O'Conor, from whose hands the sceptre of all Ireland passed into those of Henry II. There is still extant an elegant metal cross made for Torlogh O'Conor, Monarch of Ireland, on which he is 1 " Durante pentarchia, qui regum potentissimus dominium totius insulas arripiebat, vulgo rex Hibernise dicebatur et a nonnullis rex regum. . . Quando cceperit pentarehia non liquet, fuisse autem seculo quinto a Christo certum." — Wak«us, Antiq. Hibern. oh. iv. p. 16. Lond. 1658. 2 lb. p. 211. 3 Wilkins, Concilia, i. 471. Introduction. 49 designated in Gaelic " High Erend," or "Kins' of Erin." 1 g From these various considerations a date may- be assigned to the Missal between a.d. 1152, the year of the Synod of Kells, and a.d. 1157, the year of the death of Torlogh O'Conor. Past History. — There is no record of the past history of this Missal, which has lain for a long time past in the Library of Corpus Christi College, Oxford. The earliest printed reference to it is m Mr. Coxe's Catalogue of the MSS. belonging to the various colleges in Oxford, to which allusion has been already made (p. 43), and we are thus thrown back upon the volume itself for information. There is a tradition in the College that it was discovered in an Irish bog. This tradition is supported by the blackened and stained appearance of its leaves, almost all of which, but more especially the first twenty and the last sixty, exhibit more or less of a water mark. (See Plates III. and V.) There are also very minute earthy particles deposited be- tween some of the later leaves, a few of which it was found possible to detach and to submit to Dr. Walter Flight, F.G.S., of the Minera- logical Department of the British Museum, who reported thus : " We examined the mould under the microscope, and in one case saw what appeared to be spiral tissue, and may have been a fragment of a sphagnum or moss. I am sorry to say that no chemical test could decide the question." The tradition may therefore be accepted. It is not impossible, per se, for the anti- septic properties of peat would have a pre- servative rather than a destructive effect ; and a similar fate befell once the far more celebrated Irish MS. of the Gospels, known as the Book of Kells, which was sacrilegiously stolen out of church, a.d. 1006, and found after two months in a mutilated condition under some sods. 2 1 Acadenvy, March 23, 1878, p. 200. 2 " Codioem Evangeliorum divi Columbae gemmis et auro ccelatum quidam latrunculi e basilica majori Kenunnasensi de nocte furantur : et post duos menses E 50 Introduction. The entry of the words « Thomas O Sin- nachan," in a late Irish hand on foi. I b, pro- bably indicates the name of a former possessor, and as the Irish family of O'Sinnachan usually anglicized their name into Fox, it may suggest some connection of the volume with the family of the founder of the College, Richard .box, Bishop of Winchester, a.d. 1516. _ Originally it belonged to a monastery. This is evident from (a) the titles and_ contents of various missse, e.g. "Pro Sanctis presentis eclesie," fol. 15 b ; " Pro custodia monasterii et habitatorum eius," fol. 20a; "Pro abbate," fol. 30 a; " Pro fratribus nostre congregationis," fol. 31a. (b) From the monastic character of the Irish saints invoked on fol. 198 a, viz. SS. Columba, Brendinus, Finnianus, Ciaranus, Furseus, in addition to S. Patricius and S. Brigida. (c) From the contents of certain rubrics, especially those on fol. 130 b and fol. 211 b, q. v. (d) From the incidental allu- sions in some of the prayers, as on ff. 111b, 199 a. It may be further inferred that it was a convent with male inmates only, from the omission of the following words : of " quarum- que" from the Postcom. on fol. 18 b; of "fa- mularumque tuarum" from the Oratio on fol. 25 a, and from the Sec. and Postcom. on ff. 34 b, 35 a ; of " et sororibus " from the title of the Missa on fol. 31a; of " et sorores" from the Or., Sec, and Postcom. on fol. 31 ab; of "vel sorori nostrse" after the words "fratri nostro" in the first Coll. in the Communion of the Sick, fol. 201 a. To the final questions, "Where was this monastery ?" and " What was its name?" An answer may be given with probability rather than certainty : the Abbey of Clones. Clones, or Cluaineois, is a small town in the barony of Dartrey, in the county of Monaghan, where there was an abbey dedicated to SS. Peter and Paul, and occupied by monks of the Augustinian Order. A monastery was founded there in the sixth century by St. Tighernach, of the blood anro et coelatione exutus reperitur sub cespitibus."— Colgan, Triad. Thaum. Acta, 1647, 508. Introduction. 5 1 royal, who died and was interred at Clones (to which place he had removed the episcopal seat from Clogher), a.d. 548. 1 The slight connecting links between the Corpus Missal and Clones are these : — (a) The first name in the Irish Gloss on fol. 157 a is Macrobius, which is also the name of an abbot of Clones who died a.d. 1257. 2 (b) SS. Peter and Paul, to whom the abbey of Clones was dedicated, are conspicuous among the few saints for whom special missas are pro- vided. There is a votive mass " De Petro et Paulo," on fol. 15 a; a missa for the Conuersio S. Pauli, fol. 127 a; for the Uigilia SS. Apos- tolorum Petri et Pauli, fol. 144 b; for the Natale SS. Apost. Petri et Pauli, fol. 147 a. F. E. W. 1 Aechdall's Monasticon, Dublin, 1786, p. 582. 3 Annals of the Four Masters, sub an. EXPLANATION OF ABBKEVIATIONS EMPLOYED IN THE MARGINAL NOTES. A. = Codex Amiatinus. D. — Missale Drummondense. B. = Missale Eomanum. Eos. = Missale Bosslynianum. S. zz Missale ad usum Ecclesise Sarisburiensis. P. — Proprium. V. n Bibliorum sacrorum Vulgata editio. E. Eit. r: Bituale Bomanum. S. Man. =: Manuale ad usum Ecclesise Sarisburiensis. E. placed at the side of a Collect, &c, indicates that it is found in the Eoman but not in the Sarum Missal. S. indicates that it is found in the Sarum but not in the Eoman Missal. P. indicates that it is not found in the corresponding position either in the Eoman or the Sarum Missal. An asterisk ( * ) indicates the omission of a word in cases where the text has become illegible from wear. Italics represent letters not in the original text. They are only employed in the case of abbreviations or contractions not included in the list given in the Introduction, p. 24. For Table of Contents, see Introduction, p. 37. The punctuation of the MS. has been generally retained, but the stops and marks described on p. 26, sections 3, 5, have been omitted, as they are unrepre- sented in modern type. PER OMNIA Fo i.ia. secula seculorum. amen. Fol. lb. Dominus uobiscum. Et cum spiritu tuo. Sursum corda. habeamus 1 ad dominum. l B. habemus. Gratias agamus domino deo nostro. Dignum et iustum est. UERE DIGNUM et iustum est equum et salutare. nos tibi semper et ubique gratias agere. domine sancte pater omnipotens e,terne deus. per christum dominum nostrum. Per quem maiestatem tuam laudant angeli Fol. 2 a. adorant dominationes tremunt potestates. celi celorumque uirtutes ac beata seraphin. socia exultatione concelebrant. cum quibus et nostras uoces. ut admitti iubeas deprecamur r' supplici confessione dicentes. Sanctus. Et ideo cum angelis atque archangelis cum tronis et dominationibus cumque omni militia celestis exercitus ymnum a glorias tuse canimus * E. S. hymnum. sine fine dicentes. Sanctus Te igitur clementissime pater per ihesum christum filium tuum dominum nostrum, sup- Fol. 2 b. plices rogamus et 2 petimus uti accepta habeas 2 E. ac. et benedicas hec do»J*ua. hec mu«i*nera. hec sancta sacrificia illibata. in primis que tibi offerimus pro eclesia tua sancta catholica quam pacificare. custodire adunare. et regere digneris toto orbe terrarum. una cum famulo tuo papa nostro. N. et antistite nostro. N. et omnibus ortodoxis atque catholice et apostolice fidei cultoribus. Memento domine famulorum famularumque tuarum. N. et N". et omnium circumstantium quorum tibi fides cognita est et nota deuotio 3 3 E. + pro quibus tibi offeri- qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis pro se mus vel - suisque omnibus pro redemptione animarum suarum pro spe salutis et incolomitatis sue. Fol. 3 a. tibi 4 reddunt uota sua eterno deo uiuo et uero. 4 E. tibique. Communicantes et memoriam uenerantes imprimis gloriose semper uirginis marias geni- tricis dei et domini nostri ihesu christi sed et 54 Missale Vetus E. ao. E. + et. 7 E. + Amen. Fol. 3 b. E. + Amen. 9 E. + et. Fol. 4 a. 10 E. + agens. 11 K. deditque. 12 E. postquam. 13 E. - deditque. 14 E. + ejusdem. mini. 10 B. + Fol. 4 b. 15 E. Do- tam. beatorum apostolorum et 5 martirum tuorum. Petri, 6 Pauli, Andree. Iacobi. Iohannis. lome, Iacobi. Pilippi. BarMomei. Matbei. Simoms Et tathei. Lini. Cleti. dementis. Sixti. Cor- nelii. Cipriani. Laurentii. Crisogom. Ioannis. Et pauli. Cosme et damiani. Et omnium sanc- torum tuorum quorum meritis precibusque concedas. ut in omnibus protectionis tue muni- amur auxilio. per eundem. christum dommum nostrum 7 Hanc igitur oblationem seruitutis nostre sed et cuncte familie tue quesumus _ domine ut placatus accipias diesque nostros in tua pace disponas. atque ab eterna dampnatione nos eripi et in electorum tuorum iubeas grege numerari/ per christum dominum nostrum. 8 Quam oblationem tu deus in omnibus que- sumus benedictam. ascriptam. ratam. rationa- bilem acceptabilemque facere digneris ut nobis corpus et sangis fiat dilectissimi filii tui domini nostri ihesu cbristi. Qui pridie quam pateretur accepit panem in sanctas ac uenerabiles manus suas 9 eleuatis oculis in celum ad te deum patrem suum omnipotentem tibi gratias 10 Benedixit. fregit dedit n discipulis suis dicens. Accipite et man- ducate ex hoc omnes. Hoc est enim corpus meum. Simili modo posteaquam 12 cenatum est. Accipiens et hunc preclarum calicem in sanctas ac uenerabiles manus suas. Item tibi gratias agens benedixit dedit" discipulis suis dicens ; accipite et bibite ex eo omnes. hie est enim calix sanginis mei noui et eterni testa- menti misterium fidei. qui pro uobis et pro multis efi'undetur in remissionem peccatorum. Hec quotienscunque feceritis in mei memoriam fstcietis. Unde et memores domine nos tui serui sed et plebs tua sancta 1 ' 1 christi filii tui dei 15 nostri 18 beate. passionis necnon et ab inferis resur- rectionis sed et in celos gloriose ascensionis offerimus preclare maiestati tue de tuis donis ac datis hostiam puram. hostiam sanctam. hostiam immaculatam. panem sanctum uite eterne et calicem salutis perpetue. Supra que propitio ac sereno uultu respicere digneris. et accepta habere sicuti accepta habere dignatus es munera pueri tui iusti abel. et sacrificium Hibernicum. 55 patriarchy nostri abrahe. et quod tibi obtulit summus sacerdos tuus melchisedech sanctum sacrificium immaculatam hostiam Supplices te rogamus omnipotens deus iube hec 17 per manus 18 angeli tui in sublime altare Fol. 5 a. tuum in conspectu diuinaj maiestatis tue. " E. + perferri. l8 E. + Ut quotquot ex bac altaris participatione sancti. sacrosanctum filii tui corpus et sanginem sump- serimus omni benedictione celesti. et gratia repleamur. per eundem christum. 19 19 E. + Dominum nostrum. Memento etiam domine famulorum famula- Amen. rumque tuarum. N. et N. et 20 illorum 20 qui nos 2 ° E. om. precesserunt cum signo fidei et dormiunt in sompno pacis. ipsis 21 et omnibus in christo 21 E. + Domine. quiescentibus locum refrigerii lucis et pacis 22 22 E. + ut. indulgeas deprecamur. 23 23 E. + per eundem Christum Nobis quoquo peccatoribus famulis tuis de Dominum nostrum. Amen. multitudine miserationum tuarum sperantibus partem aliquam et societatem donare digneris. Fol. 5 b. cum Sanctis 24 tuis 24 apostolis et martiribus. cum 21 E. transposes. iohanne Stepbano. Mathia. Barnaba Ignatio. Alexandro. Marcellino Petro. 25 Agatha. Lucia. 25 E. + Felicitate, Perpotua. Agna. 2G Cecilia. Anastassia. et cum 27 omnibus 20 E. Agnete. 27 E. om. Sanctis tuis intra quorum nos consortium non estimator meriti. sed uenie quesumus largitor admitte. per christum 28 2S E. + dominum nostrum. Per quern hec omnia domine semper bona creas. sanctificas. uiuificas benedicis. et prestas nobis, per ipsum. et cum ipso, et in ipso est tibi deo patri omnipotenti in unitate spiritus sancti omnis honor et gloria. Per omnia secula seculorum amen. Oremus preceptis salutaribus moniti et diuina Fol. 6 a. institutione formati audemus dicere. Pater noster qui es in celis. Santificetur nomen tuum. Adueniat regnum tuum. Fiat uoluntas tua sicut in celo et in terra. Panem nostrum cotidianum da nobis hodie. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et ne nos inducas in temptationem. Sed libera nos a malo.™ 2 " E. + Amen. Libera nos quesumus domine ab omnibus malis preteritis presentibus et futuris. et inter- cedente beata et gloriosa semper uirgine dei genitrice maria et beatis apostolis tuis petro et paulo atque andrea cum 30 omnibus Sanctis. 30 E. et. Da propitius pacem in diebus nostris ut ope Fol. 6 b. misericordie tue adiuti. et a peccato simus 56 Missale Vetus [ A Prom this point the varia- tions from the E. Canon are too numerous for marginal no 7, ? v reference.] semper liberi et ab omni perturbatione secun. per eundem dominum nostrum ihesum christum filium tuum qui tecum uiuit et regnat in unitate spiritus sancti deus Per omnia secula seculorum. amen. Pax domini sit semper uobiscum Et cum spiritu tuo." Agnus dei qui tollis peccata mundi miserere Fol. 7 a. Fol. 7 b. 11 S. 2 Cor xiii. 11, 13. P. Fol. 8 a. ' A. V. om. * V. eharitas. Agnus dei qui. Agnus, dona nobis pacem. Hec sacrosancta commixtio corporis et san- ginis domini nostri ihesu christi fiat omnibus sumentibus salus mentis et corporis. Domine ibesu cbriste fili dei uiui qui ex uoluntate patris cooperante sancto spiritu per mortem tuam mundum saluasti libera me per hoc sacrum corpus et sanginem tuum a cunctis iniquitalibus et uniuersis malis meis. et fac me tuis obedire preceptis et a te nunquam in per- petuum separari qui. Corpus domini nostri ihesu christi custodiat me in uitam. Sangis domini nostri ihesu christi sit mini ad purificationem mentis in uitam eternam. Placeat tibi sancta trinitas obsequium serui- tutis mee et presta ut hoc sacrificium quod oculis tuae maiestatis indignus obtuli accepta- bileque et omnibus pro quibus illud obtuli sit te miserante propitiabile. apfgga Be gfancta 'En'm'tate. Benedicta sit saneta trinitas, atque indiuisa unitas confitebirnur ei quia fecit nobiscum rnisericordiam suam. IPsalmuB. Benedicamus patrem et. cum. spiritu. Ccatfo, Omnipotens sempiterne deus qui dedisti fa- mulis tuis in confessione uerae fidei §terne trini- tatis gloriam agnoscere.et in potentia maiestatis adorare unitatem quesumus ut eiusdem fidei firmitate ab omnibus semper muniamur aduersis 1 in qua vivis. 1 8D Cortntf)i0&. Fratres^ gaudeter^ perfecti estote exhortamimY idem sapite. pacem habete. et deus pacis et dilectionis erit uobiscum; Et 1 gratia domini nostri ihesu christi r' et caritas a dei / et commu- Hibernicum. 57 nicatio sancti 2 spiritus Y sit 3 semper 3 cum om- nibus vobis 3 in christo ihesu^ domino nostro ; 3 "' » Benedioite. deum celi et coram omnibus uiuen- tibus conntemini ei. Alleluia. tu Libera nos, salua nos, iustifiea nos o beata trinitas. feecuntium Stpattfjeunu *In illo tempore^ dixit dominus ibesus disci- pulis suis; 1 cum 2 uenerit paraclitus 3 quern ego mittam uobis a patre spiritum ueritatis qui a patre procedit.^ ille testimonium perhibebit de me ; et uos testimonium perhibebitis i* quia ab initio mecum estis ; bee locutus sum uobis ut non scandilizemini. absque sinagogisY facient uos; sed uenit bora:' et 5 ut omnis qui inter- fisit uos arbitretur obsequium se prestare deo. Et bee facient uobis:' quia non nouerunt patrem neque me ; sed bee locutus sum uobis t 1 ut cum uenerit bora eorum remiscaminiV quia ego dixi uobis. iDffertorium. Benedictus sit deus pater unigenitusque dei filius sanctus quoque spiritus quia fecit nobiscum misericor- diam suam. pzema Sanctifica quesumus domine per tui nominis inuocationem buius oblationis bostiam. et per eamnosmetipsostibiperficemunuseternum.per. ^rcfatio. U. D. eterne deus. per cbristum dominum nostrum, qui cum unigenito filio tuo et spiritu sancto J unus es deus unus es dominus non in unius singularitate persone sed in unius trini- tate substantias quod enim de tua gloria reue- lente te credimusr' boc de filio tuo boc de spiritu sancto ^ sine differentia discretionis sentimus. ut in confessione uere sempiterneque deitatis r' et in personis proprietas / et in essen- tia unitas i 1 et in maiestate adoretur equalitas. quern 1 laudant angeli. atque a,rchangeliS che- rubin. quoque ac. seraphin. qui non cessant 2 jugiter. 3 una uoce dicentes. Per quern. Et ideo. communto Benedicimus deum celi et coram omnibus uiuentibus confitebimur ei quia fecit nobiscum misericordiam suam. poiStcommunto Proficiat nobis ad salutem corporis et anime 2 A. transpose, 3 - 3 A. V. om. Amen. P. 3 A. V. om. * A. V. + [Missale Lateranense, p. 157, vide Arbuthnott, p. 434.] ' St. John xv. 26-xvi. 4. 14 A. V. om. 2 A. V. + autem. 3 A. V. Para- cletus. 1 A. V. synagogis. Fol. 8 b. 5 A. V. om. 6 A. V. reminiscammi. Fol. 9 a. 1 B. S. Quam. 2 S. B. + clamare. 3 S. B. om. B. + quotidie. 58 Missale Vetus 1 E. S. + noster. 2 E. S. domine deus 1 hujus sacramenti perceptio.^ 2 et susceptio. sempiterne sancte trinitatis eiusdemque indi- 33 E. per Dominum. S. in uidue unitatis confession 3 inquauiuis et regnas qua vivis. Emitte spiritum tuum et creabuntur et xenouabis iaciem terrce. Alleluia. t> Spiritus qui a patre procedit ille me clarifieabit. 0ecunOum topnnem 2 In illo tempore^ dixit iesus discipulis suis 1 ; si diligitis mer' mandata mea seruate. et ego rogabo patrem et alium prandium 3 dabit uobis. ut maneat uobiscum in eternumr' spiritum ueritatis quern mundus non potest accipere. quia non uidit 3 eum. nee scit eum; uos autem cognoscetis" eumr' quia apud uos manebit et in uobis erit. offertormm Confirma boo deus quod operatus es in nobis a templo tuo quod est in ierusalem tibi oflerent reges manera. alleluia. . »>ecceta Hec oblatio domine cordis nostri ^maculas emundet ut sancti spiritus digna efficiatur habitatio. per. eiusdem. Fol.9b. 1 E. S. + alleluia. P. [S. OrdinariumMissae,p.579.] [Lect. Ambros. em. Tho- masii.] 1 Cor. xii. 7-11. P. 1 A. V. om. 2 A. V. + autem. 3 A. V. alteri. 1 A. V. linguarum. Fol. 10 a. [Mis. Mozar, p. 615. n.] St. John xiv. 15-17. P. 1-1 A. V. om. 2 A. V. paraeletum. 3 A. V. videt. * A. cognoscitis. P. [S. Sec. ad invocandum gra- tiam sp. s.] Hibernicum. 59 _ . .. communto Bpintus ubi uult spirat et uocem eius audis alleluia. P. Sacrificium salutis nostre sumentes concede Pol. 10 b. P. nobis quesumus domine deus purificatis menti- t s - as Seo J bus tue, pietatis frequentare misterium. per dominum. ifen'a Hi tie ssancta cruce. Nos autem gloriari oportet in cruce domini nostri iesu christi in quo est salus uita et resurrectio nostra per quern saluati et liberati sumus. psalmiw. deus misereatur nostri et nos illuminet unltus sum. ocatt'o Deus qui unigeniti filii tui domini nostri ihesu christi pretioso sangine uiuifice crucis uexillum sanctificare uoluistir' concede quesu- mus eos qui eiusdem sancte crucis gaudent honore tua quoque protectione gaudere. per eundem. a& ptlfpenjsesf. 1 Fratres r' christus factus est pro nobis obe- diens patri 1 usque ad mortem r' mortem autem crucis. propter quod et deus exaltauit ilium, et donauit illi nomen quod 2 est 2 super omne nomen. ut in nomine ihesu omne genu flec- tatur celestium terrestrium et infernorum ; et omnis linga confiteatur. quia dominus noster 3 ihesus christus r' in gloria est dei patris. CraBale Christus factus est pro nobis obediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis t) Propter quod et deus exaltauit ilium et illi nomen quod est super omne nomen. Alleluia nos. autem. ^ecunuum 9pattl)ettm 'In illo tempore V ascendens ihesus ieroso- limamY assumpsit xii. discipulos suos 3 secreto^ et ait illis. ecce ascendimus ierosolimam V et filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis. et condemnabunt eum morte. et tradent eum gentibus ad illudendumV et flagellandum et crucifigendum ; et tertia die t' resurget. offertorfum Protege domine plebem tuam per signum sancte crucis ab omnibus ' insidiis inimicorum omnium ut tibi gratam exhibeamus seruitutem, et acceptabile tibi fiat sacrificium nostrum alleluia. 2 gecceta Hec oblatio domine quesumus ab omnibus [ = Missa Votiva de Sancta Cruce.] Fol. 11 a. Phil. ii. 8-11. 11 A. V. Humiliavit semet ipsum factus oboediens. 2 A. om. 3 A. V. om. Mat. xx. 17-19. u A. V. om. + et. 2 A. Hierosolymis. 3 A.V. om. 4 A. Hierosolymam. Pol. 11 b. 5 A. deludendum. 1 E. om. 2 S. om. 60 Missale Vetus nos purget offensis. que in ara crucis etiam immolata totius mundi tulit offensum. per. }@refatfo. IT. D. eterne deus ? qui salutem humani generis in ligno crucis constituisti ^ ut unde mors orie- batur inde uita resurgeret ; et_ qui in ligno 1 So E. S. vicerat. uincebat. 1 in ligno quoque uinceretur per Christum, dominum. Commtmfo. Fol. 12 a. S. Per lignum serui facti snrnus et per sanctam crucem liberati Bumus fruetus arboris seduxit nos filius dei redemit nos alleluia. posstcommuttio Adesto nobis domine deus noster et quos sancte crucis letari facis honore eius quoque perpetuis defende subsidiis per dominum nos- trum ihesum christum. S^tsfjsa De »>ancta Slpana Salue saneta parens enixa puerpera regem qui celum terramque regit in secula seculorum. P. Pealmuer Que gaudium matris hominis cum uirgini- tatis honore nee primam similem uisa est nee habere sequentem. ocatfo Concede nos famulos tuos quesumus domine deus perpetua mentis et corporis sanitate gaudere / et gloriosg ac beate, Mari§ semper Fol. 12 b. uirginis intercessione a presenti liberari tristitia et futura perfrui letitia. per. Eccius. xxiv. 14-16. feapientfa. Ab initio et ante secula creata sum/ et usque ad futurum seculum non desinam et in habitatione saneta. coram ipso ministraui ; et sic in sion firmata sumf' et in civitate sancti- ficata similiter requiem et in ierusalem potestas mea ; et radificaui in populo bonorificato et I V. parte. in partes : dei mei hereditas illius ; et in pleni- tudine sanctorum, detentio mea. BtaBalC Benedicta et uenerabihs es uirgo maria que sine taotu pudoris inuenta es rnater saluatoris. t) Uirgo dei genitrix quem totus non capit orbis in tua se clausit uiscera faotus homo. Alleluia. t> Post partum wgo irmiolata vermansisti dei genitrix intercede pro. Luc. xi. 27, 28. ssecuti&um lucam II V. A. Pactum est autem 1 In illo tempore ^ factum est cum loqueretur cum hsec diceret : ihesus ad turbas. 1 extollens. uocem quedam Pol. 13 a. mulier de turba dixit illi ; beatus uenter qui Hibernicum. 6 1 te portauit r' et ubera que suxisti ; at ille dixit. quin immoY beati qui audiunt uerbum deir 7 2 A. Quippini. et custodiunt illud. 3 ' A. om. flDffertorium Felix valde 1 sacra uirgo maria et omni laude dignis- • K. S. namque. sima quia ex te ortus est sol iustitie christus dominus noster Tua domine propitiatione et beate dei geni- tricis semperque uirginis marie intercessione ad perpetuam atque presentem hec oblatio proficiat prosperitatem et paceni. per. pwfatto. U. D. eterne deus et te in veneratione * * ' On this lacuna, nearly a * * * * 1 exultantibus animis lhie m length, caused by laudarp TipnpdiVprp pt iirpriipai-P * * erasm "e, a later hand has iauaare oeneaicere et preaicaie ^ ^ ^ written, "beate maris sem- per virgmis." * * * * 2 que et unigenitum 2 Lacuna caused by erasure. tuum sancti spiritus obumbratione concepit et Fol. 13 b. uirgenitatis gloria permanente huic mundo lumen in eternum effiidit ihesum christum dominum nostrum per quern. Benedicta a Alio tuo domina quia per te fruetum P. uite communicanimus. ^O0tcommunfo Sumptis domine salutis nostre, subsidiis da quesumus beats dei genitricis semperque uirginis mariaa. patrociniis nos ubique protegi. in cuius ueneratione bee tue, obtulimus ma- iestati. per. 3De gattcta maria ab atmentu. Uominf. Deus qui de beate, marise semper uirginis utero uerbum tuum angelo nuntiante carnem suscipere uoluisti presta supplicibus tuis ut qui uere earn dei genitricem credimus eius apud te intercessionibus adiuuemur. per eundem. ssecreta Intercessio quesumus domine beataa mariae Fol. 14 a. uirginis munera nostra commendet. Nosque in eiws ueneratione tua3 maiestati reddat acceptos. per. Celestimunere sacrati quesumus omnipotens P. [D. Fol. 101 a.] deus. tua nos protectione custodi. et casti- moni§ pacem mentibus nostris atque corporibus intercedente sancta maria propitiatus indulge, ut ueniente sponso filio tuo unigenito accensis lampadibus eius digni prestolemur occursum. qui tecum. 62 Pol. 14 b. S. P. [S. p. 175.] [There is no E. Missa Votiva under this heading. The S. Missa has three different prayers.] [Per. iv. post Pascha. S. E.] Fol. 15 a. E. Fol. 15 b. R. Missale Vetus 3De gancta maria a natitu'tate ugquc aO • purificattoncm. Deus qui salutis eternf beatae marie uirginitate fecunda prestitisti. tribue quesumus r' ut ipsam pro nobis intercedere sentiamus. per quam meruimus auctorem uitse suscipere. dominum nostrum. sfecreta Oblatis domine nmneribus suppliciter depre- camur/ ut qui ueram uerbi tui incarnationem fideliter ueneramur. ueram eiusdem substan- tiam carnis ac sanginis quam per spiritum sanctum uirgo mater edidit in presenti hoc misterio salubriter percipiamus. per eundem. posftxommurtto Hec nos communio domine purget a crimine. et intercedente beata uirgine dei genitrice maria celestis remedii faciat esse consortes. per. 2De regurrectione. oratfo. Deus qui nos resurrectionis dominie* annua sollennitate letificas concede propitius ut per temporalia festa que agimus peruenire ad gaudia eterna mereamur. per eundem. Sacrificia domine paschalibus gaudiis im- molata nobis tue propitiationis obtineat clemen- tiam quibus ecclesia tua mirabiliter expascitur et nutritur. per. Ab omni nos quesumus domine uetustate purgatos sacramenti tui ueneranda perceptio in nouam transferat creaturam. per. 2De petro et paulo. Deus cuius dextera beatum petrum ambu- lantem in fluctibus ne mergeretur erexit et coapostolum eius paulum tertio naufragantem de profundo pelagi liberauit exaudi nos pro- pitius et concede ut amborum meritis eterni- tatis gloriam consequamur. per. ,-.«, . . . gecceta. Offerimus tibi domine quesumus preces et munera que ut tuo digna sint conspectui apostolorum tuorum precibus adiuuemur. per dominum. Protege domine populum tuum et apostolo- Hibernicum. 63 •rum tuorum patrocinio confidentem perpetua defensione conserua. per dominum. 2De Sanctis oceSenti's ecclesffe [ Tbis Missa occurs in d. foi. V • oratl'O* 51a - Gerberti. 220 b.] Propitiare quesumus domine nobis famulis P. tuis per sanctorum confessorum tuorum. N. et omnium sanctorum quorum corpora uel reli- quiae in presenti requiescunt ^cclesia merita gloriosa ut eorum pia intercession ab omnibus semper muniamur aduersis. pei\ secreta Suscipiat dementia tua quesumus de manibus p. nostris munus oblatum. et per beatorum con- fessorum tuorum et omnium sanctorum quorum corpora uel reliquise in presenti requiescunt ecclesia orationes ab omnibus nos emundent peccatis. per. posstcomtmmfo Diuina libantes que pro sanctorum confes- Fol. 16 a. sorum tuorum et omnium sanctorum quorum p. corpora vel reliquia in presenti requiescunt eclesia ueneratione tu§ obtulimus maiestati.^ presta quesumus domine r* ut per ea ueniam mereamur et celestis donis reficiamur. per. ^ro epfscopo Deus omnium fidelium pastor et rector fa- mulum tuum quern §clesie tue, preesse uoluisti propitius respice. et da ei quesumus uerbo et exemplo quibus preest proficere ut ad uitam una cum grege sibi commisso perueniat sempi- ternam. per. gecreta Oblatis quesumus domine placare muneribus et famulum tuum quern §clesie tue pastorem preesse uoluisti assidua protectione guberna. per. posstcommumo Hec nos quesumus domini sacramenti perceptio Fol. 16 b. protegat et famulum tuum. N. quern eclesie tue preesse uoluisti pastorem una cum grege sibi commisso saluet semper ac muniat. per. ^ro vest, oratto Quesumus omnipotens deus ut famulus tuus 64 Missale Vetus 1 E. S. tua miseratione. P. [D. fol. 45 b.] Pol. 17 a. rex noster qui tuo nutu 1 suscepit regni guber- nacula uirtutum etiam percipiat incrementa quibus decenter ornatus et uitiorum uoraginem deuitare et hostes superare et a te qui uia ueritas et uita es gratiosus ualeat peruenire. per. gztvzu Suscipe domine preces et hostias eclesie. tue, pro salute famuli tui regis nostri te suppli- cantis et in protectione fidelium populorum antiqua brachii tui operare miracula ut supera- tis pacis inimicis secura tibi seruiat libertas cbristiana. per. pogtcommunto Hec domine communio salutaris famulum tuum regem nostrum ab omnibus tueatur aduersis quatinus et ecclesiastice pacis obtineant trans- quillitatem et post istius temporis decursum ad e,ternam perueniat hereditatem. per. pro pace. Pol. 17 b. By error for postcommunio. Deus a quo sancta desideria recta consilia et iusta sunt opera da seruis tuis illam quam mundus dare non potest pacem. ut et corda nostra mandatis tuis dedita et hostium sublata formidine. tempora sint tua protectione tran- quilla. per dominum nostrum. gecrcta Deus qui credentes in te populos nullis sinis concuti terroribus dignare preces et hostias dicatas tibi plebis suscipere ut pax tua pietate concessa christianorum fines ab omni hoste faciat esse securos. per. gecrcta 1 Deus auctor pacis et amator quem nosse uiuere cui seruire regnare est protege ab omnibus impugnationibus supplices tuos at qui in de- fensione tua confidimus nullius hostilitatis arma timeamus. per. P. [This Missa is found in the S. Missa, "pro peccatoribus & pro poenitentibus," and in the E. " pro remii peccatorum."] m xl pro pace in loco* Exaudi domine quesumus supplicum preces ssione e t confitentium tibi parce peccatis ut parites nobis indulgentiam tribuas benignus et pacem. per. Hibernicum. 65 ... . ssecreta Hostias tibi domine placationis oiferimus. ut. et delicta nostra miseratus absoluas. et nutan- tia corda tu dirigas. per. posftcommum'o Presta nobis eterne saluator ut percipientes hoc munere veniam peccatorum J deinceps pec- cata uitemus. per. Pro iter apntilmss oratfo Adesto domine supplicationibus nostris. et Fol. 18 a. uiam famulorum tuorum in salutis tue pros- peritate dispone ut inter omnes uie et uit§ huius uarietates tuo semper protegamur auxilio. per. stecreta Propitiare domine supplicationibus nostris et has oblationes quas tibi offerimus. pro famulis tuis benignus assume, ut uiam illorum et pr§- cedente gratia tua dirigas. et subsequente comitari digneris. ut de actu atque incolomitate eorum secundum misericordia? tu§ presidia gaudeamus. per. pogtcommunfo Deus infinitse misericordie et maiestatis im- P. mense quam nee spatia locorum nee interualla [Gerbert. i. 288 a.] temporum ab his quos tueris abiungunt r' adesto famulis in te ubique confidentibus et per om- nem quam ituri sunt uiam dux eis et comes esse dignare. per. pro famt'Uaribugf f i. i8b. orattq Deus qui caritatis dona per gratiam sancti spiritus tuorum cordibus fidelium infundis i da famulis et famulabus tuis fratribus et sororibus nostris pro quibus tuam deprecamur clementiam salutem mentis et corporis ut te tota uirtute diligant. et que tibi sunt placita tota dilectione perficiant. per. gecreta Miserere quesumus domine famulis et famu- labus tuis. pro quibus hoc sacrificium laudis tuae offerimus maiestati. 1 ut per hec sancta. ' S. + et presta. sacrificia supeme, benedictionis gratiam ob- tineant. et gloriam §tern§ felicitatis 2 adquirant. 3 B. beatitudirds. per. 66 Missale Vetus postcommunio. Diuina libantes misteria quesumus domine ut hec salutaria sacramenta illis proficiant_ ad 1 E. S. + quarumque. prosperitatem et pacem pro quorum 1 dilectione hec tu£e obtulimus maiestati. per. s. contra «m[ptationem] car[nte] Fol. 19 a. Ure igne sancti spiritus renes nostros et cor nostrum domine ut tibi casto corpore seruia- mus et mundo corpore placeamus. per. gectrta. Dirumpe domine igne sancti spiritus uincula peccatorum nostrorum ut sacrificare tibi hos- tiam laudis absoluta libertate possimus. et re- tribue que ante tribuisti. et salua nos per indulgentiam quos dignatus es saluare per gratiam. per. pogtcommtmfo. Domine adiutor noster et protector aduiua nos et refloreat caro nostra uel uigore pudicitie >i s. uel sanctimonie nouitate 1 ereptamque de manu tartari in resurrectionis gaudium iubeas pre- sentari. 1 per. ^Sro gerenttate aerig s. "ratio Ad te nos domine clamantes exaudi et aeris Pol. 19 b. serenitatem nobis tribue supplicantibus. ut qui iuste pro peccatis nostris affligimur miseri- cordia tua preueniente clementiam sentianms. per. gecreta E. Preueniat nos quesumus domine gratia tua [This Sec. appears in the S. semper et subsequatur. et has oblationes quas Prop, de Sanctis for June prQ peccatis n?strig nomini tuQ conseC randas 1 S. E. deferimus. offerimus l benignus assume, ut per interces- sionem sanctorum tuorum cunctis proficiant ad salutem. per. pogftcommunto P. Plebs tua domine capiat sacre benedictionis [D. 48 b. S. p. 770.] augmentum et copiosis beneficiorum tuorum subleuetur auxiliis quas tantis intercessorum deprecationibus adiuuatur. per. pro pctittone lacrimarum* Omnipotens clementissime deus qui sitienti Hibemicum. 67 populo fontem uiuentis aque de petra pro- duxisti. educ de cordis nostri duritia compunc- tionis lacrimas. ut peccata nostra plangere Fol. 20 a. ualeamus remissionemque te miserante merea- mur accipere. per. ' feecreta. Hanc oblationem quesumus domine deus quam tue pietati pro peccatis nostris offerimus propitius respice. et produc de oculis nostris lacrimarum flumina quibus debita flammarum incendia ualeamus extingere. per dominum. posstcommunfo* Gratiam sancti spiritus domine deus cordibus B. nostris clementer infunde. que nos gemitibus efficiat lacrimarum maculas nostrorum diluere peccatorum atque ad optate nobis indulgentie, te largiente prestet effectum. per. ^rocu0toHtamona0teruet|iatittatorumEtu0» p. Omnipotens sempiterne deus edificator et custos superne civitatis ierusalem edifica et custodi monasterium istud cum babitatoribus eius ut sit in eo domicilium incolomitatis et pacis. 0ecreta Grata sit tibi deus bee oblatio munerum quibus hec congregatio cum * salute corro- borata consistat. et in ea religiosus tuae serui- tutis fructus indesinenter proficiat. per. Protege nos domine subsidiis pacis. mentis et corporis et spiritualibus enutriens alimentis a cunctis bostibus redde securos. per. ap[i00a] + communis [For other miss® in monas- terio, see Gerbert. i. 278.] P. Fol. 20 b. Concede quesumus omnipotens deus. ut in- tercessio nos sanct§ dei genitricis marise. sanc- tarumque omnium celestuum uirtutum. et beatorum patriarcbarum propbetarum aposto- lorum martirum confessorum atque uirginum. et omnium electorum ubique letificet^ ut dum eorum merita recolimus patrocinia sentiamus. per. Oblatis domine quesumus placare muneribus. Fol. 21 a et intercedente beata dei genitrice maria cum omnibus Sanctis tuis a cunctis nos defende periculis. per. [— S. De omnibus Sanctis per totum annum. E. ad poscenda suffragia sancto- rum.] 68 Missale Vetus pojstcommurifi Sumpsimus domine sancte, marias et omniu: sanctorum merita recolentes sacramenta celest: presta quesumus. ut quod temporaliter gerimi eorum precibus adiuti eternis gaudiis consi quamur. per m[t'00a] c[ommunt0] g_ Omnium sanctorum tuorum intercessionibi quesumus domine gratia tua nos saluet semp< et christianis omnibus uiuentibus atque di functis misericordiam tuam ubique pretend ut uiuentes ab omnibus impugnationibus defen tua opitulatione saluentur et defuncti remi sionem mereantur suorum omnium accipei peccatorum. per. Pol. 21b. . . &err« g_ Oblationibus nostris quesumus propitiatv intende et ob tuorum omnium sanctorum horic rem ueniam nobis nostrorum tribue delictorui ac christianis omnibus uiuentibus atque d( functis hec sancta presens libatio et uita3 pr< sentis commoda et futuri regni premia acquira per. pogtcomtmmi P. Purificent nos quesumus domine et diuii [A similar Postcom. in S. gacramenti perceptio et gloriosa omnium san< p- J torum tuorum oratio et animabus famulorui famularumque tuarum quorum commemori tionem agimus remissionem cunctorum tribu peccatorum. per m[te0a] c[ommunt'0] Omnipotens sempiterne deus qui uiuorui dominaris simul et mortuorum omniumqu misereris quos tuos fide et opere futuros ess Fol. 22 a. prenoscis te suppliciter exoramus ut pro qu bus effundere preces decreuimus quosque ui presens seculum adhuc in carne retinet ui futurum iam exutos corpore suscepit pietat tuae dementia omnium delictorum suorui ueniam et gaudia consequi mereantur etern: per. Deus cui soli cognitus est numerus electorui in superna felicitate locandus. tribue quesumu Hibernicum. 69 ut uniuersorum quos in oratione commendatos suscepimus. et omnium fidelium uiuorum atque mortuorum nomina beate predestinationis liber ascripta retineat. per. posstcommunfo Purificent nos quesumus sacramenta que sump- B. [D. Fol. 52 b.] simus: / et presta ut hoc tuum sacr amentum non sit nobis reatus ad penam sed intercessio salu- taris adueniat sit ablutio scelerum. sit fortitudo fragilum. sit contra mundi pericula firma- mentum sit uiuorum atque mortuorum fidelium Fol. 22 b. remissio omnium delictorum. per. pro facientibu0 eUmopgtnag p. [Goldasti Aleman. Eer. Inclina. domine aures pietatis tue et exaudi Sori ^ res 1 '^ n 187 " Tou;r " , • r , • i ,. , , nay Mis. 1540.1 preces nostras et aperi oculos maiestatis tue et p^ J respice propitius super famulos tuos. et qui nobis temporalia dona largiuntur dona eis in- dulgentiam peccatorum et in operibus bonis perseuerantiam. et in regno tuo magna pro paruis celestia pro terrenis et pro temporalibus sempiterna recipiant. per. gecreta Omnipotens sempiterne deus respice pro- P- pitius in bos famulos tuos qui in pauperes tuos operantur uirtute custodi potestate tuearis. ut per multa curricula annorum leti tibi in pau- peres tuos bee operentur. per. po0tcommunfo Da quesumus famulis tuis. N. sperata suf- Fol. 23 a. fragia obtinere. ut qui tuos pauperes uel tuas • ecclesias memorantur sanctorum omnium simul et beati martiris tui laurentii mereantur con- sortia cuius exempla sunt secuti per dominum. fro mzliWd Defunctte in Die obituss Bequiem §ternam dona eis domine et lux perpetua luceat eis. jwalmua Te decet imrms deus in Sion et xeddentur nota in. exaudi orationem ed omnis oa/ro ueniet. Requiem. 4Dratio Deus cui proprium est misereri semper et parcere supplices deprecamur pro anima famuli, tui n. qui hodierna die de hoc seculo migrare Fol. 23 b. iussisti. ut non tradas earn in manus inimici ne obliuiscaris in finem sed iube earn a Sanctis angelis suscipi et ad patriam 1 paradisi 1 perduci " S. regionem vivorum. 70 Missale Vetus " S. sanctorum tuorum me- et qui in te sperauit et credidit a non penas reatur societate lsetari. eternas sustineat sed gaudia eterna possideat." per. fe>ecxtta B. Propitiare domine quesumus anim§ famuli 11 B. cm.. tui. n. 'cuius depositions diemcelebramus 1 et pro qua hostias placationis tibi immolamus maiestatem tuam suppliciter deprecantes. ut per hec placationis officia peruenire mereatur ad requiem sempiternam. ^osstcommutuq Presta quesumus domine ut anima famuli tui. N. quam hodie de hoc seculo migrare ius- sisti r 1 his sacrificiis expiata indulgentiam pariter et requiem capiat sempiternam. per. Fol. 24 a. S. p. 869. S. The text is corrupt. S. Fol. 24 b. 9£t00a in Die sepulture Bequiem etemam, Omnipotens sempiterne deus misericordiam tuam supplices deprecamur. ut animam famuli tui. N cuius corporis debitum seputure officium persoluimus in sinum abrahe iubeas collocari et cum dies agnitionis tu§ aduenerit. inter sanctos et electos tuos eum resuscitari precipias. per gecreta Suscipe domine pro anima famuli tui. N. hostiam quam te deo patri benigne optuli pro nobis, et quia causa hominum descendisti de celis te redeunde sanctorum mereatur adiungi consortiis per te saluator mundi. qui. cum. po0tcommuniq Presta quesumus domine ut anima famuli tui N. cuius hodie officia humanitatis exhibemus his sacrificiis expiata saluationis tue perpetuo munere gratuletur per. [A missa somewhat similar in title and contents is given in Gerbert, i. p. 327.] P. B. Bit. p. 226. P. a prima Die olu'tuss usque ati trtgessimam titan* Omnipotens domine ut anime famuli tui. N. cuius obitus primam. ii. iii. ihi. u. ui. uii. diem celebramus sanctorum atque electorum largiaris consortium et rorem misericordise tuse per- hennem infundas. per. gecreta Adesto domine supplicationibus nostris et hanc oblationem quam tibi offerimus ob diem Hibernicum. 7 1 depositionis i. ii. iii. iiii. u. ui. uii pro anima famuli tui n. placatus ac benignus assume, per. ^oistcommum'o Omnipotens sempiterne deus collocare dig- P. neris animam et spiritum famuli tui. n. cuius i. P- fo1 - 56 *>•] ii. iii. iiii. u. ui. uii. xxx. diem depositionis cele- bramus in sinibus abrahe. isaac et iacob. ut cum dies agnitionis tuse uenerit in sanctos et electos Fol. 25 a. tuos eum resuscitari precipias. per. ^ro fiuelifmss titftmctte. commune* Begttiem. IPaalmua Te iecet. Inclina domine aurem tuam ad preces nostras quibus misericordiam tuam supplices depreca- mur. utanimasfamulorumtuorum 1 quas de Hoc ' S. + famularum que tua- seculo migrare iussisti pacis ac lucis regione ]? m - B- f am uli tui. N. . constituas et sanctorum tuorum iubeas esse iao ' ar ' consortes. per. 5lpocol[fp0ii3] to^anm'0 Apoc. xiv. 13. *In diebus illis V audiui uocem de celo ' A. V. om. + et. dicentem michi; 2 scribed beati mortui qui in 2 A. om. domino moriuntur ; amodo iam dicit spiritus t 1 ut requiescant a laboribus suis opera enim illorumr' sequuntur 3 illos 3 A. secuntur. an tzMo[nitzn$t0.] } £ h y s - JI' 13 " 18 ' FratresY nolumus* uos ignorare 3 de dor- 2 a' y.' Tautem. mientibus t 1 ut non contristemini sicut et ceteri 3 a. v! + fratres. qui spem non babent; si enim credimus quod Fol. 25 b. ihesus mortuus est et resurrexit r' ita et deus eos qui dormierunt per ibesum adducet cum eo; hoc enim uobis dicimus in uerbo domini quia nos qui uiuimus qui residui sumus in aduentu 4 4 A. V. adventum. domini non prasueniemus eos qui dormierunt ; quoniam ipse dominus in iusu a et in uoce - V. jussu. archangeli et in tuba dei descendet de celo. et mortui qui in christo 5 resurgent primi; deinde 5 A. V. sunt. nos qui uiuimus et 6 relinquimur r' simul ra- ° A. V. qui. piemur cum illis in nubibus obuiam christo 7 7 A. domino. in aera; et sic semper:' cum domino eri- 9 mus. itaque consolamini inuicemr' in 8 uerbis s A ' y \ B ^ B _ illis. 9 i Error for i Cor. xv. 51-57. an «0olom'[cen0€0*] 1 * a. v. om. Fratrea V ecce misterium 1 uobis dico omnes 2 ^^^^.y. + Bed. quidem resurgemus ; 2 non omnes immptabimur 3 A _ y immutabimur. B. in momentu 4 in ictu oculir' in nouissima tuba ; * A. V. momento. Fol. 26 a. 72 Missale Vetus 5 A. om. 6 A. V. immutabimur. 7 A. incorruptelam. V. in- corruptionem. 8 A. V. + Cum autem mor- tals hoc induerit inmorta- litatem. 8 A. Absorta. V. absorpta. 10 A. V. + mors. 11 A. V. + est. 12 A. V. vero. 13 A. V. transpose. 2 Mac. xii. 43-45. 1-1 V. Et facta collatione. 2 V. millia. 3 V. drachmas. * V. misit. 3 V. offerri. e V. om. 7 V. + sacrificium. 8 V. bene. Fol. 26 b. 9 V. et. S. s. s. s. Joh. xi. 21-27. 1 A. V. om. 5 A. V. + ergo. Fol. 27 a. 3 A. V. dicit. 4 A. V. illi. ° A. novissima. ' A. om. Joh. vi. 51-55. '•' A. V. om. canet enim tuba 5 et mortui resurgent incor- rupti / et nos immotabimur. 8 oportet enim cor- ruptibile hoc induere incorruptibilemY et mortale hoc induere immortalitatem 8 ."' tunc net sermo qui scriptus est; obsorbpa 8 est 10 in uictoria.^ ubi 11 mors uictoria tua. ubi 11 mors stimulus tuus^ stimulus autem mortis pecca- tum'V uirtus autem 12 peccati_ lex_; gratias 13 autem deo'Y qui dedit nobis uictoriam. lectio libri marfjaueorutm 'In diebus illis/ uir fortissimus iudas col- latione facta 1 xii. milia 2 dragmas 3 argentic missit 4 ierusolimam offeree 6 eas 6 ibi pro peccatis mortuorum; 7 iuste 8 et religiose/ de resurrec- tione cogitans nisi enim eos qui ceciderant resurrecturos speraret. superfluum uideretur et uanum orare pro mortuis; sed 9 quia conside- rabat quod his qui cum pietate dormitionem acceperant optimam haberent repositam gra- tiam ; sancta ergo et salubris est cogitatio pro defunctis exorare / uta peccatis soluantur ; BtaBale Bequiem eternam Hona eis iomine et lux perpefea luceat eis. to Absolue domine animas eorum ab omni uinculo dehctorum. ^tactus De profundis clamaui ad te domine domine exaudi orationem meam. b Fiant aures tue intendentes in orationem serui tui. t> Si iniquitates dbseruaueris ionvine domine quis sustineoiY. Quia apud te propitiatio est et propter legem iwvm eustinui te Aomine. Secundum tcujatmem 'In illo tempore V dixit 2 martha ad ihesum; domine / si fuisses / hie frater meus non fuisset mortuus. sed et nunc scio/ quia qu§cunque poposceris a deo dabit tibi deus ; J dixit 3 ei 4 ihesus; resurget frater tuus ; dixit 3 ei martha. scio / quia resurget in resurrectione in nouis- simo s die ; dixit ei ihesus ; ego sum resurrectio et uita ; qui credit in me r' etiamsi mortuus fuerit uiuet ; et omnis qui uiuit et credit in me/ non morietur in eternum ; credis hoc / ait illi ; utique domine ; ego credidi quia tu es christus filius dei uiui/ qui in hunc 8 mundum. uenisti; gfettmuum tofyantmn 1 In illo tempore / dixit ihesus turbis iudeo- rum -, 1 ego sum panis uiuus qui de celo descendi; si quis manducauerit ex hoc pane t 1 uiuet in Hibernicum. 73 jternum ; et panis quern ego dabo caro mea est/ pro mundi uita; litigabant ergo iudei/ ad inuicem dicentes ; quomodo potest hie" Fol. 27 b. carnem suam dare 2 uobis 23 ad manducandum / \ v - + nobis - dixit ergo eis ihesus ; amen amen dico uobis ; I f tra ™P ose A; nisi manducaveritis carnem filii hominis. et S ' ° m ' biberitis eius sanginem 5 / non habebitis uitam b A. V. sanguinem. in uobis; qui manducat carnem 2 meam 2 et bibit 4 sanginem b5 meum. 5 babet uitam eter- * a. bibet. nam ; et ego resuscitabo eum / in nouissimo s A. V. transpose. die. 0ecunUum t'oljannent. Joh. v. 24-29. 'In illo tempore/ dixit ihesus discipulissuis; 1 " om - amen amen dico uobis / quia qui uerbum meum f\ v audit et credit ei qui me 2 misit. 2 habet uitam a £ y jTSicium non eternam. amen amen dico uobis / quia uenit veniet (V. venit) sed tran- hora et nunc est / quando mortui audient siet (V. transiit) a morte in uocem filii dei. et qui audierunt 1 uiuent; sicut , J 14 ?? 1 - enim pater habet uitam in semetipso/ sic dedit « 7" Z' a ^ ( ^ ie ™ lt - . /.,• ., 5 • ,. n , r . . , A. V. + habere, et nlio uitam in semetipso habere. 3 et potes- • a. V. om. tatem dedit ei 6 iudicium facere quia Alius " A. + et. Fol. 28a. hominis est; nolite mirari hoc/ quia uenit hora in qua omnes qui in monumentis sunt audient uocem b filii 7 dei; 7 et procident 8 qui b A. + ejus. 7 A. om. bona fecerunt. in resurrectionem uite ; qui e A. V. precedent. uero mala fecerunt 8 / in resurrectionem iu- 9 A. V. egerunt. dicii. gecuntium iofjannnn job. vi. 37-40. 1 In illo tempore / dixit ihesus discipulis suis " a. V. om. et turbis iudeorum. 1 omne quod dat mihi pater ad me uenit f et eum qui uenit ad me non 2 A. V. veniet. eiiciam foras. qui 3 de celo descendi. 3 non ut 3 A.V. quia descendi de ccelo. faciam uoluntatem meam. sed uoluntatem eius qui misit me. hec est autem uoluntas eius qui misit me patris / ut omne quod dedit michi" * A. V. mihi. non perdam. ex eo quicquid b sed resuscitem b A. V. om. illud 4 in nouissimo die. hie 5 est enim uoluntas 4 A. ilium. ! A. V. haec. patris mei qui misit me/ ut omnis qui uidet Fol. 28b. filium et credit in eum habeat uitam eternam ; et ego 6 resuscitabo 6 eum/ in nouissimo die. &■■ transposes. offertortum Domine ihesu cbriste rex glorie libera animas om- nium fidelium defanotorum de manu infemi et de pro- fundo laou libera eas de ore leonis ne absorueat eas tartarus ne cadant in obscura 1 sed signifer sanotus l B. obscurum. S. + tene- michael representet eas in lucem sanctam. Quam olim brarum loca. abrabe promisisti et semini. sacerdos se inclinat et dicit. P. Hoatias et preces tibi domine offerimus. 74 Missale Vetus Pol. 29 a. 3 S. + vitiis. S. Chorus. Tu suscipe pro animabus UHs quarum hodie memoriam agimus fao eas domine de morte transire ad uitam. quam olim. Orate fratres. pro fidelibus defunctis Cfjorua Requiem eternam dona eis domine et lux perpetua luceat eis. Animas famulorum tuorum ab omnibus 2 bumane conditionis quesumus domine bee ab- soluat oblatio que. totius mundi tulit immolata peccatum. per. prefatto* P. U. D. per cbristum dominum nostrum, per [Gerbert, i. 328. D. fol. 55 b.] quern salus mundi i 1 per quern uita bominumr' per quern resurrectio mortuorum per ipsum te dominum suppliciter deprecamur ut animabus omnium fidelium defunctorum indulgentiam largiri digneris perpetuam r' atque a contagiis mortalitatis exutas in §terne/ saluationis partem restituas. per quem. communio Pro quorum memoria corpus ckristi sumitur dona eis S. domine requiem sempiternam to Et lux perpetua luceat eis. pro quarum memoria sangis ckristi bibitur 1 dona eis domine 2 postcommunfo Annue nobis domine per boc sanctum sacri- ficium quod sumpsimus. 1 Anime famulorum tuorum famularumque tuarum remissionem quam 2 optauerunt percipere 3 delictorum. per. 1 S. sumitur. 3 S. + requiem sempiternam. S. Pol. 29 b. 1 S. + ut. 3 S. + semper. 8 S. + mereantur. pro epf0[copo] &[tftmcto] V E. om. P. [D. fol. 57 a.] P. [D. fol. 57 a.] Deus qui inter apostolicos sacerdotes famulos tuos. N. pontificali fecisti dignitate censeri. presta quesumus ut 1 quorum uicem ad horam gerebant in terris 1 eorum perpetuo consortio letentur in celis. per. ssecreta Suscipe domine quesumus pro animabus famulorum tuorum pontificum quas offerimus bostias. ut quibus pontificale donasti misterium dones et meritum. per. . . pogtcommtmfo Propitiare domine supplicationibus nostris ut animas famulorum tuorum N pontificum in regione uiuorum eternis iube gaudiis sociari per. Hibernicum. 75 pro abbau, Foi.30a. s. Presta quesumus domine ut anima famuli, s. tui N quern in hoc seculo commorantem sacris muneribus decorasti in celesti sede gloriosa semper exultet. per. gecreta Suscipe quesumus domine hostias quas tibi S. pro anima famuli tui. N. humiliter immolamus ut cui sacerdotale officium contulisti dones et premium. 1 per. > S. meritum. pogtcommunto Concede quesumus omnipotens deus ut per S. tec sancta misteria anima famuli ' tui. 1 N. in » S. tui abbatis. conspectu tuo semper clara consistat qui tibi fideliter ministrauit. per. pro gaceroottbug oratfo s. Deus cuius misericordiEe non est numerus S. suscipe pro animabus famulorum tuorum sacer- dotum preces 1 sacerdotum 1 preces nostras, et ' S. om. lucis eis 1§ titif que in 1 regionem in sanctorum tuorum societate concede, per. gecreta Foi.30b. Quesumus domine ut oblationem quam tibi S. offerimus pro animabus famulorum tuorum sacerdotum placatus accipias. et quos tuis altaribus seruire tribuisti ad beatorum per- tinere, x iubeas consortia sacerdotum. per. ' S. pervenire. postcommtmio Presta quesumus Nomine deus animabus S. famulorum tuorum sacerdotum 1 eterne felici- w omnipotens Deus. per h»c tatis consortium, quibus donasti sacri altaris ""* mysteria aninw fa- . . , . * mull tui sacerdotis. consequi mimstermm. per. pro tiiacontbu0 Beati Zephani protomartiris tui quesumus P. domine intercessione nos protege et animas famulorum tuorum diaconorum. N. sanctorum tuorum iunge consortiis. per. 0ecreta Suscipe quesumus domine hostias placa- p. tionis et laudis quas in honore sancti Zephani [A similar Sec. in a missa pro protomartiris tui nomini tuo consecrandas de- ^ mi «° defuncto, S. 874*.] ferimus et pro requie famuli tui. N. leuite tibi suppliciter immolamus. per. 76 Missale Vetus P _ pogtcommuttfo [A similar Postcom. in a Ascendant ad te domine preces nostre ut missaproquolibetdefuncto, an i mas famulorum tuorum. N. leuitarum S - 874 *- ] eterne gaudia suscipiant. et quos fecisti adop- tionis participes iubeas hereditatis tue esse consortes. per. P. [= S. Missa pro fratribus et sororibus.] S. + et sorores. 8. Fol. 31 b. 1 S. + et sororum. S. + et sororum. pro fratribugf nosstrae coitffresattonig Deus uenie largitor et humane, salutis auctor quesumus clementiam tuam ut nostrarum con- gregationum fratres l qui ex hoc seculo trans- ierunt intercedente beata maria semper uirgine et beato michaele archangelo cum omnibus Sanctis tuis ad perpetu§ beatitudinis consortium peruenire concedas. per. ssecreta,. Deus cuius misericordise non est numerus suscipe propitius preces humilitatis nostre et animabus fratrum J nostrarum congregationum quibus tui nominis dedisti confessionem per hec sacramenta salutis nostr§ cunctorum re- missionem tribue peccatorum. per. po0tcommunto Presta quesumus omnipotens deus. ut anime fratrum 1 nostrarum congregationum pro quibus hoc sacrificium laudis tu§ obtulimus maiestati per huius uirtutem sacramenti a peccatis omnibus expiate, lucis perpetual te miserante recipiant beatitudinem. per. 11 E. S. patris et matris mes Pol. 32 a. 2 E. S. om. pro parenttbttjS trefun[ct(0] Deus qui nos patrem et matrem honorare precepisti miserere clementer animabus paren- tum 1 nostrorum ] eorumque peccata omnia" dimitte nosque eos in eterne claritatis gaudio fac uidere. per. feecma Suscipe sacrificium domine quod tibi pro 11 E. S. patris et matris mese. animabus parentum 1 nostrorum 1 offertur eisque gaudium sempiternum in regione uiuorum concede nosque felicitati sanctorum coniunge. per. . . pogftcommunio Celestis participatio domine sacramenti ani- - 1 E. S. patris et matris mese. mabus parentum 1 nostrorum 1 requiem et lucem Hibernicum. obtineat perpetuam nosque cum illis gratia tua coronet eterna. per. ^ro berttfacton'tmis I>[efuncti0] 77 S. S. pro. Miserere quesumus domine animabus om- nium benefactorum nostrorum defunctorum. et de l beneficiis que, nobis largiti sunt in terris. premia eterna consequantur in celis. per. ssecreta Suscipe domine bee munera pro animabus P. omnium nostrorum requiescentium benefac- torum et pro beneficiis eorum quibus sustenta- mur. da eis retributionem in regno celorum. per. pojstcommtmt'o Foi. 32b Sumpta sacramenta domine nos absoluant 1 uinculis peccatorum. et animabus 2 nostrorum benefactorum defunctorum consortia obtineant S spirituum beatorum. per. S. + a. 2 a + omnium. pro carnaltbug, ti[e]f[unctijS]* [= S. Pro masculis familia- ribus.] Omnipotens sempiterne deus, cui nunquam S. sine spe misericordie supplicatur. propitiare animabus famulorum tuorum. N. ut qui de hac uita in tui nominis confessione decesserunt sanctorum tuorum numero facias aggregari. per. jsecma Propitiare quesumus domine animabus famu- S. lorum tuorum. N. pro quibus tibi bostias placa- tionis offerimus. et qui in bac luce in fide manserunt catbolica in futura uita eis 1 retri- 1 s. + misericordissima. butio condonetur. per. posstcommunio Presta quesumus omnipotens deus ut animas S. famulorum tuorum. N. ab angelis lucis sus- Fol. 33 a. ceptas in preparata babitacula deduci facias beatorum. per. ^@co tzminig ti[efuntt(g(J Quesumus domine pro tua pietate miserere S. animabus famularum tuarum et a contagiis mortalitatis exutas in eterne saluationis partem restitue. per. jSecreta His sacrifices quesumus domine anime S. 78 1-1 S. sine quibus a culpa. S. misericordiae. Mis sale Vetus famularum tuarum a peccatis omnibus exu- antur. 'a quibus 1 nemo liber existit ut per hec pie placationis officia perpetuam misencordiam consequantur. per. po0tcommumo Inueniant quesumus domine amine famu- larum tuarum lucis eterne consortium cuius perpetue gratise 1 consecute sunt sacramenta. per. Fol. 33 b &e. |9ro W qui cfmttfierio requfegcunt oratfo Deus cuius miseratione animas fidelium re- animabus famulorum, quiescunt famulis J et famulabus tuis omnibus hie et ubique in christo quiescentibus da pro- pitius ueniam peccatorum ut a cunctis reatibus absoluti tecum sine fine letentur. per. gecreta Pro animabus famulorum famularumque S.mChristoquiescentium. tuarum hie et ubique omnium J catholicorum dormientium 1 hostiam domine suscipe benignus oblatam ut hoc sacrificio singulari uinculis horrende, mortis exuti 2 uitam mereantur 3 eternam. per. pogftcommunto Deus fidelium lumen animarum adesto ' sup- plicationibus 2 nostris. et da famulis et famula- bus tuis quorum corpora hie et ubique requies- cunt refrigerii sedem quietis beatitudinem lu- minis claritatem. per. 2 S. exutse. 3 S. +■ invenire. 1 S. + propitius. 2 S. invocationibus. Pol. 34 a. $ro amfco &ef[unttoJ [These three prayers in S. are under the heading " In die trigintali."] S. S. + placatus. S. [A similar Postcom. appears in R. with special applica- tion, Pro summo Ponti- fice; Episc; Ep. Card.; Presbyt. Card.] Deus cui proprium est misereri semper et parcere propitiare anime famuli tui. N. et omnia eius peccata dimitte. ut mortis uinculis absoluta transire mereatur ad uitam. per. gecreta Intuere quesumus omnipotens ^terne deus et 1 suscipere dignare hoc sacrificium quod tibi offerimus. pro anima famuh tui. sr. et concede illi perpetuam et requiem sempiternam per. posstcommtmto Prosit quesumus domine anime famuh tui N. diuini celebratio sacramenti ut eius in quo sperauit et credidit eternam capiat te miserante consortium, per. Hibernicum. 79 pro femfna &[etuncta] Maiestatem tuam domine supplices depreca- mur ut anime/ famul§ tu§. N. ab omnibus que, humanitus commisit exutain tuorum censetur 2 sortem iustorum per. sfecreta Hostias tibi domine 1 supplicatione deferimus ut anim§ a famul§ tue> N. per hec pie placa- tionis officia 2 perpetuam misericordiam conse- quatur. 2 per. po0tcommunfo Presta quesumus domine anime, famul§ tue,. N. misericordiam tuam sempiternam. ut earn mortalibus nexibus expeditam lux §terna pos- sideat. per. Slptessa in anmfcergario Deus indulgentiarum domine da anim§ famuli tui N. cuius anniuersarium depositionis diem commemoramus refrigerii sedem quietis beatitudinem 1 luminis claritatem. per dominum. gecreta Propitiare domine supplicationibus nostris. pro anima 1 et 2 spiritu 2 famuli tui. N. cuius nodie annua dies agitur pro qua tibi offerimus sacrificium laudis. ut earn sanctorum tuorum consortio sociare digneris. per. po0tcommunfo Presta domine quesumus ut anima famuli 1 tui. N. cuius 1 anniuersarium 2 celebramus de- positionis diem 2 his purgata sacrificiis indul- gentiam pariter et requiem capiat sempiternam. per. pro eo qui ssitte pemtentt? remetifo aegiunffttur, 1 s. 1 S. anima. Fol. 34 b. 2 S. censeatur. S. S. + humUi. S. anima. 2 S. pervenire mereatur ad requiem sempiternam. S. B. + et. 1 E. animabus famulorum famularumque tuarum. 2 B. S. oro. Fol. 35 a. 1-1 B. famulorum famularum- que tuarum quorum. 22 S. E. depositionis diem recolimus (B.) commemo- ramus. F = [zr S. Pro defuncto morte Omnipotens et misericors deus in cuius g_- humana condicio potestate consistit. animam famuli tui. N. quesumus 1 domine 2 absolue peccatis. et penitentise fructum quern uoluntas eius optauit mortalitate 3 non perdat. per dominum. sfecreta Satisfaciat tibi domine quesumus pro anima S. famuli tui N. sacrificium presentis oblatio. et Pol. 35 b, := defungitur ?] : S. Pro " prevento.] S. + ab omnibus. S. OTO. S. prseventus morte. 80 Missale Vetus ficiat. S. 1 S. prsestatur. 2 S. humanis cordibua. 3 S. + quod. 1 S. arums. 1 S. omnium fidelium de- functorum. Fol. 36 a. 1L S. omnium functorum. fidelium de- 1 S. + inveniat. peccatorum ueniam quam quesiuit. et quod » S.voois. officio linge 2 implere non potuit. desiderata 3 S. fructum te largiente per- penitentie 3 compensatione percipiat. per. pogtcommumo Deus a quo speratur 1 humani 2 corporis 2 omne 3 bonum est tribue quesumus per bee sancta que sumpsimus ut sicut anima 4 famuli tui. N. penitentiam uelle donasti. sic indulgen- tiam tribuas miseratus optatam. ^ro fiHtUbu0 0e£[unctt!30 Fidelium deus omnium conditor et redemptor animabus 1 famulorum famularumque tuarum ' remissionem cunctorum tribue peccatorum. ut indulgentiam quam semper optauerunt piis supplicationibus consequantur. per. sfecma Hostias quesumus domine quas tibi pro ani- mabus x famulorum famularumque tuarum 1 offerimus propitiatus intende. ut quibus fidei christiane meritum contulisti dones et pre- mium, per dominum. pogtcommtmio Animabus quesumus domine 1 famulorum famularumque tuarum 1 oratio proficiat suppli- cantium. ut eas et a peccatis omnibus exuas. et tuEe redemptionis facias esse participes. per. mf00a commum'0 Omnipotens sempiterne deus qui uiuorum dominaris simul. et. gecma Deus cui soli cognitus est numerus. po0tcommunio Pro celestis conuiuii iocunditate gratias agimus tibi rex et sacerdos noster maiestatem tuam humiliter rogantes ut bee sacrosancta corporis et sanginis bostia non sit nobis reatus ad penam. sed intercessio salutaris ad ueniam. sit ablutio scelerum sit fortitudo fragilium. sit contra omnia mundi pericula firmamentum sit uiuorum atque mortuorum fidelium remissio omnium delectorum qui cum deo patre et spiritu sancto uiuis et regnas deus per omnia secula seculorum Amen. 1 S. omnium fidelium de- functorum. S. Fol. 36 b. Hibernicum. 8 1 [* Here there is a blank line, , Facta professione ut se inuicem caste et fideliter custodiant in which no title has been usque in flnem mta; sue ponuntur sponsalia nummorum et inqprrpd fnr iha fnllnwintr anulorum argenti super pallium > ante altare coram sacerdote inseited lor tile loliowing parentibus et amicis viri et mulieris. deinde talibus incipit a Ordo sponsalium. Fols. sacerdote induto alba etstola. 36 b and 37 a are much Benedictio super anulum et argentum, sic. Worn and nearly illegible. Creator et conseruator humani generis dator There are wide variations gratie spiritualis largitor eternf salutis tu ^ a^tL £ Ei£X domine mitte benedictionem tuam super hunc brandi matrimonii.] anulum et hoc argentum. per. p j 37 a antifona Manda deus uirtutem tuam confirma deus 1 g scutum vel librum hoc quod operatus es in nobis. pgalmus Exurgat deus et dissipentur usque argento. OrattO* Ps. lxvii. 1-31. Eespice domine de celo super hanc conuen- tionem per angelum tuum raphaelem pacificum ut sint sani atque digni tua que eos benedic- tione perfunde. per. antifona Beati omnes qui timent dominum. psalmua * Tunc acceptum a prespitero anulum imponit pollici mulieris ^ 1 et indici et in medio digito dexterse in nomine sancte trinitatis rol. 37 b. et facta communi oratione pro eis dicit. Deus abraam. deus isaac. deus iacob. benedic adolescentes istos. et semina semen uitae in mentibus eorum. ut quicquid pro utilitate didicerunt hoc cupiant facere. per dominum. oratto Eespice domine de celo super hanc conuen- tionem et sicut misisti tobie, et sarre, filiae raguelis raphaelem angelum tuum pacificum ita mittere digneris benedictionem tuam super istos adolescentes ut sint sani et digni atque pacifici et gratiam celestem in eos perfunde. per. oratto Benedicat uos pater et filius et spiritus sanc- tus qui trinus est in uno et unus es in nomine. Fol. 38 a. qui in trinitate perfecta.* Tunc sponsis cereos ardentes tenentibus inchoat sacerdos p There are many variations missam ita dicens.' from ^ g_ m / sa de Trini _ anttfona Benedicta sit sancta. tate, p. 836* ; E. p. xliii. ; ratl'i) and the E. Missa pro sponso Adesto domine supplicationibus nostris. et et s P onsa > P- lxxvi.] institutis tuis quibus propagationem humani generis ordinasti benignus assiste r 1 ut quod te auctore iungitur te auxiliante seruetur. per. ao corinthtoss i cor. vi. 15-20. Fratres 1 / nescitis quoniam corpora uestra * A. V. om. membra christi 2 sunt 2 r/ tollens ergo membra 3 V- transposes. G 82 Missale Vetus Fol. 38 b. 3 A. + enim. 4 A. V. quodeumque. 9 A. est. V. sunt. Mat. six. 3-6. " A. V. et. 2 A. V. enm. 3 A. temtantes. V. tentantes. 4 A. V. quacumque. 5 A. V. eis. e A. on. Fol. 39 a. 7 A. dimittit. 8 A. V. oto. V. dimittet. [S. p. 839.] Fol. 39 b. 1 S. facto. S. adeo. christi faciam membra meretricis / absit ; an nescitis quoniam qui adheret meritrici i* unum corpus efficitur; erunt enim inquit duo/ in carne una ; qui autem adheret domino / unus spiritus est fugite fornicationem. omne 1 pec- catum quod 4 fecerit homo extra corpus est/ qui autem fornicatur in corpus suum peccat; an nescitis quoniam membra uestra templum estis 5 spiritus sancti qui in uobis est quern habetis a deo et non estis uestri empti enim estis/ pretio magno glorificate et portate deum/ in corpore uestro. gectmtium matttimm 1 In illo tempore i / accesserunt ad ihesum 2 pharisei temptantes 3 eum / et dicentes ; si licet homini dimittere suam uxorem quacun- que 4 ex causa, qui respondens / ait illis ; 5 non legistis quia qui fecit hominem 6 ab initio mas- culum et feminam fecit eos / et dixit ; propter hoc relinquet 7 homo patrem suum 8 et matrem suam 8 / et adherebit uxori sue ; et erunt duo / in carne una ; itaque / iam non sunt duo. sed una caro; quod ergo deus coniunxit / homo non separet ; offertorium Benedietus sit. Postquam uero sponsi obtulerint cereos et oblationem suam dicente presbitero. Orate fratres. Prostemantur super genua retro prespiterum uelentur pallio cum liberis suis. gecreta Suscipe domine quesumus pro , sacra lege conubii munus oblatum et cuius creator es operis esto dispositor. prefatto U. D. eterne deus. Qui federe nuptiarum blando concordie iugo et insolubili uinculo pacis nexuisti. ut multiplicandis adoptionum filiis. sanctorum conubiorum fecunditas pudica serviret. tua enim prouidentia. tua gratia in- effabilibus modis utrumque dispensat / ut quos generatio edit ad mundi ornatum regeneratio ad eclesie. perducet augmentum. per christum. dominum. Postquam autem dicat sacerdos pax domini conuersus retro prespiterad populum compleat has orationes super eos iacentes bctieuictio 0pon0? Deus qui potestate tue uirtutis de nicbilo cuncta creasti qui dispositis uniuersitatis exordis homini ad imaginem tuam sancto 1 ideo 2 inse- parabile mulieris adiutorium condidisti ut femi- Hibernicum. 83 neo corpori de uirili carne dares principium docens utique 3 ex uno placuisset institui nun- s s. quod. quam liceret. disiungi. deus qui tarn exellenti Fol. 40 a. misterio coniugalem copulam consecrasti ut christi et e,clesie, sacramentum presignares in federe nuptiarum. deus per quern mulier iungi- tur uiro et societas principalis ordinata ea bene- dictione donetur. que sola nee per originalis peccati penam. nee per diluuii ablata senten- tiam. huius 1 famule tute per rudimenta sancti- ll respice (S. qussurnus) pro- fica. ut bono et prospero sociata consortio legis pitius super hanc famulam eterne iussa custodiat. memineritque domine tuan i> quae mantali jun- non tandum ad lieentiam coniugalem. sed ob- *^ ££%££"£&. seruantiara ndei sanctorum pignorum se deli- sit in ea jugum dilectionis gatam, 1 fidelis et casta nubat in christo. imita- et paois. B. S. trixque sanctarum permaneat feminarum sit amabilis ut rachel uiro suo. sapientis ut rebeca Fol. 40 b. longeva et fidelis ut sarra. nihil ex bac subdo- lus ille preuaricatis auctor usurpet. nexa fidei mandatis que permaneat feminarum uni tboro iuncta contactus uitae illicitos fugiat. muniat informitatem suam robore discipline, sit ueri- cunda grauis. pudore uenerabibs. doctrinis celestibus erudita. sit fecunda sobole. sit 2 pro- 2 The S. order of the con- bata et innocens. et ad beatorum requiem atque eluding words is different. ad celestia regna pariter perueniant. et uideant filios filiorum suorum usque in tertiam et quartam progeniem et ad optatam perueniant senectutem. per dominum nostrum. oratfo Deus qui mundi crescentis exordium multi- plica prole benedixisti propitiare supplica- Fol. 41 a. tionibus nostris. et super hanc famulam tuam. N. opem tue benedictionis infunde. ut in con- iugali consortio affectu compari mente consi- mili sanctitate motua copulentur. per. oratio Omnipotens sempiterne deus qui primos parentes nostros adam et euam sua uirtute creauit et in sua sanctificatione copulauit. ipse corda et corpora uestra sanctificat atque bene- dicat. et societate uerae dilectionis coniungat. quique ad parandas nuptias tobias et sarr§ raphaelem angelum misit. ipse de supernis sedibus sanctum angelum suum mittat. qui uos in suo seruitio confortet. et in perpetuum ab omni malo defendat. et qui dignatus est nasci Fol. 41 b. de maria uirgine et suo presentatu miraculo 84 Missale Vetits nuptias consecrare quando aquam in umum conuertit. ipse nuptiis uestris interesse. nosque sanctificare et benedicere dignetur. deturque uobis quieta tempora mentium et corporum gaudium et procreatione in filiorum et filiarum et post huius seculi labores faciat uos peruen- ire ad consortia sanctorum r 1 per Benedicat uos pater, custodiat nos ibesus cbristus. illuminet uos spiritus sanctus. ostendat que uobis dominus faciem suam et misereatur uestri. Conuertat dominus uultum suum ad uos et det uobis pacem. impleatque uos omni Fol. 42 a. benedictione in remissionem peccatorum ut habeatis uitam eternam. qui. Deinde surgunt sponsi et sponse et dat sacerdos. pax domini. et sponsus pacem susceptam a prespitero et tribuit sponse et ceteris sic eos communicant si digni sunt pogtcommumo P. Exaudi nos omnipotens deus ut quod nostro ministratur officio, tua potius benedictione compleatur. per. [Sar. Man. foi. iviii.] ©enetuctio cibi et potug nuptt'arunu Benedic domine bunc potum et bunc cibum. et boc uasculum sicut benedixisti sex bydrias in cbana galile§. et ut fecisti umum de aqua sic benedicere et sanctificare digneris bunc potum et hoc uasculum ut sint sani atque immaculati omnes qui ex eo gustaverint pater sancte qui regnas. n. e. BeneUtctio talamk Fol. 42 b. Benedic domine talamum istum et omnes babitantes in eo. et in tua pace consistant. et in tua uoluntate permaneant. et in amore tuo uiuant et senescant et multipbcentur in longi- tudine dierum. per 2B£nei3ictio corporum Ih. Benedicat deus corpora uestra et animas ues- tras. et det super uos benedictionem sicut bene- dixit abraam ysaac. et iacob manus domini sit super uos mittatque angelum suum qui custodiat uos omnibus diebus uitte uestre. per dominum. nostrum. Hibernicum. 85 2Dotmnica prima to aU[utntu] liomint Foi. 43 a. Ad te leuaui animam meam deus meus in te confido non erubesoam neque irrideant me in imi ci mei etenim uniuersi qui te expectant non confundentur. IPsalmua. Uias tuas domine demonstra mihi et Bemitas tuas edoce me. ratio Excita domine quesumus potentiam tuam et ueni. ut ab imminentibus peccatorum nos- trorum periculis te mereamur protegente'eripi. et te liberante saluari / qui tecum ao rom[ano0] Rom. xiii. 11-14. Fratres B r / scientes quia bora est / iam nos a A. V. et hoc. de sompno b surgere ; nunc enim 1 propior est Fol. 43 b. nostra salus r! quam cum credidimus nox pr§- b A. V. somno. 1 A. autem. cessit / dies autem appropinquauit ; 2 abiici- 2 A. adpropiavit. amus ergo opera tenebrarum / et induamur arma^ 3 lucis sicut in die honeste ambulemus ; 3 A. armis. non in comesationibus ° et ebrietatibus •? non in c V. comessationibus. cubilibus et impudicitiis i non in contentione et i A. inpudicitiis. emulatione ; 5 sed induimini / dominum nos- s A. V. om. trum 5 ibesum cbristum. (SraBale Uniuersi qui te expectant non confunden- tur domine to Uias tuas domine demonstra mihi et semitas tuas edoce me. Alleluia. to Ostende nobis domine misericordiam tuam et Balutare tuum da nobis. jsectmtium marcum Marc, l 1-8. p. Principium 1 euangelii domini 2 nostri 2 ihesu [Mis. Mozar. in vi. domin. de cbristi filii dei/ sicut scriptum est in isaia 3 x f^y^^^^ propbeta ; ecce mitto angelum meum ante 2 &_'. V. om. faciem tuam r 1 qui preparauit 4 uiam tuam ante Fol. 44 a. te. uox clamantis in deserto / parate uiam 3 A. Esaia. domini rectas facite semitas eius ; fuit iobannes A - v - prseparabit. in deserto baptizans et predicans baptismum penitentie r 1 in remissionem peccatorem ; et egrediebatur ad ilium 5 iudee regio et ieruso- 6 V. eum. A. + omnia. limite 6 uniuersi / et baptizabantur ab illo in 6 A. Hierosolymitaj. V. Iero- iordane a flumine confitentes peccata sua ; et ,|° i^an'is. erat iobannes uestitus pilis camelorum. 7 et zona 1 ^' y, cam eii. pellicia b circa lumbos eius / et locustos et mel » V. pelhcea. siluestre edebat et predicabat dicens uenit fortior me post me/ cuius non sum dignus procumbens soluere corrigiam calciamentorum eius; ego baptizaui uos in aqua/ ille uero Fol. 44b. baptizabit uos in spiritu sancto. offertorium Ad te domine leuaui animam meam deus meus in 86 Missale Vetus te oonfido non neque ixrideant me iwimid mei etemm miiuersi qui te non. Hec sacra nos domine potenti uirtute mun- datos ad suum faciant puriores uemre princi- pium. per. * commumo Dominus dabit benignitatem et terra nostra dabit fructum suum. gerata Suscipiamus domine misericordiam tuam in medio templi tuiet reparationis nostre uentura sollennia congruas honoribus precedamusr' per. ufjyfHa natal[te] jbomfnf. Hodie scietis quia ueniet dominus et saluabit nos et mane uidebitis gloriam eius. IPaalmus Domini est terra et eius orbis terrarum et qui habitant in eo. Pol. 45 a . Deus qui nos redemptionis nostra annua expectatione letificas. presta ut unigenitum tuum quem redemptorem leti suscipimus ueni- entem quoque iudicem securi uideamus. per. Kom. i. 1-5. ati rom[ano0] 1 A. V. om. * V. transposes. Fratres J r' paulus seruus christi a ihesu a uocatus apostolus segregatus in euangelium dei quod ante promiserat per prophetas suos in scripturis Sanctis de filio suo r' qui factus est ei ex semine dauid secundum carnem qui predis- b A. V. predestinatus. tinatus b est filius dei in uirtute r' secundum 22 A. V. Jes. Christ, dom. spiritum sanctificationis ex resurrectione mor- nost. tuorum dornini 2 nostri ihesu christi 2 r' per quem A. acoipimus. accepimus 3 gratiam et apostolatum ad obau- 4 A. obcediendum. V. obedi- ,. K i „ R . , r ., ., endum diendum ndei. in omnibus gentibus pro Fol. 45 b. nomine eius ; in quibus estis et uos uocati t 1 ihesu christi domini 1 nostri ; l iffiraDale. Hodie seietis quia tieniet dorninus et salua- bit uos. et mane uidebitis gloriam eius. t) Quia regis israel intende. Alleluia. t> Crastina die delebitur miquitas terre et regnabit super nos saluator mundi. Mat. i. 18-21. gecutrtmm matljeum 1 A. V. om. l In illo tempore l r 1 cum esset disponsata 2 3 f" v' ^. es P 0Ilsata ' mater ihesu 3 maria ioseph r' antequam con- ' ' ejus ' uenirent inuenta est in utero habens de spiritu " V. om. sancto ; ioseph autem uir eius cum esset homo a ' A. V. somnis. iustus / et nollet earn traducere uoluit occulte V. apparuit in somnis. dimittere earn ; hec autem eo cogitante ecce A. paruit. angelus domini in b sompnis 4 apparuit b 5 ei dicens. ioseph filii dauid r' noli timere accipere b.t. Hibernicum. 87 mariam coniugem tuam ; quod enim in ea natum est r' de spiritu sancto est ; pariet autem filium r' et uocabis nomen eius ihesum ; ipse p i. 46 a . enim saluum faciet populum suum •? a peccatis eorum. offertorium Tollite portas principes uestras et porf? elavamini et rex glorie. gecreta Da nobis quesumus omnipotens deus ut sicut adoranda filii tui natalicia pre.uenimus. sic eius munera capiamus sempiterna gaudentes r' per. communio Beuelabitur gloria domini et uidebit omnia owro salu- ta/re dei nostri pogtcommumo Da nobis quesumus domine unigeniti filii tui recensita natiuitate respirare cuius celesti misterio pascimur et potamur r' qui tecum. 9pi0ga in gallfcantu. s. Dominus dixit ad me filius ineus es tu ego hodie genwi te. IPsalmua Quaxe frenmerunt. orattq Deus qui banc sacratissimam noctem ueri luminis fecisti illustratione clarescere. da que- Fol. 46 b. sumus ut cuius lucis misteria 1 cognouimus. eius l B. S. + in terra, quoque gaudiis in celo perfruamur. per lectio j0atf prof e« is. ix. 2, 6-7. s. ^ec dicit dominus deus ; x populus gentium 2 " V. om. s V. om. qui ambulabat in tenebris . y uidit lucem mag- nam habitantibus in regione umbre mortis^ lux orta est eis ; paruulus enim natus est nobis, et filius datus est nobis ; et factus est princi- pals super bumerum eius J et uocabitur nomen eius admirabibs consiHarius. deus fortis. pater futuri secubr' princeps pacis. multiplicabitur eius imperiumr' et pacis non erit finis, super sobum dauid et super regnum eius sedebit^ ut confirmet illud et corroboret in iudicio et iustitia r' amodo et usque in sempiternum. ao titunt* Tit. ii. 11-15. KarwmeV apparuit 2 gratia dei saluatoris f°^y^ m nostri omnibus bominibus erudiens nos •/ ut „ A * y | + ' enim ^ abnegantes impietatem et secularia desideria; sobrie et iuste et pie uiuamus in hoc seculo ; expectantes beatam spem r* et aduentum glorie magni dei ; et saluatoris nostri ibesu cbristi Missale Vetus 3 A. V. exliortare. lA V. et argue cum omni imperio. Luc. ii. 1-14. 1-1 A. V. Factum est autem in diebus illis. Fol. 47 b. 2 A. V. Cfesare. 3 A. V. Syria;. 4 A. V. Cyrino. 6 A. V. om. - V. + in. e A. V. qnss. in 7 A. V. pracgnante. "' 8 A. V. om. Fol. 48 a. A. V. + dominus. A. V. om. 1 A. V. deum. Fol. 48 b. qui dedit semet ipsum pro nobis ut nos redi- meret ab omnibus iniquitatibus et mundaret sibi populum acceptabilem sectatorem bono rum operum ; hec loquere .- / et exortare ; 3 cbristo ihesur' domino nostro ; 4 GtaDale Tecum prineipium in die uirtutis tuae in Bpleiidoribus ex ante luoiferum genui te Dixit dominus do min o meo secle a meis donee pomesm iwimicos tuos Bcabellum -pedum tuorum 0«cuntium lucam* ' In illo tempore 1 / exiit edictum a cessare 2 augusto / ut describeretur uniuersus orbis; bee discriptio £>rima facta est/ a preside sirie 3 cirino i nomine ; 5 et ibant omnes ut profite- rentur singuli / in suam ciuitatem ; ascendit autem et ioseph a galilea de ciuitate nazareth in iudeam a ciuitatem dauid qui 8 uocatur betb- leem / eo quod esset de domo et familia dauid ut profiteretur. cum maria desponsata sibi uxore prignante 7 8 de spiritu sancto ; 8 factum est autem cum essent ibi / impleti sunt dies eius ut pareret. et peperit filium suum primogeni- tum / et pannis eum inuoluit. et reclinauit eum in presepio quia non erat ei locus in diuersorio ; et pastores erant in regione eadem uigilantes / et custodientes uigilias noctis supra gregem suum et ecce angelus domini stetit iuxta illos / et claritas dei circumfulsit illos ; et timuerunt timore magno ; et dixit illis angelus ; nolite timere ; ecce enim euaugelizo uobis gaudium magnum quod erit omni populo / quia natus est uobis hodie saluator mundi qui est cbristus 9 in ciuitate dauid ; et boc uobis signum inue- nietis infantem in 10 pannis inuolutum / et posi- tum in presepio ; et subito facta est cum angelo multitudo militie celestis exercitus / laudan- tium dominum " et dicentium ; gloria in altis- simis deo / et in terra pax bominibus bone uoluntatis. offertorium Letentur celi et exultet terra ante faciem domini quoniam uenit. Accepta tibi domine quesumus hodierne festiuitatis oblatio ut tua gratia largiente per hec sacrosancta commercia in illius inueniamur forma in qua tecum est nostra substantia / qui tecum uiuit IT. D. eterne deus/ quia per incarnati uerbi misterium noua mentis nostre oculis lux tue Hibernicum. 89 claritatis infulsit ut dum uisibiliter deum cog- noscimus r 1 per hunc inuisibilium amore rapia- mur. et ideo. infra canonem Communicantes et noctem sacratissimam celebrantes. qua beatas marias intemerata uirgi- nitas huic mundo edidit saluatorem sed et tommunio In splendoribus sanctorum ex utero ante luoem genui te. pogtcommum'o Da nobis quesunxus domine deus noster ut Fol. 49 a. qui natiuitatem domini nostri ibesu christi fre- quentare gaudemus dignis conuersationibus ad eius mereamur peruenire consortium, per. tie luce at) lucem. p. [— R. S. In aurora.] Lux fulgebit hodie super nos quia natus est nobis dominus et uocabitur admirabilis deus princeps pacis pater futuri seculi cuius regni non erit finis. JJDaalttlus Dominus regnawi deeorem. o ratio Da nobis quesumus omnipotens deus ut qui noui incarnati uerbi tui luce perfundimur hoc in nostro resplendeat opere quod per fidem fulget in mente. per eundum. 2De ana0ta00ia t Da quesumus omnipotens deus ut qui beatse anastassi§ martiris tuae sollennia colimus eius apud te patrocinia sentiamus. per. ail titUtn, Tit. iii. 4-7. 1 Karissime r* apparuit benignitas et homa- Pol- 49 b. nitas 1 salvatoris nostri dei-' non ex operibus " A. V. cum autem bemgm- , . , . „ . , n t 1 tas et iiumarutas apparuit. mstitie que fecunus nos. sed secundum suam misericordiam saluos nos fecit ; per lauacrum regenerationis et renouationis spiritus sancti r' quern effudit in os 2 abunde per ihesum christum 2 A. V. nos. saluatorem nostrum ; ut iustificati gratia ipsius heredes sumus ; 3 secundum spem t 1 uitas eterne ; 4 3 A. V. simus. in christo ihesu J domino nostro ; i iA A. V. on. (SSraBale Benedictus qui uenit in nomine domini deus dominus et illuxit nobis t) A domino factum est et est mirabile in oculis nostris Alleluia. Dominus regnauit deeorem induit dominus fortituddmds et 0£CtmUum lutam l^c ii. 15-20. 1 In illo tempore l r' pastores loquebantur ad " V. om. inuicem r 1 dicentes ; 2 transeamus usque beth- 2 V- om. leem 3 et uideamus hoc uerbum quod factum 3 V. Bethlem. Pol. 50 a. 90 Missale Vetus 1 A. + fecit. 5 A. + et. est quod 4 dominus ' ostendit nobis ; et uene- runt festinantes r' et inuenerunt mariam. et ioseph et infantem positum in presepio. uidentes autem cognouerunt de uerbo^ quod dictum erat illis de puero hoc; et oranes qui audierunt mirati sunt et de his que dicta erant a pasto- • V. ipsos. ribus ad illos ; 6 maria autem conseruabat omnia uerba hec conferens in corde suo ; et reuersi sunt pastores •/ glorificantes et laudantes deum a A. V. om. T A. V. qua;, in omnibus his a qui 7 audierunt 8 et uiderantr^ 8 A. V. audierant. sicut dictum est ad illos. offertorium Deus enim firmauit orbem terre qui non commoue- bitur parata sedes tua ex time a seeulo tu es. Munera nostra quesumus domine natiuitatis Fol. 50 b. hodierne misterhs apta proueniant. ut sicut 1 B. S. sic. homo genitus idem refulsit deus sit 1 nobis hec terrena substantia conferat quod diuinum est. per eundem. Excreta Accipe quesumus domine munera dignanter oblata et beatas anastassi§ suffragantibus meritis ad nostre salutis auxilium peruenire concede, per. communta Exulta filia sion lauda filia ierusalem ecce rex tuus uenit sanctus et saluator mundi. 0ecnta Huius nos domine sacramenti semper nouitas natahs instauret cuius natiuitas singularis hu- manam reppuht uetustatem. per. pogtcommutifo Satiasti domine familiam tuam muneribus rr tvt t- -x i. t> • • j sacris quesumus interuentione refoue cuius [In Nativitate DomiTii, ad ,, • 5 i i , -> tertiam missam.] sollenma celebramus. per dommum. Pol. 51 a. Puer natus est nobis et filius datus est nobis cuius imperium super bumerum eius et uocabitur nomen eius magni consilii angelus. p. Multiplicabitur eius imperium et non iiwis Concede quesumus omnipotens deus et nos unigeniti tui noua per carnem natiuitas liberet quos sub peccati iugo uetusta seruitus tenet. per. Heb. i. 1-12. ' Fratres r' multifarie multisque modis 1 olim la A. multifariae et multis deus loquens patribus in prophetis / nouissime FriuS V ' multifariam - autem 2 diebus istis locutus est nobis in filio " A. V. om. suo * Notum fecit domi'mis salutare suum in conspectu gentium reuelauit iustitiarn suam. Alleluia. Fol. 52 b. 1) Dies santificatus illuxit nobis uenite gentes et adorate dominum quia hodie descendit lux magna super terram. 3|ntttum0anctteuanplu&omttuno0tii Joh.i. 1-14. t'&essu djrisSti gectmtium toijannem In principio erat uerbum et uerbum erat apud deum i 1 et deus erat uerbum. hoc erat in principio apud deum ; omnia per ipsum facta sunt:' et sine ipso factum est nihil ; quod factum est in ipso uita erat r 1 et uita erat lux hominum ; et lux in tenebris lucet r' et tenebre earn non comprehenderunt ; fuit homo missus a deo r 1 cui nomen erat iohannes ; hie uenit in testimonium r* ut testimonium perhiberet de lumine. ut omnes crederent per ilium ; non erat ille lux •/ sed ut testimonium perhiberet Fol. 53 a. de lumine erat lux uera r 1 que illuminat omnem hominem uenientem in hunc 1 mundum. in 1 A. om. mundo erat et mundus per ipsum factus est r' et mundus eum non cognouit ; in propria uenit / 92 2 A. illis. 3 A. V. sanguinibus. 1 A. V. habitavit. 6 A. V. plenum. 6 A. V. veritatis. Fol. 53 b. Missale Vefus et sui eum non receperunt; quotquot autem receperunt eumr' dedit eis 2 potestatem falios dei fieri, his qui credunt in nomine eius ; qui non ex sanginibus 3 neque ex uoluntate carnis neque ex uoluntate uiri r 1 sed ex deo nati sunt ; et uerbum caro factum est/ et habitabit in nobis ; et uidimus gloriam eius gloriam quasi unigeniti a patre pleni 6 gratie. et ueritate 1 offertorium Tui sunt oeli et tua est terra orbem terrarum et plenitudinem eius tu fundasti iustitiam et ludicium preparatio sedis tue. gccrrta Oblata tibi domine munera noua unigeniti tui natiuitate sanctifica nosque a peccatorum nostrorum maculis emunda / per. commum'o Uiderunt omnes fines terre salutare dei nostri. posstcommumo Pr§sta quesumus omnipotens deus ut natus hodie saluator mundi sicut diuine nobis gene- rationis est auctor ita et immortalitatis sit ipse largitor / qui tecum. natale gancti ?ep|am protomam'ng Fol. 54 a. 1 E. S. + exorare. Act. vi. 8-10 ; vii. 54-60. 1-1 A. V. cm. 2 A. V. + autem. 3 A. V. synagoga. * A. V. appellator. A. V. libertinorum. 5 A. V. Cyrenensium. 6 A. V. Alexandrinorum. b A. V. Asia. 7 A. V. Stephano. 8 A. V. dissecabantuf. 8 A. V. on. 10 V. intuens. Etenim sederunt principes et aduersum me loque- bantur et iniqui persecuti sunt me adiuua me domine deus meus quia seruus tuus exereebatur in tuis iusti- ficationibus. Paataua Beati immaculati. oratfo Da nobis quesumus domine imitari quod colimus ut discamus et inimicos diligere quia eius natilicia celebramus qui nouit etiam pro persecutoribus x dominum nostrum ihesum cbristum. qui. lectio actuum apogtolorum 1 In diebus illis 1 r* stephanus 2 pienus gratia et fortitudine r' faciebat prodigia et signa magna in populo ; surrexerunt autem quidam de sinagoga 3 que. appellabatur 4 libitinorum * et cirinentium 6 et alaxandrinorum 6 et eorum qui erant a cilicia et assia. b disputantes cum ze- phanoV et non poterant resistere sapientie et spiritui qui loquebatur; audientes autem nee desiccabantur 8 cordibus suis/ et stridebant dentibus in eum ; cum autem esset stephanus 9 pienus spiritu sancto r 1 intendens 10 in celum Hibernicum. 93 uidit gloriam dei et ihesum u a dextris dei et Fol. 54 b. ait ; ecce uideo celos apertos r' et filium liomi- » a. V. + stantem. nis 12 stantem a dextris uirtutis dei ; 12 excla- mantes autem uoce magna continuerunt aures suas / et impetum fecerunt unanimiter in eum. 12-12 A. a dextris stantem dei. E. stantem a dextris dei. et iecientes 13 eum extra ciuitatem r 1 lapidabant ; et testes deposuerunt uestimenta sua secus pedes adolescentis / qui uocabatur saulus ; et lapidabant stephanum r 1 inuocantem et di- centem ; domine ihesu r' accipe spiritum meum. positis autem genibus 14 r 1 uoce magna clamauit 11 dicens; domine ihesu V ne statuas illis hoc in" peccatum et cum hoc dixissetr' obdormiuit in 15 domino ; 15 (Statiale Sederunt principes et aduersum me loque- bantur et iniqui persecuti sunt me adiuua me domine deus meus saluum me fac propter misericordiam tuam. Alleluia. Uideo celos apertos et ihesum stantem a dextris uirtutis dei. gecurrtium mattljmtn 1 In illo tempore J dicebat ihesus turbis iudeorum et principibus sacerdotum; 1 ecce ego mitto ad uos. profetas 2 et sapientes et scribas -i et ex illis occidetis et crucifigetis et ex eis flagellabitis in sinagogis 3 uestris. et per- sequimini 3 de ciuitate in ciuitatem / ut ueniat super uos omnis sanguis uistus qui effusus est super terram a sangine i abel iusti ad sangi- nem 5 zacharif filii barachie. quern occidistis inter templum et altare ; amen dico uobis r' uenient hec omnia super generationem istam. ierusalem ierusalem que occidis profetas 2 et ladas 6 eos qui ad te missi sunt:' quotiens 7 uolui congregare filios tuos quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas et nol- uisti; ecce relinquitur uobis r 1 domus uestra deserta ; amen 8 dico 9 uobis / non me uidebitis amodo donee dicatis. benedictus qui uenit r' in nomine domini. offerton'um Elegerunt apostoli stefanum leuitam plenum fide et spiritu saneto quern lapidauerunt iudei orantem et dicentem domine ihesu accipe spiritum meum. Alleluia. Suscipe domine munera pro commemoratione beati martiris stephani. ut sicut ilium passio passio gloriosum reddidit sic nos devotio reddat innocuos. per commumo Uideo celos apertos et ihesum stantem a dextris A. V. ejicientes. " u A. V. clamauit magna voce. A. oro. Pol. 55 a. Mat. xxiii. 34-39. 1-1 A. V. om. + ideo. 2 A. V. prophetas. 3 A. V. synagogis. a V. persequemini. 4 A. V. sanguine. 5 A. V. sanguinem. Fol. 55 b. 6 A. V. lapidas. 7 A. V. quoties. 8 A. V. oro. A. V. + enim. Fol. 56 a. 94 K. Ecelus. xv. 1-6. Fol. 56 b. 1 V. + et quasi mulier a vir- ginitate suscipiet ilium. 2 V. cibabit. 3 V. potabit. 4 V. + et. 6 V. adimplebit. " V. ilium. 7 V. vestiet. 8 V. jucunditatum. V. thesaurizabit. 10 V. om. u V. ilium. 12 V. hereditabit. Pol. 57 a. Job. xxi. 19-24. 1 - 1 A. V. om. 2 A. tradit. A. in. A. V. moritur. 5 A. V. et. A. V. Iesus. ' A. V. om. A. venio. A. V. + quid ad te ? "A. om. Missale Vetus uirtutis dei domine ihesu accipe spiritum meum et ne statuas iLis hoc in peccatum quia nesciunt quid faciant. posstcommumo AuxiKentur nobis domine suscepta mistena et intercedente beato stefano martire tuo sem- piterna protectione confirment. per. 3)n natale gancti fo&annfss ntanff[£U'sste] In medio eeclesie aperuit os eius et implebit eum dominus spiritu sapientie et intellectus stola glorie induit eum. Bonum est. Eclesiam tuam domine benignus illustra ut beati iohannis apostoli et euangeliz§ illuminata doctrinis ad dona perueniat sempiterna per lectio Ubri gaptcntfe Qui timet deum / faciet bona ; et qui con- tinens est iustitse apprehendet illam r' et obuia- uit illi quasi mater honorificata ; 1 cibauit 2 ilium pane uitse et intellectus r 1 et aqua sapi- entie^ salutaris potauit 3 eum ; et formabitur in illo et non flectetur / et continebit ilium et non confundetur et exaltabit ilium apud proximos suos ; 4 in medio f clesie aperiet os eius r 1 et implebit 5 eum 6 dominus spiritu sapientie et intellectus et stola glori§ induet T eum ; iocun- ditatem 8 et exultation em tesauristavit 9 super 10 eum ll •? et nomine eterno bereditauit " ilium r' dominus deus noster ; Dornine ne me memineris iniquitatum nostrarum antiquarum cito anticipent nos miserioordie tue quia pauperes facti sumus nimis. tj Adiuua nos deus salutaris noster et propter gloriam nominis tui domine libera nos et propitius esto peccafc nostris propter nomen Umm. ssecuntium matfifum 1 In illo tempore r 1 dixit ihesus discipulis suis ; 1 cum 2 ieiunatis r' nolite fieri sicut nipo- crite, 3 tristes ; demoliuntur 4 enim facies suas / ut pareant a hominibus ieiunantes ; amen dico uobis r' quia recepeimnt mercedem suam ; tu autem cum ieiunas i* unge caput tuum et faciem tuam laua •/ ne uidearis hominibus ieiu- nans sed patri tuo qui est in absconso; 5 et pater tuus qui uidet in absconso 5 r 1 reddet tibi ; nolite tesaurizare ' uobis tesauros 7 in terra ubi erugo et tenea 8 demolitur. et ubi fures effo- diunt et furantur. tesaurizate 9 autem uobis tesauros 7 in celo r' ubi neque erugo neque tenea 8 demolitur; et ubi fures non effodiunt nee furantur ; ubi enim 10 tesaurus tuus r* ibi erit 11 et cor tuum. offmorium Exaltabo te domine quoniam suscepisti me nee delec- tasti inimieos meos super me domine clamaui ad te et sanasti me. Hibernicum. 103 . . sfecreta Fac nos quesumus domine his muneribus offerendis conuenienter aptari quibus ipsius uenerabilis sacramenti * celebramus exordium per. IT. D. e.terne deus. qui corporali ieiunio uitia comprimis r' mentem eleuas / uirtutem largiris et preraia. per christum dominum. nostrum commuttto Qui meditabitur in lege domini die ac nocte dabit fructum suum in tempore suo. posstcommum'o Foi. 68 b. Percepta nobis domine prebeant sacramenta subsidium. ut et libi et nobis proficiant ad medelam. per. grata sint nostra lemma 2Domtnfca in [x]l. Inuocauit me et ego exaudiam eran eripiam eum et glorificabo eum longitudinem dierum adimplebo eum. Paalmus. Quihabifai Deus qui eclesiam tuam annua quadragesimali obseruatione purificas. presta familie tuse ut quod a te obtinere abstinendo nitittir hoc bonis operibus exequa- tur, per. ati corttit^eo^ Fratres 1 J hortamur 2 uos ne in uacuum gra- tiam dei recipiatis ; ait enim ; tempore accepto exaudiui te r! et in die salutis adiuui 3 te ; ecce nunc tempus acceptable r' ecce nunc dies sa- lutis; nemini dantes ullam offensionem. ut non uituperetur ministerium nostrum •? sed in omni- bus exhibeamus nosmet ipsossicutdeiministros. in multa patientia. in tribulationibus in necessi- tatibus. in angustis. 4 in plagis. in carceribus. in seditionibus." in uigiliis. in ieiuniis. in cas- titate in scientia. in longanimitate. in sauitate. in spiritu sancto. in caritate 5 non ficta. in uerbo ueritatis. in uirtute dei. per arma iustitie. a dextris et a s sinistris. per gloriam et ignobi- litatem. per infamiam et bonam famam; ut seductores et ueraces r 1 sicut ignoti et cogniti ; quasi morientes J et ecce uiuimus ; ut casti- gati r 1 et non mortificati ; quasi tristes r' semper autem gaudentes ; sicut egentes J multos autem locupletantes ; tanquam 7 nihil habentes J et omnia possidentes ; Btafcale Angelas suis mandauit de te ut custodiant te in omnibus uiis tuis 2 Cor. vi. 1-10. 1 A. V. Adjuvantes. autem. V. et. 2 A. exortamur. V. exhortamur. Fol. 69 a. A. adjuvavi. 1 A. V. angustiis. a A. V. + in laboribus. 6 V. charitate. 8 A. om. Fol. 69 b. 7 A. V. tamquanu 104 Missale Vetus 1 P. Mat. iv. 1-11. l - 1 A. V. Tunc Iesus. ductus est. 2 A. ab. 3 A. temtaretur. V. tenta- retur. 1 A. temtator. V. tentator. Fol. 70 a. 5 A. pane solo. a A. assumsit. ' A. temtabis. b A. assumit. V. tentabis. 7 A. tibi o mn ia, * A. V. cadens. " A. satanas. '° A. om. Fol. 70 b. b In manibus portabunt te ne unquam offendas ad lapidem pedem tuum. ttactU0 Qui habitat in adiutorio altissimi in dei eeli commorabitur b Dicet. t) Quoniam ipse, b Scapulis. b Scuto. b A sagitta. b Cadent. b Uerumtamen. 1 b Quoniam angelis. b In manibus. b Super aspidem. b Quoniam in me. b Inuocauit. b Eripiam. jsecunuum matfjeum 1 In illo tempore r 1 ductus est ihesus' in deser- tum a 2 spiritu ut temptaretur 3 a diabolo. et cum ieiunasset quadraginta diebus et quadra- ginta noctibus postea esuriit. et accedens temptator " i* dixit ei ; si filius dei es r 1 die ut lapides isti panes fiant; qui respondens •/ dixit; scriptum est r' non in solo ° pane 5 uiuit homo sed in omni uerbo quod procedit de ore dei; tunc assumpsit a eum diabolus in sanctam ciui- tatem r' et statuit eum supra pinnaculum templi et dixit ei ; si filius dei es r' mitte te deorsum ; scriptum est enim if quia angelis suis mandauit de te if et in manibus tollent te ne forte offendas ad lapidem pedem tuam ; ait illi ibesus rur- sum ; scriptum est i' non temptabis 6 dominum deum tuum ; iterum assumpsit b eum diabolus in montem excelsum ualde / et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum. et dixit ei ; hec omnia 7 tibi 7 dabo r 1 si procidens 8 ado- raueris me ; tunc dicit ei ibesus; uade satana V scriptum est enim; 10 dominum deum tuum adorabis i 1 et illi soli seruies ; tunc reliquit eum diabolus ; et ecce angeli accesserunt r' et ministrabant ei. otfertorium Scapulis suis obumbrabit tibi dominus et sub pennis eius sperabis. scuto ehxumdabit te ueritas eius. ssecreta _ Sacrificium quadragessimalis initii sollen- nitatis immolamus te domine deprecantes. ut cum epularum restrictione carnalium. a noxiis quoque uoluptatibus temperemus. per. commtmfo Scapulis suis ohumbraMt tibi et Bub scuto cirewmdabit te ueritas eius. posstcommumo Tui nos domine sacramenti libatio sancta restauret. et a uetustate purgatos ministerii salutaris faciat transire consortium, per. Hibernicum. 105 £Drtio tn tiominica palmarum. lectio Ubri erotit Ex - xv - 27 - xvi - 10 - ' In dfebn. illis V uenerunt 2 filii 3 israhel in £ iFj^wtJST helim ubi erant. xn. fontes aquarum et lxx Fol. 71 a. palme et castra metati sunt iuxta aquas, pro- fectique sunt de helim. 4 et uenit omnis multi- 4 V. Elim. tudo filiorum israhel in desertum sin. quod est inter helim 4 et sinai quinto decimo die mensis secundi postquam egressi sunt de terra egipti ; 5 ' V. JEgypti. et murmurauit omnis congregatio filiorum israhel contra moysen et aaron in solitudine ; dixerunt que" ad eos filii israhel; 6 utinam 6 - 6 filii Israhel ad eos. mortui essemus per manum domini in terra egipti. quando sedebamus super ollas carnium et comedebamus panes 7 in saturitate; cur in- ' V. panem. duxistis 8 nos in desertum istud. ut occideretis 8 V. eduxistis. omnem multitudinem fame ? dixit autem domi- nus ad moysen ecce ego pluam uobis panes. 9 * V. + de coelo. egrediatur populus et colligat que sufficiunt Pol. 71 b. per singulos dies ut temptem 10 eum utrum 10 V. tentem. ambulet in lege mea an non die autem sexta" u V. sexto. parentur 12 quod inferant. et sit duplum quam 12 V. parent, colligere solebant per singulos dies, dixerunt- que moyses et aaron ad omnes filios israhel; uespere scietis quod dominus eduxerit uos de terra egipti.* et mane uidebitis gloriam domini; audiui " enim murmur uestrum contra domi- 13 V. audivit. num ; nos uero quid sumus quia musitatis " u V. mussitastis. contra nos ? et ait moyses. dabit dominus " 1S V. transposes. uobis l0 uespere carnes edere et mane panes in saturitate. eo quod audierit murmurationes uestras quibus murmurati estis contra eum. nos enim quid sumus. nee contra nos est mur- mur uestrum sed contra dominum dixitque moyses ad aaron ; die uniuerse congregationi Fol. 72 a. filiorum israhel ; accedite coram domino audi- uit enim murmur uestrum ; cumque loqueretur aaron ad omnem cetum filiorum israel^ re- spexit 16 ad solitudinem. et ecce gloria domini 16 V. respexerunt. apparuit in nube ; Mox diaconus incipiat euangelium secundum iohannem. Jon. XU. 12-19. b. x In illo tempore 1 / turba 2 que uenerat ad " A. V. In crastinum autem. diem festum cum audissent quia uenit ihesus 2 A. V. + multa. ierusolimam 3 1' acceperunt ramos palmarum. 3 A. Hierosolyma. V. Iero- et processerunt obuiam ei. et clamabant; osan- solymam. na a benedictus qui uenit in nomine domini / " V. Hosanna. rex israhel et inuenit ihesus asellum / et sedit super eum. sicut scriptum est; noli timere 106 Missale Vetus Fol. 72 b. 4 V. transposes. 5 A. V. audierunt. S. S. Fol. 73 a. P. Fol. 73 b. P. filia sion. ecce rex tuus uenit. sedens super pullum asine, ; hec non cognouerunt discipuli eius primumr' sed quando glorificatus est ifaesus tunc recordati sunt quia hec scnpta erant de eo. et hec fecerunt ei; testimonium ergo perhibebat turba que erat cum eo / quando lazarum uocauit de monumento. et suseitauit eum de mortuis ; propterea et obuiam uenit ei turba / quia audierant 5 eum fecisse hoc sig- num ; pharisei ergo r' dixerunt ad semetipsos ; uidetis quia nihil profieimus. ecce mundus totus r 1 post eum abiit Deinde benedicat episcopus uel sacerdos flores. Benedictio palmarum. . oratio. Deus cuius filius pro salute generis humani de celo descendit ad terras et appropinquante hora passionis su§ ierusolimam in asino uenire. et a turbis rex appellari uoluit Z benedicere dignare hos palmarum ceterarumue frondium ramos. ut omnes qui eos laturi sunt ita bene- dictionis tue dono repleantur quatinus et in hoc seculo hostis antiqui temptamenta superare et in futuro eum palma uictorie et fructu bonorum operum tibi ualeant apparere. per eundem dominum. alta Deus qui unigenito filio tuo domino nostro ierusolimam uenienti pueros hebreorum cum ramis palmarum occurrere uoluisti. et ex eorum uocibus ossanna clamantium in excelsis pro- phet§ uaticinium ueritatis attestatione docuisti esse completum t 1 humilitatis nostr§ uota pro- pitius suspice. et hos ramos oliue^ ac palmarum quos tui famuli deuota mente suscipiunt. ce- lesti benedic «{« tione sanctifica ut accipientes eos in manibus bonorum operum exhibitione tibi mereamur placere. et ad dominie^ resurrec- tionis diem sinceris mentibus peruenire. per eundem. Deus qui ierusalem ueniens rex appellari et a pueris adorari uoluisti. benedicere dignare has frondes diuersarum arborum et presta ut sicut eas a foris in amore nominis tui ferimusr' ita etiam intrinsecus in aula pectoris nostri feruore dilectionis tue semper inardescamus. qui vAuis. Hicaspergatur aqua benedicta et turificentur dum distribuun- tur patme dicant. HiberniCum. 107 Pueri ''ebreorum tollentes ramos oliuarum obuiaue- runt domino clamantes et dicentes ossanna in excelsis. ©salntua Beati immaculati in uia quia ambulant in P. Acmvim. Pueri hebreorum uestimenta prosternebant in uia et Fol. 74 a. clamabant dicentes ossanna filio dauid benedietus qui uenit in nomine domini. Psalmua Beati qui. P. antipljona Turba multa que eonuenerat ad diem R. festum clamabat domino benedietus qui uenit in nomine domini osscwima in. antipl)0rta Cum audisset populus quia ihesus uenit ierusolimam acceperunt ramos palmarum et exierunt ei obuiam et clamabant pueri dicentes. antipljona Occurrunt turbe, cum floribus et palmis redemptori obuiam et uictori triumphanti digna dant obsequia filinm dei ore gentes predicant et in laudem cbristi uoces sonant per nubila ossanna. secutt&um mattljeum. Mat - xxi - 19 - E - 1 In illo tempore / cum appropinquasset 1_1 A. V. Et cum appropin- ihesus ierusolimam 1 et uenisset 2 bethfage b ad , JPy S ^^e™° ly ™ 8- montem oliueti ; tunc 3 missit * ihesus 6 disci- b y' Bethphage. ' pulos a duos a dicens eis. ite in castellum quod Pol. 74 b. contra uos est/ et statim inuenietis assinam 6 3 A. V. Iesus. 4 A.V. misit. et pullum cum ea ; soluite r 1 et adducite mihi; 7 \ j- V. om. » V. transposes. si quis uobis aliquid dixerit r 1 dicite quia do- 7 » ' y* ^f ^f m ' minus bis opus habet; et confestim dimittet uobis; 8 hoc autem factum est ut adimpleretur 8 A. V. eos. quod dictum est per profetam ' dicentem ; dicite " A. V. prophetam. filie sion r' ecce rex tuus uenit tibi mansuetus et sedens super assinam 6 et pullum filium sub- iugalis ; euntes autem discipuli r 1 fecerunt sicut precepit illis ihesus ; et adduxerunt assinam 6 et pullum et imposuerunt super eos 10 uesti- 10 A. eis. menta sua r 1 et eum desuper sedere fecerunt ; plurima autem turbe 1L strauerunt uestimenta u A. V. turba. sua in uia b •? alii autem cedebant ramos de b A. V. viam. arboribus ■/ et sternebant in uia ; turbe autem Fol. 75 a. que precedebant et que sequebantur clamabant 12 A. Osanna. V. Hosanna. dicentes ; ossanna 12 filii " dauid r' benedietus 13 A. V. filio. qui uenit 14 in nomine domini. " A. venturus est. 2mnu0 Magnificans salutes. P- antipijona Ceperunt omnes turbe descendentium gau- P. dentes laudare d.eum uoce magna super omnibus quas uiderant uirtutibus dicentes. benedietus qui uenit rex in nomine domine pax in celo et gloria in excelsis. al[ia] Ante sex dies sollempnis pasche quando uenit dominus in ciuitatem ierusalem occurrerunt ei pueri et in manibus portabant ramos palmarum et clamabant uoce magna dicentes ossanna in excelsis benedietus qui uenisti in multitudine misericordis ossanna in excelsis. Otatale Circumdederunt. 108 Fol. 75 b. 1 B. S. ccetus. 2 B. S. creata. Fol. 76 a. Phil. ii. 5-11. 1 A. V. om. 2 A. V. + enim. * V. transposes. 3 A. V. + in. * V. obediens. b V. transposes. Fol. 76 b. c V. om. Missale Vetus Super portam templi. c^rus di[cat]. Gloria laus et honor tibi sit rex christe redemptor cui puerile decus prompsit ossanna pium. b Israhel es tu rex dauidis et inclita proles nomine qui in domini rex benedicte uenis. Gloria laus. to Cecus 1 in exeelsis te laudat celitus omnis et mor- talis homo cuncta creat 2 simul. gloria. to Plebs hebrea tibi cum palmis obuia uemt cum prece uoto ymnis assumus ecce tibi. gloria. gtatiale Ingrediente domino in sanctarn ciuitatem ebreorum pueri resurrectionem uite pronunciantes. cum ramis palmarum ossanna in exeelsis. to Cum audisset populus quia ihesus uenit ieruso- limam exienmt ei obuiam cum ramis palmarum. 9pt0ssa fn Uommica palmarum. Domine ne longe facias auxilium tuum a me ad de- fensionem meam aspice libera me domine de ore leonis et a cornibus unicornium humilitatem meam. ©galtnus Deus deus meus respice in me._ Omnipotens sempiterne deus qui humano generi ad imitandum humilitatis exemplum sal- uatorem nostrum carnem sumere et crucem subire fecisti / concede propitius ut et patientie ipsius habere documenta. et resurrectionis eius consortia mereamur. per eundem. aft pilfpentfttf. Fratres 1 r 1 hoc 2 sentite in uobis quod et in ihesu * christo ° qui cum in forma dei esset non rapinam arbitratus est esse se ^qualem deo. sed semet ipsum exinaniuit formam serui acci- piens. 3 similitudinem hominum factus et ha- bitu inuentus ut homo ; humiliauit semet ipsum factus oboediens 4, usque ad mortem/ mortem autem crucis. propter quod et deus ilium b exaltauit. b et donauit illi nomen quod 1 est 1 super omne nomen ut in nomine ihesu omne genu fleet atur celestium et c terrestrium et infernorum et omnis linga confiteatur r 1 quia dominus. ihesus christus in gloria est dei patris. gtatiale Tenuisti manum dexteram meam in uolun- tate tua ieduxisti me et cum gloria suseipe rne. to Quam bonus israel deus rectis corde. mei autem pene moti sunt pedes pene effusi sunt gressus mei quia zelaui in peccatoribus pacem peccatorum uidens. ttactU0 Deus deus meus respice in me quare me dere- liquisti longe a mea uer&a Helictorum meorum a primo uersu usque ad postremum uersum. Hibernicum. 109 $aj50io tiominf tio0tri itjesu ctjristi 0ecutv- Mat. xxvi. xxvii. Hum mattheum t s - substitutes a. b. m. for s. c. I. in the recitation of i <■ T„ ;il„ i „. _/ j- «j. j • -i i the Passion. Gavanti Thes. C In lllo. tempore r dixit dommus lhesus ' Saor. Eit. iv. 7, 19.] discipulis suis; tscitis quia post biduum pasc'a 1 - 1 A. V. Et factum est cum fiet. et filius hominis tradetur ut crucifigatur. consummasset Iesus ser- C Tunc congregati sunt principes sacerdotum et mones hos omnes di ' Kit - seniores populi in atrium principis sacerdotum Fol. 77 a. qui dicebatur caiphas V t et consilium fecerunt 2 A. Caiaphas. ut ihesum dolo tenerent. et occiderent; C dice- bant autem/ 0non in die festo; Cne forte tumul- tus fieret in populo; C cum autem esset a ihesus * " V. transposes. in bethania in domo simonis leprosi i* C accessit ad eum mulier habens alabastrum ungenti b b V. unguenti. pretiosi et efiudit super caput ipsius recum- bentis ; C uidentes autem discipuli f 1 indignati sunt dicentes; 0ut quid perditio hec? potuit enim istud uenundari multo pretio et dari pau- peribus; Csciens autem ihesus / ait illis; iquid molesti estis mulieri. i opus bonum / operata est in me; inam semper pauperes habebitis 3 3 A. V. habetis. uobiscum i* me autem non semper habebitis ; a l mittens enim hec ungentum c hoc in corpus " V. unguentum. meum^ ad sepiliendum 4 me fecit; lamen dico 4 A. V. sepeliendum. uobis / t ubicunque d predicatum fuerit hoc Fol. 77 b. euangelium in toto mundo. dicetur et quod ■' V. ubicumque. hec fecit inarrabitur 5 in memoriam eius; ttunc 5 A. V. om. abiit unus de duodecem 6 qui dicitur 7 iudas e A. V. duodecim. scarioth 8 ad principes sacerdotum / et ait illis; 7 A. V. dicebatur. quid uultis mihi dare, et ego uobis eum tra- 8 A. Scariot. V. Iscariotes. dam. C at illi constituerunt ei triginta argenteos; C et exinde querebat oportunitatem e / ut eum ' V. opportunitatem. traderet; t prima autem die azimorum 9 / acces- 9 A. V. azymorum. serunt discipuli ad ihesum dicentes. ubi uis paremus tibi comedere pascha. C at ihesus ait; 10 10 A. V. dixit. lite in ciuitatem ad quendam'V et dicite ei ; f V. quemdam. magister dicit ; tempus meum prope est / apud te facio pascha cum discipulis meis; Cet fece- Fol. 78 a. runt discipuli sicut constituit illis ihesus / et parauerunt pascha; C uespere autem factor dis- cumbebat cum duodecem 6 discipulis suis g C et s A. om. edentibus illis dixit lamen dico uobis/ quia unus uestrum me traditurus est; Cetcontris- " "sunt" has been written on tat^ualde/ceperuntsingulidicere; 0nunquid 11 „ the margin by a later hand. -, . v „ , ■ a n j •. .- • A. V. numqmd. ego sum domine ? Catipserespondens r ait. iqui u intingit mecum 12 b in parapside / hie me tradet ; b „ — ^ ,^™ ^ ^.^ 1 filius quidem hommis uadit sicut senptum est on the margin by a latel . deillo; l ue autem homini illi r 1 per quem filius hand. 110 Missale Vetus 13 A. traditur. hominis tradetur ; 13 f bonum erat ei / si natus non fuisset homo ille. C respondens autem mdas qui tradidit eum / dixit ; nunquid u ego sum rabbi? C ait illi ; {tu dixisti. ccenantibus autem eis accepit ihesus panem et benedixit ac iregit. Fol. 78b. deditque discipulis suis et ait; I accipite et comedite / hoc est corpus meum; C et accipiens calicem gratias egit. et dedit illis dicens; l bibite 11 A. V. sanguis. ex hoc omnes ; hie est enim sangis u meus noui 16 A. effunditur. testamenti / qui pro multis effundetur 15 in re- missionem peccatorum; tdico autem uobis non bibam amodo de hoc genimine uitis usque in 18 A. + eum. b A. om. diem 16 ilium cum h illud 17 bibam uobiscum A. ilium. { Q regno patris mei. 18 A. V. hymno. Et Cymno 18 dicto/ exieruntinmontem oliueti; ttunc dicit illis ihesus; l omnes uos scandal um patiemini in me ; in ista nocte ; l scriptum est 19 V. dispargentur. enim ; percutiam pastorem / et dispergentur " oues gregis; tpostquam autem resurrexero / precedam uos in galileam; C respondens autem petrus/ ait illi; etsi omnes scandalizati fue- Fol. 79 a. rint c in te / ego nunquam scan c dalizabor ; £ ait cc The original text has been illi ihesus ; i amen dico tibi / quia in hac nocte erased and these words antequam gallus cantet ter me negabis; C aitilli have been written over it ± ~> P • a -j. • a j ■ , . ^and petrus ; etiamsi oportuerit me mori tecum / non te negabo ; t similiter et omnes discipuli dixe- runt; t tunc uenit ihesus cum illis in uillam que 20 A. Gesemani. V. Geth- dicitur gestimani 20 / et dixit discipulis suis ; semani. t sedete hie/ donee uadam illuc et orem; Cet 21 A. adsumpto. assumpto 21 petro et duobus filiis zebedei/ cepit contristari et mestus esse ; Ctunc ait illis; ttristis est anima mea/ usque ad mortem; fsustinete hie/ et uigilate mecum; C et progressus pusil- lum procidit in faciem suam orans et dicens ; kk A. om. mi. V. transposes. { mi k pater k / si possibile est transeat a 1 me 1 ■k- om - calix iste ; t uerum tamen non sicut ego uolo / sed sicut tu uis; 5 C et uenit ad discipulos suos V 22 A. V. sic. et inuenit eos dormientes; C et dicit petro. £ si 2a Pol. 79 b. non potuistis una hora uigilare mecum. tuigi- 23 A. temtationem. V. tenta- late et orate/ ut non intretis in temptationem; 23 tionem. spiritus quidem promptus 24 est/ caro autem A. promtus. infirma. C iterum secundo abiit/ et orauitdicens; l pater mi / si non potest hie calix transire nisi bibam ilium/ fiat uoluntas tua ; et C uenit cc See above. iterum. et inuenit eos dormientes; C C erant enim '" A. V. om. 25 A. V. + et. oculi eorum grauati c a m somno" 1 " Crelictis illis / iterum abiit et orauit tertio eundem sermonem dicens; t tunc uenit ad discipulos suos/ et dicit Hibernicum. \\\ illis; idormite iam. et requiescite; (ecce appro- pinquauit hora r 1 et filius hominis tradetur in manus peccatorum; isurgite earnus/ ecce ap- propinquabit 26 qui me tradet; 27 Cadhucipso 11 2G A. V. adpropinquavit. loquente r' ecce iudas unus de duodecem" uenit. " A. tradit. ° V. eo. et cum eo turba multa cum gladiis et fustibus Fol. 80 a. misi 28 _ a principibus sacerdotum et senioribus 28 A. V. missi. populi; Cqui autem tradidit eumr' dedit illis signum dicens ; quemcunque osculatus fuero r 1 ipse est tenete eum; Cet confestim accedens ad ihesum/ dixit; 0aue 29 rabbi r' Cet osculatus est 29 A. have. eum; tdixitque illi ihesus.- / \ amice / ad quod ° V. quid, uenisti fac; 5 t tunc accesserunt et manus iniece- runt in ihesumr' et tenuerunt eum; Cet ecce unus ex his qui erant cum ihesu extendens marram exemit gladium suum^ et percutiens seruum principis sacerdotum amputauit auri- culam dextram 5 eius ; C tunc ait illi ihesus ; t'conuerte gladium tuum in locum suum; { omnes enim qui acceperint gladium / gladio peribunt; tan putas quia non possum rogare patrem Fol. 80b. meum. et i exhibebit mihi modo plus quam duodecem ° milia 5 legiones angelorum ? [ quo- modo ergo implebuntur scripture, quia sic oportet fieri ; C in ilia hora / dixit ihesus turbis ; t tanquam 30 ad latronem existis cum gladiis et 30 A. tamquam, fustibus r 1 comprehendere me. t cotidie p apud p V. quotidie. uos. sedebam docens in templo. et non me tenuistis; Choc autem totum factum est:' ut implerentur scripture, prophetarum; Ctunc dis- cipuli omnes relicto eo fugerunt. Cat illi tenentes ihesumf' duxerunt ad caiphan q principem sacer- q A. Caiaphan. V. Caipham. dotum. ubi scribg et seniores conuenerant ; C petrus autem sequebatur eum a longe r' usque Fol. 81 a. in atrium principis sacerdotum; Cetingressus intror' sedebat cum ministris/ ut uideret fineni c s ° See above. rei; c5 Cprincipes autem sacerdotum ctomne con- cilium querebant falsum testimonium contra ihesumr / ut eum morti trader ent; Cet non in- uenerunt/ cum multi falsi testes accessissent ; C nouissime autem uenerunt duo falsi testes / et dixerunt; 0hic dixit; possum destruere tem- plumdei. et post triduumreedificare 31 illud; Cet " V. asdiEcare. surgens princeps sacerdotum / ait illi. nihil re- spondes ad ea que isti aduersum te testificantur ? C ihesus autem taceb at; et princeps sacerdotum/ ait illi. adiuro te per dominum uiuum. ut dicas nobis si tu es christus filius dei; C dicit illi ihesus. 112 Fol. 81 b. r A. om. 32 A. V. blasphemavit. 33 A. V. blasphemiam. 31 A. V. ceciderunt. * V. ejus. 35 A. V. prophetiza. Fol. 82 a. 39 A. V. stabant. 37 V. loquella. A. ploravit. ' V. om. Fol. 82 b. 39 A. rettulit. 40 A. V. sanguinem. " V. transposes. 41 A. oorbanan. V. corbonam, 42 A. V. sanguinis. v V. Haoeldama. 13 A. + et. 11 V. Hieremiam. *' A. V. prophetam. Fol. 83 a. 49 A. V. appretiati. 47 A. V. appretiaverunt. Mis sale Vetus X tu dixisti; i uerumtamen dico uobis^ amodo uidebitis filium hominis sedentem a dextris uir- tutis dei r et uenientem in nubibus celi; cTuno princeps sacerdotum scidit uestimenta sua dicens; blasfemauit; 32 quid adhuc egemus testibus? ecce nunc audistis blasfemiam. 33 quid uobis uidetur? Cat illi respondentes dixerunt; Reus est mortis; Ctunc expuerunt in faciem eiusr' et colaphis eum cederunt; 34 C alii autem palmas in faciem ei s dederunt dicentes; 0profe- tiza 35 nobis christe; Quis est qui te percussit? tPetrus uero^ sedebat. foris in atrio; Cetaccessit ad eum una ancilla^ dicens; 0ettu cum ihesu galileo eras; Cat ille negauit coram omnibus dicens; 0nescio quid dicis; Cexeunte autem illo ianuam uidit eum alia ancillaV C et ait his qui erant ibi; et bic erat cum ibesu nazareno; C et iterum negauit cum iuramento r' quia non noui hominem ; C et post pusillum r' accesserunt qui astabant 36 et dixerunt petro; 0uere et tu ex illis es •? nam et loquela 37 tua manifestum te facit. tunc cepit detestari et iurare/ quia non nouis- set hominem; Cet continuo gallus cantauit; Cet recordatus est petrus uerbi ihesu quod dixerat •? priusquam gallus cantet ter me negabis; Cet egressusfoi-asr'fleuit 38 amare ; Cmane autemfacto consilium inierunt omnes principes sacerdotum et seniores populi aduersus ihesumr' ut eum morti traderent; Cet iunctum adduxerunt eum^ et tradiderunt eum f pontio pilato presidi; Ctunc uidens iudas qui eum tradidit quod damnatus esset t 1 penitentia ductus C retulit 39 triginta argenteos principibus sacerdotum et senioribus dicens. peccaui. tradens sanginem 40 iustum; C at illi dixerunt ; quid ad nos ? tu uideris ; C et proiectis argenteis in templo/ recessit. et abiens laqueo se suspendit. C principes autem sacer- dotum acceptis argenteis / dixerunt ; non licet mittere u eos u in corban 41 r' quia pretium sanginis 42 est; C consilio autem inito emerunt ex illis agrum figuli in sepulturam peregrino- rum. C propter hoc uocatus est ager ille achelde- mach. v hoc est ager sanginis 4 V usque inhodier- num diem; 43 c tunc impletum est quod dictum est per ieremiam 44 profetam 45 dicentem; et Cacceperunt triginta argenteos pretium apre- tiati 46 C quern apretiauerunt 47 a filiis israhel.-' et C dederunt eos in agrum figuli. sicut con- Hibernicum. 113 stituit mihi dominus ; Cihesus autem r' stetit ante presidem; Cet interrogauit eum preses dicens ; tu es rex iudeorum. C dixit " 8 illi ihesus ; " 8 A. V. dicit. Itu dicis; Cet cum accusaretur a principibus sacerdotum et senioribus nihil respondit; Ctunc dicit illi pilatus ; 0non audis quanta aduersum te dicunt testimonia? C et non respondit ei ad ullum uerbum/ Citautmiraretur preses uechimenter; 49 " A. V. vehementer. CperdiemautemsollennemV consuerat 60 preses w V. solemnem. dimittere populo unum uinctum quem uolu- 5° A - ^- cons .ueverat. isset; 51 c chabebat autem tunc unum c uinctum « sJajZ™ ' insignem qui dicebatur barabbas ; C congregatis ergo illis r 1 dixit pilatus ; quem uultis dimittam uobis barabban. an ihesum qui dicitur christus ? Csciebat enim quod per inuidiam tradidissent Fol. 83 b. ilium; 11 C sedente autem illo pro tribunali ■? mis- x V. eum. sit 52 ad eum 63 uxor eius dicens; nihil tibi et 62 A. V. misit. S3 A. ilium, iusto illi; 0multa enim pasa 54 sum hodie per " A. V. passa. uisum propter eum; Cprincipes autem sacerdo- tum et Cseniores persaserunt 56 populis ut pete- 5S A. V. persuaserunt. rent baraban 5 V ihesum ueroperderent; Crespon- 66 A. V. Barabban. dens autem preses / ait illis ; quem uultis uobis de duobus dimitti? Cat illi dixerunt; barab- ban; dicit illis pilatus; quid igitur faciam de ihesu qui dicitur christus ? C dicunt omnes cruci- figatur; C ait illis preses; quid enim mali fecit; Cat illi magis clamabant dicentes; crucifi- gatur ; C uidens autem pilatus quia nihil profi- ceret. sed magis tumultus fieret/ C accepta aqua lauit manus coram populo dicens ; innocens °" 7 A. V. sanguine. ego sum a sangine" iusti. huius uos uideritis; Fol. 84 a. Cet respondens uniuersus populus dixit; san- gis 14 eius super nosr 7 0et super filios nostros; C tunc dimisit illis barabban S ihesum autem flagellatum tradidit eis ut crucifigeretur; { tunc milites presidis suscipientes ihesum in pretorio y j v. prsetorium. congregauerunt ad eum uniuersam choortem. 58 68 a. V. eohortem. Cet exeuntes 59 eumr' clamidem 60 coccineam cir- " A. V. exuentes. cundederunt 61 ei; Cet plectentes coronam de 60 A.^clamydem. V. chlamy- spinis posuerunt super caput eius / et harundi- ei ^ v circumdederunt. nem z in dexter a eius; C et genu flexo ante eumr' * y. arundinem. illudebant 62 dicentes; 0aue 29 rex iudeorum; " 2 A. inludebant. V. + ei. Cetexpuentes 63 eumr' acceperunt harundinem. 2 ™ A. exspuentes. A.V. + in. et percutiebant caput eius; C et postquam illu- 05 A ' m ^^J^ serunt 64 eir 7 expuerunt 05 eum clamide. 68 et in- ee A ' ^Mnyde. V. ehlamyde. duerunt eum uestimentis suis. 67 C et duxerunt Fol. 84 b. " A. V. eius. eum ut crucifigerent ; C exeuntes autem in- M A- Cyreneum. V. Cyre- uenerunt hominum cirineum 68 nomine simo- nEeml1 - 1 114 Missale Vetus A. V. angariauerunt. V. mietum. Fol. 85 a. 70 A. V. blasphemabant. 71 A. destruis. V. destruebat. 72 A. resdificas. V. resedi- ficabat. 73 A. inludentes. 74 A. dei films. 75 A. V. ad. 76 A. + vero. 77 A. V. clamavit. bb V. Elii. Fol. 85 b. 78 A. lema. V. lamma. 79 V. sabacthani. ■ 80 A. Heliam. V. Eliam. cc V. acceptam. 81 A. V. implevit. 82 A. inposuit. 53 A. harcmdini. dd V. Elias. ?, f l A. V. am. 85 A. V. emisit. Pol. 8G a. nem; C hunc angarizauerunt 8 V Cuttolleret crucem eius. Cet uenerunt in locum qui dicitur golgotha/ quod est caluarie. locus ; t et dederunt ei uinum bibere/ cum felle mixtum; aa C et cum gustasset/ noluit bibere; C postquam autem crucifixerunt eum / diuiserunt uestimenta eius sortem mittentes. ut impleretur quod dictum est per prophetam dicentem; r C diuiserunt sibi uestimenta mea / et super uestem meam mise- runt sortem; Cet sedentes seruabant eum; Cet imposuerunt super caput eius causam ipsius scriptam/ 0hic estibesusrexiudeorum; Ctunc crucifixi sunt cum eo duo latrones/ unus a dextris et unus a sinistris; C pretereuntes autem blasfemabant 70 eum mouentes capita sua- et dicentes; uab 1 qui destruit 71 templum dei. et in triduo illud re^dificat; 72 salua temet ipsum; si filius dei es / descendedecruce; C similiter et principes sacerdotum illudentes 73 cum scribis et senioribus dicebant ; alios saluos fecit, se ipsum non potest saluum facere ? si rex israhel est / descendat nunc de cruce et credimus ei; 0con- fidit in deo. liberet nunc eum' si uult; dixit enim / quia filius 74 dei 74 sum; C id ipsum autem et latrones qui crucifixi erant erant 6 cum eo/ improperabant ei. C a sexta autem bora tenebre facte sunt super uniuersam terram / usque in 75 horam nonam; C et 1 circa horam 76 nonam/ clama- bat 77 ihesus uoce magna dicens; theli bb theli bb / lama 78 zabactanai? 79 boc est deus meus. deus meus. ut quid dereliquisti me; Cquidam autem illic stantes et audientes dicebant; 0heleam 80 uocat iste ; C et continuo currens unus ex eis / accepit 00 spongiam et' implebit 81 aceto et impo- suit 82 arundini 83 et dabat ei bibere; C ceteri uero dicebant; 0sine/ uideamus an ueniat belias dd liberans eum; alius 84 autem accepit lanceam/ pupugit latus eius et exiit aqua et sangis., 84 C ihesus autem iterum clamans uoce magna emis- sit 8a spiritum; et Cecce uelum templi scissum est in duas partes/ a summo usque deorsum; Cet terra mota est et petre, scisse, sunt, et monumenta aperta sunt/ et multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt; C et exeuntes de monu- mentis post resurrectionem eius uenerunt in sanctam ciuitatem / et apparuerunt multis ; C centurio autem et qui cum eo erant custodientes ihesum/ uiso terra? motu et bis que fiebant/ Hibernicum. 115 dd Arimathsea. 88 A. petit. A. V. sepulchrum. timuerunt ualde dicentes ; uere filius 74 dei 74 erat iste; C erant autem ibi mulieres multse a longe r' que secutse erant ihesum a galilea ministrantes ei; t inter quas erat maria magdalene et maria iacobi. et ioseph mater J et mater filiorum zebe- dei; jjcum autem 86 sero 86 esset 87 factum 87 .^ 80 A. sero autem. uenit quidam homo diues ab arimathia dd nomine " 7 A - V- factum esset. ioseph. qui et ipse discipulus erat ihesu; hie accessit ad pilatum J et petiit 88 corpus ihesu ; C tunc pilatus iussit reddi corpus ; et accepto corpore ioseph inuoluit 88 sindone illud.'mundar' 89 A. V. + iUud in. C et posuit illud in monumento suo. 90 quod exci- 00 A. V. + novo. deratinpetra; C et aduoluit saxum magnum ad Fol. 86 b. hostium 91 monumenti r' et abiit; C erat autem ibi 81 A. V. ostium. maria magdalene t et altera maria -i sedentes contra sepulcrum; 32 Altera autem die que est post parasceuen r* conuenerunt principes sacerdotum et pharisei ad pilatum dicentes ; domine recordati sumus quia seductor ille homo s dixit adhuc uiuensr' post tres dies resurgam; iube ergo custodiri sepulcrum 92 usque in diem tertium^ ne forte ueniant discipuli eius et furentur eum. et dicant plebi quia surrexit a mortuis ; et erat 93 nouis- 93 A. V. erit. simus error r' peior priore ; ait illis pilatus ; habetis custodiam r' ite custodite sicut scitis ; illi autem abeuntes munierunt sepulcrum 9 V signantes lapidem i 1 cum custodibus ; offmon'utm Improperium expectauit cor meum et miseriam. et sustinui qui simul contristaretur et non habuit et non fuit consolantem me quessiui et non inueni. et dederunt in meam {el et mea ^otavsrumt me aceto. mvzta Tibi deus pater omnipotens immaculati agni S. paschale offerimus olocaustum. cuius nos sangine ab exterminatoris uastatione saluatos ad terrain quesumus tue repromissionis inducas. per. communio Pater si non potest hie calix transire nisi bibam ilium fiat uoluntas tua. posftxommtmio Fideles tuos domine benignus intende. ut sue redemptionis initia recolentes quorum munere sunt refecti. eorum proficiant incrementis. per. jfttta quarta In nomine domini omne genu flectatur celestium terrestrium et infernorum quia dominus factus oboediens Fol. 87 a. S. 116 Mis sale Vetus usque ad mortem mortem autem crucis. ideo dominus Fol. 87 b. ihesus ohristus in gloria est. P. t) Qui cum in forma dei esset non rapinam arbitrates est esse sese equalem deo. Presta quesumus omnipotens deus. ut qui nostris excessibus incessanter affligimur per unigeniti tui passionem liberemur qui tecum. lectio £0afe profete. Is. lxii. 11. Hec dicit dominus deus ; dicite filie sion. Sratale Ne auertas faciem tuam a puero tuo quoniam tribulor uelociter exaudi me. ti ^aluum me fae deus quoniam imtrauerunt ague usque, infixus sum in limo profundi et substantia. Deus qui pro nobis filium tuum crucis pati- bulum subire uoluisti. ut inimici a nobis ex- pelleres potestatem^ concede nobis famulis tuis. ut resurrectionis gratiam consequamur. per eundem. is. uii. i-io, 12. lectio issaie pro[fete.J 11 V. om. 'In diebus illisr^ dixit isaias. domineV quis Fol. 88 a. credidit auditui nostro? et brachium domini cui reuelatum est ? et ascendet sicut uirgultum coram eor 7 et sicut radix de terra sitienti. et non est species ei neque decor ; et uidimus eum et non erat aspectus^ et desiderauimus eum despectum. et nouissimum uirorum. uirum do- lorum et scientem infirmitatem; et quasi ab- sconditus uultus eius et despectus r' unde nee reputauimus eum; uere langores nostros ipse tulitr^ et dolores nostros ipse portauit. et nos putauimus eum quasi leprosum r' et percussum a deo et humiliatum ; ipse autem uulneratus est propter iniquitates nostras r' attritus est propter scelera nostra ; disciplina pacis nostre, super eum / et liuore eius sanati sumus ; omnes nos quasi oues errauimus r' unusquisque in uiam 1 V. transposes. 3 V. posuit. suam declinauit. et dominus 1 possuit 12 in eo FoL 88b. iniquitatem omnium nostrum; oblatus est quia ipse uoluitr' et non aperuit os suum; sicut ouis ad occisionem ducetur r' et quasi agnus co- ram tondente se obmutescet •/ et non a periet os suum ; de angustia et de iudicio sublatus est i 1 generationem eius quis enarrabit ? quia absci- 3 V. abscissus. sus 3 est de terra uiuentium ; propter scelus populi mei. percussi eum / et dabit impios pro sepultura. et diuitem pro morte sua r' eo quod iniquitatem non fecerit. neque dolus fuerit in ore eius. et dominus uoluit conterere eum in Hibernicum. 117 infirmitate ; si possuerit 4 pro peccato animam 4 V. posuerit. euamr' iudebit semen longeuum. et uoluntas domini in manu eius dirigetur. pro eo quod tradidit in morte s animam suam. et cum scele- Fol. 89 a. 5 V. mortem. ratis reputatus est ; et ipse peccata multorum tulit -i et pro transgressoribus orauit ° ut l non ° V. rogavit. perirent ; dicit dominus omnipotens. 1 CraBale Domine exaudi orationem tneam et meus ed nerdat. to Ne auertas. to In quacunque die. Quia defeoerunt. Percussus sum. Tu exurgens domine., pasio hie legatur. offertorfum Domine exaudi orationem meam et meus &d perueniat Suscipe domine qu^sumus munus oblatum et dignanter operare. ut quod passionis filii tui domini nostri misterio gerimus. piis affectibus consequamur. per. communio Potum meum cum fletu temperabant quia eleuans allisisti me et ego sicut fenum arui. tu autem domine in eternum permanes. tu exurgens misereberis sion quia uenit tempus miserendi eius. Largire sensibus nostris omnipotens deus. ut per temporalem filii tui mortem quam mis- teria veneranda testantur. uitam nobis dedisse perpetuam confidamus. per eundem. guper p[opulum] Foi.89b. Respice domine quesumus super banc fami- liam tuam. pro qua dominus noster ibesus christus non dubitauit manibus tradi nocen- tium. et crucis subire tormentum. qui tecum. Jferm quinta in etna, uomtnf abjsolutfo s. jptecopalus ml gaccruotalte antifona Ne reminisearis domine delicta mea uel S. peocata parentum nostrorum neque sumas uindictam de peceatis nostris. ©ealmuB Domine ne. et t[antum] Kyrri eleyson. Pater noster. to Peceauimus domine cum patribus. b Domine non secundum peccata nostra, to Domine ne me. Adiuua nos deus saltan's, to Saluos fac nemos S. et ancillas. Conuertere domine usquequo. to Bsto eis domine. turris fortitudinis. to Mitte eis domine auxilium de sancto. to Domine exaudi. otatfo s. Adesto domine supplicationibus nostris. et Pontif. Bom. me qui etiam misericordia tua primus indigeor' 118 Fol. 90 a. P. Pontif. Bom. S. Pontif. Eom. Fol. 90 b. Fol. 91 a. Missale Vetus clementer exaudi. et quern non electione meriti sed dono gratie tue constituisti opens nuius ministrum da fiduciam tui munens exequendi et ipse in nostro miaisterio quod tue pietatis est operare. per. ocatto his is is Presta quesumus domine huic famulo tuo dignum penitentie fructum. et eclesie tue sancte a cuius integritate deuiarat peccando^ n admissorum reddatur innoxius ueniam conse- quendo. per. oratto Deus humani generis benignissime conditor et misericordissime reformator. qui hominem inuidia diaboli ab eternitate deiectum unici OS filii tui sanguine redemisti^ uiuifica hunc OS 03 qU03 famulum tuum quern nullatenus mori desi- os deras. et qui non dereliquisti deuium assume:' OS correctum. moueant pietatem tuam quesumus eormn eornm eius lacrimosa suspiria. tu eius medere uulne- bus ribus. tu iacenti manum porrige salutarem. ne eclesia tua aliqua sui corporis portione uaste- tur. ne grex tuus detrimentum sustineat. ne de famili§ tue dampno inimicus exultet. ne renatum lauacro salutari mors secunda possi- deat. tibi ergo domine supplices preces tibi bus fletum cordis effundimus. tu parce confitenti. ut sic in hac mortalitate peccata sua te adiuuante n defleat r 1 qualiter in tremendi iudicii die sen- n n tentia eterne dampnationis euadat. et ne sciat quod terret in tenebris. quod stridet in flammis. atque ab erroris uia reductus ad iter iustitie ■! n nequaquam ultra uulneribus saucietur. sed integrum sit ei atque perpetuum. et quod gra- tia tua contulit. et quod misericordia reforma- uit. per dominum. feda qut'tita fit ttna Doming Nos autem gloriari oportet in cruce domini noetri iliesu christi. in quo est salus uitaet resurrectio nostra! per quem saluati et liberati sumus. Hibernicum. 119 flDsaltmw Deus misereatur. otatfo Deus a quo et iudas reatus sui penam et confessionis sue, latro premium sumpsit. con- cede nobis tue propitiationis effectum. ut sicut in passione sua ihesus christus dominus noster diuersa utrisque intulit stipendia meritorum. ita nobis ablato uestustatis errore resurrec- Pol. 91 b. tionis su§ gratiam largiatur. qui. atlCOn'nt^t'00 1 Cor. xi. 20-32. FratresV conuenientibus 2 uobis in unumr / ' A. V. om. iam non est dominicam cenam manducare ; 2 A.. V. + ergo. unusquisque enim:' suam cenam presumit ad manducandam; et alius quidem esuritr' alius au- tem ebrius est; numquid domos non habetis ad manducandum et bibendum ? aut e, clesiam dei contemnitis et confunditis eos qui non habent ? quid dicam uobis? laudo uos in hoc ? non laudo ; ego enim accepi a domino quod et tradidi uobis •/ quoniam dominus ihesus in qua nocte tradebatur accepit panem et gratias agens fregit et dixit ; hoc est corpus meum quod pro uobis tradeturr' hoc facite in meam comme- morationem ; similiter et calicem ^ postquam Pol. 92 a. cenauit dicens ; hie calix nouum testamentum est in meo sanguine: hoc facite quotienscunque a bibetis 3 in meam commemorationem; quotiens- 3 A. bibitis. cunque a enim manducabitis panem hunc et * V. quotiescunque. calicem bibetis ^ mortem domini annunciabitis 4 4 A. adnunciatis. donee ueniat ; itaque quicunque manducauerit panem uel biberit calicem domini indigner' reus erit corporis et sanginis 5 domini. probet « a. V. sanguinis. autem se ipsum homo, et sic de pane illo edat •? et de calice bibat ; qui enim maDducat et bibit indigne i* iudicium sibi manducat et bibit non diiudicans corpus domini ; ideo inter uos multi infirmi et imbecilles V et dormiunt multi; 6 A. + sunt. quodsi nosmet ipsos diiudicaremus J non utique iudicaremur ; dum iudicamur autem a domino Fol. 92 b. corripimur ^ ut non cum hoc mundo damne- mur ; Christus factus est pro nobis obediens usque ad mor- tem mortem autem crucis. b Propter quod et deus ilium exaltauit. et dedit illi nomen quod est super omne nomen. jsectmtium toijannem Joh. m. i-u. Ante diem ' festum pasch§ sciens ihesus quia 1 A. + autem. uenit hora eius. 2 ut transeat ex hoc mundo ad 2 A. om. 120 Missale Vetus A. V. dilexisset. A. V. diabolus. A. V. misisset. 6 A. corde. A. Soariotis. V. Iscariotse. 8 A. V. acoepisset. 9 A. V. liateum. Fol. 93 a. 10 A. pelvem. 11 A. V. linteo. 12 A. V. mihi. 13 A. Iesus ei. 14 V. habes. 13 A. V. recubuisset. Fol. 93 b. 16 V. transposes. patrem cum dilexiset 3 suos qui erant in mun- do/ in finem dilexit eos ; et cena facta cum diabulus 4 iam mississet \ in cor 6 ut traderet eum iudas simonis scariothisV sciens quia omnia dedit ei pater in manus. et quia a deo exiuit. et ad deum uaditr' surgit a penaet ponit uestimenta sua; et cum accepit 8 hn- theumV precinxit se ; deinde mittit aquam in peluim 10 ? et cepit lauare pedes discipulo- rura etextergere lintheo 11 quo erat precinctus; uenit ergo ad simonem petrumr' et dicit ei petrus ; domine ? tu mihi lavas pedes ? respon- dit ihesus r 1 et dixit ei ; quod ego_ facio i' tu nescis modo. scies autempostea; dicit ei petrus; non lauabis michi 12 pedes in eternuin; respon- dit ei " ihesus ;" si non lauero te ? non habe- bis" partem mecum; dicit ei simon petrus. domine r' non tantum pedes meos^ sed et manus et caput ; dicit ei ihesus 1 ; qui lotus est non indiget. nisi ut pedes lauet ? sed est mun- dus totus. et uos mundi estis ^ sed non omnes ; sciebat enim quisnam esset qui traderet eum^ propterea dixit, non estis mundi omnes; post- quam ergo lauit pedes eorum. et accepit uesti- menta sua. cum recubuiset l5 iterum r' dixit eis. Scitis quid fecerim uobis? uos uocatis me magister et domine I 1 et benedicitis ; sum ete- nim; si ergo ego laui uestros 18 pedes " dominus et magister r' et uos debetis alter alterius lauare pedes, exemplum enim dedi uobis r' quemad- modum ego feci uobis r' ita et uos faciatis; offmorium Dextra domini fecit wrtutem dextra Aonvini exaltmit me non moriar sed uiuam et narrabo opera < Fol. 94a gecreta Ipse tibi quesumus domine sancte pater omnipotens eterne deus sacrificium nostrum reddat acceptum. qui discipulis suis in sui commemoratione hoc fieri hodierna traditione monstrauit. ihesus christus dominus noster. qui tecum. commimio Dominus ihesus postquam cenauit mm discipulis suis lauit pedes eorum. et ait iUis. scitis quid fecerim uobis. ego dominus et magister exemplum dedi uobis. ut et uos ita faciatis. Kefecti uitalibus alimentis quesumus domine deus noster. ut quod tempore nostre mortali- Hibemicum. 121 tatis exsequimur immortatis ' tue munere con- ' E. S. imrnortalitatis. sequamur. per. ferta gejta in pragciue* oratfo Deus a quo et iudas. ut supra. lectio ogee profete os. vi. 1-6. 1 Hec dicit doniinus deus. 1 in tribulatione ,J V. om. sua mane consurgent ad me. uenite et reuer- tamur ad dominum quia ipse cepit et sanabit nos. percutiet et curabit nos. uiuificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos. et uiuemus in conspectu eius. sciemus seque- murque ut cognoscamus dominum; quasi cGlu- culum preparatus est egressus est. et ueniet quasi imber nobis temporaneus et serotinus terre. quid faciam tibi efrraim ? 2 quid faciam * V. Epkraim. tibi iuda? misericordia uestra quasi nubes ma- Pol. 94 b. tutina et quasi ros mane pertransiens ; propter hoc dolui in prophetis et 3 occidi eos in uerbis 3 V. om. oris mei. et iudicia mea quasi lux egredientur ; quia misericordiam uolui et non sacrificium. et scientiam dei plusquam olocausta. 4 4 V. holocausta. ttactua Domine audmi auditum tuum. et timid, con- ridera/wi opera tua et exjmwi. b In medio duum animaliiim innotesceris dum appro- pinquauerint anni cogaosceris duin aduenerit tempus ostenderis. b In eo dum eonturbata fuit anima mea. b Deus a libano ueniet et sanotus de monte umbroso et condense b Operuit celos maiestas eius. et laudis eius plena est terra. oratt'o Deus qui peccati ueteris hereditariam mor- P. tern in qua posteritatis genus omne successerat Pamel. Liturg. ii. 253. christi domini nostri passione soluisti. dona ut Pol. 95 a. conformes eidem facti sicut imagiuem terreni nature necessitate portauimus ita imaginem celestis gratie sanctificatione portemus. per eundem. lectio Ifbri zxobL Ex - **• in - 1 In diebus illis l r / dixit dominus ad moysen ia V. om. et aaron in terra egipti; 2 mensis iste uobis z V. ^Egypti. principium mentium. 3 primus erit in mensibus 3 V. mensium. anni ; loquimini ad uniuersum coetum filiorum israbel. et dicite eis; decima die mensis huius r 1 tollat unusquisque agnum per familias ac domos suas: sin autem minor est numerus ut sufficere 122 V. assumet. 6 V. possunt. Pol. 95 b. 6 V. om. 7 V. vesperam. 8 V. sanguine. 9 V. azymos. 10 V. transposes. 11J1 V. om. 1212 V. quidquam ex eo. 13 V. igne. Fol. 96 a. 14 V. + et. 15 V. caloeamenta. Fol. 96 b. Missale Vetus possit ad uescendum agnumr' assumat uici- num suum qui iunctus est domui sua; ^ iuxta munerum animarum que sufficere possint 5 ad esum agni ; erit autem agnus absque macula J masculus anniculus ; iuxta quern ritum ritum 8 tolletis et hedum.-'' et servabitis eum usque ad quartam decimam diem mensis huius. immola- bitque eum uniuersa multitudo filiorum israbel ad uesperum. 7 et sument de sangine 8 hedi. ac ponent super utrumque postem et in super- liminaribus domorum inquibus comedent ilium; et edent carnes nocte ilia assas igni. et astimos 9 panes cum lactucis agrestibus ; non comedetis ex eo crudum quid nee coctum aqua, sed assum 10 tantum 10 igni. caput cum pedibus eius et in- testinis uorabitis. 11 et os non comminuetis ex eo u nee remanebit 12 ex eo quicquam 12 usque mane ; si quid residui fuerit igni 13 comburetis; sic autem comedetis ilium; renes uestros accin- getis 14 calciamenta 15 habebitis in pedibus te- nentes baculos in manibus et comedetis festi- nantes; est enim phased id est transitus domini. ttactua Eripe me domine ab homine malo. a& iniquo libera me. b Qui cogitaueront malitias in. b Aeuerunt lingas suas siout. b Custodi me domine de ipeccatoris et iniquis libera me domine. b Qui cogitauerunt sup- plantare. b T&tirmesexten&enmtiniuxtaiterscandalum posuerunt b Dixi domino dews m.eus es. b Domine domine uirtus. b Ne tradas me. b Caput circuitus. b Uerumtamen iusti. paggto Domini nogtri ttj egjtt rfjrteti ssecttiu Hum iotjanttem* Sequuntur orationes sine genuflexione quasi legendo Oremus dilectissimi nobis pro ecclesia sancta dei. ut earn deus et dominus noster pacificare et custodire dignetur toto orbe terrarum r' sub- iicens ei principatus et potestates. detque nobis quietam et tranquillam uitam degentibus glo- rificare deum patrem omnipotentem. oratto flecfamws genua Omnipotens sempiterne deus qui gloriam tuam omnibus in christo gentibus reuelasti^ custodi opera misericordie tue. ut eclesia tua tota orbe diffusa stabili fide in confessione tui nominis perseueret. per eundem Oremus et pro beatissimo papa nostro N. ut deus et dominus noster qui elegit eum in ordi- Hibernicum. 123 nem episcopates/ saluum atque incolomem custodiat §clesie sue, sanct^ ad regendum populum sanctum dei. oratkr flectamus Omnipotens sempiterne deus. cuius iudicio Fol. 97 a. uniuersa fundantur / respice propitius ad preces nostras, et electum nobis antistitem tua pietate conserua. ut Christiana plebs qu§ tali guber- natur auctore t 1 sub tanto pontince credulitatis sue, meritis augeatur. per. Oremus et pro omnibus episcopis. prespiteris. diaconibus. subdiaconibus. acolitis. exorcistis. lectoribus. hostiariis. confessoribus. uirginibus uiduis et pro omni populo sancto dei. oratfo* flectamus genua. Omnipotens sempiterne deus. cuius spiritu totum corpus § clesie, multiplicatur et regitur S exaudi nos pro uniuersis ordinibus supplicantes. ut gratie, tuai munere ab omnibus tibi gradibus fidelitur seruiatur. per. Oremus et pro christianissimo imperatore ' l S. rege. nostro. N. ut deus et dominus noster subditas Pol. 97 b. illi faciat omnes barbaras nationes 2 et faciat " B. S. om. sapere ea quf recta sunt atque contra inimicos catholice, et apostolice, §clesi§ triumphum lar- giatur uictorie, 2 ad nostram perpetuam pacem. oratto flectamus genua Omnipotens sempiterne deus in cuius manu sunt omnium potestates et omnia iura regnorum. respice ad christianorum 1 benignus imperium. ' E. Eomanum. ut gentes qui in sua feritate confidunt potential tuse dextra comprimantur. per. Oremus et pro catecuminis nostris ut deus et dominus noster adaperiat aures precordiorum ipsorum ianuamque misericordi§. ut per laua- crum regenerationis accepta remissione omnium peccatorum. et ipsi inueniantur in christo ibesu domino nostro ; Omnipotens sempiterne deus qui ecclesiam Fol. 98 a. tuam noua semper prole fecundas auge fidem et intellectum catecuminis nostris ut renati fonte baptismatis adoptionis tii* filiis aggre- gentur. per. Oremus dilectissimi nobis deum patrem omni- potentem. ut cunctis mundum purget erroribus. morbos auferat famem repellat. aperiat carceres. 124 Missale Vetus uincla dissoluat peregrinantibus reditum m- firmantibus sanitatem. nauigantibus portum salutis indulgeat. orarto. {lectamus genua. Omnipotens sempiterne deus mestorum con- solatio laborantium fortitudor' perueniant ad te preces de quacunque tribulatione claman- Fol. 98 b. tium. ut omnes sibi in necessitatibus suis miseri- cordiam tuam gaudeant affuisse. per. Oremus et pro hereticis et scismaticis. ut deus et dominus noster ibesus christus eruat eos ab erroribus. et ad sanctam matrem eclesiam catbolicam atque apostolicam reuocare dlgnetur. oratio. {lectamus genua. Omnipotens sempiterne deus. qui saluas omnes et neminem uis perire r' respice ad animas diabulica fraude deceptas^ ut omni heretica prauitate deposita errantium corda resipiscant. et ad ueritatis tu§ redeant uni- tatem. per Oremus et pro perfidis iudeis ut deus et dominus noster auferat uelamen de cordibus eorumr' ut et ipsi agnoscant ibesum christum dominum nostrum. hie non flectuntur. genua. Fol. 99 a. Omnipotens sempiterne deus. qui etiam iudaicam perfidiam a tua misericordia non repellis i 1 exaudi preces nostras quas pro illius populi obcecatione deferimus. ut agnita ueri- 1 E. S. + est. tatis tue luce que cbristus 1 a suis tenebris eruantur. per dominum. Oremus et pro paganis ut deus omnipotens auferat iniquitatem de cordibus eorum ut relictis idolis suis conuertantur ad deum uiuum et uerum^ et unicum filium eius ibesum cbristum deum et dominum nostrum cum quo uiuit et regnat. deus per omnia secula seculo- rum. amen. oratto. f lectamus genua Omnipotens sempiterne deus qui non uis mortem peccatorum ^ sed uitam semper in- quiris r' suscipe propitius orationem nostram. et libera eos ab idulorum cultural et aggrega eclesie tue sancte ad laudem et gloriam nominis tui. per. Fol. 99 b. His expletis preparatur crux et ponitur uelata iuxta altare et sustentatur hinc et inde a d°bus accolitis cantantibus hos uersus. Hibernicum. 125 Popule meus quid feci tibi aut in quo con- [There is considerable diffe- tristaui te. responde michi qui eduxi te de renoe between the fbllow- terra egipti parasti crucem saluatori tuo. 2 g rubri ° S an ^. ooUe « ts and or r the corresponding offices in Quibus respondendum sit a duobus alfis paratis qui sic dicunt. the R. and S. Missals,] Agios otheos agios ischiros agios athanathos eleison imas Deinde subsequatur chorus et dicat flectendo genua. Sanctus deus. sanctus fortis. sanctus et im- mortalis miserere nobis. Item duo tenentes crucem dicunt Quia eduxi te per desertum xl annis etmanna cibaui te. et introduxi te in terrain satis opti- mam. parasti crucem saluatori tuo. CaittOr£0 Agios. CtjOrUjS Sanctus deus. ut supra Quid ultra debui facere tibi et non feci ? Fol. 100 a. ego quidem plantaui te uineam meam fructu decoram et tu facta es michi satis amara aceto nanque siti mea potasti et lancea preforasti latus saluatori tuo. catt[tOC£0] Agios Cl)OtU0 Sanctus. Post hos uersus finitos sacerdos nudet crucem et dicat hanc P. Addresses ad populum are paraam omeliam conuertendo ad populum. Common in the Gallican, Audite oues christi uocem redemptoris uestri. but unknown in the E. et prosternite uos humiliter cum precibus in- Liturgy, tentis ante ilium, et quia pius et misericors est credite michi quia miserebitur uestri. et acci- pietis gloriam sempiternum Post hos orationes expletas preparatur crux ante altare inter- Compare the Adoratio Crucis possito spatio inter ipsam et altare sustenta huic et inde a ,-,, T.o^fvi/* Micool f 3fl3V» duobus diaconibus. et ueniens sacerdos adoret et deosculatur m L ' eomc MlSSBi, I. 600 D. crucem. tunc inchoat cantor antifonam ad crucem. anttfotl£ Ecce lignum crucis in quo salus mundi Fol. 100 b. pependit. uenite adoremus. 3P0aItnil0 Beati immamlati usque in finem. fljsalmus Uenite adoremus et procidamus. usque deus noster. b Christus factus est pro nobis obediens. antifona Ecce lignum. antifona Crucem tuam adoramus domine et sanctam. resurrectionem tuam laudamus et glorificamus ecce enirn propter crucem uenit gaudium in uniuerso mundo. paalmua Deus misereatur nostri et benedicat. usque in finem. 2ttmua Crux fidelis inter, mitis. n. c. s. m. Deinde adorent ceteri prespiteri et diaconi et reliqui per ordi- nem. deinde populus sedente autem pontifice in sede usque dum omnes salutent crucem. prespiteri uero duo priores mox ut salu- tauerint crucem. intrent ubi positum fuerit corpus domini quod pridie remansit ponentes eum patena. et subdiaconus teneat ante ipsos calicem cum aqua et uino non consecrato et reliquia in ordine. salutata uero cruce et reposita in loco suo. discendit pontifexaut sacerdos ante altare et dicit. oremus. preceptis salu- taribus moniti. Pater noster sed libera. Sumit de sancto et ponit in calicem nihil dicens. 126 Fol. 101 a. E. P. Fol. 101 b. P. Danieli Thes. p. 131. P. 16. Pol. 102 a. S. contineant. Missale Vetus Bmc&tctio tffm'0 now Ue tflta txtutfii in gabbattu Deus qui filium tuum angularem scilicet lapidem caritatis ignem fidelibus tuis contuhsti. productum e silice nostris profuturum usibus nouum hunc ignem sanctifica. et concede^ nobis ita per hec festa paschalia celestibus desideriis inflammari ut ad perpetua festa purgatis men- tibus pertingere ualeamus. per eundem. oratio Deus omnipotens. deus abraam. deus isaac. deus iacob. immitte in hanc creaturam incensi uim odoris tui. uel uirtutem ut sit seruulis tuis uel ancillis munimen tutelaque defensionis ne intret in uisceribus eorum hostis aditumque et sedem habere possit. per dominum oratto Domine sancte pater omnipotens eterne deus. bene »J* dicere et santificare digneris ignem istum quern nos indigni per inuocationem uni- geniti filii tui domini nostri ihesu christi bene «J« dicere presumimus. tu clementissime eum tua bene •{" dictione sanctifica et ad profectum hu- mani generis prouenire concede, per dominum. Quo benedicto accensisque candelis reuertantur in chorum pueris precinentibus hos uersus et choro semper primum repe- tente Inuentor rutuli dux bone luminis. qui certis uicibus tempora diuidis. merso sole chaos ingruit horridum lucem redde tuis christe fidelibus Hymni i. t) Tu lux uera oculis lux quoque sensibus. intus tu speculum, splendiferum foris lumen quod famulans ofiero suscipe tinctum pacifici crismatis ungine ij Per christum genitum summe pater tuum in quo uisibilis stat tibi gloria qui nuper dominus qui tuus unicus spirat de patruo corde paraclitum Per quern splendor honor, laus sapientia maiestas bonitas. et pietas. tua regnum continuo 1 numine triplici texens perpetuis secula seculis amen. 25Erteutctio ttuL in gabbato ssancto. Exultet iam angelica turba celorum. exul- tent diuina misteria. et pro tanti regis uictoria Hibernicum. 127 tuba intonet salutaris. gaudeat se tellus tantis irradiatam fulgoribus. et eterni regis splendore lustrata totius orbis se sentiat amissise caligi- nem. l§tetur et mater eclesie. tanti luminis adornata fulgoribus. et magnis populorum uocibus. Hfc aula resultet quapropter astan- tibus uobis fratres karissimi ad tarn miram sancti buius luminis claritatem. una mecum queso omnipotentis dei misericordiam inuocate. Pol. 102 b. ut qui me non meis meritis intra leuitarum numerum dignatus est aggregare luminis sui gratiam infundendo cerei buius laudem impleri 1 1 B. S. implere. perficiat. per dominum nostrum ibesum filium tuum qui cum eo uiuit et regnat in unitate spiritus sancti deus per omnia secula seculorum amen. Dominus uobiscum. Et cum spiritu tuo. Sursum corda. Habeamus * ad dominum. : E. S. habemus. Gratias agamus domino deo nostro. Dignum et iustun est. IT D quia dignum et iustum est inuisibilem deum omnipotentem patrem filiumque eius unigenitum dominum nostrum ibesum cbristum cum spiritu sancto toto cordis ac mentis affectum et uocis misterio personarer' qui pro nobis eterno patri ad§ debitum soluitr' et ueteris piacub cautionem pio cruore detersit; bee sunt Fol. 103 a. enim festa paschaliar' in quibus uerus ille agnus occiditurr' eiusque sangine potes 1 con- 1 B. S.postes. B. + fidelium. secrantur. bee nox est ^ in qua primum patres nostros filios israel eductos de egipto r' rubrum sicco uestigio transire fecisti; bee igitur nox est^ que, peccatorum tenebras; columne illu- minatione purgauit. bee nox est r' bee nox est que bodie per uniuersum mundum in cbristum credentes t 1 a uitiis secub segregates et cali- gine peccatorum t 1 reddit grati§ sociatque sanc- titati; bee nox estr' in qua destructis uinculis mortis ■? cbristus ab inferis uictor ascendit ; nihil enim nobis nasci profuitr' nisi redemi profuisset; omnia circa nos tue pietatis dig- natio. o inestimabilis dilectio caritatis. ut ser- Pol. 103 b. uum redimeres ^ filium tradidisti; 2 O beata 3 Two clauses, oerte and nox que sola meruit scire tempus et boram^ ° felix, &c. (B. S.), are in qua christus ab inferis resurrexit; bee nox est de qua scriptum est et nox ut dies illumi- nabiturr' et nox illuminatio mea in deliciis meis ; buius igitur sanctificatio noctis i 1 fugat 128 Missale Vetus scelera r 1 culpas lauat ? et reddit innocentiam lapsis / et mestis letitiam. fugat odia. concor- diam parat. et curuat imperia. in huius igitur noctis gratia hie inflguntur u grana incensi in modum crucis Suscipe sancte pater, incensi huius sacrifi- cium uespertinum/ quod tibi in hac cerei obla- tione solenni. per ministrorum manus de ope- ribus apium. sacrosancta reddit ecclesia. sed iam columpne huius preconise nouimus ^ quam in honorem dei rutilans ignis accendit. Hie accenditur Fol. 104a. Qui licet sit diuissus in partes^ mutuati tamen luminis detrimenta non nouit ; alitur liquentibus cereis quas in substantiam pretiose, huius lampadis apes mater eduxit. o uere beata nox que expoliauit egiptos S ditauit ebreos ; nox in qua terrenis celestia iunguntur. oramus ergo te domine ut cereus iste in honorem nominis tui consecratus t' ad noctis huius cali- ginem destruendam indeficiens perseueret •/ et in odorem sauitatis. acceptus supernis lumina- ribus misceatur ; flammas eius lucifer matuti- nus inueniat; ille inquam lucifer qui nescit occassum ; ille qui egressus ab inferis humano generi serenus illuxit. precamur ergo te do- Pol. 104 b. miner 7 ut nos famulos tuos et omnem clerum et deuotissimum populum una cum beatissimo papa nostro. N. et uenerabili antestite nostro. 11 E. om. n. 1 et gloriosissimo rege nostro. N. 2 eiusque 22 S. om. See Introd. p. 47. nobilissima prole. N. 12 quiete temporum con- cessa. in his paschalibus sacramentis. con- seruare digneris. per dominum nostrum ihesum christum filium tuum qui tecum uiuit regnat imperat necnon et gloriatur solus deus solus altissimus. una cum sancto spiritu per cuncta secula seculorum amen. Gen. i.-u. 2. lectio Ii6ri gene0i0 In principio creauit deus celum et terrain ; terra autem erat inanis et uacua. et tenebre 1 V. abyssi. erant super faciem abissi ' et spiritus dei super ferebatur super aquas; dixitque deus ; fiat lux; et facta est lux; et uidit deus lucem quod esset Fol. 105 a. bona et diuisit deus lucem a tenebris appellauit que lucem diem et tenebras noctem; factumque estuespereet mane dies unus. dixit quoque deus; fiat firmamentum in medio aquarum ^ et diuidat aquas ab aquis; et fecit deus firmamentum ^ Hibernicum. 129 diuisitque aquas que erant sub firmamento ab his que erant super firmamentum. et factum est ita; uocauitque deus firmamentum celum; et factum est uespere et mane dies secundus; dixit uero deus; congregentur aque que sub celo sunt in locum unum. et appareat arida ; factumque est ita; et uocauit deus aridam ter- rain ^ congregationesque aquarum appellauit maria. et uidit deus quod esset bonum:' et ait; germinet terra herbam uirentem et facientem p l. 105 b. semen, et lignum pomiferum faciens fructum iuxta genus suum i 1 cuius semen in semet ipso sit super terram. et factum est ita ; et protulit terra herbam uirentem et afierentem 2 semen 2 V. facientem. iuxta genus suumr' lignumque faciens fruc- tum. et babens unumquodque sementem secun- dum speciem suam. et uidit deus quod esset bonum ; factumque 3 est uespere et mane dies 3 V. et factum, tertius; dixit autem deus. fiant luminaria in firmamento celi et diuidant diem ac noctem.^ et sint in signa et et 4 tempora et dies et annos. 4 V. om. ut luceant in firmamento ceb; et illuminent terram; et factum est ita; fecitque deus duo magna 6 luminaria ° luminare maius ut preesset 5 V. transposes. dieir' et luminare minus ut preesset nocti. et Stellas ; et possuit G eas in firmamento celi. ut Pol. 106 a. " "V. posuit. lucerent super terram. et preessent diei ac nocti. et diuiderent lucem ac tenebras; et uidit deus quod esset bonum r' et factum est uespere et mane dies quartus; dixit etiam deus; producant aqu 35 reptile anime, uiuentis et uolatile super terram sub firmamento celi. creauitque deus coeta 7 grandia et omnem animam uiuentem 7 V. cete. atque motabilem quam produxerant aque, in species suas r' et omne uolatile secundum genus suum ; et uidit deus quod esset bonum. bene- dixitque eis dicens ; crescite et multiplicamini et replete aquas maris, auesque multiplicentur super terram ; et factum est uespere et mane, dies quintus; dixit quoque deus. producat terra animam uiuentem in genere suo. iumenta et Pol. 106 b. reptilia et bestias terre secundum species suas. factumque est ita. et fecit deus bestias terre. iuxta species suas. et iumenta et omne reptile terre in genere suo. et uidit deus quod esset bonum r' et ait. faciamus bominem ad imagi- nem et similitudinem nostram. et presit et piscibus maris et uolatilibus celi. et bestiis K 130 Fol. 107 a. * V. fecerat. Pol. 107 b. Ex. xiv. 24-31. 11 V. Jamque advenerat. 2 V. iEgyptiorum. 3 V. jEgyptii. *' 4 V. pugnat pro eis. Pol. 108 a. 5 V. ^gyptiis. Missale Vetus uniuersaeque creature omnique reptdi quod mouetur in terra; et creauit deus hominem ad imaginem suam ad imaginem dei creauit ilium, masculum et feminam creauit eos. benedixitque ' illis deus. et ait; crescite et multiphcamini et replete terrain, et subiicite earn et dominanum piscibus maris et uolatilibus cell, et uniuersis animantibus que mouentur super terram. dixit- que deus. ecce dedi uobis omnem herbam afferentem semen super terram. et uniuersa ligna que habent in semetipsis sementem generis sui ut sint uobis in escam. et cunctis animan- tibus terre omnique uolucri celi. et uniuersis que mouentur in terra:' et in quibus est anima uiuens. ut habeant ad uescendum ; et factum est ita. uiditque deus cuncta que fecit V et erant ualde bona ; et factum est uespere et mane dies sextus ; igitur perfecti sunt celi et terra / et omnis omatus eorum; compleuitque deus die septimo opus suum quod fecerat. et requieuit die septimo. ab omni opere quod patrarat; Deus qui mirabiliter creasti hominem et mirabilius redemisti t 1 da nobis contra oblecta- menta peccati mentis ratione persistere. ut mereamur ad gaudia e,terna peruenire. per. lectio Ifbvi woDt 1 In diebus illis •/ factum est in * uigilia matu- tina. et ecce respiciens dominus super castra egiptiorum 2 per columnam ignis et nubis inter- fecit exercitum eorum et subuertit rotas cur- ruum i 1 ferebanturque in profundum ; dixerunt ergo egiptii. 3 fugiamus israhelem^ dominus enim pro 4 eis pugnat i contra nos ; et ait domi- nus ad moysen ; extende manum tuam super mare, ut reuertantur aqw ad egiptios super currus et equites eorum. cumque extendisset moyses manum contra marer' reuersum est primo diluculo ad priorem locum ; fugientibus- que egiptiis 5 occurrerunt aqw et inuoluit eos dominus in mediis fluctibus ; reuers^que sunt aqu§. et operuerunt currus et equites cuncti exercitus pharaonis. qui sequentes ingressi fue- rant mare r' nee unus quidem superfuit ex eis. filii autem israhel perrexerunt per medium sicci maris, et aque, eis erant quasi pro muro a dex- tris et a sinistris ; liberauitque dominus in die Hibernicvm. 131 ilia israhel de manu egiptiorum. 3 et uiderunt « v. iEgyptios. egiptios 6 mortuos super litus 7 maris, et manum 7 v. littus. magnam quam exercuerat dominus contra eos ; timuitque populus dominum et crediderunt do- mino, et moisi seruo eius. tunc cecinit moyses et filii israhel. carmen hoc domino, et dixerunt., ttactus Cantemus domino gloriose enim honorifioatus est equum et asoensorem proiecit in mare. Pol. 108 b. b Adiutor et protector faotus est mini in salutem. b Hie deus meus et honorabo eum deus patris mei et exaltabo eum. b Dominus eonterens bella. dominus nomen est UU. Deus cuius antiqua miracula etiam nostris seculis choruscare sentimus. dum quod uni populo a persecutione egiptia liberando dexterse tu potentia contuhsti. id in salutem gentium per aquam regenerationis operaris / presta ut in abrahe filios et in israheliticam dignitatem totius mundi transeat plenitudo. per. lectio f0aif puofetf e b . w. 1 In diebus illis 1 ■? apprehendent. vn. mulieres lA V. Et. uirum unum in die ilia dicentes ; panem nos- trum comedemus. et uestimentis nostris operie- mur r' tantummodo inuocetur nomen tuum super Pol. 109 a. nos ^ aufer opprobium nostrum ; in die ilia erit germen domini in magnificentia et in gloria et fructus terre, sublimis ; et exultatio his qui saluati fuerint de israhel ; et erit ; omnis qui relictus fuerit in sion. et residuus in ierusalem Y 1 sanctus uocabitur omnis qui scriptus est in uita in ierusalem^ si abluerit dominus sordem filia- rum sion^ et sanginem ierusalem lauerit de medio eius in spiritu iudicii et spiritu ardoris ; et creauit dominus super omnem locum montis sion. et ubi inuocatus est nubem per diem, et fumum. et splendorem ignis flammantis in nocte ; super omnem enim gloriam protectio. et taber- naculum erit in umbraculum dei 2 ab estu. et in 2 V. diei. securitatem et absconsionem a turbine et a pluuia ; ttactufl Uinea facta est dilecto in cornu uberi. p j_ jq9 b. b Et maceriam circumdedit. et circumfodit. et plan- tauit uineam soreth. b Et edificauit turrim in medio eius. b Et torcular. fodit in ea. uinea enim domini sabaoth domus israhel est oratio Deus qui nos ad celebrandum paschale sacra- mentum utriusque testamenti paginis imbuisti / 132 Missale Vetus da nobis intelligere misericordias tuas. ut ex perceptione presentium munerum firma sit ex- pectatio futurorum. per. eb. liv. i7-iv. 11. lectio f0at? pro [fete] B. Hec est hereditas seruorum domini et lusti- tia eorum apud me dicit dominus ; omnes siti- entes uenite ad aquas, et qui non babetis argen- tum / properate emite et comedite ; uenite Fol. 110 a. emite absque argento. et absque ulla commu- tatione uinum et lac. quare appenditis argentum non in panibus et laborem uestrum non in saturi- tate ? audite audientes me / et comedite bonum. et delectabitur in crassitudine anima uestra; inclinate aurem uestram et uenite ad me/ audite et uiuet anima uestra ; et feriam uobis- cum pactum sempiternum. misericordias dauid fideles ; ecce testem populis dedi eum. ducem ac preceptorem gentibus ; ecce gentem quam nesciebas uocabis et gentes qui non cognoue- runt te ad te current propter dominum deum tuum et sanctum israhel quia glorificauit te ; querite dominum dum inueniri potest inuocate eum dum prope est ; derelinquat impius uiam Fol. 110 b. suam et uir iniquus cogitationes suas •/ et reuertatur ad dominum et miserebitur eius. et ad deum nostrum quoniam multus est ad ignos- cendum; non enim cogitationes me§ cogita- tiones uestre, neque uite uestr§ uie me§ dicit dominus. quia sicut exultantur celi a terra/ 1 V. + et cogitationes mess, sic exaltate sunt ui§ mee a uiis uestris l a cogi- tationibus uestris. et quomodo descendit imber et nix de celo et illuc ultra non reuertitur. sed imbriat terram et infundit earn, et germi- nare earn facit. et dat semen serenti et panem comedenti / sic erit uerbum meum quod egre- " V. om. dietur de ore meo 2 dicit dominus omnipotens. 2 oratfo. Deus qui §cclesiam tuam semper gentium uocatione multiplicas/ concede propitius. ut Fol. Ill a. quos aqua baptismatis abluis. continua protec- tione tuearis. per. tractua Sicut ceraus desiderat ad fontes aquarnm ita desiderat anima mea ad te deus. Sitiuit anima mea ad deum fontem uiuum ! quando ueniam et apparebo ante faciem dei mei. b Fuerunt miM lacrime mee panes die ac node dum dicitui- mihi per singulos dies ubi est deus tuus. oratto Concede quesumus omnipotens deus. ut qui Hibernicum. festa paschalia agimus. eelestlbus desideriis s. accensi. fontem uitas sitiamus. per. 133 Kyrri eleyson christe eleyson nos christe audi Sancta maria ora Sancta dei genitrix UU'gO Sancta num Sancte michael Sancte gabriel Sante raphiel Sancte iohannis uirgi- ora ora ora ora ora Sancte petre Sancte paule Sancte andrea Sancte zefane Sancte laurentii Sancte uincentii Sancte martine ora ora ora ora ora ora ora ora Sancte patricii ora Sancte benedicte ora Sancte maria magaa- lena ora Sancta felicitas Per crucem tuam. li- bera no*. Per sanctam resur rectionem tuam. libera Peccatores te xogamus &udi nos Ut pacern nobis dones te Ut domnwm aposio- licum nostrum in sancta re- legione conseruate digneris te Ut seclesiam tuam itnmaculatam cus todire digram's te xo- gamus Ut regem hibernen- sium et exercitum eius con seruare digneris te xo- gamus. 1 Ut eis uitam et sani tatem atque uicto riam dones te xogamus Ut sanitatem nobis clones te t Ut pluuiam nobis clones te xogamus U fruc- tus terre; nobis clones. Ut aeris temperiem nobis clones te. Ut nos exaudire digram's te. Filii dei te. Accendite. accendite. accena%e. Kyrri eleyson. ter. Christe eleyson Kyrri eleyson. Gloria in excels/.?. Deus qui banc sacratissimam noctem gloria dominice resurrectionis illustrasti r' conserua in noua familie tue. progenie adoptionis. spiritum quem dedisti. ut corpore et mente renouati ora Sancta margareta ora Sancta petronilla Sancta brigida ora Omnes sancti orate o Propitius esto par ce nobis domine Propitius esto libera nos domine Fol. 111b. For the ornamental enclosure of each " ora," see Plate iv. See Introd. p. 47. 1 A similar Lit. in the Leo- fric Missal, f. 267 a, may bo dated by the petition for "reges nostros ; " in Murat. Lit. Eom. i. 74, by that " pro domno imperatore et exercitu Franeorum ; " in a missal at Florence (Bibl. Naz. xxxvi. 13), by that for "d. ottonem imperato- rem et exercitum christia- norum." Fol. 112 a. [In Sabbato Sancto.J 134 Missale Vetus Col. iii. 1-4. 1 A. V. igitur. 3 A. V. + sunt. 1 A. V. dextera. Fol. 112 b. • V. om Mat. xxviii. 1-7. 1 A. V. sepulchrum. Fol. 113 a. 2 A. V. positus. 3 A. V. prsecedit. Fol. 113 b. puram tibi exhibeant seruitutem. per. in unitate eiusdem an colo00en0e£( A. om. FratresV si consurrexistis cum 2 christo^ que sursum " querite. ubi christus est in dex- teram 4 dei sedens ; que sursum sunt sapite/ non que super terram ; mortui enim estis . et uita uestra absconds est cum christo in deo cum enim s christus apparuerit uita uestra r* tunc et uos apparebitis t 1 cum ipso in gloria ; Alleluia, b Confitemini domino quoniam in miseri- cordia eius. ttactue Laudate dominum omnes gentes ut supra gccuntium matljeum Uespere autem sabbati que lucescit in prima sabbati / uenit maria magdalen§ et altera maria uidere sepulcrum; ' et ecce terre motus factus est magnus/ angelus enim domini descendit de celo. et accedens reuoluit lapidem i et sede- bat super eum ; erat autem aspectus eius sicut fulgur et uestimentum eius sicut nix; pre timore autem eius exterriti sunt custodes / et facti sunt uelut mortui; respondens autem angelus/ dixit mulieribus ; nolite timere uos ; scio enim ■? quod ihesum qui crucifixus est queritis; non est hie ; surrexit enim i sicut dixit ; uenite et uidete locum / ubi possitus a erat dominus. et cito euntes dicite discipulis eius quia surrexit/ et ecce precedet 3 uos in galileam; ibi eum uidebitis / ecce predixi uobis., sfecwta Suscipe domine quesumus preces populi tui cum oblationibus hostiarum ut pasc^alibus initiate misteriis ad eternitatis nobw medelam te operante proficiant. per dominum nostrum U D equum et salutare. et te quidem omni tempore / sed in hoc potissimum nocte gloriosius predicare. cum pascha nostrum immolatus est christus. ipse enim uerus est agnus qui abstulit peccata mundi. qui mortem nostram moriendo destruxit et uitam resurgendo reparauit. et ideo. Communicantes et noctem sacratissimam celebrantes resurrectionis domini nostri ihesu christi secundum carnem. sed et memoram uenerantes imprimis gloriosas semper uirginis marie genetricis eiusdem dei et domini nostri \hesu christi. sed et Hibernicum. 135 Hanc igitur oblationem seruitutis nostr§. sed et cunctae familie, tu§ quam tibi offerimus pro bis quos regenerare dignatus es ex aqua et spiritu sancto tribuens eis remissionem om- niam peccatorum quesumus domine ut. ati ues3per[a$s] Alleluia alleluia PsalmuB Laudate dominum omnes gentes. Alleluia alleluia. Quoniam confirmata est super nos miserieordia eius et ueritas dornini manet in eter- Pol. 114 a. num. Alleluia alleluia. Gloria patri et filio et spritui sancto. Alleluia alleluia. Siout erat. in et et semper et in secula seculorum amen. Alleluia alleluia. in cuanplfo Uespere autem sabbati que lucescit in prima sabbati uenit maria magdalene et altera marie uidere sepulcrum alleluia, IPaalmus Magnificat. Spiritum domine tue, karitatis infunde. ut quos sacramentis pascbalibus satiasti. tua facias pietate Concordes, per. in umtate eius&em. 136 Missale Vetus Fol. 114 b. [In die Paschse.] Pol. 115 a. 1 Cor. v. 7, 8. 1 A. V. om. 2 A. consparsio. 3 A. V. azymi. 4 A. V. azymis. [Mis. de Arbuthnott.] Marc. xvi. 1-7. '- 1 A. V. Et cum i transisset sabbatum. Fol. 115 b. A. V. respicientes. A. vident. A. monumento. Pol. 116 a. EESURREXI et adhuc tecum sum alleluia possuisti super me manum tuam alleluia mirabilis facta est Bcientia tua alleluia alleluia. JPaalmug Domine probasti. me. oratio Deus qui hodierna die per unigenitum tuum eternitatis nobis aditum deuicta morte reserasti uota nostra que preueniendo aspiras etiam adiuuando prosequere. per eundem. FratresV expurgate uetus fermentum ut sitis noua conspersio 2 r' sicut estis azimi ; 3 etenim pascha nostrum immolatus est christus ; itaque epulemur non in fermento. ueterir' neque in fermento. malitie et nequitie. sed in azimis* sinceritatis r' et ueritatis ; ®ra'0ale Hec est dies quam fecit dominus exultemus et letemur in ea. i) Confitemini domino quoniam bonus quoniam in seculum misericordia eius. Alleluia b Pascha nostrum immolatus est christus b Epulemur in azimis sinceritatis et ueritatis damnum marcum 1 In illo tempore 1 r' maria magdalene et maria iacobi et salome emerunt aromata r 1 ut uenientes ungerent ihesum et ualde mane una sabbato- rum ueniunt ad monumentum ^ orto iam sole ; et dicebant ad inuicem ; quis reuoluet nobis lapidem ab ostio monumenti ? et respiciens 2 1 1 uiderunt 3 reuolutum lapidem ; erat quippe magnus ualde; et introeuntes in monumentum V uiderunt iuuenem sedentem in dextris cooper- tum stola Candida et obstupuerunt ; qui dicit illis. nolite expauescere ; ihesum queritis naza- renum •/ crucifixum ; surrexit / non est hie ; ecce locus r' ubi posuerunt eum ; sed ite dicite discipulis eius et petro / quia precedit uos in galileam ; ibi eum uidebitis ^ sicut dixit uobis., Terra tremuit et quieuit dum resurgeret in iudicio deus alleluia 00creta Suscipe domine quesumus preces populi tui cum oblationibus hostiarum. ut paschalibus initiate misteriis ad eternitatis nobis medelam te operante proficiant. per christum dominum t U D equum et salutare ■/ et te quidem. u supra. Communicantes. Hanc iaritur obZa- t ° tionem, u supra. Hibernicum. 137 commtmio Pascha nostrum immolatus est christus alleluia, ita- que epulemur in azimis sinceritatis et ueritatis. alleMa pojstcommunio Spiritum nobis domine tue, caritatis infunde ut quos sacramentis paschalibus satiasti. tua facias pietate Concordes, per. Dominica in alb[te] E . Quasi modo geniti infantes alleluia alleluia rationabile sine dolo lao concupiscite alleluia alleluia alleluia. ©aalmus exultate deo 8>&iutorio nostro Presta quesumus omnipotens deus ut qui Fol. 116 b. festa paschalia peregimus. hec te largiente moribus et uita teneamus. per. lectio ejptetole] b[eati] toljamtiss a[po0tolu] 1 Joh. v. 4-10. Karissimi 1 r' omne quod natum est ex deo r' ' A. V. om. uincit mundum ; et bee est victoria que uincit mundum r' fides nostra; quis est autem qui uincit mundum. nisi qui credit quoniam ibesus est fibus dei? bic est qui uenit per aquam et sanginem V ibesus cbristus; non in aqua solum. 2 A. V. sanguinem. sed in aqua et sangine. a et spiritus est qui a A. V. sanguine. testificator, quoniam cbristus est ueritas r' quo- niam 3 tres sunt qui testimonium dant * in celo 3 V. quia. " A. om. pater uerbum et spn-itus. et bi tres unum sunt; et tres sunt qui. testimonium dant in terra " r' spiritus 5 aqua et sangis; 6 et tres 7 unum" sunt ; 5 A. V. + et. si testimonium hominum accipimus ^ testimo- Pol. 117 a. nium dei maius est ; quoniam boc est testimo- 8 A. V. sanguis. 7 V. + hi. nium dei quod maius est •? quia 8 testificatus 8 V. quoniam. est de filio suo; qui credit in filium 8 dei."' babet " A. filio. testimonium dei in se ; Alleluia b post dies octo ianuis clausis stetit ihesus in medio diseipulorum suorum et dixit pax uobis. b Alleluia b Gauissi sunt diseipuli uiso domino. p. ssecunoum ioljannem Job., xx. 19-27. 1 In illo tempore ' r 1 cum a esset 2 sero die illo " A. V. om. * V. + ergo. una sabbatorum et fores essent clausas ubi erant 2 A. + ergo. discipuH congregati 3 propter metum iudeorum.- / 3 A. om. uenit ibesus. et stetit in medio et dicit eis ; pax uobis. et cum hoc dixisset. ostendit eis manus et latus. gauissi * sunt ergo discipub •/ uiso ' A. V. gavisi. domino ; dixit ergo eis iterum ; pax uobis. sicut missit 5 me pater r 1 et ego mitto uos. hoc b cum Fol. 117b. dixisset insuiHauit et dicit c eis; accipite spiritum 5 A. V. misit. h V. hsee. sanctum ; quorum remiseritis peccata remit- c V. dixit. 138 Missale Vetus 6 A. remittentur. 7 A. V. duodecim. 8 A. V. Didymus. A. V. digitum. 10 A. adfer. [Nine leaves are missinghere. Fol. 118 a commences with portion of the Lectio prima in Vigilia Pentecostes.] Fol. 118 a. Gen. xxii. 13-19. 1 V. holocaustum. V. transposes. 3 V. arenam. i V. httore. 5 V. + que. Fol. 118 b. ° V. Abraham. Deut. xxxi. 22-30. S. 1-1 V. om. * V. + ergo. V. om. tuntur 9 eis. et quorum retinueritis r' retenta sunt. Thomas autem unus ex duodecem 7 qui dicitur didimusV non erat cum eis quando uenit ihesus ; dixerunt ergo ei alii discipulis ; uidimus domiuum; ille autem dixit eis; nisi uidero in manibus eius fixuram clauorum et mittam degitum 9 meum in locum clauorum et mittam manum meam in latus eius non credam; et post dies octo r' iterum erant discipuli eius intus r' et thomas cum eis ; uenit ihesus ianuis clausis r 1 et stetit in medio et dixit ; pax uobis ; deinde dicit thome ; infer degitum 9 tuum hue. et uide manus meas. et affer 10 manum tuam et mitte in latus meum i' et noH esse incredulus sed fidelis ; uiditque post tergum arietem inter uepres herentem cornibus. quern assumens obtulit olo- caustum 1 pro filio. appellauitque nomen loci illius. dominus uidet ; unde usque hodie dici- tur; in monte dominus uidebit; uocauit autem angelus domini abraham secundo de celo dicens; per memet ipsum iuraui dicit dominus. quia fecisti rem 2 hanc 2 et non pepercisti filio tuo unigenito propter me ^ benedicam tibi. et mul- tiplicabo semen tuum sicut stellas ceh. et uelut harenam 3 que est in litore i maris ; possidebit semen tuum portas inimicorum suorum. et benedicentur in semine tuo omnes gentes. terr§. quia obedisti uoci me§ ; reuersus ' est abraam s ad pueros suos abieruntque. bersabee simul et habitauit ibi. ttactU0 Cantemus domino gloriose. oratio Deus qui in abrahe famuli tui opere humano generi obedientie exempla prebuisti r' concede nobis et nostr§ voluntatis prauitatem frangere et tuorum preceptorum rectitudinem in omni- bus adimplere. per. lectio Itbrt licuteronomu 1 In diebus illis l r 1 scripsit 3 moyses canticum et docuit filios israhel^ precepitque dominus iosue filio nun^ et ait; confortare. et esto robustus. tu enim introduces filios israhel in terram quam pollicitus sum patribus 3 eorum 3 et ego ero tecum, postquam ergo scripsit moyses uerba legis huius in uolumine atque compleuit. Hibernicum. 139 precepit leuitis qui portabant arcam foederis domini. dicens ; tolle filium istum et ponite Fol. 119 a. [The letters a, b, ilium in latere arce, foederis domini dei uestri. c . d, e, f, have been written ut sit ibi contra te in testimonium; ego enim ^ Irish characters on the scio contentionem tuam* durissimam! adhuc SveTuS'glt" uiuente me et ingrediente uobiscum. semper 4 V. + et eervicem tuam. contentiose egistis. contra dominum? quanto magis cum mortuus fuero ? congregate ad me omnes maiores natu per tribus uestras. atque doctores. et loquar audientibus eis sermones istos. et inuocabo contra eos celum et terram. noui enim quod post mortem meam inique agetis et declinabitis cito de uia quam precepi uobis. et occurrent uobis mala in extremo tempore quando feceritis malum in conspectu domini ut Pol. 119 b- irritetis eum per opera manuum uestrarum ; locutus est ergo moyses audiente uniuerso cetu filiorum israhel uerba carminis buius. et ad finem usque compleuit. tractim Attende celum et loquar et audiat terra uerba S. ex ore meo. b Expectetur sicut pluuia eloquium meum. et de- scendant sicut ros uerba mea • b Sic imber super gramina et sicut nix super fenum. quia nomen domini inuocabo b Date magm'fi centiam deo nostro deus uerax opera eius et omnes uie eius iustitia b Deus fidelis in quo non est iniquitas iustus et sanctus dominus. oratto Deus qui nobis per prophetarum ora pre- cepisti temporalia Telinquere et ad ^terna festinare^ da famulis tuis ut que a te iussa cognouimus implere celesti inspiratione uale- amus. per. lectio i&ait profit? Apprehendent. supra in sabbato pascAe Fol. 120 a. ttactua Uinea. facta est oratto Deus qui nos ad celebrandam presentem fer- S. tiuitatem utriusque testamenti paginis instruisr' da nobis intelligere misericordias tuas ut ex perceptione presentium munerum firma sit ex- pectatio futurorum. per. lectio teremfe pro[ftt?]. Bar. iii. 9-37. Audi israhel mandata uitae auribus percipe ut scias prudentiam ? quid est israhel quod in terra inimicorum es ? inueterasti in terra aliena. coinquinatus es cum mortuis deputatus es cum his qui in inferno sunt:' dereliquisti fontem 140 1 V. Pol. 3 V. 4 V. 5 V. 6 V. 8 V. V. io y 12 y 13 y 14 y, + sempitema. 120 b. 2 V. am. prudentia. intellectus. longiturnitas. vitae. intravit. thesauros . super. . avibus. . thesaurizant. acquisitionis. V. victus. V. terrain. 15 V. loco. Pol. 121 a. 16 V. +- filii eorum. " V. ipsorum. '" V. + est. 10 V. Meme. V. commemorati sunt. V. semitas. V. finem. Fol. 121 b. 23 V. mam. 21 V. + possit. 25 V. scire. 26 V. vias. 27 V. exquirat. 28 V. earn. 29 V. prseparavit. 30 V. seterno. 31 V. replevit. 32 V. peeudibus. 33 V. + et quadrupedibus. 34 V. lumen. 35 V. vocavit. 38 V. illud. 37 V. obedit. 38 V. stellaB. [ A An S has been written over this by a later hand.] 39 V. luxerunt. 40 V. + ei. 41 V. jucunditate. 42 V. adversus. 4S V. eum. Missale Vetus sapientie ; nam si in uia dei ambulasses •/ habi- tasses utique in pace 1 super a terrain. 2 disce ubi sit sapientia. 3 ubi sit uirtus r' ubi sit prudentia ut scias simul ubi sit longitudo 6 uita 6 _et uiiv tus. T ubi sit lumen oculorum et pax ? quis inue- nit locum eius. et quis intromit 8 in thesauris* eius? ubi sunt principes gentium, et qui domi- nantur super bestias que sunt in 10 terra? 11 qui in nubibus 12 celi ludunt. qui argentum tesau- rizant 13 et aurum in quo confidunt homines et non est finis possessions 14 eorum ; qui argentum fabricant et solliciti sunt/ nee est inuentio operum illorum ; et 2 tamen 2 exterminati sunt r' et ad inferos descenderunt. et alii in 2 locum 15 illorum surrexerunt ; iuuenes uiderunt lumen, et babitauerunt super terram. uiam autem discipline nescierunt. neque intellexerunt semi- tas eius. neque 16 susceperunt earn filii 2 eorum 2 a facie eorum 1T longe facta. 18 non est audita in terra cbanaan. neque uisa est in tbeman ; filii quoque agar qui exquirunt prudentiam que de terra est negociatores terre 19 et tbeman. et fabulatores. et exquisitores prudentie; et intel- ligently ; uiam autem sapienti§ nescierunt neque meminerunt 2 ° semitarum 21 eius ; o israhel quam magna est domus dei. et ingens locus posses- sions eius. magnus et non habet consumma- tionem 22 excelsus et immensus; ibi fuerunt gigantes nominati. illi qui ab initio fuerunt statura magna scientes bellum ; non bos elegit dominus neque uiam discipline; hxuenerunt propterea perierunt ; et quoniam non habue- runt sapientiam/ interierunt propter suam insipientiam ? quis ascendit in celum et accepit earn, et eduxit earn de nubibus ? quis transfre- tauit mare et inuenit earn. 23 et altulit earn 23 super aurum electum? non est qui 24 sciat 25 uiam 26 eius neque qui excogitat 27 semitas eius; sed qui scit uniuersa / nouit illam 28 et adinue- nit illam 28 prudentia sua qui perfecit 29 terram in sempiterno 30 tempore et adinuenit 31 earn peccodibus; 3233 qui emittit lucem 34 et uadit et inuocauit 35 earn 36 et obaudiuit " illi in tremore; zelle 38 autem dederunt lucem 34 in custodiis tuis. A et letate sunt ; et 2 uocate sunt et dixe- runt; adsumus et dixerunt 39 40 cum iocunditate" qui fecit illas ; bic est deus noster. et non esti- mabitur alius ad 42 ilium ; 43 hie adinuenit omnem Hibernicum. 141 V. in. « V. terris. uiam discipline, et dedit" illam iacob eius a Fol. 122 a. puero suo et israhel dilecto suo; post hec super" " v - fradidit. terrain " uisus est ? et cum hominibus cornier satus est ; tractua Siout ceruus desiderat. oratio Omnipotens sempiterne deus qui paschale S. sacramentum quinquaginta dierum uoluisti misterio contineri r' presta ut gentium facta dis- persio diuisione lingarum ad unam confessionem tui nominis celesti munere congregetur. per. atl mi00atTU [In Vigilia Pentecostes.] oratio Presta quesumus omnipotens deus. ut clari- tatis tute super nos splendor eflulgeat. et lux tu§ lucis corda eorum qui per gratiam tuam renati sunt sancti spiritus illustratione confirmet. per. in imitate eiusdem. lectio attuum apo0tolorum Act. xix. i-8. In diebus illis l r' cum appollo 2 esset corintbi. 1 A. V. factum est autem. et 3 paulus peragratis superioribus partibus Pol. 122 b. ueniret epbesum i et inueniret quosdam disci- 2 A. V. Apollo. 3 A. V. ut. pulos / ait a ad eos ; si spiritum sanctum acce- a j-- ^ f ^ sum - pistis credentes ? at illi dixerunt ' ad eum ; sed 5 » ' ' m ^ ne ' neque si spiritus sanctus est audiuimus ; llle uero ait; in quo ergo baptizati estis? qui dixerunt ; in iohannis baptismate ; dixit autem paulus ; iohannes baptizauit baptismo 8 peni- e A. baptisma. tenti§ populum dicens. in eo b qui uenturus b A. V. eum. esset. post ipsum ut crederent^ boc est in ibesum ; bis auditis t* baptizati sunt in nomine domini ihesu; et cum impossuisset 7 illis manum c 7 A. V. inposuisset. paulus •? uenit spiritus sanctus super eos. et c v - m anus. loquebantur lingis cS et propbetabant ; erant 8 A. V. Unguis. autem omnesuiri^ fere duodecem;"introgressus 9 A. V. duodecim. autem sinagogam. 10 cum fiducia loquebatur t0 A. V. synagogam. per tres menses r 1 disputans et suadens^ de Fol. 123 a. regno dei. Alleluia. Confitemini domino. ttactua Laudate dominum. 0ecunDum iofjatmem Joh. xiv. 15-21. 1 In illo tempore / dixit dominus discipulis 1 - 1 A. V. cm. suis; 1 si diligitis me^ mandata mea seruate. et ego rogabo patrem et alium paraclitum 2 dabit 2 A. paracletum. uobis. ut mane at uobiscum in eternumr / spiri- tum ueritatis quem mundus non potest ac- cipere quia non uidit eum nee scit eum ; uos 142 3 A. cognoscitis. 4 A. orfanos. 5 A. V. + sum. Fol. 123 b. S. Fol. 124 a. 1 S. in igneis. Fol. 124 b. P. Missdle Vetus autem cognoscetis 3 eum -* quia apud uos mane- bit, et in uobis erit ; non relinquam uos orpha- nosV ueniam ad uos; adhuc modicum/ et mundus me iam non uidet ; uos autem mdetis me r* quia ego uiuo. et uos uiuetis ; in illo die uos cognoscetis / quia ego 5 in patre meo. et uos in me. et ego in uobis. qui habet mandate mea et seruat ea if ille est qui diligit me ; qui autem diligit me i* diligetur a patre meo. et ego diligam eum t 1 et manifestabo ei me ipsum ; offertorium Emitte Bpiritum tuum et ereabuntur et renouabis faoiem terre. sit gloria iomini in. alleluia. timtta. Hostias populi tui quesumus domine mise- ratus intende. et ut tibi reddantur accepts conscientias nostras sancti spiritus salutaris enundet aduentus. per U. D. per christumr' qui ascendens super omnes celos sedensque ad dexteram tuam. pro- missum spiritum hodierna die in filios adop- tionis effudit quapropter profusis gaudiis totus in orbe terrarum mundus exultat/ sed et superne uirtutis atque angelice potestates ymnum glorie, tu§ concinunt sine fine dicentes. sanctus. Communicantes et diem sacratissimum penti- costes celebrantes quo spiritus sanctus apostolis innumeris 1 lingis apparuit. sed et memoriam. Hanc igitur oblationem seruitutis nostr§ sed et cunctag familie tue quam tibi offerimus pro bis quoque quos regenerare dignatus es ex aqua et spiritu sancto tribuens eis remissionem omnium peccatorum. quesumus domine. communio Ultimo festiuitatis die dicebat ihesus qui in me credit flumina de uentre eius fluent aque uiuse. hoc autem dixit de spiritu quern accepturi erant credentes in eum alle- luia alleluia. Presta quesumus. omnipotens deus. ut spi- ritus sanctus adueniens maiestatem nobis filii manifestando clarificet. per. in unitate. tiomtmca pentecogttjs Spiritus domini repleuit orbem terrarum alleluia, et hoc quod continet omnia scientiam habet uocis alleluia alleluia alleluia. t>. Omnium est enim artifex omnem habens uirtutem omnia prospiciens. gloria. Hibernicum. 143 Psalmiw Exurgat deus. . oratto Deus qui hodierna die corda fidelium sancti spiritus illustratione docuisti^ da nobis in eodem spiritu recta sapere. et de eius semper consolatione gaudere. per dominum in unitate eiusdem. lectio actuum aposstolorum 1 In diebus illis l / cum complerentur dies pentecostes i t 1 erant omnes discipuli 3 pariter in eodem loco; et factus est repente de celo sonus tanquam * aduenientis spiritus uehimentis ' t 1 et repleuit totam domum ubi erant apostoli 3 sedentes ; et apparuerunt illis dispertitse linga3 ° tanquam 4 ignis i 1 seditque supra singulos eorum; et repleti sunt omnes spiritu sancto r' et cepe- runt loqui uariis lingis ? prout spiritus sanctus dabat eloqui illis ; erant autem in ierusalem 8 habitantes iudei uiri religiosi •/ ex omni natione que sub celo est ; facta autem hac uoce conue- nit multitudo et mente confussa 9 est r' quoniam audiebat unusquisque linga sua illos loquen- tes; stupebant autem omnes / et mirabantur ad 3 inuicem 3 dicentes ; nonne ecce u omnes n isti qui loquuntur galilei sunt? et quomodo nos audiuimus unusquisque lingam 12 nostram 12 in qua nati sumus. parthi et medi. et elamite. et qui habitant mesopotamiam. iudeam et capa- dociam 13 pontum et asiam. frigiam 14 et pampi- liam. 15 egiptum " et partes libie 1S que est circa cirinen. 17 et aduen§ romani. iudei quoque et proseliti. 18 cretes et arabes ? audiuimus eos l9 loquentes 19 nostris lingis 1 magnalia dei ; Alleluia, b Emitte spiritum tuum. et creabuntur et renouabis faciem terre Alleluia. b Spiritus sanctus procedens a throno apostolorum peotora iuuisibili bodie perlustrauit potentia. 0£cunuum lotannem 1 In illo tempore / dixit dominus ihesus dis- cipulis suis j 1 si quis diligit me^ sermonem meum seruabit ; et pater meus diliget eum ^ et ad eum ueniemus et mansionem apud eum faciemus ; qui non diligit me r' sennones meos non seruat ; et sermo 2 quern audistis non est meus ; sed eius qui misit me patris ; bee locutus sum uobis/ apud uos manens ; paraclitus 3 autem spiritus sanctus quern mittet pater in nomine meor' ille uos docebit omnia et sug- Act. ii. 1-11. 11 A. et. 3 A. pentecosten. 3 A. V. om. Pol. 125 a. 4 A. tamquam. 5 A. V. vebementis. 6 A. V. lingua. A. Hierusalem. A. V. confusa. 11 A. omnes eoce. 12 A. lingua nostra. Fol. 125 b. 13 A. V. Cappadociam. 14 A.Frygiam. V. Pbrygiam. 15 A. V. Pamphyliam. " V. iEgyptum. 16 A. Lybias. V. Libyaj. 17 A. V. Cyrenen. 18 A. V. proselyti. 19 A. loquentes eos. S. Joh. xiv. 23-31. 1-1 A. V. Eespondit Iesus et dixit ei. Fol. 126 a. 2 A. V. sermonem. 3 A. paracletus. 144 Fol. 126 b. * V. quidquam. Fol. 127 a. Mis sale Vetus geret uobis omnia quecunque dixero uobis; pacem relinquo uobis r' pacem meam do uobis; non quomodo mundus dat S ego do uobis ; non turbetur cor uestrum i 1 neque formidet; audistis quia ego dixi uobis i 1 uado et uenio aduos ; si diligeretis mer' gauderetis utique quia uado ad patrem. quia pater maior me est ; et nunc dixi uobis priusquam fiat:" ut cum factum fuerit credatis ; iam non multa loquar uobis- cum ; uenit enim princeps mundi huius r' et in me non babet quicquid ; 4 sed ut cognoscat mundus quia diligo patrem r' et sicut mandatum dedit mini pater i 1 sic facio ; offertorium Confirma hoc deus quod operatus es in nobis a templo tuo quod est in ierusalem tibi offerent reges munera alleluia $ttma Munera domine quesumus oblata sanctifica et corda nostra sancti spiritus illustratione emunda. per. in imitate. U. D. per cbristum. qui ascendens ut supra Communicantes. Hac igitur ut supra. commum'o Factus est repente de celo sonus tanquam aduenientis spiritus uehementis ubi erant sedentes alleluia et repleti sunt omnes spiritu loquentes magnalia dei alleluia alleluia. Sancti spiritus domine corda nostra mundet infussio. et sui roris intima aspersione fecun- det. per. in unitate. euisdem. uiiu fcal teb* tomzvgio 0anctt pauU aposftoli ad fiDem Act. ix. 1-22. 11 A. V. om. 2 A. V. + autem. 3 A. aspirans. a V. acoessit. 4 A. epistulas. ' A. in. 6 A. V. synagogas. Letemur omnes in domino hodiernum diem sollemni- ter oelebrantes. quam beatus paulus conuersione sua per omnem mundum decorauit. 100almtl0 Prostratus est seuissimus persecutor et erectus est fidelissimus persecutor. oratio Deus qui uniuersum mundum beati pauli predicatione docuisti r' da nobis quesumus ut qui eius hodie conuersionem colimus per eius ad te exempla gradiamur. per. lectio actuum apogtolorum ' In diebus illis 1 J saulus 2 adhuc spirans 3 minarum et cedis in discipulos domini abiit a ad principem sacerdotum. et petiit ab eo epistolas 4 in damascum ad " sinagogas V ut si quos inue- Hibernicum. 145 nisset huius uie uiros ac mulieres uinctos per- Pol. 127 b. duceret 7 Jerusalem ; et cum iter faceret r 1 con- 7 A. V. + in. tigit ut appropinquaret 8 damasco ; et subito 8 A. adpropinquaret. circumfulsit eum lux de celor' et cadens in terram audiuit uocem dicentem sibi ; saule saule r' quid me persequeris ? qui dixit quis es domine ? et ille ; ego sum ihesus nazarenus * ? 9 A. V. om. quem tu persequeris. 1011 durum est tibi contra 10 A. + sed. nn A. om. stimulum calcitrare ; et tremens ac stupens dixit; domine r' quid me uis facere. et dominus ad ilium; 11 surge et ingredere ciuitatemr' et dicetur tibi quid te oporteat 12 facere ; uiri 12 A. oportet. autem illi qui comitabantur. cum eo S stabant stupefacti audientes quidem uocem ; neminem autem uidentes ; surrexit autem saulus de terra r 1 apertisque oculis nihil uidebat ; ad Fol. 128 a. manus autem ilium trahentes introduxerunt damascum •? et erat b tribus diebus non uidens. b V. + ibi. et non manducabit " neque bibit ; erat autem 13 A. V. manducavit. quidam discipulus damasci nomine annanias c r! c V. Ananias. et dixit ad ilium in uisu dominus ; annania.' 1 d V. Anania. et u ille ait ; ecce ego domine ; et dominus ad 14 A. V. at. eum ; 15 surge 16 et e uade in uicum qui uocatur 15 A. ilium. 16 A. surgens. rectus r' et que, re in domo iud§ saulum nomine « A. om. tharsensem/ ecce enim orat ; et uidit uirum ' V. Tarsensem. annaniam g nomine intro euntem et imponen- e v. Ananiam. tern " sibi manum 18 / ut uisum recipiat; respon- 17 A. inponentem. dit autem annanias ; c domine r' audiui a multis 18 A. V. manus. de uiro hoc quanta mala h Sanctis tuis fecerit ' h V . + fecerit. ' V. om. in ierusalem t 1 et hie habet potestatem a prin- cipibus sacerdotum alligandi omnes qui inuo- cant nomen tuum ; dixit autem dominus 19 ad 19 Fol. 128 b. eum; 19 uade quoniam uas electionis 20 michi _ 21 *° A. V. ad eum dominus. est 9 iste r' ut portet nomen meum coram genti- 2I ^ y £^f ' bus et regibus et filiis israhel ; ego enim osten- dam illi r' quanta oporteat eum pro nomine meo pati ; et abiit annanias.' et intromit in domum ^ et imponens 22 ei manus dixit ; saule 22 A. inponens. frater f 1 dominus 23 missit 2i me ihesus e qui " A. + ihesus. apparuit tibi in uia qua ueniebas ut uideas. et implearis spiritu sancto ; et confestim cecide- runt ab oculis eius tanquam 25 scame 26 1 1 et 25 A. tamquam. uisum recepit ; et surgens baptizatus est ; et 2 " A. V. squamse, cum accepisset cibum/ confortatus est; fuit autem cum discipulis qui erant damasci J per dies aliquot f et continuo in sinagogis 28 pre- " A. aliquos. dicabat ihesum^ quoniam hie. est filius dei; 2S A. V. synagogis. stupebant autem omnes qui eum audiebantr' Fol. 129 a. L. 146 Missale Vetus et dicebant ; nonne hie est qui expugnabat in ierusalem eos qui inuocabant nomen istud. et 28 A. V. hue. huic 29 ad hoc uenit. ut uinctos illos duceret ad principes sacerdotum ? saulus autum _ multo magis conualescebat. et confundebat iudeos. 30 A. adfirmans. qui habitabant damasci^ affirmans 30 S quoniam hie est christus. Domine peruenisti P- b Uitam. Alleluia b Posuisti adiutorium. Require in natale unius confessoris. ttactus Tu es uas electionis sancte paule apostole uere digne es glorifieandus b Predicator ueritatis et doctor gentium in fide et ueritate. b Per te omnes gentes cognouerunt gratiam dei. b Intercede pro nobis ad deum qui te elegit. Mat. xix. 27, 29. gectmtium matljeum 11 A. V. Tunc respondens ' In illo tempore r' dixit simon petrus ad Petrus dixit ei. ihesum; 1 ecce nos reliquimus omnia r 1 et secuti Pol. 129b. sumus te; quid ergo erit nobis ? ihesus autemr' 2 A. V. dixit. ait 2 illis ; amen dico uobis. quod uos qui secuti estis me. in regeneratione cum sederit filius hominis in sede maiestatis sue r - ' sedebitis et uos super sedes. xu. iudicantes. xn. tribus A. V. vel. israhel ; et omnis qui reliquerit domum. aut 3 fratres aut sorores. aut patrem aut matrem. aut uxorem aut filios aut agros propter nomen meum r' centuplum accipiet r' et uitam §ternam possidebit. o ffertor ium • Posuisti domine super caput eius coronam de jyretioso. gecma Apostoli tui pauli precibus domine plebis tue dona sanctificar' ut que tibi grata tuo. sunt iustituto gratiora fiant patrocinio suppli- candis. per. communfo Amen dico uobis qui reliquistis omnia et secuti estis 1 ol. lcJO a. me centuplum accipietis et uitam eternam possidebitis pogtcommuttio s - Salutari refecti misterio quesumus omnipo- tens deus. ut qui hunc diem in beati pauli apos- toli tui conuersione honorabilem haberi uolu- isti. nos quoque conuersos a uitiis in tua facias semper seruitute gratulari. per Hibernicum. 147 fcaleiuite ftbruarttg -sanct? brifffoe uitffimss. p. [Eos. foi. so.] Graudeamus. omnes. oratto Lelorum atque terrarum conditor et guber- P. lb. nator omnipotens deus. precanti populo suc- curre tua pietate et presta ut qui in honore sancte brigide presentem diei buius gerimus sollennitatem per ipsius sufiragia perhenni misericordia tua potiamur. per. Eclesie tue quesumus domine preces et bos- P. lb. tias beatae brigide^ commendet oratio. ut qui pro illius meritis maiestatem tuam indefessa Fol. 130 b. atque exorabilem humiliter imploramus. cuius precibus adiuti misericordiam tuam sentiamus per. postcommunio p. n. Adiuuent nos quesumus domine hec misteria sancta que sumpsimus. et beate uirginis tuae brigit33 intercessio ueneranda. per dominum nostrum., Incipit ordo in purificatione sancte marie, postquam fratres ITti PiiviflnQ+i^nn "R \T Ml exierint a capitulo pulsentur tunc signa sicut mos est. et in- L in ^UnncaUOne *>• V. M.J duant se sacris uestibus sicut soliti sunt facere in festiuis die- bus, et sic ueniendum est ante altare sancte marie, ibique prosternantur tapetae. et desuper ponantur candele.' benedi- canturque cum magna ueneratione ab episcopo uel decano uel ab ebdomadario hoc modo. Benedic domine ihesu cbriste hanc creaturam S. cer§ supplicantibus nobis et infunde ei per uirtutem sanct§ crucis benedictionem celestem. Fol. 131 a. ut qui earn ad repellandas tenebras bumano usui tribuisti talem signaculo sancte; crucis tue, fortitudinem et benedictionem accipiat ut qui- buscunque locis accensa siue posita fuerit. dis- cedat diabolus et contremescat et fugiat palli- dus cum omnibus ministris suis de habita- tionibus illis. nee pr^sumat amplius inquietare. seruientes tibi qui cum deo patre et spiritu sancto uiuis et regnas deus. per. secula. oratto Domine sancte pater omnipotens eterne deus qui omnia ex nibilo creasti et iussu tuo per opera apium bunc liquorem ad perfectionem cerei euenire fecisti. et qui bodierna die peti- tionem iusti simeonis implesti. te bumiliter deprecamur ut bas candelas ad usus hominum Fol. 131 b. et sanitatem corporum et animarum siue in terra siue in aquis per inuocationem sanctissimi nominis tui et per intercessionem sancte marig 148 Missale Vetus semper uirginis cuius hodie festa deuote cele- brantur. et per preces omnium sanctorum tuo- rum benedicere et sanctificare digneris et hums plebis tue que illas honorifice m manibus desi- derat portare. teque laudando exultare. exau- dias uoces de celo sancto tuo et de sede maies- tatis tue. et propitius sis omnibus clamantibus ad te quos redemisti pretioso sangine fihi tui. qui tecum. E. antifona Lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis tue israhel. E- IPsalmua Nunc dimittis. senium. Fol. 132 a. at) proce0[sionem] Aue gratia dei genitrix uirgo ex te p_ enim ortus est sol iustitie illumiuans que in tenebris sunt letare tu senior iuste suscipiens in ulnas liberatorem animarum donantem nobis et resurrectionem. E. antifona Adorna talamum tuum sion et suscipe regem christum amplectere mariam que est celestis porta regem glorie nouo lumine subsistit uirgo adducens in manibus filium ante luciferum. quern aceipiens simeon in ulnas suas predicauit populis dominum eum esse uite et mortis et saluatorem mundi oratio S. Domine deus pater omnipotens. lumen inde- ficiens. qui es conditor omnium bene «}* die hoc lumen tuum a fidelibus in honorem tui nominis portandum. quatinus a te sanctificatum sit Fol. 132 b. atque benedictum et ut lumine claritatis tue accendamur et illuminemur propitius concedere digneris et ueluti eodem igne quo quondam illuminasti moysen famulum tuum ita illumines corda nostra et sensus nostros ut ad uissionem £tem§ claritatis peruenire mereamur. per. oratfo E. Exaudi quesumus domine plebem tuam et que. extrinsecus annua tribuis deuotione uene- rari interius assequi grati^ tu§ luce concede, per. iiii n teb. pun'ficatto 0ancta£ matit Suscepimus deus misericordiam tuam in medio tem- pli tui secundum nomen tuum deus ita laus tua in fines terre iustitia plena est dexjera tua. psalmua Magnus. Omnipotens sempiterne deus maiestatem Fol. 133 a. tuam supplices exoramus. ut sicut unigenitus tuus hodierna die cum nostre carnis substantia in templo est presentatus r' ita nos facias puri- ficatis tibi mentibus presentari. per. Hibernicum. 149 lectio malaclji? profete. Mai. m. 1-4. Hec dicit dominus deus; 1 ecce ego mitto Ul Y.om. angelum meum^ et preparabit uiam ante faciem tuam; 2 et statim ueniet ad templum 2 V. meam. sanctum 3 suum dominator quern uos que,ritis ^ 3 V. om. et angelus testamenti quern uos uultis; ecce uenit 4 dominus exercituumr' et quis poterit 4 V. + dioit. cogitare diem aduentus eius? et quis stabit ad iudendum eum ? ipse enim quasi ignis con- flans^ et quasi herba fullonum; et sedebit con- flans et emundans argentum r 1 et purgabit Alios leui; et conflabit 5 eos quasi aurum et quasi 6 V. colabit. argentum et erunt domino offerentes sacrificia Fol. 133 b. in iustitia; et placebit domino sacrificium iuda et ierusalem sicut dies seculi^ et sicut anni antiqui; 1 dicit dominus r' omnipotens; 1 graBale Suscepimus deus misericordiam tuam in medio templi tui secundum nomen tuum domine ita et laus tua in fines terre. ti Sieut audiuimus ita et uidimus in ciuitate dei nostri. Alleluia. i> Hodie oblatus est in templo uirginis filius cuius P. diuinitatem omnis non eapit orbis. ttactua Gaude maria uirgo cunctas heresses sola P. interemisti. S Que gabrielis archangeli dictis credidisti. P- S Dum uirgo domini et hominem genuisti. et post P- partum uirgo inuiolata permansisti B Dei genitrix intercede pro. P- gectmoum lutam Luc. u. 22-32. 1 In illo tempore x r' postquam impleti sunt " A. V. et. dies purgationis mari§ 2 secundum legem moy- Fol. 134 a. 2 A. V. eius. si 3 r 1 tulerunt ihesum 4 in ierusalem ut sisterent 3 A. Mosi. * A. V. ilium. eum domino, sicut scriptum est in lege domini quia omne masculum adaperiens uuluam sanc- tum domino uocabitur. et ut darent bostiam secundum quod dictum est in lege domini. 5 par s A. om. turturum aut duos pullos columbarum; et ecce homo erat in ierusalem cui nomen simeon 8 J 6 A. Symeon. et homo 7 iustus et timoratus expectans conso- 7 A. V. + iste. lationem israbel; et spiritus sanctus erat in eo; et responsum acceperat a 8 spiritu sancto. non 8 A. ab. uisurum se mortem •? nisi prius uideret christum domini; et uenit in spiritu in templum; et cum inducerent puerum ihesum parentes eius ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo r / et ipse accepit eum in ulnas suas et bene- dixit deum et dixit; nunc dimittis seruum tuum Pol. 134b. domine secundum uerbum tuum in pace i' quia uiderunt oculi mei salutare tuum quod parasti 150 11 purificatione b. M. semper V. collaudare benedicere et predicare. E. 1-1 purificatione b. et gloriosae semper V. M. exsultantibus animis laudare benedicere et prtedicere. S. Fol. 135 a. 1 See Introd. p. 46. P. [Bos. fol. 88.] Fol. 135 b. P. lb. 1 The memoirs of St. Patrick in the Book of Armagh speak of his " conductio omnium SS. Hibernife in die judicii."' The Hymns of St. SechnaU (line 92), and of St. Fiacc (line 52) refer to the same tradition. P. lb. Missale Vetus ante faciem omnium populorum. lumen ad reuelationem gentium J et gloriam plebis tue israhel ; _ offetrtortum Diffussa est gratia in labiis tuis propterea benedixit te deus in eternum. et in seculum seculi. gccreta Presta quesumus domine. ut sicut hodierna munera ueneranda filii tui oblatione consecran- tur. sic ipsius gloriose. genitricis precibus sem- piterni luminis nobis claritas conferatur. per eundem U. D. eterne deus:' et te in ueneratione 1 sacrarum uirginum exultantibus animis lau- dare benedicere. et predicare intra quas inte- merata dei genitrix uirgo maria. cuius puri- ficationis diem celebramus gloriosa effulsit; 1 que et unigenitum tuum sancti spiritus obum- bratione concepit. et uirginitatis gloria perma- nente buic mundo lumen in eternum effudit. ihesum christum dominum nostrum, per quern comtntmio Eesponsum accepit simeon aspiritu sancto non uisum se mortem nisi uideret christum deum. pogftcommumo Da nobis misericors deus eius presenti festi- uitate uegetari. cuius integra uirginitate susce- pimus auctorem nostre salutis. per. xui feaU ap. in natal[e] gfancti ^atricu. ^ptjjcopu 1 Deus qui sanctum patricium scotorum apos- tolum tua prouidentia elegisti ut hibernenses gentes in tenebris et in errore gentilitatis errantes. ad uerum dei lumen scientie reduceret. et per lauacrum regenerationis filios excelsi dei efficeret tribue nobis quesumus eius piis inter- cessionibus ut ad ea que recta quantocius fes- tinemus. per. 0ttr£ta Hostias tibi quas in honore sancti patricii offerimus deuotas accipias ut uos a timore iudicii liberemur. 1 per. pojstcommunfo Omnipotentem deum uniuersitatis auctorem suppliciter exoramus ut qui spirituale sacri- ficium in honorem sancti patricii offerimus. fiat nobis remedium sempiternum. per. Hibernicum. 151 WU &al„ ap. annunciatt'o ssaticte mart? Borate celi desuper et nubes pluant iustum aperiatur terra et germinet saluatorem psalmUfl Et iustitia oriatur simul ego dominus creaui eum oratfo Deus qui de beatse marias uirginis utero uer- bum tuum angelo nuntiante carnem suscipere uoluistir' presta supplicibus tuis ut qui uere earn genitricem dei credimus eius apud te intercessionibus adiuuemur. per eundem lectio teai? ptofet? l In diebus illis r^ locutus est 1 dominus ad achaz dicens ; pete tibi signum a domino deo tuo in profundum inferm/ siue in excelsum supra ; et dixit acbaz ; non petam •? et non temptabo 2 dominum; et dixit; audite ergo do- mus dauid ; numquid parum uobis est molestos esse hominibus. quia molesti estis et deo meo ? propter hoc dabit dominus ipse uobis signum; ecce uirgo concipiet in 3 utero 3 et pariet filium r* et uocabitur nomen eius emanuel; 4 butirum 5 et mel comedet r' ut sciat reprobare malum et eligere bonum; gratiale In sole posuit. 6 A summo celo. ttactua Aue maris gratia plena dominus tecum. Benedicta tu in mulieribus et benedictus fructus uentris tui. B Eoce concipies et paries filium et uoeabis nomen eius emanuel. Quomodo net istud quoniam uirum non cognosco et respondens angelus intulit i ei. 6 Spiritus sanotus superueniet in te et uirtus altissimi obumbrabit tibi 1) Ideoque quod nascetur ex te sanctum uocabitur films dei gectmtium lucattu 1 In illo tempore 1 1 1 missus est gabriel a ange- lus a a deo in ciuitatem galilee. cui nomen nazareth r 1 ad uirginem disponsatam 2 uiro. cui nomen erat ioseph de domu 3 dauid; et nomen uirginis maria; et ingressus angelus ad earn/ dixit, aue 4 gratia plena r 1 dominus tecum; bene- dicta tu in mulieribus ; que cum audisset r - ' tur- bata est in sermone eius. et cogitabat qualis esset ista salutatio; et ait angelus ei. ne timeas maria t inuenisti enim gratiam apud deum ; ecce concipies in utero et paries filium/ et uoeabis nomen eius ibesum; hie erit magnusr' et filius altissimi uocabitur; et dabit illi domi- Fol. 136 a. Is. vii. 10-15. " V. Et adjecit loqui. * V. tentabo. 3 V. OTO. 4 V. Emmanuel. 5 V. butyrum. Pol. 136 b. P. P. Dominus 1 V. A. dixit. s. s. Luc. . i. 26-38. 11 A. V. In mense autem sexto. a V. transposes. 2 A. V. desponsatam. 3 A. V. domo. Pol. 137 a. 4 A. have. 152 5 A. V. ejua. 9 A. V. obumbrabit. Fol. 137 b. 7 A. Elisabet. 8 A. senecta. 9 A. sterelis. S. incamationis. B. S. + lsetitiam. Fol. 138 a. Missale Vetus nus deus sedem dauid patris sui s •/ et regnabit in domo iacob in eternum. et regni eius non erit finis, dixit autem maria ad angelum; quo- modo fiet istud quoniam uirum non cognosco ? et respondens angelus r" dixit ei ; spiritus sanc- tus superueniet in te et uirtus altissimi obum- brauit 6 tibi ; ideoque et quod nascetur ex te sanctum r' uocabitur filius dei ; et ecce eliza- beth 7 cognatatua^ et ipsa concepit filium in senectute 8 sua; et hie mensis est sextus illi que uocatur sterilis 9 r 1 quia non erit impossible apud deum omne uerbum; dixit autem maria; ecce ancilla domini ; fiat mihi r' secundum uer- bum tuum. offtrtortum Aue maria gratia plena dominus tecum gecma In mentibus nostris quesumus domine uere fidei sacramenta confirma ut qui conceptum de uirgine deum uerum et hominem confitemur. per eius salutifer§ resurrectionis 1 potentiam ad eternam peruenire mereamur. 2 per eundem communio Eeee uirgo concipiet. pogtcommtmto Gratiam tuain quesumus domine mentibus nostris infunde. ut qui angelo nuntiante cbristi filii tui incarnationem cognoviimus. per pas- sionem eius et crucem ad resurrectionis gloriam perducamur. per eundem Gal. v. 10-12-vi. 12-14. 1 A. V. ego. 2 A. om. V. in. 3 A. portavit. * A. V. ciroumoisionem. 5 A. athuc. Fol. 138 b. " V. + et. ' A. abscindantur. b V. + enirn. 7 A. bii. u tionas mau itiuentio ganct? crucig Nos autem gloriari. Paalmue Deus misereatur. Deus qui in preclara salutifere crucis inuen- tione passionis tue miracula suscitasti^ con- cede ut uitalis ligni pretio eterne uitse sufiragia consequamur. qui uiuis. „ , ad ffal[atag] k | ratresY confido de 2 uobis in domino / quod nihil aliud sapietis; qui autem conturbat uos^ portabit' 1 iudicium quicunque est ille ; ego autem fratres si circumcissionem 4 adhuc 5 pre- dico ? quid adhuc persecutionem patior ? ergo euacuatum est scandalum crucis; utinam " abscidanturY qui uos conturbant; quicunque" uolunt placere in carne / hi ' cogunt uos cir- Hibernicum. 153 cumcidi tantum ut crucis christi persecutionem non patiantur ; neque enim qui circumciduntur legem custodiunt J et 8 uolunt uos circumcidi. ut in carne uestra gloriantur; mihi autem absit gloriari ; nisi in cruce domini nostri ihe su christi. per quern mihi mundus crucifixus est r' et ego mundo. A. V. sed. A. V. glorientur. OtaBale Christus factus. S Propter quod et deus exaUauit. Alleluia. to Nos autem gloriari. jsecuttfium iofjamiem. 1 In illo tempore x i 1 erat 2 homo ex phariseis P. P. P. Joh. iii. 1-15. 1 - 1 A. V. om. nicodemus nomine •? princeps iudeorum ; hie 2 A. V. + autem. A. eum. Pol. 139 a. 5 A. i 6 A. V. numquid. 7 A. V. iterato. 1 V. renasei. b V. + saneto. V. aut. uenit ad ihesum 3 nocter' et dixit ei; rabbi, scimus quia a deo uenisti magister. nemo enim potest hec signa facere que tu facis t 1 nisi fuerit deus cum eo ; respondit ihesus r' et dixit ei ; amen amen dico tibi nisi quis natus fuerit denuo. non potest introire * regnum dei. dicit 4 A. V. videre. ad eum nicodemus; quomodo potest homo nasci cum sit 5 senex ? 5 nunquid 6 potest in uentrem matris sue, iterum 7 introire et nasci ? a respondit ihesus amen amen dico tibi J nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu. b non potest introire in regnum dei; quodnatum est ex earned caro est ; et quod natum est ex spiritu r' spiritus est ; non mireris quia dixi tibi r' oportet uos nasci denuo; spiritus ubi uult spirat r 1 et uocem eius audis ; sed nescis unde ueniat / et c quo uadat. sic est omnis^ qui natus est ex spiritu; respon- dit nicodemus r' et dixit ei ; 8 tu es magister in israhel et hec ignoras? amen amen dico tibi r' quia quod scimus loquimur et quod uidimus testamur et testimonium nostrum non accipitis ; si terrena dixi uobis et non creditis i' quomodo si dixero uobis celestia credetis? et nemo ascendit in celum r' nisi qui descendit de celo. filius hominis qui est in celo ; et sicut moyses ° exaltauit serpentein in deserto/ ita exaltari oportet filium hominis ut omnis qui credit in ipsum 10 non pereat r' sed habeat uitam eter- 10 A. ipso, nam., offertorium Ueniens uir splendidissimus ad constantinum regem P- nocte excitauit eum dicens respice in celum et uide regnum crucis domini per quod accipiens uirtutem et fortitudidem. "Diso autem signo rex fecit similitudinem crucis quam uiderat in celum et glorificauit deum. alleluia 8 A. V. + quomodo possunt haec fieri ? respondit Iesus et dixit ei. Fol. 139 b. 8 A. Moses. 154 Missale Vetus gfetreta Fol. 140 a. Sacrificium domine quod immolamus pla- catus intende. ut ab omni nos exuat bellorum nequitia. et per uexillum sancte crucis filii tui ad conterendas potestatis aduersse insidias nos in tue protectionis securitate constituat. per eundem. commum'o S, Per lignum serai facti sumus et per sanetam crucern 1 S. seduxit. liberati sumus fructus arboris reduxit 1 nos filius dei redemit nos alleluia. po0tcommunto Repleti alimonia celesti et spirituali poculo receati quesumus omnipotens deus. ut ab hoste 1 S. E. + Filii tui arma jus- maligno defendas quos per lignum sancte, cru- titiee pro salute mundi. cis. 1 mundum 2 triumpbare iussisti. per. 2 S. E. om. iX. fc[a]l mitt, uifft'lta gancti ioljamtig Ne timeas zacharias exaudita est oratio tua et eliza- beth uxor tua pariet tibi filium. et uoeabis nomen eius Fol. 140 b. iohannem. et erit niagnus coram domino et spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris sue. et multi in natiuitate eius gaudebunt. JPealmus Apparuit autem angelus zacharie stans a dextris incensi et ait illi oratto Presta quesumus omnipotens deus. ut familia tua per uiam salutis incedat et beati iobannis precursoris hortamenta sectando. ad eum quem prgdixit secura perueniat. per. jer. i. 4-io. Itctto itvzmit profete 11 V. et. ' In diebus illis 1 i 1 factum est uerbu'm domin'i ad me dicens; priusquam te formarem in utero noui te r* et antequam exires de uulua sancti- ficaui te. et propbetam in gentibus dedi te. et dixi ; a. a. a. domine deus ; ecce nescio loqui / quia puer ego "sum ; et dixit dominus ad me ; 2 V. om. noli dicere quia 2 puer sum r' quoniam ad omnia Fol. 141 a. que mittam te ibis, et uniuersa que mandauero tibi loqueris ; ne timeas a facie eorum r' quia teciim ego sum ut eruam te dicit dominus ; et misit dominus manum suam et tetigit os meum; et dixit dominus ad me ; ecce dedi uerba mea in ore tuo r* ecce constitui te hodie super gentes et super regna ut euellas et destruas. et dis- 3-3 V. om. perdas. et dissipes. et edifices et plantes. 3 ait dominus omnipotens; 3 Hibernicurn. 155 CtaUaU Fuit homo missus a deo cui nomen erat iohannes Mo uenit b Ut testimonium perhiberet de lumine '. parare domino plebem perfeotam ginitium sianctf nianjjrtff jSecunbum lucam, Luc. i. 5-17. Fuit in diebus herodis regis iudee sacerdos quidam nomine zacharias de uice abia r' et uxor illius l de filiabus aaron. et nomen eius eliza- 1 A. mi. beth; 2 erant autem ambo iusti ante deum/ 2 A. Elizabet. incedentes in omnibus mandatis et iustifica- p l. 141 b. tionibus domini sine querela; 3 et non erat illis 3 A. querella. filius r' eo quod esset elizabet sterilis. 4 et ambo 4 A. sterilis. processissent in diebus suis; factum est autem:' cum sacerdotis fungeretur zacharias a in ordine a A. V. om. uicis sue ante deum r' secundum consuetidinem sacerdotii sorte 5 exiit ut incensum poneret. s A. forte, ingressus in templum domini ; et omnis multi- tude erat b populi b orans foris / hora incensi ; b V. transposes. apparuit autem illi angelus dominie stans a dextris uirtutis " incensi ; et stacharias T tur- 8 A. V. altaris. batus est uidens/ et timor irruit 8 super eum; 7 A. V. Zacharias. ait autem ad ilium angelus ; ne timeas zacharia t 1 im-uit. quoniam exaudita est deprecatio tua. et uxor tua elizabeth pariet tibi filium t 1 et uocabis Pol. 142 a. nomen eius iohannem; et erit gaudium tibi et " v. Ioannem. exultation et multi in natiuitate eius gaude- bunt ; erit enim magnus coram domino r' et uinum et siceram " non bibet; et spiritu sancto 8 A. sicera. replebitur adhuc ex utero matris sue ; et multos filiorum israhel conuertet ad dominum deum ipsorum / et ipse precedet ante ilium in spiritu et uirtute helise d ut conuertat corda patrum in d V. Elise. filios. et credulos ad prudentiam iustorum parare domino plebem perfectam. offertortum Gloria et honore coronasti eum domine et eum gecreta Da quesumus omnipotens deus. ut sicut S. beatus iobannes baptiza astruxit agnus ille tuus qui presentibus misteriis declaratur est peccata peccata nostra semper emundet. qui. communto Magna est gloria. Beati iohannis baptize nos domine preclara Fol. 142 b. comitetur oratio. et qnem uenturum esse pre- dixit poscat nobis fore placatum. ihesum chris- tum dominum nostrum. 156 Missale Vetus P. Is. xlix. 1-7 (with portions omitted). Fol. 143 a. 1 V. sicut. 2 V. + propter. 3 V. + quia fidelis est. 1 V. om. Pol. 143 b. S. P. Luc. i. 57-68. '- 1 A. V. om. 2 A. V. + autem. 3 A. vocant. 4 A. eius. 1 V. Ioamies. Fol. 144 a. 5 A. pugilarem. 9 V. illico. in tit'0 gancto iofjannig De uentre matris mee uocauit me dominus nomine meo et posuit os meum ut gladium acutum sub tegu- mento manus sue protexit me. possuit me quasi sagittam eleotam ©aalmua Missit dominus manum suam et tetigit os meum oratio Deus qui presentem diem honorabilem nobis in beati iobannis natiuitate fecisti •? da populis tuisspiritualium gratiam gaudiorum et omnium fidelium mentes dirige in uiam salutis eterne. per. lectio teat? profet?* Audite insule et attendite populi de longe ; dominus ab utero uocauit me. de uentre matris me§ recordatus est nominis mei ; et possuit os meum quasi gladium acutum r* in umbra manus sue, protexit me. et posuit me quasi ' sagittam electam ; in pbaretra sua abscondit me r' et dixit mihi ; seruus meus es tu israhel r' quia in te gloriabor. et nunc bee dicit dominus r' for- mans me ex utero seruum sibi; dedi te in lucem gentium r 1 ut sis salus mea usque ad extremum terre. reges uidebunt et consurgent principes^ et adorabunt 2 dominum 3 deum * tuum 4 ^ et sanctum israhel qui elegit te. graBale Priusquam te formarem in utero noui te et antequam exires de uentre sanctifioaui te. S Misit dominus manum suam et tetigit 6s meum et dixit mihi. Alleluia. t> Inter natos mulierum non surrexit maior iohanne baptiza. Alleluia. a Fuit homo missus a deo cui nomen iohannes erat. gecuntium lucam. 1 In illo tempore 1 1' elizabe^t 2 impletum est tempus pariendir^ et peperit filium ; et audie- runt uicini et cognati eius. quia magnificauit dominus misericordiam suam eum ilia .-' et con- gratulabantur ei ; et factum est in die octauo uenerunt. circumcidere puerum r' et uocabant 3 eum nomine patris sui i zacbariam ; et respon- dens mater eius. dixit nequaquam r* sed uoca- bitur iohannes;" et dixerunt ad illamr' quia nemo est in cognatione tua r 1 qui uocetur hoc nomine; innuebant autem patri eius. quem uellet uocari eum ; et postulans pugillarem " ■i scripsit dicens ; iohannes a est nomen eius • et mirati sunt uniuersi. apertum est autem ilico 6 Hibernicum. 157 6s eius et linga. eius. et loquebatur benedicens deum. et factus est timor super omnes uicinos eorum r 1 et super omnia montana iude§ diuul- gabuntur 7 omnia uerba hec ; et posuerunt omnes qui audierant in corde suo dicentes; quis putas puer iste erit ? etenim manus domini erat cum illo ; et zacbarias pater illius 8 imple- tus 9 est spiritu sancto ^ et propbetauit dicens ; benedictus dominus deus israbel/ qui 10 uisi- tauitr^ et fecit redemptionem plebis 11 sue; offectorium Iustus ut palma florebit sicut cedrus liband multipld- cabitur. jSecreta Foi. 144 b Tua domine muneribus altaria cumulamus. illius natiuitatem bonore debito uenerantes. et opem nobis afore deprecantes. qui saluatorem nmndi et cecinit affuturum et adesse monstrauit ihesum cbristum dominum nostrum. communio Tu puer propheta altissimi uocaberis preibis enim ante faciem domini parare uias eius. Sumat eclesia tua deus beati iobannis bap- tize generatione l§titiam. per quem su§ rege- nerationis cognouit auctorem. ibesum cbristum. {ilium tuum Miu fc[a]l iuliu utgtlta ganctorum apossto* lorunu petrt zt pault Dicit dominus petro cum esses iunior cingebas te et ambulabas ubi uolebas cum autem senueris extendes manus tuas. et alius te cinget et ducet quo tu non uis hoc autem dixit significans qua morte clarificaturus esset deum. paalmu0 Si diligis me simon petre '. pasce oues meas. oratio Deus qui nos beatorum apostolorum petri et pauli gloriosa natalicia preuenire concedis •? tribue qu^sumus eorum nos semper et beneficiis preueniri. et orationibus adiuuari. per. lectio attuum apostolorum 1 In diebus illis ' t 1 petrus '' et iobannes a ascen- debant in templum / ad horam orationis nonam ; et quidam uir qui erat claudus ex utero matris sue, baiulabatur r 1 quem ponebant cotidie * ad portam templi que dicitur speciosa ut peteret elemoysinam 3 ab introeuntibus in templum; is cum uidisset petrum et iobannem c incipientes introire in templum 4 V ut elimoysinam 3 acci- A. V. divulgabantur. A. V. eius. V. repletus. V. quia. A. plebi. Fol. 145 a. Act. iii. 1-10. 11 A. V. o-m. 2 A. V. + autem. * V. Ioannes. b V. quotidie. 3 A. elemosynam. 'V. elee- mosynam. Fol. 145 b. V. Ioannem. 4 A. templo. 6 A. V. + rogabat. 158 Missale Vetus A. ei. d V. Ioaime. s A. + tibi. " V. transposes. 8 A. om. 8 A. adprebensa. 11 A. adlevavit. 12 A. V. bases. 13 A. V. om. ' 4 A. V. + eum. 15 A. V. ilium. Pol. 146 a. 16 A. V. impleti. 17 A. V. extasi. Job. xxi. 15-19. 1-1 A.V. Cum ergo prandissent dicit Simoni Petro Jesus. b V. Ioannis. ** A. V. om. 2 A. V. + dicit ei iterum Simon Jobannis dibgisme ? ait illi. etiam domine tu sois quia amo te. Dicit ei, Pasce agnos meos. 3 A. om. i V. nosti. Fol. 146 b. 6 A. om. S. P. [E. S. in die.] peret ; intuens autem in eum petrus cum 10- hanne d / dixit, respice in nos. at ille mtende- bat in eos / sperans se aliquid accepturum ab eis; petrus autem dixit; argentum et aurum non est mihi/ quod autem habeo hoc 8 do e ^ A. dabo. tibi; e8 in nomine ihesu christi nazareni/ surge et ambula; et apprehensa 9 eius 10e manu* dex- tera alleuauit " eum / et protinus consolidate, sunt basses 12 eius et plantse; et exiliens stetit/ et ambulabat. et intrauit cum illis in templum/ ambulans et exiliens et laudans deum; et uidit eum l3 omnis populus " ambulantem et laudan- tem deum ; cognoscebant autem eum 15 / quo- niam ipse erat qui ad elemoysinam 3 sedebat ad speciosam portam templi ; et repleti " sunt stupore et extassi 1T / in eo quod contigerat illi. CtaTiale In omnem terram exiuit sonus eorum et in fines orbis terre uerba eorum. ft Celi enarrant gloriam dei et opera manuum eius annunciat firmamentum. 0ccuntium to^annem.. 1 In illo tempore / dixit ihesus petro ; ' simon iobannis b diligis me plus his ? dicit ei. etiam domine/ tu scis quia amo te; c dicit ei; etiam domine r 1 tu scis quia amo te ; c dicit ei. pasce agnos meos; 2 dicit ei tertio simon iohannis amas me ? contristatus est petrus quia dixit ei tertio; amas me i 1 et 3 dicit ei; domine. tu omnia scisV tu scis. quia amo te; dicit ei; pasce oues meas. amen amen dico tibi/ cum esses iunior cingebas te/ et ambulabas ubi uolebas; cum autem senueris / extendes manus tuas. et alius te cinget. et ducet quo tu 5 non uis; hoc autem dixit/ significans/ qua morte clarificaturus esset deum; offmortum Miobi autem nimis honorificati sunt amici tui deus nimis confortatus est principatus eorum. sfecuta Munera domine tu§ propitiationi deferimus. qu§ tibi pro nostris grata ieiuniis eorum que- sumus deprecatio quorum solennia preuenimus emciat per. commtmfo Tu es petrus et super hanc petram ffificabo eclesiam vaeam. po0tcommunio Sumpsimus domine diuina misteria beatorum apostolorum petri et pauli desiderata sollennia Hibernicum. recolentes. 1 presta quesumus ut eorum suppli- cationibus muniamur. quorum regimur princi- patu. per. liatale gattctorum apogtolomm petti et pauli Nunc soio uere quia misit dominus angelum suum et eripuit me de mania herodis et de omni expectatione plebis iudeorum. gJsaltnua Et petrus ad se reuersus dixit, gloria patri. o ratio* Deus qui hodiernam diem apostolorum tuo- ram petri et pauli martirio consecrasti ^ da ecclesie tue eorum in omnibus sequi preceptum. per quos religionis sumpsit exordium, per. lectio actuum apostolorum 1 In diebus illis ; 1 misit herodes rex manus / ut affligerent a quosdam de §clesia ; occidit autem iacobum fratrem iohannis a gladio ; ui- dens autem quia placeret iudeis / apposuit 3 apprehendere 4 et petrum; erant autem dies azimorum ; 5 quern cum apprehendisset V missit 7 in carcerem. tradens quatuor 8 quaternionibus militum custodire b eum. c uolens post pascha producere eum populo ; et petrus quidem serua- batur in carcere r 1 oratio autem fiebat sine intermijBsione ab e/desia ad deum pro eo; cum autem producturus eum esset herodes J in ipsa nocte erat petrus dormiens inter duos milites uinctus catenis duabus. et custodes ante hos- tium 9 custodiebant carcerem. et ecce angelus domini astitiW et lumen refulsit in habita- culo; percussoque latere petri / suscitauit d eum dicens; surge uelociter; et ceciderunt catener' de manibus eius; dixit autem angelus ad eum. precinge 11 / et calcia 6 te caligas 12 tuasr^ et fecit sic; et dixit illi; circunda 13 tibi uestimen- tum tuum/ et sequere me; et exiens sequebatur eum r' et nesciebat quia uerum est quod fiebat per angelum ; estimabat 14 autem se uisum uidere; transeuntes autem primam et secundaria custodiam uenerunt ad portam ferream que ducit ad ciuitatem que ultro aperta est eis; et exeuntes processerunt uicum unum/ et con- tinuo discessit angelus ab eo; et petrus ad se reuersus dixit; nunc scio uere quia misit domi- nus angelum suum/ et eripuit me de manu 159 S. praecurrentes. Fol. 147 a. Act. xii. 1-11. 1-1 A. V. Eodem autem tem- pore. 2 A. V. adfligeret. a V. loannis. Pol. 147 b. 3 A. adposuit. * A. adprehendere. V. ut. apprehenderet. 6 A. V. azymorum. 6 A. adprehendisset. 7 A. V. misit. 8 A. quattuor. b V. custodiendum. c V. OB. 9 A. V. ostium. 10 A. adstitit. d V. excitavit. Fol. 148 a. 11 A. V. preeeingere. « V. calcea. 12 A. galliculas. 13 V. circumda. 14 V. existimabat. 160 Fol. 148 b. Mat. xvi. 13-19. 1-1 A. V. om. 2 A. V. + autem. 3 A. V. Philippi. 4 V. Ioannem. B A. V. baptistam. 6 V. Eliam. 7 A. om. Fol. 149 a. 8 A. V. ecclesiam. 8 V. inferi. 10 A. adversuni. 11 V. quodcumque. Fol. 149 b. P. [R. S. in Vig.J P. S. S. Missale Vetus herodis et de omni expectatione r' plebis m- deorum; Oonstitues eos prinoipes super omnem terrain me- mores erunt nominis tui domine. to Pro patribus tuis nati sunt tibi filii propterea populi confitebuntur tibi. Alleluia. to Tu es simon bariona cui caro et sangis non reue- lauit uerbum patris sed ipse pater qui est in celis 0ectm&um matttnmt 1 In illo tempore l r 1 uenit 2 ihesus in partes cesarea; pilippiV et interrogabat discipulos suos dicens ; quern dicunt homines esse filium hominis ? at illi dixerunt ; alii iohannem " bapti- zam 5 r 1 alii autem beliam. 6 alii uero ieremiam aut unum ex prophetis; dicit illis ihesus;' uos autem quern me esse dicitis? respondens simon petrusr' dixit; tu es christus filius dei uiui; respondens autem ihesus r' dixit ei ; beatus es simon bariona quia caro et sangis non reuelauit tibi. sed pater meus qui in celis est; et ego dico tibi. quia tu es petrus r' et super hanc petram edificabo §clesiam 8 meam; et port* inferni 9 non preualebunt aduersus 10 earn; et tibi dabo claues regni celorum. quodcunque ligaueris super terram r' erit ligatum et in celis. et quod- cunque n solueris super terram S erit solutum et in celis; offectortum Constitues eos prinoipes super omnem terram. me- mores erunt nominis tui domine in omni progenie et generatione. 0etreta Hostias domine que,sumus quas nomini tuo sacrandas offerimus apostolica prosequatur ora- tio per quam nos et expiari tribuas et defendi. per. communto Simon iohannis diligis me plus his domine tu omnia nosti tu scis domine quia amo te. pogtcommunio Quos celesti domine alimento satiasti. apos- tolicis intercessionibus ab omni aduersitate cus- todi. per. .Xi* fcaL aug*. natalc matia magtialett? Dilexisti iustitiam Psalmus Eructauit oratfo Largire nobis clementissime pater quo sicut Hibernicum. beata maria magdalen§ unigenitum tuum super s. omnia diligendo suorum obtinuit ueniam pec- catorum f 1 ita nobis apud misericordiam tuam sempiternam impetret beatitudinem. per domi- 161 num. P. P. S. Fol. 150 a. . Joh. xx. 11-18. K1 A. V. om. 2 A. V. + autem. epfe[tola] U quam pulcra Tespice unius uirginis BtaBale Dilexisti alleluia. to Optimam partem elegit sibi maria que non aufere- tur ab ea in eternum. gecuntium fofjaniwm 'Inillo tempore V maria 2 stabat ad monu- mentum/ foris plorans; dum ergo fleretr' incli- nauit se et prospexit in monumentum et uidit duos angelos in albis sedentes. unum ad caput et unum ad pedes, ubi positum fuerat corpus ihesu; dicunt ei illi; mulier r' quid ploras? dicit eis. quia tulerunt dominum meum i 1 et nescio ubi possuerunt 3 eum ; bee cum dixisset ^ con- uersa est retrorsum. et uidit 4 ibesum stantem. et nesciebat 5 quia ibesus est; dicit ei ibesus; mulier r' quid ploras ? quern queris ? ilia existi- mans quia bortulanus esset i* dicit ei. domine ^ si tu sustulisti eum. 6 et ego eum tollam. dicit ei ibesus; maria. conuersa ilia r' dicit ei; rabboni i 1 quod dicitur magister; dicit ei ibesus; noli me tangere r' ' nondum enim ascendi ad patrem meum; uade autem adfratres meos^ et die eis; ascendo ad patrem meum et patrem uestrum r! ad 7 deum meum et deum uestrum; uenit maria magdalene, annuntians ; discipulis / quia uidi dominum ^ et bee dicit 8 mibi.j offertorium DiffusBa est gratia in labia tuis. ipropterea henectimt te. gecreta Benedictionem tuam domine bis tibi oblatis tribue sacrificiis. et presta ut beata maria mag- dalene hoc nobis apud te obtineat. quod ab unigenito tuo obtinuit dum ei mistica obsequia exhibuit. qui. commtmto .Dilexisti iustitiam et odisti neqaitiam jyropterea unxit te. pogtcommumo Prebeat nobis domine salutarem beatae marie magdalene; imitatio sancta doctrinam. quatinus Fol. 151 a illius obtime partis mereamur esse consortes que non auferetur ab ea. per. M Sap. v. 1-7. [The opening words of the Ep. in nataS plur. Virg. S.] P. A. V. posuerunt. A. uidet. V. non sciebat. 8 A. V. + dicito posuisti eum. Fol. 150 b. V. om. mini ubi A. V. dixit. S. s. 162 Ecclus. li. 1-12. Fol. 151 b. V. portis. V. tribulationum. V. eircumdederunt. V. ciroumdedit. V. aestuatus. V. + ». V. lingua. Fol. 152 a. 9 V. inferno. 10 V. respiciens. 11 V. + ad. 12 .V. honiinum. 13 V. memoratus. 14 V. operationis. 15 V. manibus. 16 V. gentium. "-" V. om. Fol. 176 a. S. Missale Vetus M> to auff. ufffilta gancti 0[anttt] lauwntft. Dispersit dedit pauperibus et iustitia eius manet in seculurn seculi cornu eius exaltabitur in secula. ©galmuB Beatus uir qui timet. oratfo Da quesumus omnipotens deus. ut trium- phum beati laurentii martiris tui quem de- spectis ignibus consummauit in terris perpetua celorum luce conspicuum. digno fidei feruore ueneremur. per. lectio Uhri jsapienttf Confitebor tibi domine rexr^ et collaudabo te deum saluatorem meum; confitebor nomini tuo quoniam adiutor et protector factus es mihir' et liberasti corpus meum a perditione. a laqueo lingae inique. et a labiis operantium mendacium ; et in conspectu astantium factus es mihi adiutor r 1 et liberasti me secundum multitudinem misericordi§ nominis tui a rugien- tibus pr§ paratis ad escam de manibus queren- tium animam meam et de multis 2 tribulationi- bus 3 que circundederunt 4 me et a pressura flammse que circundedit 5 me et in medio ignis non sum estuata; 6 de altitudine uentris inferi/ et a linga. coinquinata. et a uerbo mendaciir' a rege iniquo et 7 linga 8 iniusta liberasti me; laudabit usque ad mortem anima mea domi- numr' et uita mea appropinquans erat in in- fernum 9 deorsum; circundederunt 4 me undique^ et non erat qui adiuuaret; respicens 10 eram 11 adiutorium meum 12 r' et non erat. memorata ls sum misericordise tuae domine. et cooperatio- nis " tua3 que a seculo sunt / quoniam eruis sustinentes te. et liberas eos de manu 1S angus- tie. 16 " domine deus noster." gtaTiale Dispersit dedit pauperibus et iustitia eius manet in seculum seculi b Potens. in terra erit semen eius generatio rectorum benedicetur. Si quis Ulllt pOSt me Uenire. respice unius martiris 1 offertorium Oratio mea munda est et ideo peto ut detur locus uoci mee in celo quia ibi est iudex meus et conscius meus in eternum ascendat ad dominum deprecatio mea. stecveta Tanto placibiles tibi quesumus domine nostre sunt hostie. quanto sancti martyris laurentii Hibemicum. 1 03 pro cuius sollennitate exhibentur tibi grata sunt merita. per. communio Foi. 152 b. Qui uult uenire post me abneget semet ipsum et tollat cruoem suam et sequatur me. postcommunio Conserua domine munus tuum in nobis ut s. quod te donante pro sollennitate beati laurentii martiris tui percepimus et salutem nobis ope- retur et pacem. per. in nie gancto Confessio et pulcritudo in eonspeotu eius sanctitas et magnificentia in sanctificatione eius pgainuia Cantate domino. oratto Da nobis quesunius omnipotens deus. uitio- rum nostrorum flammas extingere. qui beato laurentio tribuisti tormentorum suorum incendia superare. per. a& conntljtojS 2 dor, it. 6-id. Fratres 1 ? qui parce seminat r' parce et • A. om. metet; et qui seminat in benedictionibus i 1 de Fol. 153 a. benedictionibus et metet; unusquisque prout distinauit 2 3 corde suo r' non ex tristitia aut ex 2 A. V. destinavit. necessitate; bilaremenim datorem diligit deus; 3 A. + de. V.'+ in. potens est autem 4 omnem gratiam abundare 4 A. V. 4- deus. facere in uobis. ut 9 omnibus semper omnem s A. Vj + in. sufficientiam habentes abundetis. in omne opus bonum. sicut scriptum est; dispersit dedit pau- peribus r' iustitia eius manet in eternum ; qui autem administrat semen seminantir' et pacem 6 B A. V. panem. ad manducandum prestabit; et multiplicabit semen uestrum et augebit incrementa frugumr' iustiti^ uestr§; gratiale Probasti domine cor meum et uisitaBti nocte igne me examinasti. et non est inuenta in me iniqliitas Alleluia. t> Leuita laurentius bonum opus operatus est qui per Fol. 153 b. signum orucis cecos illuminabit. gecutitium tofjannem job. xii. 24-26. 1 In illo tempore J dixit dominus ihesus dis- " a. V. om. cipulis suis; 1 amen amen dico uobis t 1 nisi gra- num frumenti cadens in terram mortuum fue- rit^ ipsum solum manet; si autem mortuum fuerit J multum fructum affert ; a qui amat 2 A. adfert. animam suam i 1 perdet earn; et qui odit animam suam in boc mundo i 1 in uitam eternam custodit 164 Missale Vetus 3 A. ministrabit. SA A. V. om. Pol. 154 a. earn; si quis mihi ministrat:' me sequatur; et ubi sum ego t 1 illic et minister meus erit. si quis mihi ministrauerit 3 r* honorificabit eum pater meusr' *qui est in celis; 4 offtrtonum Confessio et pulcritudo in eonspeetu eius sanctitas et magnificentia in sanctificatione eius. gecreta Ut tuis domine misteriis digni reddamur ilia nos quesumus ueritas illuminet semper et foueat. que in beati martiris tui laurentn corde flammam sue, confessionis accendit. ihesus christus dominus noster. qui tecum uiuit. communto Qui mihi ministrat me sequatur et ubi ego sum illic et minister meus erit. Sacro munere satiati supplices te domine deprecamur ut quod debite seruitutis celebra- mus officio, intercedente beato laurentio martire tuo saluationis tug sentiamus augmentum. per. %i$. feal. step, uigtlta aggttmptionig* gancte man? Pol. 154 b. Eeclus. xxiv. 14-16 (fol. 12 b). Luc. xi. 27, 28. 11 A. V. factum cum ksec diceret A. quippini. A. om. Salue sancta parens enixa. oratto Deus qui uirginalem aulam beatg marig in qua habitares eligere dignatus estr' da que- sumus ut sua nos defensione munitos iocundos faciat sug interesse festiuitate. qui uiuis. £pus[tola] Ab initio et ante secula. ut supra. (Sraualc ut supra jsecuntium lucatn est autem 1 In illo tempore / factum est cum loqueretur ihesus ad turbas 1 r' extollens uocem quedam mu- lier de turba dixit illi; beatus uenter qui te por- tauit r' et ubera que suxisti r 1 at ille dixit, quin immo 2 r' beati qui audiunt uerbum dei 3 r' cus- todiunt illud; 4 offmortum Felix nanque. Munera nostra domine apudclementiamtuam dei genitricis commendet oratio. quam iccirco de presenti seculo transtulisti ut peccatis nos- tris apud te fiducialiter intercedat. per. communio Benedicta a filio. 1 A. V. + et. Hibernicum. 165 V. mini. . pojstcommumo Foi. 155 a. Concede misericors deus fragilitati nostre presidium, ut qui sancte dei genitricis et uir- ginis requiem celebramus.intercessionis eiusdem auxilio a nostris iniquitatibus resurgamus. per. in Die ad migam Gaudeamus omnes in domino diem festum cele- brantes sub honore sanctae mariae uirginis de cuius assumptions gaudent angeli et collaudant filium dei. paalmua Hodie maria uirgo celos ascendit gaudete P. [See Gradale.J quia cum christo regnat. oratt'o Ueneranda nobis domine buius dici festiuitas S. opem conferat sempiternam. in qua sancta dei genitrix mortem subiit temporalem nee tamen Pol. 155 b. mortis nexibus deprimi potuit. que filium tuum dominum nostrum de se genuit incarnatum. qui. lectio libri sfapierttie Eccius.xxiv. 11-20 (om. v. 14) In omnibus requiem quessiui V et in here- 1 V. gusesivi. ditate domini morabor; tunc precepit et dixit mihi creator omnium r! et qui creauit me re- quieuit in tabernaculo meo. et dixit michi; 2 in iacob inhabita^ et in israhel hereditare et in electis meis mitte radices ; et sic in sion firmata sum t 1 et in ciuitate sanctificata similiter requieui et in ierusalem potestas mea; et radi- caui in populo honorificato. et in partes 3 dei 3 V. parte, mei hereditas illius et in plenitudine sanctorum detentio mea ; quasi cedrus exaltata sum in libano et quasi cipressus 4 in monte syon ; 5 et ° quasi palma exaltata sum in cades ■i et quasi plantatio rose, in iericho; et quasi oliua speciosa in campis^ et quasi platanus exaltata sum iuxta aquam in plateis; sicut cinnamomum et balsamum aromatizans ^ odorem dedi ; quasi mirra 7 electa^ dedi sauitatem odoris; 7 V. myrrha. gratialc Propter ueritatem et mansuetudinem et ius- titiam et educet te mirabiliter dextera tua tJ Audi filia et uide et incliua aurem tuam quia con- cupiuit rex speciem tuam. Alleluia. t> Hodie maria uirgo celos ascendit gaudete quia cum S. christo regnat in eternum. Alleluia. b Assumpta est maria in celum gaudent angeli et S. collaudantes benedicant dominum. 0ecunoum lucam Luc. x. 38-42. 1 In illo tempore 1 r 1 intrauit ihesus 2 in quod- 11 A. V. om. 2 A. V. on dam castellum i 1 et mulier quedam martha Fol. 156 b. Fol. 156 a. 5 V. Sion. 1 V. cypressus. 6 V. om. 166 Missale Vetus A. transposes. P. Pol. 157 a. S. [For marginal Introfl. p. 31.] S. gloSS Fol. 157 b. P. 1 E. + Preoursoris. 2 S. augmentum. Prov. x. 28-32-xi. 1 V. Exspeotatio. simpliois. 3, 6, 8-11. V.; V. super. * V. terram. nomine, excepit ilium in domum suam; et hmc erat soror nomine maria r' que etiam sedens secus pedes domini audiebat uerbum lliius; martha autem r 1 satagebat circa frequens minis- terium; que stetitr' et ait; domine non est tibi cure quod soror mea reliquit me solam mims- trare? die ergo ilHY ut me 2 adiuuet. 2 et respondens Z dixit illi dominus. martba mar- tha^ sollicita es. et turbaris erga plurima; porror' unujn est necessarium; maria optimam partem elegit que non auferetur ab ea; offcrtortum Beata es uirgo maria que cjo m inum portasti creato- rem mundi genuisti qui te fecit et in eternum permanes uirgo steewta Grata tibi domine munera nostra efficiat dei genitricis oratio. quam et si pro condicione carnis njigrasse cognoscimus J in celesti gloria pro nobis apud te orare sentiamus. per eundem. commtmto Beata uiscera marise uirginis que portauerunt eterni patris filium pogtcommumo Mense celestis participes effecti imploramus clementiam tuam Nomine deus noster. ut qui festa dei genitricis colimus. a cunctus malis imminentibus liberemur. per eundem itii Ul 0£p, &ecoll[atto] 0atictt iotjanmiS baptise Johannes autem cum audisset in uinculis opera christi '. mittens duos de discipulis suis ait illi. tu es an ,alium expectamus. paalntu? Respondens autem ihesus ait iHis euntes renunciate iobanni que audistis et uidistis. gloria. oratto Sancti iobannis baptise 1 et martiris tui do- mine quesujnus usneranda festiuitas. salutaris ,auxilii nobijs prestet effectum. 2 per. lectio Ubvi sapient* Expectation iustorqm letitiar' spes autem impiorum peribit; fortitudo simplices 2 uia do- mini r 1 et pauor his qui operantur malum ; iustus in eternum non commouebitur r' impii autem non habitabunt in 3 terra; 4 os iusti parturit sapientiamr^ linga prauorum peribit; labia iusti considerant placitar' et os impiorum peruersa; Marc. vi. 17-29. 1-1 A. V. Ipse enim Herodes misit. Fol. 158 b. a V. Ioannem. 2 A. V. oarcere. 3 A. Herodiadam. b V. Ioannes. Hibernicum. simplicitas iustorum diriget eos -f et supplan- Fol. 158 a. tatio peruersorum uastabit illos; iustitia recto- rum liberabit eos^ et insidiis suis capientur iniqui; Justus de angustia liberatus est et tra- detur impius pro eo. simulator ore decipit amicum suum i 1 iusti autem liberabuntur scien- tia; in bonis iustorum exaltabitur 5 ciuitas; et 5 V. exsultabit. inperditione impiorum erit laudatio; in bene- ' V. oro. dictione iustorum ^ exaltabitur ciuitas; CraDale Herodes enim tenuit et ligauit iohannem et P. possuit in carcerem. t) Propter herodiadem quam tulerat fratri suo uiuenti P. uxorem. Alleluia. to Misso herodes spieulatore precepit amputare caput S. iohannis in carcere. ssecuntmm marram 1 1n illo tempore r 1 missit berodes 1 ac tenuit iohannem a ^ et uinxit eum in carcerem 2 propter herodiadem 3 uxorem philippi fratris sui t 1 quia duxerat earn; dicebat enim iohannes b herodi non licet tibi habere r' uxorem fratris tui; hero- dias autem insidiabatur illi/ et uolebat occi- dere eum nee poterat; herodes enim metuebat iohannem" sciens eum uirum iustum et sanc- tum i 1 et custodiebat eum. et audito eo multa faciebat^ et libenter eum audiebat; et cum dies oportunus ' accidisset / herodes natalis sui cenam fecit principibus et tribunis et primis galilef ; cumque introisset filia ipsius herodiadis et saltasset et placuisset herodi simulque re- cumbentibus^ rex ait puelle; pete a me. quod uis r' et dabo tibi ; et iurauit illi r 1 quia quic- quid c petieris dabo tibi. licet dimidium regni mei; que cum exissetr' dixit matri sue, quid petam ? at ilia dixit, caput iohannis d baptize ; 5 cumque introisset statim cum festinatione ad regem r 1 petiuit dicens ; uolo / ut protinus des mihi in disco caput iohannis d baptize. 6 et con- tristatus est rex propter iurandum e i 1 et propter simul recumbentes e noluit earn contristari. 7 sed misso spieulatore 8 precepit afFerri 9 caput eius in disco ; et decollauit eum in carcere 1 et attu- ht caput eius in disco, et dedit illud puelle; et puelW dedit matri sue. quo audito discipuli eius uenerunt et tulerunt corpus eius r' et pos- suerunt 10 illud in monumento ; offettorium Misit rex spiculatorem et precepit amputare caput 167 4 A. V. opportunus. Pol. 159 a. c V. quidquid. d V. Ioannis. 5 A. V. baptist®. A. V. jusjurandum. V. discumbentes. A. V. contristare. A. speculatore. A. adferri. Fol. 159 b. 10 A. V. posuerunt. 168 Missale Vetus B. om. 1 E. om.. S. utrumque, Fol. X60a, S, Eoolus. sxiv. 23-31, 1 V. pulehras. * V. agnitionis, FoJ, 160 b. V. generationcs. B. B. S. iohannis in carcere. quo audito discipuli eius uenerunt et sepilierunt eum alleluia. gecreta Munera domine pro sancti martiris tui io- hannis baptize passione deferimus. 1 qui dum finitur in terris ^ factus est celesti sede perpe- tuus. 1 quesumus ut eius obtentu nobis profi- ciant ad salutem. per dominum. commtmto Ite dicite iolianni. ceci uident. surdi audiunt. mortui resurgunt et beatus est qui non fuerit seandalizatus in me. posftcommunfo Conferat nobis domine sancti iohannis bap- tize, utrunque 1 sollennitas. ut et magnifica sacramenta que sumpsimus precibus nostris significata ueneremur. et in nobis potius edita gaudeamus. per. ♦fou tlu 0ep. natmitau. gancte martae* Gaudeamus omnes in domino diem festum cele- brantes ut supra. oratio Supplicationem seruorum tuorum deus mise- rator exaudi. ut qui in natiuitate sancte dei genitricis et uirginis congregamur eius inter- cessionibus a te de instantibus periculis erua- mur. per eundem. lectio libvi gaptente Ego quasi uitis fructificaui sauitatem odoris/ et flores mei fructus honoris et honestatis. ego mater pulcre 1 dilectionis r 1 et timoris. et mag- nitudinis. 2 et sancte spei ; in me gratia omnis uitas et ueritatis r' in me omnis spes uitae et uirtutis; transite ad me omnes qui concupiscitis me et generationibus meis implemini ; spiritus enim meus super mel dulcis. et hereditas mea super mel et fauum ; memoria mea r' in gene- ratione 3 seculorum. qui edunt me adhuc esu- rient^ et qui bibunt me adhuc sitient; qui audit me non confundetur i et qui operantur in me non peccabunt; qui elucidant me^ uitam eternam habebunt. Ctatiale Benedicta. to Uirgo. Alleluia. b Natiuitas glorios» uirginis marise. ex semine abrahe prta de tribu iuda. clara ex stirpe dauid. Hibernicum. 169 pnelosia Domini nogftri fijessu cfjrigti ssectmDum mattljeutm Liber generations ihesu christi filii dauid. filii abraam; 1 abraam 1 autem °/ genuit isaac; isaac autem / genuit iacob ; iacob autem / genuit iudam et fratres eius ; iudas autem / genuit phares et zaram 2 de thamar ; phares autem/ genuit esrom; b esrom b autem / genuit aram; aram autem / genuit aminadab; amina- dab autem/ genuit naason; 3 naason 3 autem / genuit salmon; salmon autem / genuit booz de rachab; 4 booz autem/ genuit obeth"- ex ruth; obeth c autem / genuit iesse ; iesse autem / genuit dauid regem; dauid autem rex/ genuit salamonem 5 ex ea que fuit uri§ ., salamon 6 autem / genuit roboam; roboam autem / genuit abiam; abia autem/ genuit asam. asa autem/ genuit iosaphath; 7 iosaphaV autem/ genuit ioram ; ioram autem / genuit oziam ; ozias autem/ genuit iotan 8 iothan 8 autem/ genuit acbaz; achaz autem / genuit ezechiam; ezechias autem/ genuit mannassen; 8 mannasses 10 autem genuit amon. amon autem / genuit iosiam ; iosias autem/ genuit iechoniam et fratres eius in transmigratione babilonis; 11 et post trans- migrationem babilonis"/ iechonias genuit sala- thiel / salathiel autem / genuit zorobabel; zoro- babel autem/ genuit abiud; abiud autem/ genuit eliachim; d eliachim d autem/ genuit azor. azor autem/ genuit sadoch; 12 sadoch 12 autem / genuit achim ; achim autem / genuit eliud ; eliud autem / genuit eleazar ; eleazar autem genuit mathan; 13 mathan 13 autem/ ge- nuit iacob; iacob autem/ genuit ioseph uirum mariae ; de qua natus est ihesus / qui uocatur christus; offtrtorium Aue maria. &ecuu Unigeniti tui domine nobis succurrat huma- nitas. ut qui natus de uirgine matris integri- tatem non minuit sed sacrauit / in natiuitatis eius sollenniis a nostris nos piaculis exuens oblationem nostram sibi faciat acceptam. ihesus christus dominus noster. qui tecum. communio Benedicta a filio. Sumpsimus domine celebritatis annue uotiua Mat. i. 1-16. 1 A. V. Abraham. Fol. 161 a. - V. ora. 2 A. Zarad. b V. Enron. 3 A. V. Naasson. * A. Bacab. V. Bahab. ' V. Obed. 5 A. V. Salomonem. 6 A. V. Salomon. Fol. 161b. 7 A. V. Iosaphat. 8 A. V. Ioatham. . 3 A. V. Manassem. 10 A. V. Manasses. 11 A. V. Babylonia. d V. Eliacim. 12 A. Saddoc. V. Sadoc. 13 A. Matthan. Fol. 162 a. 170 Missale Vetus sacramenta. presta quesumus ut intercedente beata maria semper uirgine et temporalis mte nobis remedia prebeant et eterne.per dominum jrMK. feal oct. e^altatio ssatut? craci^ Fol 162 b. In nomine domini omne genu flectatur celestium et p ' terrestrium et infernorum. quia dominus iactus oboe- diens usque ad mortem mortem autem crucis. ldeo dominus ihesus christus in gloria est del patns P. Paalmiw. Humiliauit semet ipsum factus oboediens. usque ad. oratto S. Deus qui unigeniti filii tui domini nostri ibesu cbristi pretioso sangine bumanum genus redimere dignatus es.-' concede propitius. ut qui ad adorandam uiuificam crucem adueniunt a peccatorum suorum nexibus liberentur. per eundem. E. epi'sjtola I Fol. 76 a. HOC Sentite in UObis. respiceindominicapataarxml CtaBale Christus factus. t) Propter quod et deus. Alleluia. p_ Micbi autem absit gloriari nisi in cruee domini nostri ihesu christi. Alleluia. p. t) Salua nos christe saluator per uirtutem sancte Pol. 163 a. crucis qui saluasti petrum in mari miserere nobis. job. xii, 3i-36. gectmtium totiaitnem II A. om. ' In illo tempore r' dixit dominus ihesus tur- bis; l nunc iudicium est mundi.^ nunc princeps a V. transposes. mundi a buius a eiicietur foras ; et ego si exal- tatus fuero a terra, omnia trabam ad me ipsum ; boc autem dicebat / significans qua morte esset moriturus; respondit ei turba; nos audiuimus ex lege i 1 quia cbristus manet in '' A. V. + et. . eternum;' 2 quomodo tu dicis oportet exaltaii filium bominis? quis est iste films hominis? 3 A. V. dixit. + ergo. respondit 3 eis 4 ibesus ; adhuc modicum lumen 1 A. om. i n U obis est; ambulate dum lumen habetis^ ut non tenebre uos comprebendant ; et qui ambulat in tenebris r 1 nescit quo uadat ; dum lucem Pol. 163 b. habetis credite in lucem r' ut filii lucis sitis. offertorium Protege domine plebem tuam per signum eanct^ crucis ab omnibus insidiis inimicorum omnium ut tibi gratam exliibeamus seruitutem.„et acceptabile tibi fiat sacrificium nostrum alleluia. S. Deuotas domine humibtatis nostre preces et bostias misericordie tue precedat auxibum. et Hibernicum. 171 salutem quam per adam ' in paradiso ligni x So Arbuthnott > Mis; S. clauserat _ temerata presumptio. ligni sursum Evam. fides aperiat. per. tommunfo Bedemptor mundi signo crucis ab omni nos aduersi- P. tate oustodi. quia saluasti petrum in mari miserere nobis poistcommunfo* Ihesu christi domini nostri corpore saginati. s. per quem crucis est sanctificatum uexillumr / quesumus domine deus noster. ut sicut adorare Fol. 164 a. meruimus. ita perenni eius beneficio perfrua- mur. per eundem. ML &[a]l oct» fegttuttag gfatictt mictoUjs artanplu Benedicite doTnimim omnes angeli eius potentes uir- tutes 1 qui facitis uerbum eius ad audiendam uocem ' E. S. virtute. sermonum eius IPaalmus Benedic anima mea domino et omnia Deus qui miro ordine angelorum ministeria hominumque dispensasr' concede propitius. ut quibus tibi ministrantibus in celo semper assis- titur ab his in terra uita nostra muniatur. per. lectio librt apoc[alip0t'0] foljanniss apogtolt Apoe.i. 1-5. 'In diebus illisr^ significauit deus 1 que lx A. V. Apoealypsis Jesu oportet fieri cito loquens 2 per angelum suum christi quam dedit illi deus seruo suo iohanni." qui testimonium perhibuit palam facere servis suis. uerbo dei; et testimonium ihesu christi que- . A. V. et sigmficavxt rmttens. qunque uidit; beatus qui legit et qui b audit 3 b y' 0TO . '3 a. audiunt. uerba prophetie, huiusr' et seruat 4 ea que in Pol. 164 b. ea 5 scripta sunt; tempus enim prope est; io- i A. servant. 5 A. ilia. hannes c septem eclesiis 8 que sunt in asia. gra- ° V. Ioannes. 6 A. ecelesiis. tia uobis et pax ab eo. qui est. et qui erat. et qui uenturus est. et a septem spiritifcrus qui in conspectu throni eius sunt, et ab 7 ihesu christo 7 V. a. qui est testis fidelis. primogenitus mortuorum et princeps regum terre. qui dilexit nos et Jauit nos a peccatis nostris^ in sangme suo; gratiale Benedicite dominum omnes angeli eius potentes uir- tutes 1 qui facitis uerbum eius. B. S. virtute. t> Benedic anima mea domino et omnia interiora mea nomen sanctum eius. Alleluia. t) In conspectu angelorum psallam tibi domine deus S. meus jsecunDum mattljeum Mat. xviii. 1-10. 1 In illo tempore 1 r' accesserunt discipuli ad " A. V. In ilia bora. 172 Missale Vetus J"ol. 165 a. ihesum / dicentes ; quis putas maior est in regno celorum, et aduocans ihesus paruulum^ statuit eum in medio eorum. et dixit; amen dico uobis r' nisi conuersi fueritis et efficiamini 2 A. regno. sicut paruuli ? non intrabitis in regnum 2 celo- rum; quicunque uero humiliauerit se sicut par- uulus iste.- / hie est maior in regno celorum; et qui susceperit unum paruulum talem in nomine meo/ me suscepit. qui autem scandalizauerit unum de pusillis istis qui in me credunt; ex- pedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo eius. et demergatur in profundum maris; ue mundo ab scandalis ; necesse est enim f 1 ut ueniant scandala/ uerum tamen^ ue homini per quern scandalum uenit. si autem manus tua Fol. 165 b. uel pes tuus scandalizat te r 1 abscide eum et 3 A. proice. 4 A. V. tibi est. proiice 3 abs te ; bonum est 4 tibi * ad uitam 6 A. olodum. ingredi debilem uel claudum 6 1 1 quam duas manus uel duos pedes habentem mitti in ignem eternum; et si oculustuus scandalizat ter / erue eum. et proiice 3 abs te ; bonum tibi est cum uno oculo in uitam intrare 1 quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis; uidete^ ue contemnatis unum ex his pusillis ; dico enim uobis r 1 quia angeli eorum in celis semper uident faciem patris meir' qui in celis est; offetrtorium Stetit angelus iuxta aram templi babens turibulum aureum in manu sua et data sunt ei incensa multa et ascendit fumus aromatum in conspectu domini. alleluia. Fol. 166 a. Munus populi tui quesumus domine dig- S. nanter assume, quod non nostris meritis sed 1 S. + omniumque beatorum sancti archangeli tui michaelis x deprecatione spirituum. tibi sit gratum. per. commumo Benedicite onines angeli doniini domino yrmmm dicite. et super esaltate eum in secula. pogftcommum'o Beati archangeli tui michaelis intercessione suffulti. supplices te domine deprecamur ut quod ore consequimur. contingamus et mente. per. iu feat, nou* utgrilta omnium sanctorum P. Justi epulemur exultent. Domine deus noster multiplica super nos gratiam tuam. et quorum preuenimus gloriosa Hibernicum. 173 sollennia tribue subsequi in sancta professione. per. lectio Ubvi apocoh'pjsiss ioljarnifg apogtolu a P oo. v. 6-12. T Ego iobannes uidi l in medio throni et qua- Pol. 166 b. tuor 2 animalium et in medio seniorum agnum " A. V. Et uidi et eoce. stantem tanquam 3 occisum habentem cornua I A - Inquirentes autem dominum non deficient omni ,bono. t) Gloriosus deus. Alleluia. P. t> Iudicabunt sancti nationes et dominabuntur popu- S. lis et regnabit iHorum rex in eternuni. 0ecunHum mattljcum Mat. v. 1-12. 1 In illo tempore 1 r' uidens 2 turbas ihesus 3 r 1 1-1 a. om. ascendit in montem; et cum sedissetr' acces- 3 A. out. serunt ad eum discipuli eius ; et aperiens os suumr' docebat eos dicens; beati pauperes in spiritu r' quoniam ipsorum est regnum celorum ; beati mites r 1 quoniam ipsi possidebunt terram ; beati qui lugentr' quoniam ipsi consolabuntur; beati qui essuriunt 4 et sitiunt iustitiam r' quo- niam ipsi saturabuntur ; beati misericordes .-' quoniam ipsimisericordiam consequentur; beati mundo corded quoniam ipsi deum uidebunt. beati pacifici r' quoniam 5 filii dei uocabuntur; beati qui persecutionem patiuntur propter ius- titiam r' quoniam ipsorum est regnum celorum. beati estis cum maledixerunt ° uobis et perse- cuti uos fuerintr' et dixerint omne malum aduersum uos. mentientes r' propter me; gau- dete et exultate r* quoniam merces uestra co- piosa est in celis., offtrtorium Mirabilis deus in Sanctis suis deus israhel ipse dabit S. uirtutem et swse benedictus deus jSecreta Munera tibi domine nostre deuotionis offeri- mus que et pro cunctorum tibi grata sint honore sanctorum et nobis salutaria te miserante red- dantur. per. tommunfo Gaudete iusti in domino alleluia, rectos decet col- S. laudatw. alleluia 4 A. V. esuriunt. Fol. 170 a. A. + ipsi. A. V. maledixerint. 176 Mis sale Vetus possttommuntu Fol. 170 b. Da quesumus domine fidelibus popuhsom- [The rest offol. 170b is blank, nium sanctorum tuorum semper ueneratione separatingtheProprimnde letari. et eorum perpetua supplioatione muniri. Sanctis from the Commune ^gj. Sanctorum.] " Hibernicum. Ill (Kffftli'a uniug apogtoU Ego sicut oliua fructificaui in domo domini speraui in misericordiam dei mei et expectabo nomen tuum quoniam bonum est ante conspectum sanctorum tuorum. paalmita Quid gloriaris. orattcu Quesumus omnipotens ut beatus apostolus. N. tuum pro nobis implored auxilium ut a nostris reatibus absoluti a cunctis etiam peri- culis eruamur. per. cfaptm[tt?] Beatus homo qui inuerdt sapientiam •/ et qui affluit prudentia melior est. adquisitio 1 eius negotiatione argenti et auri primi et puris- simir' fructus eius pretiosior est cunctis opibus. et omnia que desiderantur huic non ualent comparari; longitudo dierum in dextera eius. 2 in sinistra illius diuitiae et gloriae; 3 uias eius uia? pulcbre ^ et omnes semitte 4 illius pacifice. lignum uitse est bis qui apprebenderint eamr / et qui tenuerit earn beatus; dominus sapientia fundauit terramr' stabiliuit celos prudentia; sapientia illius eruperunt abissi 5 i 1 et nubes rore concrescunt. BraBale Iustus ut palma florebit sicut cedrus Miami mxHtipUcabUur in domo do min i. t) Ad annuntiandam mane misericoroKam tuam et ueritatem tuam per noctem. 0ecuntium tofjannsm 1 In illo tempore i 1 dixit dominus ibesus dis- cipulis suis; 1 si manseritis in me. et uerba mea in uobis manserint. quodcunque b uolueritis petetis. et net uobis ; in boc clarificatus _ est pater meus. ut fructum plurimum aferatisV et efficiamini mei discipuli ; sicut dilexit me pater r' et ego dilexi uos; manete in dilectione mea; si precepta mea seruaueritis t 1 manebitis in dilectione mea; sicut et ego patris mei pre- cepta seruaui^ et maneo in eius dilectione; hec locutus sum uobis r 1 et 3 gaudium meum in uobis 4 1 et gaudium uestrum impleatur. offertorium Gloria et honore aoronasti eum domine et eum super opera mawuum tuarwm isecreta Intercessio quesumus domine beati. N. apos- toli tui munera nostra tibi commendetr' ut eius sacrata natalicia et temporaliter frequentemus et conspiciamus eterna. per. N Fol. 171 a. [The arrangement of the Com. SS. resembles that of pre-Tridentine Missals, in which much variety exists.] Prov. iii. 13-20. S. 1 V. acquisitio. Pol. 171b. 2 V. + et. 3 V. gloriae. 4 V. semitae. V. abyssi. Joh. xv. 7-11. P. " A. V. om. b V. quodcumque. Fol. 172 a. 2 A. adferatis. V. afferatis. 3 A. V. ut. 1 A. V. + sit. P. 178 Fol. 172 b. S. 1 [TMsmissaisSarum except where it is otherwise in- dicated. In the present Missale E. there is no Com- mune unius Apostoli.] P. Eph. ii. 19-22. 1 A. V. ergo. 2 A. V. domestici. Fol. 173 a. 3 A. V. + et. 4 A. V. om. Joh. xv. 12-16. P. " A. V. om. 2 A. transposes. Fol. 173 b. 3 A. V. quascumque. 4 A. V. quodcurnque. Missale Vetus communto Magna est gloria eius in salutari tuo gloriam et maenam decorem imponens super eum domrne. po0tcommunto Presta nobis e terne largitor eius ubique pia protegi oratione cuius natalicia per bee sancta que sumpsimus uotiuo preuenimus obsequio. per. 3jn Die ati mt'ganu 1 MiM autem nimis honorati sunt amici tui deus nimis confortatus est principatus eorurn. poaltrtus Domine probasti me. oraticu Deus qui eclesiam tuam beati. N. apostoli tui predicatione docuisti. et martirio coronasti -i concede fidelibus tuis eius semper meritis ad- iuuari et beneficiis gratulari r 1 per. ad £flt00eo0 FratresV iam non estis bospites et aduense^ sed estis ciues sanctorum et domistici 2 dei super edificati super fundamentum apostolorum et propbetarum ipso summo angulari lapide cbristo ibesu ; in quo omnis §dificatio constructa r' crescit in templum sanctum in domino; in quo 3 uos coedificamini in babitaculum dei ^ in spiritu sancto. 4 offettoriutn In omnem terram exiuit sonus eorum et in fines orbis terra uerba eorum to Celi enarrant gloriam dei et opera manuum eius annunciat firmamentum. Alleluia to Nimis honorati sunt amici tui deus nimis confortatus est principatus eorum alleluia. sectmDum ioljannem 1 In illo tempore •/ dixit dominus ibesus disci- pulis suis; 1 boc est preceptum meumr' ut diligatis inuicem sicut dilexi uos; maiorem boc dilectionem nemo babetr' quam ut animam suam ponat 2 quis 2 pro amicis suis; uos amici mei estis r' si feceritis que ego precipio uobis; iam non dico uos seruosr' quia seruus nescit quid faciat dominus eius; uos autem dixi amicos r 7 quia omnia quecunque 3 audiui a patre meo nota feci uobis ; non uos me elegistis r' sed ego elegi uos et posui uos ut eatis et fructum afferatis et fructus uester maneat; ut quodcun- que* petieritis patrem in nomine meor / det uobis. Hibernicum, 179 offmorium- Constitues eos principes super omnem terrain memores want normnis tui domine in omni progenia et genera- tione. jSecreta Munusoblatum quesumus domine propitiatus adtende. et ut digne tuis famulemur altaribus sancti. sr. apostoli tui intercessione que delin- quimus indulge, per. communfo Uos qui seeuti estis sedebitis super sedes iudicantes. xii. tribus israhel dieit dominus. pogtcommtitiio Presta domine sacramentis beato apostolo tuo interueniente deprecamur. ut que pro illius celebrata sunt gloria nobis proficiant admelam. Fol. 174 a. per. aha oratt'o Omnipotens sempiterne deus. qui huius diei uenerandam sanctamque letitiam in beati. N. apostoli tui festiuitate tribuisti r 1 da eclesiae tuas quesumus et amare quod credidit et predicare quod docuit •? per. P. P. [In S. E. this to S. mew.] Collect is Bartholo- ^Blurfmorum apogtoloram Mihi autem nimis [This Missa appears neither in the E. nor S. Missal.] Deus qui nos annua apostolorum tuorum. NT. solennitate letificas. presta quesumus ■? ut quorum gaudemus meritis instruamur exem- plis. per. aa romanojS,. FratresV scimus 2 quoniam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum i 1 his 3 qui secundum propositum uocati sunt sancti; nam quos presciuit et predestinauit conformes fieri imaginis filii sui r 1 ut sit ipse primogenitus in multis fratribus; quos autem predestinauit ^ hos et uocauit; et quos uocauit r' hos et iustificauit r' quos autem iustificauit^ illos et magnificauit; 4 quid ergo dicemus ad hec ? si deus pro nobis quis contra nos ? qui etiam proprio 5 filio suo non pepercit r' sed pro nobis omnibus, tradidit ilium; gtaUalf In omnem. h Oeli enarrant. Alleluia. Nimis honorati. gecunuum t'oljanncm. Joh. xv. 17-25 1 In illo tempore -i dixit dominus ihesus dis- U1 A. V. om. Eom. viii. 28-32. 1 A. V. om. 2 A. V. + autem. 3 V. iis. Fol. 174 b. V. glorificavit. A. om. 180 Missale Vetus 2 A. V. odio. Fol. 175 a. a A. V. propter. b V. transposes. 3 A. V. om. 4 A. V. excusationem. V. adimpleatur. A. transposes. Fol. 175 b. P. [This title appears neither in the E. nor S. Missal. Its component parts mil be found distributed under various E. and S. headings.] Ecclus. xxxi. 8-11. 1 V. dives. 22 V. pecunia et thesauris. Fol. 176 a. 3 V. qui. cipulis suis; 1 hec mando uobis/ ut dihgatis inuicem; si mundus uos odit/ scitote quia me priorem uobis hodie 2 habuit ; si de mundo fuissetis/ mundus quod suum erat diligeret; quia uero de mundo non estis; sed ego elegi uos de mundo; propterea odit uos mundus; mementote sermonis mei quern ego dixi uobis/ non est seruus maior domino suo; si me perse- cuti sunt / et uos persequentur ; si sermonem meum seruauerunt/ et uestrum seruabunt; sed hec omnia facient uobis propterea 3 nomen meum/ quia nesciunt eum qui me h misit; b si non uenissem. et locutus fuissem cum 3 eis/ peccatum non haberent ; nunc autem / excus- sationem 4 non babent de peccato suo; qui me odit/ et patrem meum odit; si opera nonfecis- sem in eis que nemo alius fecit / peccatum non haberent; nunc autem/ et uiderunt. et oderunt et me et patrem meum; sed ut impleatur sermo qui in lege eorum scriptus est/ quia odio habuerunt 6 me 5 gratis offierton'um Constitues eos. jsecma Munera domine que pro apostolorum tuorum NST sollennitate deferimus propitius suscipe et mala omnia que mereamur auerte. per. commumo Uos qui secui'i estis. Quesumus domine salutaribus repleti mis- teriis ut quorum sollennia celebramus eorum orationibus adiuuemur. per. uifftlt'a uniu0 martin0» a Iustus ut palma florebit sieut cedrus libani multi- pUcabitur plantatus in domo domini in atris domus dei nostri. psalmus Bonum est confiteri. Presta quesumus omnipotens deus ut inter- cedente beato ,n. martire tuo et a cunctis aduer- sitatibus muniamur in corpore et a prauis cogi- tationibus mundemur in mente. per. s3apt£ittiae Beatus uir 1 qui inuentus est sine macula / et qui post aurum non abiit nee sperauit in 2 thesauris peccunite 2 quis est hie et laudabimus eum? fecit enim mirabilia in uita sua; quis 3 11 A. V. Dicebat autem ad omnes. 2 A. se. * V. quotidie. 3 A. V. homo. Fol. 176 b. A. erubescit. Hibernicum. probatus 4 in illo et perfectus inuentus 5 est ? " V. + est. et 5 erit illi gloria eterna ? quis 3 potuit trans- gredi et non est transgressus ? et 5 facere mala et non fecit ; ideo stabilita sunt bona illius in domino^ et elimoysinas ° illius enarrabit i 1 omnis " V. eleemosynas. eclesia 7 sanctorum. 7 y. ecclesia. Cratiale Beatus uir qui timet dominium in mandatis eius cupit nimis. to Potens in erit semen eius generatio vedorum hene- (Mcetur. 0ecun&um lucairu Luc. ix. 23-27. 1 In illo tempore r' dixit dominus ihesus dis- cipulis suis; 1 si quis uult post me uenire^ abneget semet 2 ipsum et tollat crucem suam cotidie a et sequatur me ; qui enim uoluerit animam suam saluam facere J perdet illam ; nam qui perdiderit animam suam propter me t' saluam faciet illam; quid enim proficit homini 3 si lucretur uniuersum mundum salutem ^ per- dat 5 ipsum ° et detrimentum sui faciet ? nam * A. V. se autem, qui me erubuerit et meos sermones / bunc filius >,nspos> bominis erubescet 6 cum uenerit in maiestate sua. et patris et sanctorum angelorum ; dico autem uobis ; uere sunt aliqui bic stantes r' qui non gustabunt mortem J donee uideant regnum dei. offertorium Gloria et honore coronasti eum domine et super eum opera manmtm tua/ricm. gecreta Ut nostre. saluti munera oblata proficiant. sancti. n. martins tui quesumus domine inter- cessio salutaris obtineat. per. commtmio Magna est gloria eius in salutari tuo gloriam et deco- rem impones super eum domine. pogtcommumq Uotiua domine pro beati. N. martiris tui passione dona percepimus. quesumus ut eius precibus et presentis uite nobis pariter et eterne tribuas conferre subsidium. per. in natalW uniusf martin'^ Laetabitur iustus in domino et sperauit in eo et laudabuntur omnes recti eorde P0almu0 Exaudi deus oratioraem. meam cum de preco?-. oratto, Presta quesumus omnipotens deus ut qui 181 V. om. Fol. 177 a. [There are many variations in this and the following missas communes from the corresponding B. and S. missaeT] 182 Missale Vetus Sap. iv. 7-15. 1 V. + autem. 2 V. senectus. 3 V. transposes. 4 V. annorum. Pol. 177 b. 5 V. malitia. 6 Verse 12 is omitted. V. iniquitatum. beati. n. martiris tui natalicia colimus._ a cunctis malis imminentibus eius intercessionibus libe- remur. per. gapfrntfoe Iustus 1 si morte preoccupatus fueritr' in refrigerio erit; senecti 2 enim uenerabilis est non diuturna neque numero 3 annuorum 8 * compu- tata; cani enim sunt sensus bominis^ ffitas senectutis uita immaculata. placens deo factus dilectus r 1 et uiuens inter peccatores translates est; raptus est ne in aliua 5 mutaret intellectum illius / aut ne fictio deciperet animam illius; 8 consummatus in breui expleuit temporamulta; placita enim erat deo anirna illius / propter boc properauit educere ilium de medio iniquitatis 1 8 Lue. xiv. 26-33. 1-1 A. V. am. Fol. 178 a. 2 A. V. baiulat. A. nonne. The last half of v. 14 is quoniam gratia dei et misericordia est in sanctos omitted. e l us j et reS p ec t us i n electos illius. (jtatiale Posuisti domine super caput eius eoronam de lapide pretioso b Desiderium anime eius tribuisti ei et uoluntafe labiorum eius non fraudasfa' eum. Alleluia b Gloria et honore coronasti eum domine gecutrtium lucant 1 In illo tempore r 1 dixit dominus ihesus dis- cipulis suis ; 1 si quis uenit ad me et non odit patrem suum et matrem. et uxorem. et filios. et fratres. et sorores. adbuc autem et animam suamr' non potest meus esse discipulus; et qui non baiolat 2 crucem suam et uenit post me r' non potest meus esse discipulus; quis enim ex uobis uolens turrim 3 edificare non * prius sedens computat sumptus qui necessarii sunt si babeat 5 ad perficiendum ? ne posteaquam posuerit fun- damentum. et non potuit a perficere. omnes qui uiderint incipiant illudere 7 ei dicentes; quia bic bomo cepit edificare^ et non potuit con- summare; adbuc 8 quis 9 rex iustus 10 * committe ll bellum aduersus 12 alium regem. non sedo 13 A prius cogitat si possit cum decern milibus 14 occurrere ei. qui cum uiginti milibus 1 ' 1 uenit ad se ? alioquin / adbuc illo longe agente lega- tionem mittens rogat ea que pacis sunt; sic ergo omnis ex uobis qui non renunciat omni- bus que possidet non potest meus esse disci- pulus. offertottum Iustus ut palma ihrebit sicut cedrus libano multipli- cabitur. 3 A. turrem. 5 A. habet. * A. poterit. V. potuerit. 6 A. V. uident. 7 A. inludere. 8 A. V. aut. 9 A. qui. 10 A. V. iturus. * [A later hand has written "iturus" and "sedens" over "iustus" and "sedo."] 11 A. V. eommittere. 12 A. adversum. 13 A. V. sedens. 11 V. millibus. Fol. 178 b. Hibernicum. 183 gecreta,. Hostiam nostram quesumus domine sancti. p. N. martins tui et ueneranda confessio. et exau- dibilis commendet oratio. tommunfo Lsetabitur iustus in domino et sperauit in eo et lauda- buntur omnes recti corde. posstcommumo [S]umentes domine diuina misteria quesu- [S. p. 838.] mus ut beati N. martiris tui intercessions eterne nobis prebeant incrementa letitise. per tn tempore pagc'alt l a See note foi. 177a. Protexisti me deus a conuentu malignantium a multi- tudine operantium iniqnitatem psaltnil0 Exaudi dews orationem meam cum Aeprecor. Deus qui sanctam nobis huius diei sollenni- [S. p. 942.] tatem pro commemoration e beati. N. confessoris tui fecisti •? adesto familise tuss. precibus et da Fol. 179 a. ut cuius festa celebramus eius meritis interces- sionibus adiuuemurr / per. gapientiae Eccius. xiv. 22-xv. 3, 4, 6. Beatus uir qui in sapientia sua ' morabitur ? 1 V. om. et in sensu cogitauit 2 circumspectionem dei; 2 V. eogitabit. cibauit 3 ilium pane uitse et intellectus t 1 et 3 V. cibabit. aqua sapientise salutaris potauit 4 ilium ; et 4 V. potabit. firmabitur in illo et non flectetur ^ et contris- tabit 5 ilium et non confundetur et exaltabit 6 V. continebit. ilium apud proximos suos ; et nomine eterno hereditabit ilium r' 6 dominus deus noster. 6 °- 6 V. om. (SraBale Iustus non conturbabitur quia dominus fir- mat manus eius. 1) Tota die miseretur et commodat et semen eius in benedictione erit. Alleluia. b Letabitur iustus in domino et sperauit in eo et laudabuntur omnes recti corde. eua[ng;elium] Si manseritis in me. respiceinuigiliauniusapostoli' 1 ' Fol. 171b. gfecreta Intende quesumus domine obeata tibi mu- Fol. 179 b. nera et deprecatione sancti N. martiris tui nos ipsos eademque sanctifica. per. tomtnunio Magna est gloria eius in tuo gloriam et deeorem im- poses super eum domine. pogtcommutuo Tua sancta sumentes domino suppliciter deprecamur / ut cuius celebramus passionem sentiamus protectionem r* per. 184 Missale Vetus See note fol. 177 a. Sap. iii. 1-8. 1 A. + autem. Fol. 180 a. 2 V. externiinium. 3 V. tentavit. 1 V. holocausti. 5 V. hostiam. V. discurrent. 7 V. in. Pol. 180 b. Luc. vi. 20-23. 1 A. V. om. 2 A. V. quia. [For various readings see fol. 167 a.] 3 A. om. 31 n natale plurimorum martttum* 1 - Sapientiam sanctorum narrent populi et laudem eorum nuntiet eclesiae. nomen autem eomm uiuet in eternum. psaltnus Exultate iusti in. Da quesumus omnipotens deus ut qui sanc- torum martirum tuorum NT. sollennia colimus eorum apud te intercessionibus adiuuemur. per. Iustorum 1 animae in manu dei sunt / et non tanget illos tormentum mortis; uisi sunt oculis insipientium mori/ et estimata est afflictio exitus eorum. et quod a nobis est iter exter- num 2 Z illi autem sunt in pace ; et si coram hominibus tormenta passi sunt: - ' spes illorum immortalitate plena est; in paucis uexati/ in multis bene disponentur / quoniam deus temp- tauit 3 eos et inuenit illos dignos se; tanquam aurum in fornace probauit illos t 1 et quasi holo- causta 4 hostie, 5 accepit illos / et in tempore erit respectus illorum; fulgebunt iusti/ et tanquam scintillas in arundineto discurent; 6 iudicabunt nationes et dominabuntur populis / et regnabit dominus illorum im 7 perpetuum. gtatialet Anima nostra sicut passer ereptus est de uenaniium. b Laqueus contritus est et nos liberati sumus adiu- torium nostrum in nomine domini qui fecit celum et terram. Alleluia. b Sancti tui domine florebunt Bicut Whim sicut odor balsanvi erunt ante te. gectmUum lucam In illo tempore/ eleuatis ihesus oculis in discipulos suos/ dicebat; beati pauperes spi- rituV quoniam 2 uestrum est regnum dei; beati qui nunc esuritis/ quia saturabimini ; beati qui nunc fletis •/ quia ridebitis; beati eritis cum uos oderint homines et cum separauerint uos et exprobrauerint et eiicerint nomen uestrum tanquam malum/ propter filium hominis; gau- dete in ilia die et exultate / ecce enim merces uestra / multa est 3 in celo. offertorium Letamini in domino et iusti et omnes xeeti corde. return Sanctorum tuorum domine tibi grata con- fessio et munera nostra commendet et tuam nobis indulgentiam semper imploret. per. Hibernicum. 185 „ , communfo Gaudete msti in domino alleluia, rectos decet collau- datio alleluia, alleluia. Ut percepta nos domine sancta uiuificent Fol. 181 a. sanctorum martirum tuorum merita - nos adiuuent. per. gloriosa um'tts cortfesson'sS non pontificijs x Os iusti meditabitur sapientiam et linga eius loquetur iudicium lex dei eius in corde ipsius psaltnus Noli ermdari. oratio Adesto domine precibus nostris quas in sancti. N. confessoris tui commemoratione defe- rimus ut qui nostre iustitias fiduciam non babe- mus eius qui tibi placuit precibus et meritis adiuuemur. per. gap fen [tt?.] Iustum deduxit dominus 1 per uias rectasr^ et ostendit illi regnum dei. et dedit illi scien- tiam sanctorum; honestauit ilium in laboribus t 1 et compleuit labores illius; in fraude circum- uenientium 2 illi 3 affuitV et honestum fecit ilium; custodiuit eum ab inimicisr^ et a seduc- toribus liberauit 4 ilium; et certamen forte dedit illi ut uinceret / et sciret quoniam omnium potentior est sapientia. bee uenditum iustum non dereliquit / sed a peccatoribus liberauit eum; descenditque cum illo in foueamr' et in uinculis non dereliquit ilium; donee aiFerret illi sceptrum regni / et potentiam aduersus eos qui eum deprimebant; et mendaces ostendit qui maculauerunt ilium ; et dedit illi claritatem eternam. dominus 5 deus 5 noster. 6 [So E. = S. De quocunque oonfessore, with consider- able variations.] Sap. x. 10-14. 1 V. om. 2 V. + iUum. Fol. 181b. 1 V. tutavit. V. affuit illi. V. om. graBale Iurauit dominus et non penitebit eum tu es sacerdos in secundum ordinem Melchisedech. t) Dixit dominus domino meo sede a mm. Alleluia t> Iustus germinauit sicut lilium et ilorehit ante dominum. eratale Qui seminant in lacrimis in gaudio mettent. t> Euntes ibant et mitientes semimz sua. b Uenientes autem uenient cum exultatione portantes Fol. 182 a. mamipulos suos. graBalc* Beatus uir qui timet Aominum in eius cupit nimis. b Potens in terra erit semen eius generatio xectorum henedicetur. t) Gloria et Aiuitice in eius et eius manet in seculum. Alleluia. 186 Missale Vetus b Elegi te dominus sibi in sacerdotem magnum in populo suo. » Luc. xi. 33-36. secundum lucatn 11 A. V. am. x In illo tempore 1 dixit dominus lhesus disci- 2 A. V. aeoendit. pulis suis 1 nemo lucernam ascendit 2 et in abscon- 3 A. V. supra. dito ponit neque sub modio sed super cande- labrum^ ut qui ingrediuntur lumen uideant; 4 A. V. + si oculus tuus. lucerna corporis tui J est oculus_ tuus 4 fuerit simplex totum corpus tuum lucidum erit; si autem nequam fuerit r 7 etiam corpus tuum. tenebrosum erit; uide ergo.-'' ne lumen quod in te est tenebre. sint; si ergo corpus tuum totum lucidum fuerit non habens aliquam partem tenebrarum r' erit lucidum totum; et sicut lucerna fulgoris •? illuminabit te. offertorium Pol. 182 b. Desiderium anime eius tribuisti ei et uoluntaie laio- rwm eius non bstudasti eum. alleluia. gecrm p. Eius tibi precibus domine quesumus grata reddatur oblatio pro cuius festiuitate immo- latur. per. communio Fidelis seruus et prudens quern constituit dominus super familiam suani ut det illis in tempore tritici mensuram. Ut nobis domine tua sacrificia dent salutem. beatus. k. confessor tuus quesumus precator accedat. per. 1 [=E.Com.ConfessorisPon- UlltU0 COnfeggOriSS ft pOtlttfiClSS * tificis. S. In natali unius confessoris. With varia- Statuit ei dominus testamentum pacis et prinoipem tions.] fecit eum ut sit illi sacerdotii digitas in eternum. psaltnua* Misericordias domini in etemum orati'o Deus qui conspicis quia ex nulla nostra uir- tute subsistimus t 1 concede propitius. ut inter- cessione beati n confessoris tui atque pontificis contra omnia aduersa muniamur. per. Poi. 183 a . lectio Itbri isanientf e. [Adapted from Ecclus. xliv., Ecce sacerdos magnus qui in diebus suis xlv J placuit deor* et inuentus est iustus; et in tem- pore iracundiEe/ factus est reconciliatio ; non est inuentus similis illi r 1 qui conseruaret legem excelsi; ideo iure iurandor' fecit ilium dominus crescere in plebem suam benedictionem omnium gentium dedit illi rf et testamentum suum con- firmauit super caput eius^ cognouit eum in Hibernicum. 187 benedictionibus suis/ conseruauit illi miseri- cordiam suam. et inuenit gratiam coram oculis domini; magnificauit eum in conspectu regum/ et dedit illi coronam glorias; statuit illi testa- mentum sempiternum / et dedit illi sacerdotium magnum et beatificauit ilium in gloria; fungi Fol. 183b. sacerdotio et habere laudem in nomine ipsius et offerre illi incensum dignum / in odorem sua- uitatis. QiaDale Ecce sacerdos vaagwas qui in suis ■placuit deo. Non est inuentus similis illi qui conseruaret legem excelsi. gecunUum matljeum Mat. xxv. 14-23. 1 In illo tempore dixit dominus ihesus disci- i - 1 A. V. sicut enim. pulis suis. parabolam hanc ] homo quidam 2 2 A. V. om. peregre proficiscens uocauit seruos suosr / et tradidit illis bona sua; et uni dedit quinque talenta/ alii autem duo alii uero unum; uni- cuique secundum propriam uirtutem/ et pro- fectus est statim ; abiit autem qui quinque talenta acceperat/ et operatus est in eis et lucratus est alia quinque; similiter 3 qui duo " V. + et. acceperat/ lucratus est alia duo; qui autem unum acceperat abiens fodit in terrain 3 et 3 A. terra. abscondit peccuniam 4 domini sui; postmultum * A. V. pecuniam. uero temporis / uenit dominus seruorum illo- Fol. 184 a. rum et posuit rationem cum eis; et accedens qui quinque talenta acceperat / obtulit 6 alia 6 A. optulit. quinque talenta dicens ; domine / quinque ta- lenta tradidisti ° mihi 6 / ecce alia quinque " A. transposes. super lucratus sum; ait illi dominus eius; euge serue 7 bone 7 et fidelis / quia super pauca fuisti 7 A. bone serve. fidelis super multa te constituam ; intra in gau- dium domini tui ; accessit autem 8 qui duo 8 V. + et. talenta acceperat/ et ait; domine / duo talenta tradidisti mihi / ecce alia duo lucratus sum. ait illi dominus eius; euge serue 7 bone 7 et fidelis/ quia super pauca fuisti fidelis super " multa te ' A. supra, constituam intra in gaudium. domini tui. offertortutru Ueritas mea et miserieordia mea cum ipso et in nomine meo exaltabitur cornu eius. ssecceta Hostias quas tibi offerimus domine propitius suscipe. et intercedente beato confessore tuo Fol. 184 b. atque pontifice uincula peccatorum nostrorum absolue. per. communto Beatus seruus qui cum uenerit dominus inuenerit 188 Missale Vetus uigilantem amen dico uobis super omnia bona sua con- stituet earn. pogtcommumo Diuini muneris largitate satiati quesumus domine deus noster intercedente beato. N. con- fessore tuo atque pontifice. eius semper parti- cipatione uiuamus. 1 [= R. alia Missa de eodem $>lurimOTUm COnfrgSSOCUnU 1 Communi. S. In natali unius confessoris et doc- Sacerdotes dei benedicite dominum sancti et humiles toris. With variations.] corde laudate deum. Benedicite omnia opera domini domino et super exal- tate eum in secula. Deus qui conspicis nos ex nostra infirmitate deficere. ad amorem tuum nos misericorditer. j)er sanctorum tuorum exempla restaura. per. Heb. vii. 23-27. a& ZbVZ0#+ Fol. 185 a. Fratres 1 ? plures facti sunt sacerdotes secun- A. V. Et aba quidem. dum " legem V iccirca 2 quod morte prohibe- * A. V. om. A. y . iden-co. ren t U r A permanente ; 3 ihesus b autem eo quod Erasures have taken place, . „ . r . / ., it, and these words have been manet <- in eternum^ sempiternum habet sacer- partially rewritten, pro- dotium; unde et saluare in perpetuum* potest/ bably by a later hand.] accedens ° per semet ipsum ad deum A semper k A. V. permanere. uiuens ad interpellandum A pro nobis; talis enim b A. V. hie. °A.V. maneat. A „ r , , i- , ?<• , ' 4 A perpetuo decebat. ut nobis esset pontiles r sanctus mno- a A. V. accedentes. cens impollutus 6 segregatus a peccatoribus. 7 et 6 A. inpollutus. excelsior celis factus; qui non habet cotidie de 7 A. peccatis. A V. quotidie. necessitatem e quemadmodum sacerdotes prius ' A V STX"*' P ro suis delictis hostias offerre • d einde pro 8 A. V. + semel. populo; f hoc enim fecit 8 se s offerendo semelV e V. + ipsum. 9 A. om. dominus 10 noster ihesu christus. 10 10.10 A.V.om. CtaBale. Timete dominum ramies sancti eius quoniam nihil deest timentibus eum. Fol. 185 b. & Inquirentes autem dominum non deficient omni bono. Alleluia to Sancti et iusti in domino gaudete uos elegit deus in hereditatem sibi. Luc. xii. 36-40. ^ _ siecuntium lucam. 11 A. V. om. ' In illo tempore / dixit dominus ihesus dis- cipulis suis; 1 sint lumbi uestri precincti/ et 22 A. om lucerne ardentes 2 in manibus uestris; 2 et uos similes hominibus expectantibus dominum suum/ quando reuertatur a nuptiis; ut cum 3 A. V. aperiant. uenerit et pulsauerit / confestim aperiat 3 ei; 1 A. V. servi. beati sui " illi r 1 quos cum uenerit dominus inue- nerit uigilantes; amen dico uobis/ quod pre- 5 A. prsecingit. cinget^se et faciet illos discumbere. et tran- siens ministrabit illis; et si uenerit in secunda Fol. 186 a. 8 9 A. V. + hora. Hibernicum. uigilia 8 uenerit et ita inueneritr' beati sunt 7 serui illi; hoc autem scitote quoniam si sciret pater familias qua hora fur ueniret^ uigilaret utique et non sineret perfodi 8 domum suam; et uos estpte parati t 1 quia qua 9 non putatis filius hominis ueniet. offertonum Letamini iusti in et iusti et ommes recti corde gfecueta Da nobis domine pure devotionis affectum et intercedentibus Sanctis tuis etiam munera nostra propitius intuere. per. communfo Ego uos elegi de mundo quia mundus odie uos h&let. P. D. 91 b. Sumpta munera domine sanctorum confes- sorum tuorum .n. et N. precibus santificationem nobis quesumus operentur ^ per. 189 A. V. + et si in tertia vigHia. A. om. A. perfodiri. uniu0 uirfftntss et matting 1 Loquebar de testimoniis tuis in eonspectu regum et non co jfundeba/r. et meditabor in mandatis tuis que dilexi nimis paalinus Beati immaculati. Deus qui inter cetera potential tuse miracula etiam in sexu fxagili uictoriam martirii contu- Hsti •/ concede propitius. ut cuius natalicia coli- mus. per eius ad te exempla gradiamur. per. gapientte 1 Domine deus meus L exaltasti super terram habitationem meamr^ et pro morte defluenti 2 deprecata 3 sum inuocaui dominum patrem do- mini mei J ut non derelinquat me in die tribu- lationis meae 4 in tempore superborum sine adiutorio; laudabo nomen tuum assiduer' et collaudabo illud in confessione et exaudita est oratio mea; 4 liberasti me de perditione S et eripuisti me de tempore in 5 quo; 5 propterea confitebor et laudem dicam nomini tuo B •? do- mine. 7 gratiale. Propter ueritatem et mansuetudinem et iustitiam et deducet te mirabiliter dextera tua. to Audi filia et uide et inalina aurem tuam quia oon- cupiuit rex faeiem tuam. CtaBale* Qui seminant. Rr. Hf. AUeluia. t) Specie tua et tua intends -prospere jyrocede et. 1 In illo tempore r 1 dixit dominus ibesus dis- cipulis suis; 1 simile est regnum celorum the- [= E. pro virgine et mar- tyre. S. In natali unius virginis et martyris. With variations.] Fol. 186 b. Ecolus. li. 13-17. " V. om. 2 V. defluente. 3 V. deprecatus. V. + et. V. iniquo. V. om. V. domini. Fol. 187 a. Mat. xiii. 44-52. 1 : 1 A. V. om. 190 Missale Veins 2 A. V. sagenffi. 3 A. V. congreganti. 4 A. V. bonos. 5 A. V. vasa. Pol. 187 b. P. Fol. 188 a. S. p. 886 sauro abscondito in agro/ quem qui inuemt homo abscondit et pre gaudio illius uadit et uendit uniuersa que habet et emit agrum ilium; iterum simile est regnum celorum homini nego- tiator! t 1 querenti bonas margaritas inuenta autem una pretiosa margarita/ abiit et uen- didit omnia que habuit et emit earn; iterum simile est regnum celorum sangine 2 misse in mare / et ex omni genere piscium congregandi; 3 quam cum impleta esset educentes. et secus litus sedentes t 1 elegerunt bonas 4 in uassa 5 sua. 6 A. V. om. malos autem foras miserunt; sic erit in con- summatione seculi; exibunt angehV et sepa- rabunt malos de medio iustorum. et mittent eos in caminum ignis; ibi erit. fletus et stridor dentium; intellexistis bee omnia? dicunt ei; etiam ait illis ; ideo omnis scriba doctus in regno celorum similis est homini patri familias 1 qui profert de thesauro suo / noua et uetera. offertorium Difusa est gratia in tuis ipropterea \>enedAxit te (Leus ia. return Grata tibi sint quesumus domine munera quibus sanct§. sr. martiris tuse magnifica passio recensetur. per commttnio Simile est regnum celorum homini negotiatori que- renti bonas margaritas inuenta una pretiosa dedit omnia sua et comparauit earn. po0tcommunto Redemptionis nostre misteria sumentes do- mine deus ut beate. N". martiris tuse meritis muniamur et uisionis tuaj gloria perfruamur. per dominum [= E. Pro virgine tantum. S. In natali unius virginis non martiris. With varia- tions.] 2 Cor. x. 17-xi. 2. 1 A.V.om. 2 A.V. + autem. a V. se. WiniufS utrfftniss non marttrig 1 Dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem propterea unxit te deus deus tuus oleo pre participibus tuis. ©salmu0 Eructauit cor. Deus qui nos hodie beate. sr. annua sol- lennitate lsetificas concede propitius ut eius adiuuemur meritis cuius castitatis irradiamur exemplis. per. au corint|jeo0. Fratres V qui 2 gloriatur in domino glorietur; non enim qui semet" ipsum commendat ille probatus est/ sed quem deus commendat; uti- nam sustineretis modicum quid insipientise Hibernicum. 191 mese r' sed et subportate 3 me; emulo 4 enim uos 3 A. V. supportate. dei emulatione ; despondi 6 enim uos uni uiro 4 A - v - Kmulor. uirginem castam exhibere cbristo. ° A - dispondi. gtatiale. Difasa est gratia in Um gropterea henedixit te aeus in. Propter ueritatem et et et te miraUMter iextera tua. Fol 188 b Alleluia , b Specie tua . „ aianpltum Mat. xiii. u. Simile est regnum celorum thesauro abscon- dito. rl. offertortum Difasa est gratia in tuis gropterea henedixit te. Annue quesumus omnipotens deus ut sacri- ficia pro sancte. N. uirginis tuse festiuitate P. oblata. desiderium nos temporale doceant ha- bere contemptui r' et ambire dona faciant celes- tium gaudiorum. per. communfo. Simile est regnum pogftcommttmo Hec in nobis domine gratia tua semper S. p. 963. exerceat ut et diuinis iustaurat nostra corda misteriis. et sancte uirginis tue,. N. commemo- ratione le,tificet. per. ^lurtmarum utrginum ' x [t^s Missa differs both from B. Plur. Virg. et Mart. Gaudeamus omnes in domino diem festum cele- and S. In natali plur. Virg.] brantes sub honore sanctorum uirginum de quarum sollennitate gaAident angeli et iilium. ©saltnus Eruetauit eor meum uerbum honum. Sanctarum uirginum tuarum quesumus do- Fol. 189 a. mine supplicationibus tribue nos foueri. ut P. quarumuenerabilem commemorationem agimus earum intercessionibus commendemur et men- tis, per. 0apten[ti£] Sap. iv. 1, 2. s. P . 728. quam pulcra T est casta generatio r 1 cum l V. pulchra. claritate ; immortalis est enim memoria illius / quoniam et apud deum nota est. apud Homines ; cum presens est imitantur illam r 1 et desiderant earn cum seduxerit. 2 et in perpetuum coronata 2 V. se eduxerit. triumphat; in quo inquinatorum 3 certaminum^ 3 V. incoinquinatorum. primum 4 uincens. 4 V. premium. CtaDale Anima nostra. Alleluia. h Addueentur regi uirgimes post earn -groximm eius afferentur tibi. 1 In illo tempore r' dixit dominus ihesus dis- Mat. xxv. 1-13. ll A. V. om. 192 Missale Vetus 2 A. V. + tunc. 3 A. V. erit. Pol. 189 b. 4 A. surnserunt. 5 A. V. vasis. " A. V. oleo. 7 A. V. sufficiat. Fol. 190 a. 8 A. om, ° A. V. veniunt. A. V. itaque. K. p. xxxiii., with variations. P. D. 98b. Gerbert. Lit. Al. i. 41. Fol. 190 b. [A blank page, with a collect written by a different hand on its lower margin. See Introd., p. 32.] cipulis suis parabolam banc; 12 simile est 3 reg- num celorum decern uirginibus/ que acci- pientes lampades suas exierunt obuiam sponso et sponsse; quinque autem ex eis erant fatu§/ et quinque prudentes; sed quinque fatue accep- tis lampadibus / non sumpserunt" oleum securn; prudentes uero acceperunt oleum in uassis ° suis.-' cum lampadibus; moram autem faciente sponso dormitauerunt omnes/ et dormierunt media autem nocte clamor factus est/ ecce sponsus uenit exite obuiam ei; tunc surrexe- runt omnes uirgines ille / et omauerunt lam- pades suas; fatue autem/ sapientibus dixe- runt; date nobis de leo 6 uestro / quia lampades nostre extinguntur; responderunt prudentes dicentes; ne forte non sufficiant 7 nobis et uobis; ite potius ad uendentes et emite uobis; dum autem irent emere / uenit sponsus et que par a te er a nt intrauerunt cum eo ad nuptias et clausaest ianua; nouissime uero 8 uenerunt 9 et relique uirgines/ dicentes; domine domine/ aperi nobis; at ille respondens/ ait; amen dico uobis/ nescio uos; uigilate ergo 10 / quia nescitis diem/ neque horam. offertortum Offerentur regi uirgines post earn proxinue eius affe- rentur in letitia. gnvzta Attende quesumus domine munera altaribus tuis per sanctarum uirginum tuarum comme- moratione proposita. ut sicut beata misteria illius gloriam contulisti/ ita nobis indulgentiam largiaris. per communfo Quinque prudentes uirgines acceperunt oleurn in uasis suis cum lampadibus alleluia. pogtcommunfo Respice domine propitius plebem tuam et quam diuinis tribuis participare sacramentis/ sanctarum uirginum tuarummeritis ab omnibus absolue peccatis. per., Hibernicum. 193 Incipft ortio baptigfmf gmmtiunt * * Foi.igia. [Thereareconsiderablevaria- Inprimis interroget presbiter nomen infantis et sufflet in tions here from the Ordo faciem eius tnbus uicibus ita dicendo. n.^ ■ . 11, o u 1 Jiaptismi m the S. Manual, Exi satana redde honorem deo uiuo et uero. ?f d ™ the Bit - E - > com P- redde honorem iesu christo et filio et spiritu SS^S^S sancto paracllto. Gerbertus, Liturg. Aleman. Deinde faciat crucem cum pollice in fronte eius ita dicendo. ■* Signum crucis salvatoris domini nostri iesu christi in frontem tuam pono. Deinde faciat crucem ita dicens Signum crucis salvatoris domini nostri iesu christi in pectus tuum pono. super * Signo oculos tuos ut uideas claritatam dei. Signo aures ut audias uerbum dei. Signo nares tuas ut percipias odorem sauitatis. super os Signo os tuum ut confitearis ei. Fol. 191 b. Signo cor tuum ut credas in eum. Signaculum dei patris et filii et spiritus sancti qui te sanum et integrum faciet omni tempore uijae tuai tibi trado ut nullam habeat diabolus portionem in te. sed trinitas diuina reget te in uitam eternam., Post hec ponat sacerdos manum suam super caput infantis masculi tarn quam femine faciens crucem in fronte eius et dicens. Accipe signaculum dei patris et. et. spiritus oratto Omnipotens sempiterne deus pater domini a nostri iesu christi respicer'e dignare super hunc a famulum. N. quern ad rudimenta fidei uocare dignatus es omnem cecitatem cordis ab eo. expelle. dirumpe omnes laqueos satane quibus Fol. 192 a. fuerat colligatus aperi ei domine ianuam pie- a tatis tue ut signo sapientie tue imbutus omnium n cupiditatum careat fetoribus. et ad sauem a odorem preeeptorum tuorum letus tibi in eccle- n n sia tua deseruiat et proficiat de die in diem ut a a idonius efficiatur accedere ad gratiam baptismi tui percepta medicina. per. o 194 Missale Vetus super mascuton et feminam similiter. Preces nostras quesumus domine clementer a a a ... exaudi et hunc electum tuum crucis dominice, cuius impfessione eum signamus custodi ut magnitudinis glorie tue rudimenta fidei seruans per custodiam mandatorum tuorum ad regene- Fol 192 b rationis gloriam peruenire mereatur. per. oratfo Deus qui humani generis ita es conditor ut sis etiam reformator propitiare populis adop- tiuis et nouo testamento sobolem noue prolis ascribe ut filii promissionis quod non potuerunt assequi per naturam gaudeant se recepisse per gratiam. per dominum. congtcratio 0alt0 t Exorcizo te creatura salis. in nomine dei patris omnipotentis et in caritate domini nostri ihesu christi et in uirtute spiritus sancti. exor- cizo te creatura salis per deum uiuum per deum ue »J« rum per deum sanctum qui te ad tutelam humani generis procreauit et populo uenienti Fol. 193 a. ad credulitatem per seruos suos consecrari pre- cepit. proinde rogamus te domine deus noster ut hec creatura salis in nomine sanctte trini- tatis efficiatur salutare sacramentum ad efiu- gandum inimicum quam tu domine santificando sanctifices benedicen »J« do, benedi »J« cas ut fiat omnibus accipientibus perfecta medicina per- manes in uisceribus eorum in nomine domini nostri ihesu christi qui uenturus. Deinde ponit de ipso sale in os infantis Accipe salem. N. sapientie, ut habeas uitam eternam. amen. Dominus uobiscum Deus patrum nostrorum deus uniuers^ con- 1 B. veritatis. ditor creature ' te supplices exoramus ut hunc famulum. N. respicere digneris propitius et hoc primum pabulum salis gustantem non diutius essurire permittas quatinus cibo expleatur Pol. 193 b. celesti quatenus sit semper spiritu feruens spe gaudens tuo semper nomini seruiens perdue eum ad noue regenerationis lauacrum et cum fidelibus tuis promissionum tuarum eterna pre- mia consequi mereatur. per eundem. Deinde faciat crucem in fronte eius ita dicens Accipe signaculum crucis in nomine patris et filii et spiritus sancti. amen. Hibernieum. 195 tarn super mares quam super feminas. Deus abraam. deus isaac. deus iacob. deus qui moysen famulo tuo in monte sinai appa- ruisti et filios israhel de terra egipti eduxisti. deputans ei angelum pietatis tue qui custodiret eos die ac nocte. te quesumus domine ut mit- tere digneris sanctum angelum tuum. ut simi- Fol. 194 a. liter custodiat et hunc famulum tuum. n. et perducat eum ad gratiam baptismi tui. per eum qui. super maseulos tantum faciat crucem in fronte eius Deus immortale presidium omnium postu- lantium. liberatio supplicum pax rogantium. uita credentium resurrectio mortuorum. te inuocamus domine super hunc famulum tuum qui baptismi tui donum petens eternam con- sequi gratiam spirituali regeneratione desiderat accipe eum domine. et qui dignatus es dicere. petite et accipite querite et inuenietis pulsate et aperietur uobis petenti itaque premium por- rige. et ianuam pande pulsanti ut eternam celestis lauacri benedictionem consequtus pro- missa tui muneris regna percipiat per eundem. ejpulssto tifabolu Foi. 194 b. Ergo maledicte diabole recognosce senten- tiam tuam et da honorem deo uero et uiuo. da honorem ibesu cbristo filio eius et spiritui sancto et recede ab hoc famulo dei. quia istum sibi deus et dominus noster ihesus christus ad suam sanctam gratiam et benedictionem fon- temque baptismatis dono suo uocare dignatus est et hoc signum sancte. crucis quod fronti eius damus tu maledicte diabole nunquam audias uiolare. per. super mascw/os tantum canitur. et dicat sacerdos. Accipe n. signaculum domini. Audi maledicte satana adiuratus per nomen eterni dei et saluatoris nostri ihesu christi filii eius cum tua uictus inuidia. tremens gemensque discede." nihil tibi sit commune cum seruo dei iam celestia cogitante ac remunerante tibi et seculo tuo et beata immortalitate uicturo. da Fol. 195 a. igitur honorem aduenienti spiritui sancto. qui ex summa celi arce descendens proturbatis fraudibus tuis diuino fonte purgatum pectus id est sanctificatum deo templum et habitaculum 196 Missale Vetus E. maledicte damnate. Fol. 195 b. 1 B. confitetur. 2 B. flectitur. Pol. 196 a. 1 E. om. 11 E. om. proficiat ut ab omnibus penitus preteritorum criminum liberatus seruus dei gratias perenni deo referat semper et. benedicat nomen eius in secula seculorum. amen. Ergo maledicte diabole. Item super mares faciat crucem in frontibus eorum. Exorcizo te immunde spiritus et nomine patris et filii et spiritus sancti. ut exeas et re- cedas ab Hoc famulo dei. N. ipse enim tibi imperat 1 dampnate atque dampnande 1 quipedi- bus super mare ambulauit et petro mergenti dexteram porrexit. Ergo maledicte diabole. Item super feminas faciat crucem Deus celi deus terre deus angelorum deus archangelorum. deus patriarcharum. deus pro- fetarum. deus apostolorum. deus confessorum. deus martirum. deus uirginum. deus omnium bene uiuentium. deus cui omnis linga confi- teatur 1 et omne genu fiectetur 2 celestium et terrestrium et infernorum. te inuoco ut liberes hanc famulam tuam. N". et perducere earn et custodire digneris ad gratiam bajrtismi tui. Ergo maledicte. Item faciat crucem super feminas Deus abraam. deus isaac. deus iacob deus qui tribus israhel de egiptiaca seruitute libe- ratas per moysen famulum tuum de custodia mandatorum tuorum in deserto nonuisti et sussannam de falso crimine liberasti. te sup- plex deprecor domine ut liberes hanc famulam tuam. n. et perducere earn digneris ad gratiam baptismi tui. Ergo maledicte. Item faciat crucem super feminas. Exorcizo te immunde spiritus per patrem et filium et spiritum sanctum, ut exeas et recedas ab hac famula dei. N. ipse enim tibi imperat maledicte dampnate atque 1 damnande 1 qui ceco nato oculos aperuit et quadriduanum lazarum suscitauit de monumento. Ergo maledicte Tarn super masculos quam super feminas. crucem faciat. Eternain ac iustissimam pietatem tuam de- precor domine sancte pater omnipotens eterne deus qui es auctor luminis et ueritatis ut super a a * hunc famulum tuum. n. 2 benedictionem tuam infundas et ' digneris eum illuminare lumine et Hibernicum. 197 intelligent^ tue, munda eum et sanctifica. da ei scientiam ueram ut dignus efficiatur accedere ad gratiam baptismi tui. teneat firmam spem consilium rectum doctrinam sanctam ut aptus sit ad perficiendam 2 gratiam tuam. per eum qui. Hac expleta imponat sacerdos manum super caput infantis et dicat Dominus uobiscum. It ei. Et cum spiritu tuo. R. percipiendam. Fol. 196 b. Et ponant circumstantes manus suas super corpus infantis P. gequentia gancrt Etiangelit cecim&uin marcum 1 In illo tempore * ^ offerebant ihesu 2 paruu- los ut tangeret eos. 3 discipuli autem commina- bantur offerentibus; quod cum uidisset 4 ihesus indigne tulit et ait illis; sinite paruulos uenire ad me et ne prohibueritis eos; talium est* enim a regnum celorum. 5 amen dico uobis quis- quis 6 non receperit regnum dei sicut 7 paruuli. 8 non intrabit in illud; et complexans eos et imponens manum 9 super illos benedicebat eos; Dicit sacerdos circumstantibus. cantate simbalum aposto- licum. et orationem dominicam. postea imponat manum super caput infantis et catacizet eum his * Nee te lateat satana imminere tibi penas imminere tibi tormenta imminere tibi diem Fol. 197 a. iudicii diem supplicii sempiterni diem qui uen- turus est uelut clibanus ardens in quo tibi atque uniuersis angelis tuis r §ternus ueniet l interitus. proinde dampnate atque damnande. da liono- rem deo uiuo. 2 da honorem ihesu ehristo filio eius et spiritu sancto 3 in cuius nomine atque uirtute precipio tibi quicunque spiritus im- munde ut exeas et recedas ab hoc famulo dei : N. quem hodie * dominus noster ihesus christus ad suam sanctam gratiam et benedictionem fontemque baptismatis dono suo uocare dig- natus est ut fiat eius templum per aquam rege- nerationis in remissionem omnium peccatorum in nomine domini nostri ihesu christi qui uen- turus est vxdicare. Deinde cum digito tangat nares et aures de sputo 1 et dicat ei E. Baliva. ad aurem dextram. et ad narem. Effeta quod est adaperire in odorem sauitatis. *"' ■ ad aurem dextram [3. There is no gospel in the present E. Ordo.] Marc. s. 13-16. " A. V. Et. 2 A. V. illi. 3 A. V. illos. 4 A. V. videret. a V. transposes. 5 A. V. dei. 9 A. quisque. 7 A. V. velut. 8 A. V. parvulus. A. V. manus. E. prasparatus sempitornus erit. E. + et vero. K. + Paraclito. E. + idem deus et. 198 Missale Vetus Fol. 197 b. 1 E. ut habeas partem cum Christo in vitarn setemam. There is a similar Lit. in the Baptismal Office in the "Eede Boke of Darbye," MS. SEC. xi. C.C.CC. Tu autem effugare diabole. et ad aurem sinistram Appropinquauit enim iudicium dei. Benedictio dei patris et filii et spiritus sancti descendat super te et maneat semper tecum. Sacerdos intrat in templum cum infante et cum circumstan- tibus et dicat. Ingredere in templum del 1 uiui ut habeas uitam eternam et uiuas in secula ' Sacerdos accedat ad fontem et benedicat eum his uerbis. Exi satanas da honorem deo uiuo fuge spiri- tus immunde da locum spiritui sancto paraclito Kyrri eleysow.christe eleyson. christe audinos. Pater de celis deus miserere nobis. Filii redemptor mundi deus miserere nobis. Spiritus sancte deus Sancte raphael rcdsere nobis Sancta trinitas unus deus. Sancta maria ora pro. Sancta uirgo uirgi- Fol. 198 a. 1 Apostle of Ireland, d. 493. * Abbot of Iona, d. 597. 3 Abbot of Clonfert, d. 577. 4 Abbot of Clonard, d. 552. 5 Abbot of Clonmaonoise, d. 548. ° Irish abbot, d. 653. Fol. 198 b. Sancte iohannes bap- tista ora Sancte petre ora Sancte paule ora num. ora Sancta dei genitrix. Sancte andrea ora Sancte michael ur« Sancte iohannes ora Sancte gabriel Sancte iacobe ora Sancte pilippe ora Sancte cipriane ora Sancte bartholomee Sancte laurenti ora Sancte matliee ura ora Sancte georgi ora Sancte toma ora Sancte martine ora Sancte iacobe ora Sancte siluester ora Sancte simon ora Sancte leo ora Sancte tathee ora Sancte hilarii ora Sancte mathia ora Sancte ambrosii ora Sancte barnaba ora Sancte augustine ora Sancte luca ora Sancte hironime ora Sancte marce ora Sancte grigorii ora Sancte zep H ane ora Sancte benedicte ora Sancte line ora Sancte patricii 1 ora Sancte anclete ora Sancte columbe 2 ora Sancte clemens ora Sancte brendine 3 ora Sancte ignati ora Sancte finniane 4 ora Sancte xiste ora Sancte ciarane ! ora Sancte cornelii ora Sancte fursee 6 ora Sancte paule ora Sancta anastassia , ora Sancte antoni ora Sancta eugenia ora Hibernicum. 199 Sancte nicolai ora Sancta lucia ora Sancta felicitas ora Sancta scholastica ora Sancta perpetua ora Sancta petronilla ora Sancta agatha ora Sancta margareta ora Sancta agna ora Sancta brigida ora Sancta cicilia ora Omnes sancti orate pro nobis Propitius esto parce nobis domine. Propitius esto libera nos domine. Ab omni malo A clade et peste et fame libera nos domine Ab hoste malo libera nos domine. A periculo mortis libera. Ab ira tua libera. Per crucem tuam libera nos domine. Peccatores te rogamus audi nos. Ut pacem nobis dones te rogamus audi nos. Ut sanitatem nobis dones te rogamus audi nos. Ut aeris temperiem nobis Ut remissionem omnium peccatorum nobis dones. Ut domnum apostolicum in sancta relegione conseruare digneris. Ut ei uitam et sanitatem atque uictoriam Fol. 199 a. concedere digneris Ut dominum ilium regem et exercitum chris- See Introd. p. 47. tianorum in perpetua pace et prosperitate dig- neris. Ut populo christiano pacem et unitatem con- cedere digneris. Ut eclesiam turn sublimare digneris. Ut istam congregationem in sancta relegione conseruare digneris Filii dei te rogamus audi nos. Agne dei qui tolHs peccata mundi parce nobis domine Agne dei qui tollis peccata mundi exaudi nos domine. Agne dei qui tollis -peccata mundi miserere nobis Christe audi nos. Kym" eleyson. Christe. Kyrri eleyson Dominus uobiscum. Et cum. ginctpit cotigecratio fotitte. Omnipotens sempiterne deus. adesto magn^ 200 Fol. 199 b. 1 E. S. habemus. Pol. 200 a. 1 E. nrnninis. Fol. 200 b. P. P. Missale Vetus pietatis tue misteriis adesto sacramentis et ad recreandos nouos populos quons tibi _fons bap- tismatis parturit spiritum adoptionis immitte humilitatis nostre gerendum est misterio tue uirtutis impleatur effectu. per. Dominus uobiscum 1R. Et cum spiritu tuo Sursum corda. 1R. Habeamus * ad dominum. Gratiam agamus domino deo nostro. 1R,» Dignum est iustum est U. D. et iustum est equum et salutare nos tibi semper et ubique gratias domine sancte pater omnipotens eterne deus. qui inuisibili potentia sacramentorum tuorum mirabiliter operaris effectum. et licet nos tuis misteriis exequendis simus indigni tu tamen gratie tuas dona non deserens etiam ad nostras preces aures tu§ pietatis inclinas. deus cuius spiritus super aquas inter ipsa mundi primordia fere- batur ut tunc iam uirtutem sanctificationis aquarum natura conciperet. Deus qui nocentis mundi crimina per aquas regenerationis abluens speciem in ipsa diluuii eifusione signasti ut unius eiusdemque elementi misterio et finis esset uitiis et origo uirtutibus. respice ergo quesumus domine in facie §clesi^ tuas et multi- plica in ea regenerationes tuas qui grati§ tu§ affluentis , impetu letificas ciuitatem tuam fon- temque baptismatis operis toto orbe terrarum gentibus innouandis ut tue maiestatis imperio sumat unigeniti tui gratiam de spiritu sancto. hie tan gat aquam in modum crucis. Qui banc aquam regenerandis hominibus preparatam arcana sui luminis 1 admixtione fecundet ut sanctificatione concepta ab imma- culato diuini fontis utero in nouam renatam creaturam progenies emergat celestis. et quos aut sexus in corpore aut setas discernit in tem- pore omnes in unam pariat gratia mater infan- tium Hie sufflat ter in aquam Procul ergo bine iubente te domine omnis immundus spiritus. iterum sufflat ter in aquam Procul tota nequitia diabolice fraudis absistat. atque iterum sumat ter in aquam Nihil hie loci habeat contrarie uirtutis ad- Hibernicum. 201 mixtionon insidiando circumuolet non latendo subripiat. 2 non inficiendo corrumpat. sit hec 2 8. surrepat. E. subrepat. sancta et inuocens creatura. libera ab omni irapugnatoris incursu et totius nequitie purgata discessu. Hie eleuat sacerdos aquam super manum dextram. Sit fems uiuus aqua regenerans unda puri- ficans ut omnes hoc lauacro diluendi salutifero Operante in eis spiritu sancto perfectae purga- tionis indulgentiam consequamur. per. hie aquam mittit in fontem. Unde benedico te creatura aquae per deum Pol. 201 a. uiuum per deum uerum per deum sanctum per deum qui te in principio uerbo separauit ab arida cuius spiritus super te ferebatur qui te de paradiso manare precepit. or Hie aquam in .iiii. partes diuiditur in modum hu-fius figure. Et in quatuor fluminibus totam terram rigare precepit qui te in deserto amaram sauitate indita fecit esse potabilem et sitienti populo de petra produxit. benedico te et per ihesum christum nlium eius unicum dominum nostrum qui te in channan galile§ signo admirabili su§ potentie conuertit in uinum qui pedibus super mare ambulauit et ab iohanne in iordane in te baptizatus est qui te una cum sangine de latere suo produxit et discipulis suis iussit ut cre- dentes in te baptizarentur dicens. ite docete Fol. 201 b. omnes gentes baptizantes eas in nomine -patris et filii et spiritus sancti. hie motat uocem quasi lectionem legens. Hec nobis domine precepta seruantibus tu deus omnipotens clemens adesto tu benigaus aspira. Hie sufflat ter in aquam. Tu has simplices aquas tuo ore benedicito ut preter naturalem emundationem quam lauan- dis posuit 1 adhibere corporibus sint etiam puri- 1 S. possint. E. possunt. ficandis mentibus efficaces. per. Hie deponit in aquam guttas ardentes ceree in modum crucis 1 l S. Descendat in banc plenitudinem fontis uirtus spiritus sancti et totam buius aquae substan- tiam 1 2 regenerandis hominibus preparatam " e. S. oto. arcano sui luminis ' fecundet effectu 2 E. S. + regenerandi. 202 Missale Vetus Hie sufflat tribus uicibus in aquam in simiritudinem hums R. figure 1 ip Hie omnium macule peccatorum delean- tur hie natura ad imaginem tuam condita et ad Pol. 202 a. honorem sui reformata principii cunctis uetus- tatis sclaloribus emundetur ut omnis homo hoc' sacramentum regenerationis ingressus in uere innocentie, nouam infantiam renascantur. p # Tunc spargat aquam super circumstantes et qui uoluerint accipiant aquam in uassis suis ad spergendum ubi uoluerint. postea dicat hanc orationem. Sanctificetur et fecundetur fons iste salutis in nomine patris et filii et spiritus sancti ex eo renascentibus in uitam eternam. amen Hie mittitur de oleo sancto in aquam in modum crucis. Coniunctio olei unctionis et aqua? baptismatis in nomine patris et filii et spiritus sancti. Hie mittat crisma solum in fontem. Coniunctio crismatis huius sanctificationis et olei unctionis et aqu§ baptismatis in nomine patris et filii et spiritus sancti. P. Ponant circumstantes manus super caput infantis deinde accipiat sacerdos manum dextram infantis et * * * * Fol. 202 b. Abrenuntias satan§. n. fy * dicit sacerdos Et Omnibus pom * * Abrenuntio Iterum sacerdos dicit. Et * R/ Abrenuntio Sacerdos * * Credis in deum patrem omnipotentem R Credo. iterum interrogat. Credis in * christum filium eius unicum dominum Hf Credo Et iterum interrogat Credis et in spiritum sanctum sanctamque §clesiam catholicam sanctorum communionem 1 E- + et. remissionem peccatorum carnis resurrectionem l 2 R. om. mortuorum 2 in 2 uitam eternam. R/ Credo Hie * infans. postea tangat * * * de oleo exorciza * faciat * uocato nomine * Et ego te lino # oleo salutis in * ihesu domino nostro Hib. crnicum. 203 Et accipiat prespiter [* A leaf is missing here.] as fternam uitam et uiuas in secula seculorum. Fol. 203 a. Hie uestitur infans. et si episcopus fuerit statim confirmare eum crismate oportet. 1 oratio qui Omnipotens sempiterne deus regenerasti famulum tuum ex aqua et spiritu sancto quique dedisti ei remissionem omnium peccatorum tri- bue continuam sanitatem et ueram scientiam ad cognoscendam unitatis tuas ueritatem. per dominum. oratto Omnipotens sempiterne deus maiestatem tuam supplices deprecamur ut hunc famulum tuum. N. digneris serenis aspectibus presentare et cui donasti baptismi sacramentum longeuam tribuas ei sanitatem. per. 1 There is a similar rubric in the Missal of Robert of Jumieges at Bouen ; S. Man.; "BedeBookof Dar- bye;" and in OrdinesBapt. xi. xii. in Martene de Ant. Ec. Bit. i. i. 18, in all of which communion as well as confirmation is ordered. 204 Missale Vetus Fol. 203 b. [Ordo ad faciendarn aquam benedictam. Bit. Bom.] Fol. 204 a. [* ExorcismuB ?] 1 Condidisti [added by a later hand on the margin] . Fol. 204 b. [Bxpetita has been written after and over nominis by a later hand.] Exorcizo te creatura salis per •{• deum uiuum. per + deum uerum. per + deum sanctum, per deum qui te per helessium profetam in aquam mitti iussit. ut sanaretur sterilitas aque. ut effi- ciaris sal exorcizatum in salutem. et sis omnibus te sumentibus sanitas anime et corporis/ et effugiat atque discedat ab eo loco quo aspersum fueris omnis fantasie et nequitia uel uersutia diabolice fraudis r 1 omnis que spiritus immundus adiuratus; per eum qui uenturus. otatio Immensam clementiam tuam omnipotens eterne deus humiliter imploramus; ut hanc creaturam salis quam in usum generis humani tribuisti. bene •}• dicere et sancti «f* ficare tua pietate digneris. ut sit omnibus sumentibus salus mentis et corporis; et quicquid ex eo tactum uel respersum fuerit careat omni im- mundita^ omnique impugnatione spiritualis nequitiaj; per uirtutem eiusdem domini nostri ihesu christi. * aquae Exorcizo te creatura aque in nomine dei pa»I« tris omnipotentis ; et in nomine ihesu christi filii eius do 4" mini nostri ; et in uirtute spiritus sancti r* ut fias aqua exorcizata. ad effugandam omnem potestatem inimici; et ipsum inimicum eradicare et explantare ualeas cum angelis suis apostalicis. per uirtutem eiusdem domini. oratio* Deus qui ad salutem humani generis maxima queque sacramenta in aquarum substantia 1 adesto propitius inuocationibus nostris et ele- mento huic multimodis purificationibus pre- parato uirtutem tue benedictionis infunde; ut creatura ministerii tui tibi seruiens ad abii- ciendos demones morbosque pellendos. diuine gratie sumat efiiectum r' ut quicquid in domibus uel in locis fidelium hec unda resperserit. careat omni immunditia; liberetur a noxa^ non illic resideat spiritus pestilens ; non aura corrum- pens/ discedant omnes insidie latentis inimici; et si quid est quod aut incolomitati habitantium inuidet aut quieti; aspersione huius aque effu- giat/ ut salubritas per inuocationem sancti tui nominis* ab omnibus sit impugnationibus defensa. per. hie mittit sal in aquam Hibernicum, 205 Commixtio salis et aque pariter in nomine patns et filii et spiritus sancti. dominus uobiscum Deus inuictse uirtutis auctor. et insuperabilis imperii rex ac semper magnificus triumpbator Pol. 205 a. qui aduerse. dominationis uires reprimis qui inimici rugientis seuitiam superas; qui hostiles nequitias potens expugnas; te domine trementes et supplices deprecamur ac petimus r' ut banc creaturam salis et aque dignanter accipias; be- nignus illustres. pietatis tue more ' sanctifices 1 1 E. rore. ut ubicumque fuerit aspersa per inuocationem sancti tui nominis. omnis infestatio immundi spiritus abiiciatur; terrorque uenenosi serpen tis procul pellaturr 1 et presentia sancti spiritus nobis misericordiam tuam poscentibus ubique adesse dignetur. per uirtutem eiusdem domini nostri. ibesu. cbristi. qui. ati processgionem Asperges me domine isopo et cetera [Benedict™ domoram. Eit. tl Ostende nobis domine Bom.] pteC£gi* Domine exaudi orationem meam. Dominus uobiscum. orati'o Exaudi nos domine sancte pater omnipotens eterne deus et mittere digneris sanctum angelum Fol. 205 b. tuum de celis. qui custodiat foueat protegat uisitet ac defendat omnes babitantes in bac domu. per. benetiictio Domu0 ubt tnfirmi'0 tacet. Pax buic domui et omnibus babitantibus in ea pax ingredientibus et regredientibus atque ad nostre, bumilitatis introitum infirmus iste pristinam consequatur salutem orati'o Adesto domine supplicationibus nostris et This and the next two Collects hanc domum serenis oculis tuae pietatis illustra occur ^ tlle S. Ordo famu- ut discendat super omnes babitantes in ea los I)el mcluden| ii. gratie tuae larga benedictio ut in bis manu Sanctis 1 babitacubs cum salubritate manentes ' S. factis. ipsi tuum semper sint habitaculum. per eum qui. uerus est. oratto* Exaudi nos domine sancte pater omnipotens lb. eterne deus ut si qua sint aduersa si qua Pol. 206 a. 206 Missale Vetus con * ria in hac domu famuli tui auctontate maiestatis tute pellantur. per eum. ' 7 6 . Benedic omnipotens deus domum istam ut sit nobis in ea sanitas sanctitas uirtus sanctimoma humilitas bonitas benignitas mansuetudo et plenitudo legis. et obedientia deo patri et filio et spiritui sancto. et sit benedictio super hanc . domum et super omnes habitantes in ea. per. [VisitatlO infirmi.] hie sacerdos interroget de credulitate sua dicens. [This office exhibits many Credis in deum patrem et filium et spiritum variations from the offices sanctum, of E. Bit. and S. Man.] j, Q Tec \ interrogat iterum Credis quod istas tres persone quas modo diximus pater et filius et spiritus sanctus tres persone sunt et unus deus. t) Credo iterum interrogat eum. Credis quod in ipsa carne in qua nunc es resurgere habes in die iudicii et recipere siue bonum siue malum quod egisti. t) Credo iterum interrogat eum. Fol. 206 b. Uis dimittere eis qui in te peccauerint domino dicente si non remisseritis bominibus peccata eorum neque pater uester celestis di- mittet uobis peccata uestra. to Si respondit. Tunc predica ei ut se obseruet ab .viii. princi- palibus uitiis. id est superbia. ira. fornicatione. auaritia. tristitia. uentris ingluuie. inani gloria et quecunque ex his nascuntur. faciat eum confiteri peccata sua et ad ultimum dicere. Multa sunt peccata me a in factis in uerbis in cogitationibus et in om- nibus operibus malis. Deinde osculetur a cunctis. Kyrri eleyson. Pater noster. Saluum fac seruum tuum Mitte ei domine Esto ei domine turris fortitudinis Domine exaudi orationem Dominus uobiscum. et. Oremus dominum nostrum ibesum cbristum dilectissimi fratres et cum omni intenta suppli- catione deprecamur ut bunc famulum suum. N". Fol. 207 a. per angelum sanctum suum uisitare et letificare atque confortare dignetur. qui cum. Deus qui famulo tuo ezecbi§. ter. quinos annos ad uitam donasti ita et famulum tuum a lecto erigat ad salutem. Hibernicum. 207 - .Respice domine famulum tuum in infirmitate sui corporis laborantem et hominem refoue quern creasti ut castigationibus emendatus con- tinuo sentiat tua medicina saluatum. oratio ■ Domine sancte pater omnipotens eterne deus qui fragilitatem conditionis . nostre infussa uir- tutis tue dignatione confirmas ut salutaribus remediis pietatis tu§ corpora nostra et membra uegitentur super hunc famulum tuum pro- pitiatus intende ut omni necessitate corporee, infirmitatis exclusa gratie; in eo pristinae sani- tatis perfecta reparetur. per. Omnipotens sempiterne deus qui subuenis in Pol. 207 b. pericubs et necessitate laborantibus maiestatem tuam suppliciter exoramus ut mittere digneris sanctum angelum tuum qui famulum tuum in angustiis et necessitatibus laborantem consola- tionibus piis attollat quibus et de presenti con- sequatur auxilium et eterna remedia compre- hendat. per. oratio Deus qui facture tue, pio semper dominaris affectu inclina aurem tuam supplicationibus nostris et famulum tuum ex aduersa ualitudine corporis laborantem placatus respice et uisita in salutari tuo ac celestis grati§ presta medi- cinam. per. Deus misericors deus clemens qui secundum multitudinem miserationum tuarum peccata penitentiam . deles et preteritorum criminum culpas uenia remissionis euacuas qui indulgen- Fol. 208 a. tiam tuam nulla temporum lege concludis sed pulsantibus misericordiae tu§ ianuam aperis penitentes sub ipsius uitse termino non repellis respice propitius super hunc famulum tuum re- missionem sibi omnium peccatorum tota cordis contritione poscentem renoua in eo piissime pater quod actione quod uerbo quod ipsa deni- que cogitatione diabulica fraude uitiatum est et unitati corporis ecclesie membra tuas redemp- tionis adnecte miserere domine gemitum mise- rere lacrimarum et non habentem fiduciam nisi in tua misericordia ad sacramentum reconcilia- tionis admitte quia nullius anime in hoc corpore constitute dificilis apud te aut tarda * catia est fidelis enim es in uerbis tuis. qui conuersum peccatorem non per longa temporum spatia 208 Missale Vetus Fol. 208 b. [Ordo rninist. Sacr. Extreme Unctionis.] This Coll. occurs at the close of the E. office, but has been placed here in the revised old Catholic Eit. The following Pss. are in the S. Man. The E. Eit. sub- stitutes the seven peniten- tial Pss., or other prayers. 1 Ps. xii. Pol. 209 a. 2 Ps. xxix. 3 Ps. xlii. 4 Ps. liii. 5 Ps. lxix. 6 Ps. Ixxxv. 7 Ps. Ixxxvii. differendum sed mox ut ingemuisset dixisti esse saluandum. per. anttfOtia Saluator mundi salua nos omnes sancta dei genitrix uirgo semper maria ora pro nobis precibus que sanctorum apostolorum mar- tirum confessorum atque uirginum suppliciter j)etimus ut nos a malis omnibus mereamur erui bonisque omnibus nunc et semper perfrui mereamur. ^0altttU0* dominus uobiscum. oratfo. Omnipotens sempiterne deus qui per beatum iacobum apostolum tuum dixisti si quis infir- matur in uobis inducat prespiteros aeclesie et orent super eum ungentes eum oleo sancto nomine domini et oratio fidei saluau?'£ infirmum et alleuabit eum dominus. et si in peccatis sit dimittentur ei. te suppliciter exoramus ut hie famulus tuus per ministerium sanct§ unctionis et donum tue, sancte, pietatis peccatorum suo- rum ueniam consequi et ad uitam eternam peruenire mereatur. qui cum. Sacerdote accedente ad infirmum incipiat iste l&jSaltttUjS Usque quo domine obliuisceris. 1 quo decantato unget eum de oleo sancto et faciat crucem super oculos ita dicens. Per istam unctionem et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi dominus quicquid peccasti per uisum. amen. pgalmug Exaltabo te domine. 2 super aures. Per istam unctionem et suam. -peccasti per auditum p0altnU0,. ludica me deus discerned Per istam unctionem et. peccasti per odoratum pgalttlttSS Deus in nomine * super labia. Per istam unctionem 'et per gustum et per illicita uerba. p0alntU0 Deus in adiutorium s Per istam unctionem et per tactum p0alntU0 Inclina domine 6 Per istam unctionem per incessum. P03lmu0 Domine deus salutis 7 super manus. super pedes Hibernicum. 209 super umbilicum et cor. P. Per istam unctionem per illicitas cogitationes et per ardorem libidinis erigens se sacerdos dicat. S. In nomine patris et filii et spiritus sancti. sit olei unctio ad purificationem mentis et corporis et ad munimen et defensionem contra iacula immundorum spirituum. Psalmus. Domine clawiawz. 8 " Ps. cxl. Interim ablutis manibus dicat. P. Domine deus saluator noster qui es uera S. Man. Fol. xcvi. salus et medicina et a quo omnis sanitas et medicamentum uenit quique nos apostoli tui Fol. 209 b. iacobi documento instruxisti ut langidos olei liquore orantes ungeremus. respice propitius super hunc famulum tuum. et quern langor curat ad exitum et uirium defectus trahit ad occassum medela gratif tue, saluti restituat castigatum extinge in eo clementissime deus omnium febrium • estus dolorum stimulos et cunctorum langorum cruciatus uiscerum quo- que et secretorum interna medica atque medu- larum sana discritnina. compagum etiam et artuum dele cicatrices ueteres et accerrimas compesce passiones. reformetur in eo carnis ac sanginis quam creasti perfecta materies. sicque ilium iugiter tua custodiat pietas. ut nee ali- quando ad corruptionem sanitas. nee ad per- ditionem perducat infirmitas sed fiat illi hec olei sacra perunctio concita morbi presentis. et Pol. 210 a. langoris expulsio et peccatorum exoptata remis- sio. per te saluator mundi. qui cum. all commtmicaiUium infirmum. Domine sancte pater omnipotens eterne deus te suppliciter deprecamur ut accipienti huic fratri nostro sacrosanctum corpus et ' sangi- ' E. om. nem 1 filii tui domini nostri ibesu christi tam corporis quam amine, sit salus. amen. pSilllTUlG Lauda &nima 2 2 Ps. cxlv. Deus , qui peccatores scelerum onere uulne- p. ratos sacerdotibus tuis ostendere iussisti. deus qui discipulis tuis ut bene baberent manus super infirmos ponere precepisti. deus qui per apostolos tuos infirmos oleo ungere et pro eis orare docuisti. deus qui per impositionem sacer- p 210 Missale Vetus dotum manus cum sancti tui nominis muoca- tione peccata relaxari uoluisti. exaudi orationes nostras et huic famulo tuo. N. infirmrtatis noxa oppresso per hoc sacrum mistermm quod nos Pol. 210b. indignos famulos tuos agere uoluisti remissio- nem omnium peccatorum largire. quatenus per hanc sacri olei unctionem et corporis ac san- ginis tui. perceptionem. atque manus nostre impositionem cuncta ei facinora sancti spiritus gratia relaxentur sanitas anime et corporis restituatur ut non ei plus noceat conscientia reatus ad penam quam indulgentia tuse pietatis prosit ad emendationem et ueniam. te conc'e- dente saluator mundi. qui cum patre in uni- tate Benedicat te deus pater sanet te dei filius illuminet te spiritus sanctus corpus tuum custo- diat animam tuam saluet cor tuum irradiat sensum tuum dirigat et ad sempiternam patriam te perducat qui in trinitate perfecta uiuit et regnat. S. Man. Fol. xcvii. Benedicat te deus celi adiuuet te christus Fol. 211 a. filius dei corpus tuum in suo sancto seruitio custodiri et conseruari faciat mentem tuam illuminet sensum tuum custodiat gratiam suam ad perfectum anime, tuse in te augeat et ab omni malo te liberet omnia peccata tua deleat dextra sua te defendat qui sanctos suos semper adiuuat ipse te adiuuare et conseruare dignetur. qui cum patre. S. Man. Fol. xcviii. Benedicat te deus pater qui in principio cuncta creauit. benedicat te deus filius qui de supernis sedibus pro nobis saluandis descendit et crucem subire non recussauit. benedicat te spiritus sanctus qui in similitudine columbe in flumine iordane in christo requieuit ipseque te in trinitate sanctificet quern omnes gentes uen- turum expectant ad iudicium. qui cum deo patre in. Absoluimus te uice beati petri apostolorum Fol. 211 b. principis cui dominus potestatem ligandi atque P- soluendi dedit et * ad te pertinet accussatio Pontif. of Egbert, and of et ad nos remissio sit tibi omnipotens uita et Bobert of Jumieges. salus et omnium peccatorum tuorum indultor et qui dedit tibi compunctionem cordis, det ueniam peccatorum longeuamque tibi atque felicem uitam in hoc seculo largiatur et in futuro cum christo et cum omnibus Sanctis eius Hibernicum. sine fine manentem per eundem saluatorem nostrum qui uiuit et regnat per * . Cum anima sit in exitu sui dissolutions corporis uisa fuerit laborare tunc omnes fratres cum summa uelocitate occurrant canendo moderata uoce. Credo in unum deum. Cum uero illuc peruenerint cantent. uii. psalmos penitentiales sine gloria, sed subiungant hoc cap^ulum. Parce domine parce famulo tuo quem redi- mere dignatus es pretioso sangine tuo ne in eternum irasceris ei. Hoc dicatur tribus uicibus tarn a presbitero quam a toto con- uentu ita ut presbiter prius dicat., Pater de celis miserere anima; famuli tui Filii redemptor mundi deus miserere animse eius. Spiritus sancte deus miserere animaj eius. Sancta trinitas unus deus miserere anima; eius. Ipse qui es trinus et unus deus miserere anime eius. Sancte saluator mundi deus miserere anima; eius. Sancta maria intercede pro anima eius., Sancta dei genitrix intercede pro anima eius. Sancta uirgo uirginum intercede pro anima eius. Sancte miehael intercede pro anima eius. Sancte gabriel intercede pro anima eius. Sancte raphael intercede pro anima eius. Omnes sancti angeli et archangeli interce- dite. pro. Omnes sancti beatorum spirituum ordines intercedite pro anima eius Omnes sancti patriarch et prophete inter- cede, pro. Sancte zephane inter- cede, pro. Sancte clemens inter- cede, pro. Sancte sixte intercede pro. Sancte corneli inter- 211 Sancte petre inter- cede, pro. Sancte paule inter- cede pro Sancte andrea inter- cede pro. Sancte iohannes inter- cede pro Sancte iacobe inter- cede pro. Sancte pllippe inter- cede Sancte mathee inter- cede, pro. [Three blank lines are left at the bottom of fol. 211b.] Fol. 212 a. [Ordo comrnendationis animse.] S. Man. Fol.xoix [with varia- tions] . Sea Lit. in Codex GemmeticensJB in Martene de Wd. Ec. Antig. iv. 1094. Fol. 212 b. cede. pro. Sancte cipriane. inter- cede pro Sancte laurentii inter- cede pro Sancte uincenti inter- cede, pro. 212 Missale Vetus Hibernicum. [The Lit. ends here abruptly, the last leaf of this gather- ing, as well as the first (p. 203), being lost.] Sancte marce inter- cede, pro. Sancte lucas. inter- cede, pro. Sancte barnabba in- tercede Omnes sancti apostoli et euangelize interce- dite Omnes sancti inno centes intercede, pro Sancte georgi inter- cede pro.. Sancte sebastiane in- tercede Sancte cristofore. in- tercede pro Sancte dionisi cum so ciis tuis intercede pro. Sancte muricii cum sociis tuis intercede. INDEX OP COLLECTS, SECEETS, AND POSTCOMMONS POUND IN THE COEPUS, AND NOT IN THE EOMAN AND SAEUM MISSALS. COLLECTS. Page beati Zephani protomartiris tui q. dne .... 75 celorum atque terrarum conditor et gubernator . 147 D. o. D. Abraham. D. Isaac D. Jacob, immitte . 126 D. qui ecclesiam tuam b. n. apostoli tui . . . 178 „ Ierusalem ueniens rex appellari .... 106 „ peccati ueteris hereditariam 121 „ sanctum Patricium Scotorum apostolum . 150 „ unigenito filio tuo Dno. n 106 inclina Dne aures pietatis tuse et exaudi ... 69 o. Dne ut animse famuli tui n. cujus 70 o. s. D. edificator et custos supernae 67 presta q. o. D. ut qui b n. martiris tui .... 181 propitiare q. D. nobis famulis tuis per sanctorum 63 q. o. ut b. apostolus n. tuum pro nobis .... 177 sanctarum uirginum tuarum q. Dne supplica- tionibus 191 SECEETS. adesto Dne. supplicationibus nostris et hanc . . 70 annue q. o. D. ut sacrificia pro sanctse .... 191 ecclesise tuae q. Dne. preces et hostias b. Brigidss 147 186 67 190 150 177 179 69 77 74 75 eius tibi precibus Dne. q. grata reddatur grata sit tibi D. hec oblatio munerum . . . grata tibi sint q. Dne. munera quibus . . . hostias tibi quas in honore s. Patricii . . . intercessio q. Dne. b. n. apostoli tui munera . munus oblatum q. Dne. propitiatus attende . o. s. D. respice propitius in hos famulos tuos . suscipe Dne hec munera pro animabus . . . „ „ q. pro animabus famulorum . . „ q. Dne hostias placationis et laudis quas suscipiat dementia tua q. de manibus nostris munus 63 POSTCOMMONS. adiuvent nos q. Dne hec misteria sancta . . . 147 ascendant ad te Dne preces nostras ut animas . 76 celesti munere sacrati q. o. D. tua nos protectione 61 214 Index. da nobiB misericors D. eius presenti festiuitate da q. famulis tuis n. sperata suffragia ... D. infinitae misericordiae et maiestatis immensae diuina libantes que pro sanctorum oonfessorum exaudi nos o. D. ut quod nostro ministratur . hec nos co mm unio Dne purget a crimine . . o. D. uniuersitatis auctorem supplioiter . . . o. s. D. collocare digneris animam et spiritum ,, qui huius diei uenerandam .... plebs tua Dne. capiat sacrse benedictionis . . presta Dne. sacramentis b. apostolo tuo . . . propitiare Dne supplicationibus nostris ut animas protege nos Dne subsidiis pacis mentis . . . purificent nos q. Dne et diuini sacramenti . . respice Dne propitius plebem tuam .... sacrificium salutis nostras sumentes concede . sumpta munera Dne sanctorum confessorum . Page 150 69 65 63 84 62 150 71 179 66 179 74 67 68 192 59 189 ADDENDA ET COKRIGENDA. Page 36, line 27, for " sanitas " read " sauitas." „ 40, ,, 32, for " torches " read " tapers." „ 40, „ 36, for " Sanctus" read " Offertory." „ 40, „ 34, after" Mass "add: An Eastern custom. Compare the opening rubric in the aizahovQia rov appattivog in the Eucho- logion. „ 173, „ 40, after "multa" add as note 5 : "V. + est." CHISWICK PRESS : — CHAHLES WHITTINGIIAM, TOOKS COURT, CUANCEnY LANE.